Kultura muzyczna ewangelików na Śląsku Cieszyńskim w pierwszej połowie XVIII wieku: T. 1 Rys historyczny z wybranymi materiałami źródłowymi
Gespeichert in:
| 1. Verfasser: | |
|---|---|
| Format: | Buch |
| Sprache: | Polish |
| Veröffentlicht: |
Katowice
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
2021
|
| Schriftenreihe: | Dyskursy Sztuk(i)
2 |
| Online-Zugang: | Inhaltsverzeichnis Literaturverzeichnis Register // Personenregister Abstract Abstract |
| Beschreibung: | 158 Seiten |
| ISBN: | 9788322638767 |
Internformat
MARC
| LEADER | 00000nam a2200000 cc4500 | ||
|---|---|---|---|
| 001 | BV049834937 | ||
| 003 | DE-604 | ||
| 005 | 20241129 | ||
| 007 | t| | ||
| 008 | 240826s2021 xx |||| 00||| pol d | ||
| 020 | |a 9788322638767 |9 978-83-226-3876-7 | ||
| 035 | |a (OCoLC)1466905215 | ||
| 035 | |a (DE-599)BVBBV049834937 | ||
| 040 | |a DE-604 |b ger |e rda | ||
| 041 | 0 | |a pol | |
| 049 | |a DE-12 | ||
| 084 | |a OST |q DE-12 |2 fid | ||
| 084 | |a MUS |q DE-12 |2 fid | ||
| 100 | 1 | |a Mojzysz, Zenon |d 1971- |e Verfasser |0 (DE-588)135453992 |4 aut | |
| 245 | 1 | 0 | |a Kultura muzyczna ewangelików na Śląsku Cieszyńskim w pierwszej połowie XVIII wieku |n T. 1 |p Rys historyczny z wybranymi materiałami źródłowymi |c Zenon Mojżysz |
| 264 | 1 | |a Katowice |b Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego |c 2021 | |
| 300 | |a 158 Seiten | ||
| 336 | |b txt |2 rdacontent | ||
| 337 | |b n |2 rdamedia | ||
| 338 | |b nc |2 rdacarrier | ||
| 490 | 1 | |a Dyskursy Sztuk(i) |v 2 | |
| 490 | 0 | |a Dyskursy Sztuk(i) | |
| 773 | 0 | 8 | |w (DE-604)BV049834934 |g 1 |
| 776 | 0 | 8 | |i Erscheint auch als |n Online-Ausgabe |z 978-83-226-3875-0 |
| 830 | 0 | |a Dyskursy Sztuk(i) |v 2 |w (DE-604)BV048211723 |9 2 | |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=035174961&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Inhaltsverzeichnis |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=035174961&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Literaturverzeichnis |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=035174961&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Register // Personenregister |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=035174961&sequence=000007&line_number=0004&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Abstract |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=035174961&sequence=000009&line_number=0005&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Abstract |
| 940 | 1 | |n oe | |
| 940 | 1 | |q BSB_NED_20241129 | |
| 942 | 1 | 1 | |c 781.5 |e 22/bsb |f 09033 |g 437 |
| 942 | 1 | 1 | |c 200.9 |e 22/bsb |f 09033 |g 437 |
| 943 | 1 | |a oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-035174961 | |
Datensatz im Suchindex
| _version_ | 1818624666892238848 |
|---|---|
| adam_text |
Spis treści Część I. Rys historyczny Wprowadzenie. 9 1. Sytuacja źródłowa - stan wiedzy i zakres badań. 11 2. Reformacja i kontrreformacja na ziemi cieszyńskiej oraz ich skutki dla kultury muzycznej w Cieszynie. 14 3. Sytuacja ewangelików w Księstwie Cieszyńskim na początku XVIII wieku . . 23 4. Katolicka muzyka religijna w Cieszynie i okolicach w drugiej połowie XVII i na początku XVIII wieku. 25 5. Organizacja życia muzycznego cieszyńskiego zboru ewangelickiego. 31 5.1. Zbór, pastorzy i muzycy. 31 5.2. Zadania i obowiązki kantora. 34 5.3. Zadania i obowiązki organisty.37 6. Kantorzy i organiści Kościoła Jezusowego oraz inne osoby związane z muzyką w latach 1709-1750 . 39 7. Muzyka i jej zadania. 50 7.1. Muzyka w ramach
nabożeństw. 50 7.2. Muzyka w szkole. 53 7.3. Muzyka podczas uroczystości kościelnych i państwowych. 55 8. Repertuar i instrumentarium. 58 8.1. Pieśni kościelne. 58 8.2. Kantaty i arie. 61 8.3. Instrumenty kościelne iszkolne. 62 Część II. Wybrane materiały źródłowe do historii kultury muzycznej ewangelików cieszyńskich Wprowadzenie. 69 1. Fragmenty ze statutu szkoły, tzw. porządku szkolnego {Schulordnung), dotyczące obowiązków kantora, a także nauczania retoryki, poezji i muzyki. 72 2. Wybrane zapisy w księgach rachunkowych i kwity rachunkowe. 78
6 Spis treści 3. Inne dokumenty. 4. Ilustracje. 110 127 Bibliografia. 143 Indeks nazw osobowych. 149 Summary. 153 Zusammenfassung. 155 Streszczenie. 157
Bibliografia Archiwalia Archiwum Parafii Ewangelicko-Augsburskiej Cieszyn (APEAC) Sygnatury i ogólna zawartość jednostek archiwalnych: 72 Budowa pierwszego domu parafialnego, domu pastora Jana Muthmanna - dzienniki budowy, kontrakt na budowę, kolorowy projekt fasady budynku, 2 rzuty parteru i piętra, dokumenty dotyczące założenia szkoły; 1711-1714. 92 Dokumenty dotyczące protestantów w księstwie cieszyńskim, skargi do cesarza; 1642-1707. 104 Gedanken über die Teschen Jesuskirche und ihre besondere Führung', 1701-1750. 121 Türken Steuer der Geistlichen und Kirchenbedienten, m.in. listy pracowników z lat trzydziestych XVIII w.; 1718-1739. 127 Korespondencja i instrukcje dla pastorów i szkół; 1718-1731. 256 Korespondencja kolatorów; dokumenty dotyczące obsadzenia wakatów nauczycielskich oraz wynagro dzenia dla nauczycieli; 1740-1749. 455 Korespondencja pastora Johanna Gottfrieda Schucharda, m.in. listy organisty Thielischa; 1740-1756. 600 Rachunki Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Cieszynie, ewidencja przychodów i rozchodów związa nych z uruchomieniem parafii; 1706-1712. 601 Verzeichnuß dessenwas der kirchen Schaffner kaspar Sauch zu bemerchen hat: księga różnych wy datków parafialnych; 1715-1719. 602 Rachunki parafii (Summaricher Extract, specieler Extracf)', 1709-1796. 603 Rachunki parafii, różne; 1709-1799. 604 Revisions Berechnung Welche von unß Endes Benahmblen alß Constituirten Deputirten zu Revidirzung dieser Rechnungen ist vor die Handt genommen. Robocizny i darowizny na rzecz kościoła; 1709-1712. 606 Rachunki parafii, różne; 1710-1713. 608 Rachunki parafii, różne;
1709-1719, cz. I. 609 Rachunki parafii, różne; 1709-1719, cz. II. 610 Rachunki parafii (Große Kassa)', 1715-1721. 611 Rachunki parafii, Klein Kasse', 1716-1721, cz. I. 612 Rachunki parafii, Klein Kasse', 1716-1721 cz. II. 614 Rachunki parafii, różne; 1715-1718. 616 Rachunki parafii, różne; 1719-1720. 619 Rachunki parafii, różne; 1715-1720. 621 Rachunki parafii, różne; 1716-1721. 623 Rachunki parafii, różne; 1710-1723. 625 Rachunki parafii, różne; 1722. 626 Rachunki parafii, różne; 1722-1723.
144 627 629 631 633 639 641 645 652 655 656 659 662 665 666 667 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 683 1048 1067 1075 1640 1641 1642 1643 1644 1684 Rachunki parafii ewangelicko-augsburskiej w Cieszynie, korespondencja, druk; Muthmannische Bau-Cassa-Rechnung de A. 1723’, 1723. Rachunki parafii (Salarien Kasse), wynagrodzenia pracowników; 1723-1725. Rachunki parafii (Salarien Kasse), wynagrodzenia pracowników; 1725-1726. Rachunki parafii, różne; 1711-1716. Rachunki parafii (Salarien Kasse), wynagrodzenia pracowników; 1726-1727. Rachunki parafii (Salarien Kasse), wynagrodzenia pracowników; 1726-1727. Rachunki parafii (Salarien Kasse), wynagrodzenia pracowników i rachunki za wino mszalne; 1727-1728. Rachunki parafii (Salarien Kasse), wynagrodzenia pracowników; 1729. Rachunki parafii - sprawozdania 5-letnie; 1729-1737. Rachunki parafii, różne; 1730-1734. Rachunki parafii (Salarien Quittungen ad rubricam I), pokwitowania wypłat wynagrodzeń pracowni ków; 1730-1734. Rachunki parafii, m.in. pokwitowania wypłat wynagrodzeń pracowników; 1735. Rachunki parafii, m.in. pokwitowania wypłat wynagrodzeń pracowników; 1735-1737. Rachunki parafii, m.in. wynagrodzenia pracowników; 1737-1738. Rachunki parafii, m.in. wynagrodzenia pracowników; 1737-1738. Rachunki parafii, m.in. wynagrodzenia pracowników; 1739-1741. Rachunki parafii, m.in. wynagrodzenia pracowników; 1741-1748. Rachunki parafii, m.in. wynagrodzenia pracowników; 1741-1742. Rachunki parafii, różne; 1743. Rachunki parafii, różne; 1744. Rachunki parafii, różne; 1745. Rachunki parafii, różne; 1746. Dokumentacja dotycząca
odprowadzenia w 1746 roku podatku pogłównego; 1746. Rachunki parafii, różne; 1747. Rachunki parafii, różne; 1748. Rachunki parafii, różne; 1731-1750. Rachunki parafii, różne; 1748-1750. Księga chrztów Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Cieszynie, T. 1; 1709-1752. Księga ślubów Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Cieszynie, T. 1; 1709-1798. Księga zmarłych Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Cieszynie, T. 1; 1709-1850. Schul-Ordnung, program / statut szkoły; 1728. Programy / statuty szkoły; 1726-1810. Program / statut szkoły, brudnopis; 1728. Programy / statuty szkoły. 1701-1800. Leges Scholastica, programy / statuty szkoły; 1701-1800. Historia szkoły łacińskiej w Cieszynie pióra Dawida Piescha; 1796. Publikacje (książki, czasopisma i artykuły) . W. J. Moody. of Basicova S.: „Juraj Tranovskÿ und sein Kantional Cithara Sanctorum“ [praca magisterska, Wien 2009 online: https://othes.univie.ac.at/7121Z]. Beyer J.S.: Geistlich-Musicalische Seelen-Freude. In 72. Concert-Arien bestehend / Welche Durch das gantze Jahr So wohl auf alle Sonn- und Fest-Tage, als auch zu Hause, zur Ehre GOttes Eines jeden gläubigen Christens selbst eigenen Vergnügen, mit 2. Vocalß Und 5. unterschiedlichen Instrumental-Stimmen Benebst dem Basso Continua kan gebrauchet werden, verfertiget Von Johann Samuel Beyer, Cantore und Chori Musici Directore in F'reyberg. Freiberg 1724.
Bibliografia 145 Berthelsdorfer Gesangbuch. Sammlung geistlicher und lieblicher Lieder. Hrsg. E. Beyreuther, G. Meyer, D. Meyer, G. Meyer-Hickel. Leipzig-Hildesheim 1979. Biermann G.: Geschichte der Evangelischen Kirche oester. Schlesiens mit besonderer Ruecksicht auf die der Gnadenkirche vor Teschen. Denkschrift zum 150-Jährigen Jubelfeste der evangelischen Jesuskirche vor Teschen. Teschen 1859. Biermann G.: Geschichte des k. k. evangelischen Gymnasiums. In: Fest-Programm des k. k. evangelischen Gymnasiums zu Teschen zur Erinnerung an die hundertfünfzigjährige Jubelfeier dieser Lehranstalt. Teschen 1859. Biermann G,: Geschichte des Herzogthums Teschen. Ausgabe 11. Teschen 1894. Budzyński J.: Dramat i teatr szkolny na Śląsku (ХѴІ-ХѴПІ wiek). Katowice 1996. Bibliografia polska. Cz. 3. T. 8. Red. K. Estreicher. Kraków 1903. Cieszyn w czasach nowożytnych 1528-1848. Red. W. Gojniczek, J. Spyra i zespół. W: Dzieje Cieszyna od pradziejów do czasów współczesnych. Red. I. Panic. T. 2. Cieszyn 2010. Deutsches Wörterbuch von Jacob Grimm und Wilhelm Grimm auf CD-ROM und im Internet', online: http:// dwb.uni-trier.de/de/. Dziedzictwo górnośląskiej reformacji. Wpływ protestantyzmu na politykę, społeczeństwo i kulturę w ΧΙΊ-ΧΧ wieku. Red. J. Bahlcke, W. Gojniczek, R. Kaczmarek. Katowice 2018. Feldmann F.: Schlesiens Musikgeschichte im Überblick. In: L. Hoffmann-Erbrecht, F. Feldmann: Musik in Schlesien. Schlesiens Musik - einst und jetzt. Dülmen 1970. Fest-Programm des k. k. evangelischen Gymnasiums in Teschen zur Erinnerung an die hundertfünfzigjährige Jubelfeier dieser Lehranstalt.
Cieszyn 1859. Franek J.: Dzieje placówki jezuickiej w Cieszynie w okresie kontrreformacji. [Maszynopis pracy doktorskiej. Cieszyn 1939]. Freylinghausen J.A.: [.] Geistreiches Gesang-Buch, den Kern alter und neuer Lieder, wie auch die Noten der unbekannten Melodeyen und darzu gehoerige und nuetzliche Register in sich haltend. Halle 1704. Gabryś Μ.: Pierwsi donatorzy laterańskiej biblioteki kościelnej. Przyczynek do dziejów Biblioteki i Archiwum im. Rudolfa Tschammera w Cieszynie. „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka” 2013, R. 68, nr 1. Gabryś Μ.: U zarania Biblioteki im. B. R. Tschammera w Cieszynie [w druku], Kulturgeschichte Schlesiens in der Frühen Neuzeit. Hrsg. K. Garber. Tübingen 2005. Geffcken J.: Kirchendienstordnung und Gesangbuch der Stadt Riga nach den ältesten Ausgaben von 1530. Hannover 1862. Gojniczek W.: Gimnazjum Ewangelickie w Cieszynie a elity społeczności protestanckiej na Śląsku Cieszyń skim (1709-1781). W: Książka - biblioteka - szkoła w kulturze Śląska Cieszyńskiego. Red. J. Spyra. Cieszyn 2001. Gojniczek W.: Okupacja szwedzka księstwa cieszyńskiego w czasie wojny trzydziestoletniej i stosunek do niej miejscowego społeczeństwa. W: Po obu stronach Bałtyku. Wzajemne relacje między Skandynawią a Europą Środkową = On the Opposite Sides of the Baltic Sea. Relations between Scandinavian and Central European Countries. T. 1. Red. J. Harasimowicz, P. Oszczanowski, Μ. Wisłocki. Wroclaw 2006. Grim T.: Vÿvoj slezské kartografie do poćatku 18. stoleti. Praca doktorska, Masarykova univerzita Brno 2005. Guion D.M.: Wind Bands in Towns, Courts, and Churches from
the Middle Ages to the Baroque. “Journal of Band Research” 2007, Vol. 42, (http://libres.uncg.edU/ir/uncg/f/D_Guion_Wind_061708.pdf ) [dostęp: 19.04.2018]. Haase T.: Inaugurations-Programm der lateinischen Jesusschule in Teschen. In: Jahrbuch für die Geschichte des Protestantismus in Österreich. Bd. 23. Wien 1902. Hensels J.A.: „[.] Protestantische Kirchen-Geschichte der Gemeinen in Schlesien Nach allen Fürstenthümern, vornehmsten Städten und Oertern dieses Landes, und zwar vom Anfänge der Bekehrung zum christli chen Glauben vor und nach Hussi, Lutheri und Calvini Zeiten bis auf das gegenwärtigel768ste Jahr, Nebst einem volständigen Verzeichniss aller izt lebenden Geistlichen bey den Ewangelischen Kirchen [.]. Leipzig und Liegnitz 1768. Hoffmann-Erbrecht L., Feldmann F.: Musik in Schlesien. Schlesiens Musik - einst und jetzt. Dülmen 1970. Hymnologisches Handbuch zum Gesangbuch der Brüdergemeine. Hrsg. J.T. Müller. Herrnhut und Gnadau 1916. Reprint: Hildesheim 1977. Jahrbuch der Gesellschaft für die Geschichte des Protestantismus in Oesterreich. Bd. 23. Hrsg. G. Loesche. Leipzig 1902.
146 Bibliografia Jahrbuch fur die Geschichte desProtestantismus in Österreich. Bd. 23. Wien 1902. Jahrbuch für die Geschichte desProtestantismus in Österreich. Bd. 24. Wien 1903. Jahrbuch für die Geschichte desProtestantismus in Österreich. Bd. 28. Wien 1907. Jeż R.: Reformacja książęca w księstwie cieszyńskim w XVI wieku. Kilka refleksji o przemianach wyzna niowych rozwoju religii w okresie konfesjonalizacji. W: Dziedzictwo górnośląskiej reformacji. Wpływ protestantyzmu na politykę, społeczeństwo i kulturę w XVI-XX wieku. Red. J. Bahlcke, W. GOJNICZEK, R. Kaczmarek. Katowice 2018. Jeż T.: Kultura muzyczna jezuitów na Śląsku i ziemi Kłodzkiej (1581-1776). Warszawa 2013. Kaläb J.: Nigriniho mapa Teśinska. „Tesinsko“ 2001, 44 (2). Kalina L., Siwek Z.: Odarum sacrarum sive hymnorum Georgii Tranosci. Ćesky Teśin 2009. Koch E.E.: Geschichte des Kirchenliedes u. Kirchengesanges der christl., insbesondere der deutschen ev. Kirche. IV. Stuttgart 1847. 2. verb. u. durchaus verm. Aufl. V. 1852. Ludovici С.G.: Allgemeine Schatz-Kammer Der Kauffmannschafft Oder Vollständiges Lexicon Aller Han dlungen und Gewerbe. Dritter Theil. Leipzig 1742. Machej A.: Adama Wacława, księcia cieszyńskiego, zmiana wyznania w 1610 roku i okoliczności tego wy darzenia. „Pamiętnik Cieszyński” 1998, T. 13. Małysz B.: Ùredni jazyky a jazyk lidu. O teśinskć polstiné v dâvnych dobach. V: Połaci na Teśinsku. Vyd. R. Kaszper, B. Małysz. Ćesky Teśin 2009. MATTHESON J.: Der vollkommene Kapellmeister. Hamburg 1739. Metasch F.: 300 Jahre Altranstädter Konvention. 300 Jahre Schlesische Toleranz. Dresden 2007.
Meusel J.G.: Lexikon der vom Jahr 1750 bis 1800 verstorbenen lettischen Schriftsteller. T. 3. Leipzig 1804. Michejda К.: Dzieje Kościoła ewangelickiego w Księstwie Cieszyńskim. W: Z historii Kościoła ewangelic kiego na Śląsku Cieszyńskim. Red. T.J. Zieliński. Katowice 1992. Miklós A.: A wittenbergi egyetem magyarorszógi hallgatóinak névsora 1601-1812. V: Magyar protestons egzhàytôrténeti adattâr. Szerkeszti Μ. Elemér. Budapest 1930. Mojżysz Z.: Muzyczna działalność cieszyńskiej szkoły ewangelickiej w latach 1709—1730. W: Wartości w mu zyce. Muzyka w środowisku społecznym. Red. J. Uchyła-Zroski. T. 4. Katowice 2012. Mojżysz Z.: Muzyka ewangelików cieszyńskich w pierwszej połowie XVIII wieku - pomiędzy pietyzmem a lojalizmem. W: Tradycje śląskiej kultury muzycznej. T. 13. Red. A. Wolański i zespół. Wrocław 2015. Mojżysz Z.: Muzykalia w zbiorach archiwalnych Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Cieszynie. W: Trzysta lat tolerancji na Śląsku Cieszyńskim. Red. R. Czyż, W. Gojniczek, D. Spratek. Cieszyn 2011. Mojżysz Z.: Protestancka kultura muzyczna barokowego Cieszyna w świetle nowych badań. W: Kultura muzyczna na Śląsku. Red. Μ. Bieda, H. Bias. Katowice 2011. Mojżysz Z.: Tzw. ,,Kancjonał Cieszyński” ze zbiorów Biblioteki im. Tschammera - zabytek niesłusznie nie znany i zapomniany. W: Edukacyjne konteksty doświadczania świata sztuki. Red. Е. Kochanowska, R. Majzner, Е. Zawada. Kraków 2017. Mojżysz Z.: Wolfgang Caspar Printz i edukacja wokalna w ewangelickiej Szkole Jezusowej w Cieszynie w pierwszej poł. XVIII w. W: Kształcenie wokalne. Red. B. Tarasiewicz. Zielona Góra 2016.
Oekonomische Encyklopädie oder allgemeines System der Staats- Stadt- Haus- und Landwirthschaft, in al phabetischer Ordnung-, von D. Johann Georg Krünitz; online: http://www.kruenitzl.uni-trier.de. Otto G.F.: Lexikon Oberlausitzischer Schriftsteller III. Görlitz 1803. Pamiętnik Cieszyński. Red. I. Panic. T. 5: 1992. Cieszyn 1992. Pamiętnik Cieszyński. Red. I. Panic. T. 13: 1998. Cieszyn 1998. Patzelt H.: Der Pietismus im Teschener Schlesien 1709—1730. Göttingen 1969. Patzelt H.: Geschichte der evangelischen Kirche in Österreichisch-Schlesien. Dülmen 1989. Peter A.: Geschichte der Stadt Teschen. Teschen 1888. Pindur D.: Stoleti rekatolizace Teśinska. W: Trzysta lat tolerancji na Śląsku Cieszyńskim. W trzystulecie założenia kościoła Jezusowego w Cieszynie. Red. R. Czyż, W. Gojniczek, D. Spratek. Cieszyn 2010. Pisné duchovni evanjelitské. Kraiice 1615. Płachta В.: Zensur in Schlesien. In: Kulturgeschichte Schlesiens in der Frühen Neuzeit. Bd. 1. Hrsg. K. Garber. Tübingen 2005. Poloczkowa B.: Materiały archiwalne o ośrodku protestanckim w Cieszynie w latach 1585-1644. „Pamiętnik Cieszyński” 1992, T. 5, s. 81-82. Pośpiech R.: Muzyka wielogłosowa w celebracji eucharystycznej na Śląsku w XVII i XVI11 wieku. Opole 2004. Printz W.C.: Anweisung zur Singe-Kunst. Guben (Gubin) 1671 (wyd. II).
Bibliografia 147 Printz W.C.: Musica modiilatoria vocalis: oder Manierliche und zierliche Singkunst in welcher Alles, was von einem guten Sänger erfordert wird, gründlich . gelehret wird. Schweidnitz 1678. Radda K.: Materialien zur Geschichte des Protestantismus im Herzogthum Teschen. In: XII. Programm der k. k. Staatsrealschule in Teschen am Schlüsse des Schulsjahre 1884/1885. Teschen 1885, s. 1-42. Rocznik teologiczny. T. 2. Warszawa 1937. Schmidt A.: Die evangelische Gemeinde Bielitz. Im Jubeljahr der Reformation 1917, jako aneks w: Wagner R.E.: Die evangeliche Gemeinde Augsb[urgischen], Bek[enntnisses]. in Bielitz. Ein Beitrag zur Geschichte der Heimat. T. 1., Bielitz [Bielsko] 1927. Schmidt A.: Reformation und Gegenreformation in Bielitz und Umgebung. In: Jahrbuch für die Geschichte des Protestantismus in Österreich. Bd. 28. Wien 1907. SCHERSCHNIK L.J.: Nachrichten von Schriftstellern und Künstlern aus dem Teschner Fürstenthum. Teschen 1810. Słownik pisarzy śląskich. Red. D. Rott, J. LYSZCZYNA. T. 2. Katowice 2007. Spyra J.: Kontrreformacja w Cieszynie w latach 1653-1709. W: Trzysta lat tolerancji na Śląsku Cieszyńskim. W trzystulecie założenia kościoła Jezusowego w Cieszynie. Red. R. Czyż, W. GOJNICZEK, D. Spratek. Cieszyn 2010. Skarpovä Μ.: Exulantskÿ kancionâl Vàclava Klejcha a utvàreni ceské kolektivni pamèti. „Ceskâ literatura” 2015, Vol. 63, No. 4. Sztuchlik J., Ciompa-Wucka G., Gojniczek W.: Biblioteka i Archiwum im. Tschammera. Muzeum Prote stantyzmu. Informator. Cieszyn 2010. Trzanowski J.: Odarum sacrarum sive Hymnorum, Georgii Tranosci Teschinensis:
varijs carminum generibus ijsqjue] rhythmicis, concinnatorum; libri très [.], Bregae Typis Gründerianis. 1629. Brzeg 1629. Trzysta lat tolerancji na Śląsku Cieszyńskim. W trzystulecie założenia kościoła Jezusowego w Cieszynie. Red. R. Czyż, W. Gojniczek, D. Spratek. Cieszyn 2010. Türk D.G.: Von den wichtigsten Pflichten eines Organisten. Ein Beytrag zur Verbesserung der musikalischen Liturgie. Leipzig-Halle 1787. Ausgabe II. Halle 1849. Visitationsberichte der Diözese Breslau. [Cz. II]: Archidiakonat Oppeln. Hrsg. J. Jungnitz. Breslau 1904. Wagner O.: Mutterkirche vieler Lander: Geschichte der Evangelischen Kirche im Herzogtum Teschen, 15451918/20 (Studien und Texte zur Kirchengeschichte und Geschichte. Erste Reihe). Wien 1978. Wantuła A.: Porządek kościelny Wacława Adama. Początki organizacji Kościoła ewangelickiego na Śląsku Cieszyńskim. Warszawa 1937. Wetzel J.C.: Analecta hymnica, das ist: Merckwürdige Nachlesen zur Lieder-Historie, aufs neue mit vielem Fleiß gesammlet (etc.) T. 2. Gotha 1753. Worbs E.: Der „Celaryus Polski“ von Andreas Fabri (Faber) und sein Einfluss auf nachfolgende Wörter bücher - ein Beitrag zur Geschichte der deutsch-polnischen Lexikografie im 18. Jh. In: Vom Wort zum Text. Studien zur deutschen Sprache und Kultur. Festschrift für Prof. Józef Wiktorowicz zum 65. Ge burtstag. Hrsg. W. Czachur, Μ. Czyżewska. Warszawa 2008. Z historii Kościoła ewangelickiego na Śląsku Cieszyńskim. Red. TJ. Zieliński. Katowice 1992.
Indeks nazw osobowych Acoluth, Johannes 59 Aconcius, Mikulaś (Nicolaus) 19 Adam Wacław; książę cieszyński z rodu Piastów, syn Wacława III Adama 15, 17, 18, 146 Alojzy (Luigi) Gonzaga, św. 28 Augustyn, św. 28 Bahlcke, Joachim 11, 14, 16, 145, 146 Barabasz, Adam; urzędnik 42 Basicova, Susanne 60 Beeß, Otto Leopod baron von 28 Beyer, Johann Samuel; kompozytor 61, 100, 144 Beyreuther, Erich 145 Biermann, Gottlieb; nauczyciel i historyk 11, 31, 34, 41, 46, 53, 145 Bludowski, Jerzy Fryderyk (Georg Friedrich); kura tor zboru 12, 31, 103, 112 Bludowski, Niclas; kurator zboru 112 Brewer; rodzina drukarzy w Lewoczy 60 Buddeus, Johann Franz; profesor 50 Budzyński, Józef 53, 145 Canabius, Christian; organista 19 Chirak, Wacław; nauczyciel 45 Chruzik, Johann; kalikant 49 Ciompa-Wucka, Grażyna 12, 147 Cundisius (Kuntze), Johann; wydawca Czyż, Renata 11, 20, 146, 147 59 Dobias, Matthias; kalikant 49 Dohna, Karol (Karl) Hannibal von; margrabia 18 Eisfarth; uczeń 54 Elemér, Mâlyusz 40, 146 Elżbieta Lukrecja (Elisabeth Lukretia); księżna cie szyńska z rodu Piastów, córka Adama Wacła wa 20, 21 Estreicher, Karol 45, 58, 59, 145 Ettrich, Joseph; organista 29 Fabri (Fabry), Andreas; nauczyciel i kantor 33, 34, 39, 42, 44-45, 48, 61, 62, 69, 70, 86-107, 113, 123, 133, 134, 139, 147 Fabri (Fabry, Fabrie), Johann Ehrgott; kantor, syn Andreasa 33, 34, 39, 45, 48, 108, 112, 122, 140 Fabri, Bohumila Beata; córka Andreasa 46 Fabri, Eusebia Gottlieba; córka Andreasa 46 Fabri, Ewa Katarzyna (Eva Catharina); żona Andre asa 45, 46, 124-126, 139, 142 Fabri, Gottlieb (Bohumil); syn Andreasa 45 Fabri,
Johann Christian; syn Andreasa 45 Fabri, Johann Glaubegott Leberecht; pastor, syn Andreasa 46 Fabri, Johann Glaubegott Leberecht; syn Andre asa 46 Fabri, Renata Gottloba; córka Andreasa 45 Feldmann, Fritz 15, 145 Ferber, Georg Nicolaus; organista 39, 47 Ferdynand (Ferdinand) II; cesarz z dynastii Habs burgów 18 Ferdynand (Ferdinand) III; cesarz z dynastii Habs burgów 20 Ferdynand (Ferdinand) IV; cesarz z dynastii Habs burgów 20 Flauß, Wentzel Leopold; kantor 30 Fragstein, Carl Leopold von; kurator zboru 112, 122, 126 Franciszek I (Franz I Stephan) Lotaryński; ce sarz 56 Franciszek Borgiasz (Francisco de Borja y Aragon), św. 28 Franciszek Ksawery (Francisco de Xavier), św. 28 Franek, Józef 27, 145 Freylinghausen, Johann Anastasius; teolog 60, 145 Fryderyk (Friedrich) August I; elektor saski i król polski (jako August II) z rodu Wettynów 17, 23 Fryderyk (Friedrich) August II; elektor saski i król polski (jako August III) z rodu Wettynów 17
150 Indeks nazw osobowych Fryderyk (Friedrich) V; elektor Palatynatu 19 Fryderyk Wilhelm (Friedrich Wilhelm); książę cie szyński z rodu Piastów, syn Adama Wacła wa 18, 20 Gabrieli, Andrea; organista i kompozytor 15 Gabrieli, Giovanni; organista i kompozytor 15 Gabryś, Marcin 12, 54, 145 Galle, Anna Rosina; żona Balthasara 46 Galle, Balthasar; muzyk kościelny 39, 46, 62, 85, 92, 94 Galie, Maria Elisabeth; córka Balthasara 46 Gallus (Handl), Jacobus (Jacob); kompozytor 15 Garthoff, David Heinrich; oboista, organista i kom pozytor 61, 95, 134 Gawron, Jan (Johann); zakrystian 39, 40, 43, 83, 111, 112, 131 Geffcken, Johannes 60, 145 Goczałkowski (Gottschalkowsky) z Goczałkowic, Adam Wacław; baron 28 Gojniczek, Wacław 10-12, 14-16, 20, 27, 35, 53, 54, 145-147 Greupner, Georg; sekretarz 54, 58, 60, 89 Grim, Tomas 43, 145 Grimm, Jacob 90 Grimm, Wilhelm 90 Grudecki (Grudezki), Michael; śpiewak 39, 43, 84 Guion, David Μ. 46, 145 Guretzki von Körnitz, Nicolaus; kurator zboru 31 Gürtler, Georg; kantor 33, 39-44, 78, 79, 82, 84, 110-112, 130, 131 Güssaw, Friedrich 59 Gustaw Adolf; król szwedzki 19 Haase, Theodor Karl; teolog i pastor 53, 145 Harasimowicz, Jan 10, 145 Hartmann, Michal 59 Hennicke, Christoph; nauczyciel i rektor szkoły 48 Hensels, Johann Adam 145 Hentschel, Christian; pastor 40, 82 Herden, Johannes 59 Hert, George (Georg); kalikant 49, 84 Hoffmann-Erbrecht, Lothar 15, 145 Hünefeld, Andrzej (Andreas) 58 Jadwiga, św. 28 Jan Nepomucen, św. 28 Jeż, Radim 14, 146 Jeż, Tomasz 27, 146 Józef (Joseph) I; cesarz z dynastii Habsburgów 9, 23, 24 Józef (Joseph) II; cesarz z
dynastii Habsburg-Loth ringen, syn Marii Teresy 24, 48, 56 Jungnitz, Joseph 22, 25, 147 Kaczmarek, Ryszard 11, 14, 16, 145 Kalâb, Jifi 43, 146 Kalina, Leszek 22, 146 Karol Austriacki (Karl von Österreich); arcyksiążę, biskup wrocławski 18 Karol (Carl) VI; cesarz z rodu Habsburgów 24, 56, 57, 105, 137 Karol (Carl) XII; król szwedzki 23 Karpentny, Joseph; kalikant 49 Karwinski (Karwinsky), Johann von 122 Kaszper, Roman 44, 146 Keuchenthai, Johann; teolog i wydawca 60 Klawitter, Willy 41 Kleych, Wacław (Vaclav); wydawca 59 Klippel, Mattheus 59 Knoch, Johann Jacob; nauczyciel i organista 39, 47, 63, 103, 104, 112-114, 117, 135, 136 Koch, Eduard Emil 59, 146 Kochanowska, Ewa 16, 146 Konstantyn Wielki; cesarz rzymski 28 Koulhaas, Johann George; kantor i nauczyciel 88 Krämer, Simon; szewc 60 Krünitz, Johann Georg 90 Lakota, Adam; organista 29 Larisch, Henryk Ferdynand (Heinrich Ferdinand) baron von 28 Lasso (Lassus), Orlando di; kompozytor 15 Leopold II; cesarz z dynastii Habsburg-Lothringen, syn Marii Teresy 56 Leopold Johann; arcyksiążę austriacki, syn Karola VI 56 Leopold Józef (Joseph); książę lotaryński, ojciec cesarza Franciszka I 56 Lichnok, Christoph 93, 96, 99 Lichnowsky auf Treppeln, T. von 60 Liechtenstein, Karol (Karl) von; książę opawski i karniowski 18 Loesche, Georg 145 Logau, Gottfried; kurator zboru 112, 117 Louge, David; lekarz 112 Loyola Ignacy (Inigo López de Onaz y Loyola), św. 28 Lyszczyna, Jacek 16, 147 Machej, Anna 17, 146 Maciej (Matthias); cesarz z rodu Habsburgów 18 Majzner, Rafał 16, 146 Małysz, Bohdan 44, 146 Mansfeld, Peter Ernst II von; hrabia,
dowódca woj skowy 18 Maria Teresa (Maria Theresia); cesarzowa z rodu Habsburgów 24, 56, 108 Marklowska, Helena Katarzyna; patrz: Nigrini, He lena Katarzyna, de domo Marklowska
Indeks nazw osobowych Marklowski z Żebraczy i Pernsteinu, Erdmann Adam Krzysztof; pan na Grodźcu 56 Marklowski z Żebraczy, Joachim 42 Marklowsky; uczeń 54 Mattheson, Johann; kapelmistrz, kompozytor i teo retyk muzyki 32, 146 Matzura, Georg; kalikant 49 Mazur, Willim; kalikant 49, 84 Mesitzius, Paul 40 Metasch, Frank 21, 146 Meusel, Johann Georg von 48, 146 Meyer, Dietrich 145 Meyer, Gerhard 145 Meyer-Hickel, Gudrun 145 Michejda, Karol 11, 24, 31, 146 Miklós, Asztalos 40, 42, 44, 146 Mizia, Jan (Johann); kupiec 83, 111, 112 Moebius, Anna Maria, de domo Woszczycka; żona Augusta 41 Moebius, August (Augustus); nauczyciel i organi sta 33, 39-43, 81, 129 Mojżysz, Zenon 16, 56, 60, 146 Monte, Philippe de; kompozytor 15 Morawitzky; uczeń 54 Müller, Joseph Theodor 145 Muthmann, Johann; pastor 31, 32, 40, 43, 50, 52, 53, 78, 81, 86, 110, 143, 144 Nigrini, Christian Gottfried; syn Jonasa Nigrini, Daniel Gottlob; syn Jonasa 42 Nigrini, Elias Gottlieb (Theophil); syn Jonasa 42 Nigrini, Ewa (Ewa Barabaszowa); żona Jonasa 42 Nigrini, Joanna Katarzyna; córka Jonasa 42 Nigrini, Johann Maximilian; syn Jonasa 42 Nigrini, Jonas; nauczyciel, organista i kantor 34, 39, 41-44, 47, 82 Nigrini, Helena Katarzyna, de domo Marklowska; żona Jonasa 42 Oppersdorff, Jerzy (Georg III) von; starosta krajo wy ks. głogowskiego 18 Oszczanowski, Piotr 10, 145 Otto, Gottlieb Friedrich 59, 146 Paczyński, Adam Wacław hrabia z Tęczyna; staro sta ziemski 27 Palestrina, Giovanni Pierluigi da; kompozytor 15 Panic, Idzi 15, 27, 145, 146 Patzelt, Herbert 11, 41, 43, 44, 50, 52, 146 Pelhżim von Trżenkowitz, Wenzel;
kurator zboru 31 Pelikan, Leopold; organista 30 Peter, Anton 146 Petschei (Petschely, Petschelius), Johann Gottfried; pastor i wydawca 90 Pindur, David 20, 146 151 Płachta, Bodo 41, 146 Płatani, Maciej (Matthias); pastor 49, 84 Poloczkowa, Barbara 19, 146 Pospiech, Remigiusz 15, 146 Printz, Wolfgang Caspar; kantor, kompozytor i teo retyk muzyki 54, 55, 146, 147 Prochartschik, Johann; kalikant 49 Promnitz, Erdmann I von 54 Promnitz, Erdmann II von 54 Pronay, Gabriel 43 Pruchenski; organista 39, 80, 81 Radda, Karl 11, 147 Reinecker, Johann Friedrich 33 Rosteck und Goldmannsdorf, Bernhard Wenzel von 34, 46, 54, 139 Rott, Dariusz 16, 147 Rudolf (Rudolph) II; cesarz z rodu Habsburgów 17, 18 Sachsen-Lauenburg, Sydonia Katarzyna (Sydonie Katharina) von; księżna cieszyńska, żona Wa cława III Adama 15, 50, 51 Sarkander, Mikołaj; proboszcz opawski 17 Saul; król żydowski 28 Schelle, Johann; kantor i kompozytor 61, 90 Scherschnik (Szersznik), Leopold Jan; ksiądz i na uczyciel 27, 147 Schimrack (Śimbracki), Johann (Jan); kompozy tor 45 Schimrack, Johann; organista 45 Schmeling, Adolf Bogusław 12, 109 Schmidt, Arthur 16, 22, 147 Schmidt, Gottfried; pastor 82 Schreyer; ślusarz 63, 109 Schwedler, Johann Christoph; teolog, pastor i poe ta 59 Schwenck, Lorentz; wydawca 59 Serwatius, Michał; pastor 21 Siwek, Zbigniew 22, 146 Skarpovâ, Marie 59, 147 Skrbensky, Maximilian Bernhard; kurator zboru 31, 112 Skrbenski, Rudolf von; kurator zboru 112 Smarzowski; rzemieślnik 63 Sobek, Ferdinand Heinrich; kurator zboru 31 Sowa, Fabian; stolarz 103 Spratek, Daniel 11, 20, 146, 147 Spyra, Janusz 15,
20, 21, 27, 53, 145, 147 Stanisław Kostka, św. 28 Steinberger, Johann Georg 41 Steinmetz, Adam; pastor 43 Straus; uczeń 54 Student (alias Piekarz), Jan; pełniący obowiązki kantora w Cieszynie 39, 43, 44, 84
152 Indeks nazw osobowych Sunnegh, Julius Gottlieb von; pan na Bielsku 34, 54 Sztuchlik, Jolanta 12, 147 12, Thielisch, Catharina, de domo Henicke; żona Mar tina 48 Thielisch, Johann Christian; syn Martina, pastor 48 Thielisch, Johanna Gottlieba; córka Martina 48 Thielisch, Martin; nauczyciel i organista 33, 39, 47, 48, 63, 105, 106, 108, 112, 117-124, 138, 143 Thielisch, Sophia Christiana Elisabetha; córka Mar tina 48 Trzanowski (Tranovskÿ, Tranoscius), Jerzy (Juraj, Georg); pastor i pisarz 22, 60, 147 Tschammer, Bogumił Rudolf; prawnik, fundator bi blioteki 12, 16, 19, 22, 54, 60, 61, 145, 146, 147 Turk, Daniel Gottlob; organista, kompozytor i teo retyk muzyki 37, 147 Wacław III Adam; książę cieszyński z rodu Pia stów 14, 15, 50, 51, 147 Wagner, Oskar 147 Wagner, Richard Ernst 22, 147 Wallenstein, Albrecht von; książę Friedlandu i Ża gania, dowódca wojskowy 20 Wantuła, Andrzej 50, 51, 147 Wencelius, Lucas; pastor 16 Wilamowski (Willmowsky), Hans Leopold 112, 126 Wilhelm, św. 28 Wisłocki, Marcin 10, 145 Wolański, Andrzej 56, 60, 146 Worbs, Erika 45, 147 Woszczycki z Woszczyc, Franciszek Fryderyk 41 Woynar, Jakub; kalikant 49 Zasadius (Sassadius), Samuel Ludwik (Ludwig); pastor 43, 46, 126 Zawada, Ernest 16, 146 Zieliński, Tadeusz J. 11, 31, 146, 147 Zierowsky von Żierowa, Johann Georg; kurator zboru 31, 89
Zenon Mojżysz Musikkultur der Lutheraner im Teschener Schlesien in der ersten Hälfte des 18. Jahrhunderts Vol. 1 Historischer Überblick Zusammenfassung Das Jahr 1709 brachte große Veränderungen in der kulturellen Landschaft des Teschener Schlesiens. Dank einiger Turbulenzen in der europäischen Politik kam hier die Zeit der brutalen Konterreformation zu einem Ende - die lutherische Gemeinde in Teschen konnte reaktiviert werden. Gleichzeitig begannen die hiesigen Protestanten mit dem Bau einer neuen, riesigen Kirche: der Jesus-Kirche und öffneten eine evangelische La teinschule. In einer relativ kurzen Zeit wurde Teschen zu einem der wichtigsten Zentren der protestantischen Kultur in diesem Teil des Habsburger Herrschaftsgebiets. Einer der sichtbarsten Aspekte dieser Kultur war Musik. Bereits bei der Grundsteinlegung der neuen Kirche im Oktober 1710 wurden zwei kurze, aber eindrucksvolle vokal-instrumentale Stücke aufgeführt. Trotz der schwierigen Bedingungen - eine gemauerte Kirche gäbe es noch nicht und die Gottesdienste fanden in einem provisorischen Holzbau statt - kümmerte sich der neue Teschener Kantor Georg Gürtler von Anfang an um eine entsprechende musikalische Ausgestaltung der Gottesdienste. Bei den im Kirchenarchiv aufbe wahrten Werken aus den Jahren 1710-1713 handelt es sich hauptsächlich um Solokantaten, meist anonym (mit Ausnahme eines Werkes von G.B. Bassani), die aus Breslau nach Teschen gebracht und den örtlichen Bedürfnissen angepasst wurden. Schon damals war es aufgrund der sprachlichen Verhältnisse in der Te schener Gemeinde üblich, zwei Kantoren zu
beschäftigen: einen deutschen und einen tschechisch-polnischen. Diese Kantoren wurden offiziell auch als Schullehrer angestellt, und einer von ihnen übernahm dabei die Aufgaben des Organisten. Eine bemerkenswerte Intensivierung der musikalischen Tätigkeit erfolgte in den 1720er Jahren, als gleichzeitig Andreas Fabri aus der Zips als Kantor und sein Landsmann Jonas Nigrini als Organist tätig waren. Die aufführungspraktischen Möglichkeiten der Kapelle der Jesus-Kirche (bestehend hauptsächlich aus den Schülern der hiesigen Lateinschule) stiegen damals beträchtlich an. In den Besetzungen der Kantaten aus dieser Zeit findet man neben Vokalsolisten auch den Chor. Dazu wurde das Instrumentalensemble weiter ausgebaut - abgesehen von Saiteninstrumenten unterschiedlicher Größe umfasste es auch Oboen, Fagotten, Posaunen, Trompeten und Pauken. Kantor Fabri war zudem darauf bedacht, das Repertoire ständig zu er weitern. Man weiß, dass er unter anderem Kantatenjahrgänge von J. Schelle, D.H. Garthoff sowie Werke von J.S. Beyer nach Teschen bestellte. Es ist auch sehr wahrscheinlich, dass einige der bis heute erhaltenen Musikstücke Teschener Provenienz von ihm selbst komponiert wurden. Die Aufgaben des Musikensembles umfassten neben der Ausgestaltung von Sonn- und Festtagsgottes diensten auch die Umrahmung diverser Feierlichkeiten zu staatlich-dynastischen Anlässen. Im Kirchenarchiv findet man Aufzeichnungen über Festlichkeiten zu Krönungen, Geburten von Thronfolgern, anlässlich mi litärischer Siege und ählichen. Auch die Schulfeste galten als Anlässe, die einen besonderen musikalischen
Rahmen erforderten. Man weiß von mindestens sechs solchen Festivitäten, mit großzügig angelegten, sprach lich-musikalischen actus oratoriae. Das größte Fest dieser Art fand im Jahre 1725 anlässlich der Eröffnung eines neuen Schulgebäudes statt. Leider waren die folgenden zwei Jahrzehnte eine Zeit der Stagnation und des allmählichen Rückgangs der musikalischen Aktivität der Gemeinde. Die im Jahr 1730 erfolgte Vertreibung der aktivsten Pastoren aus Teschen (wofür man ihre pietistische Gesinnung zum Vorwand nahm) hatte weitreichende Folgen, die Zahl der Gottesdienstbesucher und der Schüler ging deutlich zurück, und die Kirche geriet in finanzielle Schwie rigkeiten. Die erhaltenen Rechnungen aus dieser Zeit zeigen unter anderem eine drastische Reduzierung aller Ausgaben für Musik. Das aufwendige Feiern von Schulfesten wurde eingestellt und bei anderen Gelegenheiten
156 Zusammenfassung musste man mangels entsprechend qualifizierter Schüler auf bezahlte Musiker von außen zurückgreifen. Zum Leidwesen der Organisten verschlechterte sich auch der Zustand der Kirchenorgel erheblich, weswegen sie mehrmals repariert werden musste. Das Ende der 1740er Jahre brachte auch die endgültige Abkehr vom bisher praktizierten Modell der musikalischen Tätigkeit. Nach dem Rücktritt von Kantor Johann Ehrgott Fabri (Sohn von Andreas) von seiner Stelle im Jahr 1749 konnte man trotz zahlreicher Versuche keinen Nachfolger mehr finden. Im Laufe der Zeit übernahm der Organist Martin Thielisch die Aufgaben des Kantors und verblieb in diesem Amt bis zu seinem Tod im Jahr 1775. Dieser erste Band konzentriert sich auf die Darstellung des Musiklebens der Teschener Gemeinde in den Jahren 1709-1750 in seinem historischen Kontext. Darüber hinaus enthält er eine Auswahl der wich tigsten relevanten Dokumente zu diesem Thema aus dem Archiv der Evangelisch-Augsburgischen Gemeinde in Teschen. Band zwei enthält eine Edition der erhaltenen vokal-instrumentalen Werke aus dem damaligen Repertoire der Jesus-Kirche.
Zenon Mojżysz Kultura muzyczna ewangelików na Śląsku Cieszyńskim w pierwszej połowie XVIII wieku T. 1 Rys historyczny z wybranymi materiałami źródłowymi Streszczenie Rok 1709 przyniósł wielkie zmiany w krajobrazie kulturowym Śląska Cieszyńskiego. Na skutek zawirowań w polityce europejskiej zakończył się na tych ziemiach czas brutalnej kontrreformacji, a w Cieszynie reakty wowano zbór luterański. Miejscowi protestanci natychmiast rozpoczęli budowę nowego, ogromnego kościoła: Kościoła Jezusowego, oraz otwarli przykościelną szkołę łacińską. W krótkim czasie Cieszyn awansował do rangi najważniejszego ośrodka kultury luterańskiej w tej części władztwa Habsburgów. Jednym z najbardziej widocznych przejawów tej kultury stała się muzyka. Już uroczystość położenia kamienia węgielnego pod nowy kościół w październiku 1710 r. uświetniono wykonaniem dwóch krótkich, lecz efektownych utworów wokalno-instrumentalnych. Mimo trudnych warunków lokalowych - murowany kościół jeszcze nie istniał, a nabożeństwa odbywały się w prowizorycznej budowli drewnianej - nowy cieszyński kantor, Georg Gürtler, od początku dbał o odpowiednią oprawę muzyczną nabożeństw. Przechowywane w archiwum kościelnym utwory z lat 1710-1713 to głównie solowe kantaty, w większości anonimowe (z wy jątkiem jednego dzieła G.B. Bassaniego), które zostały do Cieszyna sprowadzone z Wrocławia i dostosowane do lokalnych potrzeb. Już wówczas, z uwagi na specyfikę językową zboru cieszyńskiego, zwyczajem stało się angażowanie dwóch kantorów: niemieckiego i czesko-polskiego. Kantorzy ci formalnie zatrudnieni byli też jako nauczyciele
szkolni, do tego jeden z nich pełnił zadania organisty. Szczególne nasilenie działalności muzycznej zaobserwować można w latach dwudziestych XVIII w., kiedy urząd kantora sprawował pochodzący ze Spiszu Andreas Fabri, a organistą był jego rodak Jonas Nigrini. Możliwości wykonawcze kapeli Kościoła Jezusowego, której członkami byli przeważnie uczniowie przykościelnej szkoły łacińskiej, znacznie wówczas wzrosły. W obsadach kantat z tego czasu obok solistów występuje chór. Rozbudowano też zespół instrumentalny - w jego skład, oprócz różnej wielkości instrumen tów smyczkowych, wchodziły m.in. oboje, fagoty, puzony, trąbki czy kotły. Kantor Fabri zadbał również o rozszerzenie repertuaru. Wiadomo, że sprowadzał do Cieszyna roczniki kantat J. Schellego, D.H. Garthoffa, a także utwory J.S. Beyera. Jest też wielce prawdopodobne, że to właśnie on był kompozytorem części zachowanych do dziś utworów cieszyńskiej proweniencji. Prócz uświetniania niedzielnych i świątecznych nabożeństw kapela muzyczna brała udział w różnych celebracjach o charakterze państwowo-dynastycznym. W archiwum kościelnym zachowały się wzmianki o świętowaniu koronacji, narodzin następców tronu, zwycięstw militarnych i in. Okazjami wymagającymi specjalnej oprawy muzycznej były też uroczystości szkolne. Wiadomo o co najmniej sześciu takich wyda rzeniach, zawierających rozbudowane actus oratoriae, łączące elementy muzyczne i słowne. Największa taka uroczystość miała miejsce w roku 1725 na okoliczność otwarcia nowego budynku szkoły. Niestety, kolejne dwie dekady to okres zastoju i stopniowego ograniczania aktywności
muzycznej zboru. Wydalenie z Cieszyna najbardziej aktywnych pastorów w roku 1730 pod pretekstem propagowania przez nich pietyzmu miało daleko idące konsekwencje: zmniejszyła się znacznie liczba uczestników nabożeństw oraz uczniów szkoły, a zbór popadł w tarapaty finansowe. Zachowane rachunki z tego okresu wskazują m.in. na drastyczną redukcję wszelkich wydatków na sprawy muzyczne. Zrezygnowano z hucznego obchodzenia uro czystości szkolnych, a przy innych okazjach wobec braku odpowiednio wykwalifikowanych uczniów musiano posiłkować się muzykami najemnymi. Ku utrapieniu organistów znacznie pogorszył się też stan organów kościelnych, które wielokrotnie poddawać trzeba było różnym naprawom. Koniec lat czterdziestych przyniósł ostateczną rezygnację z wypracowanego wcześniej modelu dzia łalności muzycznej. Po dymisji Johanna Ehrgotta Fabriego (syna Andreasa) z funkcji kantora w roku 1749
158 Streszczenie pomimo wielu starań nie udało się znaleźć następcy na jego miejsce. Z biegiem czasu zadania kantora przejął organista Martin Thielisch, który pozostał na tej posadzie do swej śmierci w roku 1775. Niniejszy, pierwszy tom opracowania został poświęcony przedstawieniu działalności muzycznej zbo ru cieszyńskiego w latach 1709—1750 w jej kontekście historycznym. Zawiera też wybór najważniejszych dokumentów na ten temat z Archiwum Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Cieszynie. W tomie drugim zamieszczona zostanie edycja zachowanych utworów wokalno-instrumentalnych z ówczesnego repertuaru Kościoła Jezusowego. |
| any_adam_object | 1 |
| author | Mojzysz, Zenon 1971- |
| author_GND | (DE-588)135453992 |
| author_facet | Mojzysz, Zenon 1971- |
| author_role | aut |
| author_sort | Mojzysz, Zenon 1971- |
| author_variant | z m zm |
| building | Verbundindex |
| bvnumber | BV049834937 |
| ctrlnum | (OCoLC)1466905215 (DE-599)BVBBV049834937 |
| format | Book |
| fullrecord | <?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?><collection xmlns="http://www.loc.gov/MARC21/slim"><record><leader>00000nam a2200000 cc4500</leader><controlfield tag="001">BV049834937</controlfield><controlfield tag="003">DE-604</controlfield><controlfield tag="005">20241129</controlfield><controlfield tag="007">t|</controlfield><controlfield tag="008">240826s2021 xx |||| 00||| pol d</controlfield><datafield tag="020" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">9788322638767</subfield><subfield code="9">978-83-226-3876-7</subfield></datafield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(OCoLC)1466905215</subfield></datafield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(DE-599)BVBBV049834937</subfield></datafield><datafield tag="040" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-604</subfield><subfield code="b">ger</subfield><subfield code="e">rda</subfield></datafield><datafield tag="041" ind1="0" ind2=" "><subfield code="a">pol</subfield></datafield><datafield tag="049" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-12</subfield></datafield><datafield tag="084" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">OST</subfield><subfield code="q">DE-12</subfield><subfield code="2">fid</subfield></datafield><datafield tag="084" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">MUS</subfield><subfield code="q">DE-12</subfield><subfield code="2">fid</subfield></datafield><datafield tag="100" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">Mojzysz, Zenon</subfield><subfield code="d">1971-</subfield><subfield code="e">Verfasser</subfield><subfield code="0">(DE-588)135453992</subfield><subfield code="4">aut</subfield></datafield><datafield tag="245" ind1="1" ind2="0"><subfield code="a">Kultura muzyczna ewangelików na Śląsku Cieszyńskim w pierwszej połowie XVIII wieku</subfield><subfield code="n">T. 1</subfield><subfield code="p">Rys historyczny z wybranymi materiałami źródłowymi</subfield><subfield code="c">Zenon Mojżysz</subfield></datafield><datafield tag="264" ind1=" " ind2="1"><subfield code="a">Katowice</subfield><subfield code="b">Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego</subfield><subfield code="c">2021</subfield></datafield><datafield tag="300" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">158 Seiten</subfield></datafield><datafield tag="336" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">txt</subfield><subfield code="2">rdacontent</subfield></datafield><datafield tag="337" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">n</subfield><subfield code="2">rdamedia</subfield></datafield><datafield tag="338" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">nc</subfield><subfield code="2">rdacarrier</subfield></datafield><datafield tag="490" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">Dyskursy Sztuk(i)</subfield><subfield code="v">2</subfield></datafield><datafield tag="490" ind1="0" ind2=" "><subfield code="a">Dyskursy Sztuk(i)</subfield></datafield><datafield tag="773" ind1="0" ind2="8"><subfield code="w">(DE-604)BV049834934</subfield><subfield code="g">1</subfield></datafield><datafield tag="776" ind1="0" ind2="8"><subfield code="i">Erscheint auch als</subfield><subfield code="n">Online-Ausgabe</subfield><subfield code="z">978-83-226-3875-0</subfield></datafield><datafield tag="830" ind1=" " ind2="0"><subfield code="a">Dyskursy Sztuk(i)</subfield><subfield code="v">2</subfield><subfield code="w">(DE-604)BV048211723</subfield><subfield code="9">2</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=035174961&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Inhaltsverzeichnis</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=035174961&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Literaturverzeichnis</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=035174961&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Register // Personenregister</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=035174961&sequence=000007&line_number=0004&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Abstract</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=035174961&sequence=000009&line_number=0005&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Abstract</subfield></datafield><datafield tag="940" ind1="1" ind2=" "><subfield code="n">oe</subfield></datafield><datafield tag="940" ind1="1" ind2=" "><subfield code="q">BSB_NED_20241129</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">781.5</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">09033</subfield><subfield code="g">437</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">200.9</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">09033</subfield><subfield code="g">437</subfield></datafield><datafield tag="943" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-035174961</subfield></datafield></record></collection> |
| id | DE-604.BV049834937 |
| illustrated | Not Illustrated |
| indexdate | 2024-12-16T19:00:34Z |
| institution | BVB |
| isbn | 9788322638767 |
| language | Polish |
| oai_aleph_id | oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-035174961 |
| oclc_num | 1466905215 |
| open_access_boolean | |
| owner | DE-12 |
| owner_facet | DE-12 |
| physical | 158 Seiten |
| psigel | BSB_NED_20241129 |
| publishDate | 2021 |
| publishDateSearch | 2021 |
| publishDateSort | 2021 |
| publisher | Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego |
| record_format | marc |
| series | Dyskursy Sztuk(i) |
| series2 | Dyskursy Sztuk(i) |
| spelling | Mojzysz, Zenon 1971- Verfasser (DE-588)135453992 aut Kultura muzyczna ewangelików na Śląsku Cieszyńskim w pierwszej połowie XVIII wieku T. 1 Rys historyczny z wybranymi materiałami źródłowymi Zenon Mojżysz Katowice Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego 2021 158 Seiten txt rdacontent n rdamedia nc rdacarrier Dyskursy Sztuk(i) 2 Dyskursy Sztuk(i) (DE-604)BV049834934 1 Erscheint auch als Online-Ausgabe 978-83-226-3875-0 Dyskursy Sztuk(i) 2 (DE-604)BV048211723 2 Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=035174961&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Inhaltsverzeichnis Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=035174961&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Literaturverzeichnis Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=035174961&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Register // Personenregister Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=035174961&sequence=000007&line_number=0004&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Abstract Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=035174961&sequence=000009&line_number=0005&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Abstract |
| spellingShingle | Mojzysz, Zenon 1971- Kultura muzyczna ewangelików na Śląsku Cieszyńskim w pierwszej połowie XVIII wieku Dyskursy Sztuk(i) |
| title | Kultura muzyczna ewangelików na Śląsku Cieszyńskim w pierwszej połowie XVIII wieku |
| title_auth | Kultura muzyczna ewangelików na Śląsku Cieszyńskim w pierwszej połowie XVIII wieku |
| title_exact_search | Kultura muzyczna ewangelików na Śląsku Cieszyńskim w pierwszej połowie XVIII wieku |
| title_full | Kultura muzyczna ewangelików na Śląsku Cieszyńskim w pierwszej połowie XVIII wieku T. 1 Rys historyczny z wybranymi materiałami źródłowymi Zenon Mojżysz |
| title_fullStr | Kultura muzyczna ewangelików na Śląsku Cieszyńskim w pierwszej połowie XVIII wieku T. 1 Rys historyczny z wybranymi materiałami źródłowymi Zenon Mojżysz |
| title_full_unstemmed | Kultura muzyczna ewangelików na Śląsku Cieszyńskim w pierwszej połowie XVIII wieku T. 1 Rys historyczny z wybranymi materiałami źródłowymi Zenon Mojżysz |
| title_short | Kultura muzyczna ewangelików na Śląsku Cieszyńskim w pierwszej połowie XVIII wieku |
| title_sort | kultura muzyczna ewangelikow na slasku cieszynskim w pierwszej polowie xviii wieku rys historyczny z wybranymi materialami zrodlowymi |
| url | http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=035174961&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=035174961&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=035174961&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=035174961&sequence=000007&line_number=0004&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=035174961&sequence=000009&line_number=0005&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |
| volume_link | (DE-604)BV049834934 (DE-604)BV048211723 |
| work_keys_str_mv | AT mojzyszzenon kulturamuzycznaewangelikownaslaskucieszynskimwpierwszejpołowiexviiiwiekut1 |