Księstwo pruskie w XVI wieku: ustawa o rządzie z 1542 roku = Das Herzogtum Preussen im 16. Jahrhundert : die Regimentsnottel (Verfassungsgesetz) aus dem Jahre 1542
Gespeichert in:
| 1. Verfasser: | |
|---|---|
| Format: | Buch |
| Sprache: | Polish |
| Veröffentlicht: |
Toruń
Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika
2022
|
| Ausgabe: | Wydanie 2 |
| Schlagworte: | |
| Online-Zugang: | Inhaltsverzeichnis Inhaltsverzeichnis Inhaltsverzeichnis Register // Ortsregister Register // Personenregister Literaturverzeichnis |
| Beschreibung: | Bibliografia na stronach 283-299. Indeksy Deutsche Zusammenfassung |
| Beschreibung: | 336 Seiten Karten 24 cm |
Internformat
MARC
| LEADER | 00000nam a2200000 c 4500 | ||
|---|---|---|---|
| 001 | BV049323119 | ||
| 003 | DE-604 | ||
| 005 | 20231220 | ||
| 007 | t | ||
| 008 | 230912s2022 pl |||| |||| 00||| pol d | ||
| 015 | |a 23,A03 |2 dnb | ||
| 016 | 7 | |a 1258213087 |2 DE-101 | |
| 020 | |z 9788323147534 |9 978-83-231-4753-4 | ||
| 035 | |a (OCoLC)1401193800 | ||
| 035 | |a (DE-599)DNB1258213087 | ||
| 040 | |a DE-604 |b ger |e rda | ||
| 041 | 0 | |a pol | |
| 044 | |a pl |c XA-PL | ||
| 049 | |a DE-12 | ||
| 084 | |a HIST |q DE-12 |2 fid | ||
| 100 | 1 | |a Małłek, Janusz |d 1937- |e Verfasser |0 (DE-588)112421415 |4 aut | |
| 245 | 1 | 0 | |a Księstwo pruskie w XVI wieku |b ustawa o rządzie z 1542 roku = Das Herzogtum Preussen im 16. Jahrhundert : die Regimentsnottel (Verfassungsgesetz) aus dem Jahre 1542 |c Janusz Małłek |
| 246 | 1 | 1 | |a Das Herzogtum Preussen im 16. Jahrhundert |
| 250 | |a Wydanie 2 | ||
| 264 | 1 | |a Toruń |b Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika |c 2022 | |
| 300 | |a 336 Seiten |b Karten |c 24 cm | ||
| 336 | |b txt |2 rdacontent | ||
| 337 | |b n |2 rdamedia | ||
| 338 | |b nc |2 rdacarrier | ||
| 500 | |a Bibliografia na stronach 283-299. Indeksy | ||
| 500 | |a Deutsche Zusammenfassung | ||
| 600 | 0 | 7 | |a Albrecht |c Preußen, Herzog |d 1490-1568 |0 (DE-588)118637673 |2 gnd |9 rswk-swf |
| 648 | 7 | |a Geschichte 1525-1566 |2 gnd |9 rswk-swf | |
| 650 | 0 | 7 | |a Adel |0 (DE-588)4000464-8 |2 gnd |9 rswk-swf |
| 650 | 0 | 7 | |a Ständeordnung |0 (DE-588)4182787-9 |2 gnd |9 rswk-swf |
| 650 | 0 | 7 | |a Innenpolitik |0 (DE-588)4027058-0 |2 gnd |9 rswk-swf |
| 650 | 0 | 7 | |a Verfassung |0 (DE-588)4062787-1 |2 gnd |9 rswk-swf |
| 650 | 0 | 7 | |a Privileg |0 (DE-588)4132797-4 |2 gnd |9 rswk-swf |
| 651 | 7 | |a Herzogtum Preußen |0 (DE-588)4137053-3 |2 gnd |9 rswk-swf | |
| 689 | 0 | 0 | |a Albrecht |c Preußen, Herzog |d 1490-1568 |0 (DE-588)118637673 |D p |
| 689 | 0 | 1 | |a Herzogtum Preußen |0 (DE-588)4137053-3 |D g |
| 689 | 0 | 2 | |a Verfassung |0 (DE-588)4062787-1 |D s |
| 689 | 0 | 3 | |a Ständeordnung |0 (DE-588)4182787-9 |D s |
| 689 | 0 | 4 | |a Adel |0 (DE-588)4000464-8 |D s |
| 689 | 0 | 5 | |a Privileg |0 (DE-588)4132797-4 |D s |
| 689 | 0 | 6 | |a Innenpolitik |0 (DE-588)4027058-0 |D s |
| 689 | 0 | 7 | |a Geschichte 1525-1566 |A z |
| 689 | 0 | |5 DE-604 | |
| 776 | 0 | 8 | |i Erscheint auch als |n Online-Ausgabe |z 978-83-231-4455-7 |
| 856 | 4 | 2 | |m B:DE-101 |q application/pdf |u https://d-nb.info/1258213087/04 |3 Inhaltsverzeichnis |
| 856 | 4 | 2 | |m DNB Datenaustausch |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034584033&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Inhaltsverzeichnis |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034584033&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Inhaltsverzeichnis |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034584033&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Register // Ortsregister |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034584033&sequence=000007&line_number=0004&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Register // Personenregister |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034584033&sequence=000009&line_number=0005&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Literaturverzeichnis |
| 940 | 1 | |n oe | |
| 940 | 1 | |n DHB | |
| 940 | 1 | |q BSB_NED_20231220 | |
| 940 | 1 | |q DHB_BSB_FID | |
| 942 | 1 | 1 | |c 909 |e 22/bsb |f 09031 |g 43 |
| 942 | 1 | 1 | |e 22/bsb |g 438 |
| 943 | 1 | |a oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-034584033 | |
Datensatz im Suchindex
| _version_ | 1812460445396631552 |
|---|---|
| adam_text |
SPIS
TREYYCI
PRZEDMOWA
DO
DRUGIEGO
WYDANIA
.
5
WSTYYP
.
11
1
.
ZNACZENIE
PODJYYTEGO
TEMATU
.
11
2.
STAN
BADAYY
.
11
3.
METODA
.
12
4.
YYRODYYA
RYYKOPIYYMIENNE
.
14
5.
YYRODYYA
DRUKOWANE
.
16
6.
OPRACOWANIA
.
18
7.
CEL
PRACY
.
21
ROZDZIAYY
I
OBSZAR,
YYRODOWISKO,
ROZWOJ
GOSPODARCZY
I
SPOYYECZNY
PRUS
KSIYYYYYYCYCH
W
POYYOWIE
XVI
W.
.
23
1.
OBSZAR,
GRANICE
I
YYRODOWISKO
GEOGRAFICZNE
.
2
3
2.
LICZBA
LUDNOYYCI
.
24
3.
PODZIAYY
ADMINISTRACYJNY
.
2
5
A)
OKRYYGI
.
25
B)
STAROSTWA
.
27
C)
KOMORNICTWA
I
AMTY
SOYYTYSIE
.
30
D)
GMINY
MIEJSKIE
I
WIEJSKIE
.
30
4.
POTENCJAYY
GOSPODARCZY
KSIYYCIA
I
STANOW
W
PRUSACH
KSIYYYYYYCYCH
W
POLOWIE
XVI
W.
.
30
A)
PODZIAYY
WYYASNOYYCI
ZIEMSKIEJ.
ZASTAWY
.
31
B)
DOCHODY
KSIYYYYYYCE
.
48
C)
POZYCJA
SPOYYECZNA
I
GOSPODARCZA
STANOW
.
62
5.
ROZWOJ
GOSPODARCZY
PRUS
KSIYYYYYYCYCH
W
XVI
W.
JAKO
CZYNNIK
DYNAMICZNY
ROZWOJU
SPOYYECZNEGO.
87
A)
UWAGI
WSTYYPNE
.
87
B)
WARUNKI
DETERMINUJYYCE
ROZWOJ
GOSPODARCZY
.
91
C)
HANDEL
ZAGRANICZNY
JAKO
CZYNNIK
OKREYYLAJYYCY
STOPIEYY
I
TENDENCJYY
ROZWOJU
GOSPODARCZEGO
KRAJU
.
96
334
I
SPIS
TREYYCI
ROZDZIAYY
II
KSIYYYYYY
A
STANY
W
LATACH
1515-1541
NA
TLE
DZIEJOW
REPREZENTACJI
STANOWEJ
W
PRUSACH
.
III
1.
WSTYYP:
UTWORZENIE
SIYY
REPREZENTACJI
STANOWEJ
W
PRUSACH
.
111
2.
REPREZENTACJA
STANOWA
W
LENNYM
PAYYSTWIE
KRZYYYACKIM
W
LATACH
1466-1525
.
115
A)
ZAKON
A
STANY
1466-1498
.
116
B)
STANY
ZA
OSTATNICH
WIELKICH
MISTRZOW
1498-1525
.
118
5.
KSIYYYYYY
A
STANY
W
LATACH
1525-1541
.
134
A)
ORGANIZACJA
STANOW
.
13
5
B)
STOSUNKI
MIYYDZY
WYYADCYY
A
STANAMI
W
LATACH
1525-1541
.
141
ROZDZIAYY
III
SEJM
LETNI
1542
R.
DYSKUSJA
NAD
PROJEKTEM
REGIMENTSNOTTEL
.
161
1.
SPRAWA
TURECKA
JAKO
BEZPOYYREDNIA
PRZYCZYNA
PROJEKTU
WYDANIA
REGIMENTSNOTTEL
.
161
A)
W
OKRESIE
DO
SEJMU
CZERWCOWO-LIPCOWEGO
15
42
R.
.
161
B)
NA
SEJMIE
CZERWCOWO-LIPCOWYM
1542
R
.
166
2.
OBRADY
MAYYEGO
WYDZIAYYU
NA
SEJMIE
CZERWCOWO
-LIPCOWYM
1542R
.
171
A)
PROJEKT
REGIMENTSNOTTEL.
.
172
B)
STARANIA
W
POLSCE
O
POTWIERDZENIE
REGIMENTSNOTTEL
.
180
C)
PROCURATORIUM
DLA
KSIYYYYYYT
DOPUSZCZONYCH
DO
LENNA
PRUSKIEGO
181
D)
POMOC
NA
WOJNYY
TURECKYY
.
183
E)
UTWORZENIE
KLASZTORU
PANIEYYSKIEGO
.
184
F
)
SPRAWA
MONETY,
GRANICY
LITEWSKIEJ,
SZKOYYY
PARTYKULARNEJ
I
SYYDOWNICTWA
.
186
G)
ZAKOYYCZENIE
SEJMU
CZERWCOWO-LIPCOWEGO
1542
R
.
187
ROZDZIAYY
IV
SEJM
LISTOPADOWY
1542
R.
UCHWALENIE
REGIMENTSNOTTEL
189
1.
DALSZA
DYSKUSJA,
UCHWALENIE
I
OPIECZYYTOWANIE
REGIMENTSNOTTEL
NA
SEJMIE
1542
R
.
189
2.
STARANIA
W
POLSCE
O
POTWIERDZENIE
REGIMENTSNOTTEL
.
200
3.
PODATEK
NA
OBRONYY
PRZECIW
TURKOM
.
201
4.
SZKOYYA
PARTYKULARNA
.
202
ROZDZIAYY
V
ANALIZA
REGIMENTSNOTTEL
.
203
1.
UNORMOWANIE
URZYYDU
BISKUPIEGO
.
204
SPIS
TREYYCI
I
335
ART.
I
.
204
ART.
2
.
205
ART.
3
.
205
ART.
4
.
206
ART.
5
.
210
ART.
6
.
21
O
ART.
7
.
211
ART.
8
.
213
ART.
9
.
214
ART.
10
.
215
2.
ZAOPATRZENIE
KSIYYYYNY
I
KSIYYYYNICZKI;
OPIEKA
.
216
ART.
1
.
216
ART.
2
.
217
ART.
3
.
219
3.
USTALENIE
RZYYDU
.
220
ART.
1
-
RZYYD
.
220
ART.
2.
NAMIESTNICY.
REGENCJA
.
228
ART.
3.
POBYT
STAYYY
W
KRAJU
KSIYYYYYYT
DOPUSZCZONYCH
DO
LENNA
.
231
ART.
4.
WYNAGRODZENIE
REGENTOW,
OPYYACENIE
KOSZTOW
PODROYYY
POSELSTW
ZA
GRANICYY
.
232
ART.
5.
ZARZYYD
DWOREM
W
KROLEWCU
I
DOCHODAMI
PAYYSTWA
.
233
ART.
6.
KOLEJNOYYYY
AWANSOW
.
234
ART.
7.
OBOWIYYZKI
NADRADCOW
JAKO
REGENTOW
.
235
ART.
8.
OBOWIYYZKI
STAROSTOW
.
236
ART.
9.
PRAWO ZWOYYYWANIA
STANOW
PRZEZ
CZTERECH
NADRADCOW
.
237
ART.
1
O.
OBSADZENIE
ZAMKOW
PRZYGRANICZNYCH
.
238
ART.
11.
KASA
I
ARCHIWUM
STANOWE
.
238
ART.
12.
OSTATECZNE
USTALENIE
WYYADZY
REGENTOW,
ICH
PIECZYYCIE
.
240
ROZDZIAYY
VI
STARANIA
O
ZATWIERDZENIE
W
POLSCE,
REALIZACJA
I
ZNACZENIE
REGIMENTSNOTTEL
.
241
1.
STARANIA
O
ZATWIERDZENIE
REGIMENTSNOTTEL
W
POLSCE
.
241
2.
REALIZACJA
REGIMENTSNOTTEL
.
249
A)
UNORMOWANIE
URZYYDU
BISKUPIEGO
.
250
B)
ZAOPATRZENIE
KSIYYYYNY
I
KSIYYYYNICZKI,
OPIEKA
.
253
C)
USTALENIE
RZYYDU
.
253
3.
ZNACZENIE
REGIMENTSNOTTEL
.
260
I
SPIS
TREYYCI
ANEKS
.
267
WYKAZ
SKROTOW
.
281
BIBLIOGRAFIA
.
283
ZUSAMMENFASSUNG
.
301
INDEKS
OSOBOWY
.
311
INDEKS
NAZW
GEOGRAFICZNYCH
.
325
SPIS TREŚCI PRZEDMOWA DO DRUGIEGO WYDANIA. WSTĘP. i. ZNACZENIE PODJĘTEGO TEMATU. 2. . STAN BADAŃ. 3. METODA. 4. ŹRÓDŁA RĘKOPIŚMIENNE. 5. ŹRÓDŁA DRUKOWANE. 6. OPRACOWANIA. 7. CEL PRACY. 5 u 1i ii 12 14 16 18 21 ROZDZIAŁ I OBSZAR, ŚRODOWISKO, ROZWÓJ GOSPODARCZY I SPOŁECZNY PRUS KSIĄŻĘCYCH W POŁOWIE XVI W. i. OBSZAR, GRANICE I ŚRODOWISKO GEOGRAFICZNE. 2. LICZBA LUDNOŚCI. 3. PODZIAŁ ADMINISTRACYJNY. a) Okręgi. b) Starostwa. c) Komornictwa i amty sołtysie. d) Gminy miejskie i wiejskie. 4- POTENCJAŁ
GOSPODARCZY KSIĘCIA I STANÓW W PRUSACH KSIĄŻĘCYCH W POŁOWIE XVIW . a) Podział własności ziemskiej. Zastawy. b) Dochody książęce. c) Pozycja społeczna i gospodarcza stanów. 5. ROZWÓJ GOSPODARCZY PRUS KSIĄŻĘCYCH W XVIW JAKO CZYNNIK DYNAMICZNY ROZWOJU SPOŁECZNEGO. a) Uwagi wstępne. b) Warunki determinujące rozwój gospodarczy. c) Handel zagraniczny jako czynnik określający stopień i tendencję rozwoju gospodarczego kraju. 23 23 24 25 25 27 3o 3o 30 31 48 62 87 87 91 96
334 I SPIS TREŚCI ROZDZIAŁ II KSIĄŻĘ A STANY W LATACH 15x5-1541 NA TLE DZIEJÓW REPREZENTACJI STANOWEJ W PRUSACH. i. WSTĘP: UTWORZENIE SIĘ REPREZENTACJI STANOWEJ W PRUSACH. 2. REPREZENTACJA STANOWA W LENNYM PAŃSTWIE KRZYŻACKIM W LATACH 1466-1515. a) Zakon a stany 1466-1498. b) Stany za ostatnich wielkich mistrzów 1498-1515. 3. KSIĄŻĘ A STANY W LATACH 1525—1541. a) Organizacja stanów. b) Stosunki między władcą a stanami wiatach 1515-1541. ш iii 115 116 118 134 13 5 141 ROZDZIAŁ III SEJM LETNI 1541 R. DYSKUSJA NAD PROJEKTEM REGIMENTSNOTTEL. i. SPRAWA TURECKA.JAKO BEZPOŚREDNIA PRZYCZYNA PROJEKTU WYDANIA REGIMENTSNOTTEL. a) W okresie do sejmu czerwcowo-lipcowego 1541г. b) Na sejmie czerwcowo-lipcowym 1542 r. 1. OBRADY MAŁEGO WYDZIAŁU NA SEJMIE CZERWCOWO-LIPCOWYM 1541R. a) Projekt Regimentsnottel. b) Starania w Polsce o potwierdzenie
Regimentsnottel. c) Procuratorium dla książąt dopuszczonych do lenna pruskiego d) Pomoc na wojnę turecką. e) Utworzenie klasztoru panieńskiego. f) Sprawa monety, granicy litewskiej, szkoły partykularnej i sądownictwa. g) Zakończenie sejmu czerwcowo-lipcowego 15 41 r. 161 161 161 166 172 171 180 181 183 184 186 187 ROZDZIAŁ IV SEJM LISTOPADOWY 1542 R. UCHWALENIE REGIMENTSNOTTEL i. DALSZA DYSKUSJA, UCHWALENIE I OPIECZĘTOWANIE REGIMENTSNOTTEL NA SEJMIE 1542 R. 2. STARANIA W POLSCE O POTWIERDZENIE REGIMENTSNOTTEL. 3. PODATEK NA OBRONĘ PRZECIW TURKOM. 4. SZKOŁA PARTYKULARNA. 189 189 200 201 202 ROZDZIAŁ V ANALIZA REGIMENTSNOTTEL. i. UNORMOWANIE URZĘDU BISKUPIEGO. 203 204
SPIS TREŚCI Art. i. Art. 2. Art. 3. Art. 4. Art. 5. Art. 6. Art. 7. Art. 8. Art. 9. Art. i o. 2. ZAOPATRZENIE KSIĘŻNY I KSIĘŻNICZKI; OPIEKA. Art. i. Art. 2. Art. 3. 3. USTALENIE
RZĄDU. Art. i - Rząd. Art. 2. Namiestnicy. Regencja. Art. 3. Pobyt stały w kraju książąt dopuszczonych do lenna. Art. 4. Wynagrodzenie regentów, opłacenie kosztów podróży poselstw za granicą. Art. 5. Zarząd dworem w Królewcu i dochodami państwa. Art. 6. Kolejność awansów. Art. 7. Obowiązki nadradców jako regentów. Art. 8. Obowiązki starostów. Art. 9. Prawo zwoływania stanów przez czterech nadradców. Art. i o. Obsadzenie zamków przygranicznych. Art. 11. Kasa i archiwum stanowe. Art. 12. Ostateczne ustalenie władzy regentów, ich pieczęcie. I 335 204 205 205 206 21 o 210 211 213 214 215 216 216 217 219 220 220 228 231 232 233 234 235 236 237 238 238 240 ROZDZIAŁ VI STARANIA O ZATWIERDZENIE W POLSCE, REALIZACJA I ZNACZENIE REGIMENTSNOTTEL. i. STARANIA O ZATWIERDZENIE REGIMENTSNOTTEL W POLSCE. 2. REALIZACJA
REGIMENTSNOTTEL. a) Unormowanie urzędu biskupiego. b) Zaopatrzenie księżny i księżniczki, opieka. c) Ustalenie rządu. 3. ZNACZENIE REGIMENTSNOTTEL. 241 241 249 250 253 253 260
^^ I spis TREŚCI ANEKS. WYKAZ SKRÓTÓW. BIBLIOGRAFIA. ZUSAMMENFASSUNG. INDEKS OSOBOWY. INDEKS NAZW GEOGRAFICZNYCH. 267 281 283 3o1 311 325
INDEKS NAZW GEOGRAFICZNYCH * A Afryka 91 Allenburg, miasto 47 Ameryka 91 Anglia 92, 96, 225 Ansbach, miasto i księstwo w Rzeszy 20,122, 221-222, 226, 230-231 Antwerpia, miasto w Belgii 56 Austria 197, 225, 227 В Baiersdorf, miastowe Frankonii 230 Balga, miasto i starostwo 27, 29, 32, 34,36, 40,50-51, 60,71, 75-76, 184,198, 208, 211-212 Bałtyk, morze 96,102-103 Barciany, miasto i starostwo 29, 3 2, 34,36,40-42,46,50-51, 60,70, 151,183, 197, 199 Bartoszyce, miasto i starostwo 27, 29,3 2,3 4,3 6-3 7,40-41,46, 50-51,60, 63, 69-70, 75,82, 116, 128-129,13 2, 13 8, 168, 197, 199, 2.19, 2-37 Bawaria, księstwo w Rzeszy 225, 227 Bayreuth, miasto i księstwo w Rzeszy 20, 226, 230-231 Belt, cieśnina na Bałtyku 103 Biskupiec, miasto 46 Boliwia 91 BörnsteinhofF, komornictwo 60 Brandenburgia 123, 226-227, 260 Bratysława, miasto w Słowacji 133 Brugia, miasto w Belgii 56 Bubeinen, wieś koło Królewca 44 Buda, stolica Węgier 161 Burgundia 225 Burkensdorf (Bürgersdorf ) komornictwo 42, 59 C Capom, komornictwo 41,60 Continen, folwark stołowy, książęcy 2-33 Crailsheim, miasto w księstwie Ansbach 230 Cremitten, komornictwo 83 Creuzburg (Kreuzburg), komornictwo 28, 82 * Pominięto hasła: Królewiec, Księstwo Pruskie, Prusy, Prusy Książęce, Polska
326 I INDEKS NAZW GEOGRAFICZNYCH Cynty, miasto i starostwo 46, 64, 76, 82, 169 Czechy 91 Freudenthal, wieś w starostwie pasłęckim 82 Frydląd, miasto 37,46,116, 242 D Dania 65,113, 123, 155-156, 186, 194, 207 Dąbrówno, miasto i starostwo 29, 3 3,40,42,44,46, 50-51, 59,64, 151, 183, 199, 237 Dejma, rzeka 97 Dinslaken, miasto w księstwie Cleve G Galiny, wieś w starostwie bartoszyckim 75 Gardeja, miasto 46, 212 Gdańsk, miasto w Prusach Królewskich 14-15, 63-65, 68-69, 93-95,97,101-105, 150, 260 Genslacken, wieś koło Królewca 44 Georgenburg, miasto i starostwo 3 2, 34, 36, 39-41, 50-51, 59, 202 Getynga, miasto w Niemczech 16, 91 Dolno, komornictwo 30 Domnau, folwark 82,164,168-169 Domnowo, komornictwo 46 Dryfurt, komornictwo 46 Działdowo, miasto i starostwo 29, 3 3 3 5 4i. 46, 50-51, 59,68, 151,173,183, 198, 202, 219 E Eisenberg, komornictwo 76, 89 Elbląg, miasto w Prusach Królewskich 74,97,1 o 1 -1 o 5 Ełk, miasto i starostwo 29, 32,34, 36,40, 46,50-51,53,59, 64,73, 84-86, 237 Europa91-92, iii-ii2,114-115, 124,161 Europa Zachodnia 95-96, 106 F Francja 92, 96, 225 Frankonia, księstwo w Rzeszy 146, 151,181-183,195,221,226, 230-231, 260 155.2-03 Gierdawy, miasto i starostwo 3 2,34, 40,46,60, 83 Girmav, komornictwo 8 3 Girsteinen, folwark w komornictwie Rudau198 Giżycko, miasto i starostwo 29,32, 34, 36,40-41,43, 50-51,59, 73.76 Gołdap, miasto 47, 64 Gostken, folwark w starostwie piskim 85-86 Górne Prusy, okręg w Prusach Książęcych 25, 27, 29, 3 3, 3 5, 37, 39.45.7i-73.97, 151. 198,139 Górowo Iławieckie, miasto 46 Grobin, miasto i starostwo 50-51, 60 Grünenhoff (Grünhof),
komornictwo 50-51,59,128 H Hesja, księstwo w Rzeszy 24
INDEKS NAZW GEOGRAFICZNYCH Hesja-Kassel, księstwo w Rzeszy 227 Hiszpania 92,96, 165 Hof, miasto w księstwie Bayreuth 230 Holandia 95-96 Holsztyn, księstwo w Rzeszy 155, 194 Huntenau, komornictwo 82 I lihlowa, miasto koło Ołomuńca 212 Iława, miasto i starostwo 27,41,46, 59-60, 169,184, 199 Iławka, miasto 46 Inflanty 121, 130,169, 198 К Kalthof, folwark stołowy książęcy 233 Kaymen (Caymen), komornictwo 29,41,60, 83,147,169, 197, 219 Kętrzyn, miasto i starostwo 29,32, 34 37, 46, 50-51,60, 63,75-76, 116, 149,151,168, 184-185, 197-199, 219, або Kisielice, miasto 46 Kitzingen, miasto w księstwie Ansbach 230 Kłajpeda, miasto i starostwo 27, 29, 32,34, 37,47,50-51,60, 63-65, 68, 97-98,107,152, 198, 238 Knauten, komornictwo 82 Knipawa, jedno z trzech miast Królewca 47, 108,126-127, 13 8, 153, 165, 176, 199, 212, 255 Korona 15, 116, 142, 180-181, 201, 228, 241, 243, 246, 263 Kowno, miasto 64 I 32-7 Kraków, stolica Polski 15,197, 203, 242, 260 Krzyżpork (Krzyżbork), miasto, komornictwo 46, 242 Kulmbach, miasto w Bayreuth 230 Kurlandia 102-104 Kwidzyn, miasto i starostwo 28-29, 3 3, 3 5.37. 4b44. 46, 50-51.59, 63, 90, 176, 178, 198-199, 209, 211-213 L Labelawka, komornictwo 8 3 Labiawa, miasto i starostwo 29,3 2, 34, 46,50-51, 60, 65, 68, 81, 83, 89,97-99,216-217 Landsberg, miejscowość nieustalona 197 Laptau, komornictwo 28,30,41 Lauthen, miejscowość na Sambii 147 Lauwkiske (Laukischen), komornictwo 81,83 Lessen, komornictwo 3 2 Lidzbark, miasto 9 3 Lipnik, jedno z trzech miast Królewca 47, 10 8, 127,13 8,18 5, 199 Lippa, rzeka 92 Lipsk, miasto w Rzeszy 167,169 Lisnowo, folwark 169
Litwa 65, 87, 97,186, 242, 246 Litwa Pruska 71,73 Lochstädt, miasto i komornictwo 3 2, 3 3, 41, 50-51, 60, 202 Lubeka, miasto w Rzeszy 56, 68, X 55-156
INDEKS NAZW GEOGRAFICZNYCH 328 I Ł Łotwa 100 Μ Malbork, miasto w Prusach Królewskich 150 Małopolska 25,100 Mantua, miasto we Włoszech 209 Marchia 13 5 Mazowsze 25, 5 5, 68-69, 80, 83, 87, 100 Mazury 71-73, 79-80, 84, 90, 150 Medenau (Meydenaw), komornictwo 28, 83 Meksyk 91 Merseburg, miasto w Rzeszy 119, 207 Miłakowo, miasto i starostwo 28-29, 3 3 3 5-39,42-43,45, 50-51, 59.72.237 Miłomłyn, miasto i starostwo 29,33, 37 39.42,45.50-5i 59.72, 184,199,237,251 Miśnia, miasto i księstwo Rzeszy 168, 197, 207, 255 Młynary, miasto 45, 64 Mołdawia 123 Morawy 162 Morąg, miasto i starostwo 14, 27, 29. 3 3, 3 5, 3 7. 4o-4i,4 5,6o, 72, 146, 197-198, 219, 237, 239 Moskwa 122,124,127,198 Mrągowo, miasto i starostwo 19, 46, 64 N Nassau, miasto w Rzeszy 169, 255 Natangia, okręg w Prusach Książęcych 25, 27, 29,32, 34, 37, 39,46,73, 81-82, 88,146, 149,239 Naumburg, miasto w Rzeszy 162, 207 Neuhausen, zamek i starostwo 28-29, 32-33,41, 50-51,60, 151,169 Neuhof, starostwo dziedziczne 29 Niderlandy 92, 96, 225 Nidzica, miasto i starostwo 27, 29, 3 3, 3 5-36, 39,44, 46, 50-51, 59, 149, 183, 197, 219 Niemcy 70, 79-80, 92,126, 129, 13 2,13 6, 207, 260 Niemen, rzeka 91,97 Nordenburg, komornictwo 32, 34, 40,46, 60 Norki (Heydecka), komornictwo 32 Norwegia 155 Norymberga, miasto w Rzeszy 132, 183,257 Nydow, komornictwo 8 3 O Olecko, miasto i starostwo 28-29, 32,34,36,40, 44,46,50-51,54, 59,73 Olsztyn, miasto w biskupstwie warmińskim 14-15 Olsztynek, miasto i starostwo 28-29, 3 3,3 5-36, 39,41,44,46,48, 50-51,59,151,183,197,199, 219, 237 Orzysz, komornictwo 30,34,50-51 Ostróda, miasto i starostwo 19,
27, 29, 33, 35,37,41,46,50-51,59, 151, 184,199
INDEKS NAZW GEOGRAFICZNYCH P Padwa, miasto we Włoszech 167 Pasłęk, miasto i starostwo 27,19,33, 35-39.4i 45 5o-5i 59.71. 146, 169,183,199, 201-202, 137 Pasym, miasto 46,64 Pellen, komornictwo 76 Peru 91 Peszt, miasto na Węgrzech 171 Pilawa, miejscowość na Mierzei Wiślanej 65, 67, 97 Piotrków, miasto 186 Pisz, miasto i starostwo 29, 32, 34, 36, 39.41. 50-51. 59,73. 85-86, 151,237 Plassenburg, miasto we Frankonii 182 Pobethen, komornictwo 83, 147 Pokarmin, miasto i starostwo 27, 29, 32,34, 36,40,46,50-51, 60, 71, 76, 88-89, 106,136, 164, 169, 180, 184,198-199, 221-222, 225, 234, 237-238, 256-259, 268 Pomezania, kraina w Prusach Książęcych 54, 73, 88 Portugalia 93, 96 Powunden, komornictwo 28, 83 Poznań, miasto 15,121,260 Prabuty, miasto i starostwo 28-29, 3 3. 3 5. 37.41.45. 50-51. 59 127, 178, 199, 212-213 Pregoła, rzeka 64,91 Pressburg (Bratysława), miasto 133, 168 Prosną, wieś w starostwie Kętrzyna 75 319 Pruska Iława, miasto 29, 32-36,40- 41,43, 46, 60, 75, 82,184,199 Prusy Królewskie 15, 19,25,31, 40,43, 57, 100-104,115-118, 122,142-143,148, 179, 181, 200-201, 216, 220, 23 5, 241, 243, 261, 263-264, 267 Prusy Krzyżackie 5, 8,17, 23,114- 116,118,121,125, 128 Przezmark, miasto i starostwo 28- 30,33,35-39,41,43,45, 50-51, 59, 72,199, 212, 237 Pupy, miejscowość 85, 90 Q Quednow (Quednau), komornictwo 83 R Ragneta, miasto i starostwo 27, 29, 32, 34, 50-51, 59, 68, 198, 217 Ratyzbona, miasto w Rzeszy 162, 164, 183 Ren, rzeka 91 Rosja 92, 127 Rudau (Rudaw), komornictwo 83, 198 Rybaki, miasto i starostwo 28-30, 32-3 3,46,50-51, 59 136, 171, 180,197-198, 202, 212, 217, 221-222,
225, 23 5, 257-259, 268 Ryga, miasto 102-105, 209 Ryn, miasto i starostwo 27, 29-30, 3i 34, 50-51, 59, 73, 85.137 Rzesza 118, 128-129, i37 МЗ, 15 5, 157, 161-167, 170, 182-183, 225-227, 230
330 I INDEKS NAZW GEOGRAFICZNYCH Rzym, miasto 167,169 S Saksonia 20, 24, 91-92,119, 123, 13 5, 151,160,178-179, 209, 221, 225-227, 257, 260 Sambia, okręg w Prusach Książęcych 24-2 5, 27, 29,3 2-3 3,3 7, 3 9, 46-47, 70, 73,75-76, 81-82, 88-90, 97,128,146,149,152, 160, 169,198, 202, 239 Schönfliess, wies' koło Królewca 153 Senegal, w Afryce 91 Sępopol, komornictwo 60, 84, 1 3 o, 215 Sielkheim, komornictwo 5 9 Sofala, w Afryce 91 Spira, miasto w Rzeszy 162 -16 3 Spitelhof, folwark stołowy książęcy 2-3 3 Stare Miasto Królewiec 47,108,120, 12 5, 127,131,13 8,154,170, 181,199, 244 Straduny, miasto i starostwo 28, 85, 198, 237 Sund, cieśnina na Bałtyku 1 o 1 -104, 107 Susz, miasto i starostwo 28-29,3 5, 59, 64. 69 Svendborg, miasto w Danii 156 Szaki, miasto i starostwo 29-30, 32-33, 50-51,59, 83, 106,136, 152, 180,198, 202, 221-222, 225,23 5, 257-259, 268 Szczecin, miasto 105 Szczytno, starostwo 29,33,3 5-36, 39- 42- 44- 46,50-51- 59- 73- 86, 199, 218 Szestno, starostwo 29, 34, 36,39, 50-51, 59-73- DO, 199.237 Szlezwik, miasto i księstwo w Rzeszy 194 Szwecja 65,155, 207 Szymbark, starostwo 31,33,35, 40-41,59,169, 211-212 Ś Śląsk 146, 162, 23 i Święta Siekierka, miasto, komornictwo 46, 64,123,173 T Tapiewo, starostwo 29,3 2,3 4,3 9,47, 50-51,60,76, 81, 83, 89,97-99, 164, 168,180, 184,197,199, 201-202,217-219, 221-222, 225, 23 5, 238-240, 259, 268 Taplaki, komornictwo 29, 32,34, 40-41,50-51, 60, 81, 211 Tauroggen, starostwo 34 Thierenberg (Thyrenberg), komornictwo 28, 83 Toruń, miasto w Prusach Królewskich 126-127,162 Trankwitzer, jezioro 176 Turcja 118,156 Tybinga 262 Tylża, miasto
i starostwo 29,3 2, 34, 37, 47 50-5i,59 64, 68,217 U Uplik, wieś w starostwie Szestna 8 5 W Waldau,komornictwo 32,34, 50-51, 59,83
INDEKS NAZW GEOGRAFICZNYCH Wargen, komornictwo 8 3 Warmia 151 Warszawa, miasto 15 Welawa, miasto 37,47, 116,139 Wenefeld, wieś koło Królewca 44 Węgorzewo, miasto i starostwo 29, 32,34. 46,50-51. 54-55. 59, 73.84 Wielkopolska 25,100 Wilno, miasto 260 Wirtembergia, księstwo w Rzeszy 24, 227, 262 Wisła, rzeka 127 Wismar, miasto w Rzeszy 260 Wittenberga, miasto 163, 169, 209, 226 Włochy 96 I 331 Wohnsdorf, folwark 41 Wołoszczyzna 157 Wonnenberg, wieś koło Królewca 44 Woria, komornictwo 8 2 Wrocław, miasto 15, 121, 133,152, 162 Wunsiedel, miasto w księstwie Bayreuth 230 Wystruć, miasto i starostwo 28-30, 3 2, 3 4, 3 7, 47, 5 0-51, 5 4, 5 9,64, 83, 107, i 51, 199, 211 Z Zalewo, komornictwo 27-28,32,34, 41,44-45,47,50-51,59 178, 237 Zatoka Wiślana 212
INDEKS OSOBOWY A Achelen Henryk, kupiec z Antwerpii 5 6 Adler Ambroży, prawnik 187 Adler Krzysztof, prawnik 187 Albe Jan, starosta Rybaków 170,173, 198 Albe Konrad, szlachcic 170 Albowie, rodzina 70 Albrecht Alcybiades, margrabia brandenburski 18z, 231, 247 Albrecht Fryderyk, książę pruski 220, 238, 253 Albrecht, książę pruski, zmarły młodo 216-220 Amsdorf Mikołaj, biskup w Naumburgu 207 Andrzej II, król węgierski 262 Anholt Wincenty, mieszczanin gdański 56 Anna Maria, księżna brunszwicka, druga żona ks. Albrechta 167, 253 Anna Zofia, księżniczka pruska 158, 179,217-219, 2 5 3, 260 Apeli Jan, dr kanclerz 223 Apolonia z Ziębic, ks. legnicka 209 ArndtFelix 12, 221-224,2-34 Arnswaldowie, rodzina 71 Aubin Gustav 18, 77-78, 88, 106 Auerochsowie, rodzina 70 Auerswald Fabian, szlachcic 199 Auerswald Jakub, szlachcic 199 Auerswaldowie, rodzina 71 Aulack Kasper, starosta Stradun 165, 198 Aurifaber Jan, prezydent biskupstwa sambijskiego 251 Auskowie, rodzina 70 В Baczko Ludwig 12 BahrErnst 12, 179, 216, 223 Baltz Samson (?), szlachcic 184 Barkowski Otto 54 Bażyński Jerzy, wojewoda malborski 144-145, 2 0 0-2 01 Becker Erazm, burmistrz Starego Miasta Królewca 125 Beckherrn Carl 6 3 * Pominięto hasło ks. Albrecht. Nazwiska autorów zaznaczono kursywą.
31* I INDEKS OSOBOWY Belov Georg 227 Berendt, nieustalony 201 Berfeldowie, rodzina 70 Berg Thomas 8 Bernhart Jerzy, szlachcic 219 Besenrade Jan, nadburgrabia 146, 151, 15 3-15 5,169, 223-224, 297 Besenrodtowie, rodzina 71 Bialuński Grzegorz 8,5 5 Binder Melchior, prezydent biskupstwa sambijskiego 250-251 Birkhahnowie, rodzina 71 Biskup Marian 5-6,19,31, 40,43, 115, 126, 147 Blumenau Kasper, zw. alt Pilgerm, Krzyżak 71,145 BobrzyńskiM. 141 Bock Friedrich Samuel 12 Вodniak Stanislaw 163 Bogucka Maria 6 Borek Antoni, starosta Lochstädt 77, 82, 202, 256-259 Borcke Joachim, nadmarszałek 254-259 Bork Jerzy, mieszczanin gdański 56 Bornhack Conrad 22s, 227 Bostel Ferdynand 164 Brandt Asverus, radca książęcy 9, 165, 257-258 BreysigKurt 12,112, 216, 228, 237 Briessman Jan, teolog, administrator biskupstwa sambijskiego 149, 167, 208, 211,250 Brolhofenowie, rodzina 70 Bromsertjan, szlachcic 165 Bromsert Jerzy, szlachcic 169,173, 182,186, 202, 257-258 Brünneck Wilhelm 18,78,81,117, 160 Buczek Karol 18 Bues Almut 9, 16 Bunau Günther, biskup sambijski 229 Büttner Thea 13 C Carsten FrancisL. 20, 226, 228, 262 Cema Achacy, kasztelan gdański 13 2, 144,200-201, 242 Chelmicki Zygmunt 208 Chojnacki Wladyslaw 84 Christian II, król duński 155 Christian III, król duński 15 5 -15 6 Cieślak Edmund 7 Colbitzowie, rodzina 71 Conrad Georg 17, 41,47, 82,131, 223, 225 Cramer H 28 Creutz Filip, Krzyżak 145 D Daltitzowie, rodzina 71 Daniel Zygmunt, Krzyżak 132 Dantyszek Jan, biskup chełmiński, później warmiński 15,198 Debenowie, rodzina 70 Decjusz Jost Ludwik, zarządca mennic 93 Deegen Ernst 44, 47
DeresiewiczJanusz 5 7 Diebe Barbara, szlachcianka 197 Diebe Jakub, starosta Działdowa 198, 202, 219 Diebe Melchior, szlachcic 184 Diebenowie, rodzina 70
INDEKS OSOBOWY Dobeneck Hiob, biskup pomezański 123, 229 Dobeneckowie, rodzina 70 Döbnerowie, rodzina 70 Döbritzowie, rodzina 136 Dobrowitzowie, rodzina 70 Dohna Piotr, starosta Morąga 133, 146, 151, 197, 202, 219, 242 Dohnowie, rodzina41, 70, 75,128, 130, 135 Doroszenko Vasilij Vasilevic 100,103 Dorota, księżna pruska 150—151, 155, 195, 216-219, 222, 253 Draconitas Jan, prezydent biskupstwa pomezańskiego 251 Drahe Michał, starosta Rybaków 132, 169,184-185, 193, 196, 198,202,257 Drahe Szymon, wielki komtur 229 Drahowie, rodzina 71 Drandorfowie, rodzina 70 Drauschwitzowie, rodzina 70 Dreyssowie, rodzina 71 Dworzaczek Włodzimierz 5-6 Dyhrnowie, rodzina 70 E Eckenfeldowie, rodzina 70 Eger Grzegorz, mieszczanin królewiecki 127 Eglingenowie, rodzina 71 Egloffstein Zuzanna, szlachcianka 164,168-169 Egloffsteinowie, rodzina 70, 132 Eichichtowie, rodzina 71 Eiferdorfowie, rodzina 71 Einbecker Henryk, zarządca szpitala w Lipniku 185 Ekman Ernst 15 5 -15 6 Eldingen Tomasz, admirał 61 Eltz Jerzy, doradca wielkiego mistrza 123 Elżbieta, księżniczka pruska 253 Entfelder Christian, szlachcic 242 Eppingenowie, rodzina 70 Erbtruchsess zu Waldburg Fryderyk 197 Erbtruchsess zu Waldburg Jan Jakub 2-5 5 2-57-259 Eryk, książę brunszwicki 90 EssmanowskaJolanta 201 Eulenburg Barbara, hrabianka 169 Eulenburg Botho, hrabia 119,129, 131-133, 165,197, 202, 219 Eulenburg Wendt, hrabia 121 Eulenburgowie, rodzina 41,70,75, 128,130,135 — i36 F Faber Karl 90, 94,131, 157, 159, 162-163, 165-166, 171,218 Falkenhein Anna, szlachcianka 197 Falkenheinowie, rodzina 70,124,136 Falkensteinowie, rodzina 131 Fasolt
Kasper, nadburgrabia 256 Fasolt Paweł, starosta 144 Fassmanowie, rodzina 70 Federaw Jan, mieszczanin 127 Ferdynand, król rzymski 16 3 -164 Feuchterowie, rodzina 70 Filip, landgraf heski 152,163 Finek Albrecht, szlachcic 165, 173, 183 Fischer Fryderyk, dr, kanclerz 146, 151, 223 Fischer Hermann 120-121, 125, 131 I 313
314 I INDEKS OSOBOWY Fischer Richard 64, 90, 13 2, 242, 249 Flanss Andrzej, szlachcic 199 FliggeJörgRainer 9 Forstreuter Kurt 17, 19-20, 65, 97-99, I2-0,122-124, 221, 226, 239-240 Frantz Walther 63 FreibergJohannes, kronikarz pruski 94-95,ιοί Freiwald Helmut 12, 16, 20,117-119, 121, 124,128, 130-131, 133-134» 144-151, 153, 178-179, 182, 202, 216, 221, 223, 2-34 Froelich P. 30 Fryderyk Albrecht, książę pruski, zmarły młodo 217-218 Fryderyk I, król duński 155, 194 Fryderyk saski, wielki mistrz 27, 71, 118-123,128,13 3, 137,168, 195, 222, 229 Fryderyk, książę legnicki 133 Fryderyk, margrabia brandenburski 230 Fryderyk, palatyn Renu 16 3 Funck Jan, radca książęcy 257 G Gabelentz Jan, Krzyżak, potem starosta Dąbrówna 145, 1 51 Gabelentzowie, rodzina 71 Gadendorf Klaus, szlachcic 77 GallandiJohannes 170 Ganss Baltazar, sekretarz książęcy 8 5 Gattenhofenowie, rodzina 71 Gattenhofer Krzysztof, sekretarz wielkiego mistrza 13 o-131, 133 Gaubitzowie, rodzina 71 Gause Fritz 63,236-237 Gebelzigowie, rodzina 70 Gerdt Stefan, dr, z sądu dworskiego 121 Gericke Jan, przywódca powstania chłopskiego na Sambii 147 Gerlach Jan 116 Gerlachsheimowie, rodzina 70 Gersdorffowie, rodzina 71 Gierke Otto 20, 111 -112, 114 Gierszewski Stanislaw 97 Giesdorf Andrzej, szlachcic 183 GimbothL. 7 3 Glaubitzowie, rodzina 70 Gleiffenthalowie, rodzina 70 Gnussingen, szlachcianka 197 Goerlitz Woldemar 116 Gölnitzowie, rodzina 71 Golzheimowie, rodzina 71 Görlitz W 20 Görlitzowie, rodzina 71 Gotschowie, rodzina 70 Götz Bartłomiej, mieszczanin królewiecki 129,154 Götzenowie, rodzina 70 Górka Andrzej, kasztelan
poznański 260 Górski Karol 5,14, 20,55, 81, iii, 114-115, 136, 220, 243, 261-263, 267 Grażyński Michał 9 3 Greissingenowie, rodzina 71 Grigat Christian 44,5 5 Grigat Fritz 3 6 Gröben Jerzy, szlachcic 165, 202 Gröbenowie, rodzina 70 Gros Bartłomiej, mgr praw 131 Gruberowie, rodzina 71
INDEKS OSOBOWY Grunau Szymon 69,154 Gruneowie, rodzina 71 Grygier Tadeusz 29 Gundermann Iselin 194,2.17 H Hagen A. 58 Hagenestowie, rodzina 71 Halleowie, rodzina 71 Harnoch Agaton 207, 251 Hartung Fritz 20, 225, 227 Hase Carl Alfred 138 Haugwitz Mikołaj, mieszczanin 127 Haugwitzowie, rodzina 71 Hausenowie, rodzina 71 Hawbitz Jan, szlachcic 131 Hegemon, teolog 251 Hein Max 63, 69 Heitz Gerhard 13 Helbig Herbert 20,119, 226 HennenbergerJan 15,198 Hennenberger Kasper 18 5 Herbst Stanislaw 5 Herman „Pfaffen” 13 3 Herterowie, rodzina 71 HerzogJ. 207 Heydeck Anna, hrabianka 167 Heydeck Fryderyk, Krzyżak, następnie starosta Pisza 130, 132, 145,151, 212 Heydeck Wolff, bratanek Fryderyka 85, 165, 168,173,181,197, 202, 219, 254-25 5, 259 Heydeckowie, rodzina 71,75, 135 Hirschowie, rodzina 71 Hochbergowie, rodzina 71 Hohendorf Anzelm, szlachcic 170,184 Hohendorf Dorota, szlachcianka 198 I 315 HohendorfJerzy, szlachcic 170 Hohendorfowie, rodzina 70 Honsbergowie, rodzina 71 Horn Alexander 17,30-31,35,37, 60-61, 93—95,112, 223, 226, 254 Horst Maciej, radca książęcy 257 Hoszowski Stanisław?, 4, 100, 105 Howowie, rodzina 71 Hozjusz Stanisław, sekretarz królewski, później biskup warmiński 200 Hubatsch Walther 12, 20, 124,129, 148-149, 152, 165,216-217, 222, 249, 260 Hülsenowie, rodzina 71 I Iglingen Ulrich, szlachcic 131 Ingramowie, rodzina 71 Isenbergowie, rodzina 71 Isenburg Wilhelm Karl 194, 218 Isenburg Wilhelm, marszałek 130, 229, 247, 253 binder, teolog 251 J Jagenreuthowie, rodzina 71 Jägersdorffowie, rodzina 71 Jähnig Bernhart 7,130 Jan Albrecht, książę meklemburski 86, 253 Jan
Fryderyk, elektor saski 163, 209 Jan, biskup Merseburga 119 Jan, elektor saski 152 Jan, książę holsztyński 194 Jan, książę oldenburski 156 Jan, margrabia brandenburski 181-182
316 I INDEKS OSOBOWY Janosz-Biskupowa Irena 64 Jascy, mieszczanie gdańscy 56-57 Jasevitz Gelhorn Jan, marszałek 223 JasińskiJanusz 5 Jaski Paweł, mieszczanin gdański 56 JeanninPierre 19, 65-67, 69, 105 Jegel August 20, 226, 230 Jerzy Fryderyk, margrabia brandenburski 92, 231, 247-248, 251-252, 260 Jerzy, margrabia brandenburski 133 Joachim, elektor brandenburski 162-163, 16 6, 171, 2 4 7, 2 6 0 Joachim Erich 17, 126,132, 230 Juliusz II, papież 167 К Kalksteyn, szlachcic 13 2 Kanewitz Jan, szlachcic 133 Kanitz Jerzy, szlachcic 16 5 Kanitzowie, rodzina 71, 136 Kannacher Marcin, nadburgrabia 165, 168-169, i73 ï8i 185, 190, 197, 202,.218, 223-224, 254-255 Kannacherowie, rodzina 71 Karbitzowie, rodzina 71 Karol IV, cesarz 262 Karol V, cesarz 9,163-164 Kasper z Kaymen, przywódca powstania na Sambii 147 Katarzyna, księżniczka pruska 217 Kazimierz Jagiellończyk, król polski 117-118 Kazimierz, margrabia brandenburski i 50,181-182, 221, 230-231, 247 Kąkolewski Igor 8-9,16,36,62 Kellerowie, rodzina 71 Kempas Horst 9,66 Kern Arthur 222,234 Kerstendorff Zygmunt zob. Kierstanowski Zygmunt Kettichowie, rodzina 71 Keyser Erich 64 Kętrzyński Wojciech 5 5,79 Kierstanowski Zygmunt (Zygmunt Kerstendorff), szlachcic 258- -259 Kikół Janusz, szlachcic 183 Kikół Katarzyna, szlachcianka 173 Kikół Mikołaj, szlachcic 183 Kirchoff Wawrzyniec, dr, kanclerz 256 Kittlitz Henryk, ochmistrz ks. Doroty 127,132-133,152,198, 223 Kittlitz Jerzy, szlachcic 198 Kittlitzowie, rodzina 70,75,128, 130,135 Kleinertz Everhard Karl Bernhard 10, 248 Kleinowie, rodzina 71 Kleistowie, rodzina 71 Klingenbeck Jerzy,
starosta Kłajpedy, dyplomata 151 -15 2 Knebelowie, rodzina 71 Kniper Joachim, burmistrz Knipawy 165 Knoblochowie, rodzina 71 Kobersee Anna, szlachcianka 198 Kobersee Piotr, starosta Nidzicy 119, 129,132-133,165,197,219, 230 Koel Jan, dr, radca ansbachski 148 Koenigsberger Helmut G. 14 Koeppen Hans 16,203 Königseggowie, rodzina 130
INDEKS OSOBOWY Konopcz)9274194511968 iw 161,142, Lako, szlachcic 116 Landgrafowie, rodzina 71 M5 Landskronowie, rodzina 71 Kopernik Mikołaj 9 2 Langenowie, rodzina 71 Kospothowie, rodzina 71 Langhenicke Kuntz, szlachcic 131 Kostka Jan, podskarbi pruski 201 Lehndorf Fabian, szlachcic 77, 230 Kottwitzowie, rodzina 71 Lehndorf Kasper, szlachcic 77 Krachtowie, rodzina 71 Lehndorfowie, rodzina 130 Kreutz Melchior, szlachcic 129 Lehwald Antoni, starosta ełcki 84 Kreytzen Elżbieta, szlachcianka 199 Lehwaldowie, rodzina 71 Kreytzen Jan, kanclerz 165,168Lemcke Eva 44 -16 9, 172-173, 17 5,18 2, 19 0, Lengerowie, rodzina 71 199, 218, 223, 226, 254-256 Lepszy Kazimierz 218 Kreytzen Krzysztof, nadburgrabia Lesgewangjan, szlachcic 133, 165, 163-166,171,198-199, 211, 219, 254-259 197, 202 Lesgewangowie, rodzina 116,130 Kreytzen Melchior, ochmistrz 132-133, 165, 168, 173, 197, 202, Lewerentz Thomas 9,44 Liptitzowie, rodzina 71 218, 223, 230, 244, 254-25 5 Löbelowie, rodzina 71 Kreytzenowie, rodzina 57,71-72, Löbenowie, rodzina 71 130, 164 Lohmeyer Karl 16,29,41,136, 139, Krimpenfort Wilhelm 9, 44 256, 259 Krollmann Christian 164, 208 Lohmüller Jan, prawnik 187 Krzysztof, książę oldenburski 15 5 Küchenmeister Fryderyk, szlachcic Löschin Gotthilf9 3 Lossow Jan, szlachcic 199 199 Lossowowie, rodzina 71 KuliszerJózef91 LousseEmil20, 262-263 Kunheim Daniel, szlachcic 119 Ludwik, książę heski 119 Kunheim Jerzy, starosta Tapiewa 127,129,132133,145, 168,Luter Marcin, reformator 132,166, 171,173,181,185,197,199, 206, 208-209, гі3 252 Lüttwitzowie, rodzina 71 201-202, 219, 230, 242, 257 Lyndenow
Jan, szlachcic 131 Kunheim Krzysztof Albrecht, szlachcic 258 Ł Kunheimowie, rodzina 71, 128, 130 Łucja Dorota, księżniczka pruska 217 L Łucja, księżniczka pruska 217 Labuda Gerard 84 Lacken Barbara, szlachcianka 170 I 317
318 I INDEKS OSOBOWY Μ Machewitzowie (?), rodzina 71 Maciejewski Stanisław, poseł polski 164 Mager Friedrich 18, 23 Maksymilian I, cesarz 123, 225 Maksymilian II, cesarz 167 MałlekJanusz ^~7, ю, 62,150, 220, 228, 255-256, 267 MałowistMarian 96 Mangerwau Paweł, mieszczanin królewiecki 165 Marongiu Antonio 112 Massenbachowie, rodzina 71 Maulen Fabian, szlachcic 129, 132-13З Maurycy, elektor saski 207 Mayenthalowie, rodzina 71 Mączak Antoni 7,19,52 MeckelburgA. 94-95,101 Meddigowie, rodzina 71 Meier Hermann 18, 65-67, 97, i04-106 Meier Peter 145 Melen Zygfryd, szlachcic 170 Meurer Michał, pastor, reformator Mazur 150, 208, 215 Mewes Barbara, mieszczanka 170 Mewes Wawrzyniec, burmistrz Starego Miasta Królewca 165, 170,172,175,181,194, 242, 245 Michels Georg 8,44 Milde Dietrich, szlachcic 18 3 Mille Bartsch, szlachcic 18 3 Miltitz Henryk, Krzyżak, potem starosta Barcian i ochmistrz 130, 145-146, 151, 223 Miltitzowie, rodzina 71 Mincer Franciszek 6-7,10 Mörlin Joachim, prezydent biskupstwa sambijskiego 251 Mortensen Hans 73 Mosewitzowie, rodzina 71 Motschelnitzowie, rodzina 71 Mudchiedlerowie, rodzina 71 Müller Ernst Ferdinand 64-6 5, 68-69, 97 Mülverstedt G. A. 70-72,75, 83,13 5, 197 Myhlenowie, rodzina 71 N Naudé Wilhelm 96 Nauendorffowie, rodzina 71 Neblingenowie, rodzina 71 Nenningenowie, rodzina 71 Nickeritz Jan, szlachcic 199 Nickeritzowie, rodzina 71 Nicolovius A. 176, 204, 212 Niebelschützowie, rodzina 71 Nipszyc Kasper, agent ks. Albrechta na dworze polskim 15 North Michael 7-8,19,31,95 Nostitz Kasper, urzędnik książęcy, nadburgrabia 16,42,52, 256 Novak Hugo 68 Nowak
Zenon 64 O Oelsnitz Fryderyk, marszałek 197, 202, 219, 223, 254-255 Oelsnitz Jan, starosta Olsztynka 151 Oelsnitz Katarzyna, szlachcianka 197 Oelsnitz Krzysztof, starosta Pisza 86 Oelsnitz Quirin, szlachcic 197
INDEKS OSOBOWY Oelsnitz Sittich, szlachcic 197 Oelsnitzowie, rodzina 71 Olagüe I. 96 Opgenoorth Ernst 7 Osiander Andrzej, teolog 151 Oting Anna, szlachcianka 197 P Packmohr Andrzej, pułkownik książęcy 170 Packmohr Μ., szlachcic 170 Packmohrowie, rodzina 83 Pain Jan, starosta Wystruci, dowódca floty ks. Albrechta 151,156, 165 Pannach Heinz 13 Pannewitzowie, rodzina 71 Papée F. 141 Partein Michał, szlachcic 183 Partein, szlachcic 114, 13 1 Patyn Piotr, marszałek 2.2.2.-2.2.3 Paweł III, papież 209 PelcJulian 9 3 Peplowska Maryla 115 Perbandowie (Perbandtowie), rodzina 83, 115 Perbandt Albrecht, szlachcic 198 Perbandt Bastian, starosta Ragnety 165, 198 Perbandt Brosius, szlachcic 119 Perbandt Wawrzyniec, sędzia w Królewcu 170 Perlbach Μ. 69 Perlein Michał, mieszczanin 194, 198 Petersohn Jürgen 10, 231, 252 Pfersfelderowie, rodzina 71 Pflug Fryderyk Kasper, ochmistrz 121, 222 Philippi Rudolf69,222 I 319 Pilgerm zw., szlachcic 145 Plauen Henryk, wielki mistrz 113 PlehnHans 18, 73, 75, 78-79, 81, 106-107, 148 Plitt G. 207 Pociecha Wladyslaw 20, 119, 121, 141-142 Polentz Dorota, szlachcianka 211 Polentz Jerzy, biskup sambijski 28, 129-13 2, 13 5, 144, 146, 149, 15 3, 15 8, 16 5, 167-169, 17 3, 179, 190,197, 202, 207-212, 219, 223, 225, 230, 232, 244, 250, 252 Polentz Teofil, szlachcic 211 Polentzowie, rodzina 72 Poliander Jan, teolog 149, 208 Pollakówna Marzenna 44, 84 Porębska Krystyna 14 Portugal Krzysztof, szlachcic 131, 165,173,184 Poschmann Brigitte 120 Pregelowie, rodzina 71 Pröckjan, szlachcic 119 Próck Marcin, szlachcic 165, 170, I73 184 Próckowie, rodzina 83, 124, 131,169
Q Queiss Erhardt, biskup pomezański 28,131,13 5,149, 170, 207-212 Queissowie, rodzina 71, 136 Querfurtowie, rodzina 71 Quoosowie, rodzina 71 R Rabensteiner Melchior, marszałek 223
310 i INDEKS OSOBOWY Rachel H. 65 Radeheimowie, rodzina 71 Ramegkowie, rodzina 71 Raueneckowie, rodzina 71 Raumer F. u, 162, 189, 225, 244 Raucher Jan młodszy 197 Rauther Jan, szlachcic 165, 197, 202, 242, 245 Rauther Jerzy, szlachcic 77 Rauther Mikołaj, szlachcic 197 Rauther Zygmunt, szlachcic 133 Rautherowie, rodzina 71, 130, 197 Rechenberg Assman, starosta Szaków 198, 202, 257-258 Rechenberg Ernst, starosta Kętrzyna, później starosta Szaków 151, 198 Rechenberg Melchior, starosta Działdowa 151 Rechenbergowie, rodzina 71 Reibnitzowie, rodzina 71 Reiman Absalon, starosta Kętrzyna 198 Reiman Fromolt, szlachcic 184, 198 Reitein Mikołaj, szlachcic 18 3 Rentzelowie, rodzina 71 Reppichau Eck, starosta Neuhausen, Pasłęka 151,183, 201-202, 219 Reppichauowie, rodzina 71 Rettauowie, rodzina 71 Rhode Paul 62 Richau Mikołaj, burmistrz z Królewca 133,181-182 Richtenberg Henryk, wielki mistrz 117 Rijer G.J 61 Rippe (Rippen, Ripp) Andrzej, starosta Kaymen 29,129,169, 173,181,197, 202, 219, 230 Rippe Kunz, szlachcic 169 Rippenowie, rodzina 71,130 Roder Krzysztof, szlachcic 119,131 Röderowie, rodzina 71 Roffowie, rodzina 71 Rosenhagenowie, rodzina 71 Rösler Marcin, burmistrz Knipawy 126,129 RouselleM. 169 Różański Stanisław 31,56 RutkowskiJan 92 Rybarski Roman 69,9 3, 9 6,10 2-104, 107 S Saborowski E. 64 Sack Grzegorz, szlachcic 184 Sackowie, rodzina 71 Sahm Wilhelm 61, 90 Salmonowicz Stanisław 7 Samsonowicz Henryk 6 5 Schafstedt Krzysztof, starosta Tapiawy 258 SchafFstedtowie, rodzina 70 Schannewitzowie, rodzina 71 Schätzelowie, rodzina 71 Schellendorfowie, rodzina 71 Schenck von Gayern
Dorota, szlachcianka 197 Schenck zu Tautenburg Krzysztof, radca ansbachski 148, 221 Schenckowie zu Tautenburg, rodzina 75.13 5 Schertwitz Jan, starosta Pasłęka 146 Schertwitzowie, rodzina 71 Schierstedt Mennicke, wójt Sambii, dyplomata 151 -15 2 Schirdingenowie, rodzina 71 SchirndingKasper, szlachcic 244
INDEKS OSOBOWY Schlick Quirin, Krzyżak, porem starosta Ostródy 145, 151 Schlieben Dietrich, marszałek 1 z 1, 129, 13 i-i 32, 14 6,222, 2.3 0 Schlieben Jan młodszy, szlachcic 197 Schlieben Jan starszy, szlachcic 197, 258 Schlieben Wilhelm, szlachcic 165, 197, 202 Schliebenowie, rodzina71-72, 75, 124,130,136 Schnell Jan, radca książęcy 257 Schönaichowie, rodzina 71 Schönberg Dietrich, doradca wielkiego mistrza Albrechta 124-125, 12 7,13 3, 15 2 Schönberg Krispin, mieszczanin królewiecki 133 Schönbergowie, rodzina 71 Schreck Konrad, dr, z sądu dworskiego 121 Schreybe Henryk, dr, z sądu dworskiego 121 Schulz W 37-38,72 Schumacher Bruno 12, 20, 54,137, 228, 239 Schürstab Hieronim, sekretarz książęcy 166 Schwansfeldowie, rodzina 71 Schwarz G. 20,148,155,158-159, 215, 220, 237, 239 Schwarzenbergjan, prawnik, ochmistrz ks. Doroty 151, 221-222 SchweichlerHeinrich 18, 3 5, 3 8-42, 48-49,50, 54 Schwentinger Kasper, szlachcic 165 Schwinkowski Walter 19, 55, 92-94 Seelstrangowie, rodzina 71 Sehling Emil 18, 206-207, 109, 114 Seidel P. 117 Sello G. 2 5 5 Seraphim A. 146 SiebertP 206 Siegel Jan, szlachcic 199 Siegitjan, szlachcic 169 Siegler Kasper, szlachcic 198 Siegler Krzysztof, szlachcic 198 SkibińskiJerzy 8 Spangenberg Hans 20, 111 -112 Sparneckowie, rodzina 71 Sparwein Henryk 173, 184 Sparwein Mikołaj 259 Sparweinowie, rodzina 116 Speratus Paweł, biskup pomezański 13 5, 149, 170, 208-210, 212, 214-215, 219, 250, 252 Sperling Baltazar, szlachcic 184 Spielberger Michał, kanclerz 223, 225 Sportwitz Zygmunt, szlachcic 18 3 Springer C. G. 164 Srokowski Stanislaw 18, 24-25 Stark Guido 64
Steinbach Jan, radca książęcy 257 Stolze W146 Straeten Jos 12 Straussowie, rodzina 71 Streckfluss Joachim, mieszczanin królewiecki 165 Sukertowa-Biedrawina Emilia 14 Szwagrzyk Józef44-45, 47 Szydłowiecki Krzysztof, kanclerz 132 Szymaniak Wiktor 9 T Tackowie, rodzina 136
32.2 I INDEKS OSOBOWY Tanicke Dorota, szlachcianka 197 Tanicke Zygmunt, szlachcic 197 Tanielowie, rodzina 71 Tarło Gabriel, ochmistrz królowej polskiej 200 Taubenecker, szlachcic 183 Taubenheimowie, rodzina 71, 136 Tentzel, teolog 2 51 Tesdorf Wilhelm 56-57 Tettau Eberhard, szlachcic 199 Tettau Jan, szlachcic 199 Tettau WJ.A. 199 Tettauowie, rodzina 71 ThieleE. Th. 233 Thielen Peter G. 74 Thyme Jan, szlachcic 131 Tieffen Jan, wielki mistrz 118 Tippelskirch, prokurator krzyżacki 85 Tippelskirchowie, rodzina 71 Toeppen Max 11-12, 17-18, 25-27, 29,42-44,48-49, 61,69, 72-73, 78, 113,127, 129-130, 13 3, 136-139. 153-155, 15 8-15 9, 162-165, 17 3,17 5,18 4,18 9, 202, 225, 239, 244, 247-248, 2 51, 2 5 3, 2 5 6, 260 Tolk Małgorzata, szlachcianka 199 Tomczak Andrzej 3 1 Tomicki Piotr, biskup krakowski 132 Töpferowie, rodzina 71 Töpfferin, szlachcianka 197 Traut Hermann 171 Trenk Otto, burgrabia Dąbrówna 15 1 Triller A. 92 Trocksin Benigna, szlachcianka 197 Truchsess Jobst, szlachcic 129, 230 Truchsess Kunz, szlachcic 119, 131, 133 Truchsess Marcin, wielki mistrz 117 Truchsess von Wetzhausen Fryderyk 2-44 Truchsess von Wetzhausen Katarzyna, szlachcianka 167 Truchsess von Wetzhausen Wilhelm 165,197, 202, 219 Truchsess von Wetzhausen, rodzina 71 Truchsess zu Waldburg Fryderyk, hrabia 202 Truchsess zu Waldburg Jan Jakub, ochmistrz 254 Truchsess zu Waldburgjan, hrabia 197 Truchsess zu Waldburg, rodzina 71, 75 135 Tschackert Paul 17,47, 149,170, 203, 208-212, 214, 217-218, 252 Tungen Mikołaj, biskup warmiński 118 U Uttenhofenowie, rodzina 71 V Vasoldowie (Fasoldowie), rodzina 71 Vetulani
Adam 17, 20, 136-137, 141-144, 218, 235 VoigtJohannes 27,70, 114, 130, 217, 240 Volckart Oliver 9,9 5 W Wächter H 42 Wigner P. 69
INDEKS OSOBOWY Waiblingen Adrian, Krzyżak 145 Waiblingen Faustin, Krzyżak 14 5 Waiblingen Leo, Krzyżak, zarządca bursztynu 145-146 Waissel, szlachcic 116 Wallenrodtowie, rodzina 71 Watt Paweł, kanclerz 120 Weber Lotar 25,42, 74 Weiher Jerzy, dowódca rajtarów 162, 171 Weise Erich 114,116,147 Weissel Albrecht, szlachcic 184 Weissenbockowie, rodzina 71 WerminghoffAlbert 112 Werner Felix, szlachcic 199 Werner Michał, starosta Pasłęka 183, 199 Wernicke Erich 44, 64 Wernsdorf Dietrich, szlachcic 77 Wertheim, doradca wielkiego mistrza 122 Werthern Dietrich, kanclerz 120 Weydenhammer Wawrzyniec, mieszczanin królewiecki 182 Weyszek Dietrich, szlachcic 13 3 WichertE. 113-114,216 Wieczwińskijan, starosta Bratianu 144 Wiesener Michał, burmistrz Lipnika 165 Wieseowie, rodzina 71 Wigand Jan, biskup pruski 207, 251 Wijaczka Jacek 9 Wildenhaynowie, rodzina 71 Wilhelm z Modeny, legat papieski 205 Wilhelm, książę saski 119 Wilhelm, margrabia brandenburski, później arcybiskup Rygi 169, 209 I 313 Wilke Elisabeth 18, 71,76-77, 79-82, 88-90, 106, 147 Wisling, teolog 251 Witramowski Jerzy zob. WittmansdorfJerzy Wittmansdorf Andrzej, szlachcic 165, 171, 173, 181, 202, 242 Wittmansdorfjerzy (Jerzy Witramowski), dyplomata 151, 165, 168, 171,173, 181,185, 197 WittmansdorfMikołaj, szlachcic 183 Wobeser Paweł, pułkownik, marszałek 257 Wojciechowski Zygmunt 127,141, 150 Wolff Steffen, mieszczanin królewiecki 165 Wollframsdorfowie, rodzina 71 Wunder Heide 8 Wyczański Andrzej 2$, 47, 100 Z Zedlitz Kasper, szlachcic 199 Zedwitz Krzysztof, starosta Ełku 84-85 Zedwitzowie, rodzina 71 Zins Henryk 147, 169
Zurkalowski E. 63 Zygmunt August, król polski 57, 242, 246, 249, 260 Zygmunt Stary, król polski 9,47, 115, 122,127,141,150,157, 164,216-217, 249 Ż Żabko-Potopowicz A. 106
BIBLIOGRAFIA I. ŹRÓDŁA ARCHIWALNE Archiwum Państwowe w Olsztynie: Landtagsacta V/4-1, V/4-2, V/4-3, V/4-4, V/4-5, Y/4~6,zlat 1541-1568. Archiwum Archidiecezji Warmińskiej w Olsztynie: Korespondencja bpajana Dantyszkaz ks, Albrechtem D-96, D-97, D-100, D-ιοί, D-102, D-103. Varia 16. Archiwum Państwowe w Gdańsku: Recesy Stanów Prus Królewskich t. 17 z lat 1540-1546, dział 300, 29-12. Listy ks. Albrechta do Gdańskazlat 1541-1544, 3 0 0, 5 3/5 7 2. Listy Królewca do Gdańska z lat 1542-1544, 300,53/758. Missiva 300, 27/18. Archiwum Główne Akt Dawnych, Warszawa: Metryka Koronna, Libri Legationum nr 7, lata 1539-1544, nr 11, lata 1541-1546. Geheimes Staatsarchiv Preussischer Kulturbesitz, Staatsarchiv Königsberg, Berlin: Ostpr. Fol. 79. Biblioteka Czartoryskich, Kraków: Rkps 281 : Acta Tomiciana, t. 19. Rkps 2308: Kopiariusz przywilejów i innych akt dotyczących Prus Książę cych z lat 1413 -15 69. Rkps 6437: Teki Naruszewicza t. 60, r. 1543. Rkps 6442: Teki Naruszewicza t. 61, r. 1544. Biblioteka Jagiellońska, Kraków: Rkps IV 6561: Acta Tomiciana t. 17. Biblioteka Narodowa w Warszawie:
284 I BIBLIOGRAFIA Rkps 3139 i odpis dokumentu: Nowy Przywilej Łaski z 31 X 1540 r. Biblioteka PAN, Gdańsk: Msc. 1263: Kroniki Pruskie i inne materiały dotyczące historii Prus ze zbioru Kaspra Hennenbergera. Biblioteka Uniwersytecka, Toruń: Rkps 73: Staemmata Genealogicajana Hennenbergera (1599). II. ŹRÓDŁA KARTOGRAFICZNE Atlas zur Historisch-Comparative Geographie von Preussen, hrsg. v. Μ. Toeppen, Gotha 1858, tabi. III. Prussiae. Das ist des Landes Preussen. durch Kasperum Hennenbergum. ge druckt zu Königsberg. im Jahre MDLXXVI (Książnica Miejska, Toruń, Karta i). Schrötter L., Karte von Ostpreussen nebst Preussisch Litthauen und Westpreus sen nebst dem Netzendistrict 1796-1802, Berlin 1809-1810. Staats- und Verwaltungsgrenzen in Ostmitteleuropa, Historisches Kartenwerk, Teil II, Preussenland, München 1954, tabl. 3, „Das Preussenland 1466-1771”· III. ŹRÓDŁA DRUKOWANE Acta Conventus Prussiae Ducalis, ed. Górski C., Toruń 1950, ab anno 1541 — anno 1565, \ Acta ConventusPrussiaeDucalis, ed. C. Gorski et C. Porębska, Toruń 1951, ab anno 1565-1568, Fontes Series II, Rotuli Photografici. Acten der Ständetage Ost- und Westpreussens, hrsg. v. Μ. Toeppen, Bd. 5, Leip zig 1886. Akta Stanów Prus Królewskich, t. 1-3, wyd. K. Górski i Μ. Biskup, Toruń 1955-1961. Bues A., Kąkolewski L, Die Testamente Herzog Albrechts von Preussen aud den sechzigerJahren des 16. Jahrhunderts, Wiesbaden 1999. Bues A., Die Apologien Herzog Albrechts, Wiesbaden 2009. Chronik des Johannes Freiberg, wyd. A. Meckelburg, Neue Pr. Prov. Bll., Bd. 5, Kgsbg. 1848,5. 117 i n., s. 447 i n. Codex
diplomaticus Regni Poloniae et Magni Ducatus Lithuaniae, wyd. Μ. Dogiel, t. 4, Vilnae ( 1764). Corpus iuris Polonici, wyd. O. Balzer, t. IV/i, Kraków 1910.
BIBLIOGRAFIA I 285 Diplomatorium Ileburgense, 2 Theil, Magdeburg 1879. Deutsche Hofordnungen des 16 und 17 Jahrhundert, hrsg. v. A. Kern, Berlin 190$. Etliche ausgezogen Articel auss gemeyner Landesordnung des Herzogthums Preussen, Druk. Jan Weynreich, XVI w. Die evangelischen Kirchenordnungen des XVI Jahrhunderts, Erste Abtheilung Sachsen und Thüringen, nebst angrenzenten Gebieten, Erste Hälfte hrsg. v. E. Sehling, Leipzig 190z. Die evangelischen Kirchenordnungen des 16 Jahrhunderts, hrsg. v. E. Sehling, Bd. 4, Preussen, Leipzig 1911. Geschichtsquellen des bürg- und schlossgesessenen Geschlechts von Borcke, hrsg. G. Sello, Bd. 3, 1 Theil, Berlin 1907. Das grosse Zinsbuch des deutschen Ritterordens (1414-1438), hrsg. v. P. G. Thie len, Marburg 1958. Grunau S., Preussische Chronik, Bd. 2, hrsg. v. Μ. Perlbach, R. Philippi, P. Wag ner, Leipzig 1889. Jus Culmense Correctum, Braunsberg 1711. Kaspars von Nostitz Haushaltungsbuch des Fürstenthums Preussen 1578, hrsg. v. K. Lohmeyer, Leipzig 1893. Die Politik des letzten Hochmeisters in Preussen, Albrecht von Brandenburg, Theil 1-3, Leipzig 1892-1895, wyd. E. Joachim, Publicationen aus den Königlichen Preussischen Staatsarchiven, Bd. 50, 58, 61. Privilégia der Stände des Herzogthumbs Preussen, Brunsbergae 1616. Sechzehn Güterurkunden des Archivs der gräfl. Dönhaffschen Familien und Ar menstiftung in Quitainen aus den Jahren 1467-1730, hrsg. v. G. Conrad, Oberländische Geschichtsblätter, Bd. i,H. i.Kgsbg. 1899-1903, s. 41-98. Die Staatsvertrüge des Deutschen Ordens in Preussen im 15 Jahrhundert, Bd. 1-2, hrsg. v. E. Weise,
Königsberg 1939-1955· Stadtbuch von Dinslaken, bearbeitet von A. Triller, Neustadr-Aisch 1959. Tabeller over Skibsfart og Varetransport gennem Öresund 1497-1660, Anden Del. Tabeller orer Varentransporten, A. Kobenhavn 1922. Urkunden, Das Herzogthum Preussen Hufenzahl, Zeitschrift d. Altertumsge sellschaft Insterburg, H. i, Insterburg 1888, s. 25-27. Urkundenbuch zur Geschichte des vormaligen Bisthums Pomesanien, hrsg. v. H. Cramer, Marienwerder 1887. Urkundenbuch, zur Reformationsgeschichte des Herzogthumbs Preussen, hrsg. v. P. Tschackert, Bd. 1-3, Leipzig 1890. Wizytacje biskupstwa sambijskiego z 1569 roku, wyd. J. Wijaczka, Toruń 2001.
2.86 I BIBLIOGRAFIA Wizytacje biskupstwa sambijskiego z 1570 roku, wyd. J. Wijaczka, Toruń 2005. Władztwo Polski w Prusiech Zakonnych i Książęcych (1474-1657). Wybór źródeł, opracował i wstęp poprzedził A. Vetulani, Wrocław 1953. Związek Pruski i poddanie się Prus Polsce. Zbiór tekstów źródłowych, pod red. K. Górskiego, Poznań 1949. IV. OPRACOWANIA Acta Borussica, Bd. 1,1 Theil, Leipzig 1730. Altpreussische Biographie Bd. 1-2, hrsg. v. C. Krollmann, Kgsbg. 1941 i kon tynuacja, hrsg. v. K. Forstreuter i F. Gause, Marburg-Lahn 1961. Arndt E, Die Oberräte in Preussen 1525-1640, Elbing 1911. Arnold D. H„ Kurzgefasste Kirchengeschichte des Königreich Preussen, Kgsbg. 1769. Aubin G., Zur Geschichte der gutsherrlich-bäuerlichen Verhältnissen in Ost preussen von der Gewinnung des Ordensstaaten bis zur Steinischen Reform, Leipzig 1910. Barkowski O., Die Besiedlung des Hauptamtes Insterburg unter Herzog Albrecht und Markgraf Georg Friedrich von Ansbach (1525-1603), Prussia, H. 2 8, Kgsbg. 1928, s. 1-131. Beckherrn C., Mitteilungen aus Rastenburgs Vergangenheit, Rastenburg 1881. Berg T., Landesordnungen in Preussen vom 16. bis zim 18. Jahrhundert, Lüne burg 1998. Belov G„ Die Neuorganisation der Verwaltung in den deutschen Territorien des 16Jahrhunderts, [w:] Territorium und Stadt, München-Berlin 1923, s. 197-206. Białuński G., Osadnictwo regionu Wielkich Jezior Mazurskich od XIV do początku XVIII wieku, starostwo leckie (giżyckie) i ryńskie, Olsztyn 1996. Białuński G., Siedlungswesen im Bereich der Grossen Masurischen Seen vom 14. bis zum 18. Jahrhundert-Ämter Lätzen und Rhein,
Hamburg 2005. Białuński G., Przemiany społeczno-ludnościowe południowo-wschodnich ob szarów Prus Krzyżackich i Książęcych (do 1568 roku), Olsztyn 2001. Białuński G., Kolonizacja „Wielkiej Puszczy” (do 1568 roku) - starostwa piskie, ełckie, straduńskie, zelkowskiei węgoborskie (węgorzewskie), Olsztyn 2002. Białuński G., BevöBcerung und Siedlung im ordensstaatlichen und herzoglichen Preussen im Gebiet der „Grossen Wildnis” bis 1568, Hamburg 20019. Biskup Μ., Atlas historyczny Polski. Prusy Królewskie w drugiej połowie XVI wie ku, Warszawa 1961.
BIBLIOGRAFIA I 187 Biskup Μ., Materiały do powstania chłopskiego w Prusach Książęcych w 1525 r, „Zapiski Historyczne”, 1.11: 1956, z. 1-2, s. 141-156. Biskup Μ., Rozmieszczenie własności ziemskiej województwa chełmińskiego i malborskiego w drugiej połowie XVI w., Toruń 1957. Biskup Μ., Zjednoczenie Pomorza Wschodniego z Polską w połowie XV wieku, Warszawa 1959. Biskup Μ., Tomczak A., Mapy województwa pomorskiego w drugiej połowie XVI w., I: Rozmieszczenie własności ziemskiej, II: Sieć parafialna, Toruń 1955· Blumhof E., Beiträge zur Geschichte und Entwicklung der westpreussischen Stände im 15 Jahrhundert, Zeitschrift des westpreussischen Geschichtsver eins, H. 34, Danzig 1894, s. 1-80. Bodniak S., Albrecht Hohenzollern, [w:] Polski słownik biograficzny, t. 1, Kraków 1935, s. 48-51. Bogdan D., Sejmik warmiński w XVI i pierwszej połowie XVII w., Olsztyn 1994. Bogucka Μ., Hołd Pruski, Warszawa 1985. Bornhack L., Geschichte der Preussischen Verwaltungsrecht, Βά. i, Berlin 1884. Bostel E, Przeniesienie lenna pruskiego na elektorów brandenburskich, „Prze wodnik Naukowy i Literacki”, 11: 18 8 3, s. 557-572, 816-8 6 0. Breysig K., Die Entwicklung des preussischen Ständethums von seinen Anfängen bis zum Regierungsantritt Friedrich Wilhelm. Urkunden und Actenstücke zur Geschichte des Kürfürsten Friedrich Wilhelm von Brandenburg, Bd. 15 (Ständische Verhandlungen, Bd. 3), Berlin 1894,5. 1-222. Brünneck W, Die Leibeigenschaft in Ostpreussen, Zeitschrift der Savigny-Stiftung für Rechtsgeschichte Bd. 8, Germanistische Abtheilung, Weimar 1887, s. 38-66. Brünneck W, Zur Geschichte des
Grundeigenthums in Ost- und Westpreussen, Bd. 1-2, Berlin 1891. Buczek K., Geograficzno-historycznepodstawy Prus Wschodnich, Toruń 1936. Buczek К., Nowa praca o historii lasów w Prusach, „Zapiski Historyczne”, 1.18, z. 3, 1963,5.443-464. Büttner Th., Heitz G., Pannach H., Neuere Arbeiten und gegenwärtige An sichten über Ursprung und Entwicklung der Representantivversammlung, Wissenschaftliche Zeitschrift der Karl Marx-Universität, Leipzig, 7 Jhrg. !957/58 Н. 3,s. 189-196. Chojnacki W, Osadnictwo polskie na Mazurach w XIII-XVII w., [w:] Szkice z dziejów Pomorza, pod red. G. Labudy, 1.1: Pomorze nowożytne, Warsza wa 1959,s. 5-33.
188 I BIBLIOGRAFIA Conrad G., Geschichte der Königsberger Obergerichte, Leipzig 1907. Conrad G., Zwei Visitationsrezesse der evangelischen Kirchen zu Gr. Tromnau und Niederszehren von 1568 und 1576, 7л. d. hist. Ver. f. Marienwerder 36: 1896, s. 31-63. Carsten F. L., The Origines ofPrussia, Oxford 1954. Carsten E L., Princes and Parliaments in Germany from the Fifteenth to the Eighteenth century, Oxford 1959. DeegenE., Geschichte der Stadt Saalfeld, Ostpr., Mohrungen 1905. Deresiewicz J., Z przeszłości Prus Królewskich. Skarbowość Prus Królewskich od r. 1466-1567, Poznań 19 4 7. Deutsches Städtebuch, hrsg. v. E. Keyser, Bd. i, Stuttgart-Berlin 1939. Doroszenko W. W., Eksport selskochazjastwiennojprodukcii vostocznoj Pribaltiki w 1562-1620 gg. Po danym sundskogo noszlinnogo registra [maszynopis]. Doroszenko W. W., Oczerki agrarnoj istorii Latwii wXVI w., Riga i960. Doroszenko W. W, Eksport Rygi na Zachód w okresie przynależności do Rze czypospolitej (1762-1620), „Zapiski Historyczne”, t. 31: 1966, z. 1, s. 7-44. Ekman E., Albrecht ofPrussia and the Count’s War 1533-1536, Archiv für Re formationsgeschichte, Jhrg. 51, i960,H. i,s. 19-36. Erleutertes Preussen, Bd. i, Königsberg 1724. Essmanowska J., Ruch szlachecki w Prusach Królewskich w Ipołowie XVI w., Poznań 1951 [maszynopis]. Faber K„ Geschlechtstafel des Markgrafen Albrecht ersten Herzog von Preussen, „Preussische Archiv” 1809, s. 75-84. Faber К., Uber die Theilnahme Preussens an den Kriegen wider die Türcken, [w:] Beiträge zur Kunde Preussens, Bd. 7. Königsberg 1825, s. 177-184, 259-2-78. Faber K., Verordnungen und
Massregeln wegen der Pest in Preussen in früher Zeit, Pr. Prov. Blätter, Bd. 6, Kgsbg. 1831,8.334-341. Faber K., Vom Amte des Hauskomthurs in Königsberg zur Zeit deutschen Ordens und von der Hofordnung des Herzog Albrecht, Pr. Prov. Blätter, Bd. 4, Kö nigsberg 1830, s. 217-224. Fischer H., Die Einführung des Quatembergerichts in Ostpreussen, Königsberg 1922. Fischer H., Das Quatember - oder Hofgericht zu Königsberg (1506-1525), „Alt preussische Forschungen” 1924, 2, s. 41-69. Fischer R., Achatius von Zehnten, Woyewode von Marienburg, Zeitschrift des Westpreussischen Geschichtsvereins, H. 36, Danzig 1897.
BIBLIOGRAFIA I 2.89 Fligge J. R., Herzog Albrecht von Preussen und der Osiandrismus 1522-1568, Bonn 1972. Fischer R., Königsberg als Hansestadt, Altpreussische Monatsschrift, Bd. 41, Kgsbg. 1904,5. 267-3 56. Forstreuter K., Beiträge zur Preussischen Geschichte im 15 und 16Jahrhundert, Heidelberg i960. Forstreuter K., Die Entwicklung der Grenze zwischen Preussen und Litauen seit 1422, Altpreussische Forschungen, i8Jhrg. 1941,5. 50-70. Forstreuter K., Die Hofordnungen der letzten Hochmeister in Preussen, Prussia, Kgsbg. 1931, s. 222-231. Forstreuter K., Die Memel als Handelstrasse Preussens nach Osten, Königsberg 1931. Forstreuter K., Vom Ordenstaat zum Fürstentum, Geistige undpolilische Wand lungen im Deutschordensstaate Preussen unter den Hochmeistern Friedrich und Albrecht (1458-1525), Kitzingen-Main 19 51. Forstreuter K., Preussen und Russland von den Anfängen des Deutschen Ordens bis zu Peter dem Grossen, Göttingen 1955. Forstreuter K., Das Preussische Staatsarchiv in Königsberg, Göttingen 1955. Frantz W., Geschichte der Stadt Königsberg, Königsberg 1934. Freiwald H., MarkgrafAlbrecht Deutschordens - Hochmeister und Herzog in Preussen 1521 bis 1528, Kulmbach 1961. Freiwald H., Der Plan Herzog Albrecht vom 2 August 1525 zur Vereinigung und rechtlichen Umgestaltung der Drei Städte Königsberg, Jahrbuch der Alber tus-Universität zu Königsberg, Preussen, Bd. 11, Würzburg 1961, s. 155- -172. Freiwald H., Die „Westpreussische Alternative” zur Regimentsnottei des Herzog tums Preussen, Studien zur Geschichte des Preussenlandes hrsg. v. E. Bahr, Marburg 1963, s. 15 1-163.
Froelich P., Historische und Kulturhistorische Nachrichten aus den Rechnungen des Hauptamtes Insterburg in den Jahren 1555 und 1556, Zeitschrift der Al tertumsgesellschaft Insterburg,H. 18, Insterburg 1925,5.1—31. Gallandi J., Königsberger Stadtgeschlechter, „Altpreussische Monatsschrift”, Bd. 19: 1882, s. 26-65, 177-236, Bd. 20: 1883, s. 1-52, 193-232, 451-478, 567-643· Gause F., Organisation und Kompetentz der Landgerichte des Ordenslandes Preussen, „Altpreussische Monatsschrift”, Bd. 59, H. 3-4, Kgsbg. 1922, s. 115-156, 209-246.
ЪуО I BIBLIOGRAFIA Gause F., Die Geschichte der Stadt Königsberg, Bd. 1, Köln-Graz 1965,5. 320- -321. Gerlach J., Grudziądz miejscem obrad sejmiku generalnego Prus Królewskich (1454-1772), „Rocznik Grudziądzki”, R. 3: 19 6 3, s. 2 6-2 7. Gierke O., Das deutsche Genossenschafisrecht, Bd. i : Rechtsgeschichte der deu tschen Genossenschaft, Graz 1954. Gierszewski S., Statystyka handlu zbożowego Elbląga w latach 1642-17$$, dLzpiski Historyczne”, t. 23: 1957, z. 1-3, s. 157-174. Gimboth L., Siedlungsgeographie Natangens zur Ordenszeit, Phil. Diss. Königs berg 1923. Görlitz W, Staat und Stände unter den Herzogen Albrecht und Georg 1485- -153$, [w:] Sächsische Landtagsakten, Bd. 1, Leipzig-Berlin 1928. Górski K., La Ligue des Etats et les Orgines du Régime représentatifen Prusse, [w:] Album Helen Maud Cam I, Louvain-Paris i960, s. 173-186. Górski К., Państwo krzyżackie w Prusach, Gdańsk-Bydgoszcz 1946. Górski K., Pierwsze czterdziestolecie Prus Królewskich (1466-1525), „Rocznik Gdański”,!. 11: 1937,5. 17-66. Górski K., Problematyka dziejowa Prus Królewskich, „Zapiski Historyczne”, t. 28: 1963, z. 2, s. 159-171. Górski K., Z dziejów żywiołu polskiego w Prusiech od 1525 r. do 1772, „Jantar”, R. 3: 1939, z. 1(9), s. 1-12. Górski K., Rozwój życia stanowego Prus Królewskich po wojnie trzynastoletniej wiatach 1466-147$, „Zapiski Historyczne” t. 31:1966, z. 3. Grażyński Μ., Spór księcia Albrechta z Polską o monetę, „Wiadomości Numizmatyczno-Archeologiczne”, R. 1913, s. 113-114, 132-134, 162-164; R. 1914, s. 4-6, 25-26, 33-34, 55-56,71-73.134-13 5· Grigat Ch., Die Geschichte des Kreises
Treuburg, Treuburg 1938. Grigat E, Besiedlung des Mauerseegebiets in Rahmen der Kolonisation Ostpreus sen, Kgsbg. 1932. Grygier T., Organizacja władzy naczelnej Prus Książęcych, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie” 1964, nr 4(86), s. 460-513. Gundermann L., Herzogin Dorothea von Preussen i$04-1$47, Studien zur Ge schichte Preussens, Bd. 9, Köln-Berlin 1965. Guttzeit E. J., Von der „Nacht” und dem „Nachtgeld”. Ein Beitrag zur Geschichte der Viehsteuer im 1$ undiöJahrhundert, Mitt. des Ver. für die Gesch. von Ost-und Westpr. 4, 1929/30,5. 1-5. Handbuch der Geschichte Ost- und Westpreussens, hrsg. v. E. Opgenoorth, Theil II/1, Lüneburg 1994.
BIBLIOGRAFIA Harnoch A., Chronik und Statistik der evangelischen Kirchen in den Provinzen Ost- und Westpreussen, Neidenburg 1890. Hartung E, Deutsche Verfassungsgeschichte vom 15 Jahrhundert bis zur Gegen wart, 3 Augabe, Leipzig-Berlin 1918. Hase C. A., Herzog Albrecht von Preussen und sein Hofprediger, Leipzig 1879. Hein Μ., Geschichte der Stadt Bartenstein 1332-1932, Bartenstein 19 31. Helbig H., Der Wettinische Ständestaat. Untersuchungen zur Geschichte des Ständewesen und der landständischen Verfassung im Mitteldeutschland bis 1485, Münster-Köln 1955. Henneberger K., Erclerung der Preussischen Grossen Landtafel, oder Wappen, Königsberg 1595. Historia Polski, t. i, cz. 2, Warszawa 1957. HistoriaPomorza, t. 2, cz. 1, pod red. G. Labudy, Poznań 1976 (artykuły Maria na Biskupa, Marii Boguckiej, Antoniego Mączaka). Horn A., Das Hauptamt Insterburg, Zeitschrift der Altertumsgesellschaft In sterburg, H. i, Insterburg 1888, s. 38-125. Horn A., Die Verwaltung Ostpreussens seit der Säkularisation 1325-1835, Kö nigsberg 1890. Horn A., Vom preussischen Gelde, Altpreussische Monatsschrift, Bd. 5, Kgsbg. 1868, s. 48-77. Hoszowski S., The polish-baltic trade in the i5th-iSth centuries. Poland at the Xlth International Congres ofHistorical Sciences in Stockholm, Warszawa i960, s. 117-154. Hoszowski S., The revolution ofprices in Poland in the lóth and 17 centuries, Acta Poloniae Historica, t. 2, Warszawa 1959, s. 7 i n. Hubatsch W, Albrecht von Brandenburg-Ansbach Deutschordens-Hochmeister und Herzogin Preussen, Heidelberg i960. Hubatsch W, Protestantische Fürstenpolitik in den
Ostseeländern im 16Jahrhun dert, Historische Zeitschrift, Bd. 192, H. 2, München 1961, s. 282-294. Immekeppel H., Das Herzogtum Preussen von 1603-1621, Bonn 19 7 5. Isaackson S., Geschichte der Preussischen Beamtenthums von Anfang des 15 Jahr hunderts bis aufdie Gegenwart, Bd. 1, Berlin 1874. Isenburg W. K., Stammtafeln zur Geschichte der europäischen Staaten, Bd. 1 / 2, 2 Ausgabe, Marburg 1956. Janiszewska-Mincer B., Mincer E, Rzeczypospolita Polska i Prusy Książęce w la tach 1598-1621, Warszawa 19 8 8. Janosz-Biskupowa I., Rozwój przestrzenny miasta Ełku, „Komunikaty Mazur sko-Warmińskie” 1959, nr 3(65), s. 249-262.
292· I BIBLIOGRAFIA Jeannin P., L’activité du Port de Koenigsberg dans la seconde moitié du XVIsièc le, « Bulletin de la Société d’Histoire Moderne », Douzième Série - nr 5, 57e Année Supplément à la Revue d’Histoire Moderne et Contemporai ne, no. 2, 1958, s. 10-17. Jeannin P., Contribution d l’Etude du Commerce de Lubeck aux environs de 1580, Hansische Studien. Gesammelte Beiträge, Forschungen zur mittelalterischen Geschichte, Bd. 8, Berlin 1961,5.162-189. Jegel A., Geschichte der Landstände in den ehemaligen Fürstenthümern Ans bach, Bayreuth 1500-1533, Archiv für Geschichte und Alterthumskunde von Oberfranken, Bd. 24, 1909-1911, s. 61-126. Jegel A„ Die landständische Verfassung in den ehemaligen Fürstenthümern Ans bach-Bayreuth, „Archiv für Geschichte und Alterthumskunde von Ober franken” 1912, Bd. 25, s. 1-108. Kleinertz E. K. B., Die Politik der Landstände im Herzogtum Preussen, Bonn 1972. Kąkolewski I., Nadużycia władzy i korupcja w Prusach Książęcych w połowie XVI wieku. Narodziny państwa wczesonowożytnego, Warszawa 2000. Kempas H., Seeverkehr und Pfundzoll im Herzogtum Preussen. Ein Beitrag zur Geschichte des Seehandels im 16. und 17. Jahrhundert, Bonn 1964. Kętrzyński W, 0 ludności polskiej w Prusiech niegdyś krzyżackich, Lwów 1882. Koenigsberger H. G., The Parliament ofPiemont during the Renaissance 1460-1561, XI-e Congrès International des Sciences Historiques, Paris 1950, Etudes presentees à la Commission Internationale pour Assemblées d’États, Louvain 19 5 2, s. 67-120. Kolankowski L., Zygmunt August, wielki książę Litwy do г. 1548, Lwów 1913. Konopczyński
W, Chronologia sejmów polskich 1493-1793, Kraków 1948. Konopczyński W.,Dzieje Polski nowożytnej, 1.1 (1506-1648), Warszawa 1936. Krimpenfort W, Der Grundbesitz der Landstädte des Herzogtums Preussen, Marburg 1979. Krollmann Ch., Die Entwicklung der Preussischen Landeskirchen im 16Jahr hundert, Monatshefte der Comenius-Gesellschaft für Kultur und Geistes leben, Neue Folge, Bd. 18, H. 5, Jena 1909, s. 237-260. Kuliszer J., Powszechna historia gospodarcza, średniowieczna i czasów nowożyt nych, t. 2, Warszawa 1961. Lemcke E., Die Entwicklung des ländlichen Grundbesitzes der Stadt Königsberg bis zumJahre 1724, Kgsbg. 1925. Lepszy К., Prusy Książęce a Polska w latach 1576-1578, [w:] Księga pamiątkowa ku czci prof, dr Wacława Sobieskiego, t. 1,Kraków 1932,5. 149-196.
BIBLIOGRAFIA I *93 Lohmeyer К., Die Entwicklung der ständischen Verhältnisse in Preussen bis zur Gewinnung der Suvernität durch den Grossen Kurfürsten, [w:] Zur alt preussischen Geschichte, Gotha 1907, s. 282-310. Löschin G., Geschichte von Danzig, t. 1, Danzig 1822. Lewerentz T., Die Grossenentwicklung der Kleinstädte in Ost und Westpreussen bis zum Ende des 18. Jahrhunderts, Marburg 1976. Lousse E., Le pays dans l’ancien droit, Fédération archéologique de Belgique, XXXI session, Congrès de Namur 1938, Annales fase. IV, Namur 1939, s. 250-265. Mager Y., Der Wald in Altpreussen als Wirtschafisraum, Bd. 1-2, Köln i960. Małłek J., Geneza sejmu i$66r. w Prusach Książęcych, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie” 1961, nr 4(74), s. 497-527. Małłek J., Michal Meurer - reformator Mazur, „Komunikaty Mazursko-War mińskie” 1962, nr 3(77), s. 561-568. Małłek J., Opera selecta, vol. 2: Poland and Prussia in the Baltic Areafrom the sixteenth to the eighteenth century. Studies presented to the International Commission for the History ofRepresentative and Parliamenatry Instituti ons, vol. 91, Toruń 2013. Małłek J., Proces kryminalny nowych radców w Knipawie - Królewcu 1566 r, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie” 1963, nr 2(80), s. 181-232. Małłek J., Mincer F., Nowa synteza dziejów Pomorza od połowy XV do połowy XVIII w., „Zapiski Historyczne” t. 46, 1981, z. 2, s. 47-75. Małłek J., The History ofLandtag the Duchy ofPrussia in iS 66, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie” 2019, nr 4(306), s. 695-761. Małowist Μ., Z zagadnień popytu na produkty krajów nadbałtyckich, „Przegląd Historyczny”, t. 50,
Warszawa 1954, s. 720-752. Marongiu A., L’istituto parłamentare in Itałia delłe origini ał 1500. Senate della Republica, nel centario delparlamento italiano (1848-1948), Romae 1949, Etudes presentees à la Comission Internationale pour l’Histoire des As semblées d’États, t. 9. Meier H., Beiträge zur Handels undpolitischen Geschichte Königsberg, Der neu en Preussischen Provinzial-Blätter, Dritte Folge, Bd. 9, Königsberg 1864, s. 216-246, 281-311,409-147. Meier P., Säkularisation und Reformation Preussens, Phil. Diss. Leipzig 1962 [maszynopis w zbiorach Biblioteki Uniwersyteckiej w Lipsku]. Michels G., Zur Wirtschafisenwicklung von Passenheim im Ordensland und Herzogtum Preussen bis 1619, Lüneburg 1988.
294 I BIBLIOGRAFIA Michels G., Zur Witschaftsentwicklung von Kleinenstädten und Flecken im Or densland und Herzogtum Preussen (bis 1619). Gilgenburg-Hohenstein-Neidenburg-Ortelsburg, Willenburg, Lüneburg 1995. Mortensen H., Siedlungsgeographie des Samlandes, Forschungen zur detschen Landes und Volkskunde, Bd. 22/4, Stuttgart 1923. Mülverstedt G. S., Das älteste Vasalen-Register des Samlands sowie der Gebiete Insterburg und Gerdauen aus dem Jahre 1436, Neue Pr. Prov. Blätter, Bd. 7, Andere Folge, Kgsbg. 1855,5. 177-195, 256-291. Mülverstedt G. A., Der Herrenstandt in Preussen, mit besonder Beziehung auf die Herren zu Eulenburg, [w:] Diplomatorium lleburgense, 2 Theil, Magde burg 1879,s. 835 in. Mülverstedt G. A., Die Vasallen-Register und Tabellen der Hauptämter in Ma suren. Zur Geschichte masurischer Ortschaften, Mitt. d. litt. Gesell. Masovia,H. ii,Lötzen 1906,5. 80-100. Müller E. E, Zur Wirtschaftsgeschichte des Preussenlandes von der Errich tung des Herzogthums Preussen (1323) bis zum Ausbruch des Weltkrieges, [w:] Deutsche Staatenbildung und deutsche Kultur in Preussenlandes, Kgsbg. 1931,5.471-485. Naudé W., Die Getreidehandelspolitik der europäischen Staaten vom 13 bis zum 18Jahrhundert, ActaBorassica.,Bd. 1-2, Berlin 1896-1901. Nicolovius A., Die Bischöfliche Würde in Preussens evangelischer Kirche, Kö nigsberg 1834. North Μ., Die Amtswirtschaft von Osterode und Soldau. Vergleichende Untersu chungen zur Wirtschaft im ftümodernen Staat am Beispiel des Herzogtum Preussen in der zweiten Hälfte des ιό. Jahrhundert und in der ersten Hälfte des 17. Jahrhunderts,
Berlin 1982. Novak H., Die preussisch-litauischen Handelsbeziehungen zur Zeit Herzog Alb rechts (1323-1368), Kgsbg. 1922, Diss. Nowak Z., Rozwój przestrzenny miasta Susza, „Komunikaty Mazursko-War mińskie” 1963, nr 1(79), s. 60-75. Ommler N., Die Landstände im Herzogtum Preussen 1343-13 61, Bonn 19 6 7. Olagüe L, Les changements de climat dans l’histoire, « Cahiers d’Histoire Mon diale » 1963, VII, 3, s. 637-674. Pelc J., Ceny w Gdańsku wXVI-XVIIw., Lwów 1937. PepłowskaM., Zjazdy stanów w Prusach Krzyżackich w L1466-1323 [maszynopis]. Petersohn J., Bischofsamt undKonsistorialverfassungin Preussen im Ringen zwi schen Herzog und Landschaft im letzten Viertel des 16Jahrhunderts, „Ar chiv für Reformationsgeschichte“, Jhrg. 52: 1961, H. i,s. 188-205.
BIBLIOGRAFIA I 2-95 Petersohn J., Fürstenmacht und Ständetum in Preussen während der Regierung Herzog Georg Friedrichs i$$8-i6o$, Marburger Ostforschungen, Bd. 2.0, Würzburg 1963. Philippi R., Freiherr Johann von Schwarzenberg in Preussen, Zeitschrift des Westpreussischen Geschichtsvereins, H. 1, Danzig 1880, s. 45-69. Plehn H., Zur Geschichte der Agrarverfassung von Ost- und Westpreussen, For schungen zur Brandenburgischen und Preussischen Geschichte, Bd. 17, Leipzig 1904, s. 4 3 -126. Pociecha W, Geneza hołdu pruskiego (1467-152$), Gdynia 1937. Podręczna encyklopedia kościelna, pod red. Z. Chełmickiego, t. 3 -4, Warsza wa 1904. Pollakówna Μ., Zanik ludności pruskiej, [w:] Szkice z dziejów Pomorza, pod red. G. Labudy, t. 1 : Pomorze średniowieczne, Warszawa 19 5 8, s. 160-207. Poschmann В., Bisthümer und Deutscher Orden in Preussen 1245-152$, Zeit schrift für die Geschichte und Alberthumskunde Ermlands, Osnabrück 1962, Bd. 30, H. 2, s. 249-250. Preussische Provinzial-Blätter, Neue Folge 1846, Bd. 27, s. 394. Quade W, Die historische Tiefe in der Frischen Nehrung, Mitteilungen des Westpreussischen Geschichtsvereins Jhrg. 24,1, Januar 1921, nr 1, s. 1-11. Rachel FL, Handel und Handelsrecht von Königsberg in Preussen im 16-18 Jahrhundert, Forschungen zur Brandenburgischen Geschichte, Bd. 27, Leipzig 1909, s. 95-134. Real-Encyklopedie für protestantische Theologie und Kirche, hrsg. v. J. Herzog, G. Plitt, Leipzig 1878. Die Religion in Geschichte und Gegenwart, 2 Ausgabe, Bd. 1, Tübingen 1927. Rhode P., Königsbergs Stadtverwaltung einst undjetzt, als Festgabefür den sech
sten Preussischen Städtetag, Konigsberg in Pr. 1908. Rijer G. J., Kienigsberg XIII - naczala XVI viekov - oplot agresji niemieckovo Rycerstwa w Pribaltike, Dissertacja na soiskanije uczienoj stępieni kandidata istoriczeskich nauk, Mińsk 1953 [maszynopis]. Różański S., Formowanie się wielkiej własności w Prusach Książęcych w świetle akt podworskich, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie” 1958, nr 3(61), s. 225-237. Różański S., Z dziejów wschodniopruskich regaliów bursztynowych, „Komunika ty Mazursko-Warmińskie” 1959, nr 2(64), s. 180-197. Rutkowski}., Historia gospodarcza Polski (do 1864 r), Warszawa 1953. Rybarski R., Handel i polityka handlowa Polski w XVI stuleciu, t. 2: Tablice i materiały statystyczne, Warszawa 1938.
296 I BIBLIOGRAFIA Saborowski E., Besiedlung und Nationalverhältnisse des Hauptamtes Orteisburg zur Zeit der Herrschaft des Deutschordens, Mitteilungen der literarischen Gesellschaft Masovia, H. 30, Lötzen 1925, s. 97-176. Sahm W., Geschichte der Pest in Ostpreussen, Leipzig 1905. Schulz W., Siedlungsgeographie des Deutschen Oberlandes, Mitteilungen der Geographischen Gesellschaft in Königsberg Pr., Kgsbg. 1925, s. 23-90. Schumacher B., Geschichte Ost- und Westpreussens, 3 Ausgabe, Wurzburg 1957. Schumacher B., Niederländische Ansiedlungen in Herzogthum Preußen zur Zeit Herzog Albrechts (1525-1568), Leipzig 1903. Schwarz G., Der Ostpreussische Landtag vom Jahre 1540 (5 Okt. bis 16 Nov.). Diss. Phil., Kgsbg. 1923 [maszynopis]. Schweichler H., Das Domänenwesen unter Herzog Albrecht in Preussen (1525-1568), Lötzen 1911. Schwinkowski W., Das Geldwesen in Preussen unter Herzog Albrecht (1525-156g), „Zeitschrift für Numizmatik”, 27: 1909, s. 18 5-3 73. Seeberg-Elverfeldt R., Der Verlaufder Besiedlung des ostpreussischen Amtes Jo hannisburg bis 1818, „Altpreussische Forschungen”, 11 Jhrg. 1934, H. 1, s. 39 i n. Sehling E., Geschichte der protestantischen Kirchenverfassung, „Grundriss der Geschichtswissenschaft”, II, 8,1929, s. 1-51. Seraphim A., Handschriften Katalog der Stadt-bibliothek, Königsberg in Preus sen, Königsberg 1909. Seraphim A., Soziale Bewegungen in Altpreussen imJahre 1525, „Altpreussische Monatsschrift”, 58: 1921, s. 1-36,71-104. Siebert P., Historia Kościoła, Warszawa 1938. Skibiński J., Starostwa dziedziczne Prus Książęcych w XVII i XVIII w. Studium z
przeobrażeń spoleczno-ustrojowych, Olsztyn 1972 Spangenberg H., Vom Lehnstaat zum Ständestaat. Ein Beitrag zur Entstehung der landständischen Verfassung, München-Berlin 1912. Srokowski S., Ludność Prus Wschodnich, Warszawa 1937, odb. z Belony, R. 19, z. i, s. 1-76. Srokowski S., Prusy Wschodnie. Studium geograficzne, gospodarcze i społeczne, Gdańsk-Bydgoszcz 1945. Stark G., Geschichte der Stadt Mühlhausen in Ostpreussen, Mühlhaussen 1927. Stolze W., Zur Kritik der Überlieferungen von dem Sämländischen Bauernauf stand des Jahres 1525, „Mitteilungen des Vereins für die Geschichte von Ost- und Westpreussen” 1930, nr 4, s. 37-43.
BIBLIOGRAFIA I 2·97 Straeten, Jos von der, Het charter en de Raad von Kortenberg, [w:] Etudes pre sentees à la Commision Internationale pour l’Histoire des Assemblées d’Etats, t. 12-13, Leuven 1952. Sucheni-Grabowska A., Zygmunt August król Polski i Wielki Książe Litewski: 1520-1562, Warszawa 1996. Szymaniak W, Organizacja dyplomacji Prus Książęcych na dworze Zygmunta Starego 1525-1548, Bydgoszcz 1992. Szymaniak W, Rola dworu polskiego w polityce zagranicznej Prus Książęcych, Bydgoszcz 1993. Sukertowa-Biedrawina E., Recesy stanów wschodnio-pruskich wróciły do Olszty na, „Rzeczywistość”, Dodatek Społeczno-Kulturalny „Głosu Olsztyńskie go”, R. i, nr 15 z dnia 7 lipca 1956г. Szkice dziejów Pomorza, t. 2: Pomorze Nowożytne, pod red. G. Labudy, War szawa 1959. Szwagrzyk J., Walka elektora brandenburskiego Fryderyka Wilhelma ze stanami Prus Książęcych w latach 1657-1665 na tle stosunków społecznych i gospodar czych, Wroclaw i960 [maszynopis]. Tesdorpf W, Gewinnung, Verarbeitung und Handel des Bernstein in Preussen von der Ordenszeit bis zur Gegenwart, Jena 1887. Tellau W. A. von, Urkundliche Geschichte der Tettauschen Familie in den Zwei gen Tettau und Kinsky, Berlin 1878. Thiele E. Th., Das Gesandschaftwesen in Preussen im 16Jahrhundert, Göttin gen 1954. Toeppen Μ., Ein Blick in die ältere preussische Geschichte mit Bezung auf die ständische Entwicklung, „Zeitschr. für Gesch. Wiss.”, 5: 1845, s. 45-93; 6: 1846, s. 485-516. Toeppen Μ., Der Deutsche Ritterorden und die Stände Preussens, Historische Zeitschrift, hrsg. v. H. Sybel, München-Leipzig 18 81, s. 4 3 0-449. Toeppen
Μ., Geschichte der Stadt Marienwerder und ihrer Kunstbauten, Ma rienwerder 1875. Toeppen Μ., Geschichte des Amtes und der Stadt Hohenstein, Hohenstein 1859. Toeppen Μ., GeschichteMasurens, Danzig 1870. Toeppen Μ., Die Gründung der Universität zu Königsberg und das Leben ihrer ersten Rectors Georg Sabinus, Königsberg 1844. Toeppen Μ. Historia Mazur, przeł. Μ. Szymańska-Jasińska, oprać, i wstęp G. Jasiński, Olsztyn 1998. Toeppen Μ., Historisch-comparative Geographie von Preussen, Gotha 1858.
198 I BIBLIOGRAFIA Toeppen Μ., Topographisch-statistische Mitteilungen über die Domänen-Vorwerke des deutschen Ordens in Preussen, Altpreussische Monatsschrift, Kgsbg. 1870. Toeppen Μ., Uber preussische Lischken, Flecken und Städte, „Altpreussische Monatsschrift”, Bd. 4, 18 6 7, s. $11-536і 611-6 4 6. Toeppen Μ., Die Zinsverfassung Preussens unter der Herrschaft des Deutschen Ordens, Zeitschrift für preussische Geschichte und Landeskunde, Bd. 4, Berlin 1876, s. 207-232, 345-367, 611-627,74Ł-761. Toeppen Μ., Zur Geschichte der ständischen Verhältnisse in Preussen (Besonders nach dem Landtagsacten), Historisches Taschenbuch hrsg. von F. v. Raum er, Neue Folge, 8 Jhrg., Leipzig 1847, s. 301-492. Traut H., KurfürstJoachim II von Brandenburg und der Turkenfeldzug vomJah re 1542. Nach archivalischen Quellen, Gumbersbach 1892 [w zbiorach Bi blioteki Katedry Wieków Średnich Uniwersytetu Humboldta w Berlinie]. Tschackert P., Dorothea die erstepreussische Herzogin (gest. 1447), Hohenzollern Jahrbuch, hrsg. P. Seidel, Jhrg. 5, Berlin-Leipzig 1901, s. 87-98. Tschackert P., Georg von Polentz, Bischof von Samland. Ein Charakterbild, Leipzig 1888. Tschackert P., Herzog Albrecht von Preussen als reformatorische Persönlichkeit, Halle 1894. Tschackert P., Paul Speratus von Rötlen, evangelischer Bischofvon Pomesanien in Marienwerder, Halle 1891. Vetulani A., Lenno pruskie od traktatu krakowskiego do śmierci ks. Albrechta (1427-1768), Kraków 1930. Vetulani A., Polskie wpływy polityczne w Prusiech Książęcych, Gdynia 1939. Voigt J., Darstellung der ständischen Verhältnisse Ostpreussens
vorzüglich der neuesten Zeit, Königsberg 1822. Voigt J., Geschichte Preussens, t. 9, Kgsbg. 1839. Voigt J., Herzog Albrecht von Preussen Vermählung mit Dorothea von Däne mark, Pr. Prov. Blätter, Bd. 12, Neue Folge, Kgsbg. 1851,5. 1-33. Voigt J., Namen-Codex der Deutschen-Ordens Beamten, Königsberg 1843. Volckart О., Die Münzpolitik im Ordensland und Herzogtum Preussen von 1370 bis 1770, Wiesbaden 1996. Wächter H., Ostpreussische Domänenvorwerke im 16 und 17 Jahrhundert, Würzburg 1958. Weber L., Preussen vor 700 Jahren, Danzig 1878. Weise E., Das Widerstandsrecht im Ordenslande Preussen und das mittelalteriche Europa, Göttingen 1955.
BIBLIOGRAFIA I 2-99 Weise E., Der Bauernaufstand in Preussen, Elbing 1935. Werminghof A., Der Deutsche Orden und die Stände in Preussen bis zum zwei ten Ihorner Frieden im Jahre 1466, München-Leipzig 1912, Pfingsblatter des Hansischen Geschichtsvereins, Blatt VIII, 1912. Wernicke E., Marienwerder: Geschichte der ältesten Stadt der Reichsdeutschen Ostmark, Marienwerder 1931. Wernicke E., Marienwerder: Geschichte der ältesten Stadt der Reichsdeutschen Ostmark, 2 Auflage, Marienwerder 1933. Wichert E., Die politischen Stände Preussens, ihre Bildung und Entwicklung bis zum Ansgange des sechszehnten Jahrhundert, „ Altpreussiche Monatschrift” 1868, Bd. 5. Wijaczka J., Albrecht von Brandenburg-Ansbach (1490-1568). Ostatni wielki mistrz zakonu krzyżackiego i pierwszy książę „w Prusiech”, Olsztyn 2010. Wijaczka J., Albrecht von Brandenburg-Ansbach (1490-1568), Der letzte Hoch meister des Deutschen Ordens und der erste Herzog in Preussen. Die Biogra phie, Buskov 2019. Wijaczka J., Asverus von Brandt (1509-1559): życie i działalność dyplomatyczna w służbie ks. Albrechta pruskiego, Kielce 1996. Wijaczka J., Stosunki dyplomatyczne Polski z Rzeszą Niemiecką w czasie pano wania cesarza Karola V, Kielce 1998. Wilke E., Die Ursachen der preussischen Bauern- und Bürgenunruhen 1525 mit Studien zur Ostpreussischen Agrargeschichte der Ordenszeit, „Altpreussi sche Forschungen”, Jhrg. 7: 1930,s. 3 3-81, 181-222. Wunder H., Siedlungs-und Bevölkerungsgeschichte der Komturei (13-16Jhdt.) Christburg, Wiesbaden 1968. Wojciechowski Z., Zygmunt Stary (1506-1548), Warszawa 1946. Wyczański A., Próba
oszacowania obrotu żytem w Polsce XW w., „Kwartalnik Historyczny Kultury Materialnej” R. 9: 1961, s. 23-44. Wyczański A., Rozdawnictwo dóbr królewskich za Zygmunta I, „Przegląd Hi storyczny”, t. 44: 1953,z. 3, s. 281-308. Wyczański A., Testantive entimate of Polish rye trade in the sixteenth century, „Acta Poloniae Historica”, t. 4: 1962, s. 119-131. Zins H., Powstanie chłopskie w Prusach Książęcych w 1525 r., Warszawa 1953. Zins H., Początki reformacji na Warmii, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce”, t. 12: 1953-1955, nr 45-60, s. 303-452. Zurkalowski E., Neue Beiträge zur Geschichte der Stadt Memeł, „Altpreussische Monatsschrift”, Bd. 46, Kgsbg. 1909, s. 83-115. Żabko-Potopowicz A., Rys historyczny wsi w Prusach Połskich. Gospodarstwo wiejskie na Ziemiach Odzyskanych, Warszawa 1947. |
| adam_txt |
SPIS
TREYYCI
PRZEDMOWA
DO
DRUGIEGO
WYDANIA
.
5
WSTYYP
.
11
1
.
ZNACZENIE
PODJYYTEGO
TEMATU
.
11
2.
STAN
BADAYY
.
11
3.
METODA
.
12
4.
YYRODYYA
RYYKOPIYYMIENNE
.
14
5.
YYRODYYA
DRUKOWANE
.
16
6.
OPRACOWANIA
.
18
7.
CEL
PRACY
.
21
ROZDZIAYY
I
OBSZAR,
YYRODOWISKO,
ROZWOJ
GOSPODARCZY
I
SPOYYECZNY
PRUS
KSIYYYYYYCYCH
W
POYYOWIE
XVI
W.
.
23
1.
OBSZAR,
GRANICE
I
YYRODOWISKO
GEOGRAFICZNE
.
2
3
2.
LICZBA
LUDNOYYCI
.
24
3.
PODZIAYY
ADMINISTRACYJNY
.
2
5
A)
OKRYYGI
.
25
B)
STAROSTWA
.
27
C)
KOMORNICTWA
I
AMTY
SOYYTYSIE
.
30
D)
GMINY
MIEJSKIE
I
WIEJSKIE
.
30
4.
POTENCJAYY
GOSPODARCZY
KSIYYCIA
I
STANOW
W
PRUSACH
KSIYYYYYYCYCH
W
POLOWIE
XVI
W.
.
30
A)
PODZIAYY
WYYASNOYYCI
ZIEMSKIEJ.
ZASTAWY
.
31
B)
DOCHODY
KSIYYYYYYCE
.
48
C)
POZYCJA
SPOYYECZNA
I
GOSPODARCZA
STANOW
.
62
5.
ROZWOJ
GOSPODARCZY
PRUS
KSIYYYYYYCYCH
W
XVI
W.
JAKO
CZYNNIK
DYNAMICZNY
ROZWOJU
SPOYYECZNEGO.
87
A)
UWAGI
WSTYYPNE
.
87
B)
WARUNKI
DETERMINUJYYCE
ROZWOJ
GOSPODARCZY
.
91
C)
HANDEL
ZAGRANICZNY
JAKO
CZYNNIK
OKREYYLAJYYCY
STOPIEYY
I
TENDENCJYY
ROZWOJU
GOSPODARCZEGO
KRAJU
.
96
334
I
SPIS
TREYYCI
ROZDZIAYY
II
KSIYYYYYY
A
STANY
W
LATACH
1515-1541
NA
TLE
DZIEJOW
REPREZENTACJI
STANOWEJ
W
PRUSACH
.
III
1.
WSTYYP:
UTWORZENIE
SIYY
REPREZENTACJI
STANOWEJ
W
PRUSACH
.
111
2.
REPREZENTACJA
STANOWA
W
LENNYM
PAYYSTWIE
KRZYYYACKIM
W
LATACH
1466-1525
.
115
A)
ZAKON
A
STANY
1466-1498
.
116
B)
STANY
ZA
OSTATNICH
WIELKICH
MISTRZOW
1498-1525
.
118
5.
KSIYYYYYY
A
STANY
W
LATACH
1525-1541
.
134
A)
ORGANIZACJA
STANOW
.
13
5
B)
STOSUNKI
MIYYDZY
WYYADCYY
A
STANAMI
W
LATACH
1525-1541
.
141
ROZDZIAYY
III
SEJM
LETNI
1542
R.
DYSKUSJA
NAD
PROJEKTEM
REGIMENTSNOTTEL
.
161
1.
SPRAWA
TURECKA
JAKO
BEZPOYYREDNIA
PRZYCZYNA
PROJEKTU
WYDANIA
REGIMENTSNOTTEL
.
161
A)
W
OKRESIE
DO
SEJMU
CZERWCOWO-LIPCOWEGO
15
42
R.
.
161
B)
NA
SEJMIE
CZERWCOWO-LIPCOWYM
1542
R
.
166
2.
OBRADY
MAYYEGO
WYDZIAYYU
NA
SEJMIE
CZERWCOWO
-LIPCOWYM
1542R
.
171
A)
PROJEKT
REGIMENTSNOTTEL.
.
172
B)
STARANIA
W
POLSCE
O
POTWIERDZENIE
REGIMENTSNOTTEL
.
180
C)
PROCURATORIUM
DLA
KSIYYYYYYT
DOPUSZCZONYCH
DO
LENNA
PRUSKIEGO
181
D)
POMOC
NA
WOJNYY
TURECKYY
.
183
E)
UTWORZENIE
KLASZTORU
PANIEYYSKIEGO
.
184
F
)
SPRAWA
MONETY,
GRANICY
LITEWSKIEJ,
SZKOYYY
PARTYKULARNEJ
I
SYYDOWNICTWA
.
186
G)
ZAKOYYCZENIE
SEJMU
CZERWCOWO-LIPCOWEGO
1542
R
.
187
ROZDZIAYY
IV
SEJM
LISTOPADOWY
1542
R.
UCHWALENIE
REGIMENTSNOTTEL
189
1.
DALSZA
DYSKUSJA,
UCHWALENIE
I
OPIECZYYTOWANIE
REGIMENTSNOTTEL
NA
SEJMIE
1542
R
.
189
2.
STARANIA
W
POLSCE
O
POTWIERDZENIE
REGIMENTSNOTTEL
.
200
3.
PODATEK
NA
OBRONYY
PRZECIW
TURKOM
.
201
4.
SZKOYYA
PARTYKULARNA
.
202
ROZDZIAYY
V
ANALIZA
REGIMENTSNOTTEL
.
203
1.
UNORMOWANIE
URZYYDU
BISKUPIEGO
.
204
SPIS
TREYYCI
I
335
ART.
I
.
204
ART.
2
.
205
ART.
3
.
205
ART.
4
.
206
ART.
5
.
210
ART.
6
.
21
O
ART.
7
.
211
ART.
8
.
213
ART.
9
.
214
ART.
10
.
215
2.
ZAOPATRZENIE
KSIYYYYNY
I
KSIYYYYNICZKI;
OPIEKA
.
216
ART.
1
.
216
ART.
2
.
217
ART.
3
.
219
3.
USTALENIE
RZYYDU
.
220
ART.
1
-
RZYYD
.
220
ART.
2.
NAMIESTNICY.
REGENCJA
.
228
ART.
3.
POBYT
STAYYY
W
KRAJU
KSIYYYYYYT
DOPUSZCZONYCH
DO
LENNA
.
231
ART.
4.
WYNAGRODZENIE
REGENTOW,
OPYYACENIE
KOSZTOW
PODROYYY
POSELSTW
ZA
GRANICYY
.
232
ART.
5.
ZARZYYD
DWOREM
W
KROLEWCU
I
DOCHODAMI
PAYYSTWA
.
233
ART.
6.
KOLEJNOYYYY
AWANSOW
.
234
ART.
7.
OBOWIYYZKI
NADRADCOW
JAKO
REGENTOW
.
235
ART.
8.
OBOWIYYZKI
STAROSTOW
.
236
ART.
9.
PRAWO ZWOYYYWANIA
STANOW
PRZEZ
CZTERECH
NADRADCOW
.
237
ART.
1
O.
OBSADZENIE
ZAMKOW
PRZYGRANICZNYCH
.
238
ART.
11.
KASA
I
ARCHIWUM
STANOWE
.
238
ART.
12.
OSTATECZNE
USTALENIE
WYYADZY
REGENTOW,
ICH
PIECZYYCIE
.
240
ROZDZIAYY
VI
STARANIA
O
ZATWIERDZENIE
W
POLSCE,
REALIZACJA
I
ZNACZENIE
REGIMENTSNOTTEL
.
241
1.
STARANIA
O
ZATWIERDZENIE
REGIMENTSNOTTEL
W
POLSCE
.
241
2.
REALIZACJA
REGIMENTSNOTTEL
.
249
A)
UNORMOWANIE
URZYYDU
BISKUPIEGO
.
250
B)
ZAOPATRZENIE
KSIYYYYNY
I
KSIYYYYNICZKI,
OPIEKA
.
253
C)
USTALENIE
RZYYDU
.
253
3.
ZNACZENIE
REGIMENTSNOTTEL
.
260
I
SPIS
TREYYCI
ANEKS
.
267
WYKAZ
SKROTOW
.
281
BIBLIOGRAFIA
.
283
ZUSAMMENFASSUNG
.
301
INDEKS
OSOBOWY
.
311
INDEKS
NAZW
GEOGRAFICZNYCH
.
325
SPIS TREŚCI PRZEDMOWA DO DRUGIEGO WYDANIA. WSTĘP. i. ZNACZENIE PODJĘTEGO TEMATU. 2. . STAN BADAŃ. 3. METODA. 4. ŹRÓDŁA RĘKOPIŚMIENNE. 5. ŹRÓDŁA DRUKOWANE. 6. OPRACOWANIA. 7. CEL PRACY. 5 u 1i ii 12 14 16 18 21 ROZDZIAŁ I OBSZAR, ŚRODOWISKO, ROZWÓJ GOSPODARCZY I SPOŁECZNY PRUS KSIĄŻĘCYCH W POŁOWIE XVI W. i. OBSZAR, GRANICE I ŚRODOWISKO GEOGRAFICZNE. 2. LICZBA LUDNOŚCI. 3. PODZIAŁ ADMINISTRACYJNY. a) Okręgi. b) Starostwa. c) Komornictwa i amty sołtysie. d) Gminy miejskie i wiejskie. 4- POTENCJAŁ
GOSPODARCZY KSIĘCIA I STANÓW W PRUSACH KSIĄŻĘCYCH W POŁOWIE XVIW . a) Podział własności ziemskiej. Zastawy. b) Dochody książęce. c) Pozycja społeczna i gospodarcza stanów. 5. ROZWÓJ GOSPODARCZY PRUS KSIĄŻĘCYCH W XVIW JAKO CZYNNIK DYNAMICZNY ROZWOJU SPOŁECZNEGO. a) Uwagi wstępne. b) Warunki determinujące rozwój gospodarczy. c) Handel zagraniczny jako czynnik określający stopień i tendencję rozwoju gospodarczego kraju. 23 23 24 25 25 27 3o 3o 30 31 48 62 87 87 91 96
334 I SPIS TREŚCI ROZDZIAŁ II KSIĄŻĘ A STANY W LATACH 15x5-1541 NA TLE DZIEJÓW REPREZENTACJI STANOWEJ W PRUSACH. i. WSTĘP: UTWORZENIE SIĘ REPREZENTACJI STANOWEJ W PRUSACH. 2. REPREZENTACJA STANOWA W LENNYM PAŃSTWIE KRZYŻACKIM W LATACH 1466-1515. a) Zakon a stany 1466-1498. b) Stany za ostatnich wielkich mistrzów 1498-1515. 3. KSIĄŻĘ A STANY W LATACH 1525—1541. a) Organizacja stanów. b) Stosunki między władcą a stanami wiatach 1515-1541. ш iii 115 116 118 134 13 5 141 ROZDZIAŁ III SEJM LETNI 1541 R. DYSKUSJA NAD PROJEKTEM REGIMENTSNOTTEL. i. SPRAWA TURECKA.JAKO BEZPOŚREDNIA PRZYCZYNA PROJEKTU WYDANIA REGIMENTSNOTTEL. a) W okresie do sejmu czerwcowo-lipcowego 1541г. b) Na sejmie czerwcowo-lipcowym 1542 r. 1. OBRADY MAŁEGO WYDZIAŁU NA SEJMIE CZERWCOWO-LIPCOWYM 1541R. a) Projekt Regimentsnottel. b) Starania w Polsce o potwierdzenie
Regimentsnottel. c) Procuratorium dla książąt dopuszczonych do lenna pruskiego d) Pomoc na wojnę turecką. e) Utworzenie klasztoru panieńskiego. f) Sprawa monety, granicy litewskiej, szkoły partykularnej i sądownictwa. g) Zakończenie sejmu czerwcowo-lipcowego 15 41 r. 161 161 161 166 172 171 180 181 183 184 186 187 ROZDZIAŁ IV SEJM LISTOPADOWY 1542 R. UCHWALENIE REGIMENTSNOTTEL i. DALSZA DYSKUSJA, UCHWALENIE I OPIECZĘTOWANIE REGIMENTSNOTTEL NA SEJMIE 1542 R. 2. STARANIA W POLSCE O POTWIERDZENIE REGIMENTSNOTTEL. 3. PODATEK NA OBRONĘ PRZECIW TURKOM. 4. SZKOŁA PARTYKULARNA. 189 189 200 201 202 ROZDZIAŁ V ANALIZA REGIMENTSNOTTEL. i. UNORMOWANIE URZĘDU BISKUPIEGO. 203 204
SPIS TREŚCI Art. i. Art. 2. Art. 3. Art. 4. Art. 5. Art. 6. Art. 7. Art. 8. Art. 9. Art. i o. 2. ZAOPATRZENIE KSIĘŻNY I KSIĘŻNICZKI; OPIEKA. Art. i. Art. 2. Art. 3. 3. USTALENIE
RZĄDU. Art. i - Rząd. Art. 2. Namiestnicy. Regencja. Art. 3. Pobyt stały w kraju książąt dopuszczonych do lenna. Art. 4. Wynagrodzenie regentów, opłacenie kosztów podróży poselstw za granicą. Art. 5. Zarząd dworem w Królewcu i dochodami państwa. Art. 6. Kolejność awansów. Art. 7. Obowiązki nadradców jako regentów. Art. 8. Obowiązki starostów. Art. 9. Prawo zwoływania stanów przez czterech nadradców. Art. i o. Obsadzenie zamków przygranicznych. Art. 11. Kasa i archiwum stanowe. Art. 12. Ostateczne ustalenie władzy regentów, ich pieczęcie. I 335 204 205 205 206 21 o 210 211 213 214 215 216 216 217 219 220 220 228 231 232 233 234 235 236 237 238 238 240 ROZDZIAŁ VI STARANIA O ZATWIERDZENIE W POLSCE, REALIZACJA I ZNACZENIE REGIMENTSNOTTEL. i. STARANIA O ZATWIERDZENIE REGIMENTSNOTTEL W POLSCE. 2. REALIZACJA
REGIMENTSNOTTEL. a) Unormowanie urzędu biskupiego. b) Zaopatrzenie księżny i księżniczki, opieka. c) Ustalenie rządu. 3. ZNACZENIE REGIMENTSNOTTEL. 241 241 249 250 253 253 260
^^ I spis TREŚCI ANEKS. WYKAZ SKRÓTÓW. BIBLIOGRAFIA. ZUSAMMENFASSUNG. INDEKS OSOBOWY. INDEKS NAZW GEOGRAFICZNYCH. 267 281 283 3o1 311 325
INDEKS NAZW GEOGRAFICZNYCH * A Afryka 91 Allenburg, miasto 47 Ameryka 91 Anglia 92, 96, 225 Ansbach, miasto i księstwo w Rzeszy 20,122, 221-222, 226, 230-231 Antwerpia, miasto w Belgii 56 Austria 197, 225, 227 В Baiersdorf, miastowe Frankonii 230 Balga, miasto i starostwo 27, 29, 32, 34,36, 40,50-51, 60,71, 75-76, 184,198, 208, 211-212 Bałtyk, morze 96,102-103 Barciany, miasto i starostwo 29, 3 2, 34,36,40-42,46,50-51, 60,70, 151,183, 197, 199 Bartoszyce, miasto i starostwo 27, 29,3 2,3 4,3 6-3 7,40-41,46, 50-51,60, 63, 69-70, 75,82, 116, 128-129,13 2, 13 8, 168, 197, 199, 2.19, 2-37 Bawaria, księstwo w Rzeszy 225, 227 Bayreuth, miasto i księstwo w Rzeszy 20, 226, 230-231 Belt, cieśnina na Bałtyku 103 Biskupiec, miasto 46 Boliwia 91 BörnsteinhofF, komornictwo 60 Brandenburgia 123, 226-227, 260 Bratysława, miasto w Słowacji 133 Brugia, miasto w Belgii 56 Bubeinen, wieś koło Królewca 44 Buda, stolica Węgier 161 Burgundia 225 Burkensdorf (Bürgersdorf ) komornictwo 42, 59 C Capom, komornictwo 41,60 Continen, folwark stołowy, książęcy 2-33 Crailsheim, miasto w księstwie Ansbach 230 Cremitten, komornictwo 83 Creuzburg (Kreuzburg), komornictwo 28, 82 * Pominięto hasła: Królewiec, Księstwo Pruskie, Prusy, Prusy Książęce, Polska
326 I INDEKS NAZW GEOGRAFICZNYCH Cynty, miasto i starostwo 46, 64, 76, 82, 169 Czechy 91 Freudenthal, wieś w starostwie pasłęckim 82 Frydląd, miasto 37,46,116, 242 D Dania 65,113, 123, 155-156, 186, 194, 207 Dąbrówno, miasto i starostwo 29, 3 3,40,42,44,46, 50-51, 59,64, 151, 183, 199, 237 Dejma, rzeka 97 Dinslaken, miasto w księstwie Cleve G Galiny, wieś w starostwie bartoszyckim 75 Gardeja, miasto 46, 212 Gdańsk, miasto w Prusach Królewskich 14-15, 63-65, 68-69, 93-95,97,101-105, 150, 260 Genslacken, wieś koło Królewca 44 Georgenburg, miasto i starostwo 3 2, 34, 36, 39-41, 50-51, 59, 202 Getynga, miasto w Niemczech 16, 91 Dolno, komornictwo 30 Domnau, folwark 82,164,168-169 Domnowo, komornictwo 46 Dryfurt, komornictwo 46 Działdowo, miasto i starostwo 29, 3 3 3 5 4i. 46, 50-51, 59,68, 151,173,183, 198, 202, 219 E Eisenberg, komornictwo 76, 89 Elbląg, miasto w Prusach Królewskich 74,97,1 o 1 -1 o 5 Ełk, miasto i starostwo 29, 32,34, 36,40, 46,50-51,53,59, 64,73, 84-86, 237 Europa91-92, iii-ii2,114-115, 124,161 Europa Zachodnia 95-96, 106 F Francja 92, 96, 225 Frankonia, księstwo w Rzeszy 146, 151,181-183,195,221,226, 230-231, 260 155.2-03 Gierdawy, miasto i starostwo 3 2,34, 40,46,60, 83 Girmav, komornictwo 8 3 Girsteinen, folwark w komornictwie Rudau198 Giżycko, miasto i starostwo 29,32, 34, 36,40-41,43, 50-51,59, 73.76 Gołdap, miasto 47, 64 Gostken, folwark w starostwie piskim 85-86 Górne Prusy, okręg w Prusach Książęcych 25, 27, 29, 3 3, 3 5, 37, 39.45.7i-73.97, 151. 198,139 Górowo Iławieckie, miasto 46 Grobin, miasto i starostwo 50-51, 60 Grünenhoff (Grünhof),
komornictwo 50-51,59,128 H Hesja, księstwo w Rzeszy 24
INDEKS NAZW GEOGRAFICZNYCH Hesja-Kassel, księstwo w Rzeszy 227 Hiszpania 92,96, 165 Hof, miasto w księstwie Bayreuth 230 Holandia 95-96 Holsztyn, księstwo w Rzeszy 155, 194 Huntenau, komornictwo 82 I lihlowa, miasto koło Ołomuńca 212 Iława, miasto i starostwo 27,41,46, 59-60, 169,184, 199 Iławka, miasto 46 Inflanty 121, 130,169, 198 К Kalthof, folwark stołowy książęcy 233 Kaymen (Caymen), komornictwo 29,41,60, 83,147,169, 197, 219 Kętrzyn, miasto i starostwo 29,32, 34 37, 46, 50-51,60, 63,75-76, 116, 149,151,168, 184-185, 197-199, 219, або Kisielice, miasto 46 Kitzingen, miasto w księstwie Ansbach 230 Kłajpeda, miasto i starostwo 27, 29, 32,34, 37,47,50-51,60, 63-65, 68, 97-98,107,152, 198, 238 Knauten, komornictwo 82 Knipawa, jedno z trzech miast Królewca 47, 108,126-127, 13 8, 153, 165, 176, 199, 212, 255 Korona 15, 116, 142, 180-181, 201, 228, 241, 243, 246, 263 Kowno, miasto 64 I 32-7 Kraków, stolica Polski 15,197, 203, 242, 260 Krzyżpork (Krzyżbork), miasto, komornictwo 46, 242 Kulmbach, miasto w Bayreuth 230 Kurlandia 102-104 Kwidzyn, miasto i starostwo 28-29, 3 3, 3 5.37. 4b44. 46, 50-51.59, 63, 90, 176, 178, 198-199, 209, 211-213 L Labelawka, komornictwo 8 3 Labiawa, miasto i starostwo 29,3 2, 34, 46,50-51, 60, 65, 68, 81, 83, 89,97-99,216-217 Landsberg, miejscowość nieustalona 197 Laptau, komornictwo 28,30,41 Lauthen, miejscowość na Sambii 147 Lauwkiske (Laukischen), komornictwo 81,83 Lessen, komornictwo 3 2 Lidzbark, miasto 9 3 Lipnik, jedno z trzech miast Królewca 47, 10 8, 127,13 8,18 5, 199 Lippa, rzeka 92 Lipsk, miasto w Rzeszy 167,169 Lisnowo, folwark 169
Litwa 65, 87, 97,186, 242, 246 Litwa Pruska 71,73 Lochstädt, miasto i komornictwo 3 2, 3 3, 41, 50-51, 60, 202 Lubeka, miasto w Rzeszy 56, 68, X 55-156
INDEKS NAZW GEOGRAFICZNYCH 328 I Ł Łotwa 100 Μ Malbork, miasto w Prusach Królewskich 150 Małopolska 25,100 Mantua, miasto we Włoszech 209 Marchia 13 5 Mazowsze 25, 5 5, 68-69, 80, 83, 87, 100 Mazury 71-73, 79-80, 84, 90, 150 Medenau (Meydenaw), komornictwo 28, 83 Meksyk 91 Merseburg, miasto w Rzeszy 119, 207 Miłakowo, miasto i starostwo 28-29, 3 3 3 5-39,42-43,45, 50-51, 59.72.237 Miłomłyn, miasto i starostwo 29,33, 37 39.42,45.50-5i 59.72, 184,199,237,251 Miśnia, miasto i księstwo Rzeszy 168, 197, 207, 255 Młynary, miasto 45, 64 Mołdawia 123 Morawy 162 Morąg, miasto i starostwo 14, 27, 29. 3 3, 3 5, 3 7. 4o-4i,4 5,6o, 72, 146, 197-198, 219, 237, 239 Moskwa 122,124,127,198 Mrągowo, miasto i starostwo 19, 46, 64 N Nassau, miasto w Rzeszy 169, 255 Natangia, okręg w Prusach Książęcych 25, 27, 29,32, 34, 37, 39,46,73, 81-82, 88,146, 149,239 Naumburg, miasto w Rzeszy 162, 207 Neuhausen, zamek i starostwo 28-29, 32-33,41, 50-51,60, 151,169 Neuhof, starostwo dziedziczne 29 Niderlandy 92, 96, 225 Nidzica, miasto i starostwo 27, 29, 3 3, 3 5-36, 39,44, 46, 50-51, 59, 149, 183, 197, 219 Niemcy 70, 79-80, 92,126, 129, 13 2,13 6, 207, 260 Niemen, rzeka 91,97 Nordenburg, komornictwo 32, 34, 40,46, 60 Norki (Heydecka), komornictwo 32 Norwegia 155 Norymberga, miasto w Rzeszy 132, 183,257 Nydow, komornictwo 8 3 O Olecko, miasto i starostwo 28-29, 32,34,36,40, 44,46,50-51,54, 59,73 Olsztyn, miasto w biskupstwie warmińskim 14-15 Olsztynek, miasto i starostwo 28-29, 3 3,3 5-36, 39,41,44,46,48, 50-51,59,151,183,197,199, 219, 237 Orzysz, komornictwo 30,34,50-51 Ostróda, miasto i starostwo 19,
27, 29, 33, 35,37,41,46,50-51,59, 151, 184,199
INDEKS NAZW GEOGRAFICZNYCH P Padwa, miasto we Włoszech 167 Pasłęk, miasto i starostwo 27,19,33, 35-39.4i 45 5o-5i 59.71. 146, 169,183,199, 201-202, 137 Pasym, miasto 46,64 Pellen, komornictwo 76 Peru 91 Peszt, miasto na Węgrzech 171 Pilawa, miejscowość na Mierzei Wiślanej 65, 67, 97 Piotrków, miasto 186 Pisz, miasto i starostwo 29, 32, 34, 36, 39.41. 50-51. 59,73. 85-86, 151,237 Plassenburg, miasto we Frankonii 182 Pobethen, komornictwo 83, 147 Pokarmin, miasto i starostwo 27, 29, 32,34, 36,40,46,50-51, 60, 71, 76, 88-89, 106,136, 164, 169, 180, 184,198-199, 221-222, 225, 234, 237-238, 256-259, 268 Pomezania, kraina w Prusach Książęcych 54, 73, 88 Portugalia 93, 96 Powunden, komornictwo 28, 83 Poznań, miasto 15,121,260 Prabuty, miasto i starostwo 28-29, 3 3. 3 5. 37.41.45. 50-51. 59 127, 178, 199, 212-213 Pregoła, rzeka 64,91 Pressburg (Bratysława), miasto 133, 168 Prosną, wieś w starostwie Kętrzyna 75 319 Pruska Iława, miasto 29, 32-36,40- 41,43, 46, 60, 75, 82,184,199 Prusy Królewskie 15, 19,25,31, 40,43, 57, 100-104,115-118, 122,142-143,148, 179, 181, 200-201, 216, 220, 23 5, 241, 243, 261, 263-264, 267 Prusy Krzyżackie 5, 8,17, 23,114- 116,118,121,125, 128 Przezmark, miasto i starostwo 28- 30,33,35-39,41,43,45, 50-51, 59, 72,199, 212, 237 Pupy, miejscowość 85, 90 Q Quednow (Quednau), komornictwo 83 R Ragneta, miasto i starostwo 27, 29, 32, 34, 50-51, 59, 68, 198, 217 Ratyzbona, miasto w Rzeszy 162, 164, 183 Ren, rzeka 91 Rosja 92, 127 Rudau (Rudaw), komornictwo 83, 198 Rybaki, miasto i starostwo 28-30, 32-3 3,46,50-51, 59 136, 171, 180,197-198, 202, 212, 217, 221-222,
225, 23 5, 257-259, 268 Ryga, miasto 102-105, 209 Ryn, miasto i starostwo 27, 29-30, 3i 34, 50-51, 59, 73, 85.137 Rzesza 118, 128-129, i37 МЗ, 15 5, 157, 161-167, 170, 182-183, 225-227, 230
330 I INDEKS NAZW GEOGRAFICZNYCH Rzym, miasto 167,169 S Saksonia 20, 24, 91-92,119, 123, 13 5, 151,160,178-179, 209, 221, 225-227, 257, 260 Sambia, okręg w Prusach Książęcych 24-2 5, 27, 29,3 2-3 3,3 7, 3 9, 46-47, 70, 73,75-76, 81-82, 88-90, 97,128,146,149,152, 160, 169,198, 202, 239 Schönfliess, wies' koło Królewca 153 Senegal, w Afryce 91 Sępopol, komornictwo 60, 84, 1 3 o, 215 Sielkheim, komornictwo 5 9 Sofala, w Afryce 91 Spira, miasto w Rzeszy 162 -16 3 Spitelhof, folwark stołowy książęcy 2-3 3 Stare Miasto Królewiec 47,108,120, 12 5, 127,131,13 8,154,170, 181,199, 244 Straduny, miasto i starostwo 28, 85, 198, 237 Sund, cieśnina na Bałtyku 1 o 1 -104, 107 Susz, miasto i starostwo 28-29,3 5, 59, 64. 69 Svendborg, miasto w Danii 156 Szaki, miasto i starostwo 29-30, 32-33, 50-51,59, 83, 106,136, 152, 180,198, 202, 221-222, 225,23 5, 257-259, 268 Szczecin, miasto 105 Szczytno, starostwo 29,33,3 5-36, 39- 42- 44- 46,50-51- 59- 73- 86, 199, 218 Szestno, starostwo 29, 34, 36,39, 50-51, 59-73- DO, 199.237 Szlezwik, miasto i księstwo w Rzeszy 194 Szwecja 65,155, 207 Szymbark, starostwo 31,33,35, 40-41,59,169, 211-212 Ś Śląsk 146, 162, 23 i Święta Siekierka, miasto, komornictwo 46, 64,123,173 T Tapiewo, starostwo 29,3 2,3 4,3 9,47, 50-51,60,76, 81, 83, 89,97-99, 164, 168,180, 184,197,199, 201-202,217-219, 221-222, 225, 23 5, 238-240, 259, 268 Taplaki, komornictwo 29, 32,34, 40-41,50-51, 60, 81, 211 Tauroggen, starostwo 34 Thierenberg (Thyrenberg), komornictwo 28, 83 Toruń, miasto w Prusach Królewskich 126-127,162 Trankwitzer, jezioro 176 Turcja 118,156 Tybinga 262 Tylża, miasto
i starostwo 29,3 2, 34, 37, 47 50-5i,59 64, 68,217 U Uplik, wieś w starostwie Szestna 8 5 W Waldau,komornictwo 32,34, 50-51, 59,83
INDEKS NAZW GEOGRAFICZNYCH Wargen, komornictwo 8 3 Warmia 151 Warszawa, miasto 15 Welawa, miasto 37,47, 116,139 Wenefeld, wieś koło Królewca 44 Węgorzewo, miasto i starostwo 29, 32,34. 46,50-51. 54-55. 59, 73.84 Wielkopolska 25,100 Wilno, miasto 260 Wirtembergia, księstwo w Rzeszy 24, 227, 262 Wisła, rzeka 127 Wismar, miasto w Rzeszy 260 Wittenberga, miasto 163, 169, 209, 226 Włochy 96 I 331 Wohnsdorf, folwark 41 Wołoszczyzna 157 Wonnenberg, wieś koło Królewca 44 Woria, komornictwo 8 2 Wrocław, miasto 15, 121, 133,152, 162 Wunsiedel, miasto w księstwie Bayreuth 230 Wystruć, miasto i starostwo 28-30, 3 2, 3 4, 3 7, 47, 5 0-51, 5 4, 5 9,64, 83, 107, i 51, 199, 211 Z Zalewo, komornictwo 27-28,32,34, 41,44-45,47,50-51,59 178, 237 Zatoka Wiślana 212
INDEKS OSOBOWY A Achelen Henryk, kupiec z Antwerpii 5 6 Adler Ambroży, prawnik 187 Adler Krzysztof, prawnik 187 Albe Jan, starosta Rybaków 170,173, 198 Albe Konrad, szlachcic 170 Albowie, rodzina 70 Albrecht Alcybiades, margrabia brandenburski 18z, 231, 247 Albrecht Fryderyk, książę pruski 220, 238, 253 Albrecht, książę pruski, zmarły młodo 216-220 Amsdorf Mikołaj, biskup w Naumburgu 207 Andrzej II, król węgierski 262 Anholt Wincenty, mieszczanin gdański 56 Anna Maria, księżna brunszwicka, druga żona ks. Albrechta 167, 253 Anna Zofia, księżniczka pruska 158, 179,217-219, 2 5 3, 260 Apeli Jan, dr kanclerz 223 Apolonia z Ziębic, ks. legnicka 209 ArndtFelix 12, 221-224,2-34 Arnswaldowie, rodzina 71 Aubin Gustav 18, 77-78, 88, 106 Auerochsowie, rodzina 70 Auerswald Fabian, szlachcic 199 Auerswald Jakub, szlachcic 199 Auerswaldowie, rodzina 71 Aulack Kasper, starosta Stradun 165, 198 Aurifaber Jan, prezydent biskupstwa sambijskiego 251 Auskowie, rodzina 70 В Baczko Ludwig 12 BahrErnst 12, 179, 216, 223 Baltz Samson (?), szlachcic 184 Barkowski Otto 54 Bażyński Jerzy, wojewoda malborski 144-145, 2 0 0-2 01 Becker Erazm, burmistrz Starego Miasta Królewca 125 Beckherrn Carl 6 3 * Pominięto hasło ks. Albrecht. Nazwiska autorów zaznaczono kursywą.
31* I INDEKS OSOBOWY Belov Georg 227 Berendt, nieustalony 201 Berfeldowie, rodzina 70 Berg Thomas 8 Bernhart Jerzy, szlachcic 219 Besenrade Jan, nadburgrabia 146, 151, 15 3-15 5,169, 223-224, 297 Besenrodtowie, rodzina 71 Bialuński Grzegorz 8,5 5 Binder Melchior, prezydent biskupstwa sambijskiego 250-251 Birkhahnowie, rodzina 71 Biskup Marian 5-6,19,31, 40,43, 115, 126, 147 Blumenau Kasper, zw. alt Pilgerm, Krzyżak 71,145 BobrzyńskiM. 141 Bock Friedrich Samuel 12 Вodniak Stanislaw 163 Bogucka Maria 6 Borek Antoni, starosta Lochstädt 77, 82, 202, 256-259 Borcke Joachim, nadmarszałek 254-259 Bork Jerzy, mieszczanin gdański 56 Bornhack Conrad 22s, 227 Bostel Ferdynand 164 Brandt Asverus, radca książęcy 9, 165, 257-258 BreysigKurt 12,112, 216, 228, 237 Briessman Jan, teolog, administrator biskupstwa sambijskiego 149, 167, 208, 211,250 Brolhofenowie, rodzina 70 Bromsertjan, szlachcic 165 Bromsert Jerzy, szlachcic 169,173, 182,186, 202, 257-258 Brünneck Wilhelm 18,78,81,117, 160 Buczek Karol 18 Bues Almut 9, 16 Bunau Günther, biskup sambijski 229 Büttner Thea 13 C Carsten FrancisL. 20, 226, 228, 262 Cema Achacy, kasztelan gdański 13 2, 144,200-201, 242 Chelmicki Zygmunt 208 Chojnacki Wladyslaw 84 Christian II, król duński 155 Christian III, król duński 15 5 -15 6 Cieślak Edmund 7 Colbitzowie, rodzina 71 Conrad Georg 17, 41,47, 82,131, 223, 225 Cramer H 28 Creutz Filip, Krzyżak 145 D Daltitzowie, rodzina 71 Daniel Zygmunt, Krzyżak 132 Dantyszek Jan, biskup chełmiński, później warmiński 15,198 Debenowie, rodzina 70 Decjusz Jost Ludwik, zarządca mennic 93 Deegen Ernst 44, 47
DeresiewiczJanusz 5 7 Diebe Barbara, szlachcianka 197 Diebe Jakub, starosta Działdowa 198, 202, 219 Diebe Melchior, szlachcic 184 Diebenowie, rodzina 70
INDEKS OSOBOWY Dobeneck Hiob, biskup pomezański 123, 229 Dobeneckowie, rodzina 70 Döbnerowie, rodzina 70 Döbritzowie, rodzina 136 Dobrowitzowie, rodzina 70 Dohna Piotr, starosta Morąga 133, 146, 151, 197, 202, 219, 242 Dohnowie, rodzina41, 70, 75,128, 130, 135 Doroszenko Vasilij Vasilevic 100,103 Dorota, księżna pruska 150—151, 155, 195, 216-219, 222, 253 Draconitas Jan, prezydent biskupstwa pomezańskiego 251 Drahe Michał, starosta Rybaków 132, 169,184-185, 193, 196, 198,202,257 Drahe Szymon, wielki komtur 229 Drahowie, rodzina 71 Drandorfowie, rodzina 70 Drauschwitzowie, rodzina 70 Dreyssowie, rodzina 71 Dworzaczek Włodzimierz 5-6 Dyhrnowie, rodzina 70 E Eckenfeldowie, rodzina 70 Eger Grzegorz, mieszczanin królewiecki 127 Eglingenowie, rodzina 71 Egloffstein Zuzanna, szlachcianka 164,168-169 Egloffsteinowie, rodzina 70, 132 Eichichtowie, rodzina 71 Eiferdorfowie, rodzina 71 Einbecker Henryk, zarządca szpitala w Lipniku 185 Ekman Ernst 15 5 -15 6 Eldingen Tomasz, admirał 61 Eltz Jerzy, doradca wielkiego mistrza 123 Elżbieta, księżniczka pruska 253 Entfelder Christian, szlachcic 242 Eppingenowie, rodzina 70 Erbtruchsess zu Waldburg Fryderyk 197 Erbtruchsess zu Waldburg Jan Jakub 2-5 5 2-57-259 Eryk, książę brunszwicki 90 EssmanowskaJolanta 201 Eulenburg Barbara, hrabianka 169 Eulenburg Botho, hrabia 119,129, 131-133, 165,197, 202, 219 Eulenburg Wendt, hrabia 121 Eulenburgowie, rodzina 41,70,75, 128,130,135 — i36 F Faber Karl 90, 94,131, 157, 159, 162-163, 165-166, 171,218 Falkenhein Anna, szlachcianka 197 Falkenheinowie, rodzina 70,124,136 Falkensteinowie, rodzina 131 Fasolt
Kasper, nadburgrabia 256 Fasolt Paweł, starosta 144 Fassmanowie, rodzina 70 Federaw Jan, mieszczanin 127 Ferdynand, król rzymski 16 3 -164 Feuchterowie, rodzina 70 Filip, landgraf heski 152,163 Finek Albrecht, szlachcic 165, 173, 183 Fischer Fryderyk, dr, kanclerz 146, 151, 223 Fischer Hermann 120-121, 125, 131 I 313
314 I INDEKS OSOBOWY Fischer Richard 64, 90, 13 2, 242, 249 Flanss Andrzej, szlachcic 199 FliggeJörgRainer 9 Forstreuter Kurt 17, 19-20, 65, 97-99, I2-0,122-124, 221, 226, 239-240 Frantz Walther 63 FreibergJohannes, kronikarz pruski 94-95,ιοί Freiwald Helmut 12, 16, 20,117-119, 121, 124,128, 130-131, 133-134» 144-151, 153, 178-179, 182, 202, 216, 221, 223, 2-34 Froelich P. 30 Fryderyk Albrecht, książę pruski, zmarły młodo 217-218 Fryderyk I, król duński 155, 194 Fryderyk saski, wielki mistrz 27, 71, 118-123,128,13 3, 137,168, 195, 222, 229 Fryderyk, książę legnicki 133 Fryderyk, margrabia brandenburski 230 Fryderyk, palatyn Renu 16 3 Funck Jan, radca książęcy 257 G Gabelentz Jan, Krzyżak, potem starosta Dąbrówna 145, 1 51 Gabelentzowie, rodzina 71 Gadendorf Klaus, szlachcic 77 GallandiJohannes 170 Ganss Baltazar, sekretarz książęcy 8 5 Gattenhofenowie, rodzina 71 Gattenhofer Krzysztof, sekretarz wielkiego mistrza 13 o-131, 133 Gaubitzowie, rodzina 71 Gause Fritz 63,236-237 Gebelzigowie, rodzina 70 Gerdt Stefan, dr, z sądu dworskiego 121 Gericke Jan, przywódca powstania chłopskiego na Sambii 147 Gerlach Jan 116 Gerlachsheimowie, rodzina 70 Gersdorffowie, rodzina 71 Gierke Otto 20, 111 -112, 114 Gierszewski Stanislaw 97 Giesdorf Andrzej, szlachcic 183 GimbothL. 7 3 Glaubitzowie, rodzina 70 Gleiffenthalowie, rodzina 70 Gnussingen, szlachcianka 197 Goerlitz Woldemar 116 Gölnitzowie, rodzina 71 Golzheimowie, rodzina 71 Görlitz W 20 Görlitzowie, rodzina 71 Gotschowie, rodzina 70 Götz Bartłomiej, mieszczanin królewiecki 129,154 Götzenowie, rodzina 70 Górka Andrzej, kasztelan
poznański 260 Górski Karol 5,14, 20,55, 81, iii, 114-115, 136, 220, 243, 261-263, 267 Grażyński Michał 9 3 Greissingenowie, rodzina 71 Grigat Christian 44,5 5 Grigat Fritz 3 6 Gröben Jerzy, szlachcic 165, 202 Gröbenowie, rodzina 70 Gros Bartłomiej, mgr praw 131 Gruberowie, rodzina 71
INDEKS OSOBOWY Grunau Szymon 69,154 Gruneowie, rodzina 71 Grygier Tadeusz 29 Gundermann Iselin 194,2.17 H Hagen A. 58 Hagenestowie, rodzina 71 Halleowie, rodzina 71 Harnoch Agaton 207, 251 Hartung Fritz 20, 225, 227 Hase Carl Alfred 138 Haugwitz Mikołaj, mieszczanin 127 Haugwitzowie, rodzina 71 Hausenowie, rodzina 71 Hawbitz Jan, szlachcic 131 Hegemon, teolog 251 Hein Max 63, 69 Heitz Gerhard 13 Helbig Herbert 20,119, 226 HennenbergerJan 15,198 Hennenberger Kasper 18 5 Herbst Stanislaw 5 Herman „Pfaffen” 13 3 Herterowie, rodzina 71 HerzogJ. 207 Heydeck Anna, hrabianka 167 Heydeck Fryderyk, Krzyżak, następnie starosta Pisza 130, 132, 145,151, 212 Heydeck Wolff, bratanek Fryderyka 85, 165, 168,173,181,197, 202, 219, 254-25 5, 259 Heydeckowie, rodzina 71,75, 135 Hirschowie, rodzina 71 Hochbergowie, rodzina 71 Hohendorf Anzelm, szlachcic 170,184 Hohendorf Dorota, szlachcianka 198 I 315 HohendorfJerzy, szlachcic 170 Hohendorfowie, rodzina 70 Honsbergowie, rodzina 71 Horn Alexander 17,30-31,35,37, 60-61, 93—95,112, 223, 226, 254 Horst Maciej, radca książęcy 257 Hoszowski Stanisław?, 4, 100, 105 Howowie, rodzina 71 Hozjusz Stanisław, sekretarz królewski, później biskup warmiński 200 Hubatsch Walther 12, 20, 124,129, 148-149, 152, 165,216-217, 222, 249, 260 Hülsenowie, rodzina 71 I Iglingen Ulrich, szlachcic 131 Ingramowie, rodzina 71 Isenbergowie, rodzina 71 Isenburg Wilhelm Karl 194, 218 Isenburg Wilhelm, marszałek 130, 229, 247, 253 binder, teolog 251 J Jagenreuthowie, rodzina 71 Jägersdorffowie, rodzina 71 Jähnig Bernhart 7,130 Jan Albrecht, książę meklemburski 86, 253 Jan
Fryderyk, elektor saski 163, 209 Jan, biskup Merseburga 119 Jan, elektor saski 152 Jan, książę holsztyński 194 Jan, książę oldenburski 156 Jan, margrabia brandenburski 181-182
316 I INDEKS OSOBOWY Janosz-Biskupowa Irena 64 Jascy, mieszczanie gdańscy 56-57 Jasevitz Gelhorn Jan, marszałek 223 JasińskiJanusz 5 Jaski Paweł, mieszczanin gdański 56 JeanninPierre 19, 65-67, 69, 105 Jegel August 20, 226, 230 Jerzy Fryderyk, margrabia brandenburski 92, 231, 247-248, 251-252, 260 Jerzy, margrabia brandenburski 133 Joachim, elektor brandenburski 162-163, 16 6, 171, 2 4 7, 2 6 0 Joachim Erich 17, 126,132, 230 Juliusz II, papież 167 К Kalksteyn, szlachcic 13 2 Kanewitz Jan, szlachcic 133 Kanitz Jerzy, szlachcic 16 5 Kanitzowie, rodzina 71, 136 Kannacher Marcin, nadburgrabia 165, 168-169, i73 ï8i 185, 190, 197, 202,.218, 223-224, 254-255 Kannacherowie, rodzina 71 Karbitzowie, rodzina 71 Karol IV, cesarz 262 Karol V, cesarz 9,163-164 Kasper z Kaymen, przywódca powstania na Sambii 147 Katarzyna, księżniczka pruska 217 Kazimierz Jagiellończyk, król polski 117-118 Kazimierz, margrabia brandenburski i 50,181-182, 221, 230-231, 247 Kąkolewski Igor 8-9,16,36,62 Kellerowie, rodzina 71 Kempas Horst 9,66 Kern Arthur 222,234 Kerstendorff Zygmunt zob. Kierstanowski Zygmunt Kettichowie, rodzina 71 Keyser Erich 64 Kętrzyński Wojciech 5 5,79 Kierstanowski Zygmunt (Zygmunt Kerstendorff), szlachcic 258- -259 Kikół Janusz, szlachcic 183 Kikół Katarzyna, szlachcianka 173 Kikół Mikołaj, szlachcic 183 Kirchoff Wawrzyniec, dr, kanclerz 256 Kittlitz Henryk, ochmistrz ks. Doroty 127,132-133,152,198, 223 Kittlitz Jerzy, szlachcic 198 Kittlitzowie, rodzina 70,75,128, 130,135 Kleinertz Everhard Karl Bernhard 10, 248 Kleinowie, rodzina 71 Kleistowie, rodzina 71 Klingenbeck Jerzy,
starosta Kłajpedy, dyplomata 151 -15 2 Knebelowie, rodzina 71 Kniper Joachim, burmistrz Knipawy 165 Knoblochowie, rodzina 71 Kobersee Anna, szlachcianka 198 Kobersee Piotr, starosta Nidzicy 119, 129,132-133,165,197,219, 230 Koel Jan, dr, radca ansbachski 148 Koenigsberger Helmut G. 14 Koeppen Hans 16,203 Königseggowie, rodzina 130
INDEKS OSOBOWY Konopcz)9274194511968 iw 161,142, Lako, szlachcic 116 Landgrafowie, rodzina 71 M5 Landskronowie, rodzina 71 Kopernik Mikołaj 9 2 Langenowie, rodzina 71 Kospothowie, rodzina 71 Langhenicke Kuntz, szlachcic 131 Kostka Jan, podskarbi pruski 201 Lehndorf Fabian, szlachcic 77, 230 Kottwitzowie, rodzina 71 Lehndorf Kasper, szlachcic 77 Krachtowie, rodzina 71 Lehndorfowie, rodzina 130 Kreutz Melchior, szlachcic 129 Lehwald Antoni, starosta ełcki 84 Kreytzen Elżbieta, szlachcianka 199 Lehwaldowie, rodzina 71 Kreytzen Jan, kanclerz 165,168Lemcke Eva 44 -16 9, 172-173, 17 5,18 2, 19 0, Lengerowie, rodzina 71 199, 218, 223, 226, 254-256 Lepszy Kazimierz 218 Kreytzen Krzysztof, nadburgrabia Lesgewangjan, szlachcic 133, 165, 163-166,171,198-199, 211, 219, 254-259 197, 202 Lesgewangowie, rodzina 116,130 Kreytzen Melchior, ochmistrz 132-133, 165, 168, 173, 197, 202, Lewerentz Thomas 9,44 Liptitzowie, rodzina 71 218, 223, 230, 244, 254-25 5 Löbelowie, rodzina 71 Kreytzenowie, rodzina 57,71-72, Löbenowie, rodzina 71 130, 164 Lohmeyer Karl 16,29,41,136, 139, Krimpenfort Wilhelm 9, 44 256, 259 Krollmann Christian 164, 208 Lohmüller Jan, prawnik 187 Krzysztof, książę oldenburski 15 5 Küchenmeister Fryderyk, szlachcic Löschin Gotthilf9 3 Lossow Jan, szlachcic 199 199 Lossowowie, rodzina 71 KuliszerJózef91 LousseEmil20, 262-263 Kunheim Daniel, szlachcic 119 Ludwik, książę heski 119 Kunheim Jerzy, starosta Tapiewa 127,129,132133,145, 168,Luter Marcin, reformator 132,166, 171,173,181,185,197,199, 206, 208-209, гі3 252 Lüttwitzowie, rodzina 71 201-202, 219, 230, 242, 257 Lyndenow
Jan, szlachcic 131 Kunheim Krzysztof Albrecht, szlachcic 258 Ł Kunheimowie, rodzina 71, 128, 130 Łucja Dorota, księżniczka pruska 217 L Łucja, księżniczka pruska 217 Labuda Gerard 84 Lacken Barbara, szlachcianka 170 I 317
318 I INDEKS OSOBOWY Μ Machewitzowie (?), rodzina 71 Maciejewski Stanisław, poseł polski 164 Mager Friedrich 18, 23 Maksymilian I, cesarz 123, 225 Maksymilian II, cesarz 167 MałlekJanusz ^~7, ю, 62,150, 220, 228, 255-256, 267 MałowistMarian 96 Mangerwau Paweł, mieszczanin królewiecki 165 Marongiu Antonio 112 Massenbachowie, rodzina 71 Maulen Fabian, szlachcic 129, 132-13З Maurycy, elektor saski 207 Mayenthalowie, rodzina 71 Mączak Antoni 7,19,52 MeckelburgA. 94-95,101 Meddigowie, rodzina 71 Meier Hermann 18, 65-67, 97, i04-106 Meier Peter 145 Melen Zygfryd, szlachcic 170 Meurer Michał, pastor, reformator Mazur 150, 208, 215 Mewes Barbara, mieszczanka 170 Mewes Wawrzyniec, burmistrz Starego Miasta Królewca 165, 170,172,175,181,194, 242, 245 Michels Georg 8,44 Milde Dietrich, szlachcic 18 3 Mille Bartsch, szlachcic 18 3 Miltitz Henryk, Krzyżak, potem starosta Barcian i ochmistrz 130, 145-146, 151, 223 Miltitzowie, rodzina 71 Mincer Franciszek 6-7,10 Mörlin Joachim, prezydent biskupstwa sambijskiego 251 Mortensen Hans 73 Mosewitzowie, rodzina 71 Motschelnitzowie, rodzina 71 Mudchiedlerowie, rodzina 71 Müller Ernst Ferdinand 64-6 5, 68-69, 97 Mülverstedt G. A. 70-72,75, 83,13 5, 197 Myhlenowie, rodzina 71 N Naudé Wilhelm 96 Nauendorffowie, rodzina 71 Neblingenowie, rodzina 71 Nenningenowie, rodzina 71 Nickeritz Jan, szlachcic 199 Nickeritzowie, rodzina 71 Nicolovius A. 176, 204, 212 Niebelschützowie, rodzina 71 Nipszyc Kasper, agent ks. Albrechta na dworze polskim 15 North Michael 7-8,19,31,95 Nostitz Kasper, urzędnik książęcy, nadburgrabia 16,42,52, 256 Novak Hugo 68 Nowak
Zenon 64 O Oelsnitz Fryderyk, marszałek 197, 202, 219, 223, 254-255 Oelsnitz Jan, starosta Olsztynka 151 Oelsnitz Katarzyna, szlachcianka 197 Oelsnitz Krzysztof, starosta Pisza 86 Oelsnitz Quirin, szlachcic 197
INDEKS OSOBOWY Oelsnitz Sittich, szlachcic 197 Oelsnitzowie, rodzina 71 Olagüe I. 96 Opgenoorth Ernst 7 Osiander Andrzej, teolog 151 Oting Anna, szlachcianka 197 P Packmohr Andrzej, pułkownik książęcy 170 Packmohr Μ., szlachcic 170 Packmohrowie, rodzina 83 Pain Jan, starosta Wystruci, dowódca floty ks. Albrechta 151,156, 165 Pannach Heinz 13 Pannewitzowie, rodzina 71 Papée F. 141 Partein Michał, szlachcic 183 Partein, szlachcic 114, 13 1 Patyn Piotr, marszałek 2.2.2.-2.2.3 Paweł III, papież 209 PelcJulian 9 3 Peplowska Maryla 115 Perbandowie (Perbandtowie), rodzina 83, 115 Perbandt Albrecht, szlachcic 198 Perbandt Bastian, starosta Ragnety 165, 198 Perbandt Brosius, szlachcic 119 Perbandt Wawrzyniec, sędzia w Królewcu 170 Perlbach Μ. 69 Perlein Michał, mieszczanin 194, 198 Petersohn Jürgen 10, 231, 252 Pfersfelderowie, rodzina 71 Pflug Fryderyk Kasper, ochmistrz 121, 222 Philippi Rudolf69,222 I 319 Pilgerm zw., szlachcic 145 Plauen Henryk, wielki mistrz 113 PlehnHans 18, 73, 75, 78-79, 81, 106-107, 148 Plitt G. 207 Pociecha Wladyslaw 20, 119, 121, 141-142 Polentz Dorota, szlachcianka 211 Polentz Jerzy, biskup sambijski 28, 129-13 2, 13 5, 144, 146, 149, 15 3, 15 8, 16 5, 167-169, 17 3, 179, 190,197, 202, 207-212, 219, 223, 225, 230, 232, 244, 250, 252 Polentz Teofil, szlachcic 211 Polentzowie, rodzina 72 Poliander Jan, teolog 149, 208 Pollakówna Marzenna 44, 84 Porębska Krystyna 14 Portugal Krzysztof, szlachcic 131, 165,173,184 Poschmann Brigitte 120 Pregelowie, rodzina 71 Pröckjan, szlachcic 119 Próck Marcin, szlachcic 165, 170, I73 184 Próckowie, rodzina 83, 124, 131,169
Q Queiss Erhardt, biskup pomezański 28,131,13 5,149, 170, 207-212 Queissowie, rodzina 71, 136 Querfurtowie, rodzina 71 Quoosowie, rodzina 71 R Rabensteiner Melchior, marszałek 223
310 i INDEKS OSOBOWY Rachel H. 65 Radeheimowie, rodzina 71 Ramegkowie, rodzina 71 Raueneckowie, rodzina 71 Raumer F. u, 162, 189, 225, 244 Raucher Jan młodszy 197 Rauther Jan, szlachcic 165, 197, 202, 242, 245 Rauther Jerzy, szlachcic 77 Rauther Mikołaj, szlachcic 197 Rauther Zygmunt, szlachcic 133 Rautherowie, rodzina 71, 130, 197 Rechenberg Assman, starosta Szaków 198, 202, 257-258 Rechenberg Ernst, starosta Kętrzyna, później starosta Szaków 151, 198 Rechenberg Melchior, starosta Działdowa 151 Rechenbergowie, rodzina 71 Reibnitzowie, rodzina 71 Reiman Absalon, starosta Kętrzyna 198 Reiman Fromolt, szlachcic 184, 198 Reitein Mikołaj, szlachcic 18 3 Rentzelowie, rodzina 71 Reppichau Eck, starosta Neuhausen, Pasłęka 151,183, 201-202, 219 Reppichauowie, rodzina 71 Rettauowie, rodzina 71 Rhode Paul 62 Richau Mikołaj, burmistrz z Królewca 133,181-182 Richtenberg Henryk, wielki mistrz 117 Rijer G.J 61 Rippe (Rippen, Ripp) Andrzej, starosta Kaymen 29,129,169, 173,181,197, 202, 219, 230 Rippe Kunz, szlachcic 169 Rippenowie, rodzina 71,130 Roder Krzysztof, szlachcic 119,131 Röderowie, rodzina 71 Roffowie, rodzina 71 Rosenhagenowie, rodzina 71 Rösler Marcin, burmistrz Knipawy 126,129 RouselleM. 169 Różański Stanisław 31,56 RutkowskiJan 92 Rybarski Roman 69,9 3, 9 6,10 2-104, 107 S Saborowski E. 64 Sack Grzegorz, szlachcic 184 Sackowie, rodzina 71 Sahm Wilhelm 61, 90 Salmonowicz Stanisław 7 Samsonowicz Henryk 6 5 Schafstedt Krzysztof, starosta Tapiawy 258 SchafFstedtowie, rodzina 70 Schannewitzowie, rodzina 71 Schätzelowie, rodzina 71 Schellendorfowie, rodzina 71 Schenck von Gayern
Dorota, szlachcianka 197 Schenck zu Tautenburg Krzysztof, radca ansbachski 148, 221 Schenckowie zu Tautenburg, rodzina 75.13 5 Schertwitz Jan, starosta Pasłęka 146 Schertwitzowie, rodzina 71 Schierstedt Mennicke, wójt Sambii, dyplomata 151 -15 2 Schirdingenowie, rodzina 71 SchirndingKasper, szlachcic 244
INDEKS OSOBOWY Schlick Quirin, Krzyżak, porem starosta Ostródy 145, 151 Schlieben Dietrich, marszałek 1 z 1, 129, 13 i-i 32, 14 6,222, 2.3 0 Schlieben Jan młodszy, szlachcic 197 Schlieben Jan starszy, szlachcic 197, 258 Schlieben Wilhelm, szlachcic 165, 197, 202 Schliebenowie, rodzina71-72, 75, 124,130,136 Schnell Jan, radca książęcy 257 Schönaichowie, rodzina 71 Schönberg Dietrich, doradca wielkiego mistrza Albrechta 124-125, 12 7,13 3, 15 2 Schönberg Krispin, mieszczanin królewiecki 133 Schönbergowie, rodzina 71 Schreck Konrad, dr, z sądu dworskiego 121 Schreybe Henryk, dr, z sądu dworskiego 121 Schulz W 37-38,72 Schumacher Bruno 12, 20, 54,137, 228, 239 Schürstab Hieronim, sekretarz książęcy 166 Schwansfeldowie, rodzina 71 Schwarz G. 20,148,155,158-159, 215, 220, 237, 239 Schwarzenbergjan, prawnik, ochmistrz ks. Doroty 151, 221-222 SchweichlerHeinrich 18, 3 5, 3 8-42, 48-49,50, 54 Schwentinger Kasper, szlachcic 165 Schwinkowski Walter 19, 55, 92-94 Seelstrangowie, rodzina 71 Sehling Emil 18, 206-207, 109, 114 Seidel P. 117 Sello G. 2 5 5 Seraphim A. 146 SiebertP 206 Siegel Jan, szlachcic 199 Siegitjan, szlachcic 169 Siegler Kasper, szlachcic 198 Siegler Krzysztof, szlachcic 198 SkibińskiJerzy 8 Spangenberg Hans 20, 111 -112 Sparneckowie, rodzina 71 Sparwein Henryk 173, 184 Sparwein Mikołaj 259 Sparweinowie, rodzina 116 Speratus Paweł, biskup pomezański 13 5, 149, 170, 208-210, 212, 214-215, 219, 250, 252 Sperling Baltazar, szlachcic 184 Spielberger Michał, kanclerz 223, 225 Sportwitz Zygmunt, szlachcic 18 3 Springer C. G. 164 Srokowski Stanislaw 18, 24-25 Stark Guido 64
Steinbach Jan, radca książęcy 257 Stolze W146 Straeten Jos 12 Straussowie, rodzina 71 Streckfluss Joachim, mieszczanin królewiecki 165 Sukertowa-Biedrawina Emilia 14 Szwagrzyk Józef44-45, 47 Szydłowiecki Krzysztof, kanclerz 132 Szymaniak Wiktor 9 T Tackowie, rodzina 136
32.2 I INDEKS OSOBOWY Tanicke Dorota, szlachcianka 197 Tanicke Zygmunt, szlachcic 197 Tanielowie, rodzina 71 Tarło Gabriel, ochmistrz królowej polskiej 200 Taubenecker, szlachcic 183 Taubenheimowie, rodzina 71, 136 Tentzel, teolog 2 51 Tesdorf Wilhelm 56-57 Tettau Eberhard, szlachcic 199 Tettau Jan, szlachcic 199 Tettau WJ.A. 199 Tettauowie, rodzina 71 ThieleE. Th. 233 Thielen Peter G. 74 Thyme Jan, szlachcic 131 Tieffen Jan, wielki mistrz 118 Tippelskirch, prokurator krzyżacki 85 Tippelskirchowie, rodzina 71 Toeppen Max 11-12, 17-18, 25-27, 29,42-44,48-49, 61,69, 72-73, 78, 113,127, 129-130, 13 3, 136-139. 153-155, 15 8-15 9, 162-165, 17 3,17 5,18 4,18 9, 202, 225, 239, 244, 247-248, 2 51, 2 5 3, 2 5 6, 260 Tolk Małgorzata, szlachcianka 199 Tomczak Andrzej 3 1 Tomicki Piotr, biskup krakowski 132 Töpferowie, rodzina 71 Töpfferin, szlachcianka 197 Traut Hermann 171 Trenk Otto, burgrabia Dąbrówna 15 1 Triller A. 92 Trocksin Benigna, szlachcianka 197 Truchsess Jobst, szlachcic 129, 230 Truchsess Kunz, szlachcic 119, 131, 133 Truchsess Marcin, wielki mistrz 117 Truchsess von Wetzhausen Fryderyk 2-44 Truchsess von Wetzhausen Katarzyna, szlachcianka 167 Truchsess von Wetzhausen Wilhelm 165,197, 202, 219 Truchsess von Wetzhausen, rodzina 71 Truchsess zu Waldburg Fryderyk, hrabia 202 Truchsess zu Waldburg Jan Jakub, ochmistrz 254 Truchsess zu Waldburgjan, hrabia 197 Truchsess zu Waldburg, rodzina 71, 75 135 Tschackert Paul 17,47, 149,170, 203, 208-212, 214, 217-218, 252 Tungen Mikołaj, biskup warmiński 118 U Uttenhofenowie, rodzina 71 V Vasoldowie (Fasoldowie), rodzina 71 Vetulani
Adam 17, 20, 136-137, 141-144, 218, 235 VoigtJohannes 27,70, 114, 130, 217, 240 Volckart Oliver 9,9 5 W Wächter H 42 Wigner P. 69
INDEKS OSOBOWY Waiblingen Adrian, Krzyżak 145 Waiblingen Faustin, Krzyżak 14 5 Waiblingen Leo, Krzyżak, zarządca bursztynu 145-146 Waissel, szlachcic 116 Wallenrodtowie, rodzina 71 Watt Paweł, kanclerz 120 Weber Lotar 25,42, 74 Weiher Jerzy, dowódca rajtarów 162, 171 Weise Erich 114,116,147 Weissel Albrecht, szlachcic 184 Weissenbockowie, rodzina 71 WerminghoffAlbert 112 Werner Felix, szlachcic 199 Werner Michał, starosta Pasłęka 183, 199 Wernicke Erich 44, 64 Wernsdorf Dietrich, szlachcic 77 Wertheim, doradca wielkiego mistrza 122 Werthern Dietrich, kanclerz 120 Weydenhammer Wawrzyniec, mieszczanin królewiecki 182 Weyszek Dietrich, szlachcic 13 3 WichertE. 113-114,216 Wieczwińskijan, starosta Bratianu 144 Wiesener Michał, burmistrz Lipnika 165 Wieseowie, rodzina 71 Wigand Jan, biskup pruski 207, 251 Wijaczka Jacek 9 Wildenhaynowie, rodzina 71 Wilhelm z Modeny, legat papieski 205 Wilhelm, książę saski 119 Wilhelm, margrabia brandenburski, później arcybiskup Rygi 169, 209 I 313 Wilke Elisabeth 18, 71,76-77, 79-82, 88-90, 106, 147 Wisling, teolog 251 Witramowski Jerzy zob. WittmansdorfJerzy Wittmansdorf Andrzej, szlachcic 165, 171, 173, 181, 202, 242 Wittmansdorfjerzy (Jerzy Witramowski), dyplomata 151, 165, 168, 171,173, 181,185, 197 WittmansdorfMikołaj, szlachcic 183 Wobeser Paweł, pułkownik, marszałek 257 Wojciechowski Zygmunt 127,141, 150 Wolff Steffen, mieszczanin królewiecki 165 Wollframsdorfowie, rodzina 71 Wunder Heide 8 Wyczański Andrzej 2$, 47, 100 Z Zedlitz Kasper, szlachcic 199 Zedwitz Krzysztof, starosta Ełku 84-85 Zedwitzowie, rodzina 71 Zins Henryk 147, 169
Zurkalowski E. 63 Zygmunt August, król polski 57, 242, 246, 249, 260 Zygmunt Stary, król polski 9,47, 115, 122,127,141,150,157, 164,216-217, 249 Ż Żabko-Potopowicz A. 106
BIBLIOGRAFIA I. ŹRÓDŁA ARCHIWALNE Archiwum Państwowe w Olsztynie: Landtagsacta V/4-1, V/4-2, V/4-3, V/4-4, V/4-5, Y/4~6,zlat 1541-1568. Archiwum Archidiecezji Warmińskiej w Olsztynie: Korespondencja bpajana Dantyszkaz ks, Albrechtem D-96, D-97, D-100, D-ιοί, D-102, D-103. Varia 16. Archiwum Państwowe w Gdańsku: Recesy Stanów Prus Królewskich t. 17 z lat 1540-1546, dział 300, 29-12. Listy ks. Albrechta do Gdańskazlat 1541-1544, 3 0 0, 5 3/5 7 2. Listy Królewca do Gdańska z lat 1542-1544, 300,53/758. Missiva 300, 27/18. Archiwum Główne Akt Dawnych, Warszawa: Metryka Koronna, Libri Legationum nr 7, lata 1539-1544, nr 11, lata 1541-1546. Geheimes Staatsarchiv Preussischer Kulturbesitz, Staatsarchiv Königsberg, Berlin: Ostpr. Fol. 79. Biblioteka Czartoryskich, Kraków: Rkps 281 : Acta Tomiciana, t. 19. Rkps 2308: Kopiariusz przywilejów i innych akt dotyczących Prus Książę cych z lat 1413 -15 69. Rkps 6437: Teki Naruszewicza t. 60, r. 1543. Rkps 6442: Teki Naruszewicza t. 61, r. 1544. Biblioteka Jagiellońska, Kraków: Rkps IV 6561: Acta Tomiciana t. 17. Biblioteka Narodowa w Warszawie:
284 I BIBLIOGRAFIA Rkps 3139 i odpis dokumentu: Nowy Przywilej Łaski z 31 X 1540 r. Biblioteka PAN, Gdańsk: Msc. 1263: Kroniki Pruskie i inne materiały dotyczące historii Prus ze zbioru Kaspra Hennenbergera. Biblioteka Uniwersytecka, Toruń: Rkps 73: Staemmata Genealogicajana Hennenbergera (1599). II. ŹRÓDŁA KARTOGRAFICZNE Atlas zur Historisch-Comparative Geographie von Preussen, hrsg. v. Μ. Toeppen, Gotha 1858, tabi. III. Prussiae. Das ist des Landes Preussen. durch Kasperum Hennenbergum. ge druckt zu Königsberg. im Jahre MDLXXVI (Książnica Miejska, Toruń, Karta i). Schrötter L., Karte von Ostpreussen nebst Preussisch Litthauen und Westpreus sen nebst dem Netzendistrict 1796-1802, Berlin 1809-1810. Staats- und Verwaltungsgrenzen in Ostmitteleuropa, Historisches Kartenwerk, Teil II, Preussenland, München 1954, tabl. 3, „Das Preussenland 1466-1771”· III. ŹRÓDŁA DRUKOWANE Acta Conventus Prussiae Ducalis, ed. Górski C., Toruń 1950, ab anno 1541 — anno 1565, \ Acta ConventusPrussiaeDucalis, ed. C. Gorski et C. Porębska, Toruń 1951, ab anno 1565-1568, Fontes Series II, Rotuli Photografici. Acten der Ständetage Ost- und Westpreussens, hrsg. v. Μ. Toeppen, Bd. 5, Leip zig 1886. Akta Stanów Prus Królewskich, t. 1-3, wyd. K. Górski i Μ. Biskup, Toruń 1955-1961. Bues A., Kąkolewski L, Die Testamente Herzog Albrechts von Preussen aud den sechzigerJahren des 16. Jahrhunderts, Wiesbaden 1999. Bues A., Die Apologien Herzog Albrechts, Wiesbaden 2009. Chronik des Johannes Freiberg, wyd. A. Meckelburg, Neue Pr. Prov. Bll., Bd. 5, Kgsbg. 1848,5. 117 i n., s. 447 i n. Codex
diplomaticus Regni Poloniae et Magni Ducatus Lithuaniae, wyd. Μ. Dogiel, t. 4, Vilnae ( 1764). Corpus iuris Polonici, wyd. O. Balzer, t. IV/i, Kraków 1910.
BIBLIOGRAFIA I 285 Diplomatorium Ileburgense, 2 Theil, Magdeburg 1879. Deutsche Hofordnungen des 16 und 17 Jahrhundert, hrsg. v. A. Kern, Berlin 190$. Etliche ausgezogen Articel auss gemeyner Landesordnung des Herzogthums Preussen, Druk. Jan Weynreich, XVI w. Die evangelischen Kirchenordnungen des XVI Jahrhunderts, Erste Abtheilung Sachsen und Thüringen, nebst angrenzenten Gebieten, Erste Hälfte hrsg. v. E. Sehling, Leipzig 190z. Die evangelischen Kirchenordnungen des 16 Jahrhunderts, hrsg. v. E. Sehling, Bd. 4, Preussen, Leipzig 1911. Geschichtsquellen des bürg- und schlossgesessenen Geschlechts von Borcke, hrsg. G. Sello, Bd. 3, 1 Theil, Berlin 1907. Das grosse Zinsbuch des deutschen Ritterordens (1414-1438), hrsg. v. P. G. Thie len, Marburg 1958. Grunau S., Preussische Chronik, Bd. 2, hrsg. v. Μ. Perlbach, R. Philippi, P. Wag ner, Leipzig 1889. Jus Culmense Correctum, Braunsberg 1711. Kaspars von Nostitz Haushaltungsbuch des Fürstenthums Preussen 1578, hrsg. v. K. Lohmeyer, Leipzig 1893. Die Politik des letzten Hochmeisters in Preussen, Albrecht von Brandenburg, Theil 1-3, Leipzig 1892-1895, wyd. E. Joachim, Publicationen aus den Königlichen Preussischen Staatsarchiven, Bd. 50, 58, 61. Privilégia der Stände des Herzogthumbs Preussen, Brunsbergae 1616. Sechzehn Güterurkunden des Archivs der gräfl. Dönhaffschen Familien und Ar menstiftung in Quitainen aus den Jahren 1467-1730, hrsg. v. G. Conrad, Oberländische Geschichtsblätter, Bd. i,H. i.Kgsbg. 1899-1903, s. 41-98. Die Staatsvertrüge des Deutschen Ordens in Preussen im 15 Jahrhundert, Bd. 1-2, hrsg. v. E. Weise,
Königsberg 1939-1955· Stadtbuch von Dinslaken, bearbeitet von A. Triller, Neustadr-Aisch 1959. Tabeller over Skibsfart og Varetransport gennem Öresund 1497-1660, Anden Del. Tabeller orer Varentransporten, A. Kobenhavn 1922. Urkunden, Das Herzogthum Preussen Hufenzahl, Zeitschrift d. Altertumsge sellschaft Insterburg, H. i, Insterburg 1888, s. 25-27. Urkundenbuch zur Geschichte des vormaligen Bisthums Pomesanien, hrsg. v. H. Cramer, Marienwerder 1887. Urkundenbuch, zur Reformationsgeschichte des Herzogthumbs Preussen, hrsg. v. P. Tschackert, Bd. 1-3, Leipzig 1890. Wizytacje biskupstwa sambijskiego z 1569 roku, wyd. J. Wijaczka, Toruń 2001.
2.86 I BIBLIOGRAFIA Wizytacje biskupstwa sambijskiego z 1570 roku, wyd. J. Wijaczka, Toruń 2005. Władztwo Polski w Prusiech Zakonnych i Książęcych (1474-1657). Wybór źródeł, opracował i wstęp poprzedził A. Vetulani, Wrocław 1953. Związek Pruski i poddanie się Prus Polsce. Zbiór tekstów źródłowych, pod red. K. Górskiego, Poznań 1949. IV. OPRACOWANIA Acta Borussica, Bd. 1,1 Theil, Leipzig 1730. Altpreussische Biographie Bd. 1-2, hrsg. v. C. Krollmann, Kgsbg. 1941 i kon tynuacja, hrsg. v. K. Forstreuter i F. Gause, Marburg-Lahn 1961. Arndt E, Die Oberräte in Preussen 1525-1640, Elbing 1911. Arnold D. H„ Kurzgefasste Kirchengeschichte des Königreich Preussen, Kgsbg. 1769. Aubin G., Zur Geschichte der gutsherrlich-bäuerlichen Verhältnissen in Ost preussen von der Gewinnung des Ordensstaaten bis zur Steinischen Reform, Leipzig 1910. Barkowski O., Die Besiedlung des Hauptamtes Insterburg unter Herzog Albrecht und Markgraf Georg Friedrich von Ansbach (1525-1603), Prussia, H. 2 8, Kgsbg. 1928, s. 1-131. Beckherrn C., Mitteilungen aus Rastenburgs Vergangenheit, Rastenburg 1881. Berg T., Landesordnungen in Preussen vom 16. bis zim 18. Jahrhundert, Lüne burg 1998. Belov G„ Die Neuorganisation der Verwaltung in den deutschen Territorien des 16Jahrhunderts, [w:] Territorium und Stadt, München-Berlin 1923, s. 197-206. Białuński G., Osadnictwo regionu Wielkich Jezior Mazurskich od XIV do początku XVIII wieku, starostwo leckie (giżyckie) i ryńskie, Olsztyn 1996. Białuński G., Siedlungswesen im Bereich der Grossen Masurischen Seen vom 14. bis zum 18. Jahrhundert-Ämter Lätzen und Rhein,
Hamburg 2005. Białuński G., Przemiany społeczno-ludnościowe południowo-wschodnich ob szarów Prus Krzyżackich i Książęcych (do 1568 roku), Olsztyn 2001. Białuński G., Kolonizacja „Wielkiej Puszczy” (do 1568 roku) - starostwa piskie, ełckie, straduńskie, zelkowskiei węgoborskie (węgorzewskie), Olsztyn 2002. Białuński G., BevöBcerung und Siedlung im ordensstaatlichen und herzoglichen Preussen im Gebiet der „Grossen Wildnis” bis 1568, Hamburg 20019. Biskup Μ., Atlas historyczny Polski. Prusy Królewskie w drugiej połowie XVI wie ku, Warszawa 1961.
BIBLIOGRAFIA I 187 Biskup Μ., Materiały do powstania chłopskiego w Prusach Książęcych w 1525 r, „Zapiski Historyczne”, 1.11: 1956, z. 1-2, s. 141-156. Biskup Μ., Rozmieszczenie własności ziemskiej województwa chełmińskiego i malborskiego w drugiej połowie XVI w., Toruń 1957. Biskup Μ., Zjednoczenie Pomorza Wschodniego z Polską w połowie XV wieku, Warszawa 1959. Biskup Μ., Tomczak A., Mapy województwa pomorskiego w drugiej połowie XVI w., I: Rozmieszczenie własności ziemskiej, II: Sieć parafialna, Toruń 1955· Blumhof E., Beiträge zur Geschichte und Entwicklung der westpreussischen Stände im 15 Jahrhundert, Zeitschrift des westpreussischen Geschichtsver eins, H. 34, Danzig 1894, s. 1-80. Bodniak S., Albrecht Hohenzollern, [w:] Polski słownik biograficzny, t. 1, Kraków 1935, s. 48-51. Bogdan D., Sejmik warmiński w XVI i pierwszej połowie XVII w., Olsztyn 1994. Bogucka Μ., Hołd Pruski, Warszawa 1985. Bornhack L., Geschichte der Preussischen Verwaltungsrecht, Βά. i, Berlin 1884. Bostel E, Przeniesienie lenna pruskiego na elektorów brandenburskich, „Prze wodnik Naukowy i Literacki”, 11: 18 8 3, s. 557-572, 816-8 6 0. Breysig K., Die Entwicklung des preussischen Ständethums von seinen Anfängen bis zum Regierungsantritt Friedrich Wilhelm. Urkunden und Actenstücke zur Geschichte des Kürfürsten Friedrich Wilhelm von Brandenburg, Bd. 15 (Ständische Verhandlungen, Bd. 3), Berlin 1894,5. 1-222. Brünneck W, Die Leibeigenschaft in Ostpreussen, Zeitschrift der Savigny-Stiftung für Rechtsgeschichte Bd. 8, Germanistische Abtheilung, Weimar 1887, s. 38-66. Brünneck W, Zur Geschichte des
Grundeigenthums in Ost- und Westpreussen, Bd. 1-2, Berlin 1891. Buczek K., Geograficzno-historycznepodstawy Prus Wschodnich, Toruń 1936. Buczek К., Nowa praca o historii lasów w Prusach, „Zapiski Historyczne”, 1.18, z. 3, 1963,5.443-464. Büttner Th., Heitz G., Pannach H., Neuere Arbeiten und gegenwärtige An sichten über Ursprung und Entwicklung der Representantivversammlung, Wissenschaftliche Zeitschrift der Karl Marx-Universität, Leipzig, 7 Jhrg. !957/58 Н. 3,s. 189-196. Chojnacki W, Osadnictwo polskie na Mazurach w XIII-XVII w., [w:] Szkice z dziejów Pomorza, pod red. G. Labudy, 1.1: Pomorze nowożytne, Warsza wa 1959,s. 5-33.
188 I BIBLIOGRAFIA Conrad G., Geschichte der Königsberger Obergerichte, Leipzig 1907. Conrad G., Zwei Visitationsrezesse der evangelischen Kirchen zu Gr. Tromnau und Niederszehren von 1568 und 1576, 7л. d. hist. Ver. f. Marienwerder 36: 1896, s. 31-63. Carsten F. L., The Origines ofPrussia, Oxford 1954. Carsten E L., Princes and Parliaments in Germany from the Fifteenth to the Eighteenth century, Oxford 1959. DeegenE., Geschichte der Stadt Saalfeld, Ostpr., Mohrungen 1905. Deresiewicz J., Z przeszłości Prus Królewskich. Skarbowość Prus Królewskich od r. 1466-1567, Poznań 19 4 7. Deutsches Städtebuch, hrsg. v. E. Keyser, Bd. i, Stuttgart-Berlin 1939. Doroszenko W. W., Eksport selskochazjastwiennojprodukcii vostocznoj Pribaltiki w 1562-1620 gg. Po danym sundskogo noszlinnogo registra [maszynopis]. Doroszenko W. W., Oczerki agrarnoj istorii Latwii wXVI w., Riga i960. Doroszenko W. W, Eksport Rygi na Zachód w okresie przynależności do Rze czypospolitej (1762-1620), „Zapiski Historyczne”, t. 31: 1966, z. 1, s. 7-44. Ekman E., Albrecht ofPrussia and the Count’s War 1533-1536, Archiv für Re formationsgeschichte, Jhrg. 51, i960,H. i,s. 19-36. Erleutertes Preussen, Bd. i, Königsberg 1724. Essmanowska J., Ruch szlachecki w Prusach Królewskich w Ipołowie XVI w., Poznań 1951 [maszynopis]. Faber K„ Geschlechtstafel des Markgrafen Albrecht ersten Herzog von Preussen, „Preussische Archiv” 1809, s. 75-84. Faber К., Uber die Theilnahme Preussens an den Kriegen wider die Türcken, [w:] Beiträge zur Kunde Preussens, Bd. 7. Königsberg 1825, s. 177-184, 259-2-78. Faber K., Verordnungen und
Massregeln wegen der Pest in Preussen in früher Zeit, Pr. Prov. Blätter, Bd. 6, Kgsbg. 1831,8.334-341. Faber K., Vom Amte des Hauskomthurs in Königsberg zur Zeit deutschen Ordens und von der Hofordnung des Herzog Albrecht, Pr. Prov. Blätter, Bd. 4, Kö nigsberg 1830, s. 217-224. Fischer H., Die Einführung des Quatembergerichts in Ostpreussen, Königsberg 1922. Fischer H., Das Quatember - oder Hofgericht zu Königsberg (1506-1525), „Alt preussische Forschungen” 1924, 2, s. 41-69. Fischer R., Achatius von Zehnten, Woyewode von Marienburg, Zeitschrift des Westpreussischen Geschichtsvereins, H. 36, Danzig 1897.
BIBLIOGRAFIA I 2.89 Fligge J. R., Herzog Albrecht von Preussen und der Osiandrismus 1522-1568, Bonn 1972. Fischer R., Königsberg als Hansestadt, Altpreussische Monatsschrift, Bd. 41, Kgsbg. 1904,5. 267-3 56. Forstreuter K., Beiträge zur Preussischen Geschichte im 15 und 16Jahrhundert, Heidelberg i960. Forstreuter K., Die Entwicklung der Grenze zwischen Preussen und Litauen seit 1422, Altpreussische Forschungen, i8Jhrg. 1941,5. 50-70. Forstreuter K., Die Hofordnungen der letzten Hochmeister in Preussen, Prussia, Kgsbg. 1931, s. 222-231. Forstreuter K., Die Memel als Handelstrasse Preussens nach Osten, Königsberg 1931. Forstreuter K., Vom Ordenstaat zum Fürstentum, Geistige undpolilische Wand lungen im Deutschordensstaate Preussen unter den Hochmeistern Friedrich und Albrecht (1458-1525), Kitzingen-Main 19 51. Forstreuter K., Preussen und Russland von den Anfängen des Deutschen Ordens bis zu Peter dem Grossen, Göttingen 1955. Forstreuter K., Das Preussische Staatsarchiv in Königsberg, Göttingen 1955. Frantz W., Geschichte der Stadt Königsberg, Königsberg 1934. Freiwald H., MarkgrafAlbrecht Deutschordens - Hochmeister und Herzog in Preussen 1521 bis 1528, Kulmbach 1961. Freiwald H., Der Plan Herzog Albrecht vom 2 August 1525 zur Vereinigung und rechtlichen Umgestaltung der Drei Städte Königsberg, Jahrbuch der Alber tus-Universität zu Königsberg, Preussen, Bd. 11, Würzburg 1961, s. 155- -172. Freiwald H., Die „Westpreussische Alternative” zur Regimentsnottei des Herzog tums Preussen, Studien zur Geschichte des Preussenlandes hrsg. v. E. Bahr, Marburg 1963, s. 15 1-163.
Froelich P., Historische und Kulturhistorische Nachrichten aus den Rechnungen des Hauptamtes Insterburg in den Jahren 1555 und 1556, Zeitschrift der Al tertumsgesellschaft Insterburg,H. 18, Insterburg 1925,5.1—31. Gallandi J., Königsberger Stadtgeschlechter, „Altpreussische Monatsschrift”, Bd. 19: 1882, s. 26-65, 177-236, Bd. 20: 1883, s. 1-52, 193-232, 451-478, 567-643· Gause F., Organisation und Kompetentz der Landgerichte des Ordenslandes Preussen, „Altpreussische Monatsschrift”, Bd. 59, H. 3-4, Kgsbg. 1922, s. 115-156, 209-246.
ЪуО I BIBLIOGRAFIA Gause F., Die Geschichte der Stadt Königsberg, Bd. 1, Köln-Graz 1965,5. 320- -321. Gerlach J., Grudziądz miejscem obrad sejmiku generalnego Prus Królewskich (1454-1772), „Rocznik Grudziądzki”, R. 3: 19 6 3, s. 2 6-2 7. Gierke O., Das deutsche Genossenschafisrecht, Bd. i : Rechtsgeschichte der deu tschen Genossenschaft, Graz 1954. Gierszewski S., Statystyka handlu zbożowego Elbląga w latach 1642-17$$, dLzpiski Historyczne”, t. 23: 1957, z. 1-3, s. 157-174. Gimboth L., Siedlungsgeographie Natangens zur Ordenszeit, Phil. Diss. Königs berg 1923. Görlitz W, Staat und Stände unter den Herzogen Albrecht und Georg 1485- -153$, [w:] Sächsische Landtagsakten, Bd. 1, Leipzig-Berlin 1928. Górski K., La Ligue des Etats et les Orgines du Régime représentatifen Prusse, [w:] Album Helen Maud Cam I, Louvain-Paris i960, s. 173-186. Górski К., Państwo krzyżackie w Prusach, Gdańsk-Bydgoszcz 1946. Górski K., Pierwsze czterdziestolecie Prus Królewskich (1466-1525), „Rocznik Gdański”,!. 11: 1937,5. 17-66. Górski K., Problematyka dziejowa Prus Królewskich, „Zapiski Historyczne”, t. 28: 1963, z. 2, s. 159-171. Górski K., Z dziejów żywiołu polskiego w Prusiech od 1525 r. do 1772, „Jantar”, R. 3: 1939, z. 1(9), s. 1-12. Górski K., Rozwój życia stanowego Prus Królewskich po wojnie trzynastoletniej wiatach 1466-147$, „Zapiski Historyczne” t. 31:1966, z. 3. Grażyński Μ., Spór księcia Albrechta z Polską o monetę, „Wiadomości Numizmatyczno-Archeologiczne”, R. 1913, s. 113-114, 132-134, 162-164; R. 1914, s. 4-6, 25-26, 33-34, 55-56,71-73.134-13 5· Grigat Ch., Die Geschichte des Kreises
Treuburg, Treuburg 1938. Grigat E, Besiedlung des Mauerseegebiets in Rahmen der Kolonisation Ostpreus sen, Kgsbg. 1932. Grygier T., Organizacja władzy naczelnej Prus Książęcych, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie” 1964, nr 4(86), s. 460-513. Gundermann L., Herzogin Dorothea von Preussen i$04-1$47, Studien zur Ge schichte Preussens, Bd. 9, Köln-Berlin 1965. Guttzeit E. J., Von der „Nacht” und dem „Nachtgeld”. Ein Beitrag zur Geschichte der Viehsteuer im 1$ undiöJahrhundert, Mitt. des Ver. für die Gesch. von Ost-und Westpr. 4, 1929/30,5. 1-5. Handbuch der Geschichte Ost- und Westpreussens, hrsg. v. E. Opgenoorth, Theil II/1, Lüneburg 1994.
BIBLIOGRAFIA Harnoch A., Chronik und Statistik der evangelischen Kirchen in den Provinzen Ost- und Westpreussen, Neidenburg 1890. Hartung E, Deutsche Verfassungsgeschichte vom 15 Jahrhundert bis zur Gegen wart, 3 Augabe, Leipzig-Berlin 1918. Hase C. A., Herzog Albrecht von Preussen und sein Hofprediger, Leipzig 1879. Hein Μ., Geschichte der Stadt Bartenstein 1332-1932, Bartenstein 19 31. Helbig H., Der Wettinische Ständestaat. Untersuchungen zur Geschichte des Ständewesen und der landständischen Verfassung im Mitteldeutschland bis 1485, Münster-Köln 1955. Henneberger K., Erclerung der Preussischen Grossen Landtafel, oder Wappen, Königsberg 1595. Historia Polski, t. i, cz. 2, Warszawa 1957. HistoriaPomorza, t. 2, cz. 1, pod red. G. Labudy, Poznań 1976 (artykuły Maria na Biskupa, Marii Boguckiej, Antoniego Mączaka). Horn A., Das Hauptamt Insterburg, Zeitschrift der Altertumsgesellschaft In sterburg, H. i, Insterburg 1888, s. 38-125. Horn A., Die Verwaltung Ostpreussens seit der Säkularisation 1325-1835, Kö nigsberg 1890. Horn A., Vom preussischen Gelde, Altpreussische Monatsschrift, Bd. 5, Kgsbg. 1868, s. 48-77. Hoszowski S., The polish-baltic trade in the i5th-iSth centuries. Poland at the Xlth International Congres ofHistorical Sciences in Stockholm, Warszawa i960, s. 117-154. Hoszowski S., The revolution ofprices in Poland in the lóth and 17 centuries, Acta Poloniae Historica, t. 2, Warszawa 1959, s. 7 i n. Hubatsch W, Albrecht von Brandenburg-Ansbach Deutschordens-Hochmeister und Herzogin Preussen, Heidelberg i960. Hubatsch W, Protestantische Fürstenpolitik in den
Ostseeländern im 16Jahrhun dert, Historische Zeitschrift, Bd. 192, H. 2, München 1961, s. 282-294. Immekeppel H., Das Herzogtum Preussen von 1603-1621, Bonn 19 7 5. Isaackson S., Geschichte der Preussischen Beamtenthums von Anfang des 15 Jahr hunderts bis aufdie Gegenwart, Bd. 1, Berlin 1874. Isenburg W. K., Stammtafeln zur Geschichte der europäischen Staaten, Bd. 1 / 2, 2 Ausgabe, Marburg 1956. Janiszewska-Mincer B., Mincer E, Rzeczypospolita Polska i Prusy Książęce w la tach 1598-1621, Warszawa 19 8 8. Janosz-Biskupowa I., Rozwój przestrzenny miasta Ełku, „Komunikaty Mazur sko-Warmińskie” 1959, nr 3(65), s. 249-262.
292· I BIBLIOGRAFIA Jeannin P., L’activité du Port de Koenigsberg dans la seconde moitié du XVIsièc le, « Bulletin de la Société d’Histoire Moderne », Douzième Série - nr 5, 57e Année Supplément à la Revue d’Histoire Moderne et Contemporai ne, no. 2, 1958, s. 10-17. Jeannin P., Contribution d l’Etude du Commerce de Lubeck aux environs de 1580, Hansische Studien. Gesammelte Beiträge, Forschungen zur mittelalterischen Geschichte, Bd. 8, Berlin 1961,5.162-189. Jegel A., Geschichte der Landstände in den ehemaligen Fürstenthümern Ans bach, Bayreuth 1500-1533, Archiv für Geschichte und Alterthumskunde von Oberfranken, Bd. 24, 1909-1911, s. 61-126. Jegel A„ Die landständische Verfassung in den ehemaligen Fürstenthümern Ans bach-Bayreuth, „Archiv für Geschichte und Alterthumskunde von Ober franken” 1912, Bd. 25, s. 1-108. Kleinertz E. K. B., Die Politik der Landstände im Herzogtum Preussen, Bonn 1972. Kąkolewski I., Nadużycia władzy i korupcja w Prusach Książęcych w połowie XVI wieku. Narodziny państwa wczesonowożytnego, Warszawa 2000. Kempas H., Seeverkehr und Pfundzoll im Herzogtum Preussen. Ein Beitrag zur Geschichte des Seehandels im 16. und 17. Jahrhundert, Bonn 1964. Kętrzyński W, 0 ludności polskiej w Prusiech niegdyś krzyżackich, Lwów 1882. Koenigsberger H. G., The Parliament ofPiemont during the Renaissance 1460-1561, XI-e Congrès International des Sciences Historiques, Paris 1950, Etudes presentees à la Commission Internationale pour Assemblées d’États, Louvain 19 5 2, s. 67-120. Kolankowski L., Zygmunt August, wielki książę Litwy do г. 1548, Lwów 1913. Konopczyński
W, Chronologia sejmów polskich 1493-1793, Kraków 1948. Konopczyński W.,Dzieje Polski nowożytnej, 1.1 (1506-1648), Warszawa 1936. Krimpenfort W, Der Grundbesitz der Landstädte des Herzogtums Preussen, Marburg 1979. Krollmann Ch., Die Entwicklung der Preussischen Landeskirchen im 16Jahr hundert, Monatshefte der Comenius-Gesellschaft für Kultur und Geistes leben, Neue Folge, Bd. 18, H. 5, Jena 1909, s. 237-260. Kuliszer J., Powszechna historia gospodarcza, średniowieczna i czasów nowożyt nych, t. 2, Warszawa 1961. Lemcke E., Die Entwicklung des ländlichen Grundbesitzes der Stadt Königsberg bis zumJahre 1724, Kgsbg. 1925. Lepszy К., Prusy Książęce a Polska w latach 1576-1578, [w:] Księga pamiątkowa ku czci prof, dr Wacława Sobieskiego, t. 1,Kraków 1932,5. 149-196.
BIBLIOGRAFIA I *93 Lohmeyer К., Die Entwicklung der ständischen Verhältnisse in Preussen bis zur Gewinnung der Suvernität durch den Grossen Kurfürsten, [w:] Zur alt preussischen Geschichte, Gotha 1907, s. 282-310. Löschin G., Geschichte von Danzig, t. 1, Danzig 1822. Lewerentz T., Die Grossenentwicklung der Kleinstädte in Ost und Westpreussen bis zum Ende des 18. Jahrhunderts, Marburg 1976. Lousse E., Le pays dans l’ancien droit, Fédération archéologique de Belgique, XXXI session, Congrès de Namur 1938, Annales fase. IV, Namur 1939, s. 250-265. Mager Y., Der Wald in Altpreussen als Wirtschafisraum, Bd. 1-2, Köln i960. Małłek J., Geneza sejmu i$66r. w Prusach Książęcych, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie” 1961, nr 4(74), s. 497-527. Małłek J., Michal Meurer - reformator Mazur, „Komunikaty Mazursko-War mińskie” 1962, nr 3(77), s. 561-568. Małłek J., Opera selecta, vol. 2: Poland and Prussia in the Baltic Areafrom the sixteenth to the eighteenth century. Studies presented to the International Commission for the History ofRepresentative and Parliamenatry Instituti ons, vol. 91, Toruń 2013. Małłek J., Proces kryminalny nowych radców w Knipawie - Królewcu 1566 r, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie” 1963, nr 2(80), s. 181-232. Małłek J., Mincer F., Nowa synteza dziejów Pomorza od połowy XV do połowy XVIII w., „Zapiski Historyczne” t. 46, 1981, z. 2, s. 47-75. Małłek J., The History ofLandtag the Duchy ofPrussia in iS 66, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie” 2019, nr 4(306), s. 695-761. Małowist Μ., Z zagadnień popytu na produkty krajów nadbałtyckich, „Przegląd Historyczny”, t. 50,
Warszawa 1954, s. 720-752. Marongiu A., L’istituto parłamentare in Itałia delłe origini ał 1500. Senate della Republica, nel centario delparlamento italiano (1848-1948), Romae 1949, Etudes presentees à la Comission Internationale pour l’Histoire des As semblées d’États, t. 9. Meier H., Beiträge zur Handels undpolitischen Geschichte Königsberg, Der neu en Preussischen Provinzial-Blätter, Dritte Folge, Bd. 9, Königsberg 1864, s. 216-246, 281-311,409-147. Meier P., Säkularisation und Reformation Preussens, Phil. Diss. Leipzig 1962 [maszynopis w zbiorach Biblioteki Uniwersyteckiej w Lipsku]. Michels G., Zur Wirtschafisenwicklung von Passenheim im Ordensland und Herzogtum Preussen bis 1619, Lüneburg 1988.
294 I BIBLIOGRAFIA Michels G., Zur Witschaftsentwicklung von Kleinenstädten und Flecken im Or densland und Herzogtum Preussen (bis 1619). Gilgenburg-Hohenstein-Neidenburg-Ortelsburg, Willenburg, Lüneburg 1995. Mortensen H., Siedlungsgeographie des Samlandes, Forschungen zur detschen Landes und Volkskunde, Bd. 22/4, Stuttgart 1923. Mülverstedt G. S., Das älteste Vasalen-Register des Samlands sowie der Gebiete Insterburg und Gerdauen aus dem Jahre 1436, Neue Pr. Prov. Blätter, Bd. 7, Andere Folge, Kgsbg. 1855,5. 177-195, 256-291. Mülverstedt G. A., Der Herrenstandt in Preussen, mit besonder Beziehung auf die Herren zu Eulenburg, [w:] Diplomatorium lleburgense, 2 Theil, Magde burg 1879,s. 835 in. Mülverstedt G. A., Die Vasallen-Register und Tabellen der Hauptämter in Ma suren. Zur Geschichte masurischer Ortschaften, Mitt. d. litt. Gesell. Masovia,H. ii,Lötzen 1906,5. 80-100. Müller E. E, Zur Wirtschaftsgeschichte des Preussenlandes von der Errich tung des Herzogthums Preussen (1323) bis zum Ausbruch des Weltkrieges, [w:] Deutsche Staatenbildung und deutsche Kultur in Preussenlandes, Kgsbg. 1931,5.471-485. Naudé W., Die Getreidehandelspolitik der europäischen Staaten vom 13 bis zum 18Jahrhundert, ActaBorassica.,Bd. 1-2, Berlin 1896-1901. Nicolovius A., Die Bischöfliche Würde in Preussens evangelischer Kirche, Kö nigsberg 1834. North Μ., Die Amtswirtschaft von Osterode und Soldau. Vergleichende Untersu chungen zur Wirtschaft im ftümodernen Staat am Beispiel des Herzogtum Preussen in der zweiten Hälfte des ιό. Jahrhundert und in der ersten Hälfte des 17. Jahrhunderts,
Berlin 1982. Novak H., Die preussisch-litauischen Handelsbeziehungen zur Zeit Herzog Alb rechts (1323-1368), Kgsbg. 1922, Diss. Nowak Z., Rozwój przestrzenny miasta Susza, „Komunikaty Mazursko-War mińskie” 1963, nr 1(79), s. 60-75. Ommler N., Die Landstände im Herzogtum Preussen 1343-13 61, Bonn 19 6 7. Olagüe L, Les changements de climat dans l’histoire, « Cahiers d’Histoire Mon diale » 1963, VII, 3, s. 637-674. Pelc J., Ceny w Gdańsku wXVI-XVIIw., Lwów 1937. PepłowskaM., Zjazdy stanów w Prusach Krzyżackich w L1466-1323 [maszynopis]. Petersohn J., Bischofsamt undKonsistorialverfassungin Preussen im Ringen zwi schen Herzog und Landschaft im letzten Viertel des 16Jahrhunderts, „Ar chiv für Reformationsgeschichte“, Jhrg. 52: 1961, H. i,s. 188-205.
BIBLIOGRAFIA I 2-95 Petersohn J., Fürstenmacht und Ständetum in Preussen während der Regierung Herzog Georg Friedrichs i$$8-i6o$, Marburger Ostforschungen, Bd. 2.0, Würzburg 1963. Philippi R., Freiherr Johann von Schwarzenberg in Preussen, Zeitschrift des Westpreussischen Geschichtsvereins, H. 1, Danzig 1880, s. 45-69. Plehn H., Zur Geschichte der Agrarverfassung von Ost- und Westpreussen, For schungen zur Brandenburgischen und Preussischen Geschichte, Bd. 17, Leipzig 1904, s. 4 3 -126. Pociecha W, Geneza hołdu pruskiego (1467-152$), Gdynia 1937. Podręczna encyklopedia kościelna, pod red. Z. Chełmickiego, t. 3 -4, Warsza wa 1904. Pollakówna Μ., Zanik ludności pruskiej, [w:] Szkice z dziejów Pomorza, pod red. G. Labudy, t. 1 : Pomorze średniowieczne, Warszawa 19 5 8, s. 160-207. Poschmann В., Bisthümer und Deutscher Orden in Preussen 1245-152$, Zeit schrift für die Geschichte und Alberthumskunde Ermlands, Osnabrück 1962, Bd. 30, H. 2, s. 249-250. Preussische Provinzial-Blätter, Neue Folge 1846, Bd. 27, s. 394. Quade W, Die historische Tiefe in der Frischen Nehrung, Mitteilungen des Westpreussischen Geschichtsvereins Jhrg. 24,1, Januar 1921, nr 1, s. 1-11. Rachel FL, Handel und Handelsrecht von Königsberg in Preussen im 16-18 Jahrhundert, Forschungen zur Brandenburgischen Geschichte, Bd. 27, Leipzig 1909, s. 95-134. Real-Encyklopedie für protestantische Theologie und Kirche, hrsg. v. J. Herzog, G. Plitt, Leipzig 1878. Die Religion in Geschichte und Gegenwart, 2 Ausgabe, Bd. 1, Tübingen 1927. Rhode P., Königsbergs Stadtverwaltung einst undjetzt, als Festgabefür den sech
sten Preussischen Städtetag, Konigsberg in Pr. 1908. Rijer G. J., Kienigsberg XIII - naczala XVI viekov - oplot agresji niemieckovo Rycerstwa w Pribaltike, Dissertacja na soiskanije uczienoj stępieni kandidata istoriczeskich nauk, Mińsk 1953 [maszynopis]. Różański S., Formowanie się wielkiej własności w Prusach Książęcych w świetle akt podworskich, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie” 1958, nr 3(61), s. 225-237. Różański S., Z dziejów wschodniopruskich regaliów bursztynowych, „Komunika ty Mazursko-Warmińskie” 1959, nr 2(64), s. 180-197. Rutkowski}., Historia gospodarcza Polski (do 1864 r), Warszawa 1953. Rybarski R., Handel i polityka handlowa Polski w XVI stuleciu, t. 2: Tablice i materiały statystyczne, Warszawa 1938.
296 I BIBLIOGRAFIA Saborowski E., Besiedlung und Nationalverhältnisse des Hauptamtes Orteisburg zur Zeit der Herrschaft des Deutschordens, Mitteilungen der literarischen Gesellschaft Masovia, H. 30, Lötzen 1925, s. 97-176. Sahm W., Geschichte der Pest in Ostpreussen, Leipzig 1905. Schulz W., Siedlungsgeographie des Deutschen Oberlandes, Mitteilungen der Geographischen Gesellschaft in Königsberg Pr., Kgsbg. 1925, s. 23-90. Schumacher B., Geschichte Ost- und Westpreussens, 3 Ausgabe, Wurzburg 1957. Schumacher B., Niederländische Ansiedlungen in Herzogthum Preußen zur Zeit Herzog Albrechts (1525-1568), Leipzig 1903. Schwarz G., Der Ostpreussische Landtag vom Jahre 1540 (5 Okt. bis 16 Nov.). Diss. Phil., Kgsbg. 1923 [maszynopis]. Schweichler H., Das Domänenwesen unter Herzog Albrecht in Preussen (1525-1568), Lötzen 1911. Schwinkowski W., Das Geldwesen in Preussen unter Herzog Albrecht (1525-156g), „Zeitschrift für Numizmatik”, 27: 1909, s. 18 5-3 73. Seeberg-Elverfeldt R., Der Verlaufder Besiedlung des ostpreussischen Amtes Jo hannisburg bis 1818, „Altpreussische Forschungen”, 11 Jhrg. 1934, H. 1, s. 39 i n. Sehling E., Geschichte der protestantischen Kirchenverfassung, „Grundriss der Geschichtswissenschaft”, II, 8,1929, s. 1-51. Seraphim A., Handschriften Katalog der Stadt-bibliothek, Königsberg in Preus sen, Königsberg 1909. Seraphim A., Soziale Bewegungen in Altpreussen imJahre 1525, „Altpreussische Monatsschrift”, 58: 1921, s. 1-36,71-104. Siebert P., Historia Kościoła, Warszawa 1938. Skibiński J., Starostwa dziedziczne Prus Książęcych w XVII i XVIII w. Studium z
przeobrażeń spoleczno-ustrojowych, Olsztyn 1972 Spangenberg H., Vom Lehnstaat zum Ständestaat. Ein Beitrag zur Entstehung der landständischen Verfassung, München-Berlin 1912. Srokowski S., Ludność Prus Wschodnich, Warszawa 1937, odb. z Belony, R. 19, z. i, s. 1-76. Srokowski S., Prusy Wschodnie. Studium geograficzne, gospodarcze i społeczne, Gdańsk-Bydgoszcz 1945. Stark G., Geschichte der Stadt Mühlhausen in Ostpreussen, Mühlhaussen 1927. Stolze W., Zur Kritik der Überlieferungen von dem Sämländischen Bauernauf stand des Jahres 1525, „Mitteilungen des Vereins für die Geschichte von Ost- und Westpreussen” 1930, nr 4, s. 37-43.
BIBLIOGRAFIA I 2·97 Straeten, Jos von der, Het charter en de Raad von Kortenberg, [w:] Etudes pre sentees à la Commision Internationale pour l’Histoire des Assemblées d’Etats, t. 12-13, Leuven 1952. Sucheni-Grabowska A., Zygmunt August król Polski i Wielki Książe Litewski: 1520-1562, Warszawa 1996. Szymaniak W, Organizacja dyplomacji Prus Książęcych na dworze Zygmunta Starego 1525-1548, Bydgoszcz 1992. Szymaniak W, Rola dworu polskiego w polityce zagranicznej Prus Książęcych, Bydgoszcz 1993. Sukertowa-Biedrawina E., Recesy stanów wschodnio-pruskich wróciły do Olszty na, „Rzeczywistość”, Dodatek Społeczno-Kulturalny „Głosu Olsztyńskie go”, R. i, nr 15 z dnia 7 lipca 1956г. Szkice dziejów Pomorza, t. 2: Pomorze Nowożytne, pod red. G. Labudy, War szawa 1959. Szwagrzyk J., Walka elektora brandenburskiego Fryderyka Wilhelma ze stanami Prus Książęcych w latach 1657-1665 na tle stosunków społecznych i gospodar czych, Wroclaw i960 [maszynopis]. Tesdorpf W, Gewinnung, Verarbeitung und Handel des Bernstein in Preussen von der Ordenszeit bis zur Gegenwart, Jena 1887. Tellau W. A. von, Urkundliche Geschichte der Tettauschen Familie in den Zwei gen Tettau und Kinsky, Berlin 1878. Thiele E. Th., Das Gesandschaftwesen in Preussen im 16Jahrhundert, Göttin gen 1954. Toeppen Μ., Ein Blick in die ältere preussische Geschichte mit Bezung auf die ständische Entwicklung, „Zeitschr. für Gesch. Wiss.”, 5: 1845, s. 45-93; 6: 1846, s. 485-516. Toeppen Μ., Der Deutsche Ritterorden und die Stände Preussens, Historische Zeitschrift, hrsg. v. H. Sybel, München-Leipzig 18 81, s. 4 3 0-449. Toeppen
Μ., Geschichte der Stadt Marienwerder und ihrer Kunstbauten, Ma rienwerder 1875. Toeppen Μ., Geschichte des Amtes und der Stadt Hohenstein, Hohenstein 1859. Toeppen Μ., GeschichteMasurens, Danzig 1870. Toeppen Μ., Die Gründung der Universität zu Königsberg und das Leben ihrer ersten Rectors Georg Sabinus, Königsberg 1844. Toeppen Μ. Historia Mazur, przeł. Μ. Szymańska-Jasińska, oprać, i wstęp G. Jasiński, Olsztyn 1998. Toeppen Μ., Historisch-comparative Geographie von Preussen, Gotha 1858.
198 I BIBLIOGRAFIA Toeppen Μ., Topographisch-statistische Mitteilungen über die Domänen-Vorwerke des deutschen Ordens in Preussen, Altpreussische Monatsschrift, Kgsbg. 1870. Toeppen Μ., Uber preussische Lischken, Flecken und Städte, „Altpreussische Monatsschrift”, Bd. 4, 18 6 7, s. $11-536і 611-6 4 6. Toeppen Μ., Die Zinsverfassung Preussens unter der Herrschaft des Deutschen Ordens, Zeitschrift für preussische Geschichte und Landeskunde, Bd. 4, Berlin 1876, s. 207-232, 345-367, 611-627,74Ł-761. Toeppen Μ., Zur Geschichte der ständischen Verhältnisse in Preussen (Besonders nach dem Landtagsacten), Historisches Taschenbuch hrsg. von F. v. Raum er, Neue Folge, 8 Jhrg., Leipzig 1847, s. 301-492. Traut H., KurfürstJoachim II von Brandenburg und der Turkenfeldzug vomJah re 1542. Nach archivalischen Quellen, Gumbersbach 1892 [w zbiorach Bi blioteki Katedry Wieków Średnich Uniwersytetu Humboldta w Berlinie]. Tschackert P., Dorothea die erstepreussische Herzogin (gest. 1447), Hohenzollern Jahrbuch, hrsg. P. Seidel, Jhrg. 5, Berlin-Leipzig 1901, s. 87-98. Tschackert P., Georg von Polentz, Bischof von Samland. Ein Charakterbild, Leipzig 1888. Tschackert P., Herzog Albrecht von Preussen als reformatorische Persönlichkeit, Halle 1894. Tschackert P., Paul Speratus von Rötlen, evangelischer Bischofvon Pomesanien in Marienwerder, Halle 1891. Vetulani A., Lenno pruskie od traktatu krakowskiego do śmierci ks. Albrechta (1427-1768), Kraków 1930. Vetulani A., Polskie wpływy polityczne w Prusiech Książęcych, Gdynia 1939. Voigt J., Darstellung der ständischen Verhältnisse Ostpreussens
vorzüglich der neuesten Zeit, Königsberg 1822. Voigt J., Geschichte Preussens, t. 9, Kgsbg. 1839. Voigt J., Herzog Albrecht von Preussen Vermählung mit Dorothea von Däne mark, Pr. Prov. Blätter, Bd. 12, Neue Folge, Kgsbg. 1851,5. 1-33. Voigt J., Namen-Codex der Deutschen-Ordens Beamten, Königsberg 1843. Volckart О., Die Münzpolitik im Ordensland und Herzogtum Preussen von 1370 bis 1770, Wiesbaden 1996. Wächter H., Ostpreussische Domänenvorwerke im 16 und 17 Jahrhundert, Würzburg 1958. Weber L., Preussen vor 700 Jahren, Danzig 1878. Weise E., Das Widerstandsrecht im Ordenslande Preussen und das mittelalteriche Europa, Göttingen 1955.
BIBLIOGRAFIA I 2-99 Weise E., Der Bauernaufstand in Preussen, Elbing 1935. Werminghof A., Der Deutsche Orden und die Stände in Preussen bis zum zwei ten Ihorner Frieden im Jahre 1466, München-Leipzig 1912, Pfingsblatter des Hansischen Geschichtsvereins, Blatt VIII, 1912. Wernicke E., Marienwerder: Geschichte der ältesten Stadt der Reichsdeutschen Ostmark, Marienwerder 1931. Wernicke E., Marienwerder: Geschichte der ältesten Stadt der Reichsdeutschen Ostmark, 2 Auflage, Marienwerder 1933. Wichert E., Die politischen Stände Preussens, ihre Bildung und Entwicklung bis zum Ansgange des sechszehnten Jahrhundert, „ Altpreussiche Monatschrift” 1868, Bd. 5. Wijaczka J., Albrecht von Brandenburg-Ansbach (1490-1568). Ostatni wielki mistrz zakonu krzyżackiego i pierwszy książę „w Prusiech”, Olsztyn 2010. Wijaczka J., Albrecht von Brandenburg-Ansbach (1490-1568), Der letzte Hoch meister des Deutschen Ordens und der erste Herzog in Preussen. Die Biogra phie, Buskov 2019. Wijaczka J., Asverus von Brandt (1509-1559): życie i działalność dyplomatyczna w służbie ks. Albrechta pruskiego, Kielce 1996. Wijaczka J., Stosunki dyplomatyczne Polski z Rzeszą Niemiecką w czasie pano wania cesarza Karola V, Kielce 1998. Wilke E., Die Ursachen der preussischen Bauern- und Bürgenunruhen 1525 mit Studien zur Ostpreussischen Agrargeschichte der Ordenszeit, „Altpreussi sche Forschungen”, Jhrg. 7: 1930,s. 3 3-81, 181-222. Wunder H., Siedlungs-und Bevölkerungsgeschichte der Komturei (13-16Jhdt.) Christburg, Wiesbaden 1968. Wojciechowski Z., Zygmunt Stary (1506-1548), Warszawa 1946. Wyczański A., Próba
oszacowania obrotu żytem w Polsce XW w., „Kwartalnik Historyczny Kultury Materialnej” R. 9: 1961, s. 23-44. Wyczański A., Rozdawnictwo dóbr królewskich za Zygmunta I, „Przegląd Hi storyczny”, t. 44: 1953,z. 3, s. 281-308. Wyczański A., Testantive entimate of Polish rye trade in the sixteenth century, „Acta Poloniae Historica”, t. 4: 1962, s. 119-131. Zins H., Powstanie chłopskie w Prusach Książęcych w 1525 r., Warszawa 1953. Zins H., Początki reformacji na Warmii, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce”, t. 12: 1953-1955, nr 45-60, s. 303-452. Zurkalowski E., Neue Beiträge zur Geschichte der Stadt Memeł, „Altpreussische Monatsschrift”, Bd. 46, Kgsbg. 1909, s. 83-115. Żabko-Potopowicz A., Rys historyczny wsi w Prusach Połskich. Gospodarstwo wiejskie na Ziemiach Odzyskanych, Warszawa 1947. |
| any_adam_object | 1 |
| any_adam_object_boolean | 1 |
| author | Małłek, Janusz 1937- |
| author_GND | (DE-588)112421415 |
| author_facet | Małłek, Janusz 1937- |
| author_role | aut |
| author_sort | Małłek, Janusz 1937- |
| author_variant | j m jm |
| building | Verbundindex |
| bvnumber | BV049323119 |
| ctrlnum | (OCoLC)1401193800 (DE-599)DNB1258213087 |
| edition | Wydanie 2 |
| era | Geschichte 1525-1566 gnd |
| era_facet | Geschichte 1525-1566 |
| format | Book |
| fullrecord | <?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?><collection xmlns="http://www.loc.gov/MARC21/slim"><record><leader>00000nam a2200000 c 4500</leader><controlfield tag="001">BV049323119</controlfield><controlfield tag="003">DE-604</controlfield><controlfield tag="005">20231220</controlfield><controlfield tag="007">t</controlfield><controlfield tag="008">230912s2022 pl |||| |||| 00||| pol d</controlfield><datafield tag="015" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">23,A03</subfield><subfield code="2">dnb</subfield></datafield><datafield tag="016" ind1="7" ind2=" "><subfield code="a">1258213087</subfield><subfield code="2">DE-101</subfield></datafield><datafield tag="020" ind1=" " ind2=" "><subfield code="z">9788323147534</subfield><subfield code="9">978-83-231-4753-4</subfield></datafield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(OCoLC)1401193800</subfield></datafield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(DE-599)DNB1258213087</subfield></datafield><datafield tag="040" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-604</subfield><subfield code="b">ger</subfield><subfield code="e">rda</subfield></datafield><datafield tag="041" ind1="0" ind2=" "><subfield code="a">pol</subfield></datafield><datafield tag="044" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">pl</subfield><subfield code="c">XA-PL</subfield></datafield><datafield tag="049" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-12</subfield></datafield><datafield tag="084" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">HIST</subfield><subfield code="q">DE-12</subfield><subfield code="2">fid</subfield></datafield><datafield tag="100" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">Małłek, Janusz</subfield><subfield code="d">1937-</subfield><subfield code="e">Verfasser</subfield><subfield code="0">(DE-588)112421415</subfield><subfield code="4">aut</subfield></datafield><datafield tag="245" ind1="1" ind2="0"><subfield code="a">Księstwo pruskie w XVI wieku</subfield><subfield code="b">ustawa o rządzie z 1542 roku = Das Herzogtum Preussen im 16. Jahrhundert : die Regimentsnottel (Verfassungsgesetz) aus dem Jahre 1542</subfield><subfield code="c">Janusz Małłek</subfield></datafield><datafield tag="246" ind1="1" ind2="1"><subfield code="a">Das Herzogtum Preussen im 16. Jahrhundert</subfield></datafield><datafield tag="250" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">Wydanie 2</subfield></datafield><datafield tag="264" ind1=" " ind2="1"><subfield code="a">Toruń</subfield><subfield code="b">Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika</subfield><subfield code="c">2022</subfield></datafield><datafield tag="300" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">336 Seiten</subfield><subfield code="b">Karten</subfield><subfield code="c">24 cm</subfield></datafield><datafield tag="336" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">txt</subfield><subfield code="2">rdacontent</subfield></datafield><datafield tag="337" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">n</subfield><subfield code="2">rdamedia</subfield></datafield><datafield tag="338" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">nc</subfield><subfield code="2">rdacarrier</subfield></datafield><datafield tag="500" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">Bibliografia na stronach 283-299. Indeksy</subfield></datafield><datafield tag="500" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">Deutsche Zusammenfassung</subfield></datafield><datafield tag="600" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Albrecht</subfield><subfield code="c">Preußen, Herzog</subfield><subfield code="d">1490-1568</subfield><subfield code="0">(DE-588)118637673</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="648" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Geschichte 1525-1566</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Adel</subfield><subfield code="0">(DE-588)4000464-8</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Ständeordnung</subfield><subfield code="0">(DE-588)4182787-9</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Innenpolitik</subfield><subfield code="0">(DE-588)4027058-0</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Verfassung</subfield><subfield code="0">(DE-588)4062787-1</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Privileg</subfield><subfield code="0">(DE-588)4132797-4</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="651" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Herzogtum Preußen</subfield><subfield code="0">(DE-588)4137053-3</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="0"><subfield code="a">Albrecht</subfield><subfield code="c">Preußen, Herzog</subfield><subfield code="d">1490-1568</subfield><subfield code="0">(DE-588)118637673</subfield><subfield code="D">p</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="1"><subfield code="a">Herzogtum Preußen</subfield><subfield code="0">(DE-588)4137053-3</subfield><subfield code="D">g</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="2"><subfield code="a">Verfassung</subfield><subfield code="0">(DE-588)4062787-1</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="3"><subfield code="a">Ständeordnung</subfield><subfield code="0">(DE-588)4182787-9</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="4"><subfield code="a">Adel</subfield><subfield code="0">(DE-588)4000464-8</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="5"><subfield code="a">Privileg</subfield><subfield code="0">(DE-588)4132797-4</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="6"><subfield code="a">Innenpolitik</subfield><subfield code="0">(DE-588)4027058-0</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Geschichte 1525-1566</subfield><subfield code="A">z</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2=" "><subfield code="5">DE-604</subfield></datafield><datafield tag="776" ind1="0" ind2="8"><subfield code="i">Erscheint auch als</subfield><subfield code="n">Online-Ausgabe</subfield><subfield code="z">978-83-231-4455-7</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">B:DE-101</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">https://d-nb.info/1258213087/04</subfield><subfield code="3">Inhaltsverzeichnis</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">DNB Datenaustausch</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034584033&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Inhaltsverzeichnis</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034584033&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Inhaltsverzeichnis</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034584033&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Register // Ortsregister</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034584033&sequence=000007&line_number=0004&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Register // Personenregister</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034584033&sequence=000009&line_number=0005&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Literaturverzeichnis</subfield></datafield><datafield tag="940" ind1="1" ind2=" "><subfield code="n">oe</subfield></datafield><datafield tag="940" ind1="1" ind2=" "><subfield code="n">DHB</subfield></datafield><datafield tag="940" ind1="1" ind2=" "><subfield code="q">BSB_NED_20231220</subfield></datafield><datafield tag="940" ind1="1" ind2=" "><subfield code="q">DHB_BSB_FID</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">909</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">09031</subfield><subfield code="g">43</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="g">438</subfield></datafield><datafield tag="943" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-034584033</subfield></datafield></record></collection> |
| geographic | Herzogtum Preußen (DE-588)4137053-3 gnd |
| geographic_facet | Herzogtum Preußen |
| id | DE-604.BV049323119 |
| illustrated | Not Illustrated |
| index_date | 2024-07-03T22:43:37Z |
| indexdate | 2024-10-09T18:02:55Z |
| institution | BVB |
| language | Polish |
| oai_aleph_id | oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-034584033 |
| oclc_num | 1401193800 |
| open_access_boolean | |
| owner | DE-12 |
| owner_facet | DE-12 |
| physical | 336 Seiten Karten 24 cm |
| psigel | BSB_NED_20231220 DHB_BSB_FID |
| publishDate | 2022 |
| publishDateSearch | 2022 |
| publishDateSort | 2022 |
| publisher | Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika |
| record_format | marc |
| spelling | Małłek, Janusz 1937- Verfasser (DE-588)112421415 aut Księstwo pruskie w XVI wieku ustawa o rządzie z 1542 roku = Das Herzogtum Preussen im 16. Jahrhundert : die Regimentsnottel (Verfassungsgesetz) aus dem Jahre 1542 Janusz Małłek Das Herzogtum Preussen im 16. Jahrhundert Wydanie 2 Toruń Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika 2022 336 Seiten Karten 24 cm txt rdacontent n rdamedia nc rdacarrier Bibliografia na stronach 283-299. Indeksy Deutsche Zusammenfassung Albrecht Preußen, Herzog 1490-1568 (DE-588)118637673 gnd rswk-swf Geschichte 1525-1566 gnd rswk-swf Adel (DE-588)4000464-8 gnd rswk-swf Ständeordnung (DE-588)4182787-9 gnd rswk-swf Innenpolitik (DE-588)4027058-0 gnd rswk-swf Verfassung (DE-588)4062787-1 gnd rswk-swf Privileg (DE-588)4132797-4 gnd rswk-swf Herzogtum Preußen (DE-588)4137053-3 gnd rswk-swf Albrecht Preußen, Herzog 1490-1568 (DE-588)118637673 p Herzogtum Preußen (DE-588)4137053-3 g Verfassung (DE-588)4062787-1 s Ständeordnung (DE-588)4182787-9 s Adel (DE-588)4000464-8 s Privileg (DE-588)4132797-4 s Innenpolitik (DE-588)4027058-0 s Geschichte 1525-1566 z DE-604 Erscheint auch als Online-Ausgabe 978-83-231-4455-7 B:DE-101 application/pdf https://d-nb.info/1258213087/04 Inhaltsverzeichnis DNB Datenaustausch application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034584033&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Inhaltsverzeichnis Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034584033&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Inhaltsverzeichnis Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034584033&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Register // Ortsregister Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034584033&sequence=000007&line_number=0004&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Register // Personenregister Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034584033&sequence=000009&line_number=0005&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Literaturverzeichnis |
| spellingShingle | Małłek, Janusz 1937- Księstwo pruskie w XVI wieku ustawa o rządzie z 1542 roku = Das Herzogtum Preussen im 16. Jahrhundert : die Regimentsnottel (Verfassungsgesetz) aus dem Jahre 1542 Albrecht Preußen, Herzog 1490-1568 (DE-588)118637673 gnd Adel (DE-588)4000464-8 gnd Ständeordnung (DE-588)4182787-9 gnd Innenpolitik (DE-588)4027058-0 gnd Verfassung (DE-588)4062787-1 gnd Privileg (DE-588)4132797-4 gnd |
| subject_GND | (DE-588)118637673 (DE-588)4000464-8 (DE-588)4182787-9 (DE-588)4027058-0 (DE-588)4062787-1 (DE-588)4132797-4 (DE-588)4137053-3 |
| title | Księstwo pruskie w XVI wieku ustawa o rządzie z 1542 roku = Das Herzogtum Preussen im 16. Jahrhundert : die Regimentsnottel (Verfassungsgesetz) aus dem Jahre 1542 |
| title_alt | Das Herzogtum Preussen im 16. Jahrhundert |
| title_auth | Księstwo pruskie w XVI wieku ustawa o rządzie z 1542 roku = Das Herzogtum Preussen im 16. Jahrhundert : die Regimentsnottel (Verfassungsgesetz) aus dem Jahre 1542 |
| title_exact_search | Księstwo pruskie w XVI wieku ustawa o rządzie z 1542 roku = Das Herzogtum Preussen im 16. Jahrhundert : die Regimentsnottel (Verfassungsgesetz) aus dem Jahre 1542 |
| title_exact_search_txtP | Księstwo pruskie w XVI wieku ustawa o rządzie z 1542 roku = Das Herzogtum Preussen im 16. Jahrhundert : die Regimentsnottel (Verfassungsgesetz) aus dem Jahre 1542 |
| title_full | Księstwo pruskie w XVI wieku ustawa o rządzie z 1542 roku = Das Herzogtum Preussen im 16. Jahrhundert : die Regimentsnottel (Verfassungsgesetz) aus dem Jahre 1542 Janusz Małłek |
| title_fullStr | Księstwo pruskie w XVI wieku ustawa o rządzie z 1542 roku = Das Herzogtum Preussen im 16. Jahrhundert : die Regimentsnottel (Verfassungsgesetz) aus dem Jahre 1542 Janusz Małłek |
| title_full_unstemmed | Księstwo pruskie w XVI wieku ustawa o rządzie z 1542 roku = Das Herzogtum Preussen im 16. Jahrhundert : die Regimentsnottel (Verfassungsgesetz) aus dem Jahre 1542 Janusz Małłek |
| title_short | Księstwo pruskie w XVI wieku |
| title_sort | ksiestwo pruskie w xvi wieku ustawa o rzadzie z 1542 roku das herzogtum preussen im 16 jahrhundert die regimentsnottel verfassungsgesetz aus dem jahre 1542 |
| title_sub | ustawa o rządzie z 1542 roku = Das Herzogtum Preussen im 16. Jahrhundert : die Regimentsnottel (Verfassungsgesetz) aus dem Jahre 1542 |
| topic | Albrecht Preußen, Herzog 1490-1568 (DE-588)118637673 gnd Adel (DE-588)4000464-8 gnd Ständeordnung (DE-588)4182787-9 gnd Innenpolitik (DE-588)4027058-0 gnd Verfassung (DE-588)4062787-1 gnd Privileg (DE-588)4132797-4 gnd |
| topic_facet | Albrecht Preußen, Herzog 1490-1568 Adel Ständeordnung Innenpolitik Verfassung Privileg Herzogtum Preußen |
| url | https://d-nb.info/1258213087/04 http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034584033&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034584033&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034584033&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034584033&sequence=000007&line_number=0004&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034584033&sequence=000009&line_number=0005&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |
| work_keys_str_mv | AT małłekjanusz ksiestwopruskiewxviwiekuustawaorzadziez1542rokudasherzogtumpreussenim16jahrhundertdieregimentsnottelverfassungsgesetzausdemjahre1542 AT małłekjanusz dasherzogtumpreussenim16jahrhundert |
Es ist kein Print-Exemplar vorhanden.
Inhaltsverzeichnis
Inhaltsverzeichnis