Marsz Śmierci: ewakuacja piesza więźniów KL Stutthof i jego podobozów 25 stycznia - 3 maja 1945 = Death March : pedestrian evacuation of prisoners of KL Stutthof and ist subcamps : January 25 - May 3, 1945
Gespeichert in:
| 1. Verfasser: | |
|---|---|
| Weitere Verfasser: | , |
| Format: | Buch |
| Sprache: | Polish |
| Veröffentlicht: |
Sztutowo
Muzeum Stutthof w Sztutowie
2023
Gdynia Wydawnictwo REGION |
| Ausgabe: | Wydanie II, rozszerzone i zmienione przez Agnieszkę Kłys i Marcina Owsińskiego |
| Schlagworte: | |
| Online-Zugang: | Inhaltsverzeichnis Literaturverzeichnis Register // Personenregister Register // Ortsregister Abstract |
| Beschreibung: | 341 Seiten Illustrationen, Karten |
Internformat
MARC
| LEADER | 00000nam a2200000 c 4500 | ||
|---|---|---|---|
| 001 | BV049635385 | ||
| 003 | DE-604 | ||
| 005 | 20240719 | ||
| 007 | t | ||
| 008 | 240404s2023 a||| |||| 00||| pol d | ||
| 035 | |a (OCoLC)1429558369 | ||
| 035 | |a (DE-599)BVBBV049635385 | ||
| 040 | |a DE-604 |b ger |e rda | ||
| 041 | 0 | |a pol | |
| 049 | |a DE-12 | ||
| 050 | 0 | |a D805.5.S78 | |
| 084 | |a OST |q DE-12 |2 fid | ||
| 084 | |a HIST |q DE-12 |2 fid | ||
| 100 | 1 | |a Grabowska-Chałka, Janina |d 1945-2004 |e Verfasser |0 (DE-588)113520067X |4 aut | |
| 245 | 1 | 0 | |a Marsz Śmierci |b ewakuacja piesza więźniów KL Stutthof i jego podobozów 25 stycznia - 3 maja 1945 = Death March : pedestrian evacuation of prisoners of KL Stutthof and ist subcamps : January 25 - May 3, 1945 |c Janina Grabowska |
| 246 | 1 | 1 | |a Death March |
| 250 | |a Wydanie II, rozszerzone i zmienione przez Agnieszkę Kłys i Marcina Owsińskiego | ||
| 264 | 1 | |a Sztutowo |b Muzeum Stutthof w Sztutowie |c 2023 | |
| 264 | 1 | |a Gdynia |b Wydawnictwo REGION | |
| 300 | |a 341 Seiten |b Illustrationen, Karten | ||
| 336 | |b txt |2 rdacontent | ||
| 337 | |b n |2 rdamedia | ||
| 338 | |b nc |2 rdacarrier | ||
| 546 | |a Zusammenfassung in englischer Sprache | ||
| 610 | 2 | 4 | |a Stutthof (Concentration camp) |
| 610 | 2 | 7 | |a Konzentrationslager Stutthof |0 (DE-588)4311349-7 |2 gnd |9 rswk-swf |
| 648 | 7 | |a Geschichte 1945 |2 gnd |9 rswk-swf | |
| 650 | 4 | |a Weltkrieg (1939-1945) | |
| 650 | 4 | |a Death marches |z Poland | |
| 650 | 4 | |a World War, 1939-1945 |x Concentration camps |z Poland | |
| 650 | 0 | 7 | |a Todesmarsch |0 (DE-588)4576551-0 |2 gnd |9 rswk-swf |
| 650 | 0 | 7 | |a Zweiter Weltkrieg |0 (DE-588)4079167-1 |2 gnd |9 rswk-swf |
| 651 | 4 | |a Polen | |
| 689 | 0 | 0 | |a Konzentrationslager Stutthof |0 (DE-588)4311349-7 |D b |
| 689 | 0 | 1 | |a Todesmarsch |0 (DE-588)4576551-0 |D s |
| 689 | 0 | 2 | |a Zweiter Weltkrieg |0 (DE-588)4079167-1 |D s |
| 689 | 0 | 3 | |a Geschichte 1945 |A z |
| 689 | 0 | |5 DE-604 | |
| 700 | 1 | |a Kłys, Agnieszka |0 (DE-588)1254644083 |4 edt | |
| 700 | 1 | |a Owsiński, Marcin |0 (DE-588)117549593X |4 edt | |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034979119&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Inhaltsverzeichnis |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034979119&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Literaturverzeichnis |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034979119&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Register // Personenregister |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034979119&sequence=000007&line_number=0004&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Register // Ortsregister |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034979119&sequence=000009&line_number=0005&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Abstract |
| 940 | 1 | |n oe | |
| 940 | 1 | |n DHB | |
| 940 | 1 | |q BSB_NED_20240404 | |
| 940 | 1 | |q DHB_BSB_FID | |
| 942 | 1 | 1 | |c 355.009 |e 22/bsb |f 09044 |g 438 |
| 942 | 1 | 1 | |c 355.009 |e 22/bsb |f 09044 |g 43 |
| 943 | 1 | |a oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-034979119 | |
Datensatz im Suchindex
| _version_ | 1815416359651115008 |
|---|---|
| adam_text |
Spis treści Wprowadzenie (Agnieszka Kłys, Marcin Owsiński) . 9 Wstęp (Janina Grabowska, 1992) . 17 Rozdział I Geneza i realizacja niemieckich planów ewakuacji pieszej obozu centralnego (Janina Grabowska, Agnieszka Kłys, Marcin Owsiński) . 29 1.1. Plany i decyzja o ewakuacji obozu. 31 1.2. „Marsz Śmierci". 42 Rozdział II Losy ewakuowanych więźniów (Janina Grabowska, Agnieszka Kłys). 51 2.1. Kolumna I, II, i IV - obozy docelowe Gęś i Krępa. 53 2.2. Obozy ewakuacyjne Gęś (Gans) i Krępa (Krampe). .60 2.3. Relacje więźniów z kolumny I, II i IV . 67 2.4. Mapa marszu kolumn I, II i IV. 92 2.5. Kolumna III - obóz docelowy Nawcz (Nawitz) . 92 2.6. Obóz ewakuacyjny Nawcz (Nawitz) . 96 2.7. Relacje więźniów z kolumny III . 101 2.8. Mapa marszu kolumny III . . 109 2.9. Kolumna V - obóz docelowy Łówcz (Lowitz) . 109 2.10. Obóz ewakuacyjny Łówcz (Lowitz). 2.11. Relacje więźniów z kolumny V . 2.12. Mapa marszu kolumny V.
2.13. Kolumna VI - obóz docelowy Rybno (Rieben). 2.14. Obóz ewakuacyjny Rybno - (Rieben-Althammer) . 2.15. Relacje więźniów z kolumny VI. 2.16. Mapa marszu kolumny VI . 2.17. Kolumna VII - Kobiety ze Starego Obozu - obok obóz docelowy Gniewino . Ш 113 120 120 124 128 148 148
6 I Marsz Śmierci. 2.18. Obóz ewakuacyjny Gniewino (Gnewin) . 153 2.20. Relacje więźniarek z kolumny VII . 156 2.20. Mapa marszu kolumny VII. 168 2.21. Kolumna VIII „tzw. norweska” - obóz docelowy Tawęcino (Tauenzin) . 168 2.22. Obóz ewakuacyjny Tawęcino (Tauenzin). 170 2.23. Relacje więźniów z kolumny VIII . 172 2.24. Mapa marszu kolumny VIII. 178 2.25. Kolumna IX - kobiety z Nowego Obozu - obóz docelowy Toliszczek (Burgsdorf) .178 2.26. Obóz ewakuacyjny Toliszczek (Burgsdorf). 180 2.27. Relacje więźniarek z kolumny IX . . 182 2.28. Mapa marszu kolumny IX . 185 2.29. Podsumowanie.185 Rozdział III Ewakuacja podobozów KL Stutthof w 1945 roku (Janina Grabowska, Agnieszka Kłys, Marcin Owsiński). 189 3.1. Stan wiedzy na temat ewakuowanych podobozów i komand roboczych . 191 3.2. Relacje więźniarek żydowskich z ewakuowanych podobozów. . 207 3.3. Mapa
ewakuacji podobozów KL Stutthof w 1945 roku. 220 Rozdział IV Odważni, dobrzy ludzie - osoby ratujące więźniów i ich relacje (Agnieszka Kłys) . . . 221 4.1. Stutthof idzie!. 223 4.2. Relacje osób ratujących więźniów. 227 Rozdział V Upamiętnienie ewakuacji pieszej po 1945 roku 265 5.1 Pamięć o Marszu Śmierci. 267 5.2 . Ślady ewakuacji KL Stutthof - mogiły i upamiętnienia w regionie. 277 (Agnieszka Kłys, Marcin Owsiński). Zakończenie (Marcin Owsiński). 283 ANEKSY. 285 Aneks 1 . 286 Aneks 2 . 288 Aneks 3 . 290 Aneks 3 . 292
Aneks 4. 293 Aneks 5 (oprać. Agnieszka Kłys, transkrypcja: uczniowie III LO iALO w Gdyni). 294 Aneks 6 (oprać. Agnieszka Kłys, transkrypcja: uczniowie III LO iALO w Gdyni). 301 Aneks 7 . 306 Aneks 8 .310 Aneks 9 (Agnieszka Kłys, Jarosław Ellwart). 311 Aneks 10 (Jarosław Ellwart). 312 Bibliografia. 323 Indeks nazwisk . 329 Indeks miejscowości. 335 Summary. 341
Bibliografia Źródła archiwalne Archiwum Państwowe w Gdańsku Niemiecka Narodowosocjalistyczna Partia Robotnicza, Kierownictwo Okręgu Gdańsk Archiwum Muzeum Stutthof. Zespół Konzentrationslager Stutthof Rozkazy komendanta obozu Raporty o stanie dziennym obozu Akta personalne więźniów Akta personalne członków załogi obozowej Archiwum Muzeum Stutthof. Dokumentacja byłych więźniów, Zbiory Zeznania P. H. Hoppego Wspomnienia T. T. Meyera Materiały i protokoły ZP PCK w Lęborku Archiwum Muzeum Stutthof. Relacje Wspomnienia i relacje byłych więźniów (maszynopisy, t. І-ХХѴП) Zeznania świadków dotyczące Marszu Śmierci przez Luzino w styczniu i lutym 1945 roku oraz komentarze do tych wydarzeń, oprać. S. Fikus Zbiór relacji zebranych przez ks. Bazylego Olęckiego Wspomnienia Tadeusza Nieśpiałowskiego Archiwum Zakładowe Muzeum Stutthof Relacje byłych więźniów Sprawozdania roczne i plany pracy Muzeum Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Gdańsku i Bydgoszczy Akta w sprawie karnej przeciw T. Meyerowi Protokoły przesłuchania w Archiwum IPN w Gdańsku w zbiorze OKBZH w Gdańsku, Specjalny Sąd Karny w Gdańsku Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Bydgoszczy Akta w sprawie karnej z 1965 roku Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej. Biuro udostępniania 323
324 I Marsz Śmierci. Akta karnej pomocy prawnej dot. komand pracy obozu koncentracyjnego w Stutthofie przebywających w Gutowie, Krzemieniewie, Gwiździnach, Brzoziu Lubawskim i Naguszewie Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego Zbiór relacji Żydów Ocalałych z Zgłady Dzienniki, pamiętniki, wspomnienia Andersen Ragnhild, Larsen Helge, Hi blev reddet gang, Kobenhaven 1945. Anwajer Sonia, W Stutthofie, Fragmenty pamiętnika, „Litery” 1966, nr 7. Coradello Aldo, Wspomnienia, opr. T. Matusiak, Gdańsk 1964. Dunin-Wąsowicz Krzysztof, Ze wspomnień więźnia obozu koncentracyjnego, War szawa 1946. Jagodziński Józef, Bunkry na ruinach. Szkice do historii KL Stutthof - Außenlager Pölitz, Szczecin 2009. Kienzier Alphonse, Weil Paul, A Stutthof. Dokument sur la Service Sanitaired'un Camp d’Extermination [w:] De I'Universiteaux Camps de Concentration. Témoigna ges Strasbourgeois, Paris 1954. Kozienicki Chaim, Dorastanie w piekle, Sztutowo 2016. Michalak Aleksander, Kto przez ogień. Żydowskie świadectwa ze Stutthofu, Sztu towo 2022. Nielsen Martin, Rapport fra Stutthof, Kobenhaven 1947. Nielsen Martin, Raport ze Stutthofu, Sztutowo 2017. Rolnikajte Masza, Ja dałżna rasskazat, Moskwa 1963. Szczęściarz z rocznika 1917. Opowieść ilustrowana na podstawie relacji Felicjana Łady byłego więźnia KL Stutthof, oprać. A. Kosko-Hołowczyc, W. Swajda, Sztu towo 2014. Szczęsny Bernard, Marsz Śmierci, „Dziennik Bałtycki” 1981, nr 22. Schneider Gertruda, Nie dokończona droga, „Pomerania” 1995, nr 5. Sruoga Balys, Las bogów, Gdynia 1965. „Stutthofjidze”. Marsz Śmierci we wspomnieniach mieszkańców
Pomieczyna i okolic, Pelplin 2017. Walle Olaf R., Norskpoliti bak piggtrad, Oslo 1946. Walle Olaf R., Norweska policja za drutami kolczastymi. Historia policji w Stutthofie w latach 1943-1945, Sztutowo 2015. Wspomnienia Rudolfa Hossa, komendanta obozu oświęcimskiego, oprać. J. Sehn, Warszawa 1965. Vannas Meta, My wiernulisissmierti, Tallin 1983.
Bibliografia i 325 Prasa i wydawnictwa ciągłe „Biuletyn Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce”, 1956, 1958,1965. „Dziennik Bałtycki”, 1946. „Dziennik Bałtycki”, 1981. „Litery”, 1966. „Przegląd Lekarski”, 1978. „Zapiski Historyczne”, 1977. „Zielony Sztandar”, 1980. Opracowania Album: Ród Fikusów na starych fotografiach, oprać. P. Fikus i J. Knapińska, Parszyсе к. Krokowej 2012. Antanavicius Juozapas, Gasparaityté Romuald, Grot Elżbieta, Ksiądz Alfonsas Lipniunas w relacjach i wspomnieniach więźniów obozu KL Stutthof, Gdynia 2002. Bez słów. Dokumentacja projektu audiowizualnego „Bez słów" duetu emiter_franczak, zrealizowanego przez Galerię EL z Elbląga i Muzeum Stutthof na terenie byłego nie mieckiego obozu koncentracyjnego w lipcu-sierpniu 2009 roku, pod red. J. Denisiuka, D. Drywy, Μ. Rogowskiego, Sztutowo 2009. Denkiewicz-Szczepaniak Emilia, Skandynawowie w obozie koncentracyjnym Stut thof 1942-1945, „Zapiski Historyczne” 1977, z. 3. Dunin-Wąsowicz Krzysztof, Obóz koncentracyjny Stutthof, Gdynia 1966. Dunin-Wąsowicz Krzysztof, Obóz koncentracyjny Stutthof, Gdynia 1970. Dunin-Wąsowicz Krzysztof, Police, Warszawa 1974. Drywa Danuta, Janina Grabowska-Chałka. Dyrektor Muzeum Stutthof (8 luty 19457 listopad 2004, ZMS 2013, nr 1 (11). Drywa Danuta, Społeczeństwo niemieckie wobec więźniów żydowskich KL Stutthof, [w:] Władze i społeczeństwo niemieckie na Pomorzu Wschodnim i Kujawach w la tach okupacji niemieckiej (1939-1945), pod red. K. Minczykowskiej i J. Szilinga, Toruń 2005. Drywa Danuta, Zagłada Żydów w obozie koncentracyjnym Stutthof (wrzesień 1939 maj
1945), Gdańsk 2001. Gąsiorowski Andrzej, Jan Kaszubowski i służby specjalne. Gestapo, Smiersz, UB., Gdańsk 2012. Gliniecki Tomasz, Echa pancernego rajdu. Propaganda wojenna i kreacja mi tów wyzwoleńczych na podstawie operacji mławsko-elbląskiej Armii Czerwonej w 1945 roku, Gdańsk 2017.
326 I Marsz Śmierci. Gliniecki Tomasz, Odciąć Prusy Wschodnie! Pancerna szpica operacji mławsko-elbląskiej Armii Czerwonej w styczniu 1945 roku, Sztutowo 2021. Gliniecki Tomasz, Owsiński Marcin, Stutthof 8/9 maja 1945. Historia i pamięć, Sztutowo 2020. Gliński Mirosław, Organizacja obozu koncentracyjnego Stutthof, ZMS 1979, nr 3. Golczewski Kazimierz, Przymusowa ewakuacja z nadbałtyckich prowincji III Rze szy 1944-1945, Poznań 1971. Grabowska-Chałka Janina, 40 lat Państwowego Muzeum Stutthof w Sztutowie 1962-2002, Sztutowo 2002. Grabowska Janina, Marsz Śmierci. Ewakuacja piesza więźniów KL Stutthof i jego podobozów. 25 stycznia-3 maja 1945 roku, Gdańsk 1992. Grochowina Sylwia, Toruński Holocaust. Losy żydówek z podobozu KL Stutthof o na zwie Baukommando Weichsel (OT. Thorn) w świetle relacji i wspomnień ocalałych ofiar i świadków, Toruń 2016. Grot Elżbieta, Tomkiewicz Monika, „Ausrotten" - eksterminacja na terenie miasta i powiatu 1939-1945 [w:] Pruszcz Gdański - miasto i powiat w latach II wojny świa towej 1939-1945, red. P. Semków, Pruszcz Gdański 2018. Grot Elżbieta, Ewakuacja morska więźniów KL Stutthof przez Rugię do Danii w 1945 r., Sztutowo 2015. Grot Elżbieta, Jeśli ludzie zamilkną, głazy wołać będą. Marsz Śmierci więźniów KL Stutthofw upamiętnieniach na Ziemi Kaszubskiej, Gdynia 2003. Grot Elżbieta, Kłys Agnieszka, Owsiński Marcin, Mapa: Upamiętnienia związane z więźniami obozu Stutthof na Pomorzu, Sztutowo-Gdynia 2022. Grot Elżbieta, O Słudze Bożym profesorze ks. Alfonsie Lipniunas, litewskim więźniu politycznym KL Stutthof nr 21332, ZMS 2015, nr 3 (13). Grot
Elżbieta, Rejs śmierci. Ewakuacja morska więźniów KL Stutthof w 1945 roku, Gdańsk 1993. Grot Maria Elżbieta, Ellwart Jarosław, Śladami Marszu Śmierci więźniów KL Stutthof, Gdynia 2020. Historia Wielkiej Wojny Narodowej ZSRR. 1941-1945, Warszawa 1965. Horcher Stefan, Ordnung und Inferno. Das KZ-System im letzten Kriegsjahr, Göt tingen 2020. Jastrzębski Władysław, Terror i zbrodnia. Eksterminacja ludności polskiej i żydow skiej w rejencji bydgoskiej w 1.1939-45, Warszawa 1974. Jastrzębski Władysław, Szilingjan, Okupacja hitlerowska na Pomorzu Gd.wl. 193945, Gdańsk 1979. Jezierska Maria, Obozy w Policach, Biuletyn GKBZHwP 1965, t. XV. Jezierska Maria, Warunki sanitarne ewakuacji pieszej więźniów w 1.1944-45. Teoria i rzeczywistość, „Przegląd Lekarski” 1978, nr 1.
Aneks 10 I 327 Kamiński Stanisław, Sylwetka przestępcy wojennego. O procesie Paula Wernera Hoppego, byłego komendanta obozu koncentracyjnego Stutthof, ZMS 1990, nr 9. Kieser Egbert, Zatoka Gdańska 1945. Dokumentacja dramatu, Gdańsk 2003. Ketshaw Ian, Führer. Walka do ostatniej kropli krwi, Kraków 2012. Kłys Agnieszka, Finowie w KL Stutthof, Sztutowo 2016. Kłys Agnieszka, Więźniowie obozu Stutthof w Pomieczynie w 1945 r. Pamiątki po Marszu Śmierci w pomieczyńskim kościele, ZMS 2023, nr 11 (21). Kłys Agnieszka, Powojenny los dokumentacji obozu koncentracyjnego Stutthof [w:] Historia w przestrzeniach pamięci Obozy - „miejsca po” - muzea, Lublin 2021. Krośnicka Józefa, Zanim Gdańskie Wyżyny wróciły do Polski, Pelplin 1997. Longerich Peter, Himmler. Buchalter śmierci, Warszawa 2014. Łuczak Czesław, Polityka ludnościowa i ekonomiczna hitlerowskich Niemiec w okupo wanej Polsce, Poznań 1970. Markowski Jerzy, Lęborskie miejsca pamięci. Lębork w okresie rządów narodowych so cjalistów (1933-1945) i hitlerowskie zbrodnie dokonane w Lęborku w okresie II wojny światowej na terenie obecnych koszar 1. Lęborskiego Batalionu Zmechanizowanego im. gen. Jerzego Jastrzębskiego, ZMS 2020, nr 10 (20). Międzypokoleniowy kolaż kaszubskiej pamięci o Marszu Śmierci KL Stuttof (odcinek Luzino), Luzino 2022. Orski Marek, Filie obozu koncentracyjnego Stutthof w latach 1939-1945, Gdańsk 2004. Orski Marek, Ostatnie dni obozu Stutthof, styczeń-maj 1945, Gdańsk 1998. Orski Marek, Poligon SS na Pomorzu Gdańskim, filia obozu koncentracyjnego Stut thof i obozy dla ludności cywilnej ewakuowanej z Warszawy,
Gdańsk 1992. Owsiński Marcin, Filie obozu koncentracyjnego Stutthof przy gdańskich stoczniach 1944-1945 [w:] Historia Stoczni Gdańskiej, pod redakcją K. Knocha, J. Kufla, W. Polaka, P. Ruchlewskiego, Μ. Staręgi i A. Trzeciaka, Gdańsk 2018. Owsiński Marcin, Lagrowi ludzie. Śledztwo i pierwszy proces stutthofski (19451946). Opowieść o przemianie, Gdynia-Sztutowo 2022. Owsiński Marcin, Obóz specjalny w KL Stutthof1944-1945, ZMS 2013, nr (1) 11. Pamiętamy, pamiętam. Pomorze Gdańskie i obóz Stutthof. Materiały edukacyjne, pod red. Μ. Owsińskiego, Warszawa-Sztutowo 2013. Podgóreczny Marian, Albert Forster. Gauleiter i oskarżony, Gdańsk 1977. Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lat wojny 1939-45. Pra ca zbiorowa, Warszawa 1980. Reehag Günter, Ostseebad Stutthof. Flucht und Vertreibung aus Ostdeut schland: Bodenwinkel, Vogelsang, Neue Welt, Ostseebad Steegen, Grenzdorf A, Grenzdorf B, Groschkenkampe, Stobbendorf Fischerbabke, Kreis Grosses Werder
328 I Marsz Śmierci. Danzig-Westpreussen, Einwohnerverzeichnise Ostseebad Stutthof und Bodenwin kel, Preetz 1997. Scibor Elżbieta, Nowe Miasto Lubawskie - z dziejów miasta i powiatu, Olsztyn 1963. Stutthof. Hitlerowski obóz koncentracyjny, pod red. D. Steyera. Warszawa 1988. Thorwald Jürgen, Wielka ucieczka, Kraków 2010. Wachsmann Nikolaus, KL. Historia nazistowskich obozów koncentracyjnych, War szawa 2016. Wolf Jeanette, MitBibelund Bebel [w:] Ein Gedenkbuch, hrsg. von Hans Lamm un ter Mitarbeit von G. David Großmann und Nora Walter, Bonn 1981. Zonik Zygmunt, Anus Belli, Warszawa 1988. Opracowania niepublikowane Grot Elżbieta, Ewakuacja lądowa obozu centralnego, mps w AMS. Krakowski Szmuel, Marsze śmierci z podobozów Stutthofu w rejonie Królewca, re ferat wygłoszony na konferencji „Losy Żydów w regionie nadbałtyckim", Sztutowo, 21-23.09.1994 r, mps w AMS. Matynia Józef, Filie obozu koncentracyjnego Stutthof, Praca doktorska, Gdańsk 1968. Owsiński Marcin, Muzeum Stutthof w latach 1969-2010: struktura, organizacja i formy pamięci w dwóch epokach historycznych. Próba porównania i bilansu. Internet https://www.vle.lt/straipsnis/balys-sruoga/ http://muenchow.cms.udel.edu/images/Palmnickenl945.pdf https://www.liberationroute.com/pois/212/the-massacre-of-palmnicken https://sprawiedliwi.org.pl/pl/historie-pomocy/wasze-opowiesci/lusia-pinczuk-lusia-schimmel-ocalona-teraz-ty-bedziesz-swieta http://db.yadvashem.org/righteous/family.html?language = en item!d=9840586 http://www.rozlazino.szkolna.net/o-instytucji/n,rys-historyczny https://kartuzy.info/artykul/niestepowo-
szkola/814263 https://polska-org.pl/8836356, foto.html?idEntity=8184708 https://polska-org.pl/7863782,foto.html?idEntity=7863777 https://polska-org.pl/9601090,foto.html?idEntity=9327993 https://polska-org.pl/10222134,foto.html?idEntity=10222125 https://reiseleiter-leba.eu/pl, 2,128,godetowo.html https://reiseleiter-leba.eu/pl, 2,18,krepa_kaszubska.html https://reiseleiter-leba.eu/pl, 2,38,leczyce.html
Indeks nazwisk Adamczewski 73 Albecka 182 Andraschke 60,188 Andrzejewski Izydor 43,55,62,65,70 Anwajer Sonia 43,179 Arendt 118, Bach Maria 179, 246, 249 Badziong 245, 249, 252 Bartosiak Ignacy 66, 74, 78, 79, 80, 81, 82, 83, 86, 87, 88, 89, 90 Barzowski 260, Bauman Kalina 184 Bianga 118 Biczkowski 54, Bizewska Aniela 231, 252 Bizewska Maria 239, 245 Bizewska Regina 231, 232, 239 Bizewska Stefania 231, 239, 245 Bizewski Antoni 123, 246 Blomqvist Lauri 178 Bork 75, 263 Borkowa 88 Bamberger Jakub 123,125 Bratka Karl 56 (jako Bratke), 68, 188 Brunke 229 Brylowski Brunon 255 Burczyk 16 Bystroń 43,118 Ćakste Konstantin 67, 279 Chemnitz Arno 99 Cholka Aniela 231 Choszcz Joanna 227 Chrzanowski Bogdan 15 Cieślicka Lidia 88 329 Ciszewski Roman 147 Cywiński 173, Czajka 140 Dąbrowski 237, 246 Dąbrowski Julian 236, 237, 246 Darmochwał Aleksander 147,148 Diaczenko Genadij 129 Dmochewicz Leonard 195 Domarus 256 Drawc Bruno 256 Drążek Wiesław 16 Drążkowski 260, 262 Drążkowski Jan 262 Drews 185 Dunajski Jan 135 Dunin-Wąsowicz Krzysztof 43, 274 Duzdal 137, 247 Dworak Marzena 16 Dziaduszewski 236, 237 Dybowska Aniela 248 Dymczyk Kazimierz 71 Dysarz 248 Ejszyszok Mirjam 216 Ellwart Jarosław 15, 311, 312 Fabich Józef 106,107 Fikus Helena 127, 229, 230 Fikus Józef246 Fikus Stanisława 137, 237, 238, 241 Fikus Stefan 26, 121, 134, 152, 155, 178, 180, 225, 227, 230, 231, 233, 234, 238, 241, 244, 247, 252 Filarska 145 Fleicher Lajosne 199, 207 Fobka Anna 88 Formela43,111, 305
330 I Marsz Śmierci. Forster Albert 9, 32, 38,187,188 Frankowski Brunon 259, 260 Fredriksson Ingmar 174 Gabrylewicz Frida 192 Gąsiorowski Andrzej 15 Glücks Richard 37,186,188 Glücksberg Jecheshiel 202, 203 Goebbels Josef 9, 38 Gojtkowski 119 Goldstein Resi 219, 220 Górna Urszula 226, 261 Grabarczyk Władysław 256 Grabowska Janina 11, 12, 13, 17, 24, 51,186,189, 255, 275 Grefkowicz Zygmunt 124,128 Grelewicz Alfons 13, 43,127, 295 Gruba Leokadia 88 Grucza Franciszek 118 Grzenia 258 Grzenkowski 96,124, 254, 259 Gusman 258 Guzmann Mieczysław 16 Haase Stefania 258, 259 Haufschild 39,187 Heidl Otto 99,112 Hewelet Leon 235, 242, 246 Himmler Heinrich 31, 36, Hitler Adolf 31, 32, 215, 240, 243, 284 Hoppe Paul Werner 18, 24, 33, 34, 35, 37, 38, 39, 47, 48,187,188 Jackowska Kazimiera 156 Janicki 203 Jankowski ks. 259, 263 Jankowski Franciszek 259 Jankowski Jan 258 Jankowski Zygmunt 229 Jarzębowski Jan 43, 58, 72,186 Jarocka Helena 43,150,152,153,162 Józefowicz 229 Kaszubowska Daria 257, 258, 259, 261 Kaszubowski Jan 118 Kaszubowski Marcin 257 Katzmann Fritz 33, 34, 36, 37, 38, 100,187 Kauffeldt Hans 193 Kędzierski Lucjan 129 Keitl Wilhelm 32 Kienzier Alphonse 43, 54, 62 Klawer Jan 71, 72 Klawikowski Julius 248 Kleba Melania 253, 254 Klubiński Zdzisław 129 Knapp Nikolaus 219 Knopik 237, 246 Kolasiński 135 Konarzewski Władysław 236, 237 Koncewicz Leon 14 Konke Franciszek 88 Konkol 261 Korszuk 243 Kostrzewa Jan 43, 94,107 Kowalczuk Jerzy 99,108 Kowalski 255 Kozłowska Janina 47,179,181 Krakauer Bronisława 193 Kraska Władysław 43,101 Kreft Cecylia 100 Kreft Hilda 9 Kruszewski Stanisław
108 Kruszyński 255 Kruszyński Edwin 118 Krzesińska Cecylia 196 Krzewski Jerzy 43,121,141,144 Kudiaszowa Olga 43,154
Indeks nazwisk Kulbicki Roman 43, 65 Kluka Teodor 43, 63 Kunca Jerzy 16 Kupc Franciszek 246 Kupperschmidt Gertruda 163 Kwapisz Zygmunt 43, 126, 127, 236, 237 Kwidziński Albin 255, 256 Labuda Zofia 231, 239, 249, 253 Laub 39,187 Lenc 228 Lenkeit 187 Letki Zygmunt 43, 62 Lewandowski Adam 66, 89 Lewandowski Wacław 43,144 Lewandowski (imię nieznane) 236, 237 Lipnitlnas Alfonsas 58, 280 Litwin-Zinke Mariola 261 Litwin Lina 262 Ljungqvist Rikhard 174 Loewy 217 Löhner 124,153,189 Ludwichowska Beata 258 Łonicka Bronisława 193 Łukowicz 229 Łużyńska Tekla 252 Majer Wanda 123,179 Majer-Klosak Wanda 184 Makurat Aleksander 43,112,117 Małkiewicz Zdzisław 129 Marciniak Franciszek 104,107 Marcinkowska-Szuca Elżbieta 149, 150, 151,153,154,155, 301 Margoltz 56, 60,188 Maschk 123,152 Maszke Maks 248, Matynia Józef 25 I 331 Matyszkiewicz 255 Mazuw Emil 41, 47, 48 Mejer Wanda 244 Melcer Józef 88 Melin Franciszek 262 Mering Jadwiga 228 Meyer Theodor Traugott 19, 24, 33, 34, 35, 39, 41, 47, 49, 60, 85, 96, 99, 100,112, 117, 150, 187, 188 Mielewczyk Wacław 16 Mielke 188 Miotka 235,255,260 Miotka Rolaf 246 Mikołajczak Antoni 43, 98, 99, 100, 230 Milkau Fritz 97 Mińko Stefan 250, 251 Miszkowa Gertruda 248 Mitelman Róża 193 Mizerski Bernard 67, 68 Młyński Paweł 259 Mosiądz E. 255 Müller 60,188 Müller Stefania zob. Haase Stefania Muszyński 180 Naczk Franciszek 229, 230 Naczk Jan 229 Naczk Marta 229 Naczk Wacław 229 Naczk Zygmunt 229 Nałęcz 229 Narewska Walentyna 156 Necel Antoni 247 Nelke Gertruda 43,179 Nelke J. 43 Neubauer Anna 167 Nielsen Martin 43, 92, 93, 94, 96, 97,101
332 I Marsz Śmierci. Nieśpiałowski Tadeusz 43, 121, 124, 125 Niewiadomy Sylwester 129 Niva Paavo 178 Nowakowski Hilary 43,120 Nykiel Stanisław 43,112 Nykiel Tadeusz 109,112,113 Olęcki Bazyli 227, 228, 229 Olszewski 147,148 Olszewski Roman 128 Orłowski 74 Osoś Edward 111,112,113,116 Pajewska Helena 230 Pałasz Zofia 182,184 Pałkowski R. 254 Paprzycki145 Paradies Ewa 153 Patelczykówna Anna 231, 232, 239, 245 Patelczykówna Urszula 239, 245 Patoka Tomasz 16 Pazda 92 Pęk (Penk) Bernard 85, 90 Pęk Stanisława 85, 88 Piastowska Agnieszka 259 Piastowska Anastazja 259 Piątkowska Zofia 88 Pielowscy 124, 247 Pielowska Janina 231, 239, 245, 253 Pinczk Lusia 225 Piper 237 Pipka Anna 254, 255 Pipka Franciszek 254, 255, 258, 260, 261 Pipka Franciszek sołtys 256 Plaza Heinrich 41,187 Plewa 184, 303 Plewa Włodzimierz 255 Pliszka 72 Płotka Marzena 255 Pojawa Józef 250 Poroźyński Benedykt 128, 282 Potrykus Alojzy 257 Potrykus Jan 43, 234, 241, 242, 244, 247 Potrykus Bronisława 246, 253 Potrykus Stanisława 179,182,183 Potrykus Z. 43 Przybylski Franciszek 134,135 Ptak Maria 192 Pütz 19, 41,187 Radke 88 Radke Krystyna 88, 89 Raszewska Stanisława 179, 238 Rąbca Wiktor 247, 248 Reddig Richard 41,187 Redner Irena 193 Reiss 39,187 Reska Agnieszka 253 Reszka Augustyn 246 Reszka 233, 243, 245 Richert 238, 246, 252 Romankiewicz Czesław 199 Rotecka Jadwiga 163 Rühlmann 246, 252 Rybakowscy 124, 225, 226 Rybakowski Antoni 248 Rybakowski Franciszek 225 Rybicki 236 Rzeszowska Anita 16 Sagan Krzysztof 16 Savolainen Pentti 176 Schimmel Lusia 225 Schneider Gertruda 217 Schulz Willy 217, 218, 219, 220 Schwartz
Berti 219
Indeks nazwisk Schwitkowski Paul 129 Senger Wojciech 16 Sette Ernst 42 Sierakowiak Hanna 192 Sikora 237 Sikora Józef 113,114,115, Siroccy 230, 238 Siwek Kazimierz 199 Sobecka Halina 42,154,155,156 Sowińska B. 255 Sruoga Balys 43, 54, 56 Stankowska Gertruda Maria 88 Stańczak Henryk 43,172 Stein 217 Stępnik 242 Stock 193 Szal K. 254 Szarwiński Bolesław 132,139 Szczeblewski Alfons 43, 65 Szogam Etkin Soni 200 Szreder Aniela 252 Szwarzbart Juliusz 130 Szwertfeger Monika 225 Tempczyk Henryk 43, 65, 74, 76, 83 Thulke Ernst 193 I Thun 232, 239 Thun Erich 187,188 Tirocki 255 Trybowski 246, 252 Tschesny 39 Turkot Maria 183 Valk Erna 204 Vannas Meeta 43,180,181,182 Wandtke 54, 96 Wąsicki Jan Węgrzynowicz Julian 43,111,112 Weil Paul 43, 54, 62 Westfal 252 Wierzbicki Ludwik 71, 72, 83 Wittbrodt 123, 235 Włodarski 173 Wojewscy 123,152, 248, 303 Wojewski Alfons 119 Wolf Jeanette 201 Wójtowski 119 Woźniak Tadeusz 255 Wróbel Aniela 253 Zadurski 118 Zajdler Bronka 192 Zieliński Henryk 16,110, 227 333
Indeks miejscowości Barth 206 Barwik 258, 259, 262 Berlin 9,18, 34, 35,117 Będomin 197,198, 277 Białachowo 198, 278 Białogród 83 Białystok 115, 250, 251 Bałtyjsk zob. Pillau Bielczyny 199 Bielkówko 105 Biskupiec 195,197 Bocień 39,198, 207, 310 Borzechowo 198, 279 Bożepole Wielkie 101, 310 Brodnica 21, 49,191,194,197 Brusy 204, 217, 219, 278 Bukowina 54, 55, 56, 58, 68, 71, 81, 84,170,175, 309, 310, 319 Bydgoszcz 25, 49, 74, 117, 130, 148, 201, 203, 204,255,262,296 Bytów 205, 219, 310 Cedry Małe 53, 56, 71, 72, 75, 109, 116,120,141,168,174, 310 Cedry Wielkie 16, 39, 53,72, 92,103, 120,144,145,149,179, 278, 310, 313 Chełmno 10, 78,166, Chełmża 199, 200 Chojnice 88,165, 258, 278 Chorabie 200, 310 Choszczno 88 Chudzewo 128 Chylonia 253 Chynowie 26, 49, 65, 203, 205, 310 Ciechomie 200, 278 Czaplinek 204 Czarna Woda 278 Drawsko Pomorskie 204 Drewnica 149, 310 Drzycim 199 Dziemiany 217, 278 Dzierżążno 118 Dzięcielec 56, 310 Elbląg 16, 20, 38, 88, 116, 129, 191, 194, 310, 325 Ełk 74 Garczegorze 277 Gdańsk 9, 14, 22, 24, 25, 32, 33, 36, 38, 41, 48, 49, 75, 106, 117, 118, 131, 148, 165, 166, 167, 172, 173, 175, 177, 183, 187, 188, 205, 216, 223, 250, 252, 255, 262, 275 Gdańsk-Kokoszki 22 Gdańsk-Przeróbka 172 Gdańsk-Zaspa 205 Gdynia 15, 16, 18, 49, 148, 164, 165, 172, 177, 229, 236, 237, 262, 295, 305 Gerdauen 191 Gęś 26, 48, 53, 56, 59, 60, 61, 62, 63, 66, 67, 69, 70, 71, 73, 83, 186, 250, 268, 269, 278, 280, 307, 310, 322 Gniewino 16, 26, 48, 148, 153, 155, 162,182,184, 201, 278, 310, 318 Godętowo 26, 39, 49, 59, 65, 82,108, 170, 176, 200, 202, 203, 205, 220, 278, 310, 320 Grabiniec
104 Grodno 198, 207, 208, 214, 310 Grudziądz 195,197,198 Gutowo 195, 310
336 I Marsz Śmierci. Gwiździny 196, 310 Hamburg 103,192,194 Heiligenbeil 191, 289, 310 Hoheneck zob. Jajkowo Нору 260 Iława 74,196 Inowrocław 74 Jabłonowo 197 Jajkowo 197,198, 202, 216, 310 Jantar 14 Jantarnyj192 Jesau 191,193, 289 Jerozolima 25 Jęczewo 172, 201, 310 Juszkowo 278 Kamienica Królewska 229, 252 Karcze 255 Kartoszyno 236 Kartuzy 72, 107, 113, 114, 118, 132, 229, 262, 295 Kczewo 73, 255, 278 Kętrzyno 97, 229, 279 Kębłowo 124,153, 237, 245, 249, 310 Kniewenbruch zon. Kniewo Kniewo 153, 235, 242, 296, 310 Kokoszki zob. Gdańsk-Kokoszki Kolbudy 39, 53, 77,109,148,169, 175, 176,179, 310 Kolkowo 26, 49, 153, 184, 201, 278, 310 Kołobrzeg 73,117 Koronowo 201, 204 Kostkowo 65,180, 278, 310 Kostrzyn 117 Koszalin 25 Krępa Kaszubska 26, 48, 56, 60, 63, 65, 66, 67, 186, 268, 269, 273, 277, 278, 310, 321 Krobia 200, 310 Królewiec 191,192, 229 Krzemieniewo 196, 310 Krzyż 78 Kwidzyn 80 Laski Piec 199, 213 LeśnaJania 198 Leśno 204, 278 Lębork 21, 22, 23, 33, 34, 37, 38, 39, 41, 47, 48, 49, 50, 56, 58, 63, 71, 73, 103,115, 116, 119, 164,165, 166, 173, 186, 195, 200, 202, 205, 227, 228, 229, 231, 238, 239, 241, 244, 245, 250, 268, 278, 304, 310 Lędziechowo 56, 310 Liebtau 68 Linia 16, 54, 55, 56, 58, 97, 119, 202, 227, 228, 229, 279, 310 Liniewo 80 Lipno 134,135,140 Lipowy Dwór 195 Lubeka 35, 37, 284 Lubichowo 16,198, 279 Lubicz 200, 310 Lubowidz 26, 49, 310 Luzino 25, 39,121,122,123,124,126, 127, 134, 135, 136, 139, 143, 144, 152, 153, 155, 178, 179, 180, 184, 224, 225, 226, 227, 229, 230, 231, 233, 234, 237, 238, 240, 241, 244, 247, 248, 249, 250, 251, 252, 253, 274, 279, 301,
310, 316 Łapino 39, 53, 57, 68, 71, 72, 78, 109, 150, 307, 310 Łebień 56,161, 310 Łebno 16, 54, 58, 68, 71, 73, 80, 96, 110, 152, 167, 179, 184, 185, 223, 254, 255, 259, 279, 301, 307, 309, 310, 316 Łebunia 56, 58, 310
Indeks miejscowości Łęczyce 16, 56, 59, 65, 72, 108, 112, 170, 203, 279, 310, 321 Łęgnowo 68, 204 Łódź 236, 259 Łówcz 26, 48, 100, 109, 110, 111, 112, 116,119, 250, 271, 275, 279, 310 Maćkowy 188 Malbork 38, 77 Małki 197, 310 Marzęcice 195,196 Mąkowarsko 204 Miechucino 258 Mierzynek 200, 310 Mierzyno 279 Mikoszewo 39, 53, 56, 67, 68, 92, 102,120,141,148,168,174,179, 279, 310, 312 Mirakowo 198 Miszewko 279 Miscolc 207 Mława 71, 74 Myślibórz 78 Nadbrzeże (Hopehill) 36,191 Nakło nad Notecią 74 Naguszewo 195, 310 Nawcz 26, 48, 92, 96, 97, 98, 100, 101, 108,111,112, 117, 186, 227, 229, 250, 271, 273, 276, 277, 279, 280, 282, 310 Neuengamme 24, 35, 37,103 Niestępowo 16, 39,106,109,121,142, 145,146,148,150,167,170,179, 223, 250, 275, 277, 280, 301, 314 Niskie Brodno 197, 310 Nowe Miasto Lubawskie 194, 195, 196 Okalice 56, 58, 310 Olsztyn 25, 74, 255 Oranienburg 24, 38 I 337 Osiek 227 Palmnicken zob. Jantarnyj Piaśnica 65, 90, 231, 237, 239 Pillau 192,194 Piława zob. Pillau Piła 88,117 Pluskowęsy 199 Płock 74 Płońsk 10, 74 Police 22, 42,191, 206 Pomieczyno 16, 39, 94, 95, 96, 110, 111,122,123,134,135,143,152,170, 223, 224, 225, 226, 227, 250, 254, 255, 256, 257, 258, 259, 261, 262, 263, 274, 280, 301, 310, 315 Pomieczyńska Huta 261 Popowo 56, 58, 310 Poznań 68,130, 232, 243, 247, 254 Pręgowo 93, 94, 105, 106, 109, 119, 270, 280, 310, 313 Pruszcz (obecnie Pruszcz Gdański) 21, 22, 23, 39, 41, 53, 56, 57, 68, 71, 72,76, 93,104,108,109,113,114,116, 120, 131, 133, 142, 145, 148, 149, 167, 168, 173, 175, 179, 184, 186, 195, 197, 198, 200,201, 202, 216, 280, 310 Przegalina 149, 310
Przodkowo 16, 39, Przeróbka zob. Gdańsk-Przeróbka Przyjaźń 58, 73, 310 Puck 16, 49, 65, 66, 70, 92, 101, 129, 155, 172, 177, 186, 238, 241, 272, 280, 305, 310 Pustki 233, 236, 237, 243, 245, 246, 248 Rekowo 56, 59, 82,170, 310 Rostock 206, 284 Rozłazino 56, 58, 59, 68, 71, 82, 101, 108,112, 228, 229,276, 281, 310, 320
338 I Marsz Śmierci. Rusocin 201, Ręb 256, 257, 258, 259 Rybno 16, 26, 48, 65, 90, 120, 122, 124,125,126,127,128,136,137,138, 139,143,144,153,155,156,172,176, 180, 182, 184, 186, 202, 233, 234, 235, 236, 237, 241, 242, 243, 246, 249, 250, 251, 253, 273, 277, 278, 281, 310, 317 Ryga 103 Rypin 74 Rywałd 198, 281 Salino 171,172 Schippenbeil 191, 289 Serappen 191, 289 Sępólno Krajeńskie 204 Shopienwalde zob. Dziemiany Sierakowice 200, 278, 281 Sierpc 74 Skempe 135 Skurzewo 199 Skórcz 198, 281 Sławno 49 Słupsk 49,119, 203 Sopot 9, 255 Sorgenau 193 Stara Kiszewa 198 Starogard Gdański 72,281 Straszyn 39, 53,72,109,121, 281, 310 Stegna 14, 72,102,113,116,131,169 Stolno 199 Strzepcz 54, 58, 80, 96,110,118,167, 227, 282, 310, 318 Stutthof - passim Susz 20, 36,191 Szczecin 22, 41,191, 206 Szerokopas 198, 310 Śliwice 199, 282 Świbno 113, 310 Świecie 199 Świetlino 65,101,108, 282, 310 Tawęcino 26, 48, 168, 170, 171, 172, 176,177, 202, 205, 282, 311, 322 Tczew 92 Tleń 199, 282 Tłuczewo 54, 227, 311 Toliszczek 26, 49, 178, 180, 181, 182, 184, 201, 250, 282, 311, 317 Toruń 10, 21, 49, 74, 82,133,159,191, 193, 196, 200, 201, 203, 232, 243, 247, 275, 311 Trutnowy 53, 56, 92,104, 311
Indeks miejscowości Trzeciewiec 203 Tuchlin 120 Tuchola 88 Warnemünde 206 Warszawa 25, 74, 112, 115, 122, 128, 173,232,256,280 Wejherowo 49, 50, 65, 66, 70, 72, 73,74, 88, 91, 92,154,166,173,186, 232, 234, 241, 242, 244, 247, 250, 254, 273, 274, 282, 296, 303, 305 Wilno 216, 225, 255 Włocławek 74,128 Zakrzewo 56, 97,100, 311 Zalesie 199 Załęże 254, 260 Zamostne 90, 124, 156, 182, 249, 282, 303, 305, 311 Zblewo 198 Zelewo 124,153 Zelgoszcz 198, 279, 282 Złocieniec 204 Żukowo 10,16, 39, 54, 58,73, 93, 96, 107, 109, 110, 114, 118, 121, 122,134, 142,143,148,150,167, 170,175,179, 183, 223, 224, 255, 273, 279, 282, 296, 301, 307, 311, 314 I 339
Summary Death March Pedestrian evacuation of prisoners of KL Stutthof and its subcamps. January 25 - May 3,1945 The book deals with one of the most tragic stages in the history of the German Nazi concentration camp Stutthof. Бае order about evacuating prisoners was related to the approach of the Red Army to the areas of Pomerania and the city of Gdańsk. The plan codenamed „Eva Fall” prepared for the Reich District of Gdańsk - West Prus sia in the fall of 1944 meant the evacuation of the civilian population and forced laborers of various nationalities, as well as prisoners of Konzentrationslager (KL) Stutthof. On the commandant’s Sturmbannführer Paul Werner Hoppe order the pedestri an evacuation of prisoners began on January 25 and 26, 1945, Tney were forced to walk along the roads towards Lębork. It was related to hostilities, involved with the Soviet offensive which after breaking through the German defense line, reached towns 40 km away from the camp. The camp records from January 25, 1945, included 46,292 prisoners, of whom 24,207 were in the main camp and 22,085 in sub-camps. At first about 11,500 men, women and children were evacuated. They were sent to Lębork to the school of non-commissioned officer Waffen SS school. The road ran, among others, through the towns (current Polish names): Mikoszewo, Cedry Małe, Cedry Wielkie, Pruszcz, Straszyn, Pręgowo, Łapino, Niestepowo, Żukowo, Przodkowo, Pomieczyno, Łebno, Godętowo. On the first day of the evacuation, the camp was left by seven columns of pris oners numbering from 800 to 1,400 people, including one women’s
column. On the second day, two more columns were led out, including one women’s column. The prisoners who set out on the route were considered by the Germans relative ly healthy and able to walk. They were dressed in striped uniforms, covered with blankets, provided with a piece of bread. They were escorted by armed camp guards. They walked about 20 kilometers a day in difficult winter conditions. Great num ber of them could not cope with the hardships of walking along snow-covered side roads. Many physically exhausted prisoners who delayed the march were killed by the SS men along the way. During the first days of the evacuation, it turned out that the original plan was impossible to implement. The SS school in Lębork was transformed into a field 341
hospital for the Wehrmacht. Hauptsturmführer Theodor T. Meyer, who was re sponsible for the evacuation, was forced to to find other places for the prisoners. He was given buildings of former German labor service Reichsarbeitsdienst (RAD) camps in several towns: Gęś, Kępa Kaszubska, Tawęcino, Rybno, Nawcz, Łówcz, Gniewino, Toliszczek. The prisoners from Stutthof were brought to these tempo rary camps from February 2 to 4,1945. At the same time, the evacuation of prisoners from numerous subcamps of KL Stutthof was continued. However, there is lack of specific information regarding this since it involved Jewish prisoners, most of whom died. It is known, however, that the Jewish women evacuated from the sub-camps near Toruń, Bydgoszcz and Brodnica were ultimately placed in several transit camps: in Kołków, Godętowo and probably in Chynów and Lubowidz. The prisoners stayed in the temporary camps for about five weeks. They stayed in primitive sanitary conditions, deprived of medical care and sufficient food. Many died of disease and starvation. The resumption of hostilities by the Red Army in March 1945, aimed at capturing Gdynia and Gdańsk, led to another attempt to evacuate the prisoners. The destina tion of this evacuation was Puck and Gdynia, from where prisoners were probably intended to be sent on ships to central Germany. Prisoners fit for further march were removed from the temporary evacuation camps between March 9 and 11,1945. Thanks to the rapidly advancing Soviet offensive, the further plan to evacuate pris oners was not implemented. Around March 12,1945 prisoners
of KL Stutthof who survived the march were liberated near Lębork and Wejherowo. Throughout the days of the evacuation and during the prisoners’ stay in tempo rary evacuation camps, the Kashubian population provided generous help, often risking their own lives. Kashubians provided food as well as shelter. They also en abled prisoners to escape. Thanks to this help, many prisoners survived this ex tremely hard time. More than 30,000 prisoners took part in the pedestrian evacuation of KL Stut thof and its subcamps. The number of victims of the tragic event, called the Deat h March by the prisoners, is estimated at approximately 17,000. Their graves are lo cated in many towns through which the columns routes passed. Not all burial plac es have been identified to this day. The book is illustrated with updated maps of evacuation routes, numerous sketches and photographs. Dozens of testimonies from participants and witnesses of the events are also a very valuable addition. Aleksander Michalak |
| adam_txt | |
| any_adam_object | 1 |
| any_adam_object_boolean | |
| author | Grabowska-Chałka, Janina 1945-2004 |
| author2 | Kłys, Agnieszka Owsiński, Marcin |
| author2_role | edt edt |
| author2_variant | a k ak m o mo |
| author_GND | (DE-588)113520067X (DE-588)1254644083 (DE-588)117549593X |
| author_facet | Grabowska-Chałka, Janina 1945-2004 Kłys, Agnieszka Owsiński, Marcin |
| author_role | aut |
| author_sort | Grabowska-Chałka, Janina 1945-2004 |
| author_variant | j g c jgc |
| building | Verbundindex |
| bvnumber | BV049635385 |
| callnumber-first | D - World History |
| callnumber-label | D805 |
| callnumber-raw | D805.5.S78 |
| callnumber-search | D805.5.S78 |
| callnumber-sort | D 3805.5 S78 |
| callnumber-subject | D - General History |
| ctrlnum | (OCoLC)1429558369 (DE-599)BVBBV049635385 |
| edition | Wydanie II, rozszerzone i zmienione przez Agnieszkę Kłys i Marcina Owsińskiego |
| era | Geschichte 1945 gnd |
| era_facet | Geschichte 1945 |
| format | Book |
| fullrecord | <?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?><collection xmlns="http://www.loc.gov/MARC21/slim"><record><leader>00000nam a2200000 c 4500</leader><controlfield tag="001">BV049635385</controlfield><controlfield tag="003">DE-604</controlfield><controlfield tag="005">20240719</controlfield><controlfield tag="007">t</controlfield><controlfield tag="008">240404s2023 a||| |||| 00||| pol d</controlfield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(OCoLC)1429558369</subfield></datafield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(DE-599)BVBBV049635385</subfield></datafield><datafield tag="040" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-604</subfield><subfield code="b">ger</subfield><subfield code="e">rda</subfield></datafield><datafield tag="041" ind1="0" ind2=" "><subfield code="a">pol</subfield></datafield><datafield tag="049" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-12</subfield></datafield><datafield tag="050" ind1=" " ind2="0"><subfield code="a">D805.5.S78</subfield></datafield><datafield tag="084" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">OST</subfield><subfield code="q">DE-12</subfield><subfield code="2">fid</subfield></datafield><datafield tag="084" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">HIST</subfield><subfield code="q">DE-12</subfield><subfield code="2">fid</subfield></datafield><datafield tag="100" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">Grabowska-Chałka, Janina</subfield><subfield code="d">1945-2004</subfield><subfield code="e">Verfasser</subfield><subfield code="0">(DE-588)113520067X</subfield><subfield code="4">aut</subfield></datafield><datafield tag="245" ind1="1" ind2="0"><subfield code="a">Marsz Śmierci</subfield><subfield code="b">ewakuacja piesza więźniów KL Stutthof i jego podobozów 25 stycznia - 3 maja 1945 = Death March : pedestrian evacuation of prisoners of KL Stutthof and ist subcamps : January 25 - May 3, 1945</subfield><subfield code="c">Janina Grabowska</subfield></datafield><datafield tag="246" ind1="1" ind2="1"><subfield code="a">Death March</subfield></datafield><datafield tag="250" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">Wydanie II, rozszerzone i zmienione przez Agnieszkę Kłys i Marcina Owsińskiego</subfield></datafield><datafield tag="264" ind1=" " ind2="1"><subfield code="a">Sztutowo</subfield><subfield code="b">Muzeum Stutthof w Sztutowie</subfield><subfield code="c">2023</subfield></datafield><datafield tag="264" ind1=" " ind2="1"><subfield code="a">Gdynia</subfield><subfield code="b">Wydawnictwo REGION</subfield></datafield><datafield tag="300" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">341 Seiten</subfield><subfield code="b">Illustrationen, Karten</subfield></datafield><datafield tag="336" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">txt</subfield><subfield code="2">rdacontent</subfield></datafield><datafield tag="337" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">n</subfield><subfield code="2">rdamedia</subfield></datafield><datafield tag="338" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">nc</subfield><subfield code="2">rdacarrier</subfield></datafield><datafield tag="546" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">Zusammenfassung in englischer Sprache</subfield></datafield><datafield tag="610" ind1="2" ind2="4"><subfield code="a">Stutthof (Concentration camp)</subfield></datafield><datafield tag="610" ind1="2" ind2="7"><subfield code="a">Konzentrationslager Stutthof</subfield><subfield code="0">(DE-588)4311349-7</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="648" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Geschichte 1945</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1=" " ind2="4"><subfield code="a">Weltkrieg (1939-1945)</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1=" " ind2="4"><subfield code="a">Death marches</subfield><subfield code="z">Poland</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1=" " ind2="4"><subfield code="a">World War, 1939-1945</subfield><subfield code="x">Concentration camps</subfield><subfield code="z">Poland</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Todesmarsch</subfield><subfield code="0">(DE-588)4576551-0</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Zweiter Weltkrieg</subfield><subfield code="0">(DE-588)4079167-1</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="651" ind1=" " ind2="4"><subfield code="a">Polen</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="0"><subfield code="a">Konzentrationslager Stutthof</subfield><subfield code="0">(DE-588)4311349-7</subfield><subfield code="D">b</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="1"><subfield code="a">Todesmarsch</subfield><subfield code="0">(DE-588)4576551-0</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="2"><subfield code="a">Zweiter Weltkrieg</subfield><subfield code="0">(DE-588)4079167-1</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="3"><subfield code="a">Geschichte 1945</subfield><subfield code="A">z</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2=" "><subfield code="5">DE-604</subfield></datafield><datafield tag="700" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">Kłys, Agnieszka</subfield><subfield code="0">(DE-588)1254644083</subfield><subfield code="4">edt</subfield></datafield><datafield tag="700" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">Owsiński, Marcin</subfield><subfield code="0">(DE-588)117549593X</subfield><subfield code="4">edt</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034979119&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Inhaltsverzeichnis</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034979119&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Literaturverzeichnis</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034979119&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Register // Personenregister</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034979119&sequence=000007&line_number=0004&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Register // Ortsregister</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034979119&sequence=000009&line_number=0005&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Abstract</subfield></datafield><datafield tag="940" ind1="1" ind2=" "><subfield code="n">oe</subfield></datafield><datafield tag="940" ind1="1" ind2=" "><subfield code="n">DHB</subfield></datafield><datafield tag="940" ind1="1" ind2=" "><subfield code="q">BSB_NED_20240404</subfield></datafield><datafield tag="940" ind1="1" ind2=" "><subfield code="q">DHB_BSB_FID</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">355.009</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">09044</subfield><subfield code="g">438</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">355.009</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">09044</subfield><subfield code="g">43</subfield></datafield><datafield tag="943" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-034979119</subfield></datafield></record></collection> |
| geographic | Polen |
| geographic_facet | Polen |
| id | DE-604.BV049635385 |
| illustrated | Illustrated |
| index_date | 2024-07-03T23:38:56Z |
| indexdate | 2024-11-11T09:05:55Z |
| institution | BVB |
| language | Polish |
| oai_aleph_id | oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-034979119 |
| oclc_num | 1429558369 |
| open_access_boolean | |
| owner | DE-12 |
| owner_facet | DE-12 |
| physical | 341 Seiten Illustrationen, Karten |
| psigel | BSB_NED_20240404 DHB_BSB_FID |
| publishDate | 2023 |
| publishDateSearch | 2023 |
| publishDateSort | 2023 |
| publisher | Muzeum Stutthof w Sztutowie Wydawnictwo REGION |
| record_format | marc |
| spelling | Grabowska-Chałka, Janina 1945-2004 Verfasser (DE-588)113520067X aut Marsz Śmierci ewakuacja piesza więźniów KL Stutthof i jego podobozów 25 stycznia - 3 maja 1945 = Death March : pedestrian evacuation of prisoners of KL Stutthof and ist subcamps : January 25 - May 3, 1945 Janina Grabowska Death March Wydanie II, rozszerzone i zmienione przez Agnieszkę Kłys i Marcina Owsińskiego Sztutowo Muzeum Stutthof w Sztutowie 2023 Gdynia Wydawnictwo REGION 341 Seiten Illustrationen, Karten txt rdacontent n rdamedia nc rdacarrier Zusammenfassung in englischer Sprache Stutthof (Concentration camp) Konzentrationslager Stutthof (DE-588)4311349-7 gnd rswk-swf Geschichte 1945 gnd rswk-swf Weltkrieg (1939-1945) Death marches Poland World War, 1939-1945 Concentration camps Poland Todesmarsch (DE-588)4576551-0 gnd rswk-swf Zweiter Weltkrieg (DE-588)4079167-1 gnd rswk-swf Polen Konzentrationslager Stutthof (DE-588)4311349-7 b Todesmarsch (DE-588)4576551-0 s Zweiter Weltkrieg (DE-588)4079167-1 s Geschichte 1945 z DE-604 Kłys, Agnieszka (DE-588)1254644083 edt Owsiński, Marcin (DE-588)117549593X edt Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034979119&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Inhaltsverzeichnis Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034979119&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Literaturverzeichnis Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034979119&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Register // Personenregister Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034979119&sequence=000007&line_number=0004&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Register // Ortsregister Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034979119&sequence=000009&line_number=0005&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Abstract |
| spellingShingle | Grabowska-Chałka, Janina 1945-2004 Marsz Śmierci ewakuacja piesza więźniów KL Stutthof i jego podobozów 25 stycznia - 3 maja 1945 = Death March : pedestrian evacuation of prisoners of KL Stutthof and ist subcamps : January 25 - May 3, 1945 Stutthof (Concentration camp) Konzentrationslager Stutthof (DE-588)4311349-7 gnd Weltkrieg (1939-1945) Death marches Poland World War, 1939-1945 Concentration camps Poland Todesmarsch (DE-588)4576551-0 gnd Zweiter Weltkrieg (DE-588)4079167-1 gnd |
| subject_GND | (DE-588)4311349-7 (DE-588)4576551-0 (DE-588)4079167-1 |
| title | Marsz Śmierci ewakuacja piesza więźniów KL Stutthof i jego podobozów 25 stycznia - 3 maja 1945 = Death March : pedestrian evacuation of prisoners of KL Stutthof and ist subcamps : January 25 - May 3, 1945 |
| title_alt | Death March |
| title_auth | Marsz Śmierci ewakuacja piesza więźniów KL Stutthof i jego podobozów 25 stycznia - 3 maja 1945 = Death March : pedestrian evacuation of prisoners of KL Stutthof and ist subcamps : January 25 - May 3, 1945 |
| title_exact_search | Marsz Śmierci ewakuacja piesza więźniów KL Stutthof i jego podobozów 25 stycznia - 3 maja 1945 = Death March : pedestrian evacuation of prisoners of KL Stutthof and ist subcamps : January 25 - May 3, 1945 |
| title_exact_search_txtP | Marsz Śmierci ewakuacja piesza więźniów KL Stutthof i jego podobozów 25 stycznia - 3 maja 1945 = Death March : pedestrian evacuation of prisoners of KL Stutthof and ist subcamps : January 25 - May 3, 1945 |
| title_full | Marsz Śmierci ewakuacja piesza więźniów KL Stutthof i jego podobozów 25 stycznia - 3 maja 1945 = Death March : pedestrian evacuation of prisoners of KL Stutthof and ist subcamps : January 25 - May 3, 1945 Janina Grabowska |
| title_fullStr | Marsz Śmierci ewakuacja piesza więźniów KL Stutthof i jego podobozów 25 stycznia - 3 maja 1945 = Death March : pedestrian evacuation of prisoners of KL Stutthof and ist subcamps : January 25 - May 3, 1945 Janina Grabowska |
| title_full_unstemmed | Marsz Śmierci ewakuacja piesza więźniów KL Stutthof i jego podobozów 25 stycznia - 3 maja 1945 = Death March : pedestrian evacuation of prisoners of KL Stutthof and ist subcamps : January 25 - May 3, 1945 Janina Grabowska |
| title_short | Marsz Śmierci |
| title_sort | marsz smierci ewakuacja piesza wiezniow kl stutthof i jego podobozow 25 stycznia 3 maja 1945 death march pedestrian evacuation of prisoners of kl stutthof and ist subcamps january 25 may 3 1945 |
| title_sub | ewakuacja piesza więźniów KL Stutthof i jego podobozów 25 stycznia - 3 maja 1945 = Death March : pedestrian evacuation of prisoners of KL Stutthof and ist subcamps : January 25 - May 3, 1945 |
| topic | Stutthof (Concentration camp) Konzentrationslager Stutthof (DE-588)4311349-7 gnd Weltkrieg (1939-1945) Death marches Poland World War, 1939-1945 Concentration camps Poland Todesmarsch (DE-588)4576551-0 gnd Zweiter Weltkrieg (DE-588)4079167-1 gnd |
| topic_facet | Stutthof (Concentration camp) Konzentrationslager Stutthof Weltkrieg (1939-1945) Death marches Poland World War, 1939-1945 Concentration camps Poland Todesmarsch Zweiter Weltkrieg Polen |
| url | http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034979119&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034979119&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034979119&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034979119&sequence=000007&line_number=0004&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034979119&sequence=000009&line_number=0005&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |
| work_keys_str_mv | AT grabowskachałkajanina marszsmierciewakuacjapieszawiezniowklstutthofijegopodobozow25stycznia3maja1945deathmarchpedestrianevacuationofprisonersofklstutthofandistsubcampsjanuary25may31945 AT kłysagnieszka marszsmierciewakuacjapieszawiezniowklstutthofijegopodobozow25stycznia3maja1945deathmarchpedestrianevacuationofprisonersofklstutthofandistsubcampsjanuary25may31945 AT owsinskimarcin marszsmierciewakuacjapieszawiezniowklstutthofijegopodobozow25stycznia3maja1945deathmarchpedestrianevacuationofprisonersofklstutthofandistsubcampsjanuary25may31945 AT grabowskachałkajanina deathmarch AT kłysagnieszka deathmarch AT owsinskimarcin deathmarch |