Planowanie urbanistyczne w Królestwie Polskim drugiej połowy XIX i początku XX wieku: polityki miejskie w przestrzeni
Gespeichert in:
| 1. Verfasser: | |
|---|---|
| Format: | Buch |
| Sprache: | Polish |
| Veröffentlicht: |
Kalisz
Kaliskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk
2024
|
| Schlagworte: | |
| Online-Zugang: | Inhaltsverzeichnis Literaturverzeichnis Abstract |
| Beschreibung: | Quellenanhang unter https://doi.org/10.18150/96TW6X |
| Beschreibung: | 707 Seiten Illustrationen, Pläne |
| ISBN: | 9788366777392 |
Internformat
MARC
| LEADER | 00000nam a2200000 c 4500 | ||
|---|---|---|---|
| 001 | BV049665804 | ||
| 003 | DE-604 | ||
| 005 | 20240624 | ||
| 007 | t| | ||
| 008 | 240425s2024 xx a||| |||| 00||| pol d | ||
| 020 | |a 9788366777392 |9 978-83-66777-39-2 | ||
| 035 | |a (OCoLC)1437856850 | ||
| 035 | |a (DE-599)BVBBV049665804 | ||
| 040 | |a DE-604 |b ger |e rda | ||
| 041 | 0 | |a pol | |
| 049 | |a DE-Re13 |a DE-12 | ||
| 084 | |a OST |q DE-12 |2 fid | ||
| 100 | 1 | |a Górzyński, Makary |d 1988- |e Verfasser |0 (DE-588)1084854023 |4 aut | |
| 245 | 1 | 0 | |a Planowanie urbanistyczne w Królestwie Polskim drugiej połowy XIX i początku XX wieku |b polityki miejskie w przestrzeni |c Makary Górzyński |
| 264 | 1 | |a Kalisz |b Kaliskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk |c 2024 | |
| 300 | |a 707 Seiten |b Illustrationen, Pläne | ||
| 336 | |b txt |2 rdacontent | ||
| 337 | |b n |2 rdamedia | ||
| 338 | |b nc |2 rdacarrier | ||
| 500 | |a Quellenanhang unter https://doi.org/10.18150/96TW6X | ||
| 546 | |a Zusammenfassung in englischer Sprache Seite 707 | ||
| 648 | 7 | |a Geschichte 1850-1918 |2 gnd |9 rswk-swf | |
| 650 | 0 | 7 | |a Stadtentwicklung |0 (DE-588)4056730-8 |2 gnd |9 rswk-swf |
| 650 | 0 | 7 | |a Stadtplanung |0 (DE-588)4056754-0 |2 gnd |9 rswk-swf |
| 650 | 0 | 7 | |a Verstädterung |0 (DE-588)4063234-9 |2 gnd |9 rswk-swf |
| 650 | 0 | 7 | |a Kommunalpolitik |0 (DE-588)4073648-9 |2 gnd |9 rswk-swf |
| 651 | 7 | |a Kongresspolen |0 (DE-588)4437411-2 |2 gnd |9 rswk-swf | |
| 689 | 0 | 0 | |a Kongresspolen |0 (DE-588)4437411-2 |D g |
| 689 | 0 | 1 | |a Stadtplanung |0 (DE-588)4056754-0 |D s |
| 689 | 0 | 2 | |a Kommunalpolitik |0 (DE-588)4073648-9 |D s |
| 689 | 0 | 3 | |a Stadtentwicklung |0 (DE-588)4056730-8 |D s |
| 689 | 0 | 4 | |a Geschichte 1850-1918 |A z |
| 689 | 0 | |5 DE-604 | |
| 689 | 1 | 0 | |a Kongresspolen |0 (DE-588)4437411-2 |D g |
| 689 | 1 | 1 | |a Verstädterung |0 (DE-588)4063234-9 |D s |
| 689 | 1 | 2 | |a Geschichte 1850-1918 |A z |
| 689 | 1 | |5 DE-604 | |
| 787 | 0 | 8 | |i Anhang |a Górzyński, Makary |t Planowanie administracyjne rozwoju przestrzennego miast w Królestwie Polskim - wersja poszerzona |d 2023 |n https://doi.org/10.18150/96TW6X |w (DE-604)BV049754013 |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung Institut für Ost- und Südosteuropaforschung, Bibliothek - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=035008919&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Inhaltsverzeichnis |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=035008919&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Literaturverzeichnis |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=035008919&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Abstract |
| 940 | 1 | |n oe | |
| 940 | 1 | |q BSB_NED_20240624 | |
| 942 | 1 | 1 | |c 709 |e 22/bsb |f 09034 |g 438 |
| 942 | 1 | 1 | |c 709 |e 22/bsb |f 09041 |g 438 |
| 942 | 1 | 1 | |c 351.09 |e 22/bsb |f 09034 |g 438 |
| 942 | 1 | 1 | |c 307.09 |e 22/bsb |f 09041 |g 438 |
| 942 | 1 | 1 | |c 351.09 |e 22/bsb |f 09041 |g 438 |
| 942 | 1 | 1 | |c 307.09 |e 22/bsb |f 09034 |g 438 |
| 943 | 1 | |a oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-035008919 | |
Datensatz im Suchindex
| _version_ | 1825117481198419968 |
|---|---|
| adam_text |
Spis treści Nota redakcyjna . 9 ROZDZIAŁ PIERWSZY Papierowe metropolie Królestwa Polskiego: wprowadzenie. 11 1.1. Obietnice . 1.2. Cele pracy i pytania badawcze . 13 17 1.3. Inspiracje metodologiczne . 23 1.4. Osiągnięcia i deficyty historiografii. 31 1.5. Podstawy źródłowe i bibliograficzne. 39 1.6. Konstrukcja opracowania. 44 ROZDZIAŁ DRUGI Rewolucja miejska w Królestwie Polskim okresu postyczniowego: sytuacja administracyjna, rozwój miast oraz prawne realia sporządzania planów regulacyjnych . 47 2.1. Sytuacja polityczna i administracja miejska w okresie postyczniowym . 49 2.2. Dynamika rozwojowa miast w Królestwie Polskim przełomu XIX-XX wieku . 61 2.3. Prawo budowlane i procedury planistyczne . 71 ROZDZIAŁ TRZECI Plany regulacyjne miast Królestwa Polskiego między reformami postyczniowymi a początkiem XX wieku: projekty,
okoliczności ich powstania oraz funkcje polityk urbanizacyjnych . 103 3.1. Punkt wyjścia: rozpoczęcie akcji pomiarowej w nowych realiach administracyjnych . 105 3.2. Stare i nowe stolice gubernialne jako ośrodki reprezentacyjne władzy: tworzenie dominant urbanistycznych i rozbudowa miast jako część reform zarządu imperialnego . 115 3.2.1. Miasto jako pomnik i brama imperium: Kalisz. 123 3.2.2. Odnowione centrum podporządkowanej prowincji: Kielce. 127 3.2.3. Dzielnica soborowa — Siedlce . 137 3.3. Projektowanie urbanistyczne największych miast Królestwa Polskiego . 144 3.3.1. Plan regulacji i inkorporacji przedmieść Warszawy z lat osiemdziesiątych . 144 3.3.1.1. Plan projektowanego położenia gubernialnego miasta Warszawy 7. lat osiemdziesiątych: technokratyczna wizja wielkiego miasta . 169 3.3.1.2. Plan regulacyjny Warszawy w meandrach biurokracji imperialnej i wobec wzrostu miasta. 185 3.3.2. Rozwój Łodzi a problemy planistyczne . 197
3.3.2.1. Próba sporządzenia planu projektowanego położenia i regulacje w latach siedemdziesiątych. 199 3.3.2.2. Nieudana próba pomiaru Łodzi w latach osiemdziesiątych a rozwój miasta. 207 3.3.2.3. Wielki pomiar Łodzi i otwarcie drogi do prac planistycznych . 211 3.4. Planowanie regulacji i rozbudowy miast gubernialnych Królestwa Polskiego w ostatnim trzydziestoleciu XIX wieku. 214 3.4.1. Lublin: koncepcja z lat siedemdziesiątych. 215 3.4.2. Łomża — stopniowa przebudowa w oparciu o plan regulacji. 230 3.4.3. Piotrków Trybunalski — ambitny plan rozwoju z lat siedemdziesiątych . 241 3.4.4. Kalisz: nieznany projekt z lat osiemdziesiątych a rozbudowa miasta . 258 3.4.5. Radom: budowa nowego śródmieścia i inicjatywy planistyczne. 266 3.4.6. Kielce — plan ogólny z 1886 roku . 278 3.4.7. Płock — projekt urbanistyczny z końca lat osiemdziesiątych. 285 3.4.8. Siedlce i Suwałki pod koniec XIX wieku . 299 3.5. Planowanie na prowincji Królestwa Polskiego — miasta powiatowe i miasteczka. 301 3.5.1. Model nowoczesnego kwartału. 314 3.5.2. Racjonalne założenia planu dla małego miasteczka: Rypin. 324
3.5.3. Przebudowa starego miasta i tworzenie nowego śródmieścia: Będzin . . . 329 3.5.4. Zderzenie ambicji z konfliktami interesów: Łask. 334 3.5.5. Całościowe spojrzenie na problemy miasta: Rawa Mazowiecka . 340 3.5.6. Modernizacja pośród popiołów: Nasielsk . 344 3.5.7. Podpis cara, konflikt etniczno-religijny i wywłaszczenie w praktyce: Szczebrzeszyn. 348 3.5.8. Co to znaczy „projekt najwyżej zatwierdzony” — Radomsko. 354 3.6. Podsumowanie: cechy planów i specyfika ówczesnej akcji regulacyjnej. 357 3.6.1. Stosowane rozwiązania planistyczne. 358 3.6.2. Spojrzenie rewizora? Petersburskie korekty. 371 3.6.3. Cechy charakterystyczne i problemy działań regulacyjnych. 371 3.7. Interpretowanie urbanistyki. Wzorce planistyczne w kontekście europejskim . . . 388 ROZDZIAŁ CZWARTY Trudna miejskość i rewolucje: kryzys systemu planistycznego na początku XX wieku. 411 4.1. Problemy rozwojowe miast Królestwa Polskiego i przemiany ich pejzażu. 413 4.2. Zarządzanie przestrzenią największych ośrodków Królestwa Polskiego. 428 4.2.1. Warszawa jako trzecie miasto imperium: polityczne meandry urbanistyki 428 4.2.1.1. Inwestycje i regulacje magistratu: synergia małych planów. 431 4.2.1.2. Różne pomysły
reform prawnych a rzeczywistość. 442
4.2.1.3. Wielkie inwestycje początku XX wieku i plan dla Saskiej Kępy . 446 4.2.1.4. Rewolucja i rozkład konsensusu — nowe oczekiwania wobec miasta. 453 4.2.1.5. Próby nowego otwarcia: w stronę masterplanu 'Wielkiej Warszawy’. 457 4.2.2. Inkorporacja i plan przestrzennego zarządzania Łodzią z początku XX wieku . 473 4.2.3. Plan ‘Wielkiej Częstochowy’:perspektywamiasta półmilionowego . 490 4.2.4. Planowanie rozwoju miast w ZagłębiuDąbrowskim. 507 4.2.4.1. Problem powiększenia granic Będzina. 507 4.2.4.2. Zle urodzony? Wielkie projekty dla Sosnowca w początkach XX wieku a kryzys polityki urbanizacyjnej . 512 4.2.5. Koncepcja‘Wielkiego Lublina’a bariery polityki urbanizacyjnej . 537 4.2.6. ‘Wielki Kalisz’ początków XX wieku: ambicje w wirze konfliktów. 548 4.2.7. Zapomniane koncepcje modernizacji i ekspansji Radomia z początku XX wieku. 565 4.2.8. Inne większe miasta Królestwa Polskiego w początkach XX wieku — zarys problematyki. 572 4.2.8.1. Kielce — stopniowe wdrażanie planu. 573 4.2.8.2. Piotrków — strefa podmiejska i
blokady rozwojowe. 575 4.2.8.3. Łomża — priorytet inwestycji wojskowych a koncepcje infrastruktury miejskiej . 581 4.2.8.4. Siedlce — w cieniu wielkiej polityki. 583 4.3. Planowanie urbanistyczne mniejszych miast w początkach XX wieku: przegląd zagadnień. 585 4.4. Okoliczności i przyczyny kryzysu systemu planistycznego w początkach XX wieku. 602 4.4.1. Dyskursy urbanistyczne a nowe oczekiwania rozwoju miast w Kongresówce . 603 4.4.2. Problemy fiskalno-budżetowe miast Królestwa Polskiego. 626 4.4.3. Nowe okoliczności geopolityczne i kolonialne projekty wobec Królestwa Polskiego. 636 ROZDZIAŁ PIĄTY Zakończenie: planowanie urbanistyczne w Królestwie Polskim w trudnych realiach imperialnej zależności. 651 Podziękowania. 669
Bibliografia. 671 Summary. 707
Bibliografia WYKORZYSTANE ŹRÓDŁA ARCHIWALNE W niniejszym zestawieniu podaję sygnatury wedle ksiąg inwentarzowych zespo łów, nie wedle współczesnej, wieloczęściowej sygnatury z numerem danego Archiwum, numerem zespołu, serią itd. Pełen zapis, jak i skany części oryginalnych dokumentów: www.szukajwarchiwach.gov.pl. Opracowanie źródeł wykorzystanych w niniejszej monografii, z tłumaczeniami na język polski: Planowanie administracyjne rozwoju przestrzennego miast w guberniach Królestwa Polskiego 1867-1915- Wybór źródeł archiwalnych (akt administracyjnych). Wersja rozbudowana — edycja 2023, Warszawa-Kalisz 2023, s. 27-34. https://doi.org/10.18150/96TW6X, RepOD, VI https://repod.icm.edu.pl/dataset.xhtml?-persistentld=doi: 10.18150/96TW6X version= 1.0. ARCHIWUM GŁÓWNE AKT DAWNYCH Kancelaria Generał-Gubernatora Warszawskiego, sygn. 5506; 5579; 5878; 6189; 6453; 6447; 7045. Zbiór kartograficzny, sygn. 29-8; 46-7; 46-20; 48-5; 302-18; 302-26; 302-29; 302-30; 302-31; 302-33; 302-35; 302-36; 302-37; 302-40; 302-41; 302-49; 302-50; 333-24; 491-85; 491-105; 492-129; 524-11. ARCHIWUM PAŃSTWOWE W BIAŁYMSTOKU Rząd Gubernialny Łomżyński, sygn. 11; 291; 2926; 2967. Wojewódzkie Biuro Planowania Przestrzennego, sygn. 1951. ARCHIWUM PAŃSTWOWE W CZĘSTOCHOWIE Akta Miasta Częstochowy, sygn. 2148. Zbiór map i planów, sygn. 1; 2. ARCHIWUM PAŃSTWOWE W KALISZU Akta miasta Ostrzeszowa, sygn. 76. Spuścizna T. Martyna z Kalisza. ARCHIWUM PAŃSTWOWE W KATOWICACH Akta Miasta Będzina, sygn. 264. Akta Miasta Sosnowca, sygn. 44; 45; 105; 384. ARCHIWUM PAŃSTWOWE W KIELCACH Rząd Gubernialny Kielecki, sygn. 5020;
6626; 6691; 15822; 17383; 17384; 17616, 17617; 17701:17702. Zarząd Powiatowy Olkuski, sygn. 787. 671
Bibliografia ARCHIWUM PAŃSTWOWE W KIELCACH, ODDZIAŁ W SANDOMIERZU Akta Miasta Sandomierza, sygn. 387. Zbiór map i planów, sygn. 290. ARCHIWUM PAŃSTWOWE W LUBLINIE Rząd Gubernialny Lubelski, Wydział Administracyjny, Referat II - Miejski, sygn. 7585; 7614; 7794; 7940. Rząd Gubernialny Chełmski, sygn. 2573. Rząd Gubernialny Siedlecki, sygn. 1539. Akta Miasta Chełma, sygn. 162. Akta Miasta Lublina, seria 5, sygn. 6157; 6158; 6159; seria 13, Plany miasta Lublina, sygn. 12; 13-5, ark. 1. Zbiór map i planów, sygn. 78-79; 86; 147; 179; 553; 657. Zbiór planów techniczno-budowlanych, sygn. 1; seria 2 - Chełm, plany o sygn. od 1 do 77. ARCHIWUM PAŃSTWOWE W ŁODZI Kancelaria Gubernatora Piotrkowskiego, sygn. 1368. Rząd Gubernialny Kaliski, sygn. 1497; 1515; 2412; 3842; 4052; 4052a; 4053; 4054. Rząd Gubernialny Piotrkowski, Wydział Administracyjny (seria 3), sygn. 915; 916; 917; 919; 920, 921; 945; 2166; 2518; 2424; 2527; 2540; 3094; 3445; 3836; 3876; 3977. Wydział Budow lany (seria 4), sygn. 10400; 11474a; 13392; 14595; 17751; 18140; 18591; 18598; 18646. Izba Skarbowa w Kaliszu, sygn. 1709. Akta Miasta Łodzi, sygn. 2993. Akta Miasta Zgierza, sygn. 493. Zb. kartograficzny APŁ, (zbiór zasadniczy), sygn. 1; 218 I-II; 219 I-II; 221; 223; 253; 253a; 525; 629; 1696; 1696a; 1698; 1700; 1709. ARCHIWUM PAŃSTWOWE W PIOTRKOWIE TRYBUNALSKIM Akta Miasta Piotrkowa, sygn. 1682; 1884; 1995; 2542. Zbiór planów i map, sygn. 44; 120; 126; 200. ARCHIWUM PAŃSTWOWE W PŁOCKU Rząd Gubernialny Płocki, sygn. 3130. Akta Miasta Płocka, sygn. 11345. ARCHIWUM PAŃSTWOWE W POZNANIU Akta gmin przyłączonych do miasta
Poznania, sygn. 45. Zbiór kartograficzny, plany miast, sygn. 75. ARCHIWUM PAŃSTWOWE W POZNANIU, ODDZIAŁ W KONINIE Zbiór kartograficzny, sygn. 36. ARCHIWUM PAŃSTWOWE W RADOMIU Rząd Gubernialny Radomski, sygn. 2351; 2360, 2370; 2943. Akta Miasta Radomia, seria 7, Mapy i plany Radomia, sygn. 3; 14, 16, 17, 18; 30; 54. Zbiór map i planów, sygn. 114. 672
Bibliografia ARCHIWUM PAŃSTWOWE W WARSZAWIE Rząd Gubernialny Warszawski, Wydział Budowlany, sygn. 65; 290; 463; 1242; 1872; 4084; 4521; 6143. Kolekcja I map i planów Warszawy, К I 66; КI 67; КI 89. Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Warszawie, archiwum map, planów i fotografii Warszawy. Zbiór albumów Warszawy. Zbiór fotografii Zdzisława Marcinkowskiego. Zbiór materiałów teledetekcyjnych (fotoplan Warszawy z 1926 roku). Zbiór Walerego Przyborowskiego, t. 5, 8, 9, 11, 16, 18, 20, 21, 23, 25. ARCHIWUM PAŃSTWOWE W TORUNIU Akta Miasta Golubia, sygn. 263. ARCHIWUM PAŃSTWOWE W TORUNIU, ODDZIAŁ WE WŁOCŁAWKU Akta Miasta Włocławka, sygn. 872; 7838-7896. Plan pomiarowy miasta Włocławka w skali 1:4200 (wyd. 1915), wiszący w oprawnej ramie w pracowni naukowej. ROSYJSKIE PAŃSTWOWE ARCHIWUM HISTORYCZNE Fond 1293, opis 167: d. 32; opis. 171, d. 80, 82; 92; 120; 130; 190; 204; 212; 239; 307. BIBLIOTEKI, INSTYTUCJE I MUZEA Biblioteka Narodowa, Zakład Zbiorów Kartograficznych, sygn. ZZK 167, O. Wolle, Plan dzi siejszego miasta Kalisza. Sekcya III. Wypracował oryginalnie i wydal Ottomar Wolle, jeometra przysięgły, druk i litografia S. Orgelbrand i synowie, Warszawa 1878. Biblioteka im. Zielińskich przy Towarzystwie Naukowym Płockim, Plan projektowanego poło żenia gubernialnego miasta Płocka płockiej guberni, 1898 rok, Płock 1898, ISBN 978-8360348-79-6.;sygn. M.23.; reprint planu Płocka wg K. Staszewskiego, 1908 r. Chełmska Biblioteka Publiczna im. M.P. Orsetti, plan miasta Chełma z 1912. Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, Zbiór fotografii i rysunków pomiarowych, fot. War szawy z ok.
1900 r. Książnica Pedagogiczna im. A. Parczewskiego w Kaliszu, Zbiory Specjalne, fot. i pocztówki z wi dokami Kalisza. Muzeum Częstochowskie, Ośrodek Dokumentacji Dziejów Częstochowy, ikonografia miasta z przeł. XIX-XX w.; album z widokami Częstochowy z ok. 1909-1910 r.; fotografie ze zb. T. Lechowskiego. Muzeum Historii Włocławka, Plan miasta Włocławka z projektowaną siecią kanalizacyjną, 1912 r., numer inwentarzowy: MK 35738/1-2/986-H/A. Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu, Dział Historii, fotografie i pocztówki, inw. H 449, 450, 1583; 2193; 2268; 2468; 2496. Muzeum Regionalne w Siedlcach, zbiór fot. A. Ganiewskiego Gancwola. Muzeum Narodowe w Lublinie, Oddział Historii Miasta Lublina - Brama Krakowska, mapy i plany Lublina, ML H RR 340,341; zbiór fotografii, ML 340 RR; H F 25 11; 465 2; 660; Album F. Lali z okresu I wś. 673
Bibliografia Muzeum Okręgowe Ziemi Kaliskiej, Dział Historii, zb. fotografii, H 2, 3, 4; 1194; 4516. Muzeum Zagłębia w Będzinie, Dział Historii, MB 205/H. 1037. Wojewódzka Biblioteka Publiczna im. H. Łopacińskiego w Lublinie, Zbiory Specjalne, sygn. 36/VI. ŹRÓDŁA DRUKOWANE DRUKI ZWARTE Z. Bartkiewicz, Złe miasto. Obrazy z 1907 roku, Warszawa-Kraków 1907. R. Baumeister, Stadterweiterungen in technischer, baupolizeilicher, und wirtschaftlicher Beziehung, Berlin 1879. B. Bouffai, Gospodarka finansowa zarządów miejskich w Królestwie Polskim (z wyjątkiem Warszawy), Warszawa 1905. S. Bulewski, Księga pamiątkowa działalności Kaliskiego Towarzystwa Wzajemnego Kredytu łącznie z b. Kasą Pożyczkową Przemysłowców Kaliskich za 21-letni okres ich istnienia 1893-1914, Kalisz 1914. A Chodyński, Kieszonkowa kroniczka historyczna miasta Kalisza, Kalisz 1885. W. Dubeltowicz, O rzeźniach miejskich, w: Sprawy miejskie. Pamiętnik Stowarzyszenia Właścicieli Nieruchomości m. Warszawy, Warszawa 1911, s. 269-289. Dziennik Praw Królestwa Polskiego, t. LXVII, Warszawa 1867. S. Dziewulski, H. Radziszewski, Warszawa, t. 2: H. Radziszewski, Gospodarstwo miejskie, Warszawa 1915. J. Frejlich, Królestwo Polskiejako teren strategiczny. Studium wojskowo-gieograficzne, Warszawa 1911. S. Gorski, Łódź spółczesna. Obrazki i szkice publicystyczne, Lwów 1904. S. Gorski, Gospodarka finansowa miasta Warszawy, Warszawa-Kraków 1906. Μ. Górzyński, Wczasy Kaliskie 1911-1913. Obrazy z czasów transformacji, Kalisz 2015. E. Grabowski, Skupienia miejskie w Królestwie Polskiem, Odbitka z „Ekonomisty”, Warszawa 1914. J.
Holewiński, Przyszły rozwój Warszawy, Warszawa 1911. Kanałizacya, wodociągi i pomiary miasta Warszawy wykonane podług projektu i pod glównem kie rownictwem WH. Lindleya, oprać. A. Grotowski, Warszawa 1911. S. D. Kaszinski, 1.1. Tilinski, Gorod Sydilec, istoriko-statisticzeskij oczerk, Siedlce 1912. T. Kociatkiewicz, Stan sieci kolejowej Królestwa Polskiego przed wojną r. 1914, Warszawa 1917. W. Koleżak, Lichwa w budownictwie (Szkic z życia ekonomicznego Warszawy współczesnej), Warszawa 1896. W. Koleżak, Powiśle Warszawy. Przeszłość, teraźniejszość i przyszłość Powiśla, Warszawa 1901. S. Koszutski, Nasze miasta a samorząd. Zycie miast w Królestwie Polskiem i reforma samorządowa, Warszawa-Lwów 1915. E Kramsztyk, Prawofabryczne obowiązujące i ubezpieczenie robotników. Przepisy tyczące się budow nictwafabrycznego z planem Warszawy. Przepisy o kotłach parowych i oświetleniu elektrycznem, Warszawa 1897. Królestwo Polskie, Z. Gloger, A. Janowski et al, oprać., Warszawa 1905. E Kucharzewski, Wodociąg i kanałizacya w Warszawie. Projekty dawniejsze — projekt Lindleya, Warszawa 1879. 674
Bibliografia W. Kumaniecki, Zarys austriackiego prawa budowlanego ze szczególnym uwzględnieniem galicyjskiego ustawodawstwa, Kraków 1914. A. Lauterbach, Potrzeby estetyczne Warszawy, Warszawa 1915. W. G. Lindley, Wodosnabżenie goroda Radom, Frankfurt a Main 1912. W. H. Lindley, Projekt kanalizacji i wodociągów w mieście Warszawie, cl. 1-2, przedmowa S. Starynkiewicz, Warszawa 1879. J. Luboński, Monografa historyczna miasta Radomia, Radom 1907. S. Łagowski, Radzymin (miasto powiatowe gub. warszawskiej). Od czasu jego założenia aż do dni naszych,'Wa.rsza.wa. 1905. Μ. N., Łomża i lomźijskaa gubernia. Istoriceskij ocerk”, Lomźa 1915. A. Maciesza, Atlas Statystyczny Królestwa Polskiego, Płock 1907. B. Markowski, Finanse miast Królestwa Pobkiego, t. 1, Kielce 1913. M.M. Matiuszkin, Sokraśennyj svod policejskih, administrativnyh i sudebnyh postanovlenij, dlâ domovladêl cev i obyvatelej goroda Varsavy, s prilożeniem tarifa domov goroda i adresov bolée izvëstnyh firm torgovyh i promyślennyh / Treściwy zbiór przepisów policyjnych, administracyj nych i sądowych dla właścicieli domów i mieszkańców m. Warszawy, z dołączeniem taryfy domów i adresów znaczniejszych firm handlowych i przemysłowych, Varsava 1883. H. Maertens, Optisches Maaßfur den Städtebau, Bonn 1890. Miasto przyszłości. Miasto-ogród Młociny pod Warszawą założone w roku 1914, Warszawa 1914. Z. Mieczysławski, Geografia militarna Królestwa Pobkiego. Szkic, Warszawa 1910. P. Nitze, Die Entwicklung des Wohnungswesens von Gross-Berlin, Berlin 1913. A. Okolski, Wykładprawa administracyjnego orazprawa administracyjnego
obowiązującego w Kró lestwie Polskim, t. 1, Warszawa 1880. A. Parczewski, Rys historyczny Towarzystwa Kredytowego miasta Kalisza. Wydanie jubileuszowe (1886-1911 r), opracował i rzutem oka na przeszłość Kalisza poprzedził Alfons Parczewski, Kalisz 1911. A. Parczewski, Szpitale i zakłady dobroczynne wobec projektu samorządu miejskiego. Na tle sto sunków gubernji Kaliskiej opracował Alfons Parczewski poseł kaliski. Odbitka z „ Gazety Ka liskiej ”, Kalisz 1911. J. Polak, Wykład hygjeny miast z uwzględnieniem stanu zdrowotnego i potrzeb miastpobkich, War szawa 1908. Potrzeby społeczne w Królestwie Pobkim, red. W. Spasowicz, E. Piltz, Kraków 1902. Preussisches Gesetz vom Juli 1875 betreffend die Anlegung von Veränderung von Strassen und Plätzen in Städten und ländlichen Ortschafie, 2 lipca 1875, online: http://www.berlin.de/vermes- sungsaemter/_assets/preussisches_fluchtliniengesetz_l 875_gs.pdf. J. Raciborski, Monografia Kalisza, cl. 1, Kalisz 1912. Μ. Raczyński, Materjały do historji Ciechocinka. Od zapoczątkowania budowy warzelniów soli do wybuchu Wielkiej Wojny, z 75 rysunkami i 3planami, Warszawa 1935. Raport Niedhardta o rewizyi senatorskiej w Królestwie Polskiem, cz. 1, Gospodarka miejska w War szawie, tłum, i oprać. W. Dzwonkowski, Warszawa-Lwów 1916, s. 57. cz. 3, Zarząd cywilny. Kancelarja generala-gubernatora. 675
Bibliografia Regulacja i zabudowa m.st. Warszawy. Szkic historyczny, oprać. E Klein, Cz. Rudnicki, Warszawa 1928. W. Silnicki, Krótka historia budowy “Nowego Kościoła”pod wezwaniem “Opieki Najświętszej Maryi Panny” w Radomiu, Radom 1910. S. Starynkiewicz, Dziennik 1887-1897, przeł. R. Śliwowski, red. S. Konarski, A. Lipska, War szawa 2005. A Sokół, Wielki Kraków. Rozszerzenie granic miasta w latach 1910-1915- Wybrane materiały ze zbiorów Archiwum Państwowego w Krakowie, Kraków 2010. K. Staszewski, Plany i pomiary miasta Płocka oraz gruntów podmiejskich od roku 1793 do lat ostat nich, Płock 1938. E. Strasburger, Gospodarka naszych wielkich miast. Warszawa, Łódź, Kraków, Lwów, Poznań. Na podstawie budżetu na rok 1911 w porównaniu z latami poprzedniemi, Kraków 1913. A. Suligowski, Projekty ustaw samorządu miejskiego w Królestwie Polskim, Warszawa 1906. A. Suligowski, Projekt przyszłego samorządu miejskiego, Warszawa 1911. A. Suligowski, Opodatkowanie własności nieruchomej miejskiej na rzecz skarbu, Warszawa 1911. A. Suligowski, Potrzeba samorządu, Warszawa 1915 SwodZakonow Rosijskoj Imperii, t. 12, cz I, dz. 4, Stroitełny ustav, wyd. 1857. G. Szymkiewicz, Ustawy i rozporządzenia z dziedziny budownictwa obowiązujące w Państwie Polskiem, Warszawa [1923]. Tajne dokumenty rządu rosyjskiego w sprawach polskich. Memoryał ks. Imeretyńskiego, protokóły Komitetu Ministrów, nota Kancelaryi Komitetu Ministrów, [red. prawd. J. Piłsudski], Londyn 1898. III. Przepisy, dotyczące sporządzania i zatwierdzania projektów budowlanych i architektonicznych w Warszawie, „Polski kalendarz
techniczny”, Warszawa 1911, s. 23-25. Ukaz Najwyższy o nowych zarządach gubernialnym i powiatowym w Królestwie Polskim, 19 (31) grudnia 1866, „Dziennik Praw Królestwa Polskiego”, Warszawa 1866, t. 66, s. 115-193. W naszych sprawach. Szkice w kwestyach ekonomicznych i społecznych, t. 1-3, Warszawa 1899-1902. E. Wunderlich, Geographischer Bilderatlas von Polen, Berlin 1917. Zbiór przepisów administracyjnych Królestwa Polskiego, Wydział Spraw Wewnętrznych i Duchow nych, część 1, Gospodarstwo miejskie, t. 2, zawierający przepisy o obronie własności i praw miastom służących, o uporządkowaniu miast i realnościach miejskich, o robotach i ulepszaniu w miastach i o funduszu budowlanym miast, wyd. Warszawa 1866. W. Żukowski, Dochody i wydatki państwowe w Królestwie Polskim, Warszawa 1907. CZASOPISMA A. S., Nekrolog miasteczka, „Kurjer Warszawski” 1890, nr 136, s. 1-2. I Baliński, Wsprawie Rakowca (list do Redakcji), „Słowo” 1914, nr 57, s. 2. ß, Projekt węzła kolejowego w Warszawie, „Przegląd Techniczny” 1901, nr 40, s. 389-391. Budownictwo miast, „Świat” 1912, nr 36, s. 1-14. Budowlany wieczór dyskusyjny, „Wiadomości Budowlane” 1911, nr 12. Budżet miasta Kalisza, „Gazeta Kaliska” 1911, nr 45, s. 1-2. Clarus, Polski konkurs na miasto, „Świat” 1910, nr 20. 676
Bibliografia I. Chabielski, „O Wielką Warszawę”. Dziennik Magistratu m. Warszawy no 318 z dnia 18 wrze śnia 1912, „Wiadomości Budowlane” 1913, nr 2, s. 21-24. Częstochowa. Zporządków miejskich, „Kurjer Sosnowiecki” 1903, nr 50, s. 9. Czytelnik GK, Głosy, „Gazeta Kaliska” 1909, nr 175, s. 2. J. Dąbrowski, Miasteczko w zaborze pruskim (Garść wrażeń z wycieczki do Ostrzeszowa), „Ziemia” 1914, nr 23, s. 359-363. Μ. Dienstl, Przyszłość Mokotowa (Przyczynek do dziejów podmieścia Warszawy), „Świat” 1913, nr 48, s. 14-16. Dla okiełznania spekulacyi, „Prawda” 1897, nr 20, s. 230-231. Długi miast, „Wiadomości Budowlane” 1912, nr 4, s. 88. S. Dzikowski, Przyszła Warszawa, „Świat” 1910, nr 7, s. 9-11. Echa z Zagłębia i okolicy. Będzin, „Kurjer Sosnowiecki” 1904, nr 10, s. 5-6. E.W, Cyrkularzdo rejentów, „Kurier Warszawski” 1888, nr 101, s. 2. E.W, W sprawie cyrkularza do rejentów, „Kurier Warszawski” 1888, nr 104, s. 1-2. E, Domy sosnowieckie, „Kurjer Sosnowiecki” 1904, nr 26, s. 2. FJ, Narośle architektury warszawskiej, „Ateneum” 1903, nr 1, s. 128-129. „Gazeta Kaliska” 1909, nr 177, s. 2-3. Glosy, „Gazeta Kaliska” 1909, nr 180, s. 3. Glosy - odpowiedź magistratu, „Gazeta Kaliska” 1909, nr 199, s. 3. Głosy, „Gazeta Kaliska” 1910, s. 195, s. 2-3; Głosy, nr 197, s. 2; Odpowiedź Magistratu na „Głos z miasta”, nr 198, s. 3; Od prezydenta miasta Kalisza, nr 249, s. 1-2. A. Gravier, Zarys normalnego rozwoju miast, „Przegląd Techniczny” 1907, nr 37, s. 439-440; nr 38, s. 451-452; nr 39, 463-464; idem, O normalnym rozwoju miast, odpowiedź p. inżynierowi R. Niewiadomskiemu, „Przegląd
Techniczny” 1907, nr 43, s. 520. J. Holewiński, Ustawy i przepisy budowlane, obowiązujące w różnych państwach, „Przegląd Tech niczny” 1910, nr 3, s. 35; nr 4, s. 49; nr 5, s. 63. HST, Wystawa budowy miast w Berlinie, „Przegląd Techniczny” 1910, nr 35, s. 429; nr 36, s. 441; nr 37, s. 458; nr 39, s. 477. J. J., Za rogatką Wolską, „Kurier Warszawski” 1880, nr 223, s. 2. E. Jankowski, Przyszłe parki, „Kurier Warszawski” 1902, nr 68, s. 2-3. Cz. Jankowski, Estetyka Warszawy, „Literatura i sztuka. Dodatek do Dziennika Poznańskiego 1910, nr 5, s. 67-69. Z. Kalinowski, O rozwoju miast, kilka luźnych uwag, „Wiadomości Budowlane” 1911, nr 5, s. 82-83. K.B., Wydatki i ciężary miasta, „Tydzień” 1876, nr 6, s. 1-2. Konkurs na projekt Wzorowej dzielnicy miejskiej w Rakowcu, „Nowa Gazeta 1910, nr 245, s. 2-3. Korespondencje. Będzin, 8 maja, „Kurjer Sosnowiecki” 1901, nr 18, s. 9-10. Korespondencje. Częstochowa, 10 czerwca, „Kurjer Sosnowiecki” 1901, nr 23, s. 9-10. „Kraj” 1882, nr 17, s. 10. Kronika bieżąca. Sosnowiec, „Kurjer Sosnowiecki” 1901, nr 15, s. 6. 677
Bibliografia K. S., Wznoszenie budowli górniczych w pasiepogranicznym zAustrją i Prusami, „Kurjer Sosnowiecki” 1901, nr 32, s. 2-3. K. W., Regulacja Warszawy, „Kurier Warszawski” 1897, nr 120, s. 2. A Lange, Marzenia warszawskie, „Świat” 1906, nr 2, s. 40-41; nr 3, s. 12-14. A. Lauterbach, Wsprawie stylu, „Kurier Warszawski” 1909, nr 60, s. 3-4; idem, Piękno i brzydota Warszawy, Kłosy 1914, nr 4, s. 8-11. T. Lembke, Glos dziecięcia Warszawy, „Przegląd Tygodniowy” 1903, nr 25, s. 295-296. B. Maciejowski, Plan i Regulacya Piotrkowa (zpowodu zamierzonej nowej regulacyi miasta), „Tydzień” 1900, nr 16, s. 2; nr 17, s. 1-2; nr 19, s. 1-2; nr 21, s 2. Maruda, Głosy, „Gazeta Kaliska” 1906, nr 297, s. 3. Memento, Wsprawie spacerowego ogrodu w Będzinie, „Kurjer Sosnowiecki” 1902, nr 2, s. 3. S. Modliński, Kronika ruchu konstrukcyjnego w kraju. Warszawa 31 maja 1879 r, „Inżynieria i Budownictwo” 1879, nr 14, s. 123. Mokotów, „Wiadomości Budowlane” 1913, nr 16, s. 249. Najpilniejsze roboty publiczne w Warszawie i na prowincyi, Warszawa 1905. Nieporządki, „Kurjer Sosnowiecki” 1904, nr 31, s. 4. „Neue Lodzer Zeitung” 1902, nr 5,s. 37, 39. Nowe plany, „Kaliszanin” 1886, nr 55, s. 2. Objaśnienie rycin. Plan włączenia do miasta Warszawy Przedmieścia Wolskiego z Czystem, Kołem i Wielką Wolą z oznaczeniem przeprowadzić się mających ulic, „Inżynierja i Budownictwo” 1882, nr 7-8. O.G., Powiększenie granic Warszawy, „Wiadomości Budowlane” 1912, nr 2, s. 30. O potrzebie sporządzenia planu regulacyjnego miasta Płocka, „Głos Płocki” 1913, nr 97, s. 2. S. Pieńkowski, Odrodzenie Warszawy, „Prawda”
1912, nr 22, s. 3-6. Plan Łodzi, „Rozwój” 1900, nr 67, s. 2. Plan projektowanej regulacji Saskiej Kępy, „Wiadomości Budowlane” 1911, nr 3, s. 39. Plan regulacyjny Warszawy (Referat Starszego Inż. Miejskiego p. A. Załuskiego), „Wiadomości Bu dowlane” 1914, nr 29, s. 266; nr 30, s. 270-273. Plan włączenia do miasta Warszawy Przedmieścia Wolskiego z Czystem, Kołem i Wielką Wolą z oznaczeniem przeprowadzić się mających ulic, „Inżynieria i Budownictwo” 1882, nr 5, plansza nr 8. Planowanie miast. Odczyt inżyniera Józefa Schrajera, „Gazeta Kaliska” 1911, nr 69, s. 1-2; nr 72, s. 1-2 (dokończenie). Plany m. Kalisza, „Gazeta Kaliska”, 1908, nr 208, s. 2. Pomiary miasta, „Kurjer Sosnowiecki” 1904, nr 18, s. 5. S. Portner, Z Londyńskiego Kongresu budowy miast, „Przegląd Techniczny” 1911, nr 2, s. 23; nr 10, s. 126. Pravila dlya Ustroystva Tserkovnykh Zdaniy v Privislinskom Kraye, „Kholmsko-Varshavskiy Yeparkhial’nyy Vestnik” 1877, nr 5, s. 2-7. Program i warunki konkursu na plan regulacyi Wielkiego Krakowa, „Architekt” 1910, nr 6-8. 678
Bibliografia Projekty miejskie, „Wiadomości Budowlane” 1914, nr 27, s. 243-246. P.T., W sprawie wysokos'ci domów w Warszawie, „Przegląd Techniczny” 1901, nr 41, s. 403-404. Regulacja ulic w miastach, „Wiadomości Budowlane” 1912, nr 50, s. 822-823. Redakcja, Nowe szaty Sosnowca, „Kurjer Sosnowiecki” 1901, nr 9, s. 1-2. „Rocznik Sosnowiecki i kalendarz na rok 1899”, Sosnowiec 1898. Rozstrzygnięcie konkursu na plan wzorowej dzielnicy miejskiej na Rakowcu w Warszawie, „Architekt" 1910, z. 12, s. 197. Różne. Warszawa, „Wiadomości Budowlane” 1912, nr 8, s. 156. Różne. Warszawa. Regulacja Mokotowa, „Wiadomości Budowlane” 1912, nr 45, s. 748. Różne. Warszawa. Przygotowania do sporządzenia planu Wielkiej Warszawy, „Wiadomości Budow lane” 1912, nr 52, s. 858-859. K. Skolimowski, Oprojektirowaniipiana goroda Dalniego, „Zodczij“ 1904,nr 12,s. 141-141;nr 13, s. 153-155; nr 14, s. 161-166. Słuszne narzekania, „Gazeta Kaliska” 1908, nr 244, s. 1. Sprawa planu, „Gazeta Kaliska” 1905, nr 261, s. 1. Sosnowiec miastem, „Kurjer Sosnowiecki” 1902, nr 28, s. 1-2. Sosnowiec miastem. IIZarząd miejski, „Kurjer Sosnowiecki” 1902, nr 33, s. 1-2. T. Tołwiński, Budowa miast. Referat ze zjazdu lekarzy i hygienistów we Włocławku, „Zdrowie” 1912, r. 4, s. 221-230, tu s 225. Tredecim (Zenon Przesmycki), Glossy, „Chimera” 1905, nr 27, s. 493-495. W. Trojanowski, Racjonalna budowa miast, „Kurjer Warszawski” 1912, nr 202, s. 2. G. Trzciński, Ustawa budowlana i plan regulacyjny Wielkiej Warszawy, „Kurjer Warszawski” 1917, nr 7, s. 2-3. „Tydzień” 1875, nr 6. „Tygodnik Ilustrowany” 1900, 1905, 1913. „Tygodnik
Mód i Powieści” 1882, nr 35, s. 415-416. Varsoviensis, Warszawa się zmienia, „Życie i sztuka” (dodatek do „Kraju”) 1901, nr 41, s. 478-480. Varsoviensis., Z rozmów i wrażeń. Saska Kępa wobec ostatnich projektów, „Kraj” 1904, nr 5, s. 14-15. V., Ze spraw miejskich, „Gazeta Kaliska”, 1908, nr 245, s. 1. W sprawie nowego parku, „Ogrodnik polski” 1880, nr 24, s. 561-563. Wielki Kalisz, „Gazeta Kaliska” 1906, nr 298, s. 2. Wielkie miasto, „Głos. Tygodnik literacko-społeczno-polityczny” 1895, nr 10, s. 217-218. W. Wróbel, Kilka dokumentów w sprawie regulacyi m. stół. Warszawy w połowie XIX w., „Przegląd Techniczny” 1917, nr 49-50, s. 401-404. Wzorowa osada. „Miasto Ogród”, „Wiadomości Budowlane” 1912, nr 34, s. 566. Ze spraw miejskich, „Gazeta Kaliska” 1908, nr 245, s. 1. Ze zjazdu architektów w Krakowie, „Przegląd Techniczny” 1912, nr 40, s. 521-522. „Zodcij” 1902, nr 5, s. 7-18. Zycie miejscowe. O kościół sielecki, „Kurjer Sosnowiecki” 1903, nr 51-52, s. 5. 679
Bibliografia BIBLIOGRAFIE I INFORMATORY Bibliografia historii Kalisza, t. 1-4, red. E. Andrysiak, Kalisz 2002-2008. Bibliografia Warszawy, t. 3: Wydawnictwa ciągłe 1864-1903, red. Cz. Bezegowa, J. Durko, Wro cław 1971. Μ. Omilanowska, Spis rysunków architektonicznych z Akt Komitetu Techiczno-Budowlanego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w Centralnym Państwowym Historycznym Archiwum w St. Petersburgu. Królestwo Polskie, Warszawa 2003. Polska bibliografia sztuki 1801-1944, t. 4, Architektura, cl. 4, Topografia Warszawa, red. i oprać. H. Faryna-Paszkiewicz, T. Grygiel, A. Marcinowska, Warszawa 2008. OPRACOWANIA NIEPUBLIKOWANE J. Burza, Starania o samorząd miejski w Królestwie Polskim na przełomie XIX i XX wieku, praca mgr, IH UW, pod kier, doc Marii Nietykszy, Warszawa 1988. P. S. Soppelsa, The Fragility ofModernity: Infrastructure and Everyday Life in Paris, 1870-1914, praca doktorska, University of Michigan, Department of History, 2009, online, https:// deepblue.lib.umich.edu/bitstream/handle/2027.42/62374/psoppels_l.pdf. OPRACOWANIA - PUBLIKACJE W CZASOPISMACH A. Adamczyk, Powstanie i zabudowa „Nowego Miasta”, dzielnicy gubernialnych Kielc : cz. 1 do 1895 r, „Studia Muzealno-Historyczne” 2 010, t. 2, s. 25-54; cz. 2, lata 1895-1918 „Suiàïa. Muzealno-Historyczne” 2011, t. 3, s. 205-236. B. Arciszewska, Μ. Górzyński, Urban Narratives in the Age ofRevolutions: Early Twentieth Centu ry Ideas to Modernize Warsaw, „Artium Quaestiones”, 2015, t. 26, s. 101-147. A Barczyk, Katedra pod wezwaniem Świętej Rodziny w Częstochowie jako przykład stylu wiślano-bałtyckiego, „Almanach
Częstochowy” 2015, s. 15-36. H. Bartoszewicz, Rozwój przestrzenny Warszawy w latach 1800-1914 w świetle źródeł kartogra ficznych, „Kronika Warszawy” 2003, nr 1-2, s. 55-78. H. Bartoszewicz, Obraz kartograficzny Żyrardowa w XIX i pierwszej połowie XX wieku, „Rocznik Żyrardowski” 2011, t. 9, s. 551-576. A. Bartoszewicz, H. Bartoszewicz, Dzieje kartografii miast polskich do końca XIX wieku. Zarys problematyki, „Polski Przegląd Kartograficzny” 2013, t. 45, s. 236-255. W. C. Brumfield, Anti-Modernism and the Neoclassical Revival in Russian Architecture, 19061916, “Journal of the Society of Architectural Historians” 1989, t. 48, s. 371-386. C. Cavanagh, Postkolonialna Polska. Biała plama na mapie współczesnej teorii, przeł. T. Kunz, „Teksty Drugie” 2003, nr 2-3, s. 60-71. S. Czekalski, Z. Studencki, Trójkąt Trzech Cesarzy, „Rocznik Sosnowiecki” 2008, t. 17, s. 31-46. R. Dmowski, Szkice z dziejów Kościoła garnizonowego w Siedlcach w latach 1918-1939, „Szkice Podlaskie” 2003, t. 11, s. 107-11. K. Dumała, Rosyjski urzędowy wzorzec urbanistyczny z 1870 roku w Królestwie Polskim, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 1992, t. 40, nr 2, s. 383-397. L. Dziedzic, Gubernator kielecki Konstanty Chlebnikow ijego wspomnienia z Kielc, „Studia Muzealno- -Historyczne” 2011, t. 3, s. 183-204. 680
Bibliografia T. Dziki, Źródła do dziejów Ziemi Dobrzyńskiej w XIX wieku. Stan zachowania i rozmieszczenia. Z warsztatu archiwisty i historyka, „Rocznik Muzeum Ziemi Dobrzyńskiej w Rypinie” 2011, t. 2, s. 225-334. Μ. Getka-Kenig, Rozwój monumentalnej architektury Warszawy na przełomie XVIII i XIX wieku a modernizacja przestrzeni publicznej, „Wiek Oświecenia”, t. 35, 2019, s. 11-44. Μ. Getka-Kenig, Zagadnienia budownictwa cywilnego wpracach Rady Administracyjnej Królestwa Polskiego okresu konstytucyjnego (1815-1830), „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 2022, t. 70, nr l,s. 51-70. Μ. Głowacka, Cerkiew prawosławna w Piotrkowie Trybunalskim do 1914 roku, „Badania nad dziejami regionu piotrkowskiego” 2008, z. 8, s. 17-25. R Głowacki, Rozwój kolejnictwa w Piotrkowie — budowa Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej, „Badania nad dziejami regionu piotrkowskiego” 2008, z. 8, s. 26-40. Μ. Górzyński, Urban Planning and Municipal Governance in a Period ofRapid Change: A Fron tier Town in Russian Poland at the Turn ofthe Twentieth Century, “Journal of the Society of Architectural Historians”, 2017, (76), nr 3, s. 303-326. Μ. Górzyński, Królestwo Polskie i jego papierowe metropolie. Dwa plany regulacyjne miast z około 1900 roku: rekonesans badawczy, „Zeszyty Kaliskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk”, t. 17, W kręgu kaliskich badań nad sztuką i kulturą artystyczną 2, red. I. Barańska, Kalisz 2017, s. 164-232. Μ. Górzyński, Plany rozwoju urbanistycznego Częstochowy z początku XX wieku: zapomniana karta poszukiwania wielkomiejskości miasta, „Almanach Częstochowy” 2019, s. 71-103, aneks w
opracowaniu Justyny Danik i wyborze autora, s. 103-138. Μ. Górzyński, Projekt badawczy „Planowanieprzestrzenne w miastach Królestwa Polskiego prze łomu XIX-XX wiek: między urbanistyką i administracją”, „Zeszyty Kaliskiego Towarzy stwa Przyjaciół Nauk”, z. 21, Studia historyczne nad architekturą, urbanistyką i sztuką I Studies in History of Architecture, Urban Planning and Art, red. Μ. Górzyński, Kalisz 2021, s. 261-264. Μ. Górzyński, W stronę procesualnej historii architektury. Propozycje metodologiczne, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 2022, t. 70, nr 1, s. 97-114. L. Grabiszewska, Działalność urbanistyczna i przepisy budowlane Królestwa Polskiego (18151915) w planach regulacji warszawskiej Pragi, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki. Teoria i historia” 2013, t. 58, s. 67-85. Ł. Guidon, Opis miasta gubernialnego Kielc w 1867 roku zamieszczony w „Kieleckich Wiadomo ściach Gubernialnych", „Studia Muzealno-Historyczne” 2022, t. 14, s. 175-191. D. Harding, Wyobrażenie miasta i jego przestrzeń, „Konteksty” 2008, nr 2-4, s. 5-20. G. Jankowski, Rozwój przestrzenny miasta Sosnowca w ujęciu historycznym, „Rocznik Sosnowiecki” 1994, s. 85-93. J. Jedlicki, Proces przeciwko miastu, „Teksty Drugie” 1991, nr 5, s. 5-24. W. Kalinowski, S. Trawkowski, Uwagi o urbanistyce i architekturze miejskiej Królestwa Kongresowego w Ipołowie XIX wieku, „Studia i Materiały do Teorii i Historii Architektury i Urbanistyki , t. 1, Warszawa 1956, s. 59-154. W. Kalinowski, Badania nad historią budowy miastpolskich w trzydziestoleciu, „Kwartalnik Archi tektury i Urbanistyki” 1975, t. 20, s.
101-128. 681
Bibliografia W. Kalinowski, Rozwój i przebudowa miastpolskich w okresie Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” 1998, nr 1-2, s. 23-61; Μ. Kałamajska-Saeed, Wiadukt ulicy Karowej w Warszawie, „Kwartalnik Architektury i Urbani styki” 1977, t. 22, nr 2, s. 149-160. 8. Kieniewicz, Pomysły urbanistyczne margrabiego Wielopolskiego z 1862 roku, „Prace IUA” 1953, z. 3. S. Konarski, Generał Sokrates Starynkiewicz, prezydent Warszawy, „Rocznik Warszawski” 2002, t. 31,s. 222-230. K. L. Kopp, Germanys Wild East: Constructing Poland as Colonial Space, 2012; К. Klaps, J. Sur man, red., Postcolonial Galicia: Prospects and Possibilities, „Historyka” 2012, t. 42, numer tematyczny. E. Kosowska, E. Jaworski, Kultura Zagłębia — do 1918 roku. Sosnowiecjako przestrzeń dyskursu, „Rocznik Sosnowiecki” 2003, t. 12, s. 15-30. B. Kostuch, Wystawa Przemysłu i Rolnictwa w Częstochowie na łamach krakowskich czasopism „Ar chitekt" i „Przegląd Ceramiczny”, „Rocznik Muzeum Częstochowskiego” 2010, r. 10, s. 33-39. R. Kowalczyk, Rozwój rosyjskiego zagłębia południowego w latach 1795-1899 w opinii „Przeglądu Technicznego”, ^sxa. Universitas Lodziensis — Folia Historica" 2003, t. 77, s. 79-104. R. Kowalczyk, Rozwój sieci dróg kołowych w Królestwie Polskim w latach 1815-1918, „Przegląd Nauk Historycznych” 2004, nr 3/1, s. 63-86. R. Kowalczyk, Rozwój gospodarki komunalnej w Królestwie Polskim na przełomie XIX i XX stulecia, „Przegląd Nauk Historycznych” 2006, R V, nr 2, s. 73-104. R. Kowalczyk, Wpływ rosyjskiej polityki protekcyjnej na sytuację gospodarczą
Królestwa Polskiego w latach 1877-1914, „Studia z historii społeczno-gospodarczej XIX-XX wieku” 2009, t. 6, s. 153-170. I. Krasińska, Towarzystwa Trzeźwości w Królestwie Polskim na przełomie XIX i XX w., „Medycyna Nowożytna” 2004, nr 11, s. 47-75. J. Kubiak, T. Szyburska, Urbanistyka i architektura Żyrardowa —jej wartości i problemy konserwa torskie, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” 1984, z. 1-2. A. Kuśnierczyk, Kulturowe aspekty przemian cywilizacyjnych w Częstochowie na przełomie XIX i XX wieku. Rozpoznanie problematyki, „Rocznik Muzeum Częstochowskiego” 2014, r. 14, s. 92-117. B. Latour, A Yaneva, „Dajcie mi rewolwer, aporuszę wszystkie budynki”. Architektura zpunktu widzenia TeoriiAktora-Sieci (ANT), [tłumaczenie],,Avant” 2018, t. 9, nr 3, s. 15-24 [wyd. oryg. 2008]. C. Leszczyńska, Miejsce banków w rozwoju gospodarczym ziem polskich w latach 1870-1913, „UR Journal of Humanities and Social Sciences” 2023, nr 2, s. 37-75. K. Łapiński, Kancelaria Magistratu miasta Piotrkowa w latach 1874-1914, „Badania nad dzieja mi regionu piotrkowskiego” 2006, z. 5, s. 47-60. A. Łupienko, Koszty związane z wynajmem mieszkania w Warszawie w latach 1864-1914, „Kwar talnik Historii Kultury Materialnej” 2014, r. 62, nr 1, s. 37-53. A. Łupienko, Warszawska kwestia mieszkaniowa w debaciepublicznej z lat 1864-1905,,Almanach Warszawy”, 2016, nr 10, s. 143-165. A. Łupienko, Urban Knowledge Transfer between the Cities ofWarsaw, Krakow, Lviv and Poznan at the Turn ofthe Nineteenth and Twentieth Centuries, “Zeitschrift fur Ostmitteleuropa-Forschung” 2018, t. 67, nr 4, s. 578-600. 682
Bibliografia A. Majewska, J. Szymanowska, Miasto ogród-Ząbki. Idea a realizacja, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” 2016, t. 61, z. 4, s. 39-63. W. Marzec, A. Zysiak, “Journalists Discovered Łódź Like Columbus" Orientalizing Capitalism in the Late Nineteenth- and Early Twentieth-Century Polish Modernization Debates, „Canadian-American Slavic Studies” 2016, t. 50, nr 2, s. 213-243. S. Muthesius, tłum. A. Ziemba, Przestrzeń architektoniczna około 1900 roku. Czy odkrycie przez historyków sztuki „Raumstile” wpłynęło na formę pruskich neorokokowych klatek schodowych?, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” 1991, t. 26, s. 23-44. S. Muthesius, Warsaw’s Poniatowski Viaduct: Th e World’s First Elevated Urban Expressway, „Journal of the Society of Architectural Historians” 2013, t. 72, nr. 2, s. 205-220. K. Myśliński, Franciszek Ksawery Kowalski (1827-1903) — zarys działalności architektonicznej, „Studia Muzealno-Historyczne” 2019, t. 11, s. 189-198. Μ. Nietyksza, Warszawa w okresie wielkomiejskiego rozwoju — wiek XIX. Stan badań i postulaty badawcze, „Rocznik Warszawski” 2004, t. 32, s. 25-36. Μ. Nietyksza, Miasto pod zaborami. Władze Warszawy w XIX wieku. Próba syntezy, „Rocznik Warszawski” 2008, t. 36, s. 247-260. Μ. Nita, J. Przemsza-Zieliński, Materiały archiwalne dotyczące powstania miasta Sosnowca (do druku przygotowali i wstępem opatrzyli Marian Nita i Jan Przemsza-Zieliński), „Rocznik Sosno wiecki” 1996, s. 143-166. Μ. Omilanowska, Odbudowa Kalisza po zniszczeniach 1914 roku, „Biuletyn Historii Sztuki” 2016, z. 4, s. 663-685. J. Opaska, Od twierdzy do nowoczesnego
miasta. Plan urbanistyczny Josepha Stilbbena dla Głogowa, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” 2010, nr 4, s. 23-38. T. H. Orłowski, Elementy planowania urbanistycznego Łodzi w latach 1860-1914, „Miscellanea Łódzkie” 1984, z. \,Myśl urbanistyczna a rozwójprzestrzenny Łodzi, red A Szram, s. 83-108. B. Paprocki, Zagadnienia urbanistyki Kielc w pierwszej połowie XIX wieku, „Rocznik Muzeum Świętokrzyskiego” 1965, t. 3, s. 329-339. V. Piljavskij, Rosyjskie plany budowy miast i wzorcowe projekty architektoniczne początku dziewięt nastego wieku, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” 1970, t. 15, z. 1, s. 49-79. D. Piotrowicz, zob. Kartografia Kielc — narzędziem badań architektury miasta, „Studia Muzealno-Historyczne” 2018, t. 10, s. 29-44. D. Płócienniczak, Budynki cerkiewne Kalisza w XIX i XX wieku, w: I. Barańska, red., W kręgu kaliskich badań nad sztuką i kulturą artystyczną, JLestyry Kaliskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk” 2011, z. 12, s. 43-45. E. Polanowski,/« z« Miłkowskijako redaktor „Kaliszanina”, „Rocznik Kaliski” 1971, t. 4, s. 245-258; P. Ptaszyński, Najstarsze źródło kartograficzne do dziejów miasta Rypina — mapa sytuacyjno-regułacyjna z 1799 roku, „Rocznik Muzeum Ziemi Dobrzyńskiej w Rypinie” 2009, t. 1, s. 273-278. W Pus', Struktura gałęziowa przemysłu w okręgu sosnowiecko-częstochowskim w latach 1879-1913, „Prace Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Częstochowie, Seria Zeszyty Historyczne” 1993, t. l,s. 85-97. Μ. Rampley, Art History and the Politics ofEmpire: Rethinking the Vienna School, “Art Bulletin 2009, nr 4, s. 446-462. 683
Bibliografia J. Raszewska, Rozwój zaludnienia miasta Kalisza w latach 1793-1939, „Rocznik Kaliski” 1969, t. 2, s. 8-67. J. Roguska, Środowisko architektoniczne Warszawy na przełomie XIX i XX wieku (1890-1914), „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” 1974, z 3, s. 219-231. J. Roguska, Wpływ przepisów na kształtowanie zabudowy Warszawy w 2 połowie XIX i na początku XX wieku, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki”, 1980, t. 25, z. 3-4, s. 275-299. A. Roth, Sto lat kaliskiej kolei żelaznej, „Kronika Wielkopolski” 2003, nr 2, s. 160-164. Μ. W. Schwarzer, The Emergence ofArchitectural Space: August Schmarsow’s Theory of„Raumge staltung”, „Assembalage" 1991, nr 15, s. 48-61. W. Serafimowicz, Zarys planowania przestrzennego w Płocku, „Notatki Płockie” 2018, t. 61, z. 1, s. 4-12. J. Sętowski, Losypomnika Aleksandra II w Częstochowie 1889-1917, „Almanach Częstochowy” 1998, s. 89-99. E. Sitek, Rozwój urbanistyczny Częstochowy w latach 1815-1914, „Zeszyty Naukowe Politechniki Częstochowskiej, Nauki Społeczno-Ekonomiczne” 1981, z. 16, s. 55-74. K. Skłodowski, Oddziały rosyjskie na terenie guberni suwalskiej w okresie poprzedzającym wybuch Wielkiej Wojny, „Rocznik Augustowsko-Suwalski" 2014, t. 14, s. 5-14. J. Sobczak, Polskie fascynacje młodym cesarzem Mikołajem II—geneza jego wizyty warszawskiej we wrześniu 1897 roku i próba polsko-rosyjskiej „ugody””, „Mazowieckie Studia Humanistyczne”, 1996, nr 1-2, s. 5-39. S. Stampfer, Jewish Space in Central and Eastern Europe: Day-to-Day History, „East European Jewish Affairs”, 2011, t. 41, nr 1-2, s. 96-98. P. Styk, Ulica dworcowa w Lublinie w
latach 1876-1914, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 1999, nr 1-2, s. 237-248. I. Surynt, Badania postkolonialne a „Drugi Świat”. Niemieckie konstrukcje narodowo-kolonialne w XIX wieku, „Teksty Drugie” 2007, nr 4, s. 25-46. D. Sullivan, L. A. Keefer, S. A. Stewart i R. Palitsky, Time and Space Distanciation: An Interdi sciplinary Account ofHow Culture Shapes the Implicit and Explicit Psychology of Time and Space, “Journal for the Theory of Social Behaviour” 2016 (46), nr 4, s. 450-474. T. R Szafer, W Trzebiński, Geneza układu przestrzennego Żyrardowa, „Biuletyn Instytutu Urba nistyki i Architektury” 1954, nr 6, s. 1-2. A. Szczypiorski, Regulacja Krakowskiego Przedmieścia w latach 1863-1865, „Rocznik Warszawski” 1965, t. 4, s. 178-185. K. Smiechowski, Warunki mieszkaniowe robotników na łamach „ Gońca Łódzkiego ” (1898-1906), „Studia z Historii Społeczno-Gospodarczej XIX i XX wieku” 2012, t. 10, s. 105-120. K. Smiechowski, Searchingfor the better city: urban discourse during the Revolution of1905 in the Kingdom ofPoland, “Praktyka Teoretyczna” 2014, nr 3 (13), online; http://www.praktykateoretyczna.pl/czasopismo/searching-for-a-better-city” Z. Tołłoczko, Johann Daniel Felsko (1813-1902). Architekt i urbanista — twórca nowoczesnej Rygi, „Wiadomości Konserwatorskie” 2008, nr 28, s. 7-16. A. Turowski, Styl wzniosły i przestrzeń bogata. Struktura przestrzenna założenia urbanistycznego Księży Młyn w Łodzi, „Teksty” 1978 nr 4-5, s. 149-172. 684
Bibliografia W. Tyras, Towarzystwo Higieniczne w Częstochowie w latach 1902-1923, „Archiwum Historii Medycyny” 1966, t. 29, s. 259-267. T. R. Weeks, Nationality and municipality: reforming city government in the Kingdom ofPoland 1904-1915, “Russian History”, 1994, nr 1, s. 23-47. S. Wiech, Napływ, obecność i znaczenie Rosjan w administracji Królestwa Polskiego drugiej połowy XIXwieku, „Wistnik unu imieni Tarasa Szewczenka” 2012, t. 21, z. 2, s. 165-185. Ch. W J. Withers, Place and “Spatial Turn" in Geography and in History, “Journal of the History of Ideas” 2009, t. 70, nr 4, s. 637-658. J. Wisniewski, Koniunktura gospodarcza w Królestwie Polskiem 1894-1903, „Ekonomista” 1930, t. 3, s. 52-104. A. Zabłocka-Kos, Architektur und Städtebau im geteilten Polen des 19. Jahrhunderts im politischen Kontext, „Artium Quaestiones” t. 27 (2016), s. 29-54. T. Zarębska, Odbudowa centrum Kalisza po zniszczeniach w 1914 r, „Rocznik Kaliski” 1977, t. 10, s. 127-177. T. Zarębska, Wojciech Kalinowskijako autor syntezy dziejów urbanistyki polskiej, „Kwartalnik Archi tektury i Urbanistyki” 1998, t. 43, s. 17-22. A. Zysiak, W. Marzec, Młyn biopolityki. Topografie władzy peryferyjnego kapitalizmu na łódzkim osiedlu robotniczym, „Praktyka Teoretyczna” 2011, nr 2, s. 65-86. A. Zysiak, The desireforjullness. Thefantasmatic logic ofmodernization discourses in the turn ofthe 19^ century in Łódź, „Praktyka Teoretyczna”, 2014, nr 3(13), online: http://www.praktyka- teoretyczna.pl/PT_nrl3_2014_Archeologies/03.Zysiak.pdf, DOI 10.14746/pt.2014.3.3. A. Żywiczyński, Co to za miasto, co w ulicy leży.? — o
przeobrażeniach przestrzennych Suwałk, „Biuletyn Konserwatorski Województwa Podlaskiego” 2011, z. 17, s. 7-43 OPRACOWANIA - KSIĄŻKI I ROZDZIAŁY W KSIĄŻKACH J. L. Adamczyk, Pomiar Kielc z 1872 roku, Kielce 1984. J. L. Adamczyk, Kielce na planach z 1821 i 1823, Kielce 1983. J. L. Adamczyk, Wzgórze Zamkowe w Kielcach, Kielce 1991; J. L. Adamczyk, Rynek w Kielcach. Przekształcenia przestrzenne i zabudowa mieszczańska Kielc lokacyjnych w XVII-XIX wieku. Szkic historyczny: osada wczesnośredniowieczna i Kielce loka cyjne w średniowieczu, wstęp A. Kozalski, Kielce 1993. R. Adamek, T. Nowak, 650 lat Pabianic. Studia i szkice, Łódź 2005. G. Albers, wsp. K. Martin, Entiwcklungslinien im Städtebau. Ideen, These, Aussagen 187-1945: Texte un Interpretationen, Düsseldorf 1975. Z. Anculewicz, Świat i ziemie polskie w oczach redaktorów i współpracowników „Kuriera Warszaw skiego” w latach 1868-1915, Warszawa 2002. E. Andrysiak, B. Celer, Bibliografia prasy kaliskiej 1805-2005, Kalisz 2005. Anthologie zum Städtebau. Das Phänomen Großstadt und die Entstehung der Stadt der Moderne, t. 2, cz. 1, red. Μ. Lampugnani, K. Frey, E. Perotti, Berlin 2014. J. Anuszewski, P. Galkowski, Parafia Ewangelicko-Augsburska w Rypinie, Rypin 2018. Architektura w mieście, architektura dla miasta. Społeczne i kulturowe aspektyfunkcjonowania architek tury na ziemiach polskich lat 1815-1914, red. Μ Getka-Kenig i A. Łupienko, Warszawa 2017. 685
Bibliografia Architektura i urbanistyka Poznania w XX wieku, red. T. Jakimowicz, Poznań 2005. B. Arciszewska, Introduction. Classicism: constructing the paradigm in Continental Europe and Britain, w: Articulating British Classicism. New approaches to eighteenth-century architecture, red. B. Arciszewska, E. McKellar, London 2004, s. 1-34. B. Arciszewska, Classicism and Modernity. Architectural Thought in Eighteenth-Century Birtain, Warszawa 2010. Atlas historyczny Warszawy. Wybrane źródła kartograficzne, red. A. Jankiewicz, P. E. Weszpiński, Μ. Witecki, Warszawa 1999. D. Bachmann-Medick, Cultural turns. Nowe kierunki w naukach o kulturze, przeł. K. Krzemie niowa, Warszawa 2012. К Badziak, W. Puś, S. Pytlas, Szklana Hortensja. Dzieje huty w Piotrkowie Trybunalskim, Łódź 1982. K. Badziak, Zarys dziejów Łodzi do 1918 roku, w: Łódź. Monografia miasta, red. S. Liszewski, Łódź 2009, s. 27-61. K. Badziak, Historyczne Bałuty do wybuchu I wojny światowej, w: Bałuty. Legenda i rzeczywistość, red. Μ. J. Szymański, D. Staniszewska, T. Kochelski, Łódź 2017, s. 7-50. I Bakule, A. Siksna, Riga Arpus Nocietinajumiem / Riga Beyond the Walls, Riga 2009. Μ. Balaban, Żydowskie miasto w Lublinie, Lublin 2012 (I wyd. 1991). H. Bałabuch, Nie tylko cenzura. Prasa prowincjonalna Królestwa Polskiego w rosyjskim systemie pra sowym w latach 1865-1915, Lublin 2001. I. Barańska, Architektura Kalisza w dobie Królestwa Kongresowego, Kalisz 2002. A. Barciak, E. Chojecka, S. Fertacz, Katowice. Środowisko, dzieje, kultura, język i społeczeństwo, Katowice 2012. A. Bartoszewicz, H. Bartoszewicz, Plany
szczegółowe Warszawy 1800-1914 w zbiorach AGAD. Katalog, Pułtusk-Warszawa 2002. A. Bartoszewicz, H. Bartoszewicz, Kartografia miast Mazowsza i ziemi dobrzyńskiej do końca XIX wieku, Warszawa-Pultusk 2012. H. Bartoszewicz, Z dziejów kartografii Mazowsza i ziem sąsiednich XVII-XX wieku, Warszawa- -Pułtusk 2012. H. Bartoszewicz, P. E. Weszpiński, Korpus Inżynierów Wojskowych. Plan Miasta Stołecznego Warszawy wymierzony przez Officerów Korpusu Inżynierów w latach 1818 i 1819 i litografowany przez tychże w roku 1822, Warszawa 2017. E. Barucka, Wszkatułach zieleni. Europejski ruch miast-ogrodów 1903-1930, Warszawa 2014. J. Barut, Gorlice. Studium historyczno-urbanistyczne miasta, Brzozów 1991. R. Bazaniak, Przyłączenie Bałut do Łodzi — wybrane problemy, w: Bałuty. Legenda i rzeczywistość, red. Μ. J. Szymański, D. Staniszewska, T. Kochelski, Łódź 2017, s. 51-70. A. Bednarska-Smuga, Nazewnictwo ułic i placów Piotrkowa Trybunalskiego, Piotrków Trybunalski 2006. L. Benevolo, Miasto w dziejach Europy, przeł. H. Cieśla, Warszawa 1995. B. Bergdoll, European Architecture 1750-1890, Oxford-New York 2000. К. Beylin, Dni powszednie Warszawy w latach 1880-1900, Warszawa 1967. Die Besetzung des öffentlichen Raumes. Politische Plätze, Denkmäler und Strassennamen im euro päischen Vergleich, red. R. Jaworski, P. Stachel, Berlin 2007. 686
Bibliografia Będzin 1358-2008, red. Μ. Z. Pulinowa, J. Sperka, A. Glimos-Nadgórska, t. 3, Od rozbiorów do współczesności, red. A. Glimos-Nadgórska, Będzin 2008. H. K. Bhabha, Miejsca kultury, przeł. T. Dobrogoszcz, Kraków 2010 [wyd. oryg- 1994]. R. Biegel, Mësto v boufi. Urbanismus a architektura historického centra Prahy 1830-1970, Praha 2022. Ł. Biskupski, Miasto atrakcji. Narodziny kultury masowej na przełomie XIX i XX wieku: kino w systemie rozrywkowym Łodzi, Warszawa 2013. E. Blau, The City as Protagonist: Architecture and the Cultures of Central Europe, w: E. Blau, Μ. Platzer, Shaping the Great City. Modern Architecture in Central Europe, 1890-1937, Munich 1999, s. 11-23. R. Blobaum, Rewolucja: Russian Poland, 1904-1907, New York 1995. D. Bluestone, Constructing Chicago, New Haven 1991. J. J. Bojarski, Ścieżki pamięci: żydowskie miasto w Lublinie — losy, miejsca, historia, Lublin 2002. A. Borkowski, Most średnicowy w Warszawie, Warszawa 2014. J. A. Bossowski, 100 lat kolei Herby-Częstochowa, Częstochowa 2003. P. Boyer, Urban Masses and Moral order in America 1820-1920, London-Cambridge Mass 1978. J. Braun, Częstochowa. Rozwój urbanistyczny i architektoniczny, Warszawa 1959. J. Braun, Częstochowa. Urbanistyka i architektura, Warszawa 1977. D. Bręczewska-Kulesza, Wpływ nowych koncepcji przestrzennych na piany zabudowy prowin cjonalnych ośrodków miejskich na początku XX wieku na przykładzie Bydgoszczy, w: Polis-Urbs-Metropolis. Materiały LIX Ogólnopolskiej Sesji Naukowej Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Lublin, 25-26 listopada 2010, red. L. Lameński, E. Błotnicka
Mazur, Warszawa 2011, s. 175-190. K. Broński, Rozwój społeczno-gospodarczy Stanisławowa w latach 1867-1939, Kraków 1999. K. Broński, Rozwój gospodarczy większych miast galicyjskich w okresie autonomii, Kraków 2003. D. R Brower i E. J. 1 azverin i, red., The Russian Orient: Imperial Borderlands and Peoples, 1750-1917, Indiana University Press 1997. D. Bruska, Prasa Piotrkowa Trybunalskiego 1805-1939. Monografia, Warszawa 2021. B. Brzostek, Paryże innej Europy. Warszawa i Bukareszt, XLXi XX wiek, Warszawa 2015B. Brzostek, Wstecz. Historia Warszawy do początku, Warszawa 2021. N. Bullock, J. Read, The Movement for Housing Reform in Germany and France 1840-1914, Cambridge 1985. T. Burk, Raumtheoretische Positionen in angloamerikanischen und deutschsprachigen- und kulturwissenschaftlichen Publikationen seit 1997. Ein Literaturbericht, Berlin 2004/2006, online http://www.forschungsnetzwerk.at/downloadpub/lit-raumtheorie.pdf Bürgerliche Selbstdarstellung. Städtebau, Architektur, Denkmäler, red. H. Haas, H. Steki, Wien 1995. A Cała, Asymilacja Żydów w Królestwie Polskim (1864-1897). Postawy, konflikty, stereotypy, Warszawa 1988. A. Cała, Żyd- wróg odwieczny? Antysemityzm w Polsce i jego źródła, Warszawa 2012. Capital Cities in the Aftermath of Empires. Planning in Central and Southeastern Europe, red. E. Gunzburger Makas, T. Damljanovic Conley, wyd. London-New York 2015. 687
Bibliografia J. Carsten, Stadtplänerische und städtebauliche Leitbilder seit der Mitte des 19. Jahrhunderts — ein Überblick, Tübingen und Berlin 2016. T. Cegielski, Polityka budowlano-mieszkaniowa w Warszawie w latach 1815MKA, w: Warszawa XIX wieku 1795-1918, z. 2, „Studia Warszawskie”, t. 9, Warszawa 1971; s. 7-46. J. Chachaj, H. Mącik, D. Szulc, Lublin. Historia dzielnic w 700. rocznicę lokacji miasta, Lublin 2017. Μ. Chochański, G. Kowalski, Geodezja w początkach Królestwa Polskiego. Budowa zbiorów infor macji przestrzennej na przykładzie wybranych miast regionu łódzkiego, Łódź 2014. E. Chojecka, Miasto jako dzieło sztuki. Architektura i urbanistyka Bielska-Białej do 1939 roku, Bielsko-Biała 1994. Ł. Chimiak, Gubernatorzy rosyjscy w Królestwie Polskim 1863-1915. Szkic do portretu zbiorowego, Wrocław 1999. Ł. Chimiak, Gubernator kaliski Michaił Daragan. Dzieje rosyjskiego urzędnika na zachodnich ru bieżach Imperium Romanowych, w: A. Szmyt, red., Między irredentą a kolaboracją. Ugoda, lojalizm i legalizm. „Dusza urzędnika”— ludzie i ich kariery, Olsztyn 2015, s. 111-122. Μ. E. Chmielewska, Morfologiczne przekształceniaprzestrzeni miejskiej Katowic, Katowice 2016. H. Chmielowiec, K. Karbownik, K. Myśliński, oprać., red., Kontrola dziesięcioletnia amelioracji miasta gubernialnego Kielce (1837), Kielce 2010. E Choay, The Modern City. Planning in the Nineteenth Century, New York 1969. E. Chojecka, Architektura i urbanistyka Bielska-Białej do 1939 roku, Miasto jako dzieło sztuki, wyd. Bielsko-Biała 1994. Μ. Chudzyński, Gostynin i powit gostyniński od 1864 roku do odzyskania
niepodległości, w: Dzieje Gostynina odXIdo XXI wieku, red. B. Konarska-Pabiniak, Gostynin 2010, s. 287-366. A. Chwalba, Imperium korupcji w Rosji i Królestwie Polskim w latach 1861 -1917, wyd. Kraków 2006. A. Chwalba, Festung Krakau. Kraków w cieniu twierdzy 1850-1914, Kraków 2022. J. L. Cohen, Urban Architecture and the Crisis of the Modern Metropolis, w: At the End of the Century. One Hundred Years ofArchitecture, red. R. Koshalek, E. Smith, Los Angeles 1998, s. 229-274. P. Cynalewska-Kuczma, Architektura cerkiewna Królestwa Polskiego narzędziem integracji z Impe rium rosyjskim, Poznań 2004. Częstochowa. Dzieje miasta i klasztoru jasnogórskiego, t. 2, W okresie niewoli 1793-1918, red. R. Kołodziejczyk, Częstochowa 2005. Czyj sen Wrocław śni? Od Wilhelmstadt do Centrum Południowego, red. A. Pacholak, A. Podlejska, A. Zabłocka-Kos, Wrocław 2023. A. Czyżewski /Е. Howard, tł. A. Czyżewski, P. Borman, Trzewia łewiatana. Miasta ogrody i narodziny przedmieścia kulturalnego / Miasta ogrody przyszłości, wyd. 2, Warszawa 2009. J. Deptuła i in., Łomża i województwo. Krajobraz architektura, Warszawa 1984. Do Niepodległej. Chełm w latach 1913-1918, red. Μ. Mąka et. al, Chełm 2018. A. Dobroński, Potencjał militarno-gospodarczy Królestwa Polskiego w latach 1907-1914, Warszawa 1976. A. Dobroński, Infrastruktura społeczna i ekonomiczna guberni łomżyńskiej i obwodu białostockiego (1866-1914), Warszawa-Białystok 1979. 688
Bibliografia A. Dobroński, Łomża w latach 1866-1918, Łomża - Białystok 1993. A. Dobroński, Dzieje Ostrowii Mazowieckiej do 1914 roku, Ostrów Mazowiecka 2007. J. Dobrzański, J. Kłoczowski, Dzieje Lublina. Próba syntezy, t. 1, Lublin 1965. Μ. Dolistowska, W poszukiwaniu tożsamości miasta. Architektura i urbanistyka Białegostoku 1795-1939, wyd. II, Białystok 2 018. E. Domańska, Współczesna krytyka antropocentrycznego i eurocentrycznego wymiaru historii, w: eadem, J. Pomorski, red., Wprowadzenie do metodologii historii, Warszawa 2022, s. 236-258. Μ. Domińczak, A. Zaguła, Typologia łódzkiej kamienicy, Łódź 2016. Μ. Domosh, Invented Cities: The creation oflandscape in 19th century New York and Boston, New Haven 1996. J. Drejer, Im Dienst des Staates in Süd- und Neuostpreußen. Der Anteil der preußischen Architekten und Stadtplaner an der Erneuerung derpolnischen Städte in den Jahren 1793-1806. Mit einer Fallstudie über Płock in Masowien, Frankfurt (Oder) 2012. Droga Żelazna Warszawsko-Wiedeńska. 150 lat tradycji kolejnictwa w regionie częstochowskim, Częstochowa-Katowice 1998. Μ. N. Drozdzowski, A. Zahorski, Historia Warszawy, Warszawa 2004. K. Dumała, Przemiany przestrzenne miast i rozwój osiedli przemysłowych w Królestwie Polskim w latach 1831-1869, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1974. K. Dumała Z badań nad rozwojem przestrzennym i budowlanym Warszawy w latach 1831-1867, seria Warszawa XIX wieku 1795-1918, z. 3, t. 19 „Studiów Warszawskich,”, Warszawa 1974, s. 127-151. K. Dumała, Genezaform przestrzennych miastprzemysłowych w Królestwie Polskim, w: Miasto i kul tura polska doby
przemysłowej. Przestrzeń, red. H. Bugajska, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1988, s. 107-162. K. Dumała, Miasto nowoczesne w Królestwie Polskim, w: A. Μ. Drexlerowa, red., Kultura miejska w Królestwie Polskim, cl. 1, 1815-1875, Warszawa. Kalisz-Lublin-Płock, Warszawa 2001, s. 307-322. Dwa mosty Warszawy. 150 lat Mostu Kierbedzia i 100 lat Mostu Poniatowskiego, red. G. Waluga, Warszawa 2014. Dzieje Makowa Mazowieckiego, t. 1, (do 1945 r), red. J. Szczepański, Maków Mazowiecki-Pułtusk 2020. Dzieje Ochoty, red. J. Kazimierski et al., Warszawa 1973. Dzieje Piotrkowa Trybunalskiego, red. B. Baranowski, Łódź 1989. Dzieje Płocka, t. II, Dzieje miasta w latach 1793-1945, red. Μ. Krajewski, Płock 2006. Dzieje Pragi, red. J. Kazimierski et al., Warszawa 1970. Dzieje Sandomierza, red. H. Samsonowicz, t. 3,1795-1918, red. J. Μ. Małecki, Warszawa 1999. Dzieje Woli, red. J. Kazimierski et al., Warszawa 1974. T. Dziki, Przemysł włocławski w łatach 1870-1918. Gospodarcze i społeczne aspekty industrializacji, Toruń 2005. Empathy, Form and Space. Problems in German Aesthetics 1873-1893, red. H. F. Mallgrave, E. Ikonomou, Santa Monica 1994. 689
Bibliografia J. Frejtag, Rozwój i modernizacja miast Królestwa Polskiego w kontekście rozbudowy sieci kolejowej na przykładzie Warszawy, Radomia i Piotrkowa. Przegląd zagadnień, w: Miasto w naukach społecznych i humanistycznych. Wybrane przykłady, probłemy i aspekty. Materiały z Ogółnopolskiej Konferencji Naukowej, Rzeszów, 2-3 lutego 2018 roku, red. T. Kasza, P. Kocańda, K. Socha, Rzeszów 2020, s. 77-103. Μ. Gałecka, Ulica Krakowskie Przedmieście w gubernialnym mieście Lublinie, w: Architektura w mieście, architektura dla miasta. Przestrzeń publiczna w miastach ziem polskich w „długim” XIX wieku, red. A. Łupienko, A. Zabłocka-Kos, Warszawa 2019, s. 383-402. B. Maria Gawęcka, Kiełce w drugiej połowie XIX w. — życie i twórczość Franciszka Ksawerego Ko walskiego budowniczego guberniałnego, w: Miasto jako fenomen społeczny i kulturowy, red. G. Kardasz, J. Możdżeń, Μ. Spychaj, Toruń 2012, s. 53-67. A. Gawlikowski, Zmiany struktury przestrzennej Ostrowi Mazowieckiej i Garwolina, Warszawa-Łódź 1982. J. Gebhard, Lublin. Eine polnische Stadt im Hinterhofder Moderne (1815-1915), Köln 2006. L. Gandhi, Teoriapostkolonialna. Wprowadzenie krytyczne, przeł. J. Serwański, posł. E. Domańska, Poznań 2008 [wyd. oryg. 1998]. A. Giddens, Ch. Pierson, Conversations with Anthony Giddens: Making Sense ofModernity, Stanford 1998. A. Giddens, Konsekwencje nowoczesności, tłum. E. Klekot, Kraków 2008 [wyd. oryg. 1990]. J. Gilbert, Perfect Cities: Chicago’s Utopias of1893, Chicago 1991. A. Ginsbert, Łódź. Studium monograficzne, Łódź 1962. A. Ginsbert, Włocławek. Studium monograficzne, Warszawa 1968.
К. Głowacki, Urbanistyka Piotrkowa Trybunalskiego, Piotrków Trybunalski-Kielce 1984. D. Godlewska, Katalog archiwalnych planów miasta Łomży 1619-1914, Warszawa 1975. A. Górak, Kancelaria Gubernatora i Rząd Gubernialny Lubelski (1867-1918). Studium administratywistyczne i prozopograficzne, Lublin-Radzyń Podlaski 2006. A. Górak, J. Kozłowski, K. Latawiec, Słownik biograficzny gubernatorów i wicegubernatorów w Królestwie Polskim (1867-1918), wyd. 2, Lublin 2015. Μ. Górzyński, Zabytki miasta Turku i powiatu tureckiego, t. 1, Miasto Turek, Turek 2009. Μ. Górzyński, Dziewiętnastowieczny ratusz w Kaliszu. Architektura i niezrealizowany projekt no woczesności, Kalisz 2014. idem, Dziewiętnastowieczny teatr miejski w Kaliszu. Architektura i polityki kulturowe na peryferiach imperium, Kalisz 2017. Μ. Górzyński, Papierowa metropolia? Projekty regulacyjne dla Warszawy na przełomie XIX-XX wieku: rekonesans badawczy, w: A. Łupienko, A. Zabłocka-Kos, red., Architektura w mieście, architektura dla miasta. Przestrzeń publiczna w miastach ziem polskich w „długim”dziewięt nastym wieku, Warszawa 2019, s. 333-381. Μ. Górzyński, Dziewiętnastowieczny park miejski w Kaliszu — ogród cywilizacji, Kalisz 2019. Μ. Górzyński, Skok w nieznane. Procesy modernizacyjne, architektura i politykiprzestrzenne w Kaliszu początków XXwieku, Kalisz 2022. Μ. Górzyński, Trzy historie o mieście spod ziemi. Architektura, modernizacja, niepamięć, Kalisz 2022. 690
Bibliografia Μ. Górzyński, Imperium peryferii. Architektura i modernizacyjne procesy przestrzenne w Kaliszu pod koniec XIX wieku, Kalisz 2023. Gradostroitel'stvo Rossii serdeiny XDi-nacala XX veka, red. E. I. Kiriczenko, t. 1, Obscaja Charakteri stika I teoreticeskieproblemy, Moskva 2001; t. 2, Goroda inovye tipyposelenij, Moskva 2003. К. Grochowska-Iwańska, P. Gryszpanowicz, Dzieje drogownictwa w Płocku (ΧίΧ-ΧΧΙ wiek), Płock 2020. Μ. J. Gromiec et al., Radomskie wodociągi. 85 lat, Radom 2011. Grosstadt Gestalten. Stadbaumeister an Rhein und Ruhr, red. Μ. Jager, W. Sonne, red., Berlin 2016. A. Gruszecki, Twierdza Łomża, w: Fortyfikacja, t. 4, Fortyfikacja rosyjska na ziemiach polskich. Stan badań i problemy ochrony. Warszawa-Kraków 1996, s. 129-139. R Gryszpanowicz, Leksykon nazw płockich ulic, Płock 2016. P. Gryszpanowicz, Urbanizacja Płocka. Procesy zmian nazewnictwa ułic w łatach 1257-2017, Pułtusk 2019. R Gryszpanowicz, Kazimierz Jan Franciszek Staszewski, Płock 2021. P. Gryszpanowicz, Wodociągi Płockie. Materiały źródłowe do dziejów wodociągów i kanalizacji w Płocku, tłum. K. Grochowska-Iwańska, Płock 2022. H. Grzeszczuk-Brendel, Miasto do mieszkania. Zagadnienia reformy mieszkaniowej na przełomie XIXi XX wieku ijej wprowadzanie w Poznaniu w pierwszej połowie XX wieku, Poznań 2012. Μ. Gutowski, Architektura szkół średnich w Polsce w okresie zaborów, Białystok 1991. W. Gutowski, Symbolika urbanistyczna w literaturze Młodej Polski, w: J. Data, red., Miasto-kultura-literatura. Wiek XIX, Gdańsk 1993, s. 189-212. N. Gütschow, Obsesja porządku. Niemieccy architekci planują
w okupowanej Polsce 1939-1945, tłum. Μ. Słabicka-Turpeinen, red. A. Paradowska, A. Wienert, Warszawa 2022. J. Gwardiak, Architekci i budowniczowie ziemi łomżyńskiej. Słownik biograficzny, Łomża, 2003. J. Habermas, Strukturalne przeobrażenia sfery publicznej, tłum. W. Lipnik, Μ. Lukasiewicz, red. i oprać. Μ. Czyżewski, kons. A. Μ. Kaniowski, Warszawa 2007. Habermas and the Public Sphere, red. J. Calhoun, Camrbidge Mass. 1992. T. Hall, Planung europäischer Hauptstädte. Zur Entwicklung des Städtebaues im 19. Jahrhundert, Stockholm 1986. R Hall, Cities ofTomorrow. An Intellectual History ofUrban Planning and Design in the Twentieth Century, Oxford 1988. R. Hankowska, Rozwój układu przestrzennego Włocławka od 1793 do 1918 roku, w: Włocławek. Dzieje miasta, t. 1, Od początków do 1918 roku, red. J. Staszewski, Włocławek 1999, s. 488-548. Μ. Harasimiuk, D. Kociuba, R Dymmel i in. red, Plany i widoki Lublina XVII-XXI wiek, Lublin 2007. D. Hardy, From Garden Cities to New Towns. Campaigningfor town and country planning, 1899- 1946, Abingdon, Oxfordshire 1991. R. Hartog, Stadterweiterungen im 19 Jahrhundert, Stuttgart 1962. D. Harvey, Paris, Capital ofModernity, New York 2003. D. Harvey, Bunt miast. Prawo do miast i miejska rewolucja, tłum. A. Kowalczyk et. al., Warszawa 2012. 691
Bibliografia Μ. Heller, Historia Imperium Rosyjskiego, Warszawa 2002. S. Herbst, Ulica Marszałkowska, wyd. Warszawa 1998 [wyd. I. 1949]. Historia Woli, red. K. Morawski, Warszawa 2000. Historie Polski wXIXwieku, red. A. Nowak, t. 1,T. Epsztein, Μ. Gawin, B. Dopart, Kominy, ludzie i obłoki: modernizacja i kultura, Warszawa. 2013; t. 3, S. Wiech, T. Gąsowski, Historiepolitycz ne cz. 2; t. 4., A. Barańska, R. Miknys, R. Żurawski vel Grajewski, Th. Weeks, Μ. Janowski, Narody, wyznania, emigracje, porównania, Warszawa 2015. Das Hobrechtsche Berlin. Wachstum, Wandel und Wert der Berliner Stadterweiterung, red. E. Pahl-Weber et al, Berlin 2018. S. Hofer, Reformarchitektur 1900-1918: deutsche Baukünstler aufder Suche nach dem nationalen Stil, Stuttgart-Londyn 1998. Identities in Space: Contested Terrains in the Western City since 1850, red. S. Gunn, R. J. Morris, London 2018. I. Ihantowicz, Burżuazja warszawska, Warszawa 1972. Image przedsiębiorcy gospodarczego w Polsce w XIX i XX wieku, red. R. Kołodziejczyk, Warszawa 1993. Z. Jakubowski, Architektura przełomu XIX i XX wieku w obrębie częstochowskich alei, Częstochowa 1988. B. Jałowiecki, Społeczne wytwarzanie przestrzeni, Warszawa 2010. J. Janczak, Stosunki ludnościowe, część rozdziału Rozwój przestrzenny i ludnościowy Kalisza w latach 1815-1914, w: Dzieje Kalisza, red. W. Rusiński, Poznań 1977, s. 328-342. Μ. Janik, J. Kusiński, Μ. Stępniewski, Z. Szambelan, Łódź na mapach 1793-1939, Łódź- -Warszawa 2012. Μ. Jankowska, Rola Komitetu Plantacyjnego w rozwoju zieleni miejskiej w Warszawie na przełomie XIX i XX wieku, w: E.
Chojecka, red., Sztuka a natura. Mateirały XXVIII Sesji Naukowej Stowarzyszenia Historyków Sztuki przeprowadzonej23-25 listopada 1989 roku w Katowicach, Katowice 1991, s. 389-398. T. S. Jaroszewski, Sztuka i technika w Warszawie w roku 1870, w: Sztuka a technika. Materiały sesji SHS, Szczecin, listopad 1987, red. Μ. Bielska-Łach, Warszawa 1991, s. 185-200. J. Jedlicki, Jakiej cywilizacji Polacy potrzebują. Studia z dziejów idei i wyobraźni XIX wieku, War szawa 1988. J. Jedlicki, Świat zwyrodniały. Lęki i wyroki krytyków nowoczesności, Warszawa 2000. W. Jemielity, Dzieje Łomży tysiącletnie, Łomża 2005. A. Jezierski, Handel zagraniczny Królestwa Polskiego 1815-1914, Warszawa 1967. A. Jezierski, Problemy wzrostu gospodarczego Polski w XIX wieku, w: S. Kieniewicz, red. Polska XIX wieku. Państwo, społeczeństwo, kultura, Warszawa 1986, s. 94-121. A. Jezierski, C. Leszczyńska, Historia gospodarcza Polski, wyd. 3, Warszawa 2001. C. Jonas, Stadtplanerische und städtebauliche Leitbilder seit der Mitte des 19. Jahrhunderts — ein Überblick. Tübingen und Berlin 2016. G. Jonkajtys Luba, Czeslaw Przybylski, Warszawa 1996. W. Jordan, W kręgu łódzkiej secesji, Łódź 2006. 692
Bibliografia P. Joyce, The Rule ofFreedom. Liberalism and the modern City, London-New York 2003. W. Kalinowski, Zarys historii budowy miast w Polsce do połowy XIX wieku, Toruń 1966. Kamienica w krajach Europy Północnej, red. Μ. J. Sołtysik, Gdańsk 2004. J. Kapsa, Częstochowa. Zycie codzienne i kryminalne w XX w., Częstochowa 2015. S. Karaś, Mosty inżyniera Mariana Lutosławskiego w Lublinie, Warszawa 2014. O. Karnau, Hermann JosefStübben. Städtebau 1876-1930, Braunschweig-Wiesbaden 1996. Katedra Siedlecka, red. Μ. Paluszkiewicz, Μ. Czubak, Siedlce 2013. Katowice, ich dzieje i kultura na tle regionu, red. W Mrozek, Warszawa 1976. E. Kiecko, O kilku problemach u początków nowoczesnej „budowy miast” na ziemiach polskich, w: Społeczne i kulturowe aspektyfunkcjonowania architektury na ziemiach polskich lat 18151914, red. Μ Getka-Kenig i A. Łupienko, Warszawa 2017, s. 29-55. E. Kiecko, Piękno miasta i przestrzenie reprezentacyjne w projektach konkursowych na Wielki Kra ków, w: Architektura w mieście, architektura dla miasta. Przestrzeń publiczna w miastach ziem polskich w „długim” dziewiętnastym wieku, red. A. Łupienko, A. Zabłocka-Kos, Warszawa 2019, s. 189-218. Kielce przez stulecia, red. Μ. Maciągowski et al., Kielce 2014. J. Kieniewicz, Kolonializm, ekspansja, cywilizacja, Warszawa 2008. S. Kieniewicz, Warszawa w latach 1795-1914, Warszawa 1976. P. Kilanowski, Utracone kamienice warszawskie doby wczesnego modernizmu (1909-1914), War szawa 2021. A Kirył, A. Sosna: Stulecie w kamieniu i metalu. Rosyjskie pomniki w Polsce w latach 1815-1915, Moskva 2005. H. Kisiel, U. Pietrzak,
Wpływ budowy kolei Dęblińsko-Dąbrowskiej na rozwój Radomia, w: Architek tura i urbanistyka w krajobrazie historycznym Królestwa Polskiego 1815-1914, red. W. Krauze, Warszawa 1992, s. 123-133. P. Kisiel, Politics ofSpace in Prussian and Austrian-Hungarian Cities, Marburg 2018. J. Kita, Kutno w okresie zaborów (1793-1918), w: Kutno poprzez wieki, red. J. Szymczak, t. 1, Kutno-Łódź 2011, s. 219-441. J. Kita, Władysław Pieńkowski — ostatni prezydent Łodzi w rosyjskiej służbie (1882-1914), w: A. Szmyt, red., Między irredentą a kolaboracją. Ugoda, lojalizm i legalizm. „Dusza urzędnika”— ludzie i ich kariery, Olsztyn 2015, s. 99-110. T. Kizwalter, „Nowatorstwo i rutyny”. Społeczeństwo Królestwa Polskiego wobecprocesów modernizacji (1840-1863), Wmtim 1992. T. Kizwalter, O nowoczesności narodu. Przypadek polski, Warszawa 1999. K. Kluczwajd, Bydgoskie Przedmieście. Toruńskie przedmieścia sprzed lat, Łódź 2019. D. Kłosek-Kozłowska, Ochrona wartości kulturowy miasta urbanistyka, Warszawa 2017. Z. Kmiecik, et. al., Prasa polska w latach 1864-1918, Warszawa 1976. D. Kmiotek. Sosnowiec. Spacerownik historyczny, Dąbrowa Górnicza 2011. D. Kociuba, Lublin. Rozwój przestrzenny i funkcjonalny od średniowiecza do współczesności, Toruń 2011. R. Kołodziejczyk, Miasta, mieszczaństwo, burżuazja w Polsce w XIX wieku. Szkice i rozprawy histo ryczne, Warszawa 1979. 693
Bibliografia R. Kołodziejczyk, 900 lat Szczebrzeszyna, Warszawa 2022. G. Koeppel, City on a Grid. How New York became New York, New York 2015. R Kołodziejczyk, Miasta, mieszczaństwo, burżuazja w Polsce w XIX wieku. Szkice i rozprawy histo ryczne, Warszawa 1979. A Kopciowski, Księga pamięci żydowskiego Lublina, Lublin 2011. Z. Komar, Trzecie miasto Galicji. Stanisławów i jego architektura w okresie autonomii galicyjskiej, Kraków 2008. B. Konarska-Pabiniak, Gostynin. Szkice z przeszłości, Gostynin 2004. W. Kononowicz, Przedmieście Południowe (Süd-Vorstadt) — kształtowanie się wielkomiejskiej dzielnicy Wrocławia, w: Przedmieście Świdnickie we Wrocławiu, red. H. Okólska, H. Górska, Wrocław 2012, s. 42-50. W. Konowicz, Przedmieście Odrzańskie i Piaskowe — przeobrażenia urbanistyczne w XIX i pierw szym trzydziestoleciu XXwieku, w: Przedmieście Odrzańskie we Wrocławiu, red. H. Okólska, T. Głowiński, Wrocław 2014, s. 21-32. Μ. Kopczyński, red., Ziemia obiecana. Miasto i nowoczesność / Promised Land: the City and Modernity, kat. wyst., Muzeum Historii Polski, 25 września-6 grudnia 2015, Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie, Warszawa 2015. E. Kopówka, Żydzi w Siedlcach 1850-1945, Siedlce 2009. S. Kordaczuk, SiedleckifotografAdolfGaniewski (Gancwol) (1870-1942), Siedlce 2009. A. Korobowicz, W Witkowski, Historia ustroju i prawa polskiego (1772-1918), wyd. 5, Warszawa 2012. K. L. Kopp, Germany’s Wild East: Constructing Poland as Colonial Space, Ann Arbor 2012. J. Μ. Kosiorek, Aleksandria. Ogród hetmanowej Aleksandry Ogińskiej w Siedlcach, Siedlce 2013. T. Kotaszewicz, Tadeusz
Tołwiński 1887-1951. Architekt, urbanista, Twórca Polskiej Szkoły Urba nistyki, Warszawa 2016. Μ. Koter, Rozwój przestrzenny i zabudowa miasta (do połowy XIX w.) oraz idem, Okres dyna micznego i żywiołowego rozwoju Łodzi (od ok. 1860 do 1918 r.), w: Μ. Koter, B. Bara nowski, J. Fijałek, Łódź. Dzieje miasta, t. 1, Do 1918 r., Warszawa-Łódź 1980, s. 148176 is. 177-191. J. Kotłowski, Dawne pocztówki. Historia, ikonografia, kolekcjonerstwo, Warszawa 1998. R. Kowalczyk, Rozwój przemysłu ciężkiego w Królestwie Polskim w latach 1877-1914, Warszawa 2013. B. Kowalik, Nowy Targ 1867-1918. Półwieku, które zmieniło oblicze miasta, Nowy Targ 2006. B. Kowalska-Wajnkaim et. al., 85 lat. Dzieje wodociągów i kanalizacji w Łodzi, Łódź 2010. I. Kozina, Chaos i uporządkowanie. Dylematy architektoniczne na przemysłowym Górnym Śląsku w latach 1763-1955, Katowice 2005. B. Kozińska, Rozwój przestrzenny Szczecina od początku XIX wieku do II wojny światowej, wyd. Szczecin 2002. H. Koziriska-Witt, Zasypanie Starej Wisły i powstanie Plant Dietlowskich w Krakowie: początek integracji dzielnic o różnym charakterze wyznaniowo-społecznym?, w: Architektura w mieście, architektura dla miasta. Przestrzeń publiczna w miastach ziem polskich w „długim’ dziewięt nastym wieku, red. A. Łupienko, A. Zabłocka-Kos, Warszawa 2019, s. 239-256. 694
Bibliografia G. Μ. König, Eine Kulturgeschichte des Spazierengangs. Spuren einer bürgerlichen Praktik 1780-1850, Wien-Köln-Weimar 1996. Μ. Krajewski, Dzieje głównego dworca kolejowego w Warszawie, Warszawa 1971. J. Krajniewski, U. Myga-Piątek, Będzin na dawnej mapie (do 1945 roku), w: Będzin 1358-2008, red. Μ. Z. Pulinowa, J. Sperka, A. Glimos-Nadgórska, t. 1, Środowisko przyrodniczo-geograficzne, red. Μ. Z. Pulinowa, Będzin 2008, s. 211-236. Kraków. Dzieje i sztuka, red. J. Purchla, Kraków 2019. Kraków i Praga. Dwie stolice Europy Środkowej. Materiały międzynarodowej konferencji zorganizo wanej w dniach 1-2 czerwca 2000, red. J. Purchla, Kraków 2002. W. Krassowski, Aaestetyczna ozdoba w architekturze 2 poł. XIX wieku, w: Sztuka 2 połowy XIX wieku. Materiały sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Łódź listopad 1971, red. T. Hrankowska, Warszawa 1973, s. 137-150. W. Krassowski, Problemy architektury polskiej. Schematy planów budynków mieszkalnych, (red. Μ. Brykowska, Warszawa 2007). Cz. Krawczak, Prawo budowlane na ziemiach polskich odpołowy XVIII wieku do 1939 roku, Poznań 1975. J. Kren, Die Konfliktgemeinschaft. Tschechen und Deutsche 1780-1918, Studien Ausgabe, tłum. P. Heumos, wyd. Oldenbourg 2000. L. Królikowski, Twierdza Warszawa, Warszawa 2002. L. Królikowski, Warszawa. Dziejefortyfikacji. Warszawa 2015. L. Królikowski, Μ. Ostrowski, Rozwój przestrzenny Warszawy, Warszawa 2009. Μ. Krzysica, Rola czynników wojskowo-politycznych w budowie kolei żelaznych w Królestwie Polskim, w: R. Kołodziejczyk, red., Studia do dziejów kolei żelaznych w Królestwie Polskim, 1840-1914,
Warszawa 1970, s. 9-44. G. Krzywiec, Polska bezZydów. Studia z dziejów idei, wyobrażeń i praktyk antysemickich na ziemiach polskich początku XX wieku (1905-1914), Warszawa 2017. J. Kucharzewska, Architektura i urbanistyka Torunia w latach 1871-1920, Warszawa 2004. Μ. Kulesza, Studia społeczne iprzestrzenne ośrodka przemysłowego na przykładzie Sosnowca, Łódź 2007. Kułtura artystyczna Warszawy XVII-XXI w. Studia, red. Z. Michalczyk, A. Pieńkos, Μ. Wardzyński, Warszawa 2010. Kułtura i polityka. Wpływ polityki rusyfikacyjnej na kulturę zachodnich rubieży Imperium Rosyjskiego (1772-1915), red. P Paszkiewicz, D. Konstantynów, Warszawa 1999. Kult und Krise des großen Plans im Städtebau, red. H. Bodenschatz, C. Kress, Petersberg 2017. К. Kuśnierz, Gorlice. Zarys rozwoju przestrzennego miasta do czasów najnowszych, Kraków 1990. J. Kutkowski, P. Rogólski, W. Stan, Katedra Radomska. Wstuleciepoświęcenia kościoła, Radom 2008. M.I. Kwiatkowska, Katedra św. Jana, Warszawa 1978. Μ. I. Kwiatkowska, Μ. Kwiatkowski, Historia Warszawy XVII—XX wieku. Architektura i rzeźba, Warszawa 2006. B. Ladd, Urban Planning and Civic Order in Germany 1860-1914, Cambridge, Mass., 1990. Z. Landau, J. Tomaszewski, Bank Handlowy w Warszawie S.A. Historia i rozwój 1870-1970, Warszawa 1970. 695
Bibliografia A. Laskowski, Jasło w dobie autonomii galicyjskiej. Miasto i jego przestrzeń, Kraków 2007. A. Lees, L. H. Lees, Cities and the Making ofModern Europe, 1750-1914, Cambridge 2007. H. Lefebvre, La production de l’espace, Paris 1974. F. Lenger, European Cities in the Modern Era, 1850-1914, Leiden 2012. G. Leśniak, Ogrody miejskie Łodzi — miasta przemysłowego —powstałe w okresie Królestwa Polskiego, w: Architektura i urbanistyka w krajobrazie historycznym Królestwa Polskiego 1815-1914. Materiały sesji naukowej zorganizowanej przez Stowarzyszenie Konserwatorów Zabytków w Radziejowicach w dniu od 6do 8 maja 1989, red. W. Krauze, Warszawa 1992, s. 135-145. Μ. Leśniakowska, Architektura w Warszawie, wyd. 3, Warszawa 2005. W. Leszkowicz, Kolej kaliska — budowa-eksploatacja-znaczenie dla przemysłowego rozwoju, w: Studia do dziejów kolei żelaznych w Królestwie Polskim (1840-1914), red. R. Kołodziejczyk, War szawa 1970, s. 145-186; Μ. R. Levin, S. Forgan, Μ. Hessler, R. H. Kargon, Μ. Low, Urban modernity. Cultural Innova tion in the Second Industrial Revolution, Cambridge, Mass., London 2011. S. Levosko, Pol’sko-russkij arhitektor Kazimir Skolimovskij (1862-1923) na fone èpohi, w: Polscy i rosyjscy artyści i architekci w koloniach artystycznych zagranicą i na emigracji politycznej 1815-1990, red. J. Malinowski i in., Warszawa 2015, s. 139-144. J. Lewicki, Między tradycją a nowoczesnością. Architektura Lwowa lat 1893-1918, Warszawa 2005. J. Lewicki, Regulacja i odbudowa miast Galicjijako źródło nowoczesnej teorii urbanistycznej w Euro pie Środkowej, w: Odbudowy i
modernizacje miast historycznych w pierwszej połowie dwudzie stego wieku w Europie. Naród, polityka, społeczeństwo, red. I. Barańska, Μ. Górzyński, Kalisz 2016, s. 107-140. H. Lilius, Esplanadi 1800 luvulla. Esplanaden pa 1800talet. The Esplanade during the 19th Century, Helsinki-Helsingfors 1984. A Lutostańska, Mińsk Mazowiecki — jedno miasto! Studium historyczno-urbanistyczne Mińska Mazowieckiego i Sendomierza, Mińsk Mazowiecki 2012. Łomża na przestrzeni dziejów. Monografia opracowana w 600-lecie nadania praw miejskich, red. K. Sychowicz, Łomża 2018. S. Łoza, Szkice warszawskie, oprać. L. B. Grzeniewski, Warszawa 1958. Łódź. Monografia miasta, red. S. Liszewski, Łódź 2009. Łódź poprzez wieki. Historia miasta. 1821-1914, red. J. Kra, t. 2, Łódź 2023. A. Łupienko, Przestrzeń publiczna Warszawy w pierwszej połowie XIX wieku, Warszawa 2012. A. Łupienko, Kamienice czynszowe Warszawy 1864-1914, Warszawa 2015. A. Łupienko, Wkład ruchu higienicznego w polską myśl urbanistyczną (1850-1914), w: Architektura w mieście, architektura dla miasta. Społeczne i kulturowe aspektyfunkcjonowania architektury na ziemiach polskich lat 1815-1914, red. Μ Getka-Kenig i A Łupienko, Warszawa 2017, s. 57-70. A. Łupienko, W stronę systemu. Infrastruktura techniczna dziewiętnastowiecznego miasta na przy kładzie Galicji, Łódź 2021. Μ. Maciągowski, Siadami cieni. Przewodnik po żydowskich Kielcach, Kraków-Budapeszt 2008. A. Majdowski, Studia z historii architektury sakralnej w Królestwie Polskim, Warszawa 1993. A. Majdowski, Budownictwo kościelne w twórczości projektowej Józefa Piusa Dziekańskiego
(1844- 1927), W tsiatm. 1995. 696
Bibliografia A. Majer, Socjologia i przestrzeń miejska. Warszawa 2010. J. S. Majewski, Warszawa nieodbudowana. Metropolia Belle Epoque, Warszawa 2003. Manuale zum Städtebau. Die Systematisierung des Wissens von der Stadt 1870-1950, red. V. Magnago Lampugnani, K. Albrecht, H. Bihlmaier, L. Zurfluh, Berlin 2017. R. Makała, Międzyprowincją a metropolią. Architektura Szczecina w latach 1891-1918, Szczecin 2011. J. Malczewski, Przemyśl. Zarys rozwoju przestrzennego odpowstania do roku 1914, Rzeszów 2014. R. Małowiecki, Przemiany krajobrazu kulturowego mazowieckich miast (1866-1914), w: J. Szcze pański, R. Turkowski, Miasta Mazowsza w XIX i XX wieku. Wybrane zagadnienia społeczno-gospodarcze i kulturowe (do 1939 r), Pułtusk-Warszawa 2013. R. Marcinkowski, Ilustrowany Atlas Dawnej Warszawy, WitKLiwi 2003. P. Martyn, Przedwojenny układ zabudowy śródmieścia Warszawy w świetle rezultatów spisu nieru chomości i mieszkań z 1919 roku, Warszawa 1999. P. Martyn, Enigmatyczna wielkomiejskość Warszawy pocz. XX w. na tle ówczesnego rozkwitu cywi lizacji zwanej „metropolitalną” i jej nadchodzącego zaniku, w: Kultura artystyczna Warszawy XVII-XXI w., red. Z. Michalczyk, A. Pieńkos, Μ. Wardzyński, Warszawa 2010, s. 295-311. T. Marsza!, red. Łódź. Wyubrane zagadnienia zagospodarowaniaprzestrzenego, Łódź 2006. W. Marzec, Rebelia i reakcja. Rewolucja 1905 roku i plebejskie doświadczenie polityczne, Łódź-Kraków 2016. T. Matuszak, Dzieje Piotrkowa Trybunalskiego w źródłach archiwalnych, Piotrków Trybunalski 2017. R. Matyja, Miejski grunt. 250 lat polskiej gry z nowoczesnością, Kraków 2021. K.
Matyjaszek, Produkcja przestrzeni żydowskiej w dawnej i współczesnej Polsce, Kraków 2019. Miasto tyłem do rzeki. Materiały sesji naukowej, Warszawa 22-23 czerwca 1995, red. B. Wierzbicka, Warszawa 1996. Metropolis Berlin. Berlin als deutsche Hauptstadt im vergleich europäischer Hauptstädte 1871-1939, red. G. Brum, J. Reulecke, Bonn-Berlin 1992. Miasta i miasteczka w regionie łomżyńskim w XIX i XX wieku, red. A. Dobroński, Łomża 2003. Z Michalczyk, Dawny gmach filharmonii w Warszawie świątynią sztuki narodowej, w: Siedziby teatrów, teatrzyków, oper, filharmonii - historia i architektura, red. D. Bręczewska Kulesza, A. Wysocka, Bydgoszcz 2008, s. 59-71. S. Michałowski, 120 lat lubelskich wodociągów, Lublin 2019. B. Mikulec, Od powstania styczniowego do końca I wojny światowej, w: Dzieje Hrubieszowa, t. 1, Od pradziejów do 1918 roku, red. R. Szczygieł, Hrubieszów 2006, s. 247-294. A. Μ. Mickiewicz, Gospodarka finansowa miast guberni warszawskiej, w: Miasta Mazowsza w XIX i XX wieku. Wybrane zagadnienia społeczno-gospodarcze i kulturowe (do 1939 r.), red. J. Szczepański, RTurkowski, Pułtusk-Warszawa 2013, s. 105-120. Μ. Mikołajczyk, Grecka wspólnota w Kaliszu, Kalisz 2018. Y. Mintzker, The defortification ofthe German city, 1689-1866, Cambridge 2012. T. Mitchell, Egipt na wystawie świata, przel. E. Klekot, Warszawa 2001. A. Mitzmann, The Iron Cage. An Historical Interpretation ofMax Weber, New Brunswick 1970. Μ. Moszyński, Antysemityzm w Królestwie Polskim. Narodziny nowoczesnej ideologii antyżydowskiej (1864-1914), Poznań 2017. 697
Bibliografia Z. Niedziałkowska. Ostrołęka. Dzieje miasta, wyd. 4, Ostrołęka 2002. Niewidoczne. Historie warszawskich służących, red. Z. Rojek, Warszawa 2021. Μ. Nietyksza, Rozwój miast i aglomeracji miejsko-przemysłowych w Królestwie Polskim 1865-1914, Warszawa 1986. Nineteenth-century photographs ofarchitecture: documenting history, chartingprogress and exploring the world, red. Μ. Nielsen, Franham-Burlington, VT: Ashgate, 2013. Μ. Nita, Miasto powiatowe w Królestwie Polskim (1867-1914), w: Będzin 1358-2008, t. 3, Od rozbiorów do współczesności, red. A. Glimos-Nadgórska, Będzin 2008, s. 158-170. A. Nowak, Od Imperium do Imperium. Spojrzenia na historię Europy Wschodniej, Kraków 2004. D. K. Nowak, Austriackie katastry gruntowe na terenie Galicji. Metryka Józefińska (1785-1789), Metryka Framciszkańska (1819-1820) i Stały Kataster Galicyjski (1844-1854). Studium źródłoznawcze, Krosno 2022. Μ. Nowakowski, wsp. B. Bańkowska, Sto latplanowania przestrzeni polskich miast (1910-2010), SlfatsLtoNz 2013. Ochotnicza Straż Pożarna w Kaliszu 1864-2014. Monografia, red. K. Walczak, T. Olejnik, Kalisz 2015. Odbudowy i modernizacje miast historycznych w pierwszej połowie dwudziestego wieku w Europie. Naród, polityka, społeczeństwo, red. I. Barańska, Μ. Górzyński, Kalisz 2016. Odkrywanie warszawskiej Pragi. 360-lecie nadania praw miejskich, red. Z. Michalczyk, Warszawa 2008. Μ. Ogborn, Spaces ofModernity. Londons Geographies 1680-1780, New York 1998. P. Oleńczak, T. Tuszko, Twierdza Warszawa. Przewodnik historyczny, Warszawa 2013. D. Olsen, Town Planning in London: The Eighteenth and
Nineteenth Centuries, New Haven 1982. B. Olszewicz, Kartografia polska XIX wieku. Przegląd chronologiczno-bibliograficzny, t. II, Mate riały zachowane w Archiwum Polskiej Akademii Nauk oraz Instytucie Historii Nauki Polskiej Akademii Nauk, oprać. W. Wernerowa, Warszawa 1998. A.K. Olszewski, Architektura w latach 1830-1890, w: Sztuka Warszawy, red. Μ. Karpowicz, Warszawa 1986, s. 291-321. Μ. Omilanowska, Most i wiadukt księcia Józefa Poniatowskiego, Warszawa 1991. Μ. Omilanowska, Budowanie na obcej ziemi, Kraków 2016. Μ. Omilanowska-Kiljańczyk, Architekt-urzędnik w służbie rosyjskiej. Antoni Jabłoński Jasieńczyk (1854-1918), Warszawa 2022. Μ. Omilanowska-Kiljańczyk, Pałac Staszica, Warszawa 2022. C. Ostas, Zabytki Siedlec, w: Siedlce 1448-2007, red. E. Kospath-Pawłowski, Siedlce 2007. J. Osterhammel, Historia XIX wieku. Przeobrażenie świata, red. W. Molik, tłum. I. Drozdowska Broering, J. Kałążny, A. Peszke, K. Śliwińska, Poznań 2013. Z. Ostrowska-Kębłowska, Architektura i budownictwo w Poznaniu w latach 1770-1880, Poznań 1982, (II wyd. Poznań 2009. W. Ostrowski, Świetna karta z dziejów planowania w Polsce 1815-1830, Warszawa 1949. E. Paciura, Rozwój przestrzenny i zabudowa Kielc w latach 1919-1939. Dzielnica przydworcowa, w: Architektura pierwszych dwiesięcioleci XX wieku w Kielcach. Europejskie Dni Dziedzic- 698
Bibliografia twa 1998. Materiały z sesji naukowej, Kielce 19 września 1998, red. J. L. Adamczyk, Kielce 1999, s. 9-72. P. Pakuła, U schyłku zaborów (1901-1914), w: Zgierz. Z dziejów miasta w XX wieku (do 1939 roku), red. P. Pakuła, D. Szlawski, Zgierz 2013, s. 9-122. W Palus, Zycie społeczno-polityczne w Częstochowie w latach rewolucji 1905-1907, Częstochowa 2003. Z. Pałat, Architektura a polityka. Gloryfikacja Prus i niemieckiej misji cywilizacyjnej w Poznaniu na początku XX wieku, Poznań 2011. P. Paszkiewicz, Pod berłem Romanowów. Sztuka rosyjska w Warszawie 1815-1915, Warszawa 1991. P. Paszkiewicz, Wsłużbie Imperium Rosyjskiego 1721-1917. Funkcje i treści ideowe rosyjskiej archi tektury sakralnej na zachodnich rubieżach Cesarstwa i poza jego granicami, Warszawa 1999. Parki Łodzi. Praca zbiorowa, red. J. Mowszowicz, Łódź 1962. J. Pazdur, Dzieje Kielc 1864-1939, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1971. W. Pawlak, Na łódzkim bruku 1901-1918, Łódź 1986. K. Pawłowski, Początki polskiej nowoczesnej myśli urbanistycznej, w: Sztuka około 1900. Materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Kraków, grudzień 1967, Warszawa 1969, s. 13-25. Perspektywa (post)kolonialna w kulturze. Szkice i rozprawy, red. E. Partyga, J. Μ. Sosnowska, T. Za drożny, Warszawa 2012. W. K. Pessel, Antropologia nieczystości. Studia z kultury sanitarnej Warszawy, Warszawa 2010. G. Piątek, Najlepsze miasto świata. Warszawa w odbudowie 1944-1949, Warszawa 2020. G. Piccinato, Städtebau in Deutschland 1871-1914. Genese einer wissenschaftlichen Disziplin, Braunschweig 1983. A. Picon, French Architects and
Engineers in the Age ofthe Enlightenment, Cambridge 1992. D. Piotrowicz, Etiologia dziewiętnastowiecznej urbanistyki Kielc, Kielce 2019. W. Piotrowski, Działalność architektów warszawskich w drugiej połowie XIX i na początku XX w., w: Fragmenty stuletniej historii 1899-1999. Ludzie, fakty, wydarzenia. Wstulecie organizacji warszawskich architektów, red. T. Barucki, Warszawa 2001, s. 7-40. Plany i widoki Lublina XVII-XXI wiek, red. Μ. Harasimiuk, D. Kociuba, P. Dymmel et al. Lublin 2007. A. Polonsky, Dzieje Żydów w Polsce i Rosji, Warszawa 2014. Μ. Popiołek, Powojenna odbudowa ulicy Nowy Świat w Warszawie, Warszawa 2012. Μ. Popiołek-Rosskamp, Warschau- Ein Wiederaufbau, der vor dem Krieg begann, Paderborn 2021. I. Popławska, Architektura mieszkalna w Łodzi w XIX wieku, Warszawa 1992. V. Î. Popov, wsp. V. S. Kurilo, ïstoriâ Donbasu, Lugans’k 2009 Próby unowocześnienia Sosnowca podczas I wojny światowej wg projektu prof, fana Rakowicza, w: Sosnowiec. 100 lat dziejów miasta, red. J. Walczak, Sosnowiec 2002, s. 50-72. W. Pruss, Rozwój przemysłu warszawskiego w latach 1864-1914, Warszawa 1977. W. Prus, Przemiany i trwałość układów urbanistycznych w dobie przemysłowej (na przykładzie XIK-wiecznej Warszawy), w: Miasta i kultura polska dobyprzemysłowej. Przestrzeń, red. H. Imbs, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1988, s. 163-182. W. Pruss, Ludność Królestwa Polskiego 1864-1914, Warszawa 2019. W. Przegoń, J. Żygawski, Kartograficzne Zamostiana, Kraków-Zamość 2018. 699
Bibliografia N. Przesmycka. Lublin. Przeobrażenia urbanistyczne 1815-1939, Lublin 2012. N. Przesmycka, Przeobrażenia przestrzenne XIX-wiecznego Lublina na tle ówczesnej europejskiej myśli urbanistycznej, w: Lublin w kulturze, kultura w Lublinie. Dziedzictwo kulturowe miasta od średniowiecza do współczesności, red. P. Dymmel, R. Jop, Lublin 2018, s. 153-170. Μ. Pszczółkowski, Architektura Włocławka 1918-1939, Włocławek-Łódź 2019. Μ. Pszczółkowski, Toruńska kamienica czynszowa w latach 1850-1914, Toruń 2021. Puistopaakaupunki Kotki / The Capital ofParks in Finland, Kotka 2023. J. Purchla, Jakpowstał nowoczesny Kraków, Kraków 1979, (II wyd. Kraków 1990). W. Puś, Przemysł Królestwa Polskiego w latach 1870-1914. Problemy struktury i koncentracji. Łódź 1984. W. Puś, Dzieje Łodzi przemysłowej. Zarys historii, Łódź 1987. W. Puś Rozwój przemysłu w Królestwie Polskim 1870-1914, Łódź 1997. W. Puś, Lata zaborów (1795-1918), w: Łask. Dzieje miasta, red. J. Śmiałowski, Łask 1998, s. 143-198. S. Pytlas, Łódzka burżuazjaprzemysłowa w łatach 1854-1914, Łódź 1994. Races to Modernity. Metropolitan Aspirations in Eastern Europe, 1890-1940, red. J. C. Behrendt, Μ. Kohlrausch, Budapest 2014. T. Radzik, W. Śladkowski, G. Wójcikowski, W. Wójcikowski, Lublin dzieje miasta, t. 2,XIXiXXwiek, Lublin 2000. Μ. Raeff, The Transformation ofImperial Russia: Continuity or Change?, w: idem, Understanding Imperial Russia, New York 1984, s. 173-226. D. Reinborn, Städtebau im 19. und20. Jahrhundert, Stuttgart 1996. Rewolucja 1905-1907w Królestwie Polskim i w Rosji, red., Μ. Przeniosła, S. Wiech, Kielce 2005. G.
P. Robbin, The Tsar’s viceroys. Russian Provincial Governors in the Last Years of the Empire, Ithaca-London 1987. Μ. Rolf, Imperiale Herrschaft im Weichselland: Das Königreich Polen und das Russische Imperium (1864-1915), Oldenbourg 2015; wyd. polskie: Rządy imperialne w Kraju Nadwiślańskim. Królestwo Polskie i cesarstwo rosyjskie (1864-1915), tłum. W. Włoskowicz, Warszawa 2016. T. Roman owicz, Rozwój przestrzenny Głowna w XX w. Zabytki miasta, w: Głowno. Dzieje miasta, red. Μ. Nartonowicz-Kot, Łódź 2010. Rosjanie na północno-wschodnim Mazowszu w XIX wieku i pierwszej połowie XX wieku. Studia i materiały, red. Μ. Gnatowski, Łomża 2009. Rozwój przestrzenny miast galicyjskich położonych między Dunajcem a Sanem w okresie autonomii galicyjskiej, materiały z sesji, Jasło 23-24 kwietnia 1999, red. Z. Beiersdorf, A. Laskowski, Jasło 2001. J. Różalski, Architektura rezydencjonalna w Kielcach. Przykłady zpierwszych dziesięcioleci XX wieku, w: Architektura pierwszych dwiesięcioleci XX wieku w Kielcach. Europejskie Dni Dziedzictwa 1998. Materiały z sesji naukowej, Kielce 19 września 1998, red. J. L. Adamczyk, Kielce, s. 73-94. Sz. Rudnicki, Pogrom siedlecki 1906r., w: Pogromy Żydów na ziemiach polskich w XIX i XX wieku, t. 2, Studia przypadków (do 1939 roku), Warszawa 2019, s. 197-215. Russian Modernity. Politics, Knowledge, red. D. L. Hoffmann, Y. Kostonis, Macmillan Publishers 2000. 700
Bibliografia A. Rynkowska, Ulica Piotrkowska, Łódź 1970. Rypin-dzieje miasta, t. 1, Do 1918 roku, red. K. Mikulski, Rypin 2010. A. Rzempołuch, Architektura i urbanistyka Olsztyna 1353-1953. Od założenia miasta po odbudo wę ze zniszczeń wojennych, fot. G. Kumorowicz, Olsztyn 2005. Ł. Μ. Sadowski, O Polakach-architektach w Mandżurii na przełomie XIX i XX wieku. Kilka spostrze żeń polskiego historyka sztuki, w: Studia z architektury nowoczesnej, t. 5, Toruń 2013, s. 59-73. E. W. Said, Orientalizm, przeł. W. Kalinowski, wstęp Z. Zygulski jun., Warszawa 1991 [wyd. oryg. 1978]. L. A. Scalf, Fleeing the Iron Cage. Culture, Politics, and Modernity in the Thought ofMax Weber, Berkeley-Los Angeles 1991. C. E. Schorske, Fin de Siècle Vienna. Politics and Culture, Cambridge 1979. J. Sętowski, Cmentarz ewangelicko-augsburski w Częstochowie. Przewodnik biograficzny, Często chowa 2006. Siedlce 1448-2007, red. E. Kospath-Pawłowski, Siedlce 2007. L. Siklóssy, I. Rakovszky, Hogyan épült Budapest? 1870-1930, Budapest 1931, wyd. 2004. F. W. Skinner, Trends in Planning Practices: The Building of Odessa, 1794-1917, w: The City in Russian History, red. Μ. F. Hamm, Lexington 1976, s. 139-159. J. Skodlarski, Zarys historii gospodarczej Polski, Warszawa-Łódź 2005. D. Skórczewski, Teoria — literatura — dyskurs. Pejzażpostkolonialny, Lublin 2013. J. Skuratowicz, Architektura Poznania 1890-1918, Poznań 1991. J. Słodczyk, Historia planowania i budowy miast, Opole 2012. A. Słoniowa, Środowisko kamieniczników warszawskich w końcu XIX w., w: Dzieje burżuazji w Polsce. Studia i materiały, t. 1, red. R.
Kołodziejczyk, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1974, s. 17-29. A. Słoniowa, Początki nowoczesnej infrastruktury Warszawy, Warszawa 1978. G. Smyk, Korpus urzędników cywilnych w guberniach Królestwa Polskiego w latach 1867-1915, Lublin 2004. F. Sobalski, Przemysl częstochowski (1882-1914), Częstochowa 2009. J. Sobczak, Próba polsko-rosyjskiego pojednania u schyłku XIX stulecia, w: S. Kalembka, N. Kasparek, red., Między irredentą a kolaboracją. Postawy społeczeństwa polskiego wobec zaborców, Olsztyn 1999, s. 150-166. К Sokoł, A. Sosna, Kopuły nad Wisłą. Prawosławne cerkwie w centralnej Polsce w latach 1815-1915, Moskva 2003. Μ. W. Solarz, Błonie na dawnych mapach, Błonie 2017. W. Sonne, Urbanity and Density in 2Qfh Century Urban Design, przeł. G. Steinherz, Berlin 2017. Sosnowiec. Obraz miasta i jego dzieje, t. 1-2, red. S: Andrzej Barciak, Andrzej T. Jankowski, Sosnowiec 2016. Sosnowiec. Zarys rozwoju miasta, red. H. Rechowicz, Warszawa-Kraków 1977. Sosnowiec. 100 lat dziejów miasta, red. J. Walczak, Sosnowiec 2002. O. Sosnowski, Powstanie, układ i cechy charakterystyczne sieci ulicznej na obszarze Wielkiej War szawy, Warszawa 1930. 701
Bibliografia A. Sosnowska, Zrozumieć zacofanie. Spory historyków o Europę Wschodnią (1947-1994), Warszawa 2004. Spór o odbudowę Warszawy. Od gruzów do reprywatyzacji, red. T. Fudala, Warszawa 2016. Städtebaureform 1865-1900: von Licht, Luft und Ordnung in der Stadt der Gründerzeit: [Ergebnisse des Zweiten Kolloquiums zur Planungsgeschichte. Werner-Reimers-Stiftung in Bad Homburg vom 22.-25.6.1983]. Allgemeine Beiträge und Bebauungsplanung, t. 1-2, red. J. Rodriguez-Lores, G. Fehl, Hamburg 1985. Stadterweiterungen 1800-1875. Von den Anfängen des modernen Städtebaus in Deutschland, red. J. Rodriguez-Lores, G. Fehl, Hamburg 1983. Stadtparks in der österreischschen Monarchie 1865-1918. Studien zur bürgerlichen Entwicklung des urbanen Grüns in Österreich, Ungarn, Kroatien, Slowenien und Krakau aus europäischer Perspektive, red. G. Hajos, Wien 2007. Ł. Stanek, Henri Lefebvre on Space. Architecture, Urban Research and the Production of Theory, Minneapolis, Minn., 2011. F. Starr, The Revival and Schism of Urban Planning in Twentieth-Century Russia, w: The City in Russian History, red. Μ. F. Hamm, Lexington 1976, s. 222-242. A. Μ. Stasiak, Miejskość i szlacheckość. Kontrfaktyczna interpretacja nowożytnej historii Lublina, Lublin 2012. Städtebaureform 1865-1900: von Licht, Luft und Ordnungin der Stadt der Gründerzeit: [Ergebnisse des Zweiten Kolloquiums zur Planungsgeschichte. Werner-Reimers-Stifiung in Bad Homburg vom 22.-25.6.1983]. Allgemeine Beiträge und Bebauungsplanung, t. 1-2, red. J. Rodriguez-Lores, G. Fehl, Hamburg 1985, 1988. K. Stefański, Polska architektura sakralna
w poszukiwaniu stylu narodowego, Łódź 2002. K. Stefański, Atlas architektury dawnej Łodzi do 1939 r., Łódź 2008. K. Stefański, Ludzie, którzy zbudowali Łódź. Leksykon architektów i budowniczych (do 1939 roku), Łódź 2009. K. Stefański, R. Szrajber, Łódzkie synagogi. Wirtualne dziedzictwo „zaginionej dzielnicy”, Łódź 2009. K. Stefański, Łódzkie willefabrykanckie, Łódź 2013. K. Stefański, Wielkie rodyfabrykanckie Łodzi i ich rola w ukształtowaniu oblicza miasta: Geyerowie, Scheiblerowie, Poznańscy, Heinzlowie, Kindermannowie, Łódź 2014. K. Stefański, Narodziny miasta. Rozwójprzestrzenny i architektura Łodzi do 1914 roku, Łódź 2016 [wyd. I 2001]. K. Stefański, Łódź — miasto bez centrum?, w: Architektura w mieście, architektura dla miasta. Prze strzeń publiczna w miastach ziem polskich w „długim” dziewiętnastym wieku, red. A. Łupienko, A. Zabłocka-Kos, Warszawa 2019, s. 279-294. Μ. Stelmach, A. Tomczak, Plany miast w polskich archiwach państwowych. Katalog, Warszawa 1996. Z. Stępiński, Siedem placów Warszawy, Warszawa 1998. Studia i materiały do dziejów Suwalszczyzny, red. J. Antoniewicz, Białystok 1965. H. R. Stuhlinger, Der Wettbewerb zur Wiener Ringstrasse. Entstehung Projekte, Auswirkungen, Basel 2015. Stulecie Wystawy Przemysłu i Rolnictwa w Częstochowie 1909, red. J. Kapsa, Częstochowa 2009. J. Strzałkowski, Architekci i budowniczowie Łodzi, Łódź 1997. 702
Bibliografia Suwałki. Miasto nad Czarną Hańczą, red. J. Kopciał, Suwałki 2005. A. Szabaciuk, „Rosyjski Ulster". Kwestia chełmska w polityce imperialnej Rosji w latach 1863-1915, Lublin 2013. L. Szaraniec, A. Złoty, Narodziny miasta Katowice, Katowice 2006. J. Szczepański, Społeczność żydowska Mazowsza w XIX-XX wieku, Pułtusk 2005. A. Szmelter, Początki urbanistyki współczesnej. Doświadczenia zagraniczne a środowisko warszawskich urbanistów przełomu XIX-XX wieku, Warszawa 2019. Sztuka polska w XIX wieku (z uzupełnieniem o sztukę Śląska i Pomorza Zachodniego) pod red. J. Malinowskiego, Warszawa 2021. A. Szwarc, P. Wieczorkiewicz, red., Unifikacja za wszelką cenę? Sprawy polskie w polityce rosyjskiej na przełomie XIX i XX wieku, Warszawa 2002. E. Szwankowski, Warszawa. Rozwój urbanistyczny i architektoniczny, Warszawa 1952. Μ. Śmiałek, Dzielnice Sosnowca. Śródmieście i Stary Sosnowiec, Sosnowiec 2013. J. Śmiałowski, Zduńska Wola. Monografia miasta do 1914 roku, Łódź 1974. J. Śmiałowski, Lata zaborów, w. Kutno. Dzieje miasta, red. R. Rosin, Warszawa-Łódź 1984, s. 71-166. K. Smiechowski, Z perspektywy stolicy. Obraz Łodzi w warszawskich tygodnikach społeczno-kultu ralnych (1881-1905), Łódź 2012. К Smiechowski, Między rzeczywistością biurokratyzmu a utopią samorządu. Krytyka prasowa miej skiego aparatu urzędniczego w rewolucji 1905 roku na przykładzie Łodzi, w: Dusza urzędnika — zewnętrzna akceptacja i wewnętrzna niezgoda?: między irredentą a kolaboracją: ugoda, lojalizm i legalizm, red. N. Kasparek, Μ. Klempert, Olsztyn 2015, s. 105-125. K. Smiechowski, Ku miastu politycznemu:
przemiany miejskiego dyskursu prasowego w rewolucji 1905 roku, w: Polityka i politycy w prasie XX i XXI wieku. Prasa organizacji politycznych, red. Μ. Dajnowicz, A. Miodowski, Białystok 2016, s. 128-138. K. Smiechowski, Kwestia mieszkaniowa w dużych miastach Królestwa Polskiego na początku XX wieku jako zagadnienie polityczne, w: Architektura w mieście, architektura dla miasta. Społeczne i kulturowe aspekty funkcjonowania architektury na ziemiach polskich lat 18151914, red. Μ Getka-Kenig i A. Łupienko, Warszawa 2017, s. 13-28; K. Smiechowski, Podziały społeczne i praktyki przestrzenne w przestrzeni miejskiej Łodzi pod koniec XIX i na początku XX wieku, w: Architektura w mieście, architektura., s. 295-314. K. Smiechowski, Kwestie miejskie. Dyskusja o problemach i przyszłości miast w Królestwie Polskim 1905-1915, Łódź 2020. T. W. Świątek, Mokotów poprzez wieki / Mokotów through Centuries, Warszawa 2006. T. W. Świątek, Konstancin, śladami ludzi i zabytków, Warszawa 2007. G. Świtek, „Zwrotprzestrzenny?". Historia sztuki a współczesne praktyki artystyczne, w: J. Jarzewicz, J. Pazder, T. J. Żuchowski, red., Historia sztuki dzisiaj. Materiały LVIII Ogólnopolskiej Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Poznań 19-21 listopada 2009, Poznań 2010, s. 135-148. The City in Russian History, red. Μ. F. Hamm, Lexington 1976. E. Μ. Thompson, Trubadurzy Imperium. Literatura rosyjska i kolonializm, przeł. A. Sierszulska, Kraków 2014. T. Tołwiński, Urbanistyka, t. 2, Budowa miasta współczesnego, wyd. Warszawa 1948. A. Tuszyńska, Rosjanie w Warszawie, Warszawa 1992. 703
Bibliografia Uprzemysłowienie ziem polskich w XIX i XX w. Studia i materiały, red. I. Pietrzak-Pawłowska, Wrocław 1970. Ulice Gostynina z historią w tle, red. B. Konarskiej-Pabiniak, Gostynin 2020. Urban modernity. Cultural Innovation in the SecondIndustrial Revolution, red. Μ. R. Levin, S. Forgan, Μ. Hessler, R. H. Kargon, Μ. Low, Camrbidge-London 2011. Urban Politics and Space in the Nineteenth and Twentieth Centuries. Regional Perspectives, red. B. Μ. Doyle, Cambridge 2009. Μ. Urbaniak, Leszno w latach 1832-1914. W drodze ku nowoczesności, wyd. 2 (pierwodruk: Modernizacja infrastruktury miejskiej Leszna w latach 1832-1914), wyd. Leszno-Łódź 2016. Urbanistyka i architektura Radomia, red. W. Kalinowski, Lublin 1979. S. Ury, Barricades and Banners. The Revolution of1905 and the Transformation ofWarsaw Jewry, Stanford 2012. A. A. Wagner, Czas i miejsce. Architektura Politechniki Warszawskiej, wyd. Warszawa 2015. A. Walicki, Poland between East and West. The controversies over self-definition and modernization in partitioned Poland, Cambridge 1994. D. Wańka, Kalisz i ziemia kaliska na łamach „ Gazety Kaliskiej” w latach 1893-1914. Bibliografia, Kalisz 1998. S. V. Ward, Planning the Twentieth-Century City. The Advanced Capitalist World, Chichester 2002. Μ. Weber, Racjonalność, władza, odczarowanie, tłum, i red. Μ. Holona, Poznań 2004. T. R. Weeks, Nation and State in Late Imperial Russia. Nationalism and Russification on the Western Frontier 1863-1914, Dekalb 1996. N. E. Wickberg, Senaatintori. Senatstorget. The Senate Square. Der Senat Platz, Helsinki-Helsingfors 1981. S.
Wiech, Działalność ochotniczych straży ogniowych w Królestwie Polskim (1864-1914). Droga do emancypacji narodowej czy sposób na rusyfikację? w: Zycie jest wszędzie. Wsiud zyzn. Ruchy społeczne w Polsce i Rosji do 1L wojny światowej. Zbiór materiałów z konferencji 16-17 września 2003 r. Warszawa, red. A. Brus, Warszawa 2005, s. 277-291. S. Wiech, Warszawscy generałowie-gubernatorzy o sytuacji społeczno-politycznej Królestwa Polskiego. Raporty Albiedyńskiego i Szuwałowa z lat 1881 i 1896, Kielce 2007. S. Wiech, Warszawscy generał-gubernatorzy w systemie zarządzania Królestwem Polskim, w: Dzieje biurokracji na ziemiach polskich, red. A. Górak, I. Łuć, D. Magier, Lublin-Siedlce 2008, s. 283-315. S. Wiech, Społeczeństwo Królestwa Polskiego w oczach carskiej policji politycznej (1866-1896), Kielce 2010. Wielki Kraków. Materiały z sesji naukowej odbytej 24 kwietnia 2010 roku, red. Μ. Bochenek, Kraków 2011. Wielkomiejski rozwój Warszawy do 1918 r., red. I. Pietrzak-Pawłowska, Warszawa 1973. W. Więch-Tchórzewska, Plany Siedlec 1780-1912, Siedlce 1998. A. Winter, Dzieje Siedlec 1448-1918, Warszawa 1969. Μ. Witaszka, Rozwójprzestrzenny i zabudowa miastgubernipodolskiej w czasach Imperium Rosyjskiego, Warszawa 2008. 704
Bibliografia Μ. Wiśniewski, W, Wiśniewska, Urbanistyka „a lafrançaise". Tysiąc lat doświadczeń i europejskich innowacji — dopełnienie obrazu, t. 3, Od Wielkiej Rewolucji po nowe tysiąclecie. Wiek XIX, epoka pragmatyzmu, wiek XX, laboratorium urbanistyki nowoczesnej, Kraków 2018. Wnętrze warszawskiej ulicy, red. B. Wierzbicka, Warszawa 2002. Wohnen in der Grosstadt. Wohnsituation und Modernisierung im europäischen Vergleich, red. A. Janatkovâ, H. Kozinska-Witt, Stuttgart 2006. L. Wolff, Inventing Eastern Europe. The Map of Civilization on the Mind of the Enlightment, Stanford 1994. L. Wolff, The Idea of Galicia: History and Fantasy in Habsburg Political Culture, Stanford 2010. D. Wood, J. Fels, J. Krygier, Rethinking the Power ofMaps, New York 2010. N. D. Wood, Becoming Metropolitan. Urban Selfh ood and the Making ofModern Cracow, DeKalb 2010. J. Wojarska, Powstanie i rozwój przemysłu radomszczańskiego do I wojny światowej, Radomsko 2006. A. Wrzyszcz, Gubernia Chełmska. Zarys ustrojowy, Lublin 1997. Z dziejów kartografii, t. 17, Kamienie milowe w kartografii, pod red. J. Ostrowskiego, R E. Weszpińskiego, Warszawa 2013. A. Zabłocka-Kos, Breslau versus Posen. Zwei Regierungsstadte, zwei Welten, w: J. Luh, V. Czech, V. Becker, red., Preussen, Deutschland und Europa 1701-2000, Groningen 2003, s. 313-337. A. Zabłocka-Kos, Zrozumieć miasto. Centrum Wrocławia na drodze ku nowoczesnemu „city" 1807-1858, Wrocław 2006. T. Zarycki, Ideologies ofEastness in Central and Eastern Europe, London 2014. J. Zieliński, Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy, t. 1-15 (litery A-O),
Warszawa 1995-2011. J. Zieliński, Warszawa wielkomiejska. Marszałkowska, róg Świętokrzyskiej i okolice, Warszawa 2014. J. Zieliński, Plac. Warszawski plac Piłsudskiego jako zwierciadło losów i duchowej kondycji narodu, Warszawa 2019. J. Zieliński, Stacje kolejowe. Warszawa 1845-1915, architektura i budownictwo, Łódź 2019. B. Zimmer, Miasto Chełm. Zarys historyczny, Warszawa-Kraków 1974. D. Ziółkowski, Wystawa Przemysłu i rolnictwa w Częstochowie 1909 roku w świetle prasy polskiej, Częstochowa 2009. J. Ziółkowski, Sosnowiec. Drogi i czynniki rozwoju miasta przemysłowego, Katowice 1960. R. Ziskin, The Place Vendome. Architecture and Social Mobility in Eighteenth-Century Paris, Cam bridge 1999. D. Złotkowski, Zycie gospodarcze Radomska na przełomie XIX/XX w. w odniesieniu do zakładów wielkokapitalistycznych — podstawowe postulaty badawcze, w: Radomsko. Narodziny i rozwój miasta, red. R. Majzner, Radomsko 2017, s. 185-206. R Zubowski, Cerkwie prawosławne Łodzi i regionu łódzkiego w dwudziestoleciu międzywojennym (1918-1939), Białystok 2014. A. Zysiak, K. Śmiechowski, K. Piskała, W. Marzec, K. Kaźmierska, J. Burski, From Cotton and Smoke. Łódź — industrial city and discourses of asynchronous modernity 1897-1994, Łódź- -Kraków 2018. 705
Bibliografia A. Żebrowska, Rozwój przestrzenny miasta w XIX i XX wieku, w: Dzieje Pabianic, red. G. Missalowa. Łódź 1968, s. 400-416. R. Żelichowski, Lindleyowie. Warszawskie boje o higienę, red. H. Żelichowska, Warszawa 1996. R. Żelichowski, Lindleyowie. Dzieje inżynierskiego rodu, Warszawa 2002. R. Żelichowski, P.E. Weszpiński, William Heerlein Lindley. Plan niwelacyjny miasta Warszawy. Zdjęcie pod kierunkiem Głównego Lnżyniera W.H. Lindleya, Warszawa 2016. T. Żurawska, Hrubieszów w XIX i na początku XX wieku. Uwagi o urbanistyce i architekturze, w: Architektura i urbanistyka w krajobrazie historycznym Królestwa Polskiego 1815-1914, red. W. Krauze, Warszawa 1992, s. 83-94. J. Żywicki, Urzędnicy: architekci, budowniczowie, inżynierowie cywilni. Ludzie architektury i budownictwa w województwie lubelskim oraz guberni lubelskiej w Królestwie Polskim w latach 7875-1915, Lublin 2010. Żyrardów 1892-1945, red. I. Pietrzak-Pawlowska, Warszawa 1980. PORTALE I STONY INTERNETOWE Adas historyczny miasta Łodzi, opracowanie zbiorowe, online: https://atlas.kn.lodz.pl/. Fotopolska - reprodukcje pocztówek i fotografii miast polskich - www. fotopolska.eu. Mapster — mapy i plany topograficzne, w tym Królestwa Polskiego. Polona — Cyfrowa Biblioteka Narodowa - www.polona.pl. Ośrodek „Brama Grodzka — Teatr NN”: https://teatrnn.pl/. Portal miłośników przedwojennej Warszawy - http://www.warszawal939.pl/. Prawosławne cerkwie w Polsce na starych pocztówkach — http://www.chram.com.pl. Urban Planning, 1794-1918 — ghttp://www.library.cornell.edu/Reps/DOCS/homepage.htm. Muzea Wielkopolski — www.
muzea wielkopolski.pl.
Summary During the Nineteenth Century, urban regions enjoyed a great revival, benefiting from locations of industrial zones, world trade development and construction of several new districts with often monumental, even spectacular buildings presenting modern technologies and ways of commodification. Such developments took place also across Polish territories, divided between Prussia, Austria and Russia in the late Eighteenth Century. Between the fallen January Uprising against Russia (1863-64) and the Great War (1914-18) the so called Polish Kingdom — ten westernmost Polish governorates subordinated to the Russian Empire — was a stage for a rapid urban growth in the late imperial period (1870s-1910s). Working with 200 archival files including administrative minutes, maps and plans of towns, I discuss several urban redevelopment and expansion projects from the late Nineteenth and early Twentieth Centuries, prepared for Polish towns in Imperial Russia, limited to the so called Polish Kingdom — the Warsaw General Governorate from 1860s to 1915. The urban cartography and engineerning was developing rapidly, while in town planning procedures partook many different agendas and delegates of local populations. It needs to be stressed, that imperial building code ( Ustav Stroitelnyi) has never been implemented in the Polish Kingdom (the only exception being Warsaw), where local building codes existed. Following imperial standards for town planning and local legal codes, the municipalities across the Polish Kingdom invested considerable amounts of money and time in preparation of
land surveys and planning documents for their towns, not only for expanding industrial metropolises like Warsaw, Łódź or Częstochowa but also for provincial centres. In this book I discuss a dozen of such plans, showing their historical, economical, legal and spatial aspects. Also, in the 1900s the “unifiying grid” of most masterplans became standard, perceived negatively by many Polish actors offering their expertise on urban issues, mostly hygienists and professionals from business circles and intelligentsia. They were all calling for the autonomous, Polish self-governance within the Russian Empire as a remedy of the urban crisis they described. Their activities and publications followed debates framing “modern” urban planning as a multidimensional task and an emancipating new discipline of knowledge, which started in Europe and the Americas in the late nineteenth century. Guidelines offered by metropolitan growth in Germany (with Joseph Stübben as a main source of knowledge) or England (with popular reception of the Garden Cities movement) were shaping the new approach altogether with specific political aims to regain an autonomy for the Polish provinces. From their point of view, the current growth of towns, especially Warsaw, showed 707
maladies and problems of the Tsarist regime, shaping an alien, speculative metropolis with no plan at all. In my study I discuss the political moment of this change in urban discourse, explaining administrative initiatives to regulate urban growth and actions of municipalities across the country. I argue that the 1900s political discourses of the Polish public sphere in the Russia-ruled Polish Kingdom were based on omission of existing urban management bodies and their actions. But, as I show in this extensive and richly illustrated panorama of Polish cities, such planning not only existed and many urban regulation schemes had been produced and implemented, despite several constraints and semi colonial exploitation of municipal economies by Russia. But, for reformers interested in national emancipation from Russia, administrative planning was an oppressive, imperial tool of homogenization. Then, after the Great War and regainance of the independent state, imperial planning and urban experience was quickly put into oblivion by the Polish historians and new town planners. The aim of this book is to fill the gap of historiography to document and discuss town planning procedures from the perspective of local magistrates (subordinated to county and governorate agendas) and technical departments of imperial administration. |
| any_adam_object | 1 |
| author | Górzyński, Makary 1988- |
| author_GND | (DE-588)1084854023 |
| author_facet | Górzyński, Makary 1988- |
| author_role | aut |
| author_sort | Górzyński, Makary 1988- |
| author_variant | m g mg |
| building | Verbundindex |
| bvnumber | BV049665804 |
| ctrlnum | (OCoLC)1437856850 (DE-599)BVBBV049665804 |
| era | Geschichte 1850-1918 gnd |
| era_facet | Geschichte 1850-1918 |
| format | Book |
| fullrecord | <?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?><collection xmlns="http://www.loc.gov/MARC21/slim"><record><leader>00000nam a2200000 c 4500</leader><controlfield tag="001">BV049665804</controlfield><controlfield tag="003">DE-604</controlfield><controlfield tag="005">20240624</controlfield><controlfield tag="007">t|</controlfield><controlfield tag="008">240425s2024 xx a||| |||| 00||| pol d</controlfield><datafield tag="020" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">9788366777392</subfield><subfield code="9">978-83-66777-39-2</subfield></datafield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(OCoLC)1437856850</subfield></datafield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(DE-599)BVBBV049665804</subfield></datafield><datafield tag="040" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-604</subfield><subfield code="b">ger</subfield><subfield code="e">rda</subfield></datafield><datafield tag="041" ind1="0" ind2=" "><subfield code="a">pol</subfield></datafield><datafield tag="049" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-Re13</subfield><subfield code="a">DE-12</subfield></datafield><datafield tag="084" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">OST</subfield><subfield code="q">DE-12</subfield><subfield code="2">fid</subfield></datafield><datafield tag="100" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">Górzyński, Makary</subfield><subfield code="d">1988-</subfield><subfield code="e">Verfasser</subfield><subfield code="0">(DE-588)1084854023</subfield><subfield code="4">aut</subfield></datafield><datafield tag="245" ind1="1" ind2="0"><subfield code="a">Planowanie urbanistyczne w Królestwie Polskim drugiej połowy XIX i początku XX wieku</subfield><subfield code="b">polityki miejskie w przestrzeni</subfield><subfield code="c">Makary Górzyński</subfield></datafield><datafield tag="264" ind1=" " ind2="1"><subfield code="a">Kalisz</subfield><subfield code="b">Kaliskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk</subfield><subfield code="c">2024</subfield></datafield><datafield tag="300" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">707 Seiten</subfield><subfield code="b">Illustrationen, Pläne</subfield></datafield><datafield tag="336" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">txt</subfield><subfield code="2">rdacontent</subfield></datafield><datafield tag="337" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">n</subfield><subfield code="2">rdamedia</subfield></datafield><datafield tag="338" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">nc</subfield><subfield code="2">rdacarrier</subfield></datafield><datafield tag="500" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">Quellenanhang unter https://doi.org/10.18150/96TW6X</subfield></datafield><datafield tag="546" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">Zusammenfassung in englischer Sprache Seite 707</subfield></datafield><datafield tag="648" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Geschichte 1850-1918</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Stadtentwicklung</subfield><subfield code="0">(DE-588)4056730-8</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Stadtplanung</subfield><subfield code="0">(DE-588)4056754-0</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Verstädterung</subfield><subfield code="0">(DE-588)4063234-9</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Kommunalpolitik</subfield><subfield code="0">(DE-588)4073648-9</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="651" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Kongresspolen</subfield><subfield code="0">(DE-588)4437411-2</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="0"><subfield code="a">Kongresspolen</subfield><subfield code="0">(DE-588)4437411-2</subfield><subfield code="D">g</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="1"><subfield code="a">Stadtplanung</subfield><subfield code="0">(DE-588)4056754-0</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="2"><subfield code="a">Kommunalpolitik</subfield><subfield code="0">(DE-588)4073648-9</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="3"><subfield code="a">Stadtentwicklung</subfield><subfield code="0">(DE-588)4056730-8</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="4"><subfield code="a">Geschichte 1850-1918</subfield><subfield code="A">z</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2=" "><subfield code="5">DE-604</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="1" ind2="0"><subfield code="a">Kongresspolen</subfield><subfield code="0">(DE-588)4437411-2</subfield><subfield code="D">g</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="1" ind2="1"><subfield code="a">Verstädterung</subfield><subfield code="0">(DE-588)4063234-9</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="1" ind2="2"><subfield code="a">Geschichte 1850-1918</subfield><subfield code="A">z</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="1" ind2=" "><subfield code="5">DE-604</subfield></datafield><datafield tag="787" ind1="0" ind2="8"><subfield code="i">Anhang</subfield><subfield code="a">Górzyński, Makary</subfield><subfield code="t">Planowanie administracyjne rozwoju przestrzennego miast w Królestwie Polskim - wersja poszerzona</subfield><subfield code="d">2023</subfield><subfield code="n">https://doi.org/10.18150/96TW6X</subfield><subfield code="w">(DE-604)BV049754013</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung Institut für Ost- und Südosteuropaforschung, Bibliothek - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=035008919&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Inhaltsverzeichnis</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=035008919&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Literaturverzeichnis</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=035008919&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Abstract</subfield></datafield><datafield tag="940" ind1="1" ind2=" "><subfield code="n">oe</subfield></datafield><datafield tag="940" ind1="1" ind2=" "><subfield code="q">BSB_NED_20240624</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">709</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">09034</subfield><subfield code="g">438</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">709</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">09041</subfield><subfield code="g">438</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">351.09</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">09034</subfield><subfield code="g">438</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">307.09</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">09041</subfield><subfield code="g">438</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">351.09</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">09041</subfield><subfield code="g">438</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">307.09</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">09034</subfield><subfield code="g">438</subfield></datafield><datafield tag="943" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-035008919</subfield></datafield></record></collection> |
| geographic | Kongresspolen (DE-588)4437411-2 gnd |
| geographic_facet | Kongresspolen |
| id | DE-604.BV049665804 |
| illustrated | Illustrated |
| indexdate | 2025-02-26T11:01:05Z |
| institution | BVB |
| isbn | 9788366777392 |
| language | Polish |
| oai_aleph_id | oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-035008919 |
| oclc_num | 1437856850 |
| open_access_boolean | |
| owner | DE-Re13 DE-BY-UBR DE-12 |
| owner_facet | DE-Re13 DE-BY-UBR DE-12 |
| physical | 707 Seiten Illustrationen, Pläne |
| psigel | BSB_NED_20240624 |
| publishDate | 2024 |
| publishDateSearch | 2024 |
| publishDateSort | 2024 |
| publisher | Kaliskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk |
| record_format | marc |
| spelling | Górzyński, Makary 1988- Verfasser (DE-588)1084854023 aut Planowanie urbanistyczne w Królestwie Polskim drugiej połowy XIX i początku XX wieku polityki miejskie w przestrzeni Makary Górzyński Kalisz Kaliskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk 2024 707 Seiten Illustrationen, Pläne txt rdacontent n rdamedia nc rdacarrier Quellenanhang unter https://doi.org/10.18150/96TW6X Zusammenfassung in englischer Sprache Seite 707 Geschichte 1850-1918 gnd rswk-swf Stadtentwicklung (DE-588)4056730-8 gnd rswk-swf Stadtplanung (DE-588)4056754-0 gnd rswk-swf Verstädterung (DE-588)4063234-9 gnd rswk-swf Kommunalpolitik (DE-588)4073648-9 gnd rswk-swf Kongresspolen (DE-588)4437411-2 gnd rswk-swf Kongresspolen (DE-588)4437411-2 g Stadtplanung (DE-588)4056754-0 s Kommunalpolitik (DE-588)4073648-9 s Stadtentwicklung (DE-588)4056730-8 s Geschichte 1850-1918 z DE-604 Verstädterung (DE-588)4063234-9 s Anhang Górzyński, Makary Planowanie administracyjne rozwoju przestrzennego miast w Królestwie Polskim - wersja poszerzona 2023 https://doi.org/10.18150/96TW6X (DE-604)BV049754013 Digitalisierung Institut für Ost- und Südosteuropaforschung, Bibliothek - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=035008919&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Inhaltsverzeichnis Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=035008919&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Literaturverzeichnis Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=035008919&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Abstract |
| spellingShingle | Górzyński, Makary 1988- Planowanie urbanistyczne w Królestwie Polskim drugiej połowy XIX i początku XX wieku polityki miejskie w przestrzeni Stadtentwicklung (DE-588)4056730-8 gnd Stadtplanung (DE-588)4056754-0 gnd Verstädterung (DE-588)4063234-9 gnd Kommunalpolitik (DE-588)4073648-9 gnd |
| subject_GND | (DE-588)4056730-8 (DE-588)4056754-0 (DE-588)4063234-9 (DE-588)4073648-9 (DE-588)4437411-2 |
| title | Planowanie urbanistyczne w Królestwie Polskim drugiej połowy XIX i początku XX wieku polityki miejskie w przestrzeni |
| title_auth | Planowanie urbanistyczne w Królestwie Polskim drugiej połowy XIX i początku XX wieku polityki miejskie w przestrzeni |
| title_exact_search | Planowanie urbanistyczne w Królestwie Polskim drugiej połowy XIX i początku XX wieku polityki miejskie w przestrzeni |
| title_full | Planowanie urbanistyczne w Królestwie Polskim drugiej połowy XIX i początku XX wieku polityki miejskie w przestrzeni Makary Górzyński |
| title_fullStr | Planowanie urbanistyczne w Królestwie Polskim drugiej połowy XIX i początku XX wieku polityki miejskie w przestrzeni Makary Górzyński |
| title_full_unstemmed | Planowanie urbanistyczne w Królestwie Polskim drugiej połowy XIX i początku XX wieku polityki miejskie w przestrzeni Makary Górzyński |
| title_short | Planowanie urbanistyczne w Królestwie Polskim drugiej połowy XIX i początku XX wieku |
| title_sort | planowanie urbanistyczne w krolestwie polskim drugiej polowy xix i poczatku xx wieku polityki miejskie w przestrzeni |
| title_sub | polityki miejskie w przestrzeni |
| topic | Stadtentwicklung (DE-588)4056730-8 gnd Stadtplanung (DE-588)4056754-0 gnd Verstädterung (DE-588)4063234-9 gnd Kommunalpolitik (DE-588)4073648-9 gnd |
| topic_facet | Stadtentwicklung Stadtplanung Verstädterung Kommunalpolitik Kongresspolen |
| url | http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=035008919&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=035008919&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=035008919&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |
| work_keys_str_mv | AT gorzynskimakary planowanieurbanistycznewkrolestwiepolskimdrugiejpołowyxixipoczatkuxxwiekupolitykimiejskiewprzestrzeni |