Wrocław: gród na Ostrowie Tumskim we wczesnym średniowieczu = Wrocław: the early medieval stronghold on Ostrów Tumski - "Cathedral Island"
Gespeichert in:
| Weitere Verfasser: | |
|---|---|
| Format: | Buch |
| Sprache: | Polish English |
| Veröffentlicht: |
Warszawa
Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk
2023
Wrocław Instytut Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego |
| Schriftenreihe: | Origines Polonorum
Tom 18 |
| Schlagworte: | |
| Online-Zugang: | Inhaltsverzeichnis Inhaltsverzeichnis Literaturverzeichnis Abstract Register // Personenregister |
| Beschreibung: | Literaturverzeichnis Seite 385-418 |
| Beschreibung: | 459 Seiten Illustrationen, Karten, Pläne, Diagramme 1 CD-R (12 cm) |
| ISBN: | 9788366463776 |
Internformat
MARC
| LEADER | 00000nam a2200000 cb4500 | ||
|---|---|---|---|
| 001 | BV049308586 | ||
| 003 | DE-604 | ||
| 005 | 20240806 | ||
| 007 | t| | ||
| 008 | 230901s2023 xx a||| |||| 00||| pol d | ||
| 020 | |a 9788366463776 |9 978-83-66463-77-6 | ||
| 035 | |a (OCoLC)1409129578 | ||
| 035 | |a (DE-599)BVBBV049308586 | ||
| 040 | |a DE-604 |b ger |e rda | ||
| 041 | 0 | |a pol |a eng | |
| 049 | |a DE-12 | ||
| 084 | |a OST |q DE-12 |2 fid | ||
| 245 | 1 | 0 | |a Wrocław |b gród na Ostrowie Tumskim we wczesnym średniowieczu = Wrocław: the early medieval stronghold on Ostrów Tumski - "Cathedral Island" |c Aleksandra Pankiewicz |
| 246 | 1 | 1 | |a Wrocław: the early medieval stronghold on Ostrów Tumski - "Cathedral Island" |
| 264 | 1 | |a Warszawa |b Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk |c 2023 | |
| 264 | 1 | |a Wrocław |b Instytut Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego | |
| 300 | |a 459 Seiten |b Illustrationen, Karten, Pläne, Diagramme |e 1 CD-R (12 cm) | ||
| 336 | |b txt |2 rdacontent | ||
| 337 | |b n |2 rdamedia | ||
| 338 | |b nc |2 rdacarrier | ||
| 490 | 1 | |a Origines Polonorum |v Tom 18 | |
| 500 | |a Literaturverzeichnis Seite 385-418 | ||
| 546 | |a Text polnisch. Bildunterschriften, Inhaltsverzeichnis, Zusammenfassung auch englisch | ||
| 648 | 7 | |a Geschichte Anfänge-1250 |2 gnd |9 rswk-swf | |
| 650 | 0 | 7 | |a Ausgrabung |0 (DE-588)4129464-6 |2 gnd |9 rswk-swf |
| 650 | 0 | 7 | |a Siedlungsarchäologie |0 (DE-588)4181216-5 |2 gnd |9 rswk-swf |
| 651 | 7 | |a Dominsel |g Breslau |0 (DE-588)4371360-9 |2 gnd |9 rswk-swf | |
| 689 | 0 | 0 | |a Dominsel |g Breslau |0 (DE-588)4371360-9 |D g |
| 689 | 0 | 1 | |a Siedlungsarchäologie |0 (DE-588)4181216-5 |D s |
| 689 | 0 | 2 | |a Ausgrabung |0 (DE-588)4129464-6 |D s |
| 689 | 0 | 3 | |a Geschichte Anfänge-1250 |A z |
| 689 | 0 | |5 DE-604 | |
| 700 | 1 | |a Pankiewicz, Aleksandra |d 1978- |0 (DE-588)116196133X |4 edt | |
| 830 | 0 | |a Origines Polonorum |v Tom 18 |w (DE-604)BV022754920 |9 18 | |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034569734&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Inhaltsverzeichnis |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034569734&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Inhaltsverzeichnis |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034569734&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Literaturverzeichnis |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034569734&sequence=000007&line_number=0004&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Abstract |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034569734&sequence=000009&line_number=0005&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Register // Personenregister |
| 940 | 1 | |n oe | |
| 940 | 1 | |q BSB_NED_20240806 | |
| 942 | 1 | 1 | |c 930.1 |e 22/bsb |f 0902 |g 438 |
| 943 | 1 | |a oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-034569734 | |
Datensatz im Suchindex
| _version_ | 1826650254548664320 |
|---|---|
| adam_text |
Spis treści 9 O autorze 11 Historia badań Ostrowa Tumskiego 11 Położenie grodu, obszar wyspy tumskiej i terenów umocnionych 15 Stan rozpoznania wyspy tumskiej i wykopy badawcze 20 Stan badań nad poszczególnymi kategoriami zabytków i zagadnieniami związanymi z rozwojem grodu 22 Podstawy i problemy datowania, stratygrafia oraz kryteria podziału chronologicznego 27 Badanie grodu na wyspie tumskiej i jego zaplecza 30 Wrocławski Ostrów Tumski na tle innych tzw. ośrodków centralnych I. Wstęp 1.1. 1.2. 1.3. 1.4. 1.5. 1.6. 1.7. 31 II. Pierwszy okres funkcjonowania grodu — do schyłku X w. 37 II. 1. Koncepcje na temat genezy grodu na Ostrowie Tumskim Ъ1 II.2. Problem najstarszego horyzontu osadniczego na grodzie wrocławskim 52 II.3. Zaplecze osadnicze grodu na wrocławskim Ostrowie Tumskim w pierwszym etapie jego funkcjonowania 64 II.4. Początki grodu na Ostrowie Tumskim na tle przemian politycznych i osadniczych dorzecza górnej i środkowej Odry 68 III. Drugi okres funkcjonowania grodu — od przełomu X i XI do około połowy XI w. III.l. Próba synchronizacji warstw 75 III.2. Konstrukcje obronne 76 III.3. Zabudowa grodu wrocławskiego w okresie od przełomu X/XI do około połowy XI w. 81 III.4. Zaplecze grodu wrocławskiego od przełomu X i XI w. do około połowy XI w. na tle przemian osadniczych regionu i rozwoju okolicznych szlaków handlowych IV Trzeci okres funkcjonowania grodu — 2. połowa XI oraz przełom XI i XII w. 95 IV. 1. Zabudowa grodu wrocławskiego w okresie od 2. połowy XI do przełomu XI i XII w. IV. 2. Zaplecze osadnicze grodu wrocławskiego w 2. połowie XI oraz na przełomie XI i XII
w. 104 V. Czwarty okres funkcjonowania grodu — XII—1. połowa XIII w. V .l. Próba synchronizacji warstw 109 V .2. Drewniano-ziemne wały grodu 112 V V 75 90 95 109 .3. Zabudowa grodu wrocławskiego w XII—1. połowi .4. Przemiany w strukturze osadniczej Wrocławia w XII i 1. połowie XIII w. 122 VI . Gospodarka i kultura materialna mieszkańców grodu wrocławskiego od X do połowy XIII w. 131 VI . 1. Rolnictwo, pokarm roślinny oraz obróbka i przechowywanie płodów rolnych VI .2. Hodowla zwierząt i pokarm mięsny 156 VI .3. Obróbka kości i poroża oraz wyroby z tych surowców 173 VL4. Obróbka skór 181 VI .5. Przędzalnictwo, tkactwo i wyroby tekstylne 189 VI .6. Szklarstwo 197 VI .7. Metalurgia 200 VI .8. Ozdoby 211 VI .9. Części stroju 235 131
6 Wrocław. Gród na Ostrowie Tumskim we wczesnym średniowieczu VI. 10. Inne okucia 239 У. 1І. Uzbrojenie i oporządzenie jeździeckie VI. 12. Akcesoria związane z piśmiennictwem VI. 13. Ceramika naczyniowa 279 244 276 VII. Handel i wymiana oraz kontakty interregionalne mieszkańców grodu wrocławskiego od X do połowy XIII w. 301 VII . 1. Zabytki związane z handlem i wymianą na grodzie wrocławskim w okresie od X do połowy XIII w. 301 VII .2. Rozwój handlu w grodzie i w obrębie jego zaplecza od X do XIII w. 310 VII .3. Kontakty interregionalne mieszkańców grodu wrocławskiego 313 VIII . Rozwój tzw. ośrodków centralnych państwa Piastów od X do 1. połowy XIII w. na przykładzie wrocławskiego Ostrowa Tumskiego 331 V UI.1. Nowe porządki. Zmiany schyłku X i pierwszych dekad XI w. 331 V III.2. Dezintegracja czy integracja? Wrocław i inne grody „centralne” w dobie tzw. reakcji pogańskiej i po kryzysie lat 30. XI w. 344 V III.3. Przełom wieków czy przełom kulturowy? Przemiany pomiędzy XI a XII w. 356 V III.4. Schyłek świetności czy inny model osadniczo-gospodarczy? Gród wrocławski w XII-1. połowie XIII w. 367 IX. Podsumowanie Bibliografia Summary Indeks osób 381 387 419 425 Indeks geograficzny i etniczny Spis rycin, wykresów i tabel 433 441
Contents About the author 9 11 History of research into Ostrów Tumski 11 Location of the stronghold, the area of the holm, and its and fortified areas 15 State of knowledge on Ostrów Tumski (Cathedral Island) and research excavations 20 State of research into individual categories of findings and issues related to the development of the stronghold 22 Bases and challenges of dating; stratigraphy, and criteria for chronological division 27 The study of the stronghold on Ostrów Tumski and its hinterland 30 Wroclaw’s Ostrów Tumski in comparison with other leading centers 31 I. Introduction 1.1. 1.2. 1.3. 1.4. 1.5. 1.6. 1.7. II. The first period of the stronghold’s functioning: to the close of the 10th century IL 1. II.2. II.3. II.4. 37 Conceptions on the origins of the stronghold on Ostrów Tumski T7 The problem of the earliest settlement horizon at the Wroclaw stronghold 52 Settlement facilities of the stronghold on Ostrów Tumski in Wroclaw in the first stage of its functioning 64 The beginnings of the stronghold on Ostrów Tumski against the background of political and settlement transformations in the upper and middle Odra river basin 68 75 III. The second period of the stronghold’s functioning: from ca. 1000 AD to the mid-llth century III.l. An attempt to synchronize layers 75 III.2. Defensive constructions 76 III.3. The buildings of the Wroclaw stronghold in the period from ca. 1000 AD to about the middle of the 11th century 81 III.4. The facilities of the Wroclaw stronghold from ca. 1000 AD to about the middle of the 11 th century against the background of the settlement
transformations of the region and the development of the surrounding trade routes 90 IV. The third period of the stronghold’s functioning: from the mid-11th century to ca. 1100 IV. 1. The buildings of the Wroclaw stronghold in the period from the second half of the 11th century to ca. 1100 AD 95 IV. 2. Settlement facilities of the Wroclaw stronghold in the second half of the 11th century and ca. 1100 AD 104 V. The fourth period of the stronghold’s functioning: from the 12th to the mid-13th century V V V V V .l. An attempt to synchronize layers 95 109 109 Wooden and earthen ramparts of the stronghold 1 .3. Buildings of the Wro .4. Changes in the settlement structure of Wroclaw in the 12th to the first half of the 13th century 122 .2. I. The economy and material culture of the inhabitants of the Wroclaw stronghold from the 10th to the middle of the 13th century 131 V I. 1. Agriculture, plant foods, and the processing and storage of crops 131 V I.2. Animal husbandry and meat consumption 156 V I.3. Bone and antler processing and products from these raw materials 173 V L4. Processing of hides 181 V I.5. Spinning, weaving, and textiles 189 V I.6. Glassmaking 197 V L7. Metallurgy 200
8 Wrocław. Gród na Ostrowie Tumskim we wczesnym średniowieczu VI. 8. Ornaments 211 VI.9. Parts of clothing 235 VI .10. Other fittings 239 VI .ll. Equestrian armament and equipment VI . 12. Accessories related to writing 276 VI .13. Ceramics vessels 279 244 VII . Trade and exchange and interregional contacts of the inhabitants of the Wroclaw stronghold from the 10th to the mid-13th century 301 VII . 1. Trade and exchange and the interregional contacts of the inhabitants of the Wroclaw stronghold from the 10th to the mid-13th century 301 VII .2. Development of trade in the stronghold and within its hinterland from the 10th to the 13th century 310 VII .3. Interregional contacts of the inhabitants of the Wroclaw stronghold 313 VIII . The development of the leading centers of the Piast state from the 10th to the first half of the 13th century on the example ofWroclaw’s Ostrów Tumski 331 VIII. 1. A new order. Changes of the late 10th and first decades of the 11th century 331 V III.2. Disintegration or integration? Wroclaw and other “central” strongholds in the era of the so-called “pagan uprising” and after the crisis of the 1030s 334 V III.3. The turn of the century, a turn of the culture? Transformations between the 11th and 12th centuries 356 V III.4. A waning of splendor — or a different settlement and economic model? Wroclaw’s stronghold in the 12th to first half of the 13th century 367 DC Summary Bibliography 381 387 419 Summary in English Index of persons 425 Geographical and ethnic index List of figures, graphs, and tables 433 441
BIBLIOGRAFIA Bibliography Wykaz skrótów SSA — Śląskie Sprawozdania Archeologiczne, Wrocław. WA — Wiadomości Archeologiczne, Warszawa. Czasopisma i serie wydawnicze WN - Wiadomości Numizmatyczne, Warszawa. AAL — Acta Archaeologica Lodziensia, Łódź. Wr.Ant. - Wratislavia Antiqua, Wrocław. АН - Archaeologia historica, Brno. ZFA - Zeitschriftfür Archäologie, Berlin. ΑΗΡ - Archaeologia Historica Polona, Toruń. ZAM - Zeitschrift für Archäologie des Mittelalters, Alt. - Altschlesien, Breslau. AMM — Acta Militaria Mediaevalia, Kraków—Sanok— AP — Archeologia Polski, Warszawa. AR — Archeologické rozhledy, Praha. AZA — Archeologiczne Zeszyty Autostradowe LAiE PAN, —Wrocław. Bonn. Instytucje ІАіЕ PAN - Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej IA UŁ - Instytut Archeologii Uniwersytetu Łódz LA UWr — Instytut Archeologii Uniwersytetu Wrocław Akademii Nauk. Wrocław. FAP - Fontes Archaeologici Posnanienses, Poznań. IPS - In Pago Silensi. Wrocławskie Studia Wczesno średniowieczne, Wrocław. JGS — Journal of Glass Studies, New York. KAiU - Kwartalnik Architektury i Urbanistyki, War szawa. KHKM — Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, War szawa. MW — Materiały Wczesnośredniowieczne, Warszawa. MZ — Materiały Zachodniopomorskie, Szczecin. PA - Przegląd Archeologiczny, Wrocław. Pam.A. — Pamdtky archeologické, Praha. Pom.Ant. — Pomerania Antiqua, Gdańsk. PV - Prehled vyzkumù, Brno. PZ - Przegląd Zachodni, Poznań. kiego. skiego. WUOZ — Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków. Źródła Agricola — Agricola Georgius, 0górnictwie i hutnictwie (De re metallica Libri XII). Jelenia Góra, 2000. Anonim,
tzw. Gall - Anonim, TZW. Gall, Kronika Pol ska. Tłum. R. Gródecki, oprać. Μ. Plezia. Wrocław, 2003 [1965]. CDS, 7/1 — Codex Diplomaticus Silesiae. t.7 cz.l Regesten zur schlesischen Geschichte. Erster Theil. Bis zum Jahre 1250. Red. Colmar Grünhagen. Breslau, 1884. CDS, 7/2 — Codex Diplomaticus Silesiae T.7cz.2 Regesten zur schlesischen Geschichte. Zweiter Iheil. Bis zum Jahre 1280. PZP — Przegląd Zachodniopomorski, Szczecin. Sil.A. - Silesia Antiqua, Wrocław. SLA — Slavia Antiqua, Poznań. słowiańskich w przekazie Al-Bekriego. Monumenta Polo- Slo.A. - Slovenskd archeologia, Nitra. niae Historica, seria II, 1.1. Tłum. T. Kowalski. Kraków, SA — Sprawozdania Archeologiczne, Kraków. 1946. SB — Spotkania Bytomskie, Wrocław. St.A. — Studia Archeologiczne, Wrocław. SL — Studia Lednickie, Dziekanowice—Lednica. SSS - Słownik Starożytności Słowiańskich, Wrocław- SW — Studia Wczesnośredniowieczne, Warszawa—Wro -Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź. cław. ŚKHS - Słąski Kwartalnik Historyczny Sobótka, Wro cław. Red. Colmar Grünhagen. Breslau, 1875. Ibrahim — Relacja Ibrahima ibn Jakuba zpodróży do krajów KDS, 1 - Kodeks dyplomatyczny Śląska: zbiór dokumentów i listów dotyczących Śląska. T. 1, Obejmujący lata 971- 1204. Red. K. Maleczyński. Wrocław, 1956. Kosmas — Kosmas. Kronika Czechów. Tłum, i oprać. Μ. Wojciechowska. Wrocław, 2006. Kronika — Kronika wielkopolska. Tłum. K. Abgarowicz, oprać. B. Kürbis. Warszawa, 1965. MPH VI - Monumenta Poloniae historica (Pomniki dziejowe Polski). T. 6. Kraków, 1893.
386 Wrocław. Gród na Ostrowie Tumskim we wczesnym średniowieczu Powieść minionych lat — Powieść minionych lat. Najstarsza kronika kijowska. Tłum, i oprać. F. Sielicki. Wrocław, 2005. Roczniki hildesheimskie {Roczniki Rzeszy. Annales Sacri Romani Imperii). Tłum, i oprać. G. K. Walkowski. Byd goszcz, 2018. Teofil Prezbiter - Teofil Prezbiter, Diversarum Artium Schedula, Średniowieczny zbiór przepisów o sztukach roz maitych. Kraków, 1998. Thietmar - Kronika Thietmara. Tłum. Μ.Z. Jedlicki. Kra ków, 2002 [1953]. Analizy archiwalne Analiza muszli z roku 1971 nr inw. eksp. 25/01. Archiwum ІАіЕ PAN we Wrocławiu. Analiza paleobotaniczna próbek z roku 1952 nr inw. eksp. 27/01. Archiwum ІАіЕ PAN we Wrocławiu. Analiza paleobotaniczna według Μ. Klichowskiej nr inw. ekp. 56/01. Archiwum ІАіЕ PAN we Wrocławiu. Analizy petrograficzne makroskopowe przedmiotów kamien nych nr inw. ekspertyzy 120/68. Archiwum IAiE PAN we Wrocławiu. Analiza próbek archeozoologicznych z roku 1971 nr inw. eksp. 26/01. Archiwum IAiE PAN we Wrocławiu Analiza próbek drewna nr inw. eksp. 137/71. Archiwum IAiE PAN we Wrocławiu. Analiza próbekpaleobotanicznych z roku 1971 i 1972 nr inw. eksp. 35/01. Archiwum IAiE PAN we Wrocławiu. Analiza próbek włosów nr inw. eksp. 141/71. Archiwum IAiE PAN we Wrocławiu. Analiza przedmiotów metalowych z roku 1956 nr inw. eksp. 17/01. Archiwum IAiE PAN we Wrocławiu. Analiza przedmiotów metalowych z roku 1957 nr inw. eksp. 16/01. Archiwum IAiE PAN we Wrocławiu. Analiza tkanin nr inw. eksp. 129/69- Archiwum IAiE PAN we Wrocławiu. Analiza tkanin z roku 1971 nr inw. eksp. 1/01.
Archiwum IAiE PAN we Wrocławiu. Opracowania Adamczyk Dariusz. 2013. Kruszec, moneta, tranzyt czy „hybryda”, czyli częścią jakiego systemu handlowego były ziemie Polski południowej w X wieku? W: P. Boroń (red.), Argenti fossores et alii. Znaczenie gospodarcze wschodnich części Górnego Śląska i zachodnich krańców Małopolski w późnejfazie wczesnego średniowiecza (X—XII wiek). Wrocław, 197—202. Adamczyk Dariusz. 2017. Pieniądz czy strategiczny instrument władzy? Obieg kruszcu w społeczeństwie piastowskim przełomu XI i XII wieku, załamanie w do pływie denarów z Saksonii a ekspansja Bolesława Krzywo ustego na Pomorze. PZP32 (2), 143-167. Adamczyk Dariusz. 2018. Srebro i władza. Trybuty i han del dalekosiężny a kształtowanie się państwa piastowskiego i państw sąsiednich w latach 800-1100. Warszawa. Adamczyk Jacek. 2004. Płacidła w Europie Środkowej i Wschodniej w średniowieczu: formy, funkcjonowanie, ewolucja. Warszawa. Adamska Dagmara. 2017. Podwrocławskie wsie, folwarki i majątki o metryce średniowiecznej (ob. w granicach administracyjnych miasta Wrocławia). W: Μ. Młynarska-Kaletynowa (red.), Atlas historyczny miast polskich, Tom. IV, Śląsk, Zeszyt 13, Wrocław, Część I. Wrocław, 23-29. Antosik Łukasz, Maik Jerzy, RybarczykAnna, Słomska Joanna, WTORKIEWICZ-MAROSIK Emila. 2018. XII. Tekstylia. W: J. Piekalski, K. Wachowski (red.), Rytm rozwoju miasta na kulturowym pograniczu. Studium strefy placu Nowy Targ we Wrocławiu. Część 2. Wr.Ant. 23 (2), 875-905. Antosik Łukasz, Siemianowska Sylwia. 2015. Wczesno średniowieczne fragmenty tkanin z wykopu VI i VII na Ostrowie Tumskim we
Wrocławiu. Sil.A. 50, 101-115. Arbman Holger 1943a. Birka. I. Die Gräber. Tekst. Upp sala. Arbman Holger 1943b. Birka. I. Die Gräber. Tafeln. Upp sala. Arnold Stanisław. 1968. Terytoria plemienne w ustroju administracyjnym Polski piastowskiej. W: S. Arnold, Z dziejów średniowiecza. Wybór pism. Warszawa, 233— -404. Arwidsson Greta. 1984. 23. Glättsteine und Glättbretter. W: G. Arwidsson (red.), Birka II: Systematische Analysen der Gräberfunde. Stockholm, 199—212. Auch Michał. 2016. Wczesnośredniowieczne naczynia szkli wione z terenu Małopolski. Warszawa. Badura Janusz. 2010. Geomorfologiczne uwarunkowania lokalizacji lewobrzeżnego Wrocławia. W: J. Piekalski, K. Wachowski (red.), Ulice średniowiecznego Wrocławia, Wrocław. Wr.Ant. 11, 15—45. Banach B„ Chrzanowska-Wawrzyniak L, Kościński B., Kurnatowski S., Urbańska-Łosińska A, Zamelska-Monczak K. 2015: Gród i podgrodzie wczesnośrednio wieczne. W: S. Kurnatowski (red.), Międzyrzecz. Gród i zamek w wiekach IX-XIV. Wyniki prac wykopaliskowych z lat 1954-1961. Warszawa, 63-215. Banaszak Danuta. 2000. Pozostałości domniemanej wcze snośredniowiecznej pracowni złotniczej ze stanowiska 12 w Rybitwach. SL 6, 45-67. Banaszak Danuta, Tabaka Arkadiusz. 2016. Kompleks osadniczy i pozostałości działalności gospodarczej wcze snośredniowiecznego centrum. W: Z. Kurnatowska, A.M. Wyrwa (red.), Ostrów Lednicki. Rezydencjonalno- stołeczny ośrodek pierwszych Piastów. Origines Polonorum 9. Warszawa, 285-297. Banaszak Danuta, Tabaka Arkadiusz. 2020. Ślady wie rzeń pogańskich Na przykładzie znalezisk z Ostrowa Lednickiego. Sl.A. 61, 117-134.
DOI: 10.14746/sa.2020.61.9.
Bibliografia Baranowski Tadeusz. 1998. Gród w Kaliszu - badania, odkrycia, interpretacje. W: T. Baranowski (red.), Kalisz wczesnośredniowieczny. Kalisz, 39—64. Baranowski Tadeusz. 2003. Okucie pasa z Kalisza. W: Μ. Dulinicz (red.), Słowianie i ich sąsiedzi we wczesnym średniowieczu. Lublin—Warszawa, 225—229. Baranowski Tadeusz. 2004. Awarowie na Mazurach. W: Z. Kobyliński (red.), Hereditäten Cognoscere. Studia i szkice dedykowane Profesor Marii Miśkiewicz. Warszawa, 157-164. Baron Justyna. 2012. Ritual and cultural change. Trans formations in rituals at the junction of pagan religion and Christianity in early medieval Poland. W: B. Gediga, A. Grossman, W. Piotrowski (red.), Rytm przemian kul turowych w pradziejach i średniowieczu. Biskupin—Wro cław, 449—464. Bartels Christoph, Fessner Michael, KLAPPAUF Lo thar, Linke Friedrich Albert. 2007. Kupfer, Blei und Silber aus dem Goslarer Rammeisberg von den Anfängen bis 1620. Bochum. Bartoskovà Andrea. 1986. Slovanské depoty żeleznych predmètù v Ceskoslovensku. Praha. Baumgartner Erwin, Krueger Ingeborg. 1988. Phoenix aus Sand und Asche. Glas des Mittelalters. München. Bednarz Szymon. 2016. Sprzączki z wykopalisk przy ulicy Chmielnej 73-74 w Gdańsku. W: R. Krzywdziński (red.), Dantiscum 1. Gdańsk, 267—334. Benyskiewicz Krzysztof. 2010. Księżna Maria, żona palatyna Piotra. Historia i legenda XII w. W: A. Odrzywolska-Kidawa (red.), Klio viae et invia. Opuscula Marco Cetwiński dedicata. Warszawa, 733-750. Beranovà Magdalena. 1957. Slovanské znové nastroje v 6.-12. stoleti. Pam.A. 48, 99-117. Berdowski Witold, Wilczyńska Wanda.
1973. Analiza materiału briologicznego z wykopalisk prowadzonych w latach 1949-1963 na Ostrowie Tumskim we Wrocła wiu. Acta Universitatis Wratislaviensis 198, Prace Bota niczne 17, 25-34. BIENIAK Janusz. 1982. Polska elita polityczna XII wieku. [Cz. 1: Tło działalności]. W: S.K. Kuczyński (red.), Spo łeczeństwo Polski średniowiecznej. T. 2. Warszawa. 11— -61. BIENIAK, Janusz. 1985. Polska elita polityczna XII wieku [Cz. 2. Wróżda i zgoda]. W: S.K. Kuczyński (red.), Spo łeczeństwo Polski średniowiecznej. T. 3. Warszawa. 13— 74. BIENIAK, Janusz. 1990. Polska elita polityczna XII wieku. (Część III A. Arbitrzy książąt - krąg rodzinny Piotra Włostowica), W: S.K. Kuczyński (red.), Społeczeństwo Polski średniowiecznej. T. 4. Warszawa. 13—107. Bieniak, Janusz. 1996. Polska elita polityczna XII wieku. (Część III B. Arbitrzy książąt - trudne początki), W: S.K. Kuczyński (red.), Społeczeństwo Polski średniowiecz nej. T. 7. Warszawa. 11-44. 387 Biszkont Jadwiga. 2005. Późnośredniowieczne szklarstwo na Śląsku. Wr.Ant. 7. Blaha Josef. 2001. Olomouc im 10.-11. Jahrhundert. Topographie und die Frage der Kontinuität eines früh mittelalterlichen Zentrums. W: P. Sommer (red.), Bole slav II. Der tschechische Staat um das Jahr 1000. Praha, 325-361. Bläha Radek, Hejhal, Petr, Skala Jan. 2013. Ranè stfedoveké olovèné artefakty z katastru Roudnice (okr. Hradec Krâlové). W: P. Boroń (red.), Argenti fossores et alii. Wrocław, 289-305Blaszczyk Dariusz, Stanaszek Łukasz Maurycy. 2016. Grób 609 z Czerska, stan. 1, w świetle nowych badań. W: P. Urbańczyk, Μ. Trzeciecki (red.), Czersk. Wzgórze
zamkowe - badania w latach 1974—1983. Warszawa, 323-332. Bodnar Robert, Rozmus Dariusz, Szmoniewski Bar tłomiej Szymon. 2007. Wczesnośredniowieczne odważ niki i ciężarki ołowiane z Dąbrowy Górniczej-Łośnia i ich rola we wczesnośredniowiecznej gospodarce. Zeszyty Łosieńskie 2. Kraków—Dąbrowa Górnicza. Bogdanowicz Piotr. 1968. Przynależnośćpolityczna Śląska w X wieku. Dzieje problemu i próba jego rozwiązania. Wrocław—Warszawa—Kraków. Bogucki Mateusz. 2004. Dlaczego we wczesnym średnio wieczu powstawały skarby złomu srebrnego? Uwagi na marginesie prac Jacka Kowalewskiego i Przemysława Urbańczyka. WN48 (1) (177), 49-76. Bogucki Mateusz. 2011. Główne etapy upieniężnienia rynków na ziemiach polskich we wczesnym średniowie czu. W: J. Parahus (red.), Upieniężnienie. Kiedy moneta staje się pieniądzem. XIV ogólnopolska sesja numizmatycz na w Nowej Soli. Nowa Sól, 67—88. Bogucki Mateusz. 2016a. Intercultural relations of the in habitants of Polish territory in the 9th and 10th centuries. W: P. Urbańczyk (red.), Μ. Trzeciecki (red. tomu). The Past Societies 5, 500AD—1000AD. Warszawa, 223-276. Bogucki Mateusz. 2016b. Szlaki handlowe środkowej i dolnej Wisły w X—XI w. w świetle danych archeologicz nych. W: A. Buko (red.), Bodzia. Elitarny cmentarz z początków państwa polskiego. Warszawa, 17—32. Bogucki Mateusz, Gorlińska Dobrochna, Suchodol ski Stanisław, Ilisch Peter, Malarczyk Dorota, Nowakiewicz Tomasz. 2015. Frühmittelalterliche Münzfunde aus Masowien, Podlachien und Mittelpolen. Frühmittelalterliche Münzfunde aus Polen. Inventar III. Warszawa. Boguszewicz Artur. 2003.
Sprawozdanie z ratowniczych prac archeologicznych w trakcie budowy oświetlenia terenów zielonych przy Placu Katedralnym we Wrocławiu (maszy nopis w Archiwum WUOZ, Wrocław). Bohàcovâ Ivana. 2006. Stara Boleslav — stav a perspektivy studia funkci a prostorového uspofâdâni premyslovského hradu. AR 58, 695-723.
388 Wrocław. Gród na Ostrowie Tumskim we wczesnym średniowieczu Bojarski Jacek. 2020. Obrzędowość pogrzebowa w strefie chełmińsko-dobrzyńskiej we wczesnym średniowieczu. Mons Sancti Laurentii 9. Bojarski Jacek, Chudziak Wojciech, Kozłowski To masz, Reitsema Laurie. 2016. Wczesnośredniowieczne groby komorowe z ziemi chełmińskiej. W: D. Błaszczyk, D. Stępniewska (red.), Pochówki w grobach komarowych na ziemiach polskich w okresie wczesnego średniowiecza. Warszawa, 102—121. Bojaruniec-Król Ewa, Możejko Beata. 2016. Plakietki z wykopalisk przy ulicy Chmielnej 73—74 w Gdańsku. W: R. Krzywdziński (red.), Dantiscum 1. Gdańsk, 77-102. Bolormaa Bazarsad, Drean Jean-Yves, Enkhtuya Dorj. 2008. A Study of the Diameter Distribution and Tensile Property of Horse Tail Hair. Journal ofNatural Fibers 4 (4), 1-11. Borzova Zuzana. 2016. Polhohospoddrske nâradie vcasného stredoveku na Slovensku. Nitra. Broda Maciej, Stefanowicz Michał, Kamiński Krzysz tof, Biel Radosław. 2016. Sprawozdanie z ratowniczych badań archeologicznych przeprowadzonych podczas budowy salonu samochodowego wraz z serwisem i infrastrukturą techniczną przy ul. Granicznej we Wrocławiu (maszynopis w Archiwum WUOZ, Wrocław). Broda Maciej, Woźniak Agata, Murzyński Tomasz, Wójcik Joanna. 2011. Łozina 16 (AZP 53/77-30). Wy niki ratowniczych badań archeologicznych związanych z budową drogi ekspresowej S-8 Wrocław—Syców (maszyno pis w Archiwum WUOZ, Wrocław). Brzostowicz Michał. 1998. Z badań nad ceramiką wcze snośredniowieczną z Bruszczewa, gm. Śmigiel, woj. leszczyńskie. W: H. Kóćka-Krenz, W. Łosiński (red.), Kraje
słowiańskie w wiekach średnich. Profanum i sacrum. Poznań, 409-N18. Brzostowicz Michał. 2002. Bruszczewski zespół osadniczy we wczesnym średniowieczu. Poznań. Brezinovâ Helena, Prichystalovä Renata. 2014. Ùvahy o textilni vyrobê na Pohansku na zäklade analyzy nâlezû textilnich fragmentu a pfedmétû souvisejicich se spradanim a tkanim. Pam.A. 105, 155-214. Buczek Karol. 1958. Książęca ludność służebna w Polsce wczesnofeudalnej. Wrocław—Kraków. Buczek Karol. 1964. Targi i miasta na prawie polskim. Wrocław—Warszawa—Kraków. Buko Andrzej. 1981. Wczesnośredniowieczna ceramika sandomierska. Wrocław. Buko Andrzej. 1982. Czytelność znaków garncarskich a zagadnienie ich funkcji. AP27 (1), 79-109. Buko Andrzej. 1990. Ceramika wczesnopolska. Wprowa dzenie do badań. Wrocław—Warszawa—Kraków. Buko Andrzej. 1998. Początki Sandomierza. Warszawa. Buko Andrzej. 2000. Małopolska „czeska” i Małopolska »polańska . W. H. Samsonowicz (red.), Ziemie polskie w X wieku i ich znaczenie w kształtowaniu się nowej mapy Europy. Kraków, 199-220. Buko Andrzej. 2005. Archeologia Polski wczesnośrednio wiecznej. Odkrycia — hipotezy — interpretacje. War szawa. Buko Andrzej. 2016. Cmentarzysko w Bodzi w świetle wyników badań interdyscyplinarnych. W: A. Buko (red.), Bodzia. Elitarny cmentarz z początków państwa pobkiego. Warszawa, 489-507. Buko Andrzej. 2021. Świt państwa polskiego. Warszawa. Buko Andrzej, Kara Michał. 2016. Chronologia cmen tarza. W: A. Buko (red.), Bodzia. Elitarny cmentarz z po czątków państwa polskiego. Warszawa, 446M58. BUKOWSKA-GEDIGOWA Janina. 1984. Wyroby bursztynowe z Opola-Ostrówka.
W: B. Gediga (red.), Studia nad kul turą wczesnopolskiego Opola. Militaria — Wyroby burszty nowe. Wrocław, 113-148. BUKOWSKA-GEDIGOWA Janina, Gediga Bogusław. 1986. Wczesnośredniowieczny gród na Ostrówku w Opolu. Wro cław. Bukowski Zbigniew. I960. Puste kabłączki skroniowe typu pomorskiego. Szczecin. Busko Cezary. 1999. Pracownia garbarska. W: C. Buśko, J. Piekalski (red.), Ze studiów nad życiem codziennym w średniowiecznym mieście. Parcele przy ulicy Więziennej 10—11 we Wrocławiu. WrAnt. 1, 92—95. Busko Cezary. 2005. Wrocław u progu lokacji. W: C. Buś ko (red.), Wschodnia strefa Starego Miasta we Wrocławiu w XII—XIII wieku. Badania na placu Nowy Targ. Wro cław, 177-194. Busko Cezary, Czerska Barbara, Kaźmierczyk Józef. 1985. Wrocławskie zagrody z XI-XII w. odkryte na Ostrowie Tumskim w 1983 r. ŚSA 26, 62—70, tabi. XIX— -XXI. Busko Cezary, Głowa Wojciech. 2010. Osada przedlokacyjna na Rynku krakowskim. Krzysztofory. Zeszyty Naukowe Muzeum Historycznego Miasta Krakowa 28 (1), 145-152. Busko Cezary, Kaczmarek Michał. 2001. Wrocław od pradziejów do połowy XIII wieku. W: C. Buśko, Μ. Goliński, Μ. Kaczmarek, L. Ziątkowski, Historia Wrocławia od pradziejów do końca czasów habsburskich. Wrocław, 7-92. Butent-Stefaniak Barbara, Baran Elżbieta. 1998. Mo nety z ul. Drewnianej we Wrocławiu w zbiorach Gabine tu Numizmatyczno-Sfragistycznego Biblioteki Osso lineum. Czasopismo Zakładu Narodowego Imienia Ossolińskich 9, 211—221. Butent-Stefaniak Barbara, Ilisch Peter, Malarczyk Dorota, Nowakiewicz Tomasz, Nakielski Witold. 2013. Frühmittelalterliche Münzfunde aus Schlesien. W: Μ.
Bogucki, Ρ. Ilisch, S. Suchodolski (red.), Frühmittel alterliche Münzfunde aus Polen. Inventar IV Warszawa, 226M94.
Bibliografia 389 Barbara, Malarczyk Dorota. 2009. Cebula Katarzyna. 2012: Produkcja tekstylna w średnio Obieg pieniężny na Śląsku we wczesnym średniowieczu (od wieczu w dorzeczu Odry (maszynopis pracy magisterskiej w Archiwum IA UWr, Wrocław). BUTENT-STEFANIAK X do połowy XII wieku). Wrocław. Bykowski Karol. 1982. Sprawozdanie z badań wczesno średniowiecznego grodziska w Rzymówce, gmina Złoto ryja, województwo legnickie. SSA 23, 61—70. Bykowski Karol, Czerska Barbara, Limisiewicz Alek sander, Rzeźnik Paweł. 1996. Ratownicze badania archeologiczne związane z wymianą sieci wodociągowej na Ostrowie Tumskim we Wrocławiu (maszynopis w Archi wum IA UWr, Wrocław). Bykowski Karol, Jastrzębski Andrzej, Wysocka Irena. 2000. Sprawozdanie z nadzoru archeologicznego prowa dzonego w wykopie pod pomnik Chrystusa Zbawiciela na pl. Katedralnym we Wrocławiu (maszynopis w Archiwum WUOZ, Wrocław). Bykowski Karol, Jaworski Krzysztof, Krukiewicz Bar bara. 2007. Badania archeologiczne przy budowie ilumi nacji Pałacu Biskupiego na wrocławskim Ostrowie Tum skim (maszynopis w Archiwum LA UWr, Wrocław). Bykowski Karol, Jaworski Krzysztof, Krukiewicz Bar bara, Pankiewicz Aleksandra. 2006. Badania arche ologiczne na dziedzińcu Pałacu Biskupiego na wrocławskim Ostrowie Tumskim (maszynopis w Archiwum LA UWr, Wrocław). Bykowski Karol, Jaworski Krzysztof, Limisiewicz Aleksander, Rzeźnik Paweł. 1995. Ratownicze bada nia archeologiczne przy budowie sieci gazociągowej na Ostrowie Tumskim we Wrocławiu (maszynopis w Archi wum WUOZ, Wrocław). Bykowski Karol, Konczewska Magdalena, Konczewski Paweł,
Lasota Czesław, Paternoga Marcin, Piekalski Jerzy, Rzeźnik Paweł. 2004. Sprawozdanie z badań wykopaliskowych przy ul. Kapitulnej 4 na Ostrowie Tumskim we Wrocławiu. ŚSA 46, 113-150. Bykowski Karol, Limisiewicz Aleksander. 2015. Przed mioty metalowe z wykopu IIIF na Ostrowie Tumskim we Wrocławiu. W: A. Limisiewicz, A. Pankiewicz (red.), Kształtowanie się grodu na wrocławskim Ostrowie Tum skim. Badania przy ul. św. Idziego. IPS 1, 143—186. Bykowski Karol, Opalińska-Kwaśnica Małgorzata, Kwaśnica Krzysztof, Romanow Małgorzata, Wi śniewski Andrzej. 2011. Opracowanie naukowe ratow niczych badań archeologicznych przy budowie budynków usługowo-apartamentowych wraz z infrastrukturą przy ul. Partynickiej 7 we Wrocławiu (maszynopis w Archiwum WUOZ, Wrocław). Bykowski Karol, Rzeźnik Paweł. 1997: Prace archeolo giczneprzy montażu iluminacji wybranych zabytków archi tektury Ostrowa Tumskiego we Wrocławiu (maszynopis w Archiwum WUOZ, Wrocław). Cabalska Maria. 1970. Wędzidła z pobocznicami z wielo warstwowych stanowisk wczesnośredniowiecznych. WA 35 (1), 14-20. Cebula Katarzyna, Samborski Paweł, Kryńska NATALIA, Kowalczyk Ewelina, Kądziołka Katarzyna, Zych Joanna, Pankiewicz Aleksandra, Rodak Sylwia, PIĘTKOWSKI Piotr, Kuczyński Szymon, Białowąs Marcin, Jakubaszko Piotr, Krajewska Karolina, Mikocik Łukasz. 2012. Sprawozdanie z badań archeolo gicznych przeprowadzonych na grodzisku wczesnośrednio wiecznym w Łozinie (obręb Szczodre) stan nr 13- w 2012 roku (gm. Długołęka, nr obszaru AZP 77-30, nr stan, na obszarze 54) (maszynopis w Archiwum IA UWr, Wro cław). Chabrzyk Piotr 2014.
Monety średniowieczne z badań archeologicznych w Tumie. W: R. Grygiel, T. Jurek (red.), Początki Łęczycy II. Archeologia o początkach Łęczycy. Łódź, 607—652. Chabrzyk Piotr, Młodecka Halina. 2012. Polskie czy obce? Placki i siekańce srebrne z wybranych skarbów wczesnośredniowiecznych. W: W. Garbaczewski, R. Macyra (red.), Pieniądz i banki na Śląsku. Studia nad Dzie jami Pieniądza i Bankowości w Polsce 2. Poznań, 111-130. Chorowska Małgorzata. 2003. Rezydencje średniowieczne na Śląsku. Zamki, pałace, wieże mieszkalne. Wrocław. Chorowska Małgorzata. 2013. Kaplica czy wieża? : in terpretacja najstarszych reliktów zamku na Ostrowie Tumskim we Wrocławiu w świetle badań z lat 2011/ 2012 oraz analogii europejskich. W: K. Stała (red.), III Forum Architecturae Poloniae Medievalis. Kraków, 31-49. Chorowska Małgorzata. 2017a. Zamek książęcy na Ostrowie Tumskim — komentarz do planszy. W: Μ. Mły narska- Kaletynowa (red.), Atlas historyczny miastpolskich, Tom. IV, Śląsk, Zeszyt 13, Wrocław, Część II. Wrocław, 42-43. Chorowska Małgorzata. 2017b. Wrocławskie pałace śląskich Henryków — najmłodsze palatia na terenie Pol ski? W: A. Różański (red.), Gemma gemmarum: studia dedykowane Profesor Hannie Kócce-Krenz. Cz. 2. Poznań, 925-954. Chorowska Małgorzata. 2017c. Jeszcze raz o kaplicy św. Marcina na zamku piastowskim we Wrocławiu. W: D. Adamska, K. Chrzan, A. Pankiewicz (red.), Cum gratia et amicitia. Studia z dziejów osadnictwa dedykowane Pani Profesor Marcie Młynarskiej-Kaletynowej z okazji 65-lecia działalności naukowej. Wrocław, 209-220. Chorowska Małgorzata, Caban Mariusz. 2015. The
Origins of the Brick Architecture in Silesia. Brick: Size, Composition, Chronology. Forum urbes medii aevi 9, 8-19. Chorowska Małgorzata, Goliński Mateusz. 2017. Rozwój społeczny i przestrzenny miasta polokacyjnego.
390 Wrocław. Gród na Ostrowie Tumskim we wczesnym średniowieczu W: Μ. Młynarska-Kaletynowa (red.), Atlas historyczny miast polskich IV, Śląsk 13, Wrocław 2. Wrocław, 16-21. środkowej i górnej Obry, Baryczy oraz środkowej Prosny w IX i X w. PA 66, 261-282. CHOROWSKA Małgorzata, Krzywka Maciej, Pankiewicz Aleksandra. 2012. Relikty zabudowy średniowiecznych kurii kanonickich w narożniku ulic Kapitulnej 4 i św. Idziego 4—6 we Wrocławiu. ŚSA 54, 289—302. Chrzanowska Wiesława. 1976. Szczątki kostne bydła (Bos primigenius f. taurus) z wczesnośredniowiecznego Opola i Wrocławia. St.A. 9, 163-181. Chrzanowska Wiesława. 1986. Szczątki kostne zwierząt z wczesnośredniowiecznego stanowiska we Wrocławiu na Ostrowie Tumskim. Archeozoologia 11, 19-43. Chrzanowska Wiesława, Krupska Anna. 2003. Zwierzę ce szczątki kostne z wielokulturowej osady stanowiska Slęza 13. W: B. Gediga (red.), Badania na autostra dzie A4, cześć I. NZK 2, 473-480. Chrzanowska Wiesława, Krupska Anna, SiembiedaJan. 2003. Uwagi dotyczące chorobowo zmienionej kości śródstopia konia ze stanowiska Slęza 13. W: B. Gediga (red.), Badania na autostradzie A4, cześć I. NAh 2, 481— Chorowska Małgorzata, Pankiewicz Aleksandra, Wodejko Eryk. 2021. Architektura murowana versus archi tektura drewniano-ziemna. Badanie wspólnych relacji na przykładzie zamku i grodu na Ostrowie Tumskim we Wrocławiu w XII—XIII wieku. Wiadomości Konserwator skie (journal ofHeritage Conservation) 68, 16—29. Chrószcz Aleksander, Janeczek Maciej. 2012a. Ocena szczątków kostnych ze stanowiska archeologicznego przy ulicy Katedralnej 4 (zestawienie
tabelaryczne udostępnio ne przez autorów). Chrószcz Aleksander, Janeczek Maciej. 2012b. Wstęp na ocena szczątków kostnych ze stanowiska archeologicz nego przy ulicy Katedralnej 4 na Ostrowie Tumskim we Wrocławiu. W: A. Pankiewicz (red.), Nowożytny cmen tarz przy kos'ciele św. Piotra i Pawła na Ostrowie Tumskim we Wrocławiu (lata 1621—1670). Wr.Ant. 17, 205-222. Chrószcz Aleksander, Janeczek Maciej, Pasicka Edy ta. 2018. Zwierzęta w średniowiecznym Wrocławiu. Problem struktury konsumpcji mięsa. W: J. Piekalski, K. Wachowski (red.), Rytm rozwoju miasta na kulturo wym pograniczu. Studium strefy placu Nowy Targ we Wro cławiu. Część2. Wr.Ant. 23 (2), 1083-1112. Chrószcz Aleksander, Janeczek Maciej, Poradowski Dominik, Sudoł Beata. 2015a. Analiza archeozoologiczna szczątków kostnych z wykopu IIIF przy ulicy św. Idziego, na Ostrowie Tumskim we Wrocławiu. W: A. Limisiewicz, A. Pankiewicz (red.), Kształtowanie się grodu na wrocławskim Ostrowie Tumskim. Badania przy ul. św. Idziego. IPS 1, 421—468. Chrószcz Aleksander, Janeczek Maciej, Poradowski Dominik, Sudoł Beata. 2015b. Analiza archeozoologiczna szczątków kostnych z wykopu IIIFprzy ulicy św. Idziego, na Ostrowie Tumskim we Wrocławiu (zestawienie tabela ryczne udostępnione przez autorów). Chrzan Krystian. 2010. Opracowanie wczesnośrednio wiecznej ceramiki naczyniowej ze stanowiska Łozina 17. Wrocław (maszynopis udostępniony przez autora). Chrzan Krystian. 2012. Głos w dyskusji nad problema tyką wczesnośredniowiecznych nakładek na tarczę koła garncarskiego. Sil.A. 48, 97—107. Chrzan Krystian. 2014. Uwagi do studiów nad
osadnic twem wschodniego dorzecza Baryczy od 2 poł. IX w. do poł. XI w. W: K. Chrzan, K. Czapla, S. Moździoch (red.), Funkcje grodów w państwach wczesnośredniowiecz nej Europy Środkowej. Społeczeństwo, gospodarka, ideolo gia. Wrocław-Głogów, 191-225. Chrzan Krystian. 2018. Miejsce w krajobrazie oraz funk cje wczesnośredniowiecznych grodów w dorzeczach -483. Chudziak Wojciech. 2001. Wczesnośredniowieczne gro by komorowe z Kałdusa pod Chełmnem na Pomorzu Wschodnim. Sl.A. 42, 63—96. Chudziak Wojciech. 2003. Mons Sanctii Laurentii, t. 1, Wczesnośredniowieczna przestrzeń sakralna in Culmine na Pomorzu Nadwiślańskim. Toruń. Chudziak Wojciech. 2005. Z badań nad funkcją społecz ną sierpów i półkosków na ziemiach słowiańskich we wczesnym średniowieczu. W: J. Olczak (red.). Przeszłość z perspektywy źródeł materialnych i pisanych. Praca dedy kowana prof, dr hab. Leszkowi Rajzerowi z okazji 35-lecia pracy naukowej, AHP 15/2, 201-219. Chudziak Wojciech. 2013. Remarks on particular mate rial traces of Scandinavian culture in Pomerania. W: S. Moździoch, В. Stanisławski, P. Wiszewski (red.), Scan dinavian culture In Medieval Poland. Wrocław, 151— -178. Chudziak Wojciech. 2020. Early medieval island-type lake dwellings in north-western Poland: Western Slavo nic crannogs? AHP 28, 11—37. DOI: 10.12775/AHP. 2020.001. Chudziak Wojciech, Pranke Piotr, Kaźmierczak Ry szard. 2014. Socio-cultural functions of the island in Żółte. W: W. Chudziak, R. Kaźmierczak (red.), The Is land in Żółte on Lake Zarańskie. Early Medieval Gateway into West Pomerania. Toruń, 441-450. Chudziak Wojciech,
Błędowski Piotr, Bojarski Jacek, Kaźmierczak Ryszard, Weinkauf Marcin. 2016. Kontekst archeologiczno-historyczny. W: W. Chudziak, A. Noryśkiewicz (red.), Wczesnośredniowieczny zespół osadniczy w Kałdusie, studia archeologiczno-paleobotanicz- ne, Mons Sancti Laurentii 8, Toruń, 13—68. Ciara Grzegorz, Chorowska Małgorzata, Wodejko Eryk, Żmuda Bartosz. 2014. Sprawozdanie z badań archeologiczno-architektonicznych przeprowadzonych na dz. nr 10AM-27przy ul. świętego Marcina 12 we Wrocła wiu. (maszynopis w Archiwum WUOZ, Wrocław).
Bibliografia 391 Clark John. 1995. The Medieval Horse and its Equipment: przełom dla funkcjonowania organizacji grodowej w Pol c. 1150—c. 1450. London. CNOTLIWY Eugeniusz. 1973. Rzemiosło rogownicze na Po sce? Historia Slavorum Occidentisl (7), 130—155. Danielewski Marcin. 2016. Siećgrodowa na Kujawach oraz jejfunkcje odpołowy X do końca XIII wieku. Poznań. Davies Norman, Moorhous Roger. 2002. Mikrokosmos. Portret miasta środkowoeuropejskiego. Kraków. Dąbrowska Iwona. 1965. Wczesnośredniowieczny warsz tat kamieniarsko-rogowiarski z Zawodzia w Kaliszu, AP 10/2, 713-722. Dąbrowski Franciszek. 2008. Świadczenia fortyfikacyjne morzu wczesnośredniowiecznym. Wrocław. COFTA-BRONIEWSKA Aleksandra. 1962. Z zagadnień ob róbki metali nieżelaznych. SI.A. 9, 273—299. Contadini Anna. 1995. Islamie Ivory Chess Pieces, Draughtsmen and Dice. W: J. Allan, (red.), Islamic Art in the Ashmolean Museum, Part One. Oxford, 111-154. Czech-Błońska Renata. 2016. Paciorki z kamieni pół szlachetnych. W: A. Buko (red.), Bodzia. Elitarny cmen tarz z początków państwa polskiego. Warszawa, 207—214. Czerner Rafał, Kitliński Bogdan, LIMISIEWICZ Alek sander, Wiśniewski Zdzisław. 1999. Ratownicze bada nia archeologiczno-architektoniczne przeprowadzone przy pl. Katedralnym 6 na Ostrowie Tumskim we Wrocławiu (maszynopis w Archiwum WUOZ, Wrocław). Czerska Barbara. 1971. Części uzbrojenia i oporządzenie jeździeckie z grodu wczesnośredniowiecznego na Ostrów ku w Opolu. St.A. 4, 199-234. Czerska Barbara, Bykowski Karol, Limisiewicz Alek sander, Rzeźnik Paweł. 1996. Wyniki badań archeolo gicznych
prowadzonych na terenie Ostrowa Tumskiego we Wrocławiu, w związku z wymianą sieci wodociągowej, w 1995 r. (maszynopis w Archiwum LA UWr). Czerska Barbara, Jaworski Krzysztof, Limisiewicz Aleksander, Rzeźnik Paweł, Krukiewicz Barbara, Bykowski Karol. 1996. Archeologiczno-architektoniczne ratownicze badania wykopaliskowe przy ul. św. Marcina na Ostrowie Tumskim we Wrocławiu (maszynopis w Archi wum WUOZ, Wrocław). Czerska Barbara, Kaźmierczyk Józef. 1988. Wrocław Ostrów Tumski w świetle badań w 1984 r. Plecionka w budownictwie mieszkalnym i gospodarczym Wrocła wia XI w. ÄA 27, 55-64, tabl. XXV-XXXI. Czerska Barbara, Kaźmierczyk Józef, Limisiewicz Aleksander. 1989. Wrocław - Ostrów Tumski w świetle badań wykopaliskowych przeprowadzonych w 1985 r. ŚSA 28, 46-54, tabi. XVII. Cap Pavel, Machacek Jiri, Spaćek Josef, Hloźek Mar tin. 2011. Tajmstvi vyroby velkomoravského śperku. Archeologicky experiment. Praha. Cech PETR 2014. Duty plechovy kriźek s reićfem Ukriżovaného. W: D. Fołtyn, J. Klipa, P. Maskovâ, P. Sommer, V. Vlnas (red.), Otevfi zahrdu rajskou. Benediktini v srdci Evropy 800—1300. Praha, 29. Cerna Eva. 2016. Stfedovèkè sklärny v severozdpadnich Ce chach. Mittelalterliche Glashütten in nordwestböhmen. Most. Cerna Eva, Tomkovâ Katerina. 2017. On the road from the Early to High Middle Ages: Glass of the 9th—13th centuries in Bohemia. AP 55, 189-210. Danielewski Marcin. 2014. Struktura grodowa w drugiej połowie XI wieku: czy lata 30. XI wieku wyznaczają ludności pospolitej i rycerstwa w Polsce XIII wieku w źródłach pisanych. KHKM 56 (2), 147—168. Dąbrowski Paweł,
Gronkiewicz Stanisław. 1996. Wyni ki badań antropologicznych prowadzonych na terenie Ostrowa Tumskiego we Wrocławiu, w związku z wymianą sieci wodociągowej, w 1995 r. (maszynopis w Archiwum IA UWr, Wrocław) Dekówna Maria. 1980. Szkło w Europie wczesnośrednio wiecznej. Wrocław. Dekówna Maria. 2007. Wczesnośredniowieczne ozdoby szklane ze zbiorów Państwowego Muzeum Archeologicz nego, na tle ogólnej problematyki rozwoju szklarstwa. W: W. Brzeziński (red.), Skarby wieków średnich, Katalog wystawy. Warszawa, 52-87. Dekówna Maria, Purowski Tomasz. 2012. Znaleziska związane ze szklarstwem oraz okazy z kwarcu ze stanowi ska Janów Pomorski 1. W: Μ. Bogucki, B. Jurkiewicz (red.), Janów Pomorski, stan. 1. Wyniki ratowniczych ba dań archeologicznych w latach 2007—2008, 1:3, Analizy. Elbląg, 65-260. Dekówna Maria, Purowski Tomasz. 2016. Paciorki szklane. W: A. Buko (red.), Bodzia. Elitarny cmentarz z początków państwa polskiego. Warszawa, 153-206. Dekówna Maria, Purowski Tomasz. 2019. Biżuteria szkla na z cmentarzyska w Dziekanowicach. W: J. Wrzesiński (red.), Groby z biżuterią wczesnośredniowiecznego cmenta rzyska w Dziekanowicach. Tom 1. Lednica, 237—360. Dembińska Maria. 1977a. Wychów zwierząt domowych. W: W. Hensel, J. Pazdur (red.), Historia kultury material nej Polski w zarysie, t. I. Od VII do XII wieku. Wrocław, 90-96. Dembińska Maria. 1977. Obróbka włókna. W: W. Hensel, J. Pazdur (red.), Historia kultury materialnej Pobki w za rysie, 1.1. Od VII do XII wieku. Wrocław, 177-184. Demidziuk Krzysztof. 1998. Archiwalia archeologiczne z terenu Wrocławia do 1945 roku.
Wrocław. Demidziuk Krzysztof. 2017. Osadnictwo wczesnośre dniowieczne w granicach dzisiejszego Wrocławia - ko mentarz do mapy. W: Μ. Młynarska-Kaletynowa (red.), Atlas historyczny miast polskich. Tom IV, Śląsk, Zeszyt 13, Wrocław, Część 2. Wrocław, 39—41 Derwich Marek. 2000. Kościół na Śląsku około roku 1000. W: Μ. Młynarska-Kaletynowa, E. Małachowicz (red.), Śląsk około roku 1000. Wrocław, 137—138.
392 Wrocław. Gród na Ostrowie Tumskim we wczesnym średniowieczu Dmochowski Piotr, Wrzesiński Jacek. 2004. W poszu kiwaniu łuku refleksyjnego - możliwości interpretacji na przykładzie znaleziska z Ostrowa Lednickiego. W: S. Moździoch (red.), Wędrówki rzeczy i idei w średniowie czu. SB 5,313—333. Dobrakowski Mariusz, Domańska Joanna, Lodowski Jerzy, Nowo ryta Elżbieta, Romanow Krystyna. 2001. Wstępne sprawozdanie z archeologicznych badań ratowniczych na stanowiskach: Polwica 4 i 5 oraz Skrzypnik 8, gm. Domaniów, woj. dolnośląskie, przy budowie autostrady A4. W: Z. Bukowski (red.), Ogólnopolski pro gram ochrony archeologicznych dóbr kultury zagrożonych planowaną budową autostrad. Raport 96-99. Warszawa, 131-185. Domański Grzegorz. 1993. Niemcza Łużycka - centrum polityczno-gospodarcze w X-XIII wieku. W: S. Moź dzioch (red.), Lokalne ośrodki władzy państwowej w XI—XII wieku w Europie Środkowo-Wschodniej. SB 1, 173—186. Domański Grzegorz. 2002. Slęża w pradziejach i średnio wieczu. Wrocław. Domański Grzegorz, Kamyszek Lidia, Markiewicz Mał gorzata. 2005. Ratownicze badania archeologiczne na stanowisku Ślęza 11/12 [Ślęza 11/43 (81—28); Ślęza 12/44 (81—28)], gm. Kobierzyce, pow. wrocławski, woj. dolnoślą skie (maszynopis w Archiwum WUOZ, Wrocław). Domański Józef. 1967. Nazwy miejscowe dzisiejszego Wro cławia i dawnego okręgu wrocławskiego. Warszawa. Dominiczak-Głowacka Dorota. 2008. Przęśliki z wcze snośredniowiecznego grodziska w Grzybowie, w woje wództwie wielkopolskim nieopodal Wrześni. SL 9, 243-273. Dowiat Jerzy. 1985. Środki przekazywania myśli. W: J. Dowiat
(red.), Kultura Polski średniowiecznej: X—XIII w. Warszawa, 193-248. Drozd-Lipińska Alicja. 2011. Wczesnośredniowieczny pierścionek typu Orszymowice z Kałdusa ze zbiorów Muzeum Okręgowego w Toruniu. Sl.A. 52, 133-147. Duczko Władysław. 2000. Obecność skandynawska na Pomorzu i słowiańska w Skandynawii we wczesnym śre dniowieczu. W: L. Leciejewicz, Μ. Rębkowski (red.), Salsa Cholbergiensis. Kołobrzeg we wczesnym średniowie czu. Kołobrzeg, 23—44. Duczko Władysław. 2011. Wikingowie i wczesnośrednio wieczna Polska. W: Μ. Brzostowicz, Μ. Przybył, J. Wrze siński (red.), Swoi i obcy w kulturze średniowiecza. Poznań-Ląd, 61-69. Duczko Władysław. 2005. Zebrać, zdeprecjonować, schować i zapomnieć. O skarbach srebrnych Skandyna wii okresu wikingów. WN49/2 (180), 205-218. Duczko Władysław. 2016. Złoty młot boga Thora? O fragmencie skandynawskiej ozdoby z Ostrowa Lednic kiego. W: Z. Kurnatowska, A.M Wyrwa (red.), Ostrów Lednicki. Rezydencjonalno-stołeczny ośrodek pierwszych Piastów. Origines Polonorum 9. Warszawa, 298—301. Dulinicz Marek. 2001. Kształtowanie się Słowiańszczyzny Północno-Zachodniej: studium archeologiczne. Warszawa. Dulinicz Marek. 2006. Mazowsze we wcześniejszym śre dniowieczu (do końca X w.). Szkic archeologiczny. W: H. Samsonowicz (red.), Dzieje Mazowsza 1. Pułtusk, 67-107. Duma Paweł. 2012. Numizmaty z badań przy kościele św. Piotra i Pawła na Ostrowie Tumskim we Wrocławiu. W: Pankiewicz A. (red.). Nowożytny cmentarz przy kościele św. Piotra i Pawła na Ostrowie Tumskim we Wrocławiu (lata 1621-1670). Wr.Ant. 17, 111-118. Duma Paweł, Paszkiewicz Borys. 2018.
Monety. W: J. Piekalski, K. Wachowski (red.), Rytm rozwoju miasta na kulturowym pograniczu. Studium strejÿ placu Nowy Targ we Wrocławiu. Część 1. Wr.Ant. 23 (1), 449—488. Dwojak Andrzej. 2010. Sprawozdanie ostateczne z ratow niczych badań archeologicznych związanych z budową domu jednorodzinnego przy ul. Skrajnej 24 we Wrocławiu (maszynopis w Archiwum WUOZ, Wrocław). Dzieduszycki Wojciech. 1972. Ceramika z wczesnośre dniowiecznego Kaszowa w pow. milickim. AP Y7 (2), 391-444. Dziekoński Tadeusz, Kóćka Wojciech. 1939. Przedmio ty drewniane z grodu gnieźnieńskiego. W: J. Kostrzewski (red.), Gniezno w zaraniu dziejów (od VIIIdo XIII wieku) w świetle wykopalisk, Poznań, 136—145. Dzik Michał. 2015. Przemiany zwyczajów pogrzebowych w międzyrzeczu Bugu i górnej Narwi (XI—XV w.). Rze szów. Firlet Janusz, Pianowski Zbigniew. 2006. Uwagi o to pografii wczesnośredniowiecznego Wawelu. ActaArchaeologica Waweliana 3, 43—58. Florek Marek. 2005. Sandomierski ośrodek grodowo-miejski w średniowieczu. Przemiany przestrzenne ifunkcjonal ne. Warszawa. Fokt Krzysztof. 2012. Późnośredniowieczne osadnictwo wiejskie na Dolnym Śląsku w świetle badań archeologicz nych. Kraków. Fokt Krzysztof. 2016. Książęta i namiestnicy. Historycznoustrojowa glossa do Janusza Bieniaka wizji ustroju drugiej monarchii piastowskiej. Krakowskie Studia z Hi storii Państwa i Prawa 9 (4), 471-486. DOLI 0.4467/20844131KS. 16.024.6324. Fokt Krzysztof. 2019. Organizacja grodowa a grodowokasztelańska na przykładzie Śląska. Historia Slavorum Occidents 2 ÇA}, 96-115. DOI: 10.15804/hsol90205. Fokt Krzysztof. 2022.
Organizacja grodowa w drugiej monarchii piastowskiej. Studium krytyczne. Kraków. Fołtyn Edelgarda. 1998. Podstawy gospodarcze wczesnośre dniowiecznej społeczności plemiennej na Górnym Śląsku. Katowice. Fołtyn Edelgarda. 2000. Materiały archeologiczne do poznania starszych wieków średnich na Górnym Śląsku. Cieszyn.
Bibliografia Frolîkovâ-Kaliszovà Drahomîra. 2020. Novy pfispëvek ke sperkafské produkci prazské dilny. AH45 (1), 45-65. DOI: 10.5817/AH2020-1-2. Gabriel Ingo. 1984. Starigard/Oldenburg. Hauptburg der Slawen in Wagrien I. Stratigraphie und Chronologie (Archäologische Ausgrabungen 1973—1982). Neumün ster. Galuśka Ludèk. 1989. Vyrobni areal velkomoravskych klenotnikû ze starého Mësta - Uherského Hradistë. PA 80 (2), 405-454. Galuśka Ludek. 2017. Biżuteria i złotnictwo Wielkich Moraw. W: P. Koufil (red.), Wielkie Morawy. Great Mo ravia. Gniezno-Szczecin, 67-80. Galuśka Ludek, Machaćek Jim, Pieta Karol, Sedlaćkova HEDVIKA. 2012. The Glass of Great Moravia: Vessel and Window Glass, and Small Objects. JGS 54 (1), 61-92. Garbacz-Klempka Aldona, Łukaszczyk Alicja, Rozmus Dariusz, Tokaj Joanna. 2013. „Skarb hutnika” w świe tle badań metaloznawczych. W: Piotr Boroń (red.), Argenti fossores et alii. Znaczenie gospodarcze wschodnich części Górnego Śląska i zachodnich krańców Małopolski w późnej fazie wczesnego średniowiecza (X—XII wiek). Wrocław, 203-224. Gardeła Leszek, KAJKOWSKI Kamil, Ratajczyk Zdzisła wa. 2019. Ostrogi zoomorficzne z Ciepłego. Zachodniosłowiański model kosmosu? Pom.Ant. 28, 65-152. Gardeła Leszek, Kajkowski Kamil, Ratajczyk Zdzisła wa, Wadyl Sławomir. 2019. Oporządzenie jeździeckie i elementy rzędu końskiego. W: S. Wadyl (red.), Ciepłe. Elitarna nekropola wczesnośredniowieczna na Pomorzu Wschodnim. Gdańsk, 139-164. Gawlas Sławomir 2000. O kształt zjednoczonego królestwa. Niemieckie władztwo terytorialne a geneza społeczno-ustrojowej odrębności Polski. Warszawa.
Gąsiorowski Antoni. 1967. Narzaz. W: W. Kowalenko, G. Labuda, Z. Stieber, SSS 3. 354. Gąsiorowski Antoni. 1975. Sieciech. W: G. Labuda, Z. Stieber, SSS 5, 155-156. Gediga Bogusław. 1967. Wczesnośredniowieczne stępy nożne z Opola. AP 12 (1), 153-164. Gediga Bogusław. 1968. Wyniki badań na Ostrówku w Opolu w latach 1964 i 1965. SA 19, 264-294. Gediga Bogusław. 1996. Chrystianizacja i utrzymywanie się przedchrześcijańskich praktyk kultowych na Śląsku. W: Z. Kurnatowska (red.), Słowiańszczyzna w Euro pie średniowiecznej 1. Plemiona i państwa. Wrocław, 159-168 Gieysztor Aleksander 2006. Mitologia Słowian. Wyd. III. Warszawa. Gleby. Kabała Cezary (red.). 2015. Gleby Dolnego Ślą ska: geneza, różnorodność i ochrona. Wrocław. Glińska Nina. 2020. Zabytki wydzielone. W: N. Glińska, A. Bukowska, Wczesnośredniowieczna Wiślica. Urbsfamo- 393 sissima in regno Lechitarum. Origines Polonorum 14. Warszawa. 51-84. Gnaedig Jérémie, Marquart Markus. 2012. Zwei hoch mittelalterliche SchreibgrifFel aus Aschaffenburg. Archäo logisches Korrespondenzblatt 42 (2), 273-293. Gołembnik Andrzej. 2011. Rozwój osadnictwa otwartego i pierwsza lokacja miasta. W: A. Gołembnik (red.), Płock wczesnośredniowieczny. Warszawa, 217-308. Gomułka Izabela. 2018. Gry i zabawy. W: J. Piekalski, K. Wachowski (red.), Rytm rozwoju miasta na kulturo wym pograniczu. Studium strefy placu Nowy Targ we Wro cławiu. Część2. Wr.Ant. 23 (2), 993-1048. Goliński Mateusz. 2009. Legnica średniowieczna. W: R. Eysymontt, Μ. Goliński (red.), Atlas historyczny miast polskich, Tom IV, Śląsk, Zeszyt 9, Legnica. Wrocław, 11-14.
Goodall Ian. 2011. Ironwork in Medieval Britain: An Archaeological Study. An Archaeological Study 31. London. GOßLER Norbert. 1998. Untersuchungen zur Formen kunde und Chronologie mittelalterlicher Stachelsporen in Deutschland (10. -14. Jahrhundert). Bericht der Römisch-Germanischen Kommission 79, 479—664. GOßLER Norbert. 2011. Reiter und Ritter. Formenkunde, Chronologie, Verwendung und gesellschaftliche Bedeutung des mittelalterlichen Reitzubehörs aus Deutschland. Beiträge zur Ur- und Frühgeschichte Meklemburg-Vor pommerns 49, Schwerin. Górczak Zbyszko. 2000. Bunt Bezpryma jako początek tzw. reakcji pogańskiej w Polsce. W: J. Strzelczyk, J. Do bosz (red.), Nihilsuperflum esse. Studia z dziejów średnio wiecza ofiarowane profesor Jadwidze Krzyżaniakowej. Po znań, 115—121. Górecki Janusz. 2001. Gród na Ostrowie Lednickim na tle wybranych ośrodków grodowych pierwszej monarchii pia stowskiej. Poznań. GÓRKIEWICZ-MALINA Aleksandra. 2014. Badanie wyro bów ze stopów metali szlachetnych z zastosowaniem obligatoryjnych w probiernictwie analitycznych metod badania. Biuletyn Głównego Urzędu Miar 3 (6)/2014, 46-50. Göppert Heinmch. 1882. Über Pfahlbauartige Grundlage der Dominsel. Breslau. Gralak Tomasz. 2004. Osada kultury łużyckiej z okresu halsztackiego oraz osada z przełomu wczesnego i późnego średniowiecza, ze stan. 4. w Nowym Śleszowie, gm. Żó rawina, pow. Wrocław. W: B. Gediga (red.), Badania na autostradzie A4. Cz. II. AZA 5, 67-168. Gralak Tomasz, Kłosińska Elżbieta, Kosicki Andrzej, Żygadło Leszek, Kamyszek Lidia, Markiewicz Mał gorzata. 2006. Ratownicze badania
archeologiczne na Stanowisku Ślęza 10/42 (81—28), gm. Kobierzyce, pow. wrocławski, woj. dolnośląskie (maszynopis w Archiwum WUOZ, Wrocław).
394 Wrocław. Gród na Ostrowie Tumskim we wczesnym średniowieczu GRĘZAK ANNA, Kurach Beata. 1996. Konsumpcja mięsa w średniowieczu oraz w czasach nowożytnych na terenie obecnych ziem Polski w świetle danych archeologicz nych, AP 41/1-2,139-167. Grupa Małgorzata. 2009: Jedwabne wstążki z wczesno średniowiecznego Gruczna. Pom.Ant. 22, 271—278. Gruszka Bartłomiej. 2012. Wczesnośredniowieczne za bytki ceramiczne ze stan. 2 w Nowińcu, gm. Lubsko, woj. lubuskie w ujęciu stylistyczno-technologicznym. W: B. Gruszka (red.), Nowiniec, stan. 2. Wczesnośrednio wieczny gród na pograniczu śląsko- łużyckim w świetle ba dań interdyscyplinarnych. Zielona Góra, 47—129. Gruszka Bartłomiej, Michalak Arkadiusz. 2007. Pod stawy datowania pobocznicy wędzidła z Sulechowa. AMM 3, 191-200. Grygiel Justyna. 2010. Sprawozdanie z badań archeolo gicznych przeprowadzonych związku z wymianą linii ka blowej wraz z budową złącza kablowego w celu zasilania obiektu użyteczności publicznej Kurii Metropolitalnej przy ul. Katedralnej 13/15 we Wrocławiu-Ostrowie Tumskim (maszynopis w Archiwum WUOZ, Wrocław). Grygiel Ryszard. 2014a. Uwagi końcowe [do rozdziału 4. Okres początków państwa Piastów (faza II, koniec X-początek XII wieku)]. W: R. Grygiel, T. Jurek (red.), Początki Łęczycy II. Archeologia o początkach Łęczycy. Łódź, 224-268. Grygiel Ryszard. 2014b. Cmentarzysko wareskich dru żynników w Lutomiersku. W: R. Grygiel, T. Jurek (red.), Początki Łęczycy II. Archeologia o początkach Łęczycy. Łódź, 679-757. Grzybkowski Andrzej. 1994. O wrocławskich kaplicach zamkowych. KAiU39 (3), 221-230. GRZYWIŃSKI
Leszek. 1962. Parazytologiczne analizy kałów wykopaliskowych. Wiadomości Parazytologiczne 8 (5), 543-548. Gunia Piotr. 2012. Charakterystyka petrograficzna zabyt ków kamiennych pochodzących z badań archeologicz nych przy ulicy Katedralnej 4. W: A. Pankiewicz (red.), Nowożytny (lata 1621—1670) cmentarz przy kościele św. Piotra i Pawła na Ostrowie Tumskim we Wrocławiu. Wr.Ant. 17, 239-254. Gunia Piotr. 2013. 8. Aneks petrograficzny. W: E. Lisow ska, Wydobycie i dystrybucja surowców kamiennych we wczesnym średniowieczu na Dolnym Śląsku. Wrocław, 261-309. Gunia Piotr. 2015. Charakterystyka petrograficzna za bytków kamiennych ze stanowiska archeologicznego u zbiegu ulic: św. Idziego i Kanoniej na Ostrowie Tum skim we Wrocławiu. W: A. Limisiewicz, A. Pankiewicz (red.), Kształtowanie się grodu na wrocławskim Ostro wie Tumskim. Badania przy ul. św. Idziego. IPS 1, 323-341. Gunia Piotr, Lisowska Ewa. 2014. Aurypigment z Ostro wa Tumskiego we Wrocławiu. ŚSA 56, 231-240. Gündel Christian. 1928. Grabung auf der Dominsel zu Breslau. Alt. 2 (2), 113-123. Hachulska-Ledwos Renée. 1959. Wczesnośrednio wieczny skarb żelazny z Mogiły, pow. Kraków. WA 26, 251-260. Haduch Agata, Liwoch Radosław. 2007. Kołtki z połu dniowo-zachodniej Rusi. W: W. Banach, E. Kasprzak, P.N. Kotowicz (red.), Seminarium Trepczańskie. Sanok, 43-50. Haisig Marian, Kiersnowski Ryszard, Reyman Janusz. 1966. Wczesnośredniowieczne skarby srebrne ze Śląska. W: Μ. Haisig, R. Kiersnowski, J. Reyman (red.), Wcze snośredniowieczne skarby srebrne z Małopolski, Śląska, Warmii i Mazur. Materiały. Wrocław, 33—66. Hanuliak
Milan. 1994. Malé Kosiby: pohrebisko z 10,—11. Storocia. Nitra. Hensel Witold. 1956. Słowiańszczyzna wczesnośrednio wieczna. Zarys kultury materialnej. Wyd. II. Warszawa. Hensel Witold. 1964. Polska przed tysiącem lat. Wro cław—Warszawa—Kraków. Hilczerówna Zofia. 1956. Ostrogi polskie zX-XIII wieku. Poznań. Hilczerówna Zofia. 1967. Dorzecze górnej i środkowej Obry od VI do początków XI wieku. Wrocław-Warszawa—Kraków. Hołowińska Zofia. 1959. Wczesnośredniowieczne rze miosło złotnicze w Gdańsku. W: J. Kamińska (red.), Gdańsk Wczesnośredniowieczny 1. Gdańsk, 55-105. Hołowińska Zofia. 1963. Uwagi o typologii i chronolo gii wczesnośredniowiecznych sprzączek lirowatych na podstawie okazów znalezionych w Polsce. AP 8 (2), 385-394. Hołubowicz Włodzimierz. 1956. Opole w wiekach X-XII. Katowice, Hołubowicz Włodzimierz. 1965. Garncarstwo wczesno średniowieczne Słowian. Wrocław. Iwaszczuk Urszula. 2014. Animal husbandry on the Polish territory in the Early Middle Ages. Quaternary International 346, 69-101. Izdebski Adam, Koloch Grzegorz, Słoczyński Tymon, Tycner Marta. 2015. Historia przyrodniczo-gospodarcza Polski w świetle analizy ilościowej danych palinologicznych. Historyka. Studia Metodologiczne 45, 127-160. Izmailov Iskander. 2014. Slozhnosostavnye luki Srednego Povolzh’ya epokhi srednevekov’ya, Vbyennaya arkheologiya. Sbornik materialov Problemnogo soveta «Voyennaya arkheologiya» pri Gosudarstvennom Istoricheskom muzeye 3. Moskva, 204—236. Jagodziński Marek. 2010. Truso. Między Weonodlandem a Witlandem. Elbląg. Jamka Rudolf. 1946. Dotychczasowe wyniki badań wyko
paliskowych na staropolskiej osadzie we Wrocławiu. Ko munikat Instytutu Śląskiego 5 (24), Katowice.
Bibliografia Jamka Rudolf. 1948. Odkrycie wczesnohistoryczne na dziedzińcu Ossolineum we Wrocławiu. Z otchłani wie ków 17, 186, 11-12. Janczewski Piotr, Niegoda Jerzy. 2004. Badania arche ologiczne związane z budową przyłącza energetycznego przy ul. Sw. Marcina 10 we Wrocławiu (maszynopis w Archi wum WUOZ, Wrocław). Janiak Tomasz, Kaczmarek Łukasz. 2018. VIII. Osadnic two wczesnośredniowieczne na terenie Gniezna i w jego regionie. W: T. Sawicki, Μ. Bis (red.), Gniezno. Wczesno średniowieczny zespół grodowy. Warszawa, 105—117. Jankowiak Marek. 2012. Dirhams for slaves. Investigating the Slavic slave trade in the tenth century, https:// www.academia.edu/1764468/Dirhams_for_slaves_Investigating_the_Slavic_slave_trade_in_the_tenth_century (dostęp 11.12.2022) Janowski Andrzej. 2008. Herkules i Hydra — o wyobraże niu na krążku z kości słoniowej z Ostrowa Tumskiego we Wrocławiu. PA 56, 117-125. Janowski Andrzej. 2019. Clay Artefacts. W: Μ. Rębkowski (red.), Wolin. The Old Town. Vol. IL Studies on Finds. Szczecin-Warszawa, 291-322. Janowski Andrzej, Kurasiński Tomasz. 2010. Rolnik, wojownik czy „odmieniec”? Próba interpretacji obecno ści sierpów w grobach wczesnośredniowiecznych na tere nie ziem polskich. W: K. Skóra, T. Kurasiński (red.), Wymiary inności. Nietypowe zjawiska w obrzędowości po grzebowej od pradziejów po czasy nowożytne. AAL 56, 79-95. Jaroń Bronisław. 1939. Średniowieczne szczątki roślinne z wykopalisk w Gnieźnie. W: J. Kostrzewski (red.), Gnie zno w zaraniu dziejów (od VIII do XIII wieku) w świetle wykopalisk, Poznań, 273-316. Jarysz Krystyna. 2016.
Sprawozdanie z badań archeologicz nych prowadzonych przy montażu parkomatu przy pl. Ka tedralnym, dz. nr 36AM 27, obręb Plac Grunwaldzki we Wrocławiu (maszynopis w Archiwum WUOZ, Wro cław). Jastriemska Iryna, Jaworski Krzysztof. 2010. Komuni kacja. Podkowy. W: J. Piekalski, K. Wachowski (red.), Ulice średniowiecznego Wrocławia, Wr.Ant. 11, 186-204. Jaworski Krzysztof. 1990. Wyroby z kości i poroża w kul turze wczesnośredniowiecznego Ostrowa Tumskiego we Wrocławiu. Wrocław-Warszawa. Jaworski Krzysztof. 1993. Wytwórczość i użytkowanie wyrobów z kości i poroża na wrocławskim Ostrowie Tum skim w X—XV wieku (maszynopis pracy doktorskiej w Ar chiwum IA UWr, Wrocław) Jaworski Krzysztof. 1995. Ostrów Tumski we Wrocławiu — 50 lat badań Katedry Archeologii Uniwersytetu Wro cławskiego. W: Z. Bagniewski (red.), Pięćdziesiąt lat Ka tedry Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego. Wrocław, 103-114. 395 Jaworski Krzysztof. 1998. Uwagi o grzebiennictwie dol nośląskim na przełomie X i XI wieku. Na marginesie rozważań nad dwoma zabytkami z Niemczy i Wrocła wia. W: H. Kóćka-Krenz, W. Łosiński (red.), Kraje sło wiańskie w wiekach średnich — Profanum i sacrum. Po znań, 419-428. Jaworski Krzysztof. 2000. Niemczański zespół grodowy na przełomie pierwszego i drugiego tysiąclecia. W: Μ. Młynarska-Kaletynowa, E. Małachowicz (red.), Śląsk około roku 1000. Wrocław, 149—162. Jaworski Krzysztof. 2004. Uwagi o próbach synchronizacji nawarstwień wykopów na podgrodziu wrocławskiego Ostro wa Tumskiego (niepublikowane opracowanie udostępnio ne przez autora). Jaworski Krzysztof. 2005. Grody w
Sudetach (VIII—X w.). Wrocław. Jaworski Krzysztof. 2007. Rzemieślnicza obróbka surow ca kościanego i rogowego w późnośredniowiecznym Wrocławiu. АНЪІ, 511—525. Jaworski Krzysztof. 2008. Gdzie ta Jegłowa? Uwagi o wczesnośredniowiecznych śląskich osełkach wykona nych z pozyskiwanych na Wzgórzach Strzelińskich łup ków kwarcowo-serycytowych. W: A. Błażejewski (red.), Labor et Patientia. Studia archaeologica Stanislao Pazda dedicata. Wrocław, 415—423. Jaworski Krzysztof. 2012. Obróbka surowca kościanego w średniowieczu i czasach nowożytnych w zachodniej części Ostrowa Tumskiego we Wrocławiu. Materiały z posesji przy ul. Katedralnej 4. W: A. Pankiewicz (red.), Nowożytny cmentarz przy kościele św. Piotra i Pawła na Ostrowie Tumskim we Wrocławiu (lata 1621—1670). Wr.Ant. 17, 165-204. Jaworski Krzysztof. 2015. Wczesnośredniowieczne wyroby z kości i poroża w centralnej części wrocław skiego Ostrowa Tumskiego w świetle badań wykopu IIIF i sąsiednich. W: A. Limisiewicz, A. Pankiewicz (red.), Kształtowanie się grodu na wrocławskim Ostro wie Tumskim. Badania przy ul. św. Idziego. IPS 1, 229-259. Jaworski Krzysztof, Kaźmierczyk Józef, Limisiewicz Aleksander. 1988. Relikty przystani rzecznej, wału obronnego, magazynu żywności, nawożenia i miejsca kultu fallicznego oraz różnych czynności gospodarskich na Ostrowie Tumskim we Wrocławiu z IX—X wieku w świetle odkryć wykopaliskowych w 1987 roku. ŚSA 30, 93-105. Jaworski Krzysztof, Kaźmierczyk Józef, Rzeźnik Pa weł. 1991. Przegląd badań wykopaliskowych na Ostro wie Tumskim we Wrocławiu w 1989 r. ŚSA 32,157-173, tabi. XIV-XX. Jaworski
Krzysztof, Lisowska Ewa, Pankiewicz Alek sandra, Stanisławski Błażej. 2013. Artefacts of Scan dinavian origin form the Cathedral Island (Ostrów Tumski) in Wrocław. W: S. Moźdzoich, B. Stanisławski,
596 Wrocław. Gród na Ostrowie Tumskim we wczesnym średniowieczu P. Wiszewski (red.), Scandinavian culture In Medieval Poland. Wrocław, 279—314. Jaworski Krzysztof, Pankiewicz Aleksandra. 2010. Origins of Christianity in Silesia. W: O. Jakubec (red.), Archidecézni Muzeum na Olomouckém Hradè. Olomouc, 41-50. Jaworski Krzysztof, Pankiewicz Aleksandra, Chrószcz Aleksander, Poradowski Dominik. 2020. Different Approach to Horses — The Use of Equid Re mains in the Early Middle Ages on the Example of Ostrów Tumski in Wroclaw. Animals 10 (2294). DOI: 10.3390/anil0122294. Jaworski Krzysztof, Rodak Sylwia. 2018. Podkowy. W: J. Piekalski, К. Wachowski (red.), Rytm rozwoju miasta na kulturowym pograniczu. Studium strejÿ placu Nowy Targ we Wrocławiu. Część2. Wr.Ant. 23 (2), 981—988. Jaworski Krzysztof, Rzeźnik Paweł. 1997. Materiały późnośredniowieczne z ulicy Kapitulnej na Ostrowie Tumskim we Wrocławiu. ŚSA 39, 477—483. Jaworski Krzysztof, Rzeźnik Paweł. 1998. Wrocławski Ostrów Tumski we wczesnym s'redniowieczu. W: T. Ja niak, D. Stryniak (red.), Civitatesprincipales. Wybrane ośrodki władzy w Polsce wczesnośredniowiecznej. Gniezno, 88-94. Jaworski Krzysztof, Wójcik Agnieszka. 1997. Przed mioty wykonane z surowców skalnych z grodziska w Gi lowie, woj. Wałbrzyskie. St.A. 29, 115-149. Jażdżewski Konrad. 1951. Cmentarzysko wczesno średniowieczne w Lutomiersku pod Łodzią w s'wietle badań z r. 1949. MWl, 91-191. Jeżek Martin, Pankiewicz Aleksandra, Zavrel Jan. 2015. Touchstones from Ostrów Tumski in Wrocław. Archaeologia Polona 48, 59—78, Jończyk Ludwika. 2013. Zapinki podkowiaste w
kontek ście europejskich analogii. W: J. Kalaga (red.), Sutiejsk. Gródpogranicza polsko-ruskiego z X—XIII wieku. Studium interdyscyplinarne. Warszawa-Pękowice, 41-51. Jurek Tomasz. 1997. Kim był komes wrocławski Magnus? W: A. Radzimiński, A. Supruniuk, J. Wroniszewski (red.), Venerabiles, nobiles et honesti. Studia z dziejów społeczeństwa Polski średniowiecznej. Toruń, 181—192. Jurek Tomasz. 2014. Pierwsze wieki historii Łęczycy. W: R. Grygiel, T. Jurek (red.), Początki Łęczycy III. W kręgu historii i historii sztuki. Łódź, 7—196. Justovä Jarmila. 1981. Hrnćifskć cepele z doby hradiśtni V Cechach. Praehistorica 8, Varia archaeologica 2. Praha, 277-280. Justovä Jarmila. 1992. Hradiśtni keramika z Libice nad Cidlinou (Keramické typy a hledâni jejich pûvodu). Sborntk zdpadoêeského muzea v Plzni, Historie 8, 142— -155. Kaczmarek Jarmila. 2005. Między grodem a miastem. Przemiany osadnicze na terenie aglomeracji poznańskiej w X—XIII wieku. W: Z. Kurnatowska, T. Jurek (red.), Civitas posnaniensis. Studia z dziejów średniowiecznego Poznania. Poznań, 43-58. Kaczmarek Jarmila. 2016. Przemiany osadnictwa wczesno średniowiecznego na obszarze obecnej aglomeracji Pozna nia między połową XI a XIII/XIV w. W: Μ. Kara, Μ. Makohonienko, A. Michałowski (red.), Przemiany osadnictwa i środowiska przyrodniczego Poznania i okolic od schyłku starożytności do lokacji miasta. Poznań, 133-165. Kajkowski Kamil. 2020. Jajo i pisanka w świecie przed chrześcijańskich wyobrażeń religijnych Północno-Za chodnich Słowian. W: Μ. Szymczyk, A. Jobke-Fus (red.), Myśliborska grzechotka-pisanka, zabawka,
przed miot, instrument. Myślibórz, 29-88. Kajkowski Kamil. 2021. „Kryzys monarchii piastowskiej” i problem tzw. reakcji pogańskiej okiem archeologa. SI.A. 62, 193-216. Kaletynowie Marta i Tadeusz, Lodowski Jerzy. 1968. Grodziska wczesnośredniowieczne województwa wrocław skiego. Wrocław. Kamińska Janina, Nahlik Adam. 1958. Włókiennictwo gdańskie X—XIII w. Łódź-Wrocław. Kamyszek Lidia, Śledzik-Kamiński Rafał, Żygadło Le 2010. Mokronos Dolny 8 (AZP 80-27/69), gm. Kąty Wrocławskie. Opracowanie wyników ratowniczych badań wykopaliskowych przeprowadzonych na stanowisku (maszynopis w Archiwum WUOZ, Wrocław). Kamyszek Lidia, Żygadło Leszek. 2014. Odkrycia i badania. Wrocław-Żerniki, pow. wrocławski. Sil.A. 49, 213-219. Kapcia MAGDA, Mueller-Bieniek Aldona. 2017. Żołę szek. dzie (Quercus sp.) jako źródło pożywienia i paszy w pra dziejowej gospodarce. Fragmenta Floristica et Geobotanica Polonica!^ (1), 133-155. Kara Michał. 1991. Z badań nad wczesnośredniowieczny mi grobami z uzbrojeniem z terenu Wielkopolski. W: L. Leciejewicz (red.), Od plemienia do państwa. Śląsk na tle wczesnośredniowiecznej Słowiańszczyzny zachodniej. Wrocław-Warszawa, 99-120. Kara Michał. 2002. Osadnictwo ludności pomorskiej i Wieleckiej w państwie pierwszych Piastów w świetle znalezisk nekropolicznych z terenu Wielkopolski. Sl.A. 43, 45-96. Kara Michał. 2004. Archeologia o początkach państwa Piastów (wybrane zagadnienia). W: W. Fałkowski (red.), Kolory i struktury średniowiecza. Warszawa, 253—317. Kara Michał. 2009. Najstarsze państwo Piastów - rezultat przełomu czy kontynuacji? Studium archeologiczne.
Po znań. Kara Michał. 2012. Mediewistyka historyczna i archeolo gia średniowiecza w badaniach nad początkami państwa Piastów, w: S. Tabaczyński, A. Marciniak, D. Cyngot, A. Zalewska (red.), Przeszłość społeczna. Próba konceptuałizacji. Poznań, 872-873 Kara Michał. 2016a. Znalezisko drewnianej „maczugi” z cmentarzyska w Bodzi pod Włocławkiem. Przyczynek
Bibliografia do studiów nad znakami władzy we wczesnośrednio wiecznej Europie. W: B. Chudzińska, Μ. Wojenka, Μ. Wołoszyn (red.), Od Bachorza do Światowida ze Zbrucza. Tworzenie się słowiańskiej Europy w ujęciu źródłoznawczym. Księga jubileuszowa Profesora Michała Par czewskiego. Kraków—Rzeszów, 459-468. Kara Michał. 2016b. Relikty osadnictwa ze starszych faz wczesnego średniowiecza oraz przełomu faz starszych i młodszych (od około VI/VII do pierwszej połowy XI w.) z obszaru obecnej tzw. małej aglomeracji miasta Poznania. Próba zarysu przemian osadniczych według nowszych ustaleń archeologii. W: Μ. Kara, Μ. Makohonienko, A. Michałowski (red.), Przemiany osadnictwa i środowiska przyrodniczego Poznania i okolic od schyłku starożytności do lokacji miasta. Poznań, 71-132. Kara Michał, KRĄPIEC Marek. 2000. Możliwości datowa nia metodą dendrochronologiczną oraz stan badań dendrochronologicznych wczesnośredniowiecznych grodzisk z terenu Wielkopolski, Dolnego Śląska i Małopolski. W: H. Samsonowicz (red.), Ziemie polskie w X wieku i ich znaczenie w kształtowaniu się nowej mapy Europy. Kra ków, 303-327. Kara Michał, Wrzesiński Jacek. 1996. Przyczynek do studiów nad wczesnośredniowiecznymi narzędziami garncarskimi z terenu Polski. W: Z. Kurnatowska (red.), Słowiańszczyzna w Europie średniowiecznej 2. Wrocław, 155-163. Kavânovà Blanka. 1976. Slovanské ostruhy na ńzemi Ceskoslovenska. Praha. Kaźmierczak Ryszard. 2014. Weapons and horse tack. W: W. Chudziak, R. Kaźmierczak (red.), The Island in Żółte on Lake Zarańskie. Early Medieval Gateway into West Po merania. Toruń, 244-251.
Kaźmierczak Ryszard, Hildebrandt Tomasz. 2014. Je wellery and parts of costume. W: W. Chudziak, R. Kaź mierczak (red.), The Island in Żółte on Lake Zarańskie. Early Medieval Gateway into West Pomerania. Toruń, 258-267. KAŹMIERCZYK JÓZEF. 1955. Prace wykopaliskowe we Wrocła wiu w latach 1949-1951. SW3, П\-1ТЬ. KAŹMIERCZYK Józef. 1957. Z badań wykopaliskowych Wrocławia w roku 1956. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Wrocławskiego, Seria A 8, 185-195. Kaźmierczyk Józef. 1959. Sprawozdanie z badań archeo logicznych Wrocławia za rok 1957. Archeologia Śląska 3, 109-128. Kaźmierczyk Józef. 1964. Z badań wczesnośredniowiecz nej Legnicy w 1962 roku. SA 16, 267-273. Kaźmierczyk Józef. 1965. Wczesnośredniowieczne wyro by bednarskie z Ostrówka w Opolu. KHKM 13 (3), 469-498. Kaźmierczyk Józef. 1966а. Z badań nad grodami i mia stami wczesnego średniowiecza na Śląsku. AP 10 (2), 655-700. 397 Kaźmierczyk Józef. 1966b. Wrocław lewobrzeżny we wcze snym średniowieczu. Cz. I. Wrocław-Warszawa-Kraków. Kaźmierczyk Józef. 1970. Wrocław lewobrzeżny we wcze snym średniowieczu. Cz. II, Wrocław-Warszawa-Kraków. Kaźmierczyk Józef. 1971. Sprawozdanie z badań grodu i miasta Niemczy, pow. Dzierżoniów w 1971 roku. SSA 14, 41-43. Kaźmierczyk Józef. 1972а. Wstępne wyniki badań nad konstrukcją obronną podgrodzia na Ostrowie Tumskim we Wrocławiu w 1972 roku. ŚSA 15, 68-70. Kaźmierczyk Józef. 1972b. Komunikat z badań w Niem czy, pow. Dzierżoniów w 1972 roku. S5A 15, 63—67. Kaźmierczyk Józef. 1973. Zagadnienie piśmienności w miastach śląskich w świetle źródeł archeologicznych XI-XIIIw. ŚKHS28 (2), 213-227.
Kaźmierczyk Józef. 1974. Sprawozdanie z badań wykopa liskowych na Ostrowie Tumskim w 1973 roku. SSA 16, 80-83. Kaźmierczyk Józef. 1976. Z problematyki badań wykopa liskowych na Ostrowie Tumskim we Wrocławiu. SSA 18, 71-74. Kaźmierczyk Józef. 1978a. Niemcza w starożytności i wczesnym średniowieczu w świetle wykopalisk. W: Dolny Śląsk w kręgu kultury polskiej. Wałbrzych—Wro cław—Niemcza. Kaźmierczyk Józef. 1978b. Podkowy na Śląsku w X—XIV wieku. Studia z dziejów kultury materialnej. Wrocław—Warszawa—Kraków—Gdańsk. Kaźmierczyk Józef. 1981. Katedra Wrocławska z X-XI w. ŚKHS36{f, 19-26. Kaźmierczyk Józef. 1990. Kamień w kulturze Ostrowa Tumskiego we Wrocławiu w wiekach X—XIII. Wrocław. Kaźmierczyk Józef. 1991. Ku początkom Wrocławia. Cz. 1. Warsztat budowlany i kultura mieszkalna Ostrowa Tum skiego odX do połowy XI wieku. Wrocław. Kaźmierczyk Józef. 1993a. Ku początkom Wrocławia. Cz. 2. Warsztat budowlany i kultura mieszkalna Ostrowa Tumskiego od XI do połowy XIII wieku. Wrocław. Kaźmierczyk Józef. 1993b. Rekonstrukcja ciągu wału obronnego grodu z XI w. na wyspie tumskiej we Wrocła wiu oraz przeprawy przez Odrę na Wyspę Piasek. SSA 34,227-248 Kaźmierczyk Józef. 1995. Ku początkom Wrocławia. Cz. 3. Gród na Ostrowie Tumskim w X—XIII wieku. Wrocław. Kaźmierczyk Józef, Kamiński Ludwik, Limisiewicz Aleksander. 1995- Przyczynek do studiów osadniczych nad osadnictwem Wyspy Piaskowej we Wrocławiu. SSA 36, 231-245. Kaźmierczyk Józef, Kramarek Janusz, Lasota Czesław. 1974. Badania na Ostrowie Tumskim we Wrocławiu w 1972 roku. Sil.A 16, 241-277. Kaźmierczyk Józef, Kramarek Janusz,
Lasota Czesław. 1975. Badania na Ostrowie Tumskim we Wrocławiu w 1973 roku. Sil.A. 17, 183-220.
398 Wrocław. Gród na Ostrowie Tumskim we wczesnym średniowieczu KAŹMIERCZYK JÓZEF, KRAMAREK JANUSZ, LASOTA CZESŁAW. Kirpicnikov Anatolij. 1973. Snarâzenie vsadnika i verho- 1976. Badania na Ostrowie Tumskim we Wrocławiu vogo konâ na Rusi IX—XIII vv. Arheologiâ SSSR. Svod w 1974 roku. Sil.A. 18, 177-225. Kaźmierczyk Józef, Kramarek Janusz, Lasota Czesław. Kitliński Bogdan. 2004. Sprawozdanie z nadzoru arche arheologićeskih istoénikov, El-36. Leningrad. 1977. Badania na Ostrowie Tumskim we Wrocławiu ologicznego przeprowadzonego przy wymianie przyłącza w 1975 roku, Sil.A. 19, 181-240. kanalizacji deszczowej przy ul. Katedralnej 7 we Wrocławiu Kaźmierczyk Józef, Kramarek Janusz, Lasota Czesław. 1978. Badania na Ostrowie Tumskim we Wrocławiu w 1976 roku, SilA. 20, 123-167. Kaźmierczyk Józef, Kramarek Janusz, Lasota Czesław. 1979. Badania na Ostrowie Tumskim we Wrocławiu w 1977 roku. Sil.A. 21, 119-182. Kaźmierczyk Józef, Kramarek Janusz, Lasota Czesław. 1980. Badania na Ostrowie Tumskim we Wrocławiu w 1978 roku. Sil.A. 22, 71-158. (maszynopis w Archiwum WUOZ, Wrocław). Kitliński Bogdan, Limisiewicz Aleksander. 2001. Z ra towniczych badań archeologicznych na Ostrowie Tum skim przy ul. Katedralnej 9 we Wrocławiu w 1999 r. XŁ4 43, 305-320. Klappauf Lothar. 2014. Silber und Kupfer aus dem Harz. Prahistorica 31 (2), 635—654. Klichowska Melania. 1955. Szczątki roślinne z grodziska łęczyckiego. SW3, 371-375. Kaźmierczyk Józef, Lasota Czesław. 1977. Wyniki ba Klichowska Melania. 1956. Materiał roślinny z Opola dań wykopaliskowych na Ostrowie Tumskim we Wrocła wiu w 1976 roku. ŚSA
19, 69-72. z X-XII w. MW4, 179-209. Klichowska Melania. 1961. Wyniki badań materiałów Kaźmierczyk Józef, Lasota Czesław. 1979. Badania wy botanicznych z prac wykopaliskowych na Ostrowie kopaliskowe na Ostrowie Tumskim we Wrocławiu w 1977 r. ŚSA 20, 83-89. Tumskim we Wrocławiu w latach 1950—1955. SA 12, Kaźmierczyk Józef, LIMISIEWICZ ALEKSANDER. 1989. Począt ki młodszego grodu — z połowy X wieku — na Ostrowie Tum skim we Wrocławiu. ŚSA 29, 86-93, tabl. XXXIV, XXV. Kaźmierczyk Józef, Limisiewicz Aleksander. 1990. Ogólna charakterystyka przebiegu badań wykopalisko 111-121. Knie Johann Georg. 1845. Alphabetisch-statistisch-topo graphische Übersicht der Dörfer, Flecken, Städte und an dern Orte der Königl. Preuß. Provinz Schlesien, nebst beigefügter Eintheilung des Landes nach den Bezirken der drei Königlichen Regierungen, den darin enthaltenen wych i przegląd ważniejszych wyników uzyskanych na Ostrowie Tumskim we Wrocławiu w 1988 roku. ŚSA 31, Fürstenthümern und Kreisen, mit Angabe des Flächenin 263-276, tabi. XXI, XXII. Bewohner, Gebäude, des Viehstandes u.s.w. 2. Auflage, Kaźmierczyk Józef, Sachanbiński Michał. 1978. Stu dium do produkcji wyrobów z kamieni szlachetnych na Śląsku w X-XIII w. KHKM26 (4), 465-495. KEMPKE TORSTEN. 1991. Starigard/Oldenburg. Hauptburg der Slawen in Wagrien, 3- Die Waffen des 8—13. Jahrhun derts, Neumünster. haltes, der mittleren Erhebung über der Meeresfläche, der Breslau 1845. Kobyliński Zbigniew. 1988. Struktury osadnicze na zie miach polskich u schyłku starożytności i w początkach wczesnego średniowiecza. Wrocław—Warszawa—Kraków—
-Gdańsk. Kokora Karolina. 2019. Szklarstwo wczesnośrednio Kędzierski Adam, Wyczółkowski Dariusz. 2013. Czy w skarbach z Wielkopolski z końca XI i pierwszych lat wiecznego Wolina według Jerzego Olczaka i Elżbiety Ja- XII wieku występowało srebro polskiego pochodzenia? przedmiotów szklanych ze stanowiska nr 1 w Wolinie. W: P. Boroń (red.), Argenti fossores et alii. Znaczenie go spodarcze wschodnich części Górnego Śląska i zachodnich AP 64, 283-338. Kokowscy Ewa i Andrzej. 2003. Nahajki z rękojeścią krańców Małopolski w późnej fazie wczesnego średniowie w kształcie ptasich głów z Gródka nad Bugiem. W: cza (X—XII wiek). Wrocław, 225—256. Μ. Dulinicz (red.), Słowianie i ich sąsiedzi we wczesnym Grzegorz, Kolenda Justyna. 2017. Wczesno średniowieczne grodziska w krajobrazie Doliny Baryczy. KIARSZYS Przyczynek do studiów nad przemianami osadniczymi. ŚSA 59, 93-126. Kiersnowski Ryszard. I960. Pieniądz kruszcowy w Polsce wczesnośredniowiecznej. Warszawa. Kietlińska Alina. 1952. Sprawozdanie z prac wykopali skowych na Górze Zamkowej w Cieszynie w roku 1950. МТ2, 29-38. Kirpicnikov Anatolij. 1966. Drevneruskoe oruźe. Vypusk siewiczowej - 55 lat później. Nowe ustalenia dotyczące średniowieczu. Lublin-Warszawa, 355—364. Kolenda Justyna. 2001. Osada wczesnośredniowieczna. W: L. Leciejewicz (red.), Od neolitycznego obozowiska do średniowiecznej wsi, Badania archeologiczne we Wrocła- wiu-Partynicach. Wr.Ant. 4, 108—142. Kolenda Justyna. 2008. Wczesnośredniowieczny Milicz w świetle wykopalisk. W: J. Kolenda (red.), Milicz. Clavis Regni Poloniae. Gród na pograniczu. Wrocław, 9-63.
Kolenda Justyna. 2011. Wczesnośredniowieczne osadnic two grodowe pogranicza Śląska i Wielkopolski w świetle II. Kopia, sulicy, boevye topory, bulavy, kisteni IX—XIII vv. Arheologia SSSR. Svod arheologićeskih istoénikov analiz dendrochronologicznych. W: Μ. Rębkowski, El-36. Moskva-Leningrad. pamięci Profesora Lecha Leciejewicza. Wrocław, 41-65. S. Rosik (red.), Populi terrae marisque: prace poświęcone
Bibliografia Kolenda Justyna. 201 За. Znalezisko gromadne narzędzi żelaznych ze stanowiska 3 w Sadkowie jako źródło do badań zmian gospodarczych, osadniczych i społecznych na terenie Dolnego Śląska w młodszych fazach wczesne go średniowiecza. W: J. Kolenda, A. Mierzwiński, S. Moździoch, L. Żygadło (red.), Z badań nad kulturą społeczeństw pradziejowych i wczesnośredniowiecz nych. Księga Jubileuszowa dedykowana Profesorowi Bo gusławowi Gedidze, w osiemdziesiątą rocznicę urodzin przez przyjaciół, kolegów i uczniów. Wrocław, 387—396. Kolenda Justyna. 2013b. Okucia z wczesnośredniowiecz nego grodu w Miliczu. AP 58 (1-2), 129-141. Kolenda Justyna, Chrzan Krystian. 2012. Wczesnośre dniowieczna osada na stanowisku 3 w Sadkowie, gm. Kąty Wrocławskie, woj. dolnośląskie. W: S. Kadrów (red.), Badania na trasie budowy autostrady A-d w latach 2005-2009. Raport 2007-2008 1, 281-301. Kolenda Justyna, Zamelska-Monczak Kinga. 2020. Wczesnośredniowieczna wytwórczość ceramiczna z pół nocno-wschodniej części Dolnego Śląska. W: K. Chrzan, P. Rzeźnik, S. Siemianowska (red.), Ceramika i szkło w badaniach interdyscyplinarnych. Wrocław, 17-43. Kołos-Szafrańska Zoja. 1953. Z badań nad znakami garncarskimi z terenu ziem polskich. WA 19, 180—197. Kołos-Szafrańska Zoja. 1962. Nowa próba interpretacji funkcji znaków na dnach wczesnośredniowiecznych na czyń słowiańskich. Światowit 25, 443-458. Magdalena. 2011. Obuwie zdobione w śre dniowiecznym Wrocławiu. SSA 53, 259-282. KONCZEWSKA Magdalena. 2018. Rzemiosła skórnicze. W: J. Piekalski, K. Wachowski (red.), Rytm rozwoju miasta na kulturowym
pograniczu. Studium strefy placu Nowy Targ we Wrocławiu. Część2. Wr.Ant. 23 (2), 747-793. Konczewska Magdalena, Konczewski Paweł. 2004. Zabytki metalowe z fosy miejskiej we Wrocławiu. W: J. Piekalski, K. Wachowski (red.), Wrocław na przełomie średniowiecza i czasów nowożytnych. Materialne przejawy życia codziennego. Wr.Ant. 6, 89-206. Konczewska Magdalena, Radek Teresa. 2015. Przed mioty skórzane z Ostrowa Tumskiego we Wrocławiu. W: A. Limisiewicz, A. Pankiewicz (red.), Kształtowanie się grodu na wrocławskim Ostrowie Tumskim. Badania przy ul. św. Idziego. IPS 1, 373-413. Konczewski Paweł, Miazga Beata. 2013. Zawieszka z or łem z Ziębic na Śląsku: przyczynek do poznania średnio KONCZEWSKA wiecznego rzędu końskiego. AMM9, 129-154. Koniarek Łukasz, Limisiewicz Aleksander, Rzeźnik Paweł. 1997. Wyniki ratowniczych badań wykopalisko wych prowadzonych na terenie wczesnośredniowiecznego grodu i zamku piastowskiego na Ostrowie Tumski we Wro cławiu, przy ul. św. Marcina 10, w związku z wymianą sieci kanalizacyjnej (maszynopis w Archiwum WUOZ, Wrocław). Kosina Romuald. 1974. Uwagi o zawartości botanicznej wrocławskiego spichrza z XIII wieku. ŚSA 16, 84-87. 399 Kosina Romuald. 1975. Paleobotanika. Sil.A. 17, 221-231. Kosina Romuald. 1976. Zboża z XI-wiecznego spichlerza na Ostrowiu Tumskim we Wrocławiu. 5X4 18, 75—77. Kosina Romuald. 1977. Wrocławskie spichrze z XI w. przyczynek do badań nad gospodarką regionu. KHKM 25 (2), 257-267. Kosina Romuald. 1981. Cultivated plants, weeds, and wild plants from the early medieval granaries on Ostrów Tumski in Wroclaw. ZFA 15, 177-190.
Kosiński Dionizy. 1991. Wczesnośredniowieczny zespół osadniczy Piaski-Rochy. SL 2, 87-99· Kostrzewski Bogdan. 1939a. Przęśliki gnieźnieńskie. W: J. Kostrzewski (red.), Gniezno w zaraniu dziejów (odVHI do XIII wieku) w świetle wykopalisk. Poznań, 131—135. Kostrzewski Bogdan. 1939b. Przedmioty brązowe, srebr ne, ołowiane i złote z Gniezna. W: J. Kostrzewski (red.), Gniezno w zaraniu dziejów (od VIII do XIII wieku) w świetle wykopalisk. Poznań, 57-65· Kostrzewski Józef. 1949. Pradzieje Polski. Poznań. Kostrzewski Józef. 1962. Kultura prapolska. Warszawa. Koszałka Joanna. 2014. Źródła archeobotaniczne do re konstrukcji uwarunkowań przyrodniczych oraz gospo darczych grodu w Łęczycy. W: R. Grygiel, T. Jurek (red.), Początki Łęczycy I. Archeologia środowiskowa średniowiecz nej Łęczycy: przyroda, gospodarka, społeczeństwo. Łódź, 191-241. Koszałka Joanna, Strzelczyk Joanna Ewa. 2006. The grain storehouse from the early medieval stronghold at Józefów near Kalisz. Fasciculi Archaeologiae Historicae 18, 9-18. Kosta Jiri, Tomkovâ Katerina. 2011. Olivovité korâlky V ranê stfedovëkÿch Cechach a jej ich postaveni ve stfedoevropském kontextu. Pam.A. 102, 307-354. Kotowicz Piotr. 2006. Uwagi o znaleziskach kiścieni wczesnośredniowiecznych na obszarze Polski. AMM 2, 51-66. Kotowicz Piotr. 2013. Analiza kolekcji toporów średnio wiecznych. W: A. Wyrwa, P. Sankiewicz (red.), Topory średniowieczne z Ostrowa Lednickiego i Giecza. Lednica, 44-101. Kotowicz Piotr. 2014. Topory wczesnośredniowieczne z ziem polskich. Katalog źródeł. Rzeszów. Kouril Pavel, Gryc Jana. 2018. Early Medieval
Stronghold in Opava-Kylesovice and Its Importance for the Under standing of the Silesian Region in the Turn of the Tenth—Eleventh Centuries. W: P. Koufil, R. Prochàzka (red.), Moravian and Silesian strongholds ofthe tenth and eleventh centuries in the context of Central Europe. Brno, 185—213. Kouril Pavel, Gryc Jana. 2019. Czech Silesia in the Early Middle Ages. РИбО (2), 93-143. Kouril Pavel, Prochàzka Rudolf. 2018. Moravian Cen tres between the Mojmirids and Pfemyslids. W: P. Kouril, R. Prochàzka (red.), Moravian and Silesian strongholds ofthe tenth and eleventh centuries in the context ofCentral Europe. Brno, 41—72.
400 Wrocław. Gród na Ostrowie Tumskim we wczesnym średniowieczu Kowalska Anna Bogumiła. 2010. Wytwórczość skórzana, we wczesnośredniowiecznym Szczecinie. Szczecin. Kowalska Anna Bogumiła. 2011. Scandinavian Elements in the Culture of the Early Medieval Szczecin (8th-12th Century). W: E Biermann, T. Kersting, A. Klammt (red.), Der Wandel um 1000. Beiträge zur Ur- und Frühgeschich te Mitteleuropas 60. Langenweissbach, 97-110. Kowalska Anna Bogumiła. 2015. Ryby i ludzie. Udział rybołówstwa w życiu gospodarczym wczesnośredniowiecz nego Szczecina na podstawie źródeł archeologicznych. W: S. Moździoch, K. Chrzan (red.), O rzece i wodzie w życiu codziennym człowieka średniowiecza. SB 8, 113-126. Kowalska Anna Bogumiła. 2016. Skórzane elementy stroju w pochówkach na wczesnośredniowiecznym cmentarzysku w Bodzi. W: A. Buko (red.), Bodzia. Eli tarny cmentarz z początków państwa polskiego. Warszawa, 253-264. Kowalska Anna Bogumiła. 2018. Paradne czy codzienne. Rozwój konstrukcyjny i stylistyczny obuwia skórzanego we wczesnym średniowieczu z perspektywy źródeł archeo logicznych, MZ15, 167-191. Kozaczewski Tadeusz. 1972. Wyniki badań architekto nicznych przeprowadzonych w kościele św. Idziego we Wrocławiu. KAiU 17 (2), 103-133. Kozaczewski Tadeusz, Kozaczewska-Golasz Hanna. 2009. Portale trzynastowiecznej architektury na Śląsku. Wrocław. Kozikowska Zofia. 1974. Ryby w pokarmie średniowiecz nych (X-XIV w.) mieszkańców Wrocławia na Ostrowie Tumskim jako wskaźnik gatunków ryb łowionych na wodach danych okolic lub docierających tam drogą han dlu. Acta Universitatis Wratislaviensis 233,
Prace Zoolo giczne 6, 3-14. Kóćka Wojciech. 1939. Gród plemienny i piastowski w Gnieźnie w świetle wykopalisk, W: J. Kostrzewski (red.), Gniezno w zaraniu dziejów (od VIIIdo XIII wieku) w świetle wykopalisk, Poznań, 15-40. Kóćka Wojciech. 1952. Wrocław. W: Badania nad pol skim wczesnym średniowieczem w roku 1951. PZ 7/11 (5-8), 343-345. Kóćka Wojciech. 1955. Dotychczasowe wyniki badań wy kopaliskowych we Wrocławiu. Archeologia 5, 326—329. Kóćka Wojciech. 1962. The suburbium of Wrocław in Ostrów Tumski in Early Middle Ages. KHKM10 (1-2), Fascicule supplémentaire „Ergon” vol. Ill, 477—486. Kóćka Wojciech, Ostrowska Elżbieta. 1953a. Wrocław Ostrów Tumski. Wyniki prac wykopaliskowych. AR 5 (6), 772-775. Kóćka Wojciech, Ostrowska Elżbieta. 1953b. Wrocław. W: Badania nadpolskim wczesnym średniowieczem w roku 1952. PZ8/1 (1-5), 239-240. Kóćka Wojciech, Ostrowska Elżbieta. 1955. Prace wykopaliskowe we Wrocławiu w latach 1949—1951. SW 3, 271-275. Kóćka Wojciech, Ostrowska Elżbieta. 1956. Wyniki prac wykopaliskowych we Wrocławiu na Ostrowie Tum skim w latach 1953 i 1954. SA 2, 85-95. Kóćka Wojciech, Ostrowska Elżbieta. I960. Wrocław wczesnośredniowieczny. W: W. Hensel (red.), Zprzeszło ści Śląska. Wrocław—Warszawa, 45—53. Kóćka-Krenz Hanna. 1993. Biżuteriapółnocno-zachodnio-słowiańska we wczesnym średniowieczu. Poznań. Kóćka-Krenz Hanna. 2006. Pracownia złotnicza na po znańskim grodzie. W: Μ. Dworaczyk, А.В. Kowalska, S. Moździoch, Μ. Rębkowski (red.), Świat Słowian wcze snego średniowiecza. Wrocław, Ί57-ΤΤ1. Kóćka-Krenz Hanna. 2007. Wczesnośredniowieczna bi żuteria metalowa
ze zbiorów Państwowego Muzeum Ar cheologicznego. W: W. Brzeziński (red.), Skarby wieków średnich. Warszawa, 20-51. Kóćka-Krenz Hanna. 2016. Poznań — miejsce centralne w średniowieczu. AHP 24, 21—36. Kóćka-Krenz Hanna. 2020. A goldsmiths workshop in the Poznań stronghold as an indication of cultural con tacts between the Piast and the Pfemyslid dynasties. Hi storia Slavorum Occidentis 2 (25), 91—108. Kraków. . Firlet Elżbieta (red.). 2006. Kraków w chrze ścijańskiej Europie X—XIII w. Katalog wystawy. Kraków. Kramarek Janusz. 1959. Znaki garncarskie na ceramice wrocławskiej z XII i początku XIII w. Sil.A. 1, 219- -237. Kramarek Janusz. 1963. Wczesnośredniowieczne materia ły osadnicze z Wrocławia. Sil.A. 5, 159-197. Krabath Stefan. 2001. Die hoch- undspätmittelalterlichen Buntmetallfunde nördlich der Alpen. Eine archäologisch kunsthistorische Untersuchung zu ihrer Herstellungstechnik, funktionalen und zeitlichen Bestimmung, Bd. 1—2, Inter nationale Archäologie 63, Rahden/Westf. Krąpiec Marek. 1992. Wyniki analizy dendrochronologicznej prób drewna z podwalin wału (Wrocław — Ostrów Tumski) (maszynopis w Archiwum IA UWr, Wro cław). Krąpiec Marek. 1993. Wyniki analizy dendrochronologicznej prób drewna dębowego z Ostrowa Tumskiego we Wro cławiu (maszynopis w Archiwum IA UWr, Wrocław). Krąpiec Marek. 1998. Oak dendrochronology of the Neoholocene in Poland. Folia Quaternaria 69, 5—134. Krąpiec Marek. 2000. Badania dendrochronologiczne re liktów mostu „gnieźnieńskiego” w Jeziorze Lednickim. W: Z. Kurnatowska (red.), Wczesnośredniowieczne mosty przy Ostrowie Lednickim 1:
Mosty traktu gnieźnieńskiego. Lednica-Toruń, 49-56. Krąpiec Marek. 2004. Wyniki analizy dendrologicznej i dendrochronologicznejprób drewna z Wrocławia (Ostrów Tumski, ul. Kapitulna 4) (maszynopis w Archiwum IA UWr, Wrocław). Krąpiec Marek. 2008. Wyniki analizy dendrochronologicznej drewna z badań prowadzonych we Wrocławiu na Ostrowie
Bibliografia Tumskim przy ul. św. Idziego-Kanonia (maszynopis w archi wum firmy Akme-Zdzisław Wiśniewski we Wrocławiu). KRĄPIEC Marek. 2014. Wyniki analizy dendrochronologicznejprób drewna z Ostrowa Tumskiego we Wrocławiu (ma szynopis Archiwum IA UWr, Wrocław). KRĄPIEC Marek. 2021. Wyniki analizy dendrochronologicz nej próbek drewna z Wrocławia (maszynopis Archiwum IA UWr, Wrocław). Kronz Andreas, Hilberg Volker, Simon Klaus, WEDEPohl Karl. 2015. Glas aus Haithabu. ZAM 43, 39-58. Krupska Anna. 1977. Szczątki kostne owcy i kozy z wcze snośredniowiecznego Wrocławia. Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu 93, 23-36. Krupska Anna. 1978. Szczątki kostne owcy i kozy z wcze snośredniowiecznego Opola. Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu 103, 17—29. Krupska Anna, Chrzanowska Wiesława. 2003. Zwierzę ce szczątki kostne z wielokulturowego stanowiska Wilko wice 8, woj. dolnośląskie. W: B. Gediga (red.), Badania na autostradzie A4, cześć I. AZA 2, 355—369. Krut-Horonziak Olga. 1998. Wczesnośredniowieczny Włocławek. W: T. Janiak, D. Stryniak (red.), Civitates principales. Wybrane ośrodki władzy w Polsce wczesnośre dniowiecznej. Gniezno, 108—111. Krysztofiak Teresa. 2013. Okucie ze znakiem Ruryka znalezione w Gieczu. AP 58 (1-2), 115-127. Krysztofiak Teresa. 2016. Ośrodek grodowy w Gieczu w okresie przed- i wczesnopaństwowym. W: Μ. Kara, T. Krysztofiak, A. Wyrwa (red.), Gródpiastowski w Gie czu. Geneza —funkcja — kontekst. Poznań, 115-154. Krzyszowski Andrzej. 2014. Naczynia ceramiczne i wia derka klepkowe z wczesnośredniowiecznego cmentarzy ska w Sowinkach k. Poznania. W: T.
Kurasiński, K. Skó ra (red.), Grób w przestrzeni, przestrzeń w grobie. Acta Archaeologica Lodziensia 60. Łódź, 137-158. Krzyszowski Andrzej, Błaszczyk Dariusz. 2016. Dato wanie radiowęglowe grobów komorowych z wczesnośre dniowiecznego cmentarzyska w Sowinkach (stan. 23a) w Wielkopolsce. Folia Praehistorica Posnaniensia 21, 214-234. DOI: 10.14746/fpp.2016.21.09. Krzyszowski Andrzej, Suchodolski Stanisław. 2018. Monety i przybory kupieckie z wczesnośredniowiecznego cmentarzyska w miejscowości Sowinki (powiat poznań ski). W62 (1-2), 145-170. DOI: 10.24425/wn.2018.125041. Krzywka Maciej, Kwaśnica Krzysztof, Wiśniewski Zdzisław. 2014. Badania na terenie wrocławskiego Alum natu na Ostrowie Tumskim w 2012 r. ŚSA 56, 241—260. Kształtowanie. Limisiewicz Aleksander, Pankiewicz Aleksandra (red.). 2015. Kształtowanie się grodu na wrocławskim Ostrowie Tumskim. Badania przy ul. św. Idziego. IPS 1. Kubiak Stanisława (przy współpracy Borysa Paszkiewi cza). 1998. Znaleziska monet z lat 1146-1500 z terenów Polski. Poznań. Kucypera Paweł, Pranke Piotr, WADYL 401 Sławomir 2010. Wczesnośredniowieczne miniaturowe toporki metalowe z Europy Srodkowo-Wschodniej i Pół nocnej: korpus zabytków. W: P. Kucypera, S. Wadyl (red.), Życie codzienne przez pryzmat rzeczy. Toruń, 103-176. Kukliński Andrzej. 2017. Wczesnośredniowieczna straty grafia kulturowa w południowo-zachodniej części wzgórza wawelskiego. Acta Archaeologica Waweliana. Kraków. Kurasiński Tomasz. 2015. Wiadro obite blaszanymi oku ciami z wczesnośredniowiecznego cmentarzyska w Glinnie w świetle dotychczasowych znalezisk
europejskich. SI.A. 56, 197-214. Kurnatowska Zofia. 1977. Słowiańszczyzna południowa. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk. Kurnatowska Zofia. 1991. Z badań nad przemianami organizacji terytorialnej w państwie pierwszych Piastów. SL2, 11-22. Kurnatowska Zofia. 2000a. Relacje Wielkopolski i Śląska w okresie plemiennym i wczesnopaństwowym. W: Μ. Młynarska-Kaletynowa, E. Małachowicz (red.), Śląsk około roku 1000. Wrocław, 11—24. Kurnatowska Zofia. 2000b. Wielkopolska w X wieku ifor mowanie się państwa polskiego. W: H. Samsonowicz (red.), Ziemie polskie w X wieku i ich znaczenie w kształ towaniu się nowej mapy Europy. Kraków, 99—117. Kurnatowska Zofia. 2002. Początki Polski. Poznań. Kurnatowska Zofia. 2004. Poznań w czasach Mieszka I. W: J.M. Piskorski (red.), Civitas Schinesghe. Mieszko I i początki państwa polskiego. Poznań-Gniezno, 71-88. Kurnatowska Zofia. 2014. Skarby wielkopolskie z począt ków państwa polskiego, SL 13, 19-26. Kurnatowska Zofia, Kara Michał. 2005- Na tropie Po znania — eponima naszego miasta. W: Z. Kurnatowska, T. Jurek (red.), Civitasposnaniensis. Studia z dziejów śre dniowiecznego Poznania. Poznań, 9-26. Kurnatowska Zofia, Kara Michał. 2008. Wielkopolska południowa między Ziemią Gnieźnieńską a Śląskiem. W: J. Kolenda (red.), Milicz. Clavis Regni Poloniae. Gród na pograniczu. Wrocław, 157—169. Kurnatowski Stanisław, Nalepa Jerzy. 1961. Zprzeszło ści Międzyrzecza, Poznań. Kurtz Heinrich. 1936. Slawische Bodenfunde in Schlesien. Breslau. Kuzina Inna. 2016. Glass beads in the northern regions of Rus’: issues of trade routes and chronology. AP 61, 219-240.
Kürbis Brygida. 1965. Wstęp. W: Kronika wielkopolska. Tłum. K. Abgarowicz, oprać. B. Kürbis. Warszawa. Kwapieniowa Maria. 1983. Nożyki garncarskie. KHKM 31 (2), 153-161. Labuda Gerard. 1992. Mieszko II król Polski (1025-1034). Czasy przełomu w dziejach państwa polskiego. Kraków. Lalik Tadeusz. 1967. Organizacja grodowo-prowincjonalna w Polsce XI i początków XII wieku. Studia z Dziejów Osadnictwa 5, 5-48.
402 Wrocław. Gród na Ostrowie Tumskim we wczesnym średniowieczu Langenheim Kurt. 1936. Die Bedeutung der Wikinger für Schlesiens Frühgeschichte. Alt. 6, 273—316. Lasota Czesław. 1980. Legnica we wczesnym średniowieczu (maszynopis w Archiwum Instytutu Historii Architektu ry, Sztuki i Techniki Politechniki Wrocławskiej, Wro cław). Lasota Czesław. 2009. Legnica od VIII-IX do około po łowy XIII wieku. W: R. Eysymontt, Μ. Goliński (red.), Atlas historyczny miast polskich, Tom IV, Śląsk, Zeszyt 9, Legnica. Wrocław, 5—9. Lasota Czesław, Konczewski Paweł, Piekalski Jerzy. 2007. Zamek książęcy na lewym brzegu Odry we Wrocła wiu w świetle badań z lat 2005-2006. ŚSA 49, 225-254. Lasota Czesław, Małachowicz Maciej. 1996. Wyniki badań architektonicznych prowadzonych na terenie Ostro wa Tumskiego we Wrocławiu, w związku z wymianą sieci wodociągowej, w 1995 r. (maszynopis w Archiwum IA UWr, Wrocław). Lasota-Moskalewska Alicja. 2005. Zwierzęta udomowio ne w dziejach ludzkości. Warszawa. Lasota-Moskalewska Alicja. 2008. Archeozoologia. Ssaki. Warszawa. Lasota-Moskalewska Alicja, Kobryń Henryk, GRĘZAK Anna. 1996. Konsumpcja mięsa w pradziejach na tere nie ziem polskich w świetle prac profesora Mariana So bocińskiego. Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu 283, Archeozoologia 20, 97—110 Leciejewicz Lech. 1989. Słowianie zachodni. Z dziejów tworzenia się średniowiecznej Europy. Wrocław-Warszawa—Kraków-Gdańsk-Łódź. Limisiewicz Aleksander. 1990. Przedstawienie Chrystusa — kamienna płaskorzeźba z Ostrowa Tumskiego we Wro cławiu. SŚA 31, 277-282. Limisiewicz Aleksander. 2020. Łaźnie
Wrocławia w XL wieku. ŚSA 61, 113-146. Limisiewicz Aleksander, Bykowski Karol, OPALIŃSKA-Kwaśnica Małgorzata, Pankiewicz Aleksandra. 2015. Stratygrafia procesu osadniczego w obrębie wyko pu IIIF na Ostrowie Tumskim we Wrocławiu. W: A. Li misiewicz, A. Pankiewicz (red.), Kształtowanie się grodu na wrocławskim Ostrowie Tumskim. Badania przy ul. św. Ldziego. IPS 1, 55-142. Limisiewicz Aleksander, Pankiewicz Aleksandra, SZYNKIEWICZ Adam. 2015. Obwarowania wrocławskiej wyspy tumskiej w świetle badań georadarowych. W: A. Limisiewicz, A. Pankiewicz (red.), Kształtowanie się grodu na wrocławskim Ostrowie Tumskim. Badania przy ul. św. Idziego. IPS 1, 33—54. Lisowska Ewa. 2012. Średniowieczne i nowożytne wyroby z kamienia odkryte podczas badań przy ulicy Katedralnej 4 we Wrocławiu. W: A. Pankiewicz (red.), Nowożytny (lata 1621—1670) cmentarz przy kościele św. Piotra i Paw ła na Ostrowie Tumskim we Wrocławiu. Wr.Ant. 17, 223-238. Lisowska Ewa. 2013. Wydobycie i dystrybucja surowców kamiennych we wczesnym średniowieczu na Dolnym Ślą sku. Wrocław. Lisowska Ewa. 2015. Między pracą a zabawą: mozaika surowcowa wyrobów kamiennych z badań przy kościele św. Idziego we Wrocławiu. W: A. Limisiewicz, A. Pankie wicz (red.), Kształtowanie się grodu na wrocławskim Ostrowie Tumskim. Badania przy ul. św. Idziego. IPS 1, 293-322. Lisowska Ewa. 2018. Zabytki kamienne. 1. Funkcje wyro bów kamiennych — handel i rzemiosło. W: J. Piekalski, K. Wachowski (red.), Rytm rozwoju miasta na kulturo wym pograniczu. Studium strefy placu Nowy Targ we Wro cławiu. Część2. Wr.Ant. 23 (2), 1049—1060. Lisowska
Ewa, Rosiak Angelina, Sady-Bugajska Agata, Kałużna-Czaplińska Joanna. 2022. Functionality of early medieval roasters studied using archaeobotany and chromatography: preliminary studies. Heritage Science 10:55. DOI: 10.1186/s40494-022-00691-9. Lisowska Ewa, Zamelska-Monczak Kinga, Kolenda Justyna, Gunia Piotr, Łydżba-Kopczyńska Barbara. 2017. Multidisciplinary approach to the provenance in vestigations of early medieval amber finds discovered in Santok and Milicz. FAP 53, 221-240. Lityńska-Zając Maria, Nalepka Dorota. 2008. Średnio wieczny świat roślin i pożywienie w świetle źródeł paleobotanicznych. W: S. Suchodolski (red.), Źródła histo ryczne wydobywane z ziemi. Wrocław, 79—92. Lityńska-Zając Maria, Wasylikowa Krystyna. 2005. Przewodnik do badań archeobotanicznych. Poznań. Lodowski Jerzy. 1980a. Dolny Śląsk na początku średnio wiecza (VI—X w.). Podstawy osadnicze i gospodarcze. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk. Lodowski Jerzy. 1980b. Grodzisko wczesnośredniowiecz ne w Strachowie, gm. Sobótka, woj. Wrocław. Sil.A. 32, 207-225. Lutovsky Michal, Stolz Daniel. 2001. Hradistè „Śance” u Bfeznice (okr. Pribram) ve svêtle novych nàlezû. Archeo logie ve strednich Cechach 5, 565—578. Łosiński Władysław. 1991. W sprawie rozwoju gospo darki towarowo-pieniężnej na ziemiach polskich we wczesnym średniowieczu w kontekście dziejów obrotu pieniężnego w strefie bałtyckiej. Część IL AP 36, 236-264. Łowmiański Henryk. 1953. Podstawy gospodarcze formo wania się państw słowiańskich. Warszawa. Łowmiański Henryk. 1970. Początki Polski 4. Warszawa. Łowmiański Henryk. 1973. Początki Polski
5. Warszawa. Łowmiański Henryk. 1985. Początki Polski 6 (1). War szawa. Lukasiewicz Kazimierz. 1939. Przedmioty żelazne z Gnie zna. W: J. Kostrzewski (red.), Gniezno w zaraniu dziejów (od VIII do XIII wieku) w świetle wykopalisk. Poznań, 41-56.
Bibliografia 2012. Wierzchowce Bogów. Motyw konia w wierzeniach i sztuce Słowian i Skandynawów. Szczecin. Łukomiak Karol. 2015. Sposoby zamykania pomieszczeń i skrzyń w późnym średniowieczu na tle źródeł archeologicz nych z terenu Polski (maszynopis pracy magisterskiej w Archiwum IA UŁ, Łódź), https://www.academia.edu/ ŁUKASZYK AGNIESZKA. 14899346/Sposoby_zamykania_pomieszcze%C5 % 84_ i_skrzy%C5%84_w_p%C3%B3%C5%BAnym_%C5 %9Bredniowieczu_w_%C5%9Bwietle_%C5%BAr %C3 %B3de%C5%82_archeologicznych_z_terenu_ Polski_Ways_of_closing_rooms_and_boxes_in_the_ late_Middle_Ages_in_the_light_of_archaeological_ sources_from_Poland_(dostęp 23.06.22). Machaćek Jiri, Méchura Radek. 2013. Ranè stfedovêké olovo z jiźni Moravy a hutnické centrum na Slezsko-krakovské vysocinè. W: P. Boroń (red.), Argenti fossores et alii. Wrocław, 275-287. Mackiewicz Maksym. 2012. Nowożytna ceramika arty styczna z badań archeologicznych przy kościele św. Piotra i Pawła na Ostrowie Tumskim we Wrocławiu. W: A. Pan kiewicz (red.), Nowożytny (lata 1621—1670) cmentarz przy kościele św. Piotra i Pawła na Ostrowie Tumskim we Wrocławiu. Wr.Ant. 17, 129-160. Maik Jerzy. 2007. Textilien aus einem heidnischen Tempel des 11. Jahrhunderts in Wrocław. W: A. Rast-Eicher, R. Windler (red.), Archäologische Textilfunde—Archaeolo gical Textiles, NESATIX — Nordeuropäisches Symposium für archäologische Textilien. Ennenda, 191—198. MAKOHONIENKO Mirosław. 2014. Środowisko przyrodni cze i gospodarka w otoczeniu średniowiecznego grodu w Łęczycy w świetle analizy palinologicznej. W: R. Gry giel, T. Jurek (red.), Początki Łęczycy I.
Archeologia środo wiskowa średniowiecznej Łęczycy: przyroda, gospodarka, społeczeństwo. Łódź, 95-189. Makowiecki Daniel. 2001. Hodowla oraz użytkowanie zwierząt na Ostrowie Lednickim w średniowieczu. Stu dium archeozoologiczne. Poznań. Makowiecki Daniel. 2003. Historia ryb i rybołówstwa w holocenie na Niżu Polskim w świetle badań archeoichtiologicznych. Poznań. Makowiecki Daniel. 2004. Wędrówki zwierząt jako przy kład działalności gospodarczej i pozagospodarczej czło wieka. W: S. Moździoch (red.), Wędrówki rzeczy i idei w średniowieczu. SB 5, 335—362. Makowiecki Daniel. 2006a. Wybrane zagadnienia ze stu diów nad gospodarką zwierzętami we wczesnośrednio wiecznych kompleksach grodowych Pomorza, Wielko polski i Dolnego Śląska. W: W. Chudziak, S. Moździoch (red.), Stan i potrzeby badań nad wczesnym średniowie czem w Polsce — 15 lat później. Toruń- Wrocław-Warszawa, 123-150. Makowiecki Daniel. 2006b. Archaeozoology’s contribu tion to the improvement of historians’ conceptions of 403 subsistence economy and environment in Early Medieval Poland - Selected problems. W: N. Benecke (red.), Bei träge zur Archäozoologie und Prähistorischen Anthropologie 5. Weißbach, 77-82. Makowiecki Daniel. 2014. Studia archeozoologiczne nad znaczeniem wczesnośredniowiecznej i średniowiecznej fauny łęczyckiego grodu. W: R. Grygiel, T. Jurek (red.), Początki Łęczycy I. Archeologia środowiskowa średniowiecz nej Łęczycy: przyroda, gospodarka, społeczeństwo. Łódź, 261-437. Makowiecki Daniel. 2016. Zwierzęta średniowiecznego i nowożytnego Poznania oraz okolic: podstawy archeozoolo giczne.
Poznań. Makowiecki Daniel, Makowiecka Marzena. 2017. Kręgi, paciorki, wisiorki, talizmany, czyli przyczynek do poznania pozautylitarnego znaczenia ryb u ludów prahistorycznych i wczesnohistorycznych na ziemiach polskich. W: A. Ró żański (red.), Gemma gemmarum: studia dedykowane pro fesor Hannie Kócce-Krenz. Cz. 1. Poznań, 343—363. Maleczyński Karol. 1948. Dzieje Wrocławia do roku 1526. Katowi ce-Wrocław. Maleczyński Karol. 1960. Historia Śląska. Tom 1. Do roku 1763. Część 1. Do połowy XIV w. Wrocław. Malinowski Tadeusz. 1993. O wczesnośredniowiecznych dzwonkach z ziem polskich. AA 38 (1), 95—122. Małachowicz Edmund. 1981. Wrocław na wyspach. Roz wój urbanistyczny i architektoniczny. Wrocław-Warszawa-Kraków—Gdańsk—Łódź. Małachowicz Edmund. 1993. Wrocławski zamek książęcy i kolegiata św. Krzyża na Ostrowie. Wrocław. Małachowicz Edmund. 2000a. Najstarsza architektura sakralna na Śląsku. W: Μ. Młynarska-Kaletynowa, E. Małachowicz (red.), Śląsk około roku 1000. Wrocław, 115-135. Małachowicz Edmund. 2000b. Najnowszy zarys najstar szego Wrocławia. Wrocław. Małachowicz Edmund. 2000c. Katedra wrocławska. Dzie je i architektura. Wyd. 1, Wrocław. Małachowicz Edmund. 2008a. Architektoniczne ślady chrystianizacji Śląska w IX-X w. Nauka 3, 161-176. Małachowicz Edmund. 2008b. Odkrycia architektury na Śląsku okresu chrystianizacji IX-X w. SKHS 63 (4), 427-442. Małachowicz Edmund. 2012. Katedra wrocławska. Dzie je i architektura. Wyd. 3, Wrocław. Małachowicz Maciej. 2017. Fortyfikacje Wrocławia (XVIII-XX w.). W: Μ. Młynarska-Kaletynowa (red.), Atlas historyczny miast polskich, Tom IV,
Śląsk, Zeszyt 13, Wrocław. Wrocław, 46—49. Marcinkiewicz Kamila, Piekalski Jerzy. 2018. Przemia ny zagospodarowania terenu w fazach protomiejskich. W: J. Piekalski, K. Wachowski (red.), Rytm rozwoju mia sta na kulturowym pograniczu. Studium strefy placu Nowy Targ we Wrocławiu. Część 1. Wr.Ant. 23 (1), 21—140.
404 Wrocław. Gród na Ostrowie Tumskim we wczesnym średniowieczu Marek Lech. 2004. Wczesnośredniowieczne miecze z Europy Środkowej i Wschodniej. Dylematy archeologa i bronioznawcy. St.A. 36. Marek Lech. 2005. Early Medieval swordsfrom Central and Eastern Europe. Dilemmas ofan Archeologist and Student ofArms. Wrocław. Marek Lech. 2008. Broń biała na Śląsku XIV—XVI wiek. Wr.Ant. 10. Marek Lech. 2018. V1IL Militaria. W: J. Piekalski, K. Wa chowski (red.), Rytm rozwoju miasta na kulturowym po graniczu. Studium strefy placu Nowy Targ we Wrocławiu. Część 1. Wr.Ant. 23 (1), 563—664. Markiewicz Małgorzata. 2008. Biżuteria szklana z wcze snośredniowiecznych cmentarzysk strefy chełmińsko-dobrzyńskiej. Mons Sancti Laurentii 4. Toruń. Marik Jan. 2009: Libicka sidelni aglomerace a jejl zazemi V raném stredovèku. Early Medieval Agglomeration ofLibice and its Hinterland. Dissertationes archaeologicae Brunenses I Pragensesque 7. Praha. Marikovä-Kubkovä Jana. 2014a. Bronzovy kfizek s figurou Krista z Libice nad Cidlinou. W: D. Fołtyn, J. Klipa, P. Maskova, P. Sommer, V. Vlnas (red.), Otevfi zahrdu rajskou. Benediktini v srdci Evropy 800—1300. Praha, 30. Marîkovâ-Kubkovâ Jana. 2014b. Olovenÿ kfiźek s re liefem Krista z Libice nad Cidlinou. W: D. Fołtyn, J. Klipa, P. Maskova, P. Sommer, V. Vlnas (red.), Otevri zahrdu rajskou. Benediktini v srdci Evropy 800—1300. Praha, 30. Matla Marzena. 2017. The Expansion of the Pfemyslids and the Piasts between the Late Tenth Century and the 1030s, and the Possibilities for Control over Areas and the Role of Stronghold. W: P. Koufil, R. Prochazka
(red.), Moravian and Silesian strongholds of the tenth and eleventh centuries in the context of Central Europe. Brno, 25^0. Matla Marzena. 2020. Obecność ludności obcej na zie miach polskich w X i pierwszej połowie XI w. — uwarun kowania, problemy i perspektywy badawcze. Nauka 3/2020, 71-98. DOI: 10.24425/nauka.2020.133738. MATLA-KOZŁOWSKA Marzena. 2008. Pierwsi Przemyślidzi i ich państwo (odXdo połowy XI wieku). Poznań. McLees Christopher. 1990. Games people played — Ga ming-pieces, boards and dicefrom excavations in the medie val town of Trondheim, Norway. Fortiden i Trondheim bygrunn: Folkebibliotekstomten. Meddelelser 24. Trond heim. Medvedev Aleksandr Filippovic. 1966. Rucnoe metatel noe orużie (luk i strely, samostrel) VII—XIV vv. Arheologiâ SSSR, Svod Arheologi ćeskich Istocnikov, El-36. Moskva. Méchurovà Zdenka. 1984. Soućasti uzdeni konè ve velkomoravském obdobi. AH 9, 263-292. Mertins Oskar. 1906. Wegweiser durch die Urgeschichte Schlesiens. Breslau. Mèrînskÿ Zdenèk. 1988. Kosoêtverecné olovèné kriźky a jej ich chronologické postaveni v râmci hmotné kultury stfedni doby hradiśtni. W: V. Frolec et al. (red.), Rodna zemê. Sbornik k 100. vyroci Muzejni a Vlastivêdné Spolećnosti v Brnê a k 60. narozeninâm Vladimira Nekudy. Brno, 122-145. Miazga Agnieszka. 2008. Biżuteria z kamieni ozdobnych z poznańskiego Ostrowa Tumskiego. W: H. Kóćka-Krenz (red.), Poznań we wczesnym średniowieczu. Tom VI. Po znań, 179-186. Miazga Beata. 2017. Zabytek archeologiczny jako źródło informacji o przeszłości. Badania specjalistyczne śladów produkcji, użytkowania i depozycji
artefaktów. Wro cław. Miazga Beata, Duma Paweł, Cembrzyński Paweł, Matyszczak Milena, Piekalski Jerzy. 2022. Analytical studies on medieval lead ingots from Wrocław and Kra ków (Poland): a step towards understanding bulk trade of lead from Kraków and Silesia Upland Pb-Zn deposits. Heritage Science 10/184. DOI: 10.1186/s40494-022-00819-x. Miechowicz Łukasz. 2018. Wczesnośredniowieczne gro dy w Kotlinie Chodelskiej. W: E. Banasiewicz-Szykuła (red.), Grody z okresu plemiennego na Lubelszczyźnie. Lublin, 25—70. Miecze. Miecze średniowieczne z Ostrowa Lednickiego i Giecza. 2011. A.M. Wyrwa, P. Sankiewicz, P. Pudło (red.), Dziekanowice-Lednica. Mikhailov Kirill Alekseevich, Kainov Sergey Yury evich. 2011. Finds of Structural Details of Composite Bows from Ancient Rus. Acta Archaeologica Academiae Scientiarum Hungaricae 62, 229—244. Milejski Paweł. 2021. Materiał numizmatyczny z badań archeologicznych kwartału między ulicami św. Katarzy ny, św. Wita, Wita Stwosza i pl. Nowy Targ we Wrocła wiu. IW65 (209), 173-202. Miśkiewicz Benon. 1972. Wojskowość polska w okresie wczesnofeudalnym. W: Biegański, P. Stawecki, J. Wojta sik (red.), Historia wojskowości polskiej. Wybrane zagadигги/д. Warszawa, 18—38. Miśta-Jakubowska Ewelina. 2020. Mikroanaliza wczesno średniowiecznych zabytków zawierających stopy srebra. Otwock-Świerk (rozprawa doktorska dostępna na stronie https://www.ncbj.gov.pl/sites/default/files/1 ._rozprawa_ dr_emj.pdf). Młynarska-Kaletynowa Marta. 1986. Wrocław w XII—XIII wieku. Przemiany społeczne i osadnicze. Wrocław. Młynarska-Kaletynowa Marta. 1991. Struktura
społecz na stołecznych ośrodków polskich w XI-XII wieku. W: L. Leciejewicz (red.), Miasto zachodniosłowiańskie w XI— —XII wieku. Społeczeństwo-kultura. Wrocław—Warszawa—Kraków, 9-26 Młynarska-Kaletynowa Marta. 1992. Najdawniejszy Wrocław. Wrocław-Warszawa-Kraków.
Bibliografia Młynarska-Kaletynowa Marta. 2005. Z zagadnień za rządu terytorialnego Śląska w XIII w. Nowe kasztelanie: na Ślęży, w Urazie i Oleśnicy. AHP 15 (2), 125-138. Młynarska-Kaletynowa Marta. 2017. Od początków do lokacji na prawie niemieckim. W: Μ. Młynarska-Kalety nowa (red.), Atlas historyczny miast polskich, Tom IV, Śląsk, Zeszyt 15, Wrocław. Wrocław, 3-6. Młynarska-Kaletynowa Marta. Schölzel Jürgen. 2002. Najdawniejsza Niemcza. W: Młynarska-Kaletyno wa Μ. (red.), Niemcza. Wielka historia małego miasta. Wrocław, 27-41. Modzelewski Karol. 1987. Chłopi w monarchii wczesnopiastowskiej. Wrocław-Warszawa. Modzelewski Karol. 2000. Organizacja gospodarcza pań stwa piastowskiego X-XIII wiek. Wyd. 2. Poznań. Molenda Otylia. 1985. Szczątki kostne świni (Sus scrofa f. domesica) z wczesnośredniowiecznych stanowisk archeo logicznych we Wrocławiu. Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu 164, Archeozoologia 10, 25—-41. Moszyński Kazimierz. 1929. Kultura ludowa Słowian. Cześć I. Kultura Materialna. Kraków. Moździoch Sławomir. 1990. Organizacja gospodarcza państwa wczesnopiastowskiego na Śląsku. Studium arche ologiczne. Wrocław-Warszawa-Kraków. Moździoch Sławomir. 1991. Wczesnomiejskie zespoły osadnicze na Śląsku w XI-XII wieku. W: L. Leciejewicz (red.), Miasto zachodniosłowiańskie w XI—XII wieku. Społeczeństwo — kultura. Wrocław—Warszawa—Kraków, 85-102. Moździoch Sławomir. 1998. Wczesnośredniowieczne grody śląskie a ówczesne podziały plemienne. W: H. Kóćka-Krenz, W. Łosiński (red.), Kraje słowiańskie w wiekach średnich. Profanum i sacrum. Poznań, 99-114. Moździoch Sławomir.
1999. Miejsca centralne Polski wczesnopiastowskiej — organizacja przestrzeni we wcze snym średniowieczu jako źródło poznania systemu spo łeczno-gospodarczego. W: S. Moździoch (red.), Centrum i zaplecze we wczesnośredniowiecznej Europie Środkowej. SB 3,21-51. Moździoch Sławomir. 2000a. Śląsk między Gnieznem a Pragą. W: H. Samsonowicz (red.), Ziemie polskie w X wieku i ich znaczenie w kształtowaniu się nowej mapy Europy. Kraków, 169-198. Moździoch Sławomir. 2000b. Nowe dane do zagadnienia socjotopografii piastowskich grodów kasztelańskich w X-XII wieku na przykładzie Wrocławia i Bytomia Odrzańskiego na Śląsku. W: A. Buko, Z. Świechowski (red.), Osadnictwo i architektura na ziemiach polskich w dobie Zjazdu Gnieźnieńskiego. Warszawa, 331—354. Moździoch Sławomir. 2000с. Społeczność plemienna Śląska w IX-X w. W: Μ. Młynarska-Kaletynowa, E. Małachowicz (red.), Śląsk około roku 1000. Wrocław, 25-72. 405 Moździoch Sławomir. 2000d. Archeologiczne ślady kultu pogańskiego na Śląsku wczesnośredniowiecznym. W: S. Moździoch (red.), Człowiek - sacrum — środowisko. Miejsca kultu we wczesnym średniowieczu. SB 4, 155-194. Moździoch Sławomir. 2001. Analiza przestrzenna roz mieszczenia tzw. zabytków wydzielonych w wykopie VI na Ostrowie Tumskim we Wrocławiu. Wrocław (maszynopis w Archiwum IAE PAN, Wrocław). Moździoch Sławomir. 2002. Castrum munitissimum By tom. Lokalny ośrodek władzy w państwie wczesnopiastowskim. Warszawa. Moździoch Sławomir. 2003. Śląsk wczesnośredniowiecz ny w świetle badań archeologicznych i historycznych — crambe bis coctal W: W. Chudziak (red.), Civitas Schinesghe
cum pertinentiis. Toruń, 51-87. Moździoch Sławomir. 2004. Wrocław-Ostrów Tumski in the Early Middle Ages. W: P. Urbańczyk (red.), Polish Lands at the Turn of the First and the Second Millennia. Warszawa, 319-338. Moździoch Sławomir. 2011. Czy monarchia pierwszych Piastów była państwem chrześcijańskim? Uwagi archeo loga. W: T. Grabarczyk, T. Nowak (red.), Dynamika przemian społecznych i religijnych w średniowieczu. War szawa, 123—154. Moździoch Sławomir. 2015. Przemiany XII-XIII wieku na Śląsku w świetle badań grodów kasztelańskich. FAP 51,83-96. Moździoch Sławomir. 2016. From a tribe to a stare. The archaeology of the early Middle Ages in the interior area between the Odra and Bug rivers — the so-called „tribal period. W: P. Urbańczyk (red.), W: P. Urbańczyk (red.), Μ. Trzeciecki (red. tomu), The Past Societies 5, 500 AD — 1000 AD. Warszawa, 123—167. Moździoch Sławomir. 2017a. Ostrów Tumski we wcze snym średniowieczu. W: Μ. Młynarska-Kaletynowa (red.), Atlas historyczny miast polskich. Тот IV, Śląsk, Ze szyt 13, Wrocław, Część 1. Wrocław, 6-9. Moździoch Sławomir. 2017b. Piastowski gród na Ostrówku opolskim. Stare i nowe odkrycia. Kwartalnik Opolski 201711, 45-62. Moździoch Sławomir, Przysiężna-Pizarska Magdale na. 2008. Gród Recen - refugium episcopi. W: J. Kolen da (red.), Milicz. Clavis Regni Poloniae. Gród na pograni czu. Wrocław, 235-254. Moździoch Sławomir, PRZYSIĘŻNA-PIZARSKA Magdale na. 2011. Zanim powstało miasto. W: B. Linek, K. Tar ka, U. Zajączkowska (red.), Opole. Dzieje i tradycja. Opole, 13-28. Moździoch Sławomir, Suchodolski Stanisław. 2006. Obieg
monetarny na Śląsku w XI wieku na przykładzie znalezisk z Bytomia Odrzańskiego. W: Μ. Dworaczyk, A. Kowalska, S. Moździoch, Μ. Rębkowski (red.), Świat Słowian wczesnego średniowiecza. Szczecin-Wrocław, 365-381.
406 Wrocław. Gród na Ostrowie Tumskim we wczesnym średniowieczu Mruczek Roland, Nowakowski Dominik, Stefanowicz Michał. 2005. Zamek lewobrzeżny we Wrocławiu w świetle nowszych badań. SSA 47, 175—191. Murasheva Veronika. 2000. Drevnerusskie remennye nabornye ukrasheniia (X—XIII vv.). Moskva. MUSIANOWICZ Krystyna. 1948-1949. Kabłączki skronio we — próba typologii i chronologii. Swiatowit 20, 115— -232. Myczkowski Kazimierz. I960. Ogólne wyniki badań szczątków kostnych i skorup zwierzęcych z wczesnego średniowiecza, wydobytych na Ostrowie Tumskim we Wrocławiu w latach 1950—1957- PA 12, 150-171. Nadolski Andrzej. 1954. Studia nad uzbrojeniem polskim w X, XI i XII wieku. Łódź. Nadolski Andrzej. 1994. Lądowa technika wojskowa od połowy X do połowy XII wieku. W: A. Nadolski (red.), Polska technika wojskowa do 1500 roku. Warszawa, 31-107. Nakielski Witold. 2012. Propozycja nowej atrybucji mo net śląskich przełomu XI i XII w. w świetle depozytu z miejscowości Kopacz gm. Złotoryja. W: W. Garbaczewski, R. Macyra (red.), Pieniądz i banki na Śląsku. Studia nad dziejami pieniądza i bankowości w Polsce 2. Poznań, 147-184. Nasz Adolf. 1947. Wyniki polskich badań archeologicz nych na Ostrwie Tumskim we Wrocławiu. Zeszyty Wro cławskie 2, 126—127. Natanson-Leski Jan. 1953. Zarys granic i podziałów Polski najstarszej. Wrocław. Natkaniec-Frasiowa Józefa. 2006. Zabytki numizma tyczne i ślady mennictwa na wzgórzu wawelskim. Acta Archaeologia Waweliana III, 107-134. Niegoda Jerzy. 1996. Ceramika z Ostrowa Tumskiego we Wrocławiu pozyskana w trakcie ratowniczych badań arche ologicznych
związanych z wymianą sieci wodociągowej (maszynopis w Archiwum IA UWr, Wrocław). Niegoda Jerzy. 2005. Zmiany w zagospodarowaniu prze strzeni w rejonie placu Nowy Targ w XII-XIV w. W: C. Buśko (red.), Wschodnia strefa Starego Miasta we Wrocła wiu w XII—XIV wieku. Badania na placu Nowy Targ. Wrocław, 69-84. Nobis Iwona. 2013. Służebne nazwy miejscowe w Polsce piastowskiej. Kraków. Norska-Gulkowa Maria. 1964. Wczesnośredniowieczne hafty na wyrobach skórzanych z Ostrówka w Opolu z X-XIII wieku. W 30, 1-17. Norska-Gulkowa Maria. 1985. Wyroby z kości i rogu z wczesnośredniowiecznego grodu-miasta na Ostrówku w Opolu. Opolski Rocznik Muzealny 8 221-308. Nowaczyk Krzysztof, Nowaczyk Lubomiła. 2007. Osa da z okresu wczesnego średniowiecza na stanowisku Wilkowice 8, Żórawina, woj: dolnośląskie. W: B. Gediga (red.), Badania na autostradzie A4, część 3. NZA 5, 335-413. Nowakowa Janina. 1951. Rozmieszczenie komór celnych i przebieg dróg handlowych na Śląsku do końca XIV wieku. Wrocław. Nowakowska-Cwetsch Danuta. 1986. Strzemiona z te renu Polski (do XIV wieku). Próba typologii. Swiatowit 36, 65-81. Nowakowski Dominik. 2017. Śląskie obiekty typu motte. Studium archeologiczno-historyczne. Wrocław. Nowożytny. Pankiewicz Aleksandra (red.). 2012. Nowożytny cmentarz przy kościele św. Piotra i Pawła na Ostrowie Tumskim we Wrocławiu (lata 1621—1670). WrAnt. 17. Okuniewska-Nowaczyk Iwona. 2019. Palinologiczny zapis aktywności antropogenicznej w warstwach kulturo wych santockiej osady. W: K. Zamelska-Monczak (red.), Santok, strażnica i klucz królestwa polskiego. Wyniki badań z lat
1958-1965. Origines Polonorum 13. Warszawa, 346-355. Olczak Jerzy. 1968. Wytwórczość szklarska na terenie Polski we wczesnym średniowieczu. Studium archeologiczno-technologiczne. Wrocław. Olczak Jerzy. 1973. Niektóre zagadnienia dotyczące wcze snośredniowiecznego szklarstwa (odpowiedź E. Ostrow skiej). AP 18 (1), 235-242. Olejarz Anna. 2011. Wczesnośredniowieczne zapinki podkowiaste z ziem polskich. Uwagi na temat chrono logii, rozprzestrzenienia i genezy. SSA 53, 231—258. Opalińska-Kwaśnica Małgorzata, Kwaśnica Krzysz tof. 2011. Opracowanie naukowe ratowniczych badań archeologicznych poprzedzających budowę budynku miesz kalnego wraz z infrastrukturą techniczną przy ul. Krzyckiej 92 we Wrocławiu, (maszynopis w Archiwum WUOZ, Wrocław). Ostrowska Elżbieta. 1957. Prace wykopaliskowe na Ostrowie Tumskim we Wrocławiu w 1955 r. SA 3, 195-203. Ostrowska Elżbieta. 1959. Prace wykopaliskowe na Ostrowie Tumskim we Wrocławiu w roku 1956, SA 6, 144-157. Ostrowska Elżbieta. I960. Odkrycia archeologiczne na Ostrowie Tumskim we Wrocławiu w 1957 r. SA 9, 43-51. Ostrowska Elżbieta. 196la. Badania archeologiczne na Ostrowie Tumskim we Wrocławiu w 1958 roku. SA 12, 69-79. Ostrowska Elżbieta. 1961b. Wykopaliska na Wyspie Tumskiej we Wrocławiu w 1959 r. SA 13, 183-200. Ostrowska Elżbieta. 1961c. Wczesnośredniowieczne budownictwo drewniane na Ostrowie Tumskim we Wro cławiu. Sil.A 3, 164—179. Ostrowska Elżbieta. 1963. Badania na wrocławskim grodzie w 1960 roku. SA 15, 268-271. Ostrowska Elżbieta. 1964. Dalsze wyniki badań na terenie wrocławskiego grodu w 1961 roku. SA 16, 226-231.
Bibliografia Ostrowska Elżbieta. 1973. W sprawie wczesnośrednio wiecznych szkieł z Ostrowa Tumskiego we Wrocławiu. AP 18, 218-235. Osypińska Marta. 201 За. Szczątki zwierzęce z osady wcze snośredniowiecznej w Zabrodziu, pow. Wrocławski, stan 7. ŚSA 55, 191-205. Osypińska Marta. 2013b. Zwierzęta w gospodarce wczesno średniowiecznego Szczecina. Warszawa. Osypińska Marta. 2019. Gospodarka zwierzętami we wczesnośredniowiecznym Santoku. Studium archeozoologiczne. W: K. Zamelska-Monczak (red.), Santok. Strażnica i klucz królestwa polskiego. Wyniki badań z lat 1958—1965- Origines Polonorum 13. Warszawa, 325-346. Ottaway Patrick. 1992. Anglo-Scandinavian Ironwork from 16—22 Coppergate. York. Panasiewicz Wacław, Wołoszyn Marcin. 2002. Staroruskie miniaturowe toporki z Gródka, pow. Hrubieszów. АР47 (1-2), 245-286. Pankiewicz Aleksandra. 2005a. Grodziszcze. Wczesnośre dniowieczne grodzisko plemienne na Przedgórzu Sudeckim. St.A. 37. Pankiewicz Aleksandra. 2005b. Die Tonflaschen vom Fundplatz in Gilów bei Niemcza. W: P. Kouril (red.), Die frühmittelalterische Elite bei den Völken des Ostlischen Mitteleuropas. Brno, 375-379. Pankiewicz Aleksandra. 2012. Relacje kulturowe połu dniowego Śląska i północnych Moraw i Czech w IX i X wieku w świetle źródeł ceramicznych. St.A. 43. Pankiewicz Aleksandra. 2014a. Wieś wczesnośrednio wieczna oraz ślady osadnictwa późnośredniowiecznego i nowożytnego. W: Μ. Masojć (red.), Obozowiska. Osady. Wsie. Wrocław-Widawa 17- WhoHaw, 321—348. Pankiewicz Aleksandra. 2014b. Kfiźek z Vartislavi. W: D. Fołtyn, J. Klipa, P. Maskovä, P. Sommer, V. Vlnas (red.),
Otevri zahrdu rajskou. Benediktini v srdci Evropy 800-1300. Praha, 33. Pankiewicz Aleksandra. 2015a. Stan badań nad kon strukcjami obronnymi wrocławskiego Ostrowa Tumskie go. W: A. Limisiewicz, A. Pankiewicz (red.), Kształtowa nie się grodu na wrocławskim Ostrowie Tumskim. Badania przy ul. św. Idziego. IPS 1, 13-32. Pankiewicz Aleksandra. 2015b. Ceramika naczyniowa z wykopu IIIF na Ostrowie Tumskim we Wrocławiu. W: A. Limisiewicz A. Pankiewicz (red.), Kształtowanie się grodu na wrocławskim Ostrowie Tumskim. Badania przy ul. św. Idziego. IPS 1, 187-220. Pankiewicz Aleksandra. 2015c. Dynamika przemian kulturowych środkowej części grodu na podstawie znale zisk z wykopu IIIF. W: A. Limisiewicz A. Pankiewicz (red.), Kształtowanie się grodu na wrocławskim Ostrowie Tumskim. Badania przy ul. św. Idziego. IPS 1, 469-475. Pankiewicz Aleksandra. 2017· Wrocławski Ostrów Tum ski - początki. W: E. Dobierzewska-Mozrzymas, A. Je 407 zierski (red.), Dzieła Natury. Dzieła człowieka. Historia. Wrocław, 307-317. Pankiewicz Aleksandra. 2019. An attempt to identify places associated with trade and exchange in early medie val strongholds in the example of Ostrów Tumski in Wrocław. РИ60 (2), 145-160. Pankiewicz Aleksandra. 2020a. Pottery at the Borderland. Southern influences in Silesia and Lesser Poland in 9th and 1 Oth century. Wrocław. Pankiewicz Aleksandra. 2020b. Sprawozdanie z badań przeprowadzonych w 2019 roku na grodzisku wczesno średniowiecznym w Łozinie, gm. Długołęka, woj. dolno śląskie (obręb Szczodre, dz. 380/2, nr stanowiska 13/54/ 77-30 AZP) (maszynopis w Archiwum IA UWr,
Wro cław). Pankiewicz Aleksandra. 2022a. Między centrum, zaple czem a szlakiem handlowym. Wymiana i obieg pieniężny w tzw. ośrodkach centralnych we wczesnym średnio wieczu na przykładzie Wrocławia. AP 67, 159-198. DOI: 10.23858/APol67.2022.006. Pankiewicz Aleksandra. 2022b. Migracje ludności mo rawskiej w kierunku północnym u schyłku IX i w X wieku i ich kulturowe konsekwencje. SI.A. 63, 129-152. DOI: 10.14746/sa.2022.63.4. Pankiewicz Aleksandra, w druku: Tzw. ceramika wczesnopolska na południu Dolnego Śląska — kiedy staje się standardem! Pankiewicz Aleksandra, Jaworski Krzysztof. 2011. Sprawozdanie z badań dziedzińca północnego posesji przy ul. Katedralnej 4 (budynek Sierocińca) na Ostrowie Tum skim we Wrocławiu (maszynopis w Archiwum IA UWr, Wrocław). Pankiewicz Aleksandra, Jaworski Krzysztof, Chrószcz Aleksander, Poradowski Dominik. 2021. Dogs in the Wroclaw Stronghold, 2nd Halfofthe 1 Oth—1st Halfofthe 13th Century (Lower Silesia, Poland). An Zooarchaeological Overview), Animals 2021, 11/543, 1—13. DOI: 10.3390/anil 1020543. Pankiewicz Aleksandra, Rodak Sylwia. 2017. Śląska ceramika jako źródło do poznania garncarstwa okresu wczesnonowożytnego. W: S. Siemianowska, P. Rzeźnik, K. Chrzan (red.), Ceramika i szkło w archeologii i konser wacji. Wrocław, 331-358. Pankiewicz Aleksandra, Rodak Sylwia. 2020. Łozina wczesnośredniowieczny kompleks osadniczy na przedpo lu Wrocławia. Problem chronologii i funkcji. ŚSA 61, 147-173. Pankiewicz Aleksandra, Rodak Sylwia. 2022. Przemia ny osadnicze na terenie Wrocławia i jego przedpola we wczesnym średniowieczu. PA 70, 211-244.
Pankiewicz Aleksandra, Rzeźnik Paweł. 2006. Problem mozaiki kulturowej grodziska w Rzymówce koło Złoto ryi (X-XI w.) w świetle analizy materiałów ceramicznych. ŚSA 48, 271-286.
408 Wrocław. Gród na Ostrowie Tumskim we wczesnym średniowieczu Pankiewicz Aleksandra, Siemianowska Sylwia. 2017. W kwestii istnienia pracowni szklarskiej w Opolu-Ostrówku. ŚSA 59, 127—146. Pankiewicz Aleksandra, Siemianowska Sylwia. 2018a. Czy na wrocławskim Ostrowie Tumskim w X-XIII wie ku istniały pracownie szklarskie? SSA 60 (2), 141-165. DOI: 10.34616/ssa.2018.60.2.141.165. Pankiewicz Aleksandra, Siemianowska Sylwia. 2018b. Problem funkcjonowania wczesnośredniowiecznej pra cowni szklarskiej w obrębie niemczańskiego kompleksu osadniczego. Λ4 66, 237—260. Pankiewicz Aleksandra, Siemianowska Sylwia. 2020а. Early medieval glazed objects from the Wrocław and Opole strongholds: function, origin and social signifi cance. PV61 (2), 53-70. Pankiewicz Aleksandra, Siemianowska Sylwia. 2020b. Early medieval large glass beads from Poland: utilitarian and social functions. AR 72, 573-606. DOI: 10.35686/AR.2020.20. Pankiewicz Aleksandra, Siemianowska Sylwia, Sadow ski Krzysztof. 2014. Wczesnośredniowieczne naczynia szklane pochodzenia wschodniego z Wrocławia-Ostrowa Tumskiego i Opola-Ostrówka. ŚSA 56, 191—206. Pankiewicz Aleksandra, Siemianowska Sylwia, Sadow ski Krzysztof. 2017. Wczesnośredniowieczna biżuteria szklana z głównych ośrodków grodowych Śląska (Wrocław, Opole, Niemcza). IPS 3. Pankiewicz Aleksandra, Siemianowska Sylwia, Sadow ski Krzysztof. 2018a. Jak interpretować 8-kilogramowy depozyt szkła z Ostrowa Tumskiego we Wrocławiu? Historické sklo 6, 21—49. Pankiewicz Aleksandra, Siemianowska Sylwia, Sadow ski Krzysztof. 2018b. The Problem of Metallurgy De velopment in
Early Medieval Strongholds Based on Finds from Ostrów Tumski in Wrocław. W: P. Kouril, R. Prochäzka (red.), Moravian and Silesian Strongholds of the Tenth and Eleventh Centuries in the Context of Central Europe. Brno, 319-341. Parczewski Michał. 1989. Żukowice pod Głogowem w za raniu średniowiecza. Głogów. Paroń Aleksander. 2008. Ugoda w sprawie kasztelanii milickiej (26 VI 1249). W: J. Kolenda (red.), Milicz. Clavis Regni Poloniae. Gród na pograniczu. Wrodasv, 93-124. Paszkiewicz Borys. 2015. Wratysław, Wrocław i Vraclav. Fałszywa moneta z ulicy św. Idziego. W: A. Limisiewicz, A. Pankiewicz (red.), Kształtowanie się grodu na wrocław skim Ostrowie Tumskim. Badania przy ul. św. Idziego. IPS 1, 285-292. Paszkiewicz Borys. 2016. Décimant in Grodzisko. Mone ty z gieckiego grodu. W: Μ. Kara, T. Krysztofiak, A.M. Wyrwa (red.), Gródpiastowski w Gieczu. Geneza — funkcja - kontekst. Poznań, 253-276. Paszkiewicz Borys. 2022. Skarb z Czarnkowa: zanim powstał Śląsk. W: B. Paszkiewicz, T. Stolarczyk (red.), Skarb srebrny z X w. z Czarnkowa pod Legnicą (A Tenth-Century Silver Hoardfrom Czarnków near Legnica). Legnica—Wro cław, 157-186. Paszkiewicz Borys, Wachowski Krzysztof. 2018. Nowa postać handlu (XIII—XV wiek). Przykład Wrocławia. W: J. Piekalski, K. Wachowski (red.). Rytm rozwoju miasta na kulturowym pograniczu. Studium strefy placu Nowy Targ we Wrocławiu. Część 1. Wr.Ant. 23 (1), 500—538. Paszkowska Róża. 2013. Zabytki z kości i poroża. W: J. Kalaga (red.), Sutiejsk. Gródpogranicza polsko-ruskiego z X—XIII wieku. Studium interdyscyplinarne, Warszawa— —Pękowice, 104-116. Pater
Józef. 2000. Poczet biskupów wrocławskich. Wro cław. Paternoga Marcin. 2003. Stanowisko nr 1 we Wszemirowie, pow. Trzebnica, w świetle dawniejszych i najnow szych badań. ŚSA 45, 157—174. Paternoga Marcin, Rzeźnik Paweł. 2007. Problem funk cji i sposobu użytkowania wczesnośredniowiecznych tzw. prażnic w świetle wybranych znalezisk z Dolnego Śląska. Dolnośląskie Wiadomości Prehistoryczne 6, 81—106. Paternoga Marcin, Rzeźnik Paweł, Siemianowska Syl wia. 2017. Naczynia Solniki-Lipowiec. Lokalna grupa ceramiki całkowicie obtaczanej w północnej części Ślą ska. W: S. Siemianowska, P. Rzeźnik, K. Chrzan (red.), Ceramika i szkło w archeologii i konserwacji. Wrocław, 83-105. Pawlak Ewa, Pawlak Paweł. 2015. Serce miasta jest po prawej stronie. Archeologia o przeszłości poznańskiej Sródki i Ostrówka. Poznań. Pawlak Paweł. 2005. Cmentarzyska przedlokacyjnego Poznania. W: Z. Kurnatowska, T. Jurek (red.), Civitas Posnaniensis. Studia z dziejów średniowiecznego Poznania. Poznań, 59—109. Pawlak Paweł. 2013. Wczesnośredniowieczna wieś oraz pozostałości młodszego osadnictwa na stanowisku 7 w Zabrodziu, pow. wrocławski. ŚSA 55, 209-289. Pazda Stanisław. 1995. Osada wczesnośredniowieczna na stanowisku nr 8 w Radłowicach gm. Dominiów, woj. wrocławskie. St.A. 26, 209-245. Petrova Aleksandra, Maria Christova-Penkova. 2019. Medieval Jewerly with Cowrie Shell (Cypraea pantherine). Archaeological Context and Historical Realities, Pontica, 52, 253-262. Piekalski Jerzy. 1991a. Wroclaw średniowieczny. Studium kompleksu osadniczego na Ołbinie w VII-XIIL w. Wrocław. Piekalski Jerzy. 199Ib. Przyczynek
do problemu kon sumpcji mięsa w średniowiecznym Wrocławiu. KHKM 39 (2), 139-152. Piekalski Jerzy. 2014. Praga, Wrocław i Kraków. Przestrzeń publiczna i prywatna w czasach średniowiecznego przeło mu. Wrocław. Piekalski Jerzy. 2017. Archeologia lewobrzeżnego Wrocła wia. W: Μ. Młynarska-Kaletynowa (red.), Atlas historycz-
Bibliografia ny miast polskich. Тот IV, Śląsk, Zeszyt 13, Wrocław, Część2. Wrocław, 13—16. PIEKALSKI JERZY, KONCZEWSKI Paweł, Stolarczyk Tomasz. 2006. Sprawozdanie z ratowniczych badań archeologicznych przeprowadzonych w ramach budowy punktów informacyj nych na Ostrowie Tumskim, Starym i Nowym Mieście oraz przedmieściach Mikołajskim i Świdnickim we Wrocławiu (maszynopis w Archiwum IA UWr, Wrocław). PIEKOSIŃSKI Franciszek. 1896. Ludność wieśniacza w dobie piastowskiej. Kraków. Plainer Radomir. 2006. Iron in Archaeology. Early Europe an Blacksmiths. Praha. Pleszczyński Andrzej. 2018. Kryzys i upadek wczesnych państw słowiańskich oraz ich odbudowa (IX-XI wiek). Zarys problemu. Kwartalnik Historyczny 125 (2), 263—302. DOI: 10.12775/KH.2018.125.2.01. Plokhov Alexei VIACHESLAVOVICH. 2007. Srednevekovaya steklyannaya posuda Novgorodskogo (Ryurikova) gorodishcha (Medieval Glassware from Novgorod (Ryurik) Gordishche). W: U istokov russkoy gosudarstvennosti (The Origins ofthe Russian State). Petersburg, 166—175. Płock. Gołembnik Andrzej (red.). 2011. Płock wczesno średniowieczny. Warszawa. Początki Łęczycy. Grygiel Ryszard, Jurek Tomasz (red.). 2014. Początki Łęczycy II. Archeologia o początkach Łęczycy. Łódź. PODWIŃSKA Zofia. 1962. Technika uprawy roli w Polsce średniowiecznej. Wrocław-Warszawa—Kraków. PODWIŃSKA Zofia. 1978. Produkcja rolna. W: Μ. Dem bińska, Z. Podwińska (red.), Historia Kultury Materialnej Polski, Тот I, od VII do XII w. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk, 72-90. Poleski Jacek. 2013- Małopolska w VI-X wieku. Studium archeologiczne. Kraków. POLIŃSKI Dariusz
(red.). 2020. Wczesnośredniowieczne i nowożytne cmentarzysko w Pniu. Toruń. Price Douglas, Frei Karin. 2016. Badania izotopowe pochówków z Bodzi. W: A. Buko (red.), Bodzia. Elitarny cmentarz z początków państwa polskiego. Warszawa, 426-435. Prochäzka Rudolf. 2009a. Vyvoj opevnovaci techniky na Moravê a v êeském Slezsku v raném stredovêku. Brno. Prochäzka Rudolf. 2009b. Moravskâ keramika kolem r. 1000 - otazka kontinuinty a zmëny. W: S. Moździoch (red.), Stare i nowe w średniowieczu. Pomiędzy innowacją a tradycją. SB 6, 151-186. Prochäzka Rudolf. 2014. Pferov a Brno, pfiklady rozdilnć dynamiky vyvoje hradù 11.-12. stoleti na Moravê. W: K. Chrzan, K. Czapla, S. Moździoch (red.), Funkcje gro dów w państwach wczesnośredniowiecznej Europy Środko wej. Społeczeństwo, gospodarka, ideologia. Wrocław-Głogów, 227—256. Prochäzka Rudolf. 2017. Hrad Prerov v raném stredovêku (9.-11. stoleti) a pocdtky mladohradiśtni hmotné kultury 409 (archeologicky ryzkum na Hornim ndmêsti, c. p. 8, 9 a 21). Brno. Prochäzka Rudolf, Wihoda Martin. 2006. Polskÿ prünik na Moravu a hrad Pferov v kontextu dëjin 10. Stoleti. W: Μ. Dworaczyk, A. Kowalska, S. Moź dzioch, Μ. Rębkowski (red.), Świat Słowian wczesnego średniowiecza. Szczecin-Warszawa, 623—645· Prochäzka Rudolf, Wihoda Martin, Zapletalovä Dana. 2011. V raném stredovêku. W: R. Prochazka (red.), Dèjiny Brna. Odpravéku k ranému stredovêku. Brno, 448—560. Profantovä Nada, Fräna Jaroslav. 2003. Pfispëvek ke studiu sperkafstvi v raném stredovêku v Cechach a na Moravê. AR 55, 47-58. Radek Teresa. 1986. Przynależność gatunkowa skór garbo wanych z
wczesnośredniowiecznego stanowiska we Wro cławiu. Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu 172, 91-101. Radka Krzysztof. 2014. Narzędzia rolnicze i gospodar skie. W: A. Kola, G. Wilke (red.). Wczesnośredniowieczne mosty przy Ostrowie Lednickim. Тот II. Mosty traktu po znańskiego (wyniki archeologicznych badań podwodnych prowadzonych w latach 1986-2003). Kraków, 153-176. Radwański Kazimierz. 1975. Kraków przedlokacyjny. Roz wój przestrzenny. Kraków. Rajewski Zdzisław Adam 1939. Zabytki z rogu i kości w grodzie gnieźnieńskim. W: J. Kostrzewski (red.), Gnie zno w zaraniu dziejów (od VIII do XIII wieku) w świetle wykopalisk. Poznań, 103-117. Rakoczy Małgorzata. 2015a. Przedmioty drewniane z badań przy ulicy św. Idziego we Wrocławiu. W: A. Limisiewicz, A. Pankiewicz (red.), Kształtowanie się grodu na wrocławskim Ostrowie Tumskim. Badania przy ul. św. Idziego. IPS 1, 343-362. Rakoczy Małgorzata. 2015b. Średniowieczna plansza do gry z Ostrowa Tumskiego we Wrocławiu. SSA 57, 249-260. Rakoczy Małgorzata. 2016a. Drewniane naczynia toczone w kulturze średniowiecznego Ostrowa Tumskiego we Wro cławiu. IPS 2. Rakoczy Małgorzata. 2016b. Charakterystyka średnio wiecznych stołowych naczyń klepkowych w oparciu o znaleziska z Ostrowa Tumskiego we Wrocławiu. SSA 58, 151-164. Rakoczy Małgorzata, Myśkow Elżbieta. 2014. Drew niane naczynia toczone z Ostrowa Tumskiego we Wro cławiu - wybrane zagadnienia techniczne. SSA 56, 207-230. Rakoczy Małgorzata, Myśkow Elżbieta. 2015. Identy fikacja rodzaju drewna wykorzystanego do wyrobu za bytków drewnianych z badań archeologicznych przy ulicy św.
Idziego. W: A. Limisiewicz, A. Pankiewicz (red.), Ksztahowanie się grodu na wrocławskim Ostrowie Tumskim. Badania przy ul. św. Idziego. IPS 1, 363-372.
410 Wrocław. Gród na Ostrowie Tumskim we wczesnym średniowieczu 1976. Czersk we wczesnym średnio wieczu od VII do XII wieku, Wrocław-Warszawa-Kra- RAUHUTOWA Jadwiga. ków-Gdańsk. Malarczyk Dorota, Nowakiewicz Tomasz (współpraca Widaw ski Maciej, Woźniak Mateusz). 2013. Frühmittel alterliche Münzfunde aus Kleinpolen. W: Μ. Bogucki, Ρ. Ilisch, S. Suchodolski (red.), Frühmittelalter liche Münzfunde aus Polen. Inventar IV. Warszawa, 16-200. Robak Zbigniew. 2008. Badania nad stratygrafią i chrono logią warstw osadniczych grodu na Ostrowie Tumskim we Wrocławiu. Propozycja reinterpretacji wyników. Sil.A. 44, 85-121. Rodak Sylwia. 2017. Podstawy datowania grodów z końca X—początku XIII wieku na Dolnym Śląsku. IPS 4. REYMAN-WALCZAK Bożena, Ilisch Peter, Rodzińska-Chorąży Teresa. 2009. Zespoły rezydencjonalne i kościoły centralne na ziemiach polskich do połowy XII wieku. Kraków. Rodzińska-Chorąży Teresa. 2016a. Kościół św. Jana Chrzciciela w Gieczu - między przesłaniem a tajemnicą. W: Μ. Kara, T. Krysztofiak, A.M. Wyrwa (red.), Gród piastowski w Gieczu. Geneza —funkcja — kontekst. Poznań, 179-207. Rodzińska-ChorążyTeresa. 2016b. VII. Stan badań nad architekturą Ostrowa Lednickiego (1993-2015). W: Z. Kurnatowska, A.M Wyrwa (red.), Ostrów Lednicki. Rezydencjonalno-stołeczny ośrodek pierwszych Piastów. Origines Polonorum 9. Warszawa, 143—171. Rolski Mateusz. 2014. Początki polityki pieniężnej na ziemiach polskich. Studia Ekonomiczne 176, 122-132. Romanow Małgorzata. 2005. Szczątki kostnie zwierząt z ulicy Kapitulnej 4 we Wrocławiu. ŚSA 47, 207-216. Romanow Małgorzata. 2008.
Gospodarcze znaczenie zwierząt w grodzie na Ostrowie Tumskim we Wrocławiu. Chów, konsumpcja i wykorzystanie surowców pochodzenia zwierzęcego (maszynopis pracy doktorskiej w Archiwum IA UWr, Wrocław). Romanowicz Paulina. 2016. Zabawa w średniowiecznym mieście. Studium archeologiczne z miast południowego Bałtyku. Szczecin. Rosik Stanisław. 2013. Bolesław Krzywousty. Wrocław. Rosik Stanisław. 2018. Wortizlava. Czy Wrocław był(a) kobietą? Wrocław. Rozmus Dariusz. 2006. Abar. Sl.A. 47, 191-196. Rozmus Dariusz. 2013. Konsekwencje istnienia wczesno średniowiecznej metalurgii srebra i ołowiu na obszarach obecnego pogranicza Śląska i Małopolski. W: P. Boroń (red.), Argenti fossores et alii. Znaczenie gospodarcze wschodnich części Górnego Śląska i zachodnich krańców Małopolski w późnejfazie wczesnego średniowiecza (X—XII wiek). Wrocław, 261—272. Rozmus Dariusz. 2014. Wczesnośredniowieczne zagłębie hutnictwa srebra i ołowiu na obszarach obecnego pograni cza Śląska i Małopolski (druga połowa XI—XIHX1II wiek). Kraków. Rozmus Dariusz, Bodnar Robert. 2004. Odważniki że lazne i „ciężarki” ołowiane z Łośnia i Okładzinowa. W: D. Rozmus (red.), Archeologiczne i historyczne ślady hut nictwa i górnictwa na terenie Dąbrowy Górniczej i okolic. Kraków, 61-68. Rudyka Natalia. 2017. Kołty jako element sztuki jubiler skiej dawnej Rusi. Stan i perspektywy badań. KHKM 65 (3), 353-370. Ruttkay Alexander. 1976. Waffen und Reiterausrüstung des 9. bis zur ersten Hälfte des 14. Jahrhunderts in der Slowakei. II. Slo.A. 24 (2), 245-395. Ryabtseva Svitlana Stanislavivna, Dergacheva Liliya Valentinova.
2017. Etnokul’turnaya atributsiya serii nakhodok iz tsvetnykh metallov s territorii Respubliki Moldova i Ukrainy. W: O.P. Tolochko (red.), Kul'turniy shar. Statti na poshanu Gliba Yuriyovicha Ivakina. Kijów, 362-376. ' Rybakov Boris. 1948. Remeslo Drevney Rusi. Moskva. Rysiewscy Teresa i Henryk. Kompleks sepulkralno-osadniczy na Wzgórzu Świętojakubskim w Sandomierzu: próba reinterpretacji materiałów, AP 36/1—2, 193—234. Rytm rozwoju. . PIEKALSKI Jerzy, Wachowski Krzysz tof (red.). 2018. Rytm rozwoju miasta na kulturowym pograniczu. Studium strefy placu Nowy Targ we Wrocławiu. Część 1—2. Wr.Ant. 23 (1-2). Rzeźnik Paweł. 1992. Uwagi na temat funkcji nakładki na tarczę koła w garncarstwie wczesnośredniowiecznym na ziemiach polskich. St.A. 22, 129-145. Rzeźnik Paweł. 1995a. Ceramika naczyniowa z Ostrowa Tumskiego we Wrocławiu w X—XI wieku. Prace Komisji Archeologicznej 14. Poznań. Rzeźnik Paweł. 1995b. K vyzkumu keramického importu V ranè mêstké Vratislavi. AH 20, 589-600. Rzeźnik Paweł. 1998a. Przemiany wytwórczości garncar skiej średniowiecznego Wrocławia w czasie wielkiej refor my miejskiej. W: K. Wachowski (red.), Kultura średnio wiecznego Śląska i Czech. „Rewolucja” XIII wieku. Wrocław, 121-154. Rzeźnik Paweł. 1998b. Materiały ceramiczne. Sil.A. 39, 221-238. Rzeźnik Paweł. 2000a. Gród wrocławski około roku 1000. W: Μ. Młynarska-Kaletynowa, E. Małachowicz (red.), Śląsk około roku 1000. Wrocław, 139—148. Rzeźnik Paweł. 2000b. Breslau (Wrocław). W: Europas Mitte um 1000. Beiträge zur Geschichte, Kunst und Ar chäologie. Handbuch zur Ausstellung, Band 1. Stuttgart,
483-486. Rzeźnik Paweł. 2001. Relikty wczesnośredniowiecznych pracowni hutniczych na osadzie przygrodowej w Bieńko wie, pow. Polkowice. 6S4 43, 291—304. Rzeźnik Paweł. 2002. Ślad oddziaływań garncarstwa mo rawskiego na ceramikę średniowiecznego Śląska u progu
Bibliografia i w czasie lokacyjnych przemian osadniczych. W: C. Buś- ko, J. Klapste, L. Leciejewicz, S. Moździoch (red.), Civitas et villa. Miasto i wieś w średniowiecznej Europie środ kowej. Wrocław-Praha, 439-446. RZEŹNIK Paweł. 2004. Ostrów Tumski we Wrocławiu w świetle tzw. importów ceramicznych (rękopis opracowa nia udostępniony przez autora). Paweł. 2005a. Ceramika naczyniowa z wykopu nr 1 na placu Nowy Targ. W: C. Busko (red.), Wschodnia strefa Starego Miasta we Wrocławiu w XII—XIV wieku. Badania na placu Nowy Targ. Wrocław, 97—110. Rzeźnik Paweł. 2005b. O pewnych aspektach ornamentu grzebykowego na wczesnośredniowiecznej ceramice z XIII w. z Wrocławia. W: XIV Śląskie Spotkania Archeo logiczne. Streszczenia komunikatów i referatów. Wrocław, RZEŹNIK 54-55. Rzeźnik Paweł. 2006. Problem tezauryzacji mis żelaznych typu śląskiego w świetle studiów źródłoznawczych tzw. skarbów jednorodnych. FAT 42, 175-204. Rzeźnik Paweł, Stoksik Henryk. 2005. Technologia wczesnośredniowiecznego warsztatu garncarskiego na podstawie analiz fizykochemicznych naczyń z gro du na Ostrowie Tumskim we Wrocławiu. Sl.A. 46, 115-136. Rzeźnik Paweł, Stoksik Henryk. 2017. Wyniki analiz archeometrycznych tygli szklarskich z Obiszowa na Dol nym Śląsku. W: S. Siemianowska, P. Rzeźnik, K. Chrzan (red.), Ceramika i szkło w archeologii i konserwacji. Wro cław, 239-259. Rzeźnik Paweł, Żurek Adam. 2001. Wrocław około roku 1000. W: S. Skibiński (red.), Polska na przełomie Ii II tysiąclecia. Poznań, 335-352. Sachs Rainer. 1988. Geneza Orła Heraldycznego w Euro pie średniowiecznej. SI.A. 31, 199-207.
SAJECKI Tomasz. 2016. Próba odtworzenia rozplanowania przestrzennego wczesnośredniowiecznego Wawelu i Okołu w Krakowie: studium archeologiczne. Radzyński Rocznik Humanistyczny 14, 7-35. SAMOKVASOV Dmitrij Yakovlevic. 1916. MogiTnyye drevnosti Severyanskoy Chernigovshchiny. Moskva. Samsonowicz Agnieszka. 1982. Wytwórczość skórzana w Pobce wczesnofeudalnej. Studia i Materiały z Historii Kultury Materialnej 54. Wrocław—Warszawa-Kraków—Gdańsk—Łódź. Samsonowicz Agnieszka. 1991. Łowiectwo w Polsce Pia stów i Jagiellonów. Wrocław-Warszawa-Kraków. Samsonowicz Agnieszka. 2004. Leather in the equipment of the early Piast Monarchy Bodyguard. Fasciculi Archaeologiae Historicae 15, 25—31. Sandomierz. 1, Tabaczyński Stanisław (red.). 1993. Sandomierz: badania 1969—1973- Тот. 1. Warszawa. Sandomierz. 2, Tabaczyński Stanisław (red.). 1996. Sandomierz: badania 1969-1973. Tom. 2. Wzgórze Col legium Gostomianum. Warszawa. 411 Sawicka Joanna. 2015- Średniowieczne pracownie szklar skie w Międzyrzeczu, Sl.A. 56, 129-170. DOI: 10.14746/sa.2015.56.7. Sawicka Joanna. 2020. Kwestia chronologii, typologii i pochodzenia szklanej biżuterii z wczesnośredniowiecz nego ośrodka grodowego w Gnieźnie. Folia Praehistorica Posnaniensia 25, 247—289. DOI: 10.14746/fpp.2020.25.11. Sawicki Jakub. 2012. Elementy stroju i pasa oraz fragmen ty opraw ksiąg z ul. Katedralnej 4 we Wrocławiu. W: A. Pankiewicz (red.). Nowożytny cmentarz przy kościele św. Piotra i Pawła na Ostrowie Tumskim we Wrocławiu (lata 1621-1670). Wr.Ant. 17, 97-109. Sawicki Jakub. 2014а. Średniowieczne świeckie odznaki w Pobce na tle
europejskim. ѴА.Мл. 20. Sawicki Jakub. 2014b. Ramki torebek i portmonetek z fosy na placu Dominikańskim we Wrocławiu, SSA 56, 301— -312. Sawicki Jakub. 2018. XIII. Akcesoria stroju. W: J. Piekalski, K. Wachowski (red.), Rytm rozwoju miasta na kultu rowym pograniczu. Studium strefy placu Nowy Targ we Wrocławiu. Część 1—2. Wr.Ant. 23, 905—974. Sawicki Jakub. 2021. Dress Accessoriesfrom Prague, с. 1200 — с. 1800. Catalogue offinds. Praga—Wrocław. Sawicki Tomasz. 2018a. Powstanie i rozwój wczesnośre dniowiecznego zespołu grodowego. W: T. Sawicki, Μ. Bis (red.), Gniezno. Wczesnośredniowieczny zespół gro dowy. Warszawa, 119-144. Sawicki Tomasz. 2018b. Pozostałości domniemanej wcze snośredniowiecznej pracowni złotniczej. W: T. Sawicki, Μ. Bis (red.), Gniezno. Wczesnośredniowieczny zespół grodowy. Warszawa, 355—361. Schwarz-Mackensen Gesine. 1976. Die Knochennadeln von Haithabu. Berichte über die Ausgrabungen in Haithabu 9, Neumünster. Siemianowska Sylwia. 2010. Typ Bruszczewo i dalkowskoobrzańska grupa form naczyń wczesnośredniowiecznych. Uwagi w kwestii zasięgu występowania, chronologii oraz genezy. ŚSA 52, 203-222. Siemianowska Sylwia. 2015. Analiza zabytków szklanych i szkliwionych z badań przy ul. św. Idziego na Ostrowie Tumskim we Wrocławiu. W: A. Limisiewicz, A. Pankie wicz (red.), Kształtowanie się grodu na wrocławskim Ostrowie Tumskim. Badania przy ul. św. Idziego. IPS 1, 261-284. Siemianowska Sylwia. 2017a. Bliska obcość. Ceramika jako identyfikator kontaktów handlowych i politycznych czy wspólnoty kultur wczesnośredniowiecznych zespołów osad niczych
Słowiańszczyzny? Uwagi z perspektywy studiów nad dziesiątowieczną ceramiką z Obiszowa koło Głogowa. W: S. Siemianowska, P. Rzeźnik, K. Chrzan (red.), Cerami ka i szkło w archeologii i konserwacji. Wrocław, 51—82. Siemianowska Sylwia. 2017b. Domniemana karczma i „dom kupca” na śląskim grodzie. Socjotopografia wcze-
412 Wrocław. Gród na Ostrowie Tumskim we wczesnym średniowieczu snośredniowiecznego Opola-Ostrówka w świetle znale zisk szklanych i przedmiotów towarzyszących. W: D. Adamska, K. Chrzan, A. Pankiewicz (red.) Cum gra tia et amicitia. Studia z dziejów osadnictwa dedykowane Pani Profesor Marcie Młynarskiej-Kaletynowej z okazji 65-lecia działalności naukowej. Wrocław, 151—158. SIEMIANOWSKA Sylwia. 2020. Przemiany społeczno-gospo darcze doby przełomu lokacyjnego na Śląsku. Szkło jako identyfikator zmian. W: K. Chrzan, P. Rzeźnik, S. Sie mianowska, Ceramika i szkło w badaniach interdyscypli narnych. Wrocław, 195-227. Siemianowska Sylwia, w druku. Glass gaming pieces for a board game from Opole-Ostrówek — Was hnefatafl played in the early medieval stronghold? W: Interdiscipli nary Medieval Studies IV. Yeastfor Changes. Wrocław. Siemianowska Sylwia, Pankiewicz Aleksandra, Sadow ski Krzysztof. 2019. On technology and production techniques of early medieval glass rings from Silesia. Archaeometry 61 (3), 614-646. DOI: 10.1111/arcm.l2440. Sikora Mateusz. 2008. Znaleziska monetarne z Ostrowa Tumskiego. W: H. Kóćka-Krenz (red.), Poznań we wcze snym średniowieczu. Tom VI. Poznań, 187—224. Sikorski Dariusz. 2010. Od pogańskich sanktuariów do chrześcijańskich kościołów na Słowiańszczyźnie Zachod niej. W: K. Bracha, C. Hadamik (red.), Sacrum pogańskie — sacrum chrześcijańskie. Kontynuacja miejsc kultu we wczesnośredniowiecznej Europie Środkowej. Warszawa, 405-427. Sikorski Dariusz. 2012. Początki Kościoła w Polsce. Wybra ne problemy. Poznań. Sikorski Dariusz. 2018. Religie dawnych
Słowian. Po znań. Slàma Jirl 1988. Stfedni Cechy v raném stredovéku. III. Archeologie o pocdtcich pfemyslovského statu. Praehistorica 14. Praha. Słupecki Leszek Paweł. 2006. Miejsca kultu pogańskiego w Polsce na tle badań nad wierzeniami Słowian. W: W. Chudziak, S. Moździoch (red.), Stan ipotrzeby badań nad wczesnym średniowieczem w Polsce — 15 lat później. Toruń-Wrocław-Warszawa, 63-81. Słupecki Leszek Paweł. 2016. Czersk w świetle źródeł pisanych. Wieki XII—XIV. W: P. Urbańczyk, Μ. Trzeciecki (red.), Czersk. Wzgórze zamkowe — badania w latach 1974-1983. Warszawa, 29-43. Socha Paweł, Stefaniak Krzysztof, WISZNIOWSKA Tere sa. 1999. Szczątki kostne zwierząt. Uwagi o konsumpcji mięsa. W: C. Buśko, J. Piekalski (red.) Ze studiów nad życiem codziennym w średniowiecznym mieście. Parcele przy ul. Więziennej 10—11 we Wrocławiu. Wr.Ant. 1, 142-155. Spengler Robert, Maksudov Farhod, Bullion Elissa, Merkle Ann, Hermes Taylor, Frachetti Michael. 2018. Arboreal crops on the medieval Silk Road: Ar- chaeobotanical studies at Tashbulak. PLoS ONE 13(8): e0201409. DOI: 10.1371/journal.pone. 0201409. Stanisławski Błażej. 2000. Dysk drewniany z Wolina, jako kompas słoneczny - następny krok w badaniach nad wczesnośredniowieczną nawigacją. MZ40 , 157-176. Stanisławski Błażej. 20\3. Jómswikingowiez Wolina-Jómsborga. Wrocław. Stanisławski Błażej. 2014. Jômsvikinga saga w świetle źródeł archeologicznych. W: B. Stanisławski, S. Filipowiak (red.), Wolin wczesnośredniowieczny, cz. 2. Origines Polonorum 7. Warszawa, 318-349. Stańa Cenék. 1991. Ekspansja Polski na Morawy za pano wania Bolesława
Chrobrego i problematyka archeolo giczna tego okresu. SL 2, 53-75. Stasiak Waldemar, Grygiel Ryszard. 2014. Pozostałe materiały ruchome. W: R. Grygiel, T. Jurek (red.), Po czątki Łęczycy II. Archeologia o początkach Łęczycy. Łódź, 182-223. Steuer Heiko. 1997. Waagen und Gewichte aus dem mittel alterlichen Schleswig. Funde des 11. bis 13 Jahrhunderts aus Europa als Quellen zur Handel und Währungsgeschich te. Zeitschrift für Archäologie des Mittelalters, Beiheft 10. Köln-Bonn. Stępnik Tomasz. 1996. Średniowieczne wyroby drewniane z Ostrowa Lednickiego — analiza surowcowa. SL 4, 261-295. Stojanowicz Piotr. 2002. Sprawozdanie z ratowniczych badań archeologicznych przeprowadzonych w związku z budową energetycznej sieci kablowej SN 20 kV w rejonie PI. Katedralnego we Wrocławiu (maszynopis w Archiwum WUOZ, Wrocław). Stoksik Henryk. 2007. Technologia warsztatu ceramicznego średniowiecznego Śląska w świetle badań specjalistycznych i eksperymentalnych. Wrocław. Strobin Jarosław, Żołędziowski Karol. 2021. Wytwór czość metaloplastyczna z osady w Janowie Pomorskim. Wyniki specjalistycznych badań artefaktów z metali ko lorowych i szlachetnych pozyskanych w sezonach badaw czych 1984—1991 oraz 2000—2008. W: Μ. Bogucki, M.E Jagodziński (red.), Studia nad Truso. Tom IV. Elbląg. Strzelczyk Jerzy. 2016. Mieszko Pierwszy. Chrzest i po czątki Polski. Poznań. Strzyż Piotr. 2006. Uzbrojenie we wczesnośredniowiecz nej Małopolsce. AAL 52, Łódź. Suchodolski Stanisław. 1960. Wiślica, pow. Busko. Skarb polskich monet z końca XI w. WN4, 252—253. Suchodolski Stanisław. 1963. Monety palatyna
Siecie cha. W 7 (4), 139-170. Suchodolski Stanisław. 1973. Mennictwo polskie w XI i XII wieku. Wrocław. Suchodolski Stanisław. 1996. Początki mennictwa we Wrocławiu. W: Z. Kurnatowska (red.), Słowiańszczyzna w Europie średniowiecznej 2. Wrocław, 121—126.
Bibliografia Suchodolski Stanisław. 2000. O niektórych kontrower sjach archeologiczno-numizmatycznych, czyli czas obie gu monet we wczesnym średniowieczu. W: A. Buko, P. Urbańczyk (red.), Archeologia w teorii i praktyce. War szawa, 229-246. Suchodolski Stanisław. 2008. Monety z badań wykopali skowych w Miliczu. W: J. Kolenda (red.), Milicz — Clavis Regni Poloniae. Gród na pograniczu. Wrocław, 65-75. Suchodolski Stanisław. 2012. Numizmatyka średnio wieczna: moneta źródłem archeologicznym, historycznym i ikonograficznym. Warszawa. Suchodolski Stanisław. 2013. W sprawie pochodzenia srebra w monetach polskich z XI-XII wieku. W: P. Bo roń (red.), Argenti fossores et alii. Znaczenie gospodarcze wschodnich części Górnego Śląska i zachodnich krańców Małopolski w późnejfazie wczesnego średniowiecza (X-XII wiek). Wrocław, 257-260. Suchodolski Stanisław. 2016. Obol zmarłych. W: A. Buko (red.), Bodzia. Elitarny cmentarz z początków państwa polskiego. Warszawa, 285—303. Suliga Ireneusz, Karwan Tadeusz, Karbowniczek Mirosław, Rozmus Dariusz. 2013. Wczesnośrednio wieczna technologia strącania ołowiu żelazem na stano wiskach w Dąbrowie Górniczej-Łosieniu i Sosnowcu-Zagórzu. Badania metaloznawcze. W: P. Boroń (red), Argenti fossores et alii. Znaczenie gospodarcze wschodnich części Górnego Śląska i zachodnich krańców Małopolski w późnej fazie wczesnego średniowiecza (X—XII wiek). Wrocław, 151-174. Syty Maciej. 2016. Materiał numizmatyczny ze stanowiska nr 4 w Gieczu. W: Μ. Kara, T. Krysztofiak, A.M. Wyrwa (red.), Gródpiastowski w Gieczu. Geneza—funkcja —kon tekst. Poznań, 277-292.
Szafrański Włodzimierz. 1961. Wyniki badań archeolo gicznych w Biskupinie, pow. Żnin, na stanowisku 6. W: W. Szafrański (red.), Z badań nad wczesnośredniowiecz nym osadnictwem wiejskim w Biskupinie, Wrocław—Warszawa-Kraków, 7-139. Szajt Jakub. 2018. Kultura stołu. W: J. Piekalski, K. Wa chowski (red.), Rytm rozwoju miasta na kulturowym po graniczu. Studium strefy placu Nowy Targ we Wrocławiu. Część 1—2. WrAnt. 23 (1), 379-399. Szajt Jakub, Wieczorek-Kańczura Katarzyna. 2018. Naczynia ceramiczne - forma i funkcja. W: J. Piekalski, K. Wachowski (red.), Rytm rozwoju miasta na kulturo wym pograniczu. Studium strefy placu Nowy Targ we Wro cławiu. Część 1—2, Wr.Ant. 23 (1), 338-378. Szczecin. Cnotliwy Eugeniusz, Leciejewicz Lech, Łosiński Władysław (red.). 1983. Szczecin we wcze snym średniowieczu. Wzgórze Zamkowe. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź. Szczurek Tadeusz, Paszkiewicz Borys, Tabaka Arka diusz, Bogucki Mateusz, Ilisch Peter, Malarczyk Dorota. 2017. Frühmittelalterliche Münzfunde aus Gross 413 polen. Frühmittelalterliche Münzfunde aus Polen. Inven tar I. Warszawa. Sztyber Agata. 2010. Funkcja i znaczenie kaptorg we wcze snym średniowieczu. W: P. Kucypera, S. Wadyl (red.), Życie codzienne przez pryzmat rzeczy. Toruń, 43-62. Szwed Justyna. 2017. Sprawozdanie z badań archeologicz nych przeprowadzonych w związku z budową przyłącza kablowego NN wraz z szafką złączowo-pomiarową na dz. nr 8, 9 AM—36, obręb Plac Grunwaldzki przy pl. Kate dralnym we Wrocławiu (maszynopis w Archiwum WUOZ, Wrocław). Szwed Robert. 2003. Osada wczesnośredniowieczna w miejscowości
Ślęza, stan. 13, pow. Wrocław. W: B. Ge- diga (red.), Badania na autostradzie A4, cześć I. KLK 2. 377-471. Śledzik-Kamińska Halina, Terlecka Maria. 1988. Ba dania ratownicze na cmentarzysku szkieletowym z okresu wczesnego średniowiecza w Sokolikach, gm. Kąty Wro cławskie w latach 1983-1984. SSA 27, 65-67. Śliwiński Błażej. 2012. Bezprym. Pierworodny syn pierw szego króla Polski (986—zima/wiosna 1032). Kraków. Śnieżko Grzegorz. 2021. Moneta w Polsce za panowania Bolesława III Krzywoustego. Warszawa. Świątkiewicz Piotr. 2002. Uzbrojenie wczesnośrednio wieczne z Pomorza Zachodniego. AAL 48, Łódź. Świechowski Zygmunt. 1990. Sztuka romańska w Polsce. Warszawa. SWIĘTOSŁAWSKI Witold. 1990. Strzemiona średniowieczne z ziem Polski. Łódź. Slezar Pavel. 2018. Olomouc between the Great Mora vian and Pfemyslid Duchies. W: P. Koufil, R. Prochâzka (red.), Moravian and Silesian strongholds of the tenth and eleventh centuries in the context of Central Europe. Brno, 115—135. Stefan Ivo. 2005. Kaptorgy: pokus о kontextuâlni analÿzu. Studia Mediaevalia Pragensia 5, 21—60. Tabaczyński Stanisław, Buko Andrzej. 1981. Sando mierz. Starożytność — wczesne średniowiecze. Rzeszów. Tabaka Arkadiusz. 2005. Domniemane miejsce targowe na Ostrowie Lednickim. SL 7, 131—144. Tabaka Arkadiusz. 2013a. Znalezisko ozdobnego zakoń czenia rękojeści wczesnośredniowiecznej nahajki z Ostro wa Lednickiego. AP 58 (1-2), 163-170. Tabaka Arkadiusz. 2013b. Monety i biżuteria z Ostrowa Lednickiego i okolicy. Analiza i historyczna kwerenda znalezisk. W: A. Tabaka, A.M. Wyrwa (red.), Monety i bi żuteria z Ostrowa
Lednickiego i okolicy. Lednica, 17-42. Teske Grzegorz. 2000. Ze studiów nad osadnictwem grodowym w południowo-wschodniej Wielkopolsce. Sl.AA\, 107-128. Teske Grzegorz. 2003. Budownictwo grodowe w Wielko polsce południowej w państwie pierwszych Piastów. Wstęp do problematyki. Wielkopolskie Sprawozdania Archeologiczne 6, 105-115.
414 Wrocław. Gród na Ostrowie Tumskim we wczesnym średniowieczu Thomas Gabor. 2000. A Survey ofLate Anglo-Saxon and Viking-Age Strap-Endsfrom Britain (maszynopis w Insti tute of Archaeology University College London. Univer sity of London, https://discovery.ucl.ac.uk/id/eprint/ 1317562/1/248475.pdf). Tomaszewska Klara. 2015. Szczątki ros'linne z badań ar cheologicznych przy ul. św. Idziego na Ostrowie Tum skim we Wrocławiu. W: A. Limisiewicz, A. Pankiewicz (red.), Kształtowanie się grodu na wrocławskim Ostrowie Tumskim. Badania przy ul. św. Idziego. IPS 1, 415—19. TRAWKOWSKI Stanisław. 1958 [2005]. Ołbin wrocławski w XII wieku. W: S. Trawkowski, Opuscula Medievistica. Studia nad historią społeczną Polski piastowskiej. War szawa, 222—255. Trojan Marek. 2014. Grodzisko w Czerchowie na tle lokal nej sytuacji osadniczo-kulturowej we wczesnym średnio wieczu. W: R. Grygiel, T. Jurek (red.), Początki Łęczycy II. Archeologia o początkach Łęczycy. Łódź, 653-678. Trzeciecki Maciej. 2016. The emergence of the territorial state. W: P. Urbańczyk (red.), Μ. Trzeciecki (red. tomu), The Past Societies 5, 500 AD—1000 AD. Warszawa, 277-341. Trzeciecki Maciej. 2018. Grody „plemienne” i „wczesnopaństwowe” na Mazowszu (IX-XI w.). Stan badań, pro blematyka i możliwości interpretacji. Historia Slavorum Occidentis 2 (17), 49—55. Trestïk Duśan. 1997. Poćatky Premyslovcù. Wyd. 2. Pra ha. Turnau Irena. 1975. Garbarstwo na ziemiach polskich w XVI-XVII wieku. Wrocław-Warszawa-KrakówGdańsk. Turnau Irena. 1983. Polskie skórnictwo. Wrocław—War szawa-Kraków. Tymieniecki Kazimierz. 1964.
Komorniki. W: W. Kowalenko, G. Labuda, T. Lehr-Spławiński (red.), SSS 2. 450-451. Tyszkiewicz Lech Antoni. 1957. Ze studiów nad osad nictwem wczesnofeudalnym na Śląsku. ŚKHS 12, 1-50. Tyszkiewicz Lech Antoni. 1991. Przyłączenie Śląska do monarchii piastowskiej pod koniec X wieku. W: L. Leciejewicz (red.), Od plemienia do państwa. Śląsk na tle wczesnośredniowiecznej Słowiańszczyzny Zachodniej. Wrocław-Warszawa, 121-152. Urbańczyk Przemysław. 2008. Trudne początki Polski. Wrocław. Urbańczyk Przemysław. 2009. Polish discussion on me dieval deposits of hack-silver. W: S. Brather, D. Geue nich, C. Huth (red.), Historia archaeologica. Festschriftfiir Heiko Steuer zum 70. Geburtstag. Berlin—New York, 501-523. Urbańczyk Przemysław. 2016. Co się stało w 966 roku? Poznań. Urbańczyk Przemysław. 2017. Bolesław Chrobry — lew ryczący. Toruń Vadurova Katerina. 2020. Assortment of glass products in Czech Silesia in the 13th century. W: K. Chrzan, P. Rzeźnik, S. Siemianowska (red.), Ceramika i szkło w badaniach interdyscyplinarnych. Wrocław, 45—54. Vana Zdenèk. 1956. Lahovité tvary v zâpadoslovanské keramice. Pam.A. 47, 105-150. VARADZIN Ladislav. 2007. Znaćky na dnech keramickych nâdob ze Stare Boleslavi. AR 59, 53-79. VARADZIN Ladislav. 2010. Hrncifskä vyroba ve vychodni cästi stredni Evropy 6.-13. stolen' v archeologickych pramenech. AR 62, 17-71. VARADZIN Ladislav, Zavrel Jan. 2015. Pozûstatky ranè stredovêké metalurgie stfibra, zlata a dalśich neźeleznych kovû na vysehradské akropoli. W: V. Moucha, B. Nechvätal, L. Varadzin (red.), Vysehrad. Kniżeci a krdlovskd akropole. Svëdectvi
archeologie. Praha, 391-419. VelkâMorava. Kouril Pavel (red.). 2014. VelkdMora va a poćatky krestanstvi. Brno. Videman Jan. 2018. Finds of Coins and the Beginnings of Minting in Moravia in the Tenth and Early Eleventh Centuries. W: P. Kouril, R. Prochàzka (red.), Moravian and Silesian strongholds ofthe tenth and eleventh centuries in the context of Central Europe. Brno, 215—228. Wachowski Krzysztof. 1972. Nowe znaleziska wczesno średniowiecznych wag i odważników z terenu Śląska. Sil.A. 14, 201-205. Wachowski Krzysztof. 1974. Wagi i odważniki na Śląsku wczesnośredniowiecznym na tle porównawczym. PA 22, 173-207. Wachowski Krzysztof. 1975. Cmentarzyska doby wczesnopiastowskiej na Śląsku. Wrocław—Warszawa-Kraków— -Gdańsk. Wachowski Krzysztof. 1982. Średniowieczna broń mio tająca na Śląsku w świetle znalezisk z Ostrówka w Opolu. APZHV 167-202. Wachowski Krzysztof. 1984. Militaria z grodu na Ostrówku w Opolu. W: B. Gediga (red.), Studia nad kulturą wczesnopolskiego Opola. Militaria — Wyroby bursz tynowe. Wrocław, 11—112. Wachowski Krzysztof. 1992. Kultura karolińska a Sło wiańszczyzna Zachodnia. Wrocław Wachowski Krzysztof. 1997. Śląsk w dobieprzedpiastowskiej. Studium archeologiczne. Wrocław. Wachowski Krzysztof. 1999. Okucia budowlane i urzą dzenia zabezpieczające przed kradzieżą. W: C. Buśko, J. Piekalski (red.), Ze studiów nad życiem codziennym w średniowiecznym mieście. Wr.Ant. 1, 53-58. Wachowski Krzysztof. 200la. Śląsk a Wielkie Morawy i Czechy. Aktualne dylematy historyka i archeologa. W: Μ. Goliński, S. Rosik (red.), Viae historicae, Księga -jubileuszowa
dedykowana Profesorowi Lechowi A. Tysz kiewiczowi w siedemdziesiątą rocznicę urodzin. Acta Universitatis Wratislaviensis 2306, Historia 152, 167-177.
Bibliografia 2001b. Elementy rodzime i obce w uzbrojeniu wczesnośredniowiecznym na Śląsku. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Archaeologica 23, 153-176. Wachowski Krzysztof. 2002a. Problematyka cmentarzy przykościelnych w średniowiecznym Wrocławiu. W: C. Buśko, J. Klapste, L. Leciejewicz, S. Moździoch (red.), Civitas et villa. Miasto i wieś w średniowiecznej Europie Środkowej. Wroclaw-Praha, 113—122. Wachowski Krzysztof. 2002b. Przybory kupieckie ze Starego Miasta we Wrocławiu. W: J. Piekalski (red.), Rynek wrocławski w świetle badań archeologicznych, cz. 2. Wr.Ant. 5, 277-286. Wachowski Krzysztof. 2006a. Funkcja okuć typu luto mierskiego. AP 51 (1-2), 155-161. Wachowski Krzysztof. 2006b. Systemy odważników w Polsce średniowiecznej. W: Μ. Dworaczyk, A. Kowal ska, S. Moździoch, Μ. Rębkowski, Świat Słowian wcze snego średniowiecza. Szczecin-Wrocław, 359—364. WACHOWSKI Krzysztof. 2006c. Spory wokół wrocławskich targów. W: S. Rosik, P. Wiszewski (red.), Mundus homi nis— cywilacja, kultura, natura. Wrocław, 495—500. Wachowski Krzysztof. 2010. Odważniki. W: J. Piekalski, K. Wachowski (red.), Ulice średniowiecznego Wrocławia. Wr.Ant. 11,205-207. Wachowski Krzysztof. 2018a. VII. Znajomość pisma w późnośredniowiecznym Wrocławiu. W: J. Piekalski, K. Wachowski (red.), Rytm rozwoju miasta na kulturo wym pograniczu. Studium strefy placu Nowy Targ we Wro cławiu. Część2. Wr.Ant. 23 (1), 539-550. Wachowski Krzysztof. 2018b. XIV. Pierścionki. W: J. Piekalski, K. Wachowski (red.), Rytm rozwoju miasta na kulturowym pograniczu. Studium strefy placu Nowy Targ we Wrocławiu. Część2.
Wr.Ant. 23 (2), 975-980. Wachowski Krzysztof, Jaroch Emilia. 2009. Artystycz ne wyroby skórzane w późnym średniowieczu. Problem wytwórczości w Europie Środkowo-Wschodniej. AHP 18,97-119. WACHOWSKI Krzysztof, Wojcieszak Magdalena. 2010. Średniowieczne cmentarzysko przy kościele św. Wojcie cha we Wrocławiu. W: K. Wachowski (red.), Średnio wieczne i nowożytne nekropole Wrocławia, cz. 1. Wr.Ant. 12, 53-138. Wadyl Sławomir. 2019a. Narzędzia i przedmioty codzien nego użytku. W: S. Wadyl (red.), Ciepłe. Elitarna nekro pola wczesnośredniowieczna na Pomorzu Wschodnim. Gdańsk, 187-202. WADYL Sławomir. 2019b. Podstawy datowania. W: S. Wa dyl (red.), Ciepłe. Elitarna nekropola wczesnośredniowiecz na na Pomorzu Wschodnim. Gdańsk, 361—369. Wadyl Sławomir. 2019с. Ciepłe — nie tylko elitarna nekro pola. Próba podsumowania. W: S. Wadyl (red.), Ciepłe. Elitarna nekropola wczesnośredniowieczna na Pomorzu Wschodnim. Gdańsk, 495—498. WACHOWSKI KRZYSZTOF. 415 Wadyl Sławomir, Skvorcov Konstantin. 2018. Nowoodkryta ostroga typu lutomierskiego z półwyspu sambijskiego. Przyczynek do studiów nad kontaktami słowiańsko-bałtyjskimi. PA 66, 225-235. Wajda Sylwia. 2020. Przedmioty szklane. W: T. Baranow ski, K. Skóra, K. Skrzyńska (red.), Przestrzeń osadnicza wczesnośredniowiecznego Radomia. Tom 3: stanowisko 4. Badania interdyscyplinarne. Łódź-Warszawa, 13-38. WALUSZEWSKA-BUBIEŃ Aleksandra. 1965. Szczątki kostne kury wczesnośredniowiecznego Opola i Wrocławia. Sil.A. 7, 226-263. WALUSZEWSKA-BUBIEŃ Aleksandra. 1981. Resztki kostne fauny ptasiej z wykopu I na Ostrowie Tumskim we Wro cławiu.
Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu 71, Ar cheozoologia!, 143—161. Wasylikowa Krystyna. 1991. Roślinność wzgórza wawel skiego we wczesnym i późnym średniowieczu na podsta wie badań paleobotanicznych. Studia do Dziejów Wawelu 5, 93-131. Wczesnośredniowieczne mosty. . Kola Andrzej, Wil ke Gerard (red.). 2014. Wczesnośredniowieczne mosty przy Ostrowie Lednickim. Тот II. Mosty traktu poznań skiego (wyniki archeologicznych badań podwodnych prowa dzonych w latach 1986-2003). Kraków. Weinkauf Marcin. 2006. Narzędzia. W: W. Chudziak (red.), Wczesnośredniowieczne cmentarzysko szkieletowe w Kałdusie (stanowisko 1). Mons Sancti Laurentii 3, 84-105. Westphalen Petra. 2002. Die Eisenfunde von Haithabu. Neumünster. Whitehead Ross. 1996. Buckles. 1250-1800. Devon. Wijk van Berna. 2019. Book fittings. The archaeological re construction of (post-)medieval books. Research Master thesis Archaeology 2019-2020. Groningen, https:// www.academia.edu/43104309/Book_fittings_The_ archaeological_reconstruction_of_post_medieval_ books_Berna_van_Wijk. Wiklak Henryk. 1959. Pracownie garbarsko-szewskie z XI i XII w. w Gdańsku. Z Otchłani Wieków 25/4, 267-268. Williams David. 1997. Late Saxon stirrup-strap mounts. A classification and catalogue. Council for British Archaeo logy Research Report 111. York. Wiszewski Przemysław. 2008. Domus Bolezlai. Wposzuki waniu tradycji dynastycznej Piastów (do około 1138 roku). Wrocław. WISZNIOWSKA Teresa, Stefaniak Krzysztof, Socha Pa weł. 2001. Analiza archeozoologiczna kości zwierzęcych. W: C. Buśko (red.), Rynek wrocławski w świetle badań
archeologicznych, cl. 1. Wr.Ant. 3, 223-231. Wiszniowska Teresa, Stefaniak Krzysztof, Socha Pa weł. 2002. Szczątki kostne zwierząt. W: J. Piekalski (red.), Rynek wrocławski w świetle badań archeologicznych, cz. 2. Wr.Ant. 5, 235-276.
416 Wrocław. Gród na Ostrowie Tumskim we wczesnym średniowieczu Teresa, Stefaniak Krzysztof, Socha Pa 2005. Szczątki kostne zwierząt. W: C. Busko (red.), Wschodnia strefa Starego Miasta we Wrocławiu w XII—XIII wieku. Badania na placu Nowy Targ. Wrocław, 145-174. Wiślica. . Glińska Nina, Bukowska Aneta. 2020. Wcze snośredniowieczna Wiślica. Urbs famosissima in regno Lechitarum. Origines Polonorum 14. Warszawa. Witkowski Andrzej, Żerelik Rościsław. 2001. Wykaz ryb Śląska z połowy XIV wieku. W: R. Żerelik, Studia WISZNIOWSKA weł. z Dziejów Śląska i Wielkopolski. Wrocław, 167—178. Wodejko Eryk, Krzywka Maciej, Chorowska Małgo rzata. 2012. Sprawozdanie z badań archeologicznych przeprowadzonych na dz. nr 10 AM—27przy ul. Sw. Mar cina 12 we Wrocławiu w związku z przebudową i rozbu dową budynku klasztornego Sióstr Szkolnych de Notre Dame (maszynopis w Archiwum WUOZ, Wrocław). Wojciechowski Zygmunt. 1933. Najstarszy ustrój plemienno-szczepowy i administracja do roku 1139. W: S. Kutrzeba (red.), Historja Śląska. Od najdawniejszych czasów do roku 1400 1. Kraków, 123—154. Wojcieszak Magdalena. 2010. Nekropole wrocławskiej ka tedry pw. św. Jana Chrzciciela. Nowożytny cmentarz na Zatumiu. W: K. Wachowski (red.), Średniowieczne i nowo żytne nekropole Wrocławia, cz. 1. Wr.Ant. 12, 11—51. Wojcieszak Magdalena. 2012. Nekropole średniowiecznego i wczesnonowożytnego Wrocławia. Wr.Ant. 15. Wołoszyn Marcin. 2004. Zabytki pochodzenia wschod niego we wczesnośredniowiecznej Polsce — wędrówka ludzi, rzeczy, czy idei? W: S. Moździoch (red.), Wędrówki rzeczy i idei w średniowieczu. SB 5,
241—259. Wołoszyn Marcin. 2005. Między wschodem a zachodem: pochówek wojownika ze stanowiska 1 C w Gródku, pow. hrubieszowski, woj. lubelskie. AMM 1, 87-105. Wołoszyn Marcin. 2007. Między Gnieznem, Krakowem a Kijowem. Archeologia o wczesnośredniowiecznych relacjach polsko-ruskich i formowaniu polsko-ruskiego pogranicza. W: Μ. Dębiec, Μ. Wołoszyn (red.), U źró deł Europy Środkowo-Wschodniej: pogranicze polsko-ukraińskie w perspektywie badań archeologicznych. Rze szów, 177-206. Wołoszyn Marcin. 2010a. Obecność ruska i skandynaw ska w Polsce w X-XII w. - wybrane problemy. W: Μ. Sa lomon, J. Strzelczyk (red.), Wędrówka i etnogeneza w sta rożytności i średniowieczu. Kraków, 299—334. Wołoszyn Marcin. 2010b. Polsko — ruskie pogranicze w X—XIII w. — perspektywy badań archeologicznych. W: Y.N. Nosov, S.V. Beletskiy (red.), KrayeugoTnyy kamen. Arkheologiya, istoriya, iskusstvo, kultura Rossii i sopredelnykh stran (80-letiyu so dnya rozhdeniya Anatoliya Nikolayevicha Kirpichnikova posvyashchayetsya) 1. Mo skva, 161-185. Wrzesinska Anna, Wrzesiński Jacek. 2000. Wczesnośre dniowieczna gliniana pisanka-grzechotka z cmentarzyska w Dziekanowicach. AHP 8, 107-113. Wrzesińska Anna, Wrzesiński Jacek. 2016a. Zawieszki dzwoneczkowate z cmentarzyska w Dziekanowicach oraz z Ostrowa Lednickiego. MZ12, 363-380. Wrzesińska Anna, Wrzesiński Jacek. 2016b. Groby komorowe z Dziekanowic, gm. Łubowo, woj. wielkopol skie. W: D. Błaszczyk, D. Stępniewska (red.), Pochówki w grobach komarowych na ziemiach polskich w okresie wczesnego średniowiecza. Warszawa, 80-89. Wrzesiński Jacek, przy współpracy
Michała Kara. 2016a. Zabytki wydzielone z fazy rezydencjonalnej jako wskaźniki socjotopograficzne. W: Z. Kurnatowska, A.M. Wyrwa (red.), Ostrów Lednicki. Rezydencjonalno-stołeczny ośrodek pierwszych Piastów. Origines Polono rum 9. Warszawa, 251-283. Wrzesiński Jacek, przy współpracy Michała Kara. 2016b. Chronologia i fazy użytkowania tzw. II kościoła na Ostrowie Lednickim. W: Z. Kurnatowska, A.M. Wy rwa (red.), Ostrów Lednicki. Rezydencjonalno-stołeczny ośrodek pierwszych Piastów. Origines Polonorum 9. War szawa, 173-193. Wyrost Piotr. 1963. Badania nad typami psów wczesno średniowiecznego Opola i Wrocławia. Sil.A. 5, 198-233. Wyrost Piotr. 1979. Wyniki dotychczasowych badań archeozoologicznych nad kostnym materiałem wykopali skowym z Ostrówka w Opolu. W: Kształtowanie się kul tury wczesnopolskiej na Opolszczyźnie. Opole, 105—134. Wyrost Piotr, Chrzanowska Wiesława. 1981. Szczątki kostne ssaków dziko żyjących z wczesnośredniowieczne go Wrocławia. Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu 131, 163-175. Wyrost Piotr, Chrzanowska Wiesława. 1983. Kon sumpcja mięsa na Śląsku w wiekach X—XIII w świetle badań archeozoologicznych. Sil.A. 25, 111-123. Wyrost Piotr, Chrzanowska Wiesława, Molenda Otylia. 1979. Pferdeknochenreste aus den frühmittel alterlichen Siedlungen Schlesiens. W: Μ. Kubasiewicz (red.), Proceedings ofthe Illrd International Archaeozoological Conference held 23—26th April 1978 at The Agricul tural Academy, Szczecin, Poland 1. Szczecin, 439—459. Wyrost Piotr, Chrzanowska Wiesława, Molenda Otylia, Waluszewska-Bubień Aleksandra. 1976—1979. Szczątki kostne
zwierząt z wczesnośredniowieczne go Ostrowa Tumskiego we Wrocławiu. Część I—III (maszy nopis w Archiwum IA UWr, Wrocław). Wyrost Piotr, Chrzanowska Wiesława, Molenda Otylia, Waluszewska-Bubień Aleksandra. 1984. Szczątki kostne zwierząt z wczesnośredniowiecznego Wro cławia, Ostrów Tumski, ul. Kanonia. Materiały z wyko pu III wydobyte w 1983 r. (maszynopis w Archiwum IA UWr, Wrocław). Wyrost Piotr, Chrzanowska Wiesława, Molenda Otylia, Waluszewska-Bubień Aleksandra. 1985. Szczątki kostne zwierząt z wczesnośredniowiecznego Wro-
Bibliografia cławia, Ostrów Tumski, ul. Kanonia. Materiały z wyko pu III wydobyte w 1984 r. (maszynopis w Archiwum IA UWr, Wrocław). Wyrost Piotr, Chrzanowska Wiesława, Molenda Otylia, Wvluszewska-Bubien Aleksandra. 1986. Szczątki kostne zwierząt z wczesnośredniowiecznego Wro cławia, Ostrów Tumski, ul. Kanonia. Materiały z wyko pu III wydobyte w 1985 i 1986 r. Cześć I—II (maszynopis w Archiwum LA UWr, Wrocław). Wyrost Piotr, Chrzanowska Wiesława, Molenda Oty lia, WALUSZEWSKA-BUBIEŃ Aleksandra. 1989. Wyniki ekspertyzy kostnego materiału wykopaliskowego z Wrocławia Ostrowa Tumskiego, ul. Kanonia. Lata. Wykopu 1988 rok (maszynopis w Archiwum IA UWr, Wrocław). Wyrozumski Jerzy. 1999. Dzieje Polski piastowskiej. VIII wiek—1370 r. Wielka Historia Polski 2. Kraków. Wyrwa Andrzej. 2013. Securis - topór i jego miejsce w kulturze. Szkic historyczny. W: A.M. Wyrwa, P. Sankiewicz (red.), Topory średniowieczne z Ostrowa Lednic kiego i Giecza. Lednica, 7—22. Zaitz Emil. 2012. Przedlokacyjne osadnictwo na terenie Krakowa. Analecta Archaeologica Ressoviensia 7, 187— -270. Zamelska-Monczak Kinga. 2014. Wczesnośredniowiecz ne grzebienie z Santoka. MZ11 (1), 45-92. Zamelska-Monczak Kinga. 2019a. Wczesnośrednio wieczne poziomy osadnicze we wnętrzu grodu (G I-G VII). W: K. Zamelska-Monczak (red.), Santok. Strażnica i klucz królestwa polskiego. Wyniki badań z lat 1958—1965. Origines Polonorum 13. Warszawa, 69-107. Zamelska-Monczak Kinga. 2019b. Przedmioty z kości i poroża oraz z metali. W: K. Zamelska-Monczak (red.), Santok. Strażnica i klucz królestwa polskiego. Wyniki ba dań z lat
1958-1965. Origines Polonorum 13. Warsza wa, 191-224. Zamelska-Monczak Kinga. 2019c. Santok we wczesnym średniowieczu — regni custodiam et clavem. W: K. Za melska-Monczak (red.), Santok. Strażnica i klucz króle stwa polskiego. Wyniki badań z lat 1958—1965- Origines Polonorum 13. Warszawa, 382—389. Zavrel Jan, Cihâkovâ Jarmila. 2019. Stribrna Praha. Vÿsledky analyz ranè stfedovëkych archeometalurgickych nalezû z Male Strany. AR 71, 475-528. Zavrel Jan, Marik Jan. 2012. Nové doklady zpracovâni drahÿch kovû v raném stfedovëku (predbëzné sdëleni). Acta rerum naturalium 12, 99—105. Zielski Andrzej, KRĄPIEC Marek. 2004. Dendrochronolo gia. Warszawa. Zientara Benedykt. 1997. Henryk Brodaty i jego czasy. Warszawa. Zak Jan. 1967. „Importy” skandynawskie na ziemiach zachodniosłowiańskich od IX do XI wieku: część analityczna. Poznań. Żak Jan, MAĆKOWIAK-KOTKOWSKA 417 Lidia. 1988. Studia nad uzbrojeniem środkowoeuropejskim VI—X wieku: zachodniobałtyjskie i słowiańskie ostrogi o zaczepach haczyko wato zagiętych do wnętrza. Poznań. Żaki Andrzej. 1965. Początki Krakowa. Kraków. Żaki Andrzej. 1974. Archeologia Małopolski wczesnośre dniowiecznej. Wrocław—Warszawa—Kraków—Gdańsk. Żołędziowski Karol. 2013a. Zabytki ze srebra, stopów miedzi i cyny. W: J. Kalaga (red.), Sutiejsk. Gródpograni cza polsko-ruskiego z X—XIII wieku. Studium interdyscypli narne. Warszawa-Pękowice, 76-83. Karol. 2013b. Języczkowate okucie końca pasa z Radomia. Radomskie Studia Humanistyczne 1, ŻOŁĘDZIOWSKI 325-332. Żółkowska Joanna. 2012. Disc Pendants with St. George’s Image from the Early Mediaeval Period in
Poland. W: Μ. Salamon, Μ. Wołoszyn, A. Musin, P. Spehar, Μ. Hardt, M.P. Kruk, A. Sulikowska-Gąska (red.), Rome, Constantinople and Newly-Converted Europe. Ar chaeological and Historical Evidence. Krakow-Leipzig— —Rzeszów—Warszawa, 193-202. Żurek Adam. 1996. Wrocławska kaplica św. Marcina w śre dniowieczu. Wrocław. Żurek Adam. 1997. Dawny pałac biskupi, obecnie siedziba Papieskiego Fakultetu Teologicznego i kurii Arcybisku piej, ul. Katedralna 15. W: J. Harasimowicz (red.), Atlas architektury Wrocławia. Tom 1. Wrocław, 107—109. Żurek Adam. 2006. Summum Wratislaviense. SKHS 61 (1), 69-84. Żurek Adam. 2017. Wyspa katedralna - Ostrów Tumski. W: Μ. Młynarska-Kaletynowa (red.), Atlas historyczny miast polskich, Tom. IV, Śląsk, Zeszyt 13, Wrocław, Części. Wro cław, 9-11. Żemlićka Josef. 1995. Expanze, krize a obnova Cech v letech 935—1055. Ćesky casopis historicky 93 (2), 205-222. Strony internetowe https://www.geoportal.gov.pl/aplikacje/geoportal-krajowy (dostęp 12.12.2020 i 02.12.2022). https://www.yu51a5.org/horsemen-on-rearing-horses-part-1 / (dostęp 29.10.2021). https://www.lot-art.com/auction-lots/Ancient-ByzantineBronze-Pendant-with-St-George-on/43-ancient_ byzantine_bronze_pendant-04.4.18-jasper52 (dostęp 29.10.2021). https://www.catawiki.eom/en/l/19547253-medievalbyzantine-bronze-religious-pendant-of-st-george-2cm (dostęp 29.10.2021). https://collections.museumoflondon.org.uk/online/object/ 29185.html (dostęp 29.10.2021). https://www.metmuseum.org/art/collection/search/469971 ? rpp=60 pg=6 ft=%2A deptids=7 pos=345 (dostęp 29.10.2021).
418 Wrocław. Gród na Ostrowie Tumskim we wczesnym średniowieczu h ttps.7/collections.museumoflondon. org. uk/ online/ obj ect/ 37340.html (dostęp 29.10.2021). https://travellingnorth.nl/Viking-artefacts/viking-or-anglosaxon-stirrup-mounts.html (dostęp 01.12.2021). https://finds.org.uk/counties/findsrecordingguides/stirrupstrap-mounts/ (dostęp 01.12.2021). http://www.colchestertreasurehunting.co.uk/saxonharness fittings.html (dostęp 01.12.2021). https://archeopodzamcze.muzeum.szczecin.pl/archiwumarcheo-podzamcze/civitas-et-urbs.html#fancybox-31 (dostęp 27.12.2021). https://wczesnesredniowiecze.pl/artykul, 136,spektakularneodkrycie-wczesnosredniowiecznej-kolczugi-w-krosnieodrzanskim.html (dostęp 02.01.2022). http://www.ukdfd.co.uk/ceejays_site/pages/bucklepage20 . htm (dostęp 04.01.2022). https://nashauk.ru/viewtopic.php?t=156 (dostęp 17.03.2022). https://muzeumcyfrowe.pl/dlibra/ show-content/publication/ edition/8155?id=8155 (dostęp 29.06.2022). https://de.wikipedia.Org/wiki/Datei:European_Union_ relief_laea_location_map.svg (dostęp 02.12.2022). SAE": https://www.facebook.com/archeouniwroc/photos/pcb . 1073060623372501/1073060443372519/(dostęp 01.12.2022). https://bibliotekacyfrowa.pl/dlibra/publication/120883/ edition/110177 dostęp (02.12.2022). https://polska-org.pl/799004,foto.html?idEntity=554903 (dostęp 02.12.2022). https://medievalheritage.eu/pl/strona-glowna/zabytki/ polska/wroclaw-archikatedra-sw-jana/ (dostęp 08.12.2022). http://www.nowezycie.archidiecezja.wroc.pl/index.php/ 2017/11/27/katedra-wroclawska-nekropolia-biskupowi-kanonikow-kapitulnych/ (dostęp
08.12.2022). https://paskonikstronik.blogspot.com/2017/12/wrocawkatedra-sw-jana-chrzciciela.html dostęp (08.12.2022). https://arch.pan.wroc.pl/pl/teksty/aktualnosci/2011_10_ 26_zmieniamy_nazwe (dostęp 29.12.2022). https://historianaslajdach.pl/project/ostrow-tumski/ (dostęp 30.12.2022).
WROCŁAW: THE EARLY MEDIEVAL STRONGHOLD ON OSTRÓW TUMSKI - “CATHEDRAL ISLAND” - SUMMARY The history of early medieval Wroclaw is a microcosm of the social, economic, and political history of the Polish lands in the period from the 10th to the middle of the 13th century. Even the 10th-century fate of the defensive structures on Ostrów Tumski (Cathedral Island) perfectly illustrate this. Despite years of field research into the Wroclaw strong hold and the considerable luck that the site has had with insightful and outstanding researchers, it has hitherto not been possible to clarify the genesis of the oldest defensive structures erected on the island in the Odra river. The various interpretations proposed here assume they were built as a local “tribal” center or a stronghold founded by either the Piasts — or the Premyslids. Each of these hy potheses has its strengths and shortcomings. It might seem obvious that only one of them can be correct, and that the others should be rejected. Nonetheless, the paradox of the 10th century is that these seemingly contradictory con cepts about the origins of Wroclaw are in fact not mutu ally exclusive, but interlocking. The hypotheses predominant to-date on the origins of the Wroclaw stronghold need to be reformulated. It seems very likely that the defensive structures on Cathedral Island were raised by the local community. That community should not, however, be associated with the “tribe” of the Siężanie (Silesians), but rather with the population living in the Silesian areas north of the Odra line, along with the basin of the Barycz
and Prosną rivers, a stretch of the latter flowing also in Wielkopolska (Greater Poland). Favoring this vision is the fact that the material culture, the form of the oldest stronghold in Wroclaw, and the time of its establish ment, probably falling in the 960s, have their exact parallels in the broader area described, where extensive investment in the construction of a network of fortified structures was then taking place. It is not yet clear whether this settlement drive was inspired by the Piasts or, as seems more likely, had to do with the relocation (forced or voluntary) of a signifi cant group of people and the consequent development of the area up to the future Wroclaw. Against this backdrop, Wroclaw itself emerges as a unique element. For one, it was located on the periphery of the settlement cluster, and from the point of view of its inhabitants at the time, perhaps on foreign, not entirely safe ground. Crucial here is the strategic location of the strong hold, at the Odra crossing and on the route running from Greater Poland to Bohemia. Contrary to wide-spread as sumptions, however, the defensive structures on Ostrów Tumski were not built at the intersection of trade routes, as is usually believed. The north-south route probably already existed, but it was around the middle of the 10th century that this connection became more important. At that time, the communication role of the Odra river also increased, as evidenced by the appearance of the first treasure hoards, as well as a number of imports found at sites near the river valley. Looking more closely at the
communication route that the Odra probably already formed from the middle of the 10th century, we see 1) near its source a “northern form” stronghold in Opava-Kylesovice, perhaps acting as a kind of trade hub, 2) in the middle course of the river a saturation of southern elements combined with a dy namically developing economy of local communities, 3) while in the lower course a concentration of silver deposits from the middle of the 10th century. Between these lands, and in the vicinity of places hiding treasures of early prov enance, the Wroclaw stronghold was founded in the 960s. Given the specific time of investment on the Odra’s holm and the rapid growth of the role of the Odra in this period, it is worth considering whether the development of this trade route and the construction of the first stronghold on Ostrów Tumski was not the result of an agreement between the Piasts and the Premyslids, in the era of the alliance be tween these families that was sealed by the marriage of the daughter of Czech ruler Boleslav I the Cruel to Mieszko I, ruling from Wielkopolska. The transformations occurring in the stronghold’s defen sive structures symbolically, as it were, portray the entire “life” of the stronghold from the time of its establishment to its twilight. The cycle of its development begins with the establishment of a small stronghold in the central part of the island, something which reflects both its still negligible importance at the time, along with its potential functions. It was probably intended by its builders as just a stronghold along a route, not meant
to impress with the size of the ramparts and the square metrage of its interior, but rather
420 Wrocław: the early medieval stronghold on Ostrów Tumski — “Cathedral Island” - Summary as a trans-shipment point and a kind of symbolic marking of guardianship, not so much over the land, but over the communication route. This was a form of fortress suitable for its (hypothetical) function, and one that finds analogies in other solutions of this type from that time (e.g., Opava-Kylesovice). It seems highly likely that this initial invest ment on Wroclaw’s Ostrow Tumski was simply unsuccessful. Perhaps the reason for this organizational fiasco was the temporary collapse of intensive trade during the crisis of the influx of oriental silver, or, as seems even more likely, the unregulated status of the area, which, being “a no man’s land”, quickly became the object of a dispute between the Piasts, the Pfemyslids - and perhaps the local community, too. Such a state of affairs would explain the problems in grasping the oldest settlement horizon for the Wroclaw stronghold, as well as the fact that the ramparts of this ini tial defensive structure were probably never completed. The territorial and political takeover of the Odra as a border by the Piasts around 985 completely changed the countenance of Ostrów Tumski. New, powerful fortifications were erected, ones covering the smaller western part and the extensive eastern part, thereby occupying most of the is land. In this way, a vast stronghold of 6 hectares was creat ed, one befitting new, important functions as the center of the Piast state. Most notable here are the fortifications sur rounding the smaller stronghold.
It actually had a small area of less than 0.5 hectares, the lion’s share of which was oc cupied by the ramparts themselves. However, it was prob ably not the practical reasons, but the social need to mani fest power by creating monumental fortifications that determined the specific shape of the entire fortifications on Ostrów Tumski. This new countenance of the Wroclaw stronghold was marked not only in the form of the defensive structures themselves, but also in the material culture of its inhabit ants. Indeed, from the late 10th century it is very rich and varied. Among the objects dated to this period, the elite strand stands out clearly, legible not only in the occurrence of such accessories as ornaments or elements of equestrian equipment, but also evident in the products of daily use intended for both men and women. This significant opu lence, which certainly translates into everyday comfort, is also a feature of other centers of power in the Polish lands of the 10th century, while for the people of the time it may have been one of the reasons for accepting the “new” power and organizational system that the emerging Piast state brought with it. It is generally assumed that together with the develop ment of stronghold organization came the construction of a broader economic base, at least for the main centers. In deed, in the first stage of the functioning of the defensive structure on Ostrów Tumski, we do not see in Wroclaw the existence of such a hinterland, either in material culture or in the settlement structure. Surviving bone remains from that time do not
indicate that the area surrounded by ram parts had permanent external victualing at that time. It seems that cattle were still kept on the island at that time, while the diet was probably supplemented with game. Tools associated with tillage, the presence of which has not yet been found at similarly dated surrounding sites, are also not uncommon at the Wroclaw stronghold in the 1 Oth and 11th centuries. Although in the second half or at the end of the 1 Oth century a number of settlements appear in the im mediate vicinity of Wroclaw, which hypothetically could have provided agricultural and livestock facilities for the stronghold, they were not — as stated — permanent: a sig nificant number of them did not even survive until the first decades of the 11th century. They were probably liquidated during the reorganization of the surrounding settlement, which seems to have taken place ca. 1000 AD. At that time, with local settlements disappearing, some of the nearby minor fortified settlements were reduced, while on Ostrów Tumski itself a density of settlement is recorded that clearly indicates that part of the local population moved (or was moved) to the stronghold. The period from the late 10th and early 11th centuries is also reflective of the importance of Wrocław in the entire geopolitical system of the Polish lands. In the year 1000, a Polish bishopric was established here, something that significantly raised the status of the stronghold and made Wroclaw one of the most important centers of Piast power and, in the long run, the regional capital of Śląsk (Silesia).
Notwithstanding this, there are many indications that the year 1000 was not such a significant caesura in the history of Wrocław. Indeed, it seems that already in the 980s the stronghold was being developed as one of the main centers in this part of Mieszko Is emerging domain. In addition to its monumental foundation and rich material culture, the socio-topographical countenance of Ostrów Tumski also draws attention. For it seems that not only the local popula tion, but also numerous newcomers from different parts of Polish lands, as well as from beyond, had a very significant share in its foundation and early functioning. The presence is not to be excluded of even larger groups originating from Wielkopolska (Greater Poland) and Kujawy (Kuyavia), Po morze (Pomerania), and perhaps also individuals from Scandinavia and Rus’. Among the “outsiders” were no doubt both specialized manufacturers and warriors. Traces of the presence of warriors — especially, as it seems, of mounted warriors - are clearly legible in the material culture of Wroclaw’s Ostrów Tumski at the end of the 10th and in the first half of the 11th century. After the crisis of the 1030s, this occupational group was to disappear from the stronghold, which, as is often pictured, would have been largely destroyed and affected by numerous signs of social and economic collapse. It was believed that during the unrest and, above all, the so-called pagan uprising, the cathedral and ramparts of the stronghold were destroyed, the “subur-
Wrocław: the early medieval stronghold on Ostrów Tumski — “Cathedral Island” — Summary bium” was burned, while within the castrum minus stood a wooden building interpreted as a pagan temple. The unrest of the time was also to lead to a significant impoverishment of the population living on Cathedral Island. It seems that these statements need to be verified to a large extent. In fact, there is no indication that a signifi cant part of the wooden buildings were burned down in the second quarter of the 11th century, and it has even been stated that fires occurred less frequently in these times than in other periods. There is also no clear evidence that the ramparts were burned and destroyed during the troubled era of the 1030s. Rather, they seem to have been demol ished because of the need to expand the acreage of the smaller stronghold, and this may have happened already in the early 11th century. Finally, the issue of the pagan temple is questionable. The puzzling wooden building discovered on the rampart of the castrum minus, may have had another purpose (the home of a ruling dignitary?, a structural ele ment of the fortifications?), although its unique function remains unquestioned. Finally, the postulated decline in the standard of living of the population in the Wroclaw strong hold at this time was not found. On the contrary: the sec ond quarter of the 11th century looms as a period of the greatest prosperity in the history of the site, while the fol lowing decades are only slightly inferior in splendor. It seems, therefore, that the hypotheses about the de
struction and crisis of the 1030s at the Wroclaw stronghold are greatly exaggerated. One can’t help but feel that, with regard to other centers as well, some interpretations are aligned with the political events of the time, as recorded in written sources. It speaks volumes that archeologists con nect all material manifestations indicating the longer per sistence of traditional beliefs and various kinds of unusual behavior precisely with the time of the pagan backlash, even if we do not have precise dating — and even when we note clear chronological discrepancies. In the main state centers such as Giecz and Ostrów Lednicki in Greater Poland, sa cred buildings continued to function after the times of cri sis, while the reasons for the abandonment of work on some objects from the period of the first monarchy, such as the palatium in Giecz, are not at all clear and cannot be une quivocally connected with the stage of collapse of the Piast domain. It seems that these centers emerged from the pe riod of crisis with their demographic potential not as de pleted as is often portrayed, as evidenced by their intensive development in the second half of the 11th century. The collapse of some of the strongholds and unfavorable changes in the settlement structure, manifested in its reduc tion, are also often connected with the turmoil of the 1030s. Yet analysis of settlements in the immediate vicinity of Wroclaw, as well as in the wider areas of Silesia, shows that significant transformations in the network of settle ments and fortified settlements had already taken place
earlier. As mentioned, their first wave may have taken place 421 ca. 1000 AD. It is not out of the question that the second wave occurred almost literally on the eve of the crisis namely, between the first and second quarters of the 11th century, or perhaps even in the early 1130s. It also seems that these transformations were planned, deliberate, and not triggered by a political breakdown. Such measures may have been primarily aimed at reducing the number of strongholds needing to be maintained both economically and technically, as well as at grouping the population in larger centers, as this would have allowed for more efficient control of subjects. We find a reflection of such efforts not only in the analysis of local settlement patterns, but also in the development plan of Ostrów Tumski itself. The intensi fication of the settlement of the stronghold space, along with a change in its development, can be seen first ca. 1000 AD then in the second quarter of the 11th century, the era of the crisis. The period between the first and second quarters of the 11th century is also marked by a telltale transformation in the field of material culture. For at that time, both in Wroclaw itself and at other Lower Silesian sites, there was a distinct qualitative transformation in ceramics: archaic vessels, still made to the standard of so-called tribal times, and transitional forms disappeared - with “early Polish” ceramics, characterized by a unified style and very good workmanship, gaining a clear predominance. As indicated by fairly precise determinants in the form of stratigraphy
and dendrochronology, this change took place very quickly, within about two decades. There seems to be a dynamic development in other areas of life during this time, as well. Horseshoes appear for the first time, and the inhabitants of the stronghold of Wroclaw, but also of other centers, seem to be enjoying all kinds of abundance. This state of affairs was to be violently interrupted by the dramatic events of the 1030s, changing as they did the po litical and organizational face of Polish lands. It is believed that the king’s own regiments were liquidated, and the military function of the strongholds was severely curtailed. However, the set of finds from Wroclaw’s Ostrów Tumski leads one to believe that even if such changes took place, they had the character of a long-term process rather than a revolution in social relations, which may even have been highly inadvisable at the time of Kazimierz the Restorer’s recovery of power and attempts to stabilize the rather frag ile, at least initially, internal order in the shattered state. It seems that the period of profound transformations, one perhaps much more fraught with consequences than the much-sung crisis of the 1030s, were the last decades of the 11th century and the beginning of the 12th. The changes taking place at that time actually affected all areas of life - political, economic, and social, with the foreground being not the events of the time at all, but rather the farreaching transformations of an economic nature. Already in the time of Bolesław the Bold (r. 1058—1079), the intro-
422 Wrocław: the early medieval stronghold on Ostrów Tumski — “Cathedral Island” - Summary duction into circulation of more and more coins, including those of native origin, has been observed. This trend is still evident during the reign of the next Piasts - Władysław Herman and Bolesław the Wrymouth. It is not known to what extent this was an effect and to what extent it was a cause of the start of larger-scale exploitation of silver-bear ing lead ores on the border of Małopolska (Lesser Poland) and Śląsk (Silesia), which made it possible for the rulers to become at least partially independent of Western silver sup plies. These changes also had a very significant impact on the entire economic system of the strongholds’ functioning. From the late 11th century onward, in Wrocław itself, but also in other significant centers, we see the occurrence of a much greater number of numismatic items within the strongholds themselves and in their immediate surround ings, while somewhat less frequent are the treasure hoards deposited at a greater distance from these centers. Also ap pearing in the space surrounded by ramparts are zones of trade exchange, which, as the Wrocław example shows, functioned there as long as until ca. 1200 AD. Another highly significant change is the fact that it is only at the end of the 11th or beginning of the 12th cen tury that elite equestrian weaponry and armor disappears from the Wrocław stronghold. At that time there was also a fundamental transformation in the entire material culture of the site, which allows us to assume that this is when war
riors and their families were leaving the stronghold. This possibility is indicated by the rapid advancement of smaller and medium-sized stronghold centers precisely ca. 1100 AD and the appearance of a number of luxury items and armaments within those centers. This transformation may have been a consequence of the separation of districts to the young princes under Władysław Herman and the desire to demilitarize the larger strongholds, whose regiments could pose a real threat to the supreme power. The youth of Bolesław the Wrymouth (b. 1086), com memorated by Gall Anonim, was a period typified by the very significant role of the nobility. We do not know when this social group began to build its position, though it was presumably after the crisis of the 1030s. Nevertheless the time of the late 11th and early 12th centuries seems to be very important for the development of private and ecclesiasti cal domains. At that time, far-reaching changes in the settle ment structure of the environs nearer and farther from Ca thedral Island can be seen in Wroclaw, something most likely related to significant ownership transformations in the area. The most important aftermath of these transformations, however, was not so much the emergence of private for tunes and the advancement of local families headed by the Włostowice family, but the formation of a broader settle ment base around Wroclaw, as well as around other impor tant centers of the Piast state. Only then did the tools as sociated with tillage, previously quite numerous, disappear from the stronghold — only to appear at
sites several kilom eters away from the center, mainly in areas newly settled from the late 11th century. This seems to have allowed for a more efficient and effective collection of duties under du cal law. Tangible evidence for this rather bold interpretation can be found in the fact that the granaries uncovered on the Wroclaw stronghold dating from the first decades of the 12th and well into the 13th century are marked by their larger dimensions and abundance, and certainly did not function as backyard warehouses like the structures recog nized for earlier periods. Despite the lack of harvesting tools, however, equipment needed for crop processing such as querns and roasters remained on Ostrów Tumski, where they were concentrated in the zone where granaries were also discovered. Along with agriculture, a broader livestock supply for Wroclaw’s Ostrów Tumski was also taking shape. As analysis of animal remains has shown, meat was supplied to the stronghold from at least the first half of the 11 th century. In the 12th century, however, a change of sorts takes place. After a period of some destabilization, most likely related to settlement transformations, a new model of supply is pro duced, no longer covering only the area enclosed by ram parts, but also the nearest settlements. Despite conjectures that the stronghold of Wroclaw was inhabited in the 12th century mainly by people associated with the Church, the picture of material culture seems rather to indicate the involvement of a significant part of the island’s population in trade and rather specialized manufac
turing activity involving the manufacture of metal and glass jewelry and non-ferrous metallurgy in the broadest sense. Similar types of economic activity were also observed in other centers. A feature of Wroclaw, as well as other centers at the time, is also that of an orientation toward larger-scale production, offering the customers of the time less exclusive but more accessible and arguably cheaper products. Con trary to the opinion of a slow decline in the stature of strongholds from the 12th century onward, the present data indicate that their role changed during this period. From centers of military importance, they transformed into ad ministrative and manufacturing centers, focusing all the most important aspects of economic life, with commodity and commodity-money exchange at the forefront. The next turning point in the history of the Wroclaw stronghold occurred ca. 1200 AD. By then, the settlement on the left bank of the Odra river, which was to give rise to todays city, was already developing rapidly. Ostrów Tumski was becoming empty. Moving to the other side of the river along with the people was all activity related to metallurgy, probably also glass-making and jewelry-making, and above all, lucrative trade. However, traces of the former splendor can be seen on the island. The material culture is still marked by its elitist nature, although in the objects of daily use (ceramics) and the structure of meat consumption no innovations have been recorded of the kind that clearly
Wrocław: the early medieval stronghold on Ostrów Tumski - “Cathedral Island” - Summary imprint themselves on the finds from the area of the town then forming. Ostrów Tumski remains completely on the sidelines of these transformations and seems to be stuck in an archaic system of ducal law stipulating the delivery of various goods to the stronghold. The reason for this state of affairs should probably be seen in the fact that, although the stronghold was already deprived of its military, economic, and prestigious function, it continued to play the role of a ducal residence and did not actually lose that until the end of the 13th century. This is not changed even by the fact that from the middle of that century more and more land within the castrum maius passed into the hands of the Church. This does not negate the role of Cathedral Island as a residential space - in fact, it even substantiates it. The picture of the transformations taking place at the Wroclaw stronghold from the second half of the 10th to the 13th century illustrates not only the fate of this par ticular center, as it vividly demonstrates that during its existence there were ceaseless transformations. It is usually believed that fortified settlements performed administra tive, residential, military, cultic, and also economic func tions. Researchers here are remarkably unanimous (e.g., S. Moździoch 1990: 46-92; 2002, 193-220; Μ. Da nielewski 2016: 170-303; H. Kóćka-Krenz 2016: 27—31; S. Rodak 2017: 257—260), and all these aspects are often mentioned in the proverbial single breath. An analy sis of the
history of Ostrów Tumski fully confirms this picture, although it shows that the island’s role was able to change dramatically, and in a short period of time. Just as 423 the political system of the first and second Piast monar chies was transformed (S. Gawlas 2000: passim·, K. Fokt 2Q22-. passim), the transformation in socio-economic fields was even more dynamic, and these phenomena should be studied in conjunction with each other. The model presented for the development of the Wroclaw stronghold and its hinterland certainly has a number of shortcomings. The main one is that in order to prove its validity it would be necessary to carry out this type of analysis for the other leading centers, and although an attempt was made to investigate the situation of other main strongholds as well, this task was significantly hampered by the scarcity of data on the chronology of certain phenom ena. It would also be impossible to study the development of each of these places in detail, as this is a research field for many separate monographs. Nor were all the research goals realized. An attempt to establish the time of the formation of the service settlements and their synchronization with the development of overall settlements was unsuccessful. It was possible only to establish that the formation of the broader settlement base ofWroclaw had a completely different course and a somewhat later date than previously assumed. Perhaps the infrastructure associ ated with the hunting service also has an earlier genesis. However, these issues require refinement and further re search, for
the assumptions presented here are preliminary and should be treated as a starting point for a broader discus sion, rather than as a solution to a number of problems crucial to the organization of the Piast domain.
SPIS RYCIN, WYKRESÓW I TABEL List of figures, graphs, and tables Rozdział I Wstęp I Introduction Rye. 1. Wrocław Ostrów Tumski. Plan obszaru dawnej wyspy z za znaczonymi wykopami badawczymi; oprać. K. Chrzan, A. Pankie wicz; 1 - wykopy archeologiczne, 2 - budynki, 3 - dawny bieg Odry Fig. 7. Fragment of a map of Wrocław from 1818 following the tearing down of the fortifications, with the marked outline of the bastion "Skacząca Gwiazda” (Shooting Star) and the onetime course of the Odra; https://polska-org.pl/799004,foto.html?idEntity= 554903 Rye. 8. Ostrów Tumski na planie Weinerów z 1562 r.; za: https:// bibliotekacyfrowa.pl/dlibra/publication/120883/edition/110177 Fig. 1. Wrocław Ostrów Tumski. A map of the area of the former holm with research excavations indicated; elab. K. Chrzan, A. Pan kiewicz; 1 - archaeologic excavations, 2 - buildings, 3 - the former course of the Odra Fig. 8. Ostrów Tumski on the map by the Weiners from 1562; https://bibliotekacyfrowa.pl/dlibra/publication/120883/edition/ 110177 Rye. 2. Wroclaw Ostrów Tumski. Badania w obrębie wykopu VI w 1952 r.; fotografia z Archiwum LAiE PAN we Wrocławiu Rye. 9. Zarys wrocławskiej wyspy tumskiej oraz X-wiecznych gro dów w części wschodniej i zachodniej; za: J. Kaźmierczyk 1991: ryc. 5 (z modyfikacjami) Fig. 2. Wrocław Ostrów Tumski. Research within trench VI in 1952; photography from the archives of ІАіЕ PAN in Wrocław Rye. 3. Wrocław Ostrów Tumski. Rekonstrukcja grodu w wizji W. Kóćki i E. Ostrowskiej; za: S. Moździoch 2004: fig. 16 Fig. 3. Wrocław Ostrów Tumski. Reconstruction of the stronghold as
envisioned by W. Kóćka and E. Ostrowska; from: S. Moździoch 2004: fig. 16 Rye. 4. Józef Kaźmierczyk (z prawej) w czasie badań terenowych Ostrowa Tumskiego, lata 80. XX w; fotografia z Archiwum IA UWr, digitalizacja w ramach projektu: https://historianaslajdach.pl/ project/ostrow-tumski/ Fig. 4. Józef Kaźmierczyk (on the right) during excavations on Ostrów Tumski in the 1980s; photography from the archives of the IA UWr, digitalization carried out within the project: https:// historianaslajdach.pl/project/ostrow-tumski/ Rye. 5. Wrocław na mapie fizycznej Polski; podkład za https:// de.wikipedia.org/wiki/Datei:European_Union_relief_laea_location_map.svg z modyfikacjami Fig. 5. Wrocław shown on a topographical map of Poland; https:// de.wikipedia.org/wiki/Datei:European_Union_relief_laea_location_map.svg with modifications Fig. 9. An outline of Wroclaw’s holm called Tumski and of the 10th-century strongholds in the eastern and western parts; from J. Kaźmierczyk 1991: fig. 5 (with modifications) Ryc. 10. Wroclaw Ostrów Tumski, wykop IIIA/2-3 warstwa B6-B7. Halerz wybity po 1362 r.; fot. A. Pankiewicz Fig. 10. Wrocław Ostrów Tumski, trench IIIA/2-3 layer B6-B7. Heller minted post 1362; photo. A. Pankiewicz Ryc. 11. Tzw. ośrodki centralne, na tle zarysu granic domeny Mieszka I; za: Μ. Kara 2009: ryc. 88; 1 - główne grody piastowskie; 2 — grody niższego szczebla administracji państwa; 3 — dendrodaty informujące o chronologii budowy lub przebudowy grodu; 4 - obszar pierwotnej domeny Piastów (ziemia gnieźnieńska z peryferią); 5 - zasięg Civitas Schinesghe w końcu X w. Fig. 11.
Leading centers within the borders of Mieszko Is domains; from Μ. Kara 2009: fig. 88; 1 — main Piast strongholds; 2 - strong holds of the lower level of state administration; 3 - dendrodates informing about the chronology of construction or reconstruction of the stronghold; 4 - the area of the original domain of the Piast dynasty (Gniezno land with its periphery); 5 - range of Civitas Schinesghe at the end of the 1 Oth century Rye. 6. Rekonstrukcja biegu Odry i wyglądu wysp odrzańskich we wczesnym średniowieczu; za J. Badura 2010: rye. 1 Wykres 1. Wroclaw Ostrów Tumski. Liczebność dat dendrochronologicznych pozyskanych ze stanowiska Fig. 6. Reconstruction of the course of the Odra and its holms in the early Middle Ages, from J. Badura 2010: fig. 1 Graph 1. Wrocław Ostrów Tumski. The amount of dendrochronological dates obtained from the site Rye. 7. Fragment planu Wrocławia z 1818 r. po rozbiórce fortyfi kacji z zaznaczonym zarysem bastionu „Skaczącej Gwiazdy” i daw nego przebiegu Odry; za https://polska-org.pl/799004,foto.html? idEntity=554903
442 Wrocław. Gród na Ostrowie Tumskim we wczesnym średniowieczu Rozdział II Pierwszy okres funkcjonowania grodu - do schyłku X w. | The first period of the stronghold’s functioning: to the close of the 10 th century. Rye. 12. Wrocław Ostrów Tumski. Ceramika odkryta w najstar szych poziomach Pałacu Biskupiego; za: J. Kaźmierczyk 1957: ryc. 1-2 Fig. 12. Wrocław Ostrów Tumski. Pottery discovered in the earliest layers of the Bishops Palace; from J. KaŹMIERCZYK 1957: fig. 1-2 Ryc. 13. Wrocław Ostrów Tumski. Ślady „orki” odkryte w spągu nawarstwień i podwalina wału odkryta w wykopie III/K; fotografia z Archiwum IA UWr; digitalizacja w ramach projektu: https:// historianaslajdach.pl/project/ostrow-tumski/ Fig. 13. Wrocław Ostrów Tumski. Traces of “tillage” in the lower layers, and the base of ramparts discovered in trench III/K; photo graphy from the archives of IA UWr; digitalization carried out within the project: https://historianaslajdach.pl/project/ostrowtumski/ Ryc. 14. Wroclaw Ostrów Tumski. Ślady „orki” odkryte w spągu nawarstwień i podwalina wału odkryta w wykopie IIIF; fot. K. By kowski, Μ. Opalińska-Kwaśnica Fig. 14. Wrocław Ostrów Tumski. Traces of “tillage” in the lower layers, and the base of ramparts discovered in trench IIIF; photo. K. Bykowski, Μ. Opalińska-Kwaśnica Ryc. 15. Wroclaw Ostrów Tumski, wykop III/O. Faszyna pod konstrukcją wału; fotografia z Archiwum ІАіЕ PAN we Wro cławiu Fig. 15. Wrocław Ostrów Tumski, trench III/O. Fascine below the construction of the ramparts; photography from the archives of IAiE in Wroclaw Ryc. 19. Wrocław Ostrów Tumski,
środkowa część grodu. Plan zabudowy być może przed wzniesieniem młodszych fortyfikacji (przed 985 r.?); 1 — obiekty zrębowe, 2 — obiekty plecionkowe, 3 — obiekty (konstrukcja nieokreślona), 4 - obiekty palisadowe, 5 — układy drewna, 6 - ulice, 7 — faszyna, 8 - wkopy Fig. 19. Wrocław Ostrów Tumski, central part of the stronghold. A map of the constructions, perhaps before the erection of the second phase of fortifications (before 985?); 1 - log structures, 2 - wattle structures, 3 - structures (unspecified structure), 4 - pa lisade structures, 5 - timber layouts, 6 - streets, 7 - fascine, 8 - younger digs under constructions Ryc. 20. Wrocław Ostrów Tumski, wykop III/K. Widok na belki hakowe wału; fotografia z Archiwum IA UWr; digitalizacja w ramach projektu: https://historianaslajdach.pl/project/ostrow-tumski/ Fig. 20. Wrocław Ostrów Tumski, trench III/K. View of the ram parts hook beams; photography from the archives of IA UWr; di gitalization carried out within the project: https://historianaslajdach. pl/project/ostrow-tumski/ Ryc. 21. Wrocław Ostrów Tumski, wykop IIIF. Widok na belkę ha kową wału; za: A. Limisiewicz, K. Bykowski et al. 2015: ryc. 6 Fig. 21. Wrocław Ostrów Tumski, trench IIIF. View of the ramparts hook beam; from A. Limisiewicz, K. Bykowski et al. 2015: fig. 6 Ryc. 22. Wrocław Ostrów Tumski, wykop I-II/K. Widok na belki hakowe wału; fotografia z Archiwum LA UWr; digitalizacja w ra mach projektu: https://historianaslajdach.pl/project/ostrow-tumski/ Fig. 22. Wrocław Ostrów Tumski, trench I-II/K. View of the ram parts hook beams; photography from the
archives of IA UWr; di gitalization carried out within the project: https://historianaslajdach. pl/project/ostrow-tumski/ Ryc. 23. Wroclaw Ostrów Tumski, wykop I-II. Konstrukcja wału (warstwa Z); za: J. KAŹMIERCZYK et al. 1980: ryc. 1 (z modyfika cjami) Ryc. 16. Wroclaw Ostrów Tumski. Plan stanowiska z zaznaczonymi śladami „orki” i wysokością podłoża naturalnego; 1 - wysokość m n.p.m., 2 - wykopy archeologiczne, 3 - budynki, 4 - budowle sakralne, 5 - ślady „orki” Fig. 23. Wrocław Ostrów Tumski, trench I-II. Construction of the ramparts (layer Z); from J. KAŹMIERCZYK ET AL. 1980: fig. 1 (with modifications) Fig. 16. Wrocław Ostrów Tumski. A map of site, highlighting tra ces of “tillage” and the height of the grounds natural lay; 1 - height m.a.s.L, 2 - archaeological excavations, 3 - buildings, 4 — sacral buildings, 5 - traces of “tillage” Ryc. 24. Wroclaw Ostrów Tumski, wykop IIIF. Konstrukcja wału (warstwa G); za: A. Limisiewicz, K. Bykowski et al. 2015: ryc. 6; 1 - belka, 2 - dranica, 3 - słup, 4 - negatyw, 5 - rekonstrukcja Ryc. 17. Wrocław Ostrów Tumski, wykop IIIA/1. Jamy w calcu i relikty najstarszego zagospodarowania wyspy (jednostki H, G, F oznaczone kolorem różowym) na tle zabudowy z warstwy C2 (ozna czonej kolorem czarnym), datowanej na 2. ćwierć XI w.; za: J. Kaź mierczyk 1995: ryc. 16, 39 (z modyfikacjami) Fig. 17. Wrocław Ostrów Tumski, trench IIIA/1. Pits in the natural sandy ground and relics of the islands earliest development (units H, G, F marked in pink) against the background of buildings from layer C2 (marked in black), dated to the second quarter
of the 11th century; from J. Kaźmierczyk 1995: fig. 16, 39 (with modifications) Ryc. 18. Wrocław Ostrów Tumski. Zarys najstarszego wału (2. po łowa X w.), zlokalizowanego w centralnej części wyspy; 1 — wykopy archeologiczne, 2 — budynki, 3 — dawny bieg Odry, 4 — przebieg wału z 2. połowy X w. Fig. 18. Wrocław Ostrów Tumski. Outline of the earliest rampart (second half of the 10 th century), localized in the central part of the holm; 1 — archaeological trenches, 2 — buildings, 3 — the former course of the Odra, 4 — the course of the rampart from the second half of the 10th century Fig. 24. Wrocław Ostrów Tumski, trench IIIF. Construction of the ramparts (layer G); from A. Limisiewicz, K. Bykowski et al. 2015: fig. 6; 1 - beam, 2 - plank, 3 - wooden pole, 4 - negative, 5 - reconstruction Ryc. 25. Wrocław Ostrów Tumski, ul. św. Marcina 10, wykop za chodni, półka nr 2. Plan odkrytych umocnień; rysunek na podsta wie B. Czerska et al. 1996: ryc. 11 i 22 (z modyfikacjami) Fig. 25. Wrocław Ostrów Tumski, 10 St. Marcin str., western trench, shelf no. 2. Map of the discovered strengthenings; illus. on the basis of B. CZERSKA ET AL. 1996: fig. 11 and 22 (with modi fications) Ryc. 26. Wroclaw Ostrów Tumski, wykop VIII. Widok konstrukcji wału; za: E. Ostrowska 1961b: ryc. 8 Fig. 26. Wrocław Ostrów Tumski, trench VIII. View of the con struction of the ramparts, from E. OSTROWSKA 1961b: fig. 8
Spis rycin, wykresów i tabel Rye. 27. Wroclaw Ostrów Tumski, wykop VIII. Profil konstrukcji wału; za: E. Ostrowska 1961b: ryc. 8 Fig. 27. Wrocław Ostrów Tumski, trench VIII. Profile of the con struction of the ramparts; from E. Ostrowska 1961b: fig. 8 Ryc. 28. Wrocław Ostrów Tumski. Plany wykopów Ι-V, VTI, VIII na tle siatki arowej, z widokiem konstrukcji wału w wykopach VII i VIII. Oprać. K. Chrzan na podstawie dokumentacji z Archiwum ІАІЕ PAN we Wrocławiu Fig. 28. Wrocław Ostrów Tumski. Maps of the trenches I-V, VII, VIII on the backdrop of the areal network, with a view of the con struction of the ramparts in trenches VII and VIII; elab. K. Chrzan on the basis of documentation from the archives of IAiE PAN in Wrocław Ryc. 29. Wroclaw Ostrów Tumski. Rekonstrukcja przebiegu wału ze schyłku X w.; 1 - przebieg wału z końca X w., 2 — odkryte odcin ki wałów Fig. 29. Wrocław Ostrów Tumski. Reconstruction of the run of the ramparts at the close of the 10th century; 1 - run of the ramparts at the close of the 10th century, 2 - uncovered fragments of ram parts Ryc. 30. Wrocław Ostrów Tumski, katedra. Konstrukcje wału (?) odsłonięte w 1953 r.; fotografia z Archiwum IAiE PAN we Wro cławiu Fig. 30. Wrocław Ostrów Tumski, cathedral, construction of the ramparts (?) uncovered in 1953; photography from the archives of IAiE in Wrocław Ryc. 31. Wrocław Ostrów Tumski, środkowa część grodu. Plan zabu dowy być może po wzniesieniu młodszych fortyfikacji (po 985?/około 985?); legenda patrz ryc. 19 Fig. 31. Wrocław Ostrów Tumski, central part of the stronghold. The map of the buildings
imagined after the erection of the second phase of fortifications (post 985?/approx. 985); for the legend, see fig· 19 Ryc. 32. Osadnictwo we Wrocławiu i na jego przedpolu w 2. poło wie X i pierwszych dekadach XI w.; oprać. S. Rodak; 1 - grodzisko, 2 - cmentarzysko szkieletowe, 3 - cmentarzysko szkieletowe ?, 4 - osada, 5 - ślad osadniczy, 6 — moneta, 7 - skarb Fig. 32. Settlement in Wrocław and its surroundings in the second half of the 10 th century and the first decades of the 11th century; elab. S. Rodak; 1 - stronghold, 2 - skeleton cemetery, 3 - skeleton ce metery (?), 4 — settlement, 5 - settlement trace, 6 — coin, 7 - hoard Ryc. 33. Osadnictwo we Wrocławiu i na jego przedpolu w 2. poło wie X i pierwszych dekadach XI w. wraz z nazwami odnoszonymi do tzw. osad służebnych; oprać. S. Rodak; 1 — osady służebne, 2 - grodzisko, 3 - cmentarzysko szkieletowe, 4 — cmentarzysko szkieletowe ?, 5 - osada, 6 - ślad osadniczy, 7 - moneta, 8 - skarb Fig. 33. Settlement in Wrocław and its surroundings in the second half of the 10th century and the first decades of the 11th century, together with the nomenclature for the servant settlements; elab. S. Rodak; 1 — servant settlement, 2 - stronghold, 3 - skeleton ce metery, 4 - skeleton cemetery (?), 5 - settlement, 6 - settlement trace, 7 - coin, 8 - hoard | List of figures, graphs and tables 443 Rozdział III Drugi okres funkcjonowania grodu — od przełomu X i XI do około połowy XI w. I The second period of the stronghold’s functioning: from ca. 1000 AD to the mid-11th century Ryc. 34. Wrocław Ostrów Tumski. Ceramika z (znad?)
konstrukcji wału w wykopie VIII(?); za: J. KAŹMIERCZYK et al. 1974: ryc. 4 Fig. 34. Wrocław Ostrów Tumski. Pottery from (from above?) the construction of the ramparts in trench VIII(?) ; from J. KAŹMIERCZYK ET AL. 1974: fig. 4 Ryc. 35. Wrocław Ostrów Tumski. Rekonstrukcja przebiegu wału z XI w.; 1 - przebieg wału z XI w., 2 - odkryte odcinki wału Fig. 35. Wrocław Ostrów Tumski. Reconstruction of the run of the ramparts in the 11th century; 1 - run of the ramparts in the 11th century, 2 - uncovered fragments of ramparts Ryc. 36. Wroclaw Ostrów Tumski, środkowa część grodu. Plan zabudowy około X/XI i być może na początku XI w.; legenda patrz ryc. 19 Fig. 36. Wrocław Ostrów Tumski, central part of the stronghold. Map of buildings ca. 10th/l 1th century, perhaps early 11th century; for the legend, see fig. 19 Ryc. 37. Wrocław Ostrów Tumski, środkowa część grodu. Plan zabudowy w 2. ćwierci XI w.; legenda patrz ryc. 19 Fig. 37. Wrocław Ostrów Tumski, central part of the stronghold. Map of buildings in the second quarter of the 11th century; for the legend, see fig. 19 Ryc. 38. Wroclaw Ostrów Tumski, środkowa część grodu. Plan zabudowy około połowy XI w.; legenda patrz ryc. 19 Fig. 38. Wrocław Ostrów Tumski, central part of the stronghold. Map of the buildings from approx, the mid-11th century; for the legend, see fig. 19 Ryc. 39. Wrocław Ostrów Tumski, wykop ІІЩ warstwa C3. Ulica (?) wyłożona faszyną; za: A. LIMISIEWICZ, K. Bykowski et al. 2015: ryc. 16 (z modyfikacjami); legenda patrz ryc. 24 Fig. 39. Wrocław OstrówTumski, trench IIIF, layer C3. A street (?) laid out in fascine;
from A. LIMISIEWICZ, K. Bykowski et al. 2015: fig. 16 (with modifications); for the legend, see fig. 24 Ryc. 40. Osadnictwo we Wrocławiu i na jego przedpolu w 2. poło wie X i pierwszych dekadach XI w., wraz z próbą rekonstrukcji okolicznych szlaków handlowych; oprać. S. Rodak; 1 — osada, 2 - osada służebna, 3 - skarb, 4 - szlaki handlowe (wg źródeł archeo logicznych), 5-2. poł. Х-l. połXI w., 6 - grodzisko, 7 - cmenta rzysko, 8 - ślad osadniczy, 9 - szlaki handlowe (za: J. NOWAKOWA 1951), 10 - stanowiska zanikłe na początku XI w. Fig. 40. Settlement in Wrocław and its surroundings in the second half of the 10th century and the first decades of the 11th century, together with an attempt to reconstruct the local trade routes; elab. S. Rodak; 1 - settlement, 2 - servant settlement, 3 - hoard, 4 - tra de routes (based on archaeological sources), 5 - 2nd half of the 10th-l. half of the 11th century, 6 — stronghold, 7 — skeleton ce metery, 8 - settlement trace, 9 - trade routes (from: J. NOWAKOWA 1951), 10 — sites disappeared at the beginning of the 11th century
444 Wrocław. Gród na Ostrowie Tumskim we wczesnym średniowieczu Rozdział IV Rozdział V Trzeci okres funkcjonowania grodu - 2. połowa XI oraz prze łom XI i XII w. I The third period of the stronghold’s function ing: from the mid-11th century to ca. 1100 Czwarty okres funkcjonowania grodu - XII-1. połowa XIII w. I The fourth period of the stronghold’s functioning: from the 12th to the mid-13th century Rye. 41. Wroclaw Ostrów Tumski, wykop VI, warstwa V. Pozosta Ryc. 49. Wroclaw Ostrów Tumski. Plan pierwszej fazy zabudowy łości nawierzchni ulicy; za: E. Ostrowska 1960: ryc. 8 zamkowej z 2. połowy XII w. na terenie castrum minus na tle daw Fig. 41. Wrocław Ostrów Tumski, trench VI, layer V. The remains of the surface of a street; from E. Ostrowska 1960: fig. 8 nych wałów obronnych; za: Μ. CHOROWSKA 2017b: ryc. II.3. Oznaczenia elementów wału: 1 - tłusta glina, 2 — warstwa z kon strukcjami drewna (wał), 3 — rekonstruowany przebieg wału Ryc. 42. Wrocław Ostrów Tumski, środkowa część grodu. Plan Fig. 49. Wrocław Ostrów Tumski. Map of the first phase of the zabudowy w 3. ćwierci XI w.; legenda patrz ryc. 19 castle’s construction in the second half of the 12th century in the area of the castrum minus against the backdrop of the former defen Fig. 42. Wrocław Ostrów Tumski, central part of the stronghold. Map of the buildings in the third quarter of the 11th century; for the legend, see fig. 19 Ryc. 43. Wrocław Ostrów Tumski, środkowa część grodu. Plan zabudowy u schyłku XI i na początku XII w.; legenda patrz ryc. 19 Fig. 43. Wrocław Ostrów Tumski, central part of the
stronghold. Map of the buildings in the later 11th century and early 12th cen tury; for the legend, see fig. 19 Ryc. 44. Wroclaw Ostrów Tumski, wykop IIIA/2-3, warstwa sive ramparts; from Μ. CHOROWSKA 2017b: fig. II.3. Rampart marks: 1 - greasy clay, 2 - layer with streaks of wood (rampart), 3 — reconstructed run of rampart Ryc. 50. Wrocław Ostrów Tumski. Plan drugiej fazy zabudowy zamkowej z 4. ćwierci XII w. na terenie castrum minus na tle daw nych wałów obronnych; za: Μ. CHOROWSKA 2017b: ryc. II.6; legenda patrz ryc. 49 Fig. 50. Wrocław Ostrów Tumski. Map of the second phase of the castle’s construction in the fourth half of the 12th century in the area of the castrum minus against the backdrop of the former defen sive ramparts; from Μ. CHOROWSKA 2017b: fig. II.6; for the legend, C2-C1. Wapienna płaskorzeźba z wyobrażeniem Chrystusa; fot. J. Sawicki see fig. 49 Fig. 44. Wrocław Ostrów Tumski, trench IIIA/2-3, layer C2-C1. Ryc. 51. Wrocław Ostrów Tumski. Drewniano-ziemne umocnienia A limestone relief sculpture showing Christ; photo. J. Sawicki grodu w XII i początkach XIII w. wraz z przebudowami z XII w.; za: Μ. CHOROWSKA et al. 2021: ryc. 7; 1 - wał z XII/XIII w., 2 - wał z XI-XII w., 3 - wykopy badacze, 4 - odkryte odcinki wałów, Ryc. 45- Wrocław Ostrów Tumski, wykop IIIA/2-3, warstwa C4. Kostka mozaikowa; fot. J. Sawicki 5 — ślady przebudowy wałów w XII w. ? Fig. 45. Wrocław Ostrów Tumski, trench IIIA/2—3, layer C4. An element of a mosaic; photo. J. Sawicki Fig. 51. Wrocław Ostrów Tumski. Earth and timber strengthenings of the stronghold in the 12th and early 13th
century together with reconstructions from the 12th century; from Μ. CHOROWSKA zacja w ramach projektu: https://historianaslajdach.pl/project/ et al. 2021: fig. 7; 1 - rampart of the 12th/13th century, 2 - ram part of the 11 th/12th century, 3 - research excavations, 4 - un covered fragments of the ramparts, 5 — traces of reconstruction of ostrow-tumski/ the ramparts in the 12th century Ryc. 46. Wrocław Ostrów Tumski, wykop III/K, warstwa B9-8. Budynek 1, zagroda nr 3; fotografia z Archiwum LA UWr; digitali Fig. 46. Wrocław Ostrów Tumski, trench III/K, layer B9-8. Buil ding 1, barnyard no. 3; photography from the archives of LA UWr; digitalization carried out within the project: https://historia naslajdach.pl/project/ostrow-tumski/ Ryc. 52. Wroclaw Ostrów Tumski. Plan zabudowy około połowy XII w.; legenda patrz ryc. 19 Fig. 52. Wrocław Ostrów Tumski. Map of the buildings ca. mid- -12th century; for the legend, see fig. 19 Ryc. 47. Relacja rozmieszczenia cmentarzysk, skarbów i szlaków handlowych we Wrocławiu i na jego przedpolu; za: A. Pankiewicz, Ryc. 53. Wrocław Ostrów Tumski. Plan zabudowy na przełomie S. Rodak2022: ryc. 12 (z modyfikacjami); 1 — cmentarzysko szkie letowe, 2 - cmentarzysko szkieletowe ?, 3 - grób szkieletowy, XII i XIII w.; legenda patrz ryc. 19 4 - skarb, 5 - szlaki handlowe (za: J. NoWAKOWA 1951) AD; for the legend, see fig. 19 Fig. 53. Wrocław Ostrów Tumski. Map of the buildings ca. 1200 Fig. 47. Indication of placement of cemeteries, treasure hoards, and trade routes in Wrocław and its adjacent area; from A. Pankiewicz, Ryc. 54. Wrocław Ostrów
Tumski, wykop IIIE Widok konstrukcji S. Rodak 2022: fig. 12 (with modifications); 1 — skeleton cemetery, 2 — skeleton cemetery (?), 3 — skeleton grave, 4 — hoard, 5 — trade routes (from: J. NOWAKOWA 1951) drewnianych odkrytych w warstwie BI ; za: A. Limisiewicz, K. By kowski et al. 2015: ryc. 32 Fig. 54. Wrocław Ostrów Tumski, trench IIIF. View of the wooden constructions discovered in layer Bl; from A. Limisiewicz, К. By Ryc. 48. Osadnictwo we Wrocławiu i na jego przedpolu w młod szych fazach wczesnego średniowiecza; za: A. Pankiewicz, S. Ro 2022: ryc. 10 (z modyfikacjami); 1 — grodzisko, 2 — osada, 3 — ślad osadniczy kowski et al. 2015: fig. 32 dak Ryc. 55. Osadnictwo we Wrocławiu i na jego przedpolu od schyłku Fig. 48. Settlement in Wrocław and its adjacent area in the earlier phases of the early Middle Ages; from A. Pankiewicz, S. Rodak XI do połowy XIII w.; za: A. Pankiewicz, S. Rodak 2022: ryc. 13; 1 — grodzisko, 2 - osada, 3 - ślad osadniczy, 4 — cmentarzysko szkieletowe, 5 - grób szkieletowy, 6 - skarb 2022: fig. 10 (with modifications); 1 - stronghold, 2 — settlement, 3 - settlement trace Fig. 55. Settlement in Wrocław and its adjacent area from the late 11th century to the mid-13th century; from A. Pankiewicz, S. Ro dak 2022: fig. 13; 1 - stronghold, 2 - settlement, 3 - settlement trace, 4 - skeleton cemetery, 5 - skeleton grave, 6 - hoard
Spis rycin, wykresów i tabel Rozdział VI Gospodarka i kultura materialna mieszkańców grodu wrocław skiego od X do połowy XIII w. | The economy and materiał culture of the inhabitants of the Wrocław stronghold from the 10th to the middle of the 13th century Rye. 56. Wroclaw Ostrów Tumski, wykop I-II/K, warstwa S. Plan poziomu osadniczego z widocznym zespołem spichlerzy, za: J. KAŹMIERCZYK ET AL. 1980: ryc. 13 (z modyfikacjami) | List of figures, graphs and tables 445 Ryc. 64. Wrocław Ostrów Tumski. Zbiór sierpów i półkosków z wykopu HIC (a) oraz IIIB (b-e): a - bez kontekstu; b —war stwa C3; c - warstwa F; d - warstwa E3; e - warstwa E2; za: J. Kaźmierczyk 1995: ryc. 120 Fig. 64. Wrocław Ostrów Tumski. A collection of sickles and cru der such tools from trench IIIC (a) and IIIB (b-e): a - no context; b — layer C3; c - layer F; d - layer E3; e - layer E2; from J. Kaź mierczyk 1995: fig. 120 Fig. 56. Wrocław Ostrów Tumski, trench I—II/K, layer S. Map of the horizontal settlement showing the set of granaries; from J. KAźMIERCZYK et al. 1980: fig. 13 (with modifications) Ryc. 65. Wrocław Ostrów Tumski. Zbiór sierpów i półkosków z wykopu III/K: a, f- warstwa C3; b, h, i - warstwy B9-8; c, d, e - warstwa Cl ; g - warstwa B4; za: J. Kaźmierczyk 1995: ryc. 4, 5 Ryc. 57. Wrocław Ostrów Tumski, wykop IIIA/2-3, warstwa Dl. Budynek spichlerza; za: J. KAŹMIERCZYK 1995: ryc. 85 Fig. 65. Wrocław Ostrów Tumski. A collection of sickles and cru der such tools from trench III/K: a, f — layer C3; b, h, i - layers B9—8; c, d, e — layer Cl; g - layer B4; from J. Kaźmierczyk 1995: fig- 4, 5
Fig. 57. Wrocław Ostrów Tumski, trench IIIA/2- 3, layer Dl. The building of a granary; from J. KAŹMIERCZYK 1995: fig. 85 Ryc. 58. Wrocław Ostrów Tumski, wykop ША/2-З, warstwa D1-C5. Plan poziomu osadniczego wraz z budynkiem interpreto wanym jako spichlerz; za: J. Kaźmierczyk 1995: ryc. 80 (z mody fikacjami) Fig. 58. Wrocław Ostrów Tumski, trench IIIA/2-3, layer D1-C5. Map of the horizontal settlement together with a building interpre ted as a granary; from J. Kaźmierczyk 1995: fig. 80 (with modifi cations) Ryc. 66. Wroclaw Ostrów Tumski. Zbiór sierpów i półkosków z wykopu IIIF: a, c — warstwa Cl; b - warstwa D; d — warstwa C3; za: K. Bykowski, A. LIMISIEWICZ 2015: ryc. 1 Fig. 66. Wrocław Ostrów Tumski. A collection of sickles and cru der such tools from trench IIIF: a, c - layer Cl; b - layer D; d - layer C3; from K. Bykowski, A. LIMISIEWICZ 2015: fig- 1 Ryc. 67. Wroclaw Ostrów Tumski, wykop VI. Znaleziska sierpów: a - warstwa VI, b - warstwa XI/XII. Fotografie z Archiwum ІАіЕ PAN we Wrocławiu Ryc. 59. Wrocław Ostrów Tumski, wykop ΠΙ/Κ, warstwa B8. Plan poziomu osadniczego wraz z budynkiem interpretowanym jako spichlerz; za: J. Kaźmierczyk 1993a: ryc. 64 (z modyfikacjami) Fig. 67. Wrocław Ostrów Tumski, trench VI. A collection of sickles: a - layer XT, b - layer XI/XII. Photography from the archi ves of IAiE in Wrocław Fig. 59. Wrocław Ostrów Tumski, trench Ш/K, layer B8. Map of the horizontal settlement together with a building interpreted as a granary; from: J. Kaźmierczyk 1993a: fig. 64 (with modifi cations) Ryc. 68. Wrocław Ostrów Tumski, wykop VII, warstwa II.
Sierp z zawieszką zamiast trzonka; za: E. Ostrowska 196Ib: ryc. 9: 1 Ryc. 60. Wroclaw Ostrów Tumski, wykop I-II/K, warstwa F. Układ ziaren w budynkach interpretowanych jako spichlerze; za: R. Kosina 1977: ryc. 1 (z modyfikacjami); 1 — konstrukcje drew niane Fig. 60. Wrocław Ostrów Tumski, trench I-II/K, layer F. The lay out of grains in buildings interpreted as granaries; from R. Kosina 1977: fig. 1 (with modifications); 1 — wooden constructions Ryc. 61. Wroclaw Ostrów Tumski, wykop I-II/K, warstwa В. Re konstrukcja spichlerza z XIII w.; za: J. Kaźmierczyk et al. 1975: ryc. 31 Fig. 61. Wrocław Ostrów Tumski, trench I-II/K, layer В. Recon struction of a granary from the 13th century; from J. Kaźmierczyk et al. 1975: fig. 31 Ryc. 62. Wroclaw Ostrów Tumski. Frekwencja sierpów i półkosków w poszczególnych wykopach grodu większego Fig. 62. Wrocław Ostrów Tumski. Frequency of sickles and cruder such tools in individual trenches of the larger stronghold Ryc. 63. Wroclaw Ostrów Tumski. Zbiór sierpów i półkos ków z wykopu IIIA/2-3: a - warstwa Cl; b, c, g, h - warstwa C4; d, e - warstwa E2; f- warstwa D2; i - warstwa C5; j - warstwa F2; za: J. Kaźmierczyk 1995: ryc. 57 Fig. 63. Wrocław Ostrów Tumski. A collection of sickles and cru der such tools from trench IIIA/2-3: a — layer Cl; b, c, g, h - layer C4; d, e - layer E2; f- layer D2; i - layer C5; j - layer F2; from J. Kaźmierczyk 1995: fig. 57 Fig. 68. Wrocław Ostrów Tumski, trench VII, layer II. Sickle with a pendant instead of a handle; from E. Ostrowska 1961b: fig. 9: 1 Ryc. 69. Wrocław Ostrów Tumski, wykop IIIF (filar 3).
Żelazna radlica z dolnych nawarstwień grodu; za: K. Bykowski, A. LimiSIEWICZ 2015: ryc. 1: j Fig. 69. Wrocław Ostrów Tumski, trench IIIF (pillar 3). Iron plow blade from the lower layers of the stronghold; from K. Bykowski, A. LIMISIEWICZ 2015: fig. 1: j Ryc. 70. Wrocław Ostrów Tumski, wykop III/K, warstwa C2. Domnie mane radło drewnienie; za: B. Czerska et al. 1989: tabi. XVIII: a Fig. 70. Wrocław Ostrów Tumski, trench III/K, layer C2. A conjec tured wooden plowshare; from В. Czerska et al. 1989: tabi. XVIII: a Ryc. 71. Wrocław Ostrów Tumski, wykop IIIA/1, warstwa B9. Drewniana stępa in situ·, fotografia z Archiwum IA UWr Fig. 71. Wrocław Ostrów Tumski, trench IIIA/1, layer B9. A wood en millboard in situ·, photography from the archives of IA UWr Ryc. 72. Wrocław Ostrów Tumski, wykop IIIA/1, warstwa B9. Drewniana stępa; fotografia z Archiwum IA UWr Fig. 72. Wrocław Ostrów Tumski, trench ІІІА/1, layer B9. A wood en millboard; photography from the archives of IA UWr Ryc. 73. Wrocław Ostrów Tumski, wykop I—II/K, przemieszane warstwy B-F. Kamienne stępy (?) ; za: J. Kaźmierczyk 1990: ryc. 71 Fig. 73. Wrocław Ostrów Tumski, trench I-II/K, mixed layers B-F. Stone millboards (?); from J. Kaźmierczyk 1990: fig. 71
446 Wrocław. Gród na Ostrowie Tumskim we wczesnym średniowieczu Ryc. 74. Wrocław Ostrów Tumski. Frekwencja występowania żaren w poszczególnych wykopach grodu większego; 1 - żarno, X-XI w., 2 - żarno, XII-XIII w. Ryc. 82. Wrocław Ostrów Tumski, wykop IIIF. Niewielki obiekt plecionkowy, kojec (?); za: A. Limisiewicz, K. Bykowski et al. 2015: ryc. 26 Fig. 74. Wrocław Ostrów Tumski. Frequency of the appearance of quern-stones in specific trenches of the bigger stronghold; 1 — quern-stone, 10th-11th century, 2 - quern-stone, 12th-13th century Fig. 82. Wrocław Ostrów Tumski, trench IIIF. A small wattle object (a pen?); from A. Limisiewicz, K. Bykowski et al. 2015: fig. 26 Ryc. 75. Wrocław Ostrów Tumski. Kamienie Żarnowe odkryte w wykopie IIIF: a-b — warstwa E2—3, działka 2; c — warstwa El, działka 16; d — filar 1, warstwa C2-3, piec; e, g, h - warstwa D, działka 10; i, f- warstwa E2, działka 1; j — warstwa B4, na południe od budynku 2; za: E. Lisowska 2015: ryc. 2 Fig. 75. Wrocław Ostrów Tumski. Quern-stones discovered in trench IIIF: a-b - layer E2—3, section 2; c - layer El, sectionl6; d - pillar 1, layer C2—3, furnace; e, g, h — layer D, section 10; i, f- layer E2, section 1; j - layer B4, to the south of building 2; from E. Lisowska 2015: fig. 2 Ryc. 76. Wrocław Ostrów Tumski, wykop IIIF, warstwa El/D. Depozyt kamieni Żarnowych odkryty pod nawierzchnią placu (?) w warstwie D; fot. K. Bykowski, Μ. Opalińska-Kwaśnica Fig. 76. Wrocław OstrówTumski, trench IIIF, layer El/D. A depo sit of quern-stones discovered below the surface of the square (?) in layer D; photo. K. Bykowski,
Μ. Opalińska-Kwaśnica Ryc. 77. Wroclaw Ostrów Tumski. Kamienie Żarnowe odkryte w wykopie VI: a - warstwa VI/VII; b - warstwa V; c — warstwa I/II; d, f- warstwa IV; e - warstwa I; g - warstwa VF; h - warstwa II; dokumentacja z Archiwum ІАІЕ PAN we Wrocławiu Fig. 77. Wrocław Ostrów Tumski. Quern-stones discovered in trench VI: a - layer VI/VII; b — layer V; c — layer I/II; d, f - layer IV; e - layer I; g - layer VI; h — layer II; documentation from the archives of IAiE PAN in Wrocław Ryc. 78. Wrocław Ostrów Tumski. Fragmenty prażnic odkryte w wykopie IIIA/2 (2. połowa XI w.): a-d, j — warstwa C4, budy nek 1; e-g, к - warstwa C2, ulica (przy budynku); h, i - warstwa C2, budynek 1; rys. N. Lenków Fig. 78. Wrocław OstrówTumski. Fragments of a baking pan dis covered in trench IIIA/2 (second half of the 11th century): a—d, j - layer C4, building 1; e-g, к - layer C2, street (along the build ing); h, i - layer C2, building 1; illus. N. Lenków Ryc. 79. Występowanie narzędzi rolniczych na zapleczu grodu wrocławskiego; 1- żarno, 2 — sierp, 3 — radlica, 4 - prażnica, a — późny XI, XII—1. poł. XIII w., b — młodsze fazy wczesnego śre dniowiecza, c - wczesne średniowiecze (ogólnie) Fig. 79. The presence of farm tools in the hinterland of the Wrocław stronghold; ; 1 - quern-stone, 2 — sickle, 3 - plow, blade, 4 - baking pan, a - late 11th century, 12th-first half of the 13 th century, b - earl ier phases of the early Middle Ages, c — early Middle Age (generally) Ryc. 80. Wrocław Ostrów Tumski. Statystyka występowania szcząt ków kostnych poszczególnych gatunków i grup gatunkowych na
ob szarze grodu; 1 - Świnia, 2 — bydło, 3 — owca/koza, 4 — koń, 5 - pies, 6 — kot, 7 — kura, 8 — gęś, 9 — kaczka, 10 — zwierzęta dzikie Fig. 80. Wrocław Ostrów Tumski. Statistics of the appearance of bone fragments of specific species and species groups within the stronghold; 1 - pig, 2 — bovine, 3 - sheep/goat, 4 - horse, 5 — dog, 6 - cat, 7 - hen, 8 — goose, 9 - duck, 10 — wild animals Ryc. 81. Wrocław OstrówTumski, wykop VI. Niewielki obiekt plecionkowy, kojec (?); za: E. Ostrowska 1959: ryc. 8 Fig. 81. Wrocław Ostrów Tumski. A small wattle object (a pen?); from E. Ostrowska 1959: fig. 8 Ryc. 83. Wroclaw Ostrów Tumski, wykop IIIF. Plan warstwy Β4 z widocznym małym obiektem plecionkowym (kojcem?); za: A. Li misiewicz, K. Bykowski et al. 2015: ryc. 23 (z modyfikacjami); 1 - belka, 2 — dranica, 3 - słup, 4 - negatyw, 5 - rekonstrukcja Fig. 83. Wrocław OstrówTumski, trench IIIF. Map of layer B4 with a small visible wattle object (a pen?); from A. Limisiewicz, K. Bykowski et al. 2015: fig. 23 (with modifications); 1 — beam, 2 - plank, 3 - wooden pole, 4 - negative, 5 - reconstruction Ryc. 84. Wrocław Ostrów Tumski. Grzebienie odkryte na stanowi sku: a - wykop I-II/K, warstwa FI, budynek 7; b - wykop IIID, warstwa E5, wschodnia część wykopu; c — wykop I-II/K, warstwa W, między budynkami 1 i 2; d — wykop III/K, warstwa Gl; e - wykop I—II/K, warstwa T; f - wykop I-II/K, warstwa F1 ; g - wykop III/K, warstwa El-5; h - wykop IIIF, warstwa E2; i - wykop IIID, warstwa E4, na północ od budynku 7; j — wykop IIIA/2, warstwa B8; k —wy kop III/K, warstwa F2, budynek 3; 1 — wykop VI,
warstwa VIII; m — wykop VII, warstwa III; n — wykop I-II/K, warstwa R, budy nek 5; o - wykop III/K, warstwa El—3, plac; p - wykop III/K, war stwa C3; r — wykop III/K, warstwa E2, budynek 8; s - wykop III/K, warstwa El-5; t - ul. św. Marcina 10, część zachodnia, warstwa El; a-l, n-s - za: K. Jaworski 1993: tabi. VI; m - rysunek z Archiwum IAiE PAN we Wrocławiu; t — rysunek z Archiwum LA UWr Fig. 84. Wrocław Ostrów Tumski. Combs discovered at the site: a - trench I-II/K, layer Fl, building 7; b - trench IIID, layer E5, eastern part of the trench; c — trench I-II/K, layer W, between the buildings 1 and 2; d - trench III/K, layer Gl; e - trench I-II/K, layer T; f- trench I-II/K, layer Fl; g - trench III/K, layer El-5; h - trench IIIF, layer E2; i - trench IIID, layer E4, to the north of the building 7; j - trench IIIA/2, layer B8; к - trench III/K, layer F2, building 3; 1 - trench VI, layer VIII; m - trench VII, layer III; n - trench I-II/K, layer R, building 5; о - trench III/K, layer El-3, square; p - trench III/K, layer C3; r - trench III/K, layer E2, build ing 8; s - trench III/K, layer El-5; t - 10 St. Marcin str., western part, layer El; a-1, n-s - from К Jaworski 1993: tabi. VI; m-sketch from the archives of IAiE PAN in Wrocław; t - sketch from the ar chives of LA UWr Ryc. 85. Wrocław Ostrów Tumski. Pochewki grzebieni (a-e, g), grzebienie (f, h-n) i okładziny grzebieni (o-s) odkryte na stanowi sku: a - wykop I-II/K, warstwa Fl; b — wykop IIIA/3, warstwa C5, ulica 2; c - wykop IIID, warstwa E5, wschodnia część wykopu; d - wykop IIIA/3, warstwa C5, ulica; e - wykop
VI, warstwa IX; f - wykop I-II/K, warstwa N, budynek 6; g - wykop VI, warstwa IX/X; h - wykop I-II/K, warstwa K, budynek 3; i - wykop VI, warstwa II/III; j - wykop VI, warstwa 3; к - wykop VI, warstwa 3; 1 - wykop VI, warstwa II/III; m - wykop VI, warstwa 3; n - pl. Katedralny 6, odcinek północny; o - wykop IIID, warstwa Dl; p - wykop I-II/K, warstwa P, budynek 1; r - wykop IIIA/3, warstwa D3; s - wykop I-II/K, warstwa T; a-m, o-s - za: K. Jaworski 1993: tabi. VI, VII; n - rysunek z Archiwum LA UWr Fig. 85 Wrocław OstrówTumski. Comb pouches (a-e, g), combs (f, h-n) and other items related to combs (o-s) discovered at the site: a — trench I-II/K, layer Fl; b - trench IIIA/3, layer C5, street 2; c - trench IIID, layer E5, eastern part of the trench; d trench IIIA/3, layer C5, street; e - trench VI, layer IX; f - trench I-II/K, layer N, building 6; g - trench VI, layer IX/X; h - trench I-II/K, layer K, building 3; i - trench VI, layer II/III; j - trench VI, layer 3; к - trench VI, layer 3; 1 - trench VI, layer II/III; m - trench VI, layer 3; n - 6 Katedralny Square, northern section; о — trench
Spis rycin, wykresów i tabel HID, layer DI; p - trench I-II/K, layer P, building 1; r - trench IIIA/3, layer D3; s - trench I—II/K, layer T; a—m, o-s — from K. Ja worski 1993: tabi. VI, VII; n - sketch from the archives of IA UWr Rye. 86. Wroclaw Ostrów Tumski. Szydła żelazne, także w opra wach drewnianych, pochodzące ze stanowiska (wybór): a - wykop I-II/K, warstwa J; b - wykop I-II/K, warstwa T; c - wykop VI, warstwa XI/XII; d — wykop IIIF, warstwa B2; e — wykop I-II/K, warstwa R; f — wykop I—II/K, warstwa N; g - wykop k/95, warstwa przemieszana; h — wykop VI, warstwa IV/V; i — wykop IIID, war stwa E4; j - wykop III/K, warstwa B8; k, 1 - wykop IIIA/2, warstwa Fl; m — wykop IIIA/2, warstwa Dl-2; oprać. N. Lenków Fig. 86. Wrocław Ostrów Tumski. Iron awls, also in wooden cases, hailing from the site (selection): a —trench I-II/K, layer J; b - trench I-II/K, layer T; c - trench VI, layer XI/XII; d — trench IIIF, layer B2; e - trench I-II/K, layer R; f- trench I-II/K, layer N; g - trench k/95, mixed layer; h - trench VI, layer IV/V; i - trench IIID, layer E4; j — trench III/K, layer B8; k, 1 - trench IIIA/2, layer Fl; m trench IIIA/2, layer Dl-2; elab. N. Lenków Rye. 87. Wroclaw Ostrów Tumski. Zdobione obuwie: a - wykop I-II/K, warstwa Hl, but zdobiony złoceniami (dane na podstawie kart zabytków), za: J. KAŹMIERCZYK et al. 1978: ryc. 24: d; b, c - wykop I-II/K, warstwa Fl, za: J. KAŹMIERCZYK et al. 1977: ryc. 18; d - lokalizacja nieznana, za: W. Kóćka, E. Ostrowska 1960: ryc. 11; e-wykop VI, warstwa II, rysunek z Archiwum ІАіЕ PAN we Wrocławiu; f - wykop I-II/K, warstwa El,
za: J. KAŹMIERCZYK et al. 1976: ryc. 4: d Fig. 87. Wrocław Ostrów Tumski. Decorated boots: a - trench I-II/K, layer Hl, boot decorated with gold elements (data on the basis of records on the relics), from J. KAŹMIERCZYK et al. 1978: fig. 24: d; b, c - trench I-II/K, layer Fl, from J. KAŹMIERCZYK et al. 1977: fig. 18; d - unknown localization, from W. Kóćka, E. Ostrowska 1960: fig. 11 ; e — trench VI, layer II, sketch from the archives of ІАіЕ PAN in Wrocław; f — trench I-II/K, layer El, from J. KAŹMIERCZYK et al. 1976: fig. 4: d Ryc. 88. Wroclaw Ostrów Tumski, wykop I-II/K, warstwa H. Skórzana „narzuta”; za: J. KAŹMIERCZYK 1976: tabi. XXX (z mody fikacjami) Fig. 88. Wrocław Ostrów Tumski, trench I-II/K, layer H. A leather “cape”; from J. KAŹMIERCZYK 1976: tabi. XXX (with modifications) Ryc. 89. Wrocław Ostrów Tumski. Przęśliki z gliny (a, b, d), wapienia marglistego (c), wapienia (e) i łupku mułowcowego (f) z najstarszych poziomów stanowiska (schyłek X, przełom X i XI w.); a-c - wykop VI, warstwa X/IX; d—wykop III/K, warstwa G; e—f- wykop III/K, warstwa F; a-c - rysunki z Archiwum ІАіЕ PAN we Wrocławiu; d - rysunek z Archiwum IA UWr; e, f- za: J. Kaźmierczyk 1990: ryc. 79, 80 Fig. 89. Wrocław Ostrów Tumski. Spindle whorls from clay (a, b, d), marl limestone (c), limestone (e) and mudstone (f) from the earliest layers of the site (late 10th century/ca. 1000 AD); a-c - trench VI, layer X/IX; d — trench III/K, layer G; e-f - trench III/K, layer F; a-c - sketches from the archives of ІАіЕ PAN in Wrocław; d - sketch from the archives of IA UWr; e, f- from J. Kaźmierczyk 1990:
fig. 79, 80 Ryc. 90. Wroclaw Ostrów Tumski. Przęśliki z wapienia (a-e) i łup ku wołyńskiego (f-k) odkryte na stanowisku: a - wykop III/K, warstwa Cl, budynek 3; b - wykop III/K, warstwa E3, budynek 7; c - wykop I-II/K, warstwa O, dz. 22; d - wykop III/K, warstwa Cl, budynek 1; e - wykop III/K, warstwa Dl, działka 37-40, 47-50; f — wykop IIIF (filar 1), warstwa B8-9; g — wykop IIIF, warstwa B8-9, obiekt 1, działka 8; h - wykop IIIF (filar 3), warstwa E5; i - wykop IIIF, warstwa B6-7, działka 11, 18; j - wykop IIIF, warstwa Cl-3, wkop pod mur; к — wykop IIIF (filar 1), warstwa B8-9; a-e - fot. E. Lisowska; f-k - za: E. Lisowska 2015: ryc. 7 | List of figures, graphs and tables 447 Fig. 90. Wrocław Ostrów Tumski. Spindle whorls from limestone (a-e) and pink Volyn schist (f-k) discovered at the site: a - trench III/K, layer Cl, building 3; b - trench III/K, layer E3, building 7; c - trench I-II/K, layer O, section 22; d - trench III/K, layer Cl, building 1; e - trench III/K, layer DI, section 37-40, 47-50; ftrench IIIF (pillar 1), layer B8—9; g - trench IIIF, layer B8-9, object 1, section 8; h - trench IIIF (pillar 3), layer E5; i - trench IIIF, layer B6-7, section 11, 18; j - trench IIIF, layer Cl-3, digging into the rampart; к - trench IIIF (pillar 1), layer B8-9; a-e - photo. E. Lisowska; f-k — from E. Lisowska 2015: fig. 7 Ryc. 91. Wrocław Ostrów Tumski. Przęśliki i przedmioty z rożnych surowców, które mogły pełnić funkcje przęślików (a-b - glina, c - ka mień, d - wosk, e—g — szkło, h-k — ołów): a - wykop IIID, warstwa B8-9; b - wykop IIID, warstwa Cl, budynek 9; c —
wykop VI; war stwa III; d - wykop VII; warstwa III/IV; e - wykop I-II/K, warstwa O, działka 23—24; f- wykop VI, warstwa I-III; g — wykop VII, war stwa III, działka A; h - wykop I-II/K, warstwa G, działka 18; i - wy kop IIID, warstwa E2, budynek 9; j — wykop I-II/K, warstwa P, działka 27; к - wykop I-II/K, warstwa O, działka 27; a, b, h-k - fot. J. Sawicki; e-g - fot. S. Siemianowska; c - za: E. Lisowska 2013: ryc. 99; d - rysunek z Archiwum ІАіЕ PAN we Wrocławiu Fig. 91. Wrocław Ostrów Tumski. Spindle whorls and items from sundry raw materials, which may have functioned as whorls (a-b clay, c — stone, d — wax, e—g — glass, h—к — lead): a — trench IIID, layer B8-9; b - trench IIID, layer Cl, building 9; c - trench VI; layer III; d - trench VII; layer III/IV; e — trench I-II/K, layer O, section 23-24; f — trench VI, layer I—III; g — trench VII, layer III, section A; h - trench I-II/K, layer G, section 18; i - trench IIID, layer E2, building 9; j - trench I-II/K, layer P, section 27; к - trench I-II/K, layer O, section 27; a, b, h-k - photo. J. Sawicki; e-g - pho to. S. Siemianowska; c - from E. Lisowska 2013: fig. 99; d - sketch from the archives of ІАІЕ PAN in Wrocław Ryc. 92. Wroclaw Ostrów Tumski. Domniemane półfabrykaty i zniszczone przedmioty żelazne: a — domniemany półwytwór pod kowy, wykop IIIA/3, warstwa C2, budynek 8; b — sztabka żelazna, wykop I-II/K, warstwa F, dz. 2; c - sztabka żelazna, wykop I-II/K, warstwa E, dz. 10; d - przedmiot nieokreślony (współczesny?), wykop I-II/K, dz. 44; e - przedmiot nieokreślony (fragment ostrza siekiery?), wykop I-II/K,
warstwa D, m2 a-c; fot. J. Sawicki Fig. 92. Wrocław Ostrów Tumski. Conjectured semi-manufactured and damaged iron items: a — conjectured semi-finished horseshoe, trench IIIA/3, layer C2, building 8; b - ingot of iron, trench I-II/K, layer F, section 2; c - ingot of iron, trench I-II/K, layer E, section 10; d - undefined object (contemporary?), trench I-II/K, section 44; e - undefined object (axe blade?), trench I-II/K, layer D, m2 a-c; photo. J. Sawicki Ryc. 93. Wroclaw Ostrów Tumski. Przedmiot metalowy (część mechanizmu zamka?), wykop III; warstwa Cl; fot. J. Sawicki Fig. 93. Wrocław Ostrów Tumski. Metal object (part of a lock mechanism?), trench III; layer Cl; photo. J. Sawicki Ryc. 94. Wrocław Ostrów Tumski. Gwoździownice: a — wykop III/K, warstwa B3, dz. 63-64, 68-69, 73-74, 78-79; b - wykop I-II/K, warstwa F, dom 2; fot. J. Sawicki Fig. 94. Wrocław Ostrów Tumski. Nail headers: a - trench III/K, layer B3, section 63-64, 68—69, 73-74, 78—79; b - trench I-II/K, layer F, home 2; photo. J. Sawicki Ryc. 95· Wrocław Ostrów Tumski, wykop IIIA/2, warstwa Dl, dz. 51. Domniemane narzędzie kowalskie; fot. J. Sawicki Fig. 95. Wrocław Ostrów Tumski, trench IIIA/2, layer Dl, sec tion 51. Conjectured blacksmith tools; photo. J. Sawicki
448 Wrocław. Gród na Ostrowie Tumskim we wczesnym średniowieczu Ryc. 96. Wrocław Ostrów Tumski, wykop I-II/K, warstwa O, dz. 22 (ulica). Fragment trójkątnej blachy ołowianej (pokrycia da chowego?); fot. J. Sawicki Fig. 96. Wrocław Ostrów Tumski, trench I-II/K, layer O, section 22 (street). Fragment of a thin leaden triangle (roofing tile?); photo. J. Sawicki Ryc. 97. Wrocław Ostrów Tumski, wykop I-II/K, warstwa Μ, dz. 25, 26, 27, 28, budynek 4. Grudka ołowiu z zawartością srebra; fot. J. Sawicki Fig. 97. Wrocław Ostrów Tumski, trench I-II/K, layer Μ, section 25, 26, TJ, 28, building 4. A nugget of lead containing silver; pho to. J. Sawicki Ryc. 98. Wroclaw Ostrów Tumski, wykop I-II/K, warstwa Μ, dz. 25, 26, 27, 28, budynek 4. Grudka ołowiu z zawartością srebra, widok mikroskopowy; fot. A. Pankiewicz Fig. 98. Wrocław Ostrów Tumski, trench I-II/K, layer Μ, section 25, 26, TJ, 28, building 4. A nugget of lead containing silver, mi croscopic view; photo. A. Pankiewicz Ryc. 99. Wrocław Ostrów Tumski. Dysze gliniane odkryte w wy kopie VI: a, c — warstwa II, b — warstwa IX; rysunki z Archiwum ІАіЕ PAN we Wrocławiu Fig. 99. Wrocław Ostrów Tumski. Clay nozzles discovered in trench VI: a, c — layer II, b - layer IX; sketches from the archives of IAiE PAN in Wrocław Ryc. 100. Wroclaw Ostrów Tumski. Grudki, blaszki i pozostałości przedmiotów wykonanych ze stopów miedzi: a — wykop III, war stwa B7, budynek 1; b - wykop I-II/K, warstwa H, budynek 5; c - wykop I-II/K, warstwa H, działka 36—40; d - wykop III, warstwa B4, budynek 2, zagroda 3; e-g - wykop I-II/K, warstwa D, działka 18;
h-j - wykop I-II/K, warstwa B, m2 С; к — wykop I-II/K, war stwa C, działka 29; 1 — wykop VI, warstwa 2; a-k - fot. J. Sawicki; 1 - fot. A. Pankiewicz Fig. 100. Wrocław Ostrów Tumski. Nuggets, sheets, and the rema ins of items made from copper alloys: a - trench III, layer B7, buil ding 1; b - trench I-II/K, layer H, building 5; c - trench I-II/K, layer H, section 36^0; d - trench III, layer B4, building 2, section 3; e-g - trench I-II/K, layer D, section 18; h-j - trench I-II/K, layer B, m2 С; к - trench I-II/K, layer C, section 29; 1 - trench VI, layer 2; a-k - photo. J. Sawicki; 1 — photo. A. Pankiewicz Ryc. 101. Wroclaw Ostrów Tumski. Kabłączki skroniowe z 2. po łowy X—1. połowy XI w.: a — wykop VI, warstwa międzykonstrukcyjna X/XI; b — wykop VI, warstwa IX; c, d — wykop I—II/K, war stwa O; b - za: E. Ostrowska 1961b: ryc. 10: 4; a - rysunek z Archiwum IAiE PAN we Wrocławiu; c, d — na podstawie rysun ków z Archiwum IA UWr, rys. A. Pankiewicz Fig. 101. Wrocław Ostrów Tumski. Temple rings from the second half of the 10th century—first half of the 11th century: a — trench VI, layer between constructions X/XI; b - trench VI, layer IX; c, d trench I-II/K, layer O; b - from E. Ostrowska 1961b: fig. 10: 4; a — sketch from the archives of IAiE PAN in Wroclaw; c, d — on the basis of sketches from the archives of IA UWr, illus. A. Pankiewicz Ryc. 102. Wroclaw Ostrów Tumski. Kabłączki skroniowe: a — wy kop I-II/K, warstwa Μ; b, с — wykop Ш/К, warstwa В2; d — wykop I-II/K, warstwa E; e, f — wykop I—II/K, warstwa Fl; g, h — wy kop I-II/K, warstwa B—F; i, j — wykop I—II/K,
warstwa D; к — wykop IIID, warstwa E4; fot. J. Sawicki Fig. 102. Wrocław Ostrów Tumski. Tempie rings: a - trench I-II/K, layer Μ; b, c - trench III/K, layer B2; d - trench I-II/K, layer E; e, f- trench I-II/K, layer Fl; g, h - trench I-II/K, layer B-F; i, j trench I-II/K, layer D; к — trench IIID, layer E4; photo. J. Sawicki Ryc. 103. Wroclaw Ostrów Tumski. Zniszczone kabłączki skronio we i półfabrykaty kabłączków skroniowych: a - wykop I—II/K, warstwa Μ; b - wykop III/K, warstwa B6; c — wykop IIIA/1, war stwa C3; d, e - wykop IIIA/2, warstwa B4; f- wykop I-II/K, war stwa Gl; g-i — wykop I-II/K, warstwa FI; j, n—p — wykop I-II/K, warstwa F; k—m - wykop I-II/K, warstwa El; q, r - wykop I-II/K, warstwa E; s, t — wykop III/K, warstwa B2; fot. J. Sawicki Fig. 103. Wrocław Ostrów Tumski. Damaged tempie rings and semi-manufactured temple rings: a — trench I-II/K, layer M; b trench III/K, layer B6; c - trench IIIA/1, layer C3; d, e - trench IIIA/2, layer B4; f- trench I-II/K, layer Gl; g-i - trench I-II/K, layer Fl; j, n-p - trench I-II/K, layer F; k-m - trench I-II/K, layer El; q, r — trench I-II/K, layer E; s, t — trench III/K, layer B2; photo. J. Sawicki Ryc. 104. Wrocław Ostrów Tumski. Półfabrykaty kabłączków skro niowych i zniszczone kabłączki skroniowe: a - wykop III/K, war stwa D1 ; b — wykop III/K, warstwa В1 ; c—o - wykop I-II/K, war stwa D; p-z - wykop I-II/K, warstwa B-F (przemieszane warstwy z XII-XIII w.); fot. J. Sawicki Fig. 104. Wrocław Ostrów Tumski. Damaged temple rings and semi-manufactured temple rings: a - trench III/K, layer DI; b — trench III/K, layer
Bl; с—о - trench I-II/K, layer D; p-z trench I-II/K, layer B-F (mixed layers from the 12th-13th centu ry); photo. J. Sawicki Ryc. 105. Wrocław Ostrów Tumski. Kabłączki „pomorskie”: a-wy kop III/K, warstwa B2, zagroda 3, budynek 1 (łaźnia), za: C. Buśko ETAL. 1985: tabi. XX: 2; b —wykop IIIF, warstwa B4, działka 20, 21, za: K. Bykowski, A. LIMISEWICZ 2015: tab. 10 Fig. 105- Wrocław Ostrów Tumski. “Pomeranian” temple rings: a - trench III/K, layer B2, section 3, building 1 (sauna), from C. Buśko et al. 1985: tabi. XX: 2; b — trench IIIF, layer B4, section 20, 21, from К Bykowski, A. LIMISIEWICZ 2015: tab. 10 Ryc. 106. Wroclaw Ostrów Tumski. Kabłączek z figurkami ptasz ków, wykop VII, warstwa II/III, działka D, za: W. Kóćka, E. Ostrowska 1956: ryc. 11 Fig. 106. Wrocław Ostrów Tumski. Temple ring with avian figures, trench VII, layer II/III, section D, from W. Kóćka, E. Ostrowska 1956: fig. 11 Ryc. 107. Wrocław Ostrów Tumski. Obrączki i pierścionki z oczkiem: a - wykop III/K, warstwa F3, dz. 55; b - wykop III/K, warstwa E4, budynek 3; c - wykop IIIA/1, warstwa E3; d - wykop IIIA/2, warstwa C2, dz. 20; e - wykop I-II/K, warstwa Μ, działka VIII; f- wykop I-II/K, warstwa D; g - wykop I-II/K, warstwa D, działka 35—39; h - wykop I-II/K, warstwa D, dz. 21; i — wykop I-II/K, warstwa El, działka 43, 44; fot. J. Sawicki Fig. 107. Wrocław Ostrów Tumski. Various rings, some with places for a stone or gem: a - trench III/K, layer F3, section 55; b - trench III/K, layer E4, building 3; c - trench IIIA/1, layer E3; d - trench IIIA/2, layer C2, section 20; e - trench I-II/K, layer Μ,
section VIII; f- trench I-II/K, layer D; g - trench I-II/K, layer D, section 35-39; h - trench I-II/K, layer D, section 21; i - trench I-II/K, layer El, section 43, 44; photo. J. Sawicki Ryc. 108. Wrocław Ostrów Tumski. Pierścionki z oczkiem i ob rączki: a - wykop VI, warstwa II, działka d; b - wykop VI, war stwa II/III, działka d; c - wykop IIIF, warstwa B2, działka 19; d - wykop VI, warstwa II/III, działka b; e - wykop I-II/K, war stwa FI; f- wykop VII, warstwa 6, działka b; g — wykop VII, wkop przy murze dawnego Instytutu Geografii; h - wykop III/O, warstwa 2; i - wykop IIIF, warstwa C3; j - wykop IIIA/2 warstwa E2; к - wykop VI, warstwa II, dom 2; 1 - wykop VII, warstwa 6,
Spis rycin, wykresów i tabel dz. c; m - wykop I-II/K, warstwa Μ, dz. VIII; n - wykop VI, warstwa II, działka а; о - wykop IIIF, warstwa C2-3, działka 10, 11, 17, 18; a, b, d, f-h, к, 1, n - rysunki z Archiwum ІАіЕ PAN we Wrocławiu (b, d także za: W. Kóćka, E. Ostrowska 1956: rye. 11); j - rysunek z Archiwum IA UWr; c, i, o - za: K. Bykow ski, A. Limisiewicz 2015: tab. 11; e - za: J. KAŹMIERCZYK et AL. 1977: ryc. 11: i; e-za: J. KAŹMIERCZYK ET AL. 1978: ryc. 10 Fig. 108. Wrocław Ostrów Tumski. Various rings, some with places for a stone or gem: a — trench VI, layer II, section d; b - trench VI, layer II/III, section d; c — trench IIIF, layer B2, section 19; d — trench VI, layer II/III, section b; e - trench I-II/K, layer Fl; f — trench VII, layer 6, section b; g - trench VII, a dig along the wall of the former Geography Institute; h - trench III/O, layer 2; i - trench IIIF, layer C3; j - trench IIIA/2 layer E2; к - trench VI, layer II, home 2; 1 — trench VII, layer 6, section c; m - trench I-II/K, layer Μ, section VIII; n - trench VI, layer II, section a; о — trench IIIF, layer C2-3, section 10, 11, 17, 18; a, b, d, f-h, k, 1, n - sket ches from the archives of IAiE PAN in Wrocław (b, d also from W. Kóćka, E. Ostrowska 1956: fig. 11); j - sketch from the archi ves of IA UWr; c, i, о - from K. Bykowski, A. Limisiewicz 2015: tab. 11; e - from J. KAŹMIERCZYK et al. 1977: fig. 11: i; e - from J. Kaźmierczyk et al. 1978: fig. 10 Ryc. 109. Wrocław Ostrów Tumski. Pierścionki „orszymowickie”: a — wykop III/K, warstwa B8, budynek 1, fot. J. Sawicki; b — wykop IIIF, warstwa B4,
działka 4, fot. A. Pankiewicz Fig. 109. Wrocław Ostrów Tumski. “Orszymowice” rings: a —trench III/K, layer B8, building 1, photo. J. Sawicki; b - trench IIIF, layer B4, section 4, photo. A. Pankiewicz Ryc. 110. Wrocław Ostrów Tumski. Pierścionki ze skręcanego drutu: a - wykop XI, ar 5, warstwa 2g/3, za: J. Sawicki 2012: ryc. 2: a; b wykop III/K, warstwa B4 budynek 2, zagroda 3, fot. A. Pankiewicz; c - wykop IXa, warstwa 1 (zasyp), fot. A. Pankiewicz Fig. 110. Wrocław Ostrów Tumski. Rings from twisted wire: a-trench XI, are (100 m2) 5, layer 2g/3, from J. Sawicki 2012: fig. 2: a; b trench III/K, layer B4 building 2, section 3, photo. A. Pankiewicz; c — trench IXa, layer 1 (tailings), photo. A. Pankiewicz Ryc. 111. Wrocław Ostrów Tumski, wykop I-II/K, warstwa T. Cynowy krzyżyk z wyobrażeniem Chrystusa; fot. J. Sawicki Fig. 111. Fig. 111. Wrocław Ostrów Tumski, trench I-II/K, layer T. Tin cross with the image of Christ; photo. J. Sawicki Ryc. 112. Wrocław Ostrów Tumski, wykop VI, warstwa II/III. Medalion ze św. Jerzym, za: https://arch.pan.wroc.pl/pl/teksty/ aktualnosci/2011_10_26_zmieniamy_nazwe (dostęp 29.12.22) Fig. 112. Wrocław Ostrów Tumski, trench VI, layer II/III. Medal lion with St. George, from https://arch.pan.wroc.pl/pl/teksty/ aktualności/ 201 l_10_26_zmieniamy_nazwe (dostęp 29.12.22) Ryc. 113. Wrocław Ostrów Tumski, wykop I-II/K, warstwa D. Plakietka z wizerunkiem ptaka; fot. J. Sawicki Fig. 113. Wrocław Ostrów Tumski, trench I-II/K, layer D. A pla que with the image of a bird; photo. J. Sawicki Ryc. 114. Wrocław Ostrów Tumski, wykop IIIA/2, warstwa A/В. Ozdobna
plakietka; fot. J. Sawicki Fig. 114. Wrocław Ostrów Tumski, trench IIIA/2, layer A/B. Decorative plaque; photo. J. Sawicki Ryc. 115· Wrocław Ostrów Tumski, wykop III/K, warstwy B8-9. Miniaturowy toporek ołowiany; fot. J. Sawicki Fig. 115. Wrocław Ostrów Tumski, trench III/K, layers B8-9. Miniature leaden axe; photo. J. Sawicki | List of figures, graphs and tables 449 Ryc. 116. Wrocław Ostrów Tumski, wykop VI, warstwa XII/XI. Zawieszka dzwoneczkowata, rysunek z Archiwum IAiE PAN we Wrocławiu Fig. 116. Wrocław Ostrów Tumski, trench VI, layer XII/XI. A bell-shaped pendant, sketch from the archives of IAiE PAN in Wrocław Ryc. 117. Wrocław Ostrów Tumski, wykop VII, warstwa III. Za wieszka dzwoneczkowata; za: E. Ostrowska 1964: ryc. 2: 6 Fig. 117. Wrocław Ostrów Tumski, trench VII, layer III. A bell-shaped pendant; from E. Ostrowska 1964: fig. 2: 6 Ryc. 118. Wrocław Ostrów Tumski, wykop III/K. Kaptorgi: a - war stwa F4; b - warstwa E1-E3; za: J. Kaźmierczyk 1991: ryc. 22 Fig. 118. Wrocław Ostrów Tumski, trench III/K. Kaptorgas: a - layer F4; b - layer E1-E3; from J. Kaźmierczyk 1991: fig. 22 Ryc. 119. Wrocław Ostrów Tumski, wykop IIID, warstwa D. Lu nula ołowiano-cynowa; fot. J. Sawicki Fig. 119. Wrocław Ostrów Tumski, trench HID, layer D. Lead-tin Lunula pendant; photo. J. Sawicki Ryc. 120. Wrocław Ostrów Tumski, wykop VI, warstwa D. Lunu la ołowiana (?); za: W. Kóćka, E. Ostrowska 1956 Fig. 120. Wrocław Ostrów Tumski, trench VI, layer D. Lead Lu nula pendant (?); from W. Kóćka, E. Ostrowska 1956 Ryc. 121. Wrocław Ostrów Tumski, wykop IIID, warstwa B8, budynek 2. Paciorek
cynowy; fot. J. Sawicki Fig. 121. Wrocław Ostrów Tumski, trench IIID, layer B8, build ing 2. Tin bead; photo. J. Sawicki Ryc. 122. Wroclaw Ostrów Tumski, wykop I-II/K, warstwa L. Ozdoba z brązu (?); fot. J. Sawicki Fig. 122. Wrocław Ostrów Tumski, trench I-II/K, layer L. Orna ment from bronze (?); photo. J. Sawicki Ryc. 123. Wroclaw Ostrów Tumski, wykop I-II/K, warstwa Μ. Szpila z brązu (?); fot. J. Sawicki Fig. 123. Wrocław Ostrów Tumski, trench I-II/K, layer Μ. Bronze pin (?); photo. J. Sawicki Ryc. 124. Wroclaw Ostrów Tumski. Paciorki z wczesnych nawar stwień grodu (głównie 2. połowa X-1. połowaXI w.): a — wykop II, warstwa Μ (szkło sodowo-wapniowo-potasowe); b — wykop III, warstwa E2, budynek 2 (szkło sodowo-wapniowe, ornament z za wartością miedzi, srebra oraz żelaza); c - wykop III, warstwa E2, budynek 4 (szkło wapniowo-sodowo-potasowe, z obecnością ma gnezu); d - wykop III, warstwa E3, budynek 2 (szkło potasowo-ołowiowo-wapniowo-sodowe); e - wykop IIIA/1, warstwa El, budynek 2 (szkło sodowo-wapniowo-potasowe, obecność magne zu); f-wykop IIIF, warstwa E1-E2, działka 1, 2 (szkło ołowiowo-sodowo-wapniowe, obecność cyny, magnezu, potasu); g - wykop IIIA/1, warstwa F, garbarnia (szkło sodowo-potasowo-wapniowe, obecność magnezu); h — wykop III, warstwa E3, działka 32 (szkło sodowo-wapniowo-potasowe, barwione manganem, obecność ma gnezu); i - wykop IIIA/1, warstwa E2, działka 3, 7, plac obróbki drewna (szkło sodowo-wapniowe, barwione tlenkami kobaltu i mie dzi); j - wykop VII, warstwa III; к - wykop III, warstwa E1-E3, dz. 26-30, 36^ł0,46-50, 56-60 (szkło sodowo-
wapniowo-potaso we, wysokomagnezowe); 1 — wykop IIIA/1, warstwa F (szkło sodo wo-wapniowo-potasowe, z obecnością magnezu); m - wykop IIIA/1, warstwa D, obiekt 2 (szkło sodowo-wapniowo-potasowe, z obecnością magnezu); a-i, k-m - za: A. Pankiewicz et al. 2017: kat. nr D: 1, 2, 49-51, 55, 96, 97, 101, E: 88, 94; j - fot. S. Siemia nowska
450 Wrocław. Gród na Ostrowie Tumskim we wczesnym średniowieczu Fig. 124. Wrocław Ostrów Tumski. Beads from the early layers of the stronghold (mainly the second half of the 10th century to first half of the 11th century): a - trench II, layer Μ (soda-lime-potassium glass); b - trench III, layer E2, building 2 (soda-lime glass, ornament containing copper, silver, and lead); c - trench III, layer E2, building 4 (soda-lime-potassium glass, with the presence of magnesium); d - trench III, layer E3, building 2 (potassium-lead-soda-lime glass); e - trench IIIA/1, layer El, building 2 (soda-lime-potassium glass, presence of magnesium); f - trench IIIF, layer E1-E2, section 1, 2 (lead-soda-lime glass, presence of tin, magne sium, potassium); g - trench IIIA/1, layer F, tannery (soda-lime-potassium glass, presence of magnesium); h - trench III, layer E3, section 32 (soda-lime-potassium glass, colored with manganese, presence of magnesium); i — trench IIIA/1, layer E2, section 3, 7, wood-processing square (soda-lime glass, colored with cobalt and copper oxides); j — trench VII, layer III; к - trench III, layer E1-E3, section 26-30, 36-40, 46—50, 56—60 (soda-lime-potassium glass, high magnesium content); 1 - trench IIIA/1, layer F (soda-lime-potassium glass, presence of magnesium); m - trench IIIA/1, layer D, object 2 (soda-lime-potassium glass, presence of magnesium); a-i, k-m - from A. Pankiewicz et al. 2017: cat. no. D: 1, 2, 49-51, 55, 96, 97, 101, E: 88, 94; j -photo. S. Siemianowska Rye. 125. Wrocław Ostrów Tumski. Paciorki z późniejszych nawar stwień grodu (głównie 2. połowa
XI - 1. połowa XIII w.) : a — wykop III, warstwa C2, budynek 2, pod podłogą; b — wykop VI, warstwa VI/VII, działka 1201с; c — wykop IIIF, warstwa C3, działka 18, 20, budynek 4; d - wykop VI, warstwa III, działka 1201b; e —wykop III, warstwa D1, działka 38,39, 40, na zachód od budynku 1 ; f — wykop IIIF, warstwa B6-B7; g - wykop III, warstwa B7, między zagrodami 3 i 4 (szkło sodowo-wapniowe); h — wykop VI, warstwa II/III, dział ka 1201b; i - wykop III, warstwa C2, działka 37-40, 47-50, 57-60; j - wykop IIIA/1, warstwa C3, działka 14; к - wykop III, warstwa B5, zagroda 4, budynek 1; 1 — wykop III, warstwa Cl, budynek 1, poziom 2; m — wykop I, warstwa F, dom 5, podsyp pod podłogę (szkło wysokoołowiowe, bezalkaliczne); n - wykop IIIA/2, warstwa C2, działka 32 (szkło wysokoołowiowe, bezalkaliczne); o — wykop IIIF, warstwa Вб—B7, działka 2 (szkło wysokoołowiowe, bezalkalicz ne); za: A. Pankiewicz et al. 2017: kat. nr D: 70, 72, 74, 86, 87, 102, 111,113, E: 4—6,48, 66, 76, 87 Fig. 125. Wrocław Ostrów Tumski. Beads from the later layers of the stronghold (mainly the second half of the 11th century and the first half of the 13 th century): a - trench III, layer C2, building 2, beneath the floor; b - trench VI, layer VI/VII, section 1201c; c - trench IIIF, layer C3, section 18, 20, building 4; d - trench VI, layer III, section 1201b; e - trench III, layer DI, section 38, 39, 40, to the west of the building 1; f- trench IIIF, layer B6-B7; g — trench III, layer B7, be tween sections 3 and 4 (soda-lime glass); h - trench VI, layer II/III, section 1201b; i-trench III, layer C2,
section 37-40, 47-50, 57-60; j - trench IIIA/1, layer C3, section 14; к - trench III, layer B5, sec tion 4, building 1; 1 — trench III, layer Cl, building 1, level 2; m — trench I, layer F, home 5, detritus under the floor (high-lead, non-alkaline glass); n - trench IIIA/2, layer C2, section 32 (high-lead, non-alkaline glass); о - trench IIIF, layer B6-B7, section 2 (high-lead, non-alkaline glass); from A. Pankiewicz et al. 2017: cat. no. D: 70, 72, 74, 86, 87, 102, 111, 113, E: 4-6, 48, 66, 76, 87 Rye. 126. Wrocław OstrówTumski, wykop VI, warstwa VII. Pacio rek wrzecionowaty; rysunek z Archiwum LAiE PAN Fig. 126. Wrocław Ostrów Tumski, trench VI, layer VII. Fusiform bead; sketch from the archives of IAiE PAN Rye. 127. Wrocław Ostrów Tumski. Paciorki z kryształu górskiego; za: E. Lisowska 2013: ryc. 101 Fig. 127. Wrocław Ostrów Tumski. Beads from a rock crystal; from E. Lisowska 2013: fig. 101 Ryc. 128. Wrocław Ostrów Tumski, wykop IIIA/2, warstwa C2, budynek 2. Fragment diademu (?) z kryształu górskiego; za: E. Li sowska 2013: ryc. 102 Fig. 128. Wrocław Ostrów Tumski, trench IIIA/2, layer C2, build ing 2. Fragment of a diadem (?) from rock crystal; from E. Lisow ska 2013: fig. 102 Ryc. 129. Wrocław Ostrów Tumski, wykop VI, działka b, ar 1200. Paciorki z kamieni ozdobnych: a — warstwa XI; b-d — warstwa IX/X; rysunki z archiwum ІАіЕ PAN we Wrocławiu Fig. 129. Wrocław Ostrów Tumski, trench VI, section b, are (100 m2) 1200. Beads from decorative stone: a - layer XI; b-d layer IX/X; sketches from the archives of IAiE PAN in Wrocław Ryc. 130. Wrocław Ostrów Tumski, wykop
III/K, warstwa C2, budynek 2. Zwój drutu ze stopu miedzi; fot. J. Sawicki Fig. 130. Wrocław Ostrów Tumski, trench III/K, layer C2, build ing 2. A coil of wire from a copper alloy; photo. J. Sawicki Ryc. 131. Wrocław Ostrów Tumski, wykop III/K, warstwa Вб. Sprzączka miedziana; rysunek za: B. Czerska, J. KAÉMIERCZYK 1988: tabi. XXVI: e; fot. J. Sawicki Fig. 131. Wrocław Ostrów Tumski, trench III/K, layer B6. Copper buckle; sketch from В. Czerska, J. KAŹMIERCZYK 1988: tabi. XXVI: e; photo. J. Sawicki Ryc. 132. Wrocław Ostrów Tumski, wykop I-II/K, warstwa N, ulica. Klamra nowożytna (?) ; rysunek z Archiwum LA UWr Fig. 132. Wrocław Ostrów Tumski, trench I-II/K, layer N, Street. Modern buckie (?); sketch from the archives of IA UWr Ryc. 133. Wrocław Ostrów Tumski, wykop VI, warstwa III/II, ar 1153, działka d. Rama sprzączki (?)/ozdobne okucie (?) ; rysunek z Archiwum IAiE PAN we Wrocławiu Fig. 133. Wrocław Ostrów Tumski, trench VI, layer III/II, are 1153, section d. Buckle frame (?)/decorative cornerpiece (?); sketch from the archives of IAiE PAN in Wrocław Ryc. 134. Wrocław Ostrów Tumski. Zapinki podkowiaste: a - wy kop III/K, warstwa FI, rysunek z Archiwum IA UWr; b - wykop IIIF, warstwa D, za: K. Bykowski, A. LIMISIEWICZ 2015, tab. 11 Fig. 134. Wrocław Ostrów Tumski. Penannular brooches: a — trench III/K, layer Fl, sketch from the archives of IA UWr; b — trench IIIF, layer D, from K. Bykowski, A. LIMISIEWICZ 2015, tab. 11 Ryc. 135. Wroclaw Ostrów Tumski, wykop I-II/K, warstwa К. Ozdobne okucie (złoto?/brąz pozłacany?); za: J. KAŹMIERCZYK et al. 1978, ryc. 20 Fig. 135.
Wrocław Ostrów Tumski, trench I-II/K, layer К. Deco rative metal strap-end (gold?/bronze ilded?); from J. KAŹMIERCZYK et al. 1978, fig. 20 Ryc. 136. Wrocław Ostrów Tumski, wykop I-II/K, warstwa E2, budynek 4, K. Ozdobne okucie z brązu (?); fot. J. Sawicki Fig. 136. Wrocław Ostrów Tumski, trench I-II/K, layer E2, build ing 4, К. Decorative metal strap-end from bronze (?); photo. J. Sa wicki Ryc. 137. Wrocław Ostrów Tumski, wykop VII lub УШ. Ozdobne okucie z brązu (?); za: E. Ostrowska 196Ib, ryc. 10: 6 Fig. 137. Wrocław Ostrów Tumski, trench VII orVIIL Decorative metal mount from bronze (?); from E. Ostrowska 1961b, fig. 10: 6
Spis rycin, wykresów i tabel Rye. 138. Wroclaw Ostrów Tumski, wykop VI, warstwa XI/X. Ozdobne okucie miedziane; rysunek za: E. Ostrowska 1961b, ryc. 10: 3 oraz Archiwum LAiE PAN we Wrocławiu Fig. 138. Wrocław Ostrów Tumski, trench VI, layer XI/X. Decora tive copper mount sketch from E. Ostrowska 1961b, fig. 10: 3 and the archives of PAN in Wroclaw Ryc. 139. Wroclaw Ostrów Tumski, wykop VI, warstwa X. Ozdobne okucie miedziane przedstawiające pegaza; rysunek za: E. Ostrowska 1961b: ryc. 10: 2 oraz Archiwum IA1E PAN we Wrocławiu Fig. 139. Wrocław Ostrów Tumski, trench VI, layer X. Decorative copper mount presenting Pegasus; sketch from E. Ostrowska 1961b: fig. 10: 2 and the archives of ІАіЕ PAN in Wrocław Ryc. 140. Wrocław Ostrów Tumski, wykop III/K, warstwa E2. Ozdobne okucie (żelazo cynowane?); fot. J. Sawicki Fig. 140. Wrocław Ostrów Tumski, trench III/K, layer E2. Deco rative metal mount (tin-plated iron?); photo. J. Sawicki Ryc. 141. Wroclaw Ostrów Tumski. Ozdobne zawiasy: a - wykop HID, warstwa E4; b - wykop I-II/K, warstwa P, budynek 3; fot. J. Sawicki Fig. 141. Wrocław Ostrów Tumski. Decorative hinges: a — trench HID, layer E4; b - trench I—H/K, layer P, building 3; photo. J. Sa wicki Ryc. 142. Wroclaw Ostrów Tumski, wykop I-II/K, warstwa К, działka 27. Okucie skrzynki (?) ; fot. J. Sawicki Fig. 142. Wrocław Ostrów Tumski, trench I-II/K, layer К, sec tion 27. Metal mount for a box (?); photo. J. Sawicki Ryc. 143. Wrocław Ostrów Tumski. Cynowane okucia z tłoczonej blachy żelaznej: a - wykop III/K, warstwa El—E2, działka 26-30; b - wykop IIIF, warstwa El-D, działka
4, 10; c - wykop III/K, warstwa FI, działka 48; d - wykop I-II/K, warstwa P, działka 39, 44; e - wykop IIID, warstwa El; f- wykop III/K, warstwa F2, budynek 2; g - wykop I-II/K, warstwa S, działka 7, 8; h - wykop I-II/K, warstwa P, działka 28-32; i - wykop III/K, warstwa FI, budynek 2; fot. J. Sawicki, A. Pankiewicz Fig. 143. Wrocław Ostrów Tumski. Tin-plated fittings from hamme red sheet iron: a - trench III/K, layer E1-E2, section 26-30; b - trench IIIF, layer El-D, section 4, 10; c — trench III/K, layer Fl, section 48; d - trench I-II/K, layer P, section 39, 44; e — trench IIID, layer El ; f- trench III/K, layer F2, building 2; g — trench I—II/K, layer S, sec tion 7, 8; h - trench I-II/K, layer P, section 28—32; i - trench III/K, layer Fl, building 2; photo. J. Sawicki, A. Pankiewicz Ryc. 144. Wroclaw Ostrów Tumski, wykop VI. Tłoczone okucia z mosiądzu (a, b) i innych metali kolorowych (c): a —warstwa IX/X, ar 1200, działka b; b - warstwa IX/X, ar 1200, działka b; c - war stwa III, ar 1200, działka b; rysunki za: E. Ostrowska 196Ib: ryc. 10: 1 oraz Archiwum ІАіЕ PAN we Wrocławiu Fig. 144. Wrocław Ostrów Tumski, trench VI. Hammered mounts from brass (a, b) and other colored metals (c): a — layer IX/X, are 1200, section b; b - layer IX/X, are 1200, section b; c - layer HI, are 1200, section b; sketches from E. Ostrowska 1961b: fig. 10: 1 and the archives of IAiE PAN in Wrocław Ryc. 145. Wroclaw Ostrow Tumski. Ozdobne okucia: a - wykop VI (?), X w. (?), okucie żelazne, za: E. Ostrowska 1961b: ryc. 10: 5; b - filar przy wykopie IIIF, warstwa C2; za: K. Bykowski, A.
LIMISIEwicz 2015: tab. 11 Fig. 145. Wrocław Ostrów Tumski. Decorative metal mounts: a - trench VI (?), X w. (?), iron clasp, from E. Ostrowska 1961b: fig. 10: 5; b — pillar along trench IIIF, layer C2; from K. Bykowski, A. LIMISIEWICZ 2015: tab. 11 | List of figures, graphs and tables 451 Ryc. 146. Wroclaw Ostrów Tumski. Okucia pochewek noży: a-wy kop IX, warstwa 1; b - wykop IIIF (filar 3), warstwa E3; c - wykop I-II/K, warstwa P, układ kamieni; d - wykop IIIF, warstwa B9, dział ka 7, 8; a, b, d - fot. A. Pankiewicz; c - fot. J. Sawicki Fig. 146. Wrocław Ostrów Tumski. Fittings for knife sheaths: a - trench IX, layer 1 ; b - trench IIIF (pillar 3), layer E3; c - trench I-II/K, layer P, arrangement of stone; d - trench IIIF, layer B9, section 7, 8; a, b, d - photo. A. Pankiewicz; c - photo. J. Sawicki Ryc. 147. Wrocław Ostrów Tumski, wykop I-II/K, warstwa G, budynek 4. Okucie pochewki noża (?); fot. J. Sawicki Fig. 147. Wrocław Ostrów Tumski, trench I-II/K, layer G, build ing 4. Fittings for knife sheath (?); photo. J. Sawicki Ryc. 148. Wrocław Ostrów Tumski. Topory odkryte na stanowisku: a - wykop HIA/2, warstwa E2; b - wykop IIIF, warstwa D; c - wykop I-II/K, warstwa HI; d - wykop I-II/K, warstwa D; a, c, d - za: P. Kotowicz 2014: tabi. CXLH; b - za: K. Bykowski, A. LimisieWICZ 2015: ryc. 3: e Fig. 148. Wrocław Ostrów Tumski. Axes discovered at the site: a - trench HIA/2, layer E2; b - trench IIIF, layer D; c - trench I-II/K, layer Hl; d - trench I-II/K, layer D; a, c, d - from P. Kotowicz 2014: tabi. CXLH; b - from K. Bykowski, A. LIMISIEWICZ 2015: fig. 3: e Ryc. 149.
Wroclaw Ostrów Tumski, wykop I-II/K, warstwa Hl. Topór wraz z drzewcem; za: J. KAŹMIERCZYK EL AL. 1978: ryc. 24: f Fig. 149. Wrocław Ostrów Tumski, trench I-II/K, layer Hl. An axe together with its handle; from J. KAŹMIERCZYK el al. 1978: fig. 24: f Ryc. 150. Wroclaw Ostrów Tumski. Elementy grotów (?): a - wy kop VII, warstwa I, fragment żelaznej tulei; b - wykop VI, warstwa IV, fragment żelaznej tulei, za: E. Ostrowska 1959: ryc. 4: a; c — wykop VI, warstwa IX/X, przedmiot nieokreślony; a, c - rysun ki z Archiwum IAiE PAN we Wrocławiu Fig. 150. Wrocław Ostrów Tumski. Elements of spearheads (?): a — trench VII, layer I, fragment of an iron cylinder; b — trench VI, layer IV, fragment of an iron cylinder, from E. Ostrowska 1959: fig. 4: a; c - trench VI, layer IX/X, undetermined; a, c - sketches from the archives of IAiE PAN in Wrocław Ryc. 151. Wroclaw Ostrów Tumski, wykop VF, warstwa VIL Gro ty z długą tuleją; fot. S. Siemianowska Fig. 151. Wrocław Ostrów Tumski, trench VI, layer VIL Spear heads with a long cylinder; photo. S. Siemianowska Ryc. 152. Wroclaw Ostrów Tumski, wykop I-II/K, warstwa G. Grot z zadziorami; fot. J. Sawicki Fig. 152. Wrocław Ostrów Tumski, trench I-II/K, layer G. A jag ged spearhead; photo. J. Sawicki Ryc. 153. Wroclaw Ostrów Tumski. Tzw. groty kolcowate: a - wy kop IHA/3, warstwa C3, spoza zabudowy; b - wykop HIA/2, war stwa C3, bud. 1; с - wykop IHA/2, warstwa C; d - wykop III/K, warstwa B9; e - wykop IIIA/2, warstwa A2, spoza zabudowy; f- wykop III/K, warstwa D, spoza zabudowy; za: S. Rodak 2017: ryc. 6: w-z Fig. 153. Wrocław Ostrów Tumski.
So-called thorny spearheads: a - trench IIIA/3, layer C3, from beyond the area of buildings; b - trench IIIA/2, layer C3, bud. 1; c - trench HIA/2, layer C; d - trench III/K, layer B9; e - trench IHA/2, layer A2, from beyond the area of buildings; f - trench III/K, layer D, from beyond the area of buildings; from S. Rodak 2017: fig. 6: w-z
452 Wrocław. Gród na Ostrowie Tumskim we wczesnym średniowieczu Rye. 154. Wrocław Ostrów Tumski, wykop III/K, warstwa C3, budynek 2. Znalezisko rzekomego łuku; za: B. Czerska et AL. 1989: tabi. XVIII: c Fig. 154. Wrocław Ostrów Tumski, trench III/K, layer C3, build ing 2. A purported archery bow; from В. Czerska et al. 1989: tabi. XVIII: с Rye. 155. Wrocław Ostrów Tumski, wykop III/K, warstwa C2, znalezisko rzekomego łuku, fotografia z Archiwum IA UWr we Wrocławiu Fig. 155. Wrocław Ostrów Tumski, trench III/K, layer C2, a pur ported archery bow, photography from the archives of IA UWr in Wrocław Rye. 156. Wrocław Ostrów Tumski, wykop I-II/K. Okucia łuków: a - warstwa N; b - warstwa R; za: K. Jaworski 1990: tabi. II: s, t Fig. 156. Wrocław Ostrów Tumski, trench I-II/K. Fittings for an archery bow: a — layer N; b — layer R; from K. Jaworski 1990: tabi. II: s, t Rye. 157. Wrocław Ostrów Tumski, wykop I-II/K, warstwa P. Okucie łubia; fot. J. Sawicki Fig. 157. Wrocław OstrówTumski, trench I-II/K, layer P. Bowcase fitting; photo. J. Sawicki Rye. 158. Wrocław OstrówTumski, wykop IIIA/2, warstwa D3. Ogniwka kolczugi; za: J. KAŹMIERCZYK 1995: ryc. 70 Fig. 158. Wrocław OstrówTumski, trench IIIA/2, layer D3. A link of chain mail; from J. KAŹMIERCZYK 1995: fig. 70 Ryc. 159. Wrocław Ostrów Tumski, wykop III/K, warstwa Fl. Ogniwka kolczugi; fot. J. Sawicki Fig. 159. Wrocław OstrówTumski, trench III/K, layer Fl. A link of chain mail; photo. J. Sawicki Ryc. 160. Wrocław Ostrów Tumski, wykop VI, warstwa IX. Ogniwka kolczugi z brązu (?); rysunek z Archiwum ІАіЕ PAN Fig. 160. Wrocław Ostrów
Tumski, trench VI, layer IX. A link of chain mail from bronze (?); sketch from the archives of LAIE PAN Ryc. 161. Wrocław OstrówTumski. Ostrogi typu I odmiany 1 z grodu: a - wykop III/K, warstwa F2, działka 75, za: P. Rzeźnik 2000: ryc. 4; b - okolice kościoła Sw. Krzyża, za: K. Langenheim 1936: tabi. XXXI: 4 Fig. 161. Wrocław OstrówTumski. Spurs of type I variety 1 from the stronghold: a - trench III/K, layer F2, section 75, from P. Rzeź nik 2000: fig. 4; b — the vicinity of the Holy Cross church (Św. Krzyża), from К. Langenheim 1936: tabi. XXXI: 4 Ryc. 162. Wrocław OstrówTumski. Ostrogi typu I odmiany 1 z grodu: a - wykop III/K, warstwa F2, działka 75, fot. J. Sawicki; b - ul. Katedralna, naprzeciwko pałacu biskupiego, z przemieszanej mierzwy, fot. A. Pankiewicz Fig. 163. Wrocław Ostrów Tumski. Spurs of type I variety 1 from the stronghold (a-c) and 2 (d) from the stronghold: a - trench I-II/K, layerT, illus. A. Pankiewicz; b — trench IIIA/2-3, layer DI, building 4, from J. Kaźmierczyk, A. LIMISIEWICZ 1990: fig. 2: a; c - trench III/K, layer Cl, building 1, from B. Czerska, J. Kaź mierczyk 1988: tabi. XXVI: d; d - trench IIIA/2-3, layer C3, building 1, from K. Jaworski etal. 1991: fig. 1: e Ryc. 164. Wrocław OstrówTumski, wykop I-II/K, warstwa H, ulica lub obszar pod budynkiem. Ostroga; za: J. Kaźmierczyk et AL. 1977: ryc. 10: d; fot. J. Sawicki Fig. 164. Wrocław Ostrów Tumski, trench I-II/K, layer H, street or area below a building. Spur; from J. Kaźmierczyk et al. 1977: fig. 10: d; photo. J. Sawicki Ryc. 165. Wrocław Ostrów Tumski, przy kościele św. Marcina, wykop III
(VIII?), warstwa C. Ostroga miedziana; za: J. Kaźmier czyk et al. 1974: ryc. 10: d; fot. J. Sawicki Fig. 165. Wrocław OstrówTumski, alongside St. Marcin’s church, trench III (VIII?), layer C. Copper spur; from J. Kaźmierczyk etal. 1974: fig. 10: d; photo. J. Sawicki Ryc. 166. Wrocław Ostrów Tumski, wykop I-II/K, warstwy R i T. Ostroga typu lutomierskiego; za: K. WACHOWSKI 2006: ryc. 2 Fig. 166. Wrocław OstrówTumski, trench I-II/K, layers R andT. Lutomiersk-type spur; from К. Wachowski 2006: fig. 2 Ryc. 167. Wrocław Ostrów Tumski. Ostrogi z młodszych pozio mów osadniczych grodu: a-wykop I-II/K, warstwa El, działka 33; b - wykop III/K, warstwa B5, budynek 2, zagroda 3; b - wykop IIIF, warstwa B6, działka 16; d - wykop V, warstwa 5, działka „e”; e — wykop III/K, warstwa A2, budynek 3; f- wykop III/K, warstwa B2, budynek 2, zagroda 3; f- wykop III/K, warstwa B2, budynek 2, zagroda 3; a - na podstawie rysunku z Archiwum IA UWr; b, e-g - za: J. Kaźmierczyk 1995: ryc. 10: 5-f; c - za: K. Bykow ski, A. Limisiewicz 2015: ryc. 3: o; d - na podstawie rysunku z Archiwum ІАіЕ PAN we Wrocławiu Fig. 167. Wrocław Ostrów Tumski. Spurs from the earlier settle ment layers of the stronghold: a - trench I-II/K, layer El, section 33; b - trench III/K, layer B5, building 2, section 3; b - trench IIIF, layer B6, section 16; d - trench V, layer 5, section “e”; e - trench III/K, layer A2, building 3; f- trench III/K, layer B2, building 2, section 3; f- trench III/K, layer B2, building 2, section 3; a - on the basis of a sketch from the archives of IA UWr; b, e-g — from J. Kaźmierczyk 1995: fig.
10: 5-f; c- from K. Bykowski, A. Limi siewicz 2015: fig. 3: o; d - on the basis of a sketch from the archi ves of IAiE PAN in Wrocław Ryc. 168. Wrocław OstrówTumski. Zdobione ostrogi z młodszych poziomów osadniczych grodu: a — wykop W, odcinek A, warstwa B4, rys. za: S. Rodak 2017: ryc. 9: g, fot. A. Pankiewicz; b - wykop I-II/K, warstwa D, działka „e”, rys. za: J. Kaźmierczyk et al. 1974: ryc. 10: c, fot. J. Sawicki Fig. 162. Wrocław OstrówTumski. Spurs of type I variety 1 from the stronghold: a — trench III/K, layer F2, section 75, photo. J. Sa wicki; b - Katedralna street, across from the Bishops Palace, from mixed compost, photo. A. Pankiewicz Fig. 168. Wrocław Ostrów Tumski. Decorative spurs from the earlier settlement layers of the stronghold: a — trench W, segment A, layer B4, illus. from S. Rodak 2017: fig. 9: g, photo. A. Pankiewicz; b — trench I-II/K, layer D, section “e,”, illus. from J. Kaźmierczyk etal. 1974: fig. 10: c, photo. J. Sawicki Ryc. 163. Wrocław Ostrów Tumski. Ostrogi typu I odmiany 1 (a—c) ' 2 (d) z grodu: a — wykop I—II/K, warstwa T, rys. A. Pankie wicz; b - wykop IIIA/2-3, warstwa D1, budynek 4, za: J. KAŹMIERCZYK, A. LIMISTEWICZ 1990: ryc. 2: a; c - wykop III/K, warstwa Cl, budynek 1, za: B. Czerska, J. Kaźmierczyk 1988: tabi. XXVI: d; d - wykop IIIA/2—3, warstwa СЗ, budynek I, za: K. Jaworski etal. 1991: ryc. 1: e Ryc. 169. Wrocław Ostrów Tumski. Wczesnośredniowieczne gar nitury ostróg (a-d) oraz późnośredniowieczne i nowożytne sprzącz ki (e, f): a - wykop III/K, warstwa D; b — wykop VI, warstwa IV/V; c - wykop IIIA/2-3, warstwa Dl,
budynek 4; d - wykop VI, war stwa XI/XII; e - wykop IIID, warstwa Dl; f- wykop W, ul. Kano nia, odcinek F, warstwa A/В; fot. J. Sawicki, S. Siemianowska
Spis rycin, wykresów i tabel Fig. 169. Wroclaw Ostrów Tumski. Early medieval set of spurs (a—d) and late-medieval and modern clasps (e, f): a - trench III/K, layer D; b - trench VI, layer IV/V; c — trench IIIA/2—3, layer DI, building 4; d — trench VI, layer XI/XII; e — trench IIID, layer DI; f— trench W, Kanonia street, segment F, layer A/B; photo. J. Sawic ki, S. Siemianowska Rye. 170. Wroclaw Ostrów Tumski, wykop IIIF, warstwa C2. Ozdobna zawieszka puśliska; fot. A. Pankiewicz Fig. 170. Wrocław Ostrów Tumski, trench IIIF, layer C2. Decora tive stirrup-strap mount; photo. A. Pankiewicz Rye. 171. Wroclaw Ostrów Tumski, wykop IIIA/3, warstwa Dl. Okucie łęku siodła (?) ; za: K. Jaworski 1993: tabi. X: x Fig. 171. Wrocław Ostrów Tumski, trench IIIA/3, layer DI. Fitting for the pommel of a saddle (?); from K. Jaworski 1993: tabi. X: x Rye. 172. Wrocław Ostrów Tumski. Wędzidła: a — wykop VI, war stwa X/IX, ar 1201, działka a, za: E. Ostrowska 1961b: rye. 9: 9; b - wykop III/K, warstwa B2, budynek 1, zagroda 3, za: C. Buśko et AL. 1985: tabi. XIX: 5 Fig. 172. Wrocław Ostrów Tumski. Horses bit: a - trench VI, layer X/IX, are (100 m2) 1201, section a, from E. Ostrowska 1961b: fig. 9: 9; b — trench III/K, layer B2, building 1, section 3, from C. Buśko et al. 1985: tabi. XIX: 5 Rye. 173. Wrocław Ostrów Tumski. Żelazne pobocznice wędzideł: a — wykop III/K, warstwa E3, budynek 2; b — wykop IIIA/2- 3, warstwa E3, budynek 2; fot. J. Sawicki Fig. 173. Wrocław Ostrów Tumski. Iron side-pieces for a bit: a trench III/K, layer E3, building 2; b - trench IIIA/2-3, layer ЕЗ, building 2;
photo. J. Sawicki Rye. 174. Wrocław OstrówTumski, wykop IIIF, warstwa D. Rogo we pobocznice wędzidła; za: K. Jaworski 2015: ryc. 4, 5 Fig. 174. Wrocław OstrówTumski, trench IIIF, layer D. Horned side-pieces for a bit; from K. Jaworski 2015: fig. 4, 5 Ryc. 175. Wrocław Ostrów Tumski, wykop I-II/K, warstwa E. Urządzenie do pętania kopyt końskich (?); za: K. Jaworski 1991: tabi. XII: f Fig. 175· Wrocław OstrówTumski, trench I-II/K, layer E. Device for binding horse hooves (?); from К. Jaworski 1991: tabi. XII: f Ryc. 176. Wrocław OstrówTumski. Rzekome fragmenty wędzideł: a — wykop IIIA/2- 3, warstwa C2, budynek 2; b — wykop IIIA/2-3, warstwa C4, budynek 1; c - wykop IIIF, warstwa B4; a, b - fot. J. Sawicki; c - za: K. Bykowski, A. LIMISIEWICZ 2015: ryc. 3:1 Fig. 176. Wrocław OstrówTumski. Purported fragments of horse bits: a — trench IIIA/2-3, layer C2, building 2; b — trench IIIA/2-3, layer C4, building 1; c — trench IIIF, layer B4; a, b - photo. J. Sa wicki; c - from K. Bykowski, A. LIMISIEWICZ 2015: fig. 3:1 Ryc. 177. Wrocław Ostrów Tumski, wykop I—II/K, warstwa Gl, działka 29. Zawieszka rzędu końskiego; fot. J. Sawicki Fig. 177. Wrocław Ostrów Tumski, trench I-II/K, layer G1, sec tion 29. Pendant of horse equipment; photo. J. Sawicki Ryc. 178. Wrocław OstrówTumski, wykop III/K, warstwa Fl, działka 68. Okucie krzyżowe rzędu końskiego (?); fot. J. Sawicki Fig. 178. Wrocław OstrówTumski, trench III/K, layer Fl, section 68. Cross-shaped fitting of horse equipment (?); photo. J. Sawicki | List of figures, graphs and tables 453 Ryc. 179. Wroclaw Ostrów Tumski, wykop III/K,
warstwy B8-9. Okucie ogłowia (?); fot. J. Sawicki Fig. 179. Wrocław OstrówTumski, trench III/K, layers B8-9. Fitting of horse equipment (?); photo. J. Sawicki Ryc. 180. Wrocław Ostrów Tumski, wykop I-II/K, warstwa D. Nahajka pejcza; za: K. Jaworski 1991: tabl. VII: d Fig. 180. Wrocław OstrówTumski, trench I-II/K, layer D. Nahaj ka (whip) handle finial; from К. Jaworski 1991 : tabi. VII: d Ryc. 181. Wrocław OstrówTumski, wykop IIIA/2-3, warstwa Cl. Domniemany kiścień; fot. J. Sawicki Fig. 181. Wrocław OstrówTumski, trench IIIA/2—3, layer Cl. A conjectured war-flail; photo. J. Sawicki Ryc. 182. Wrocław Ostrów Tumski. Akcesoria piśmiennicze - kała marze (a, b) i stylusy (c-f): a — wykop I-II/K, warstwa H; b — wy kop I-II/K, warstwa F; c - wykop VI, warstwa II; d, f- wykop I-II/K, warstwa D; e - wykop I-II/K, warstwa F; a, b, d, e, f- za: K. Ja worski 1990: tabi. VII; c - za: W. Kocka 1962: fig. 11 Fig. 182. Wrocław OstrówTumski. Writing accessories (a, b) and styluses (c-f): a - trench I-II/K, layer H; b - trench I-II/K, layer F; c - trench VI, layer II; d, f — trench I-II/K, layer D; e - trench I-II/K, layer F; a, b, d, e, f — from K. Jaworski 1990: tabi. VII; c - from W. Kóćka 1962: fig. 11 Ryc. 183. Wroclaw OstrówTumski. wczesno- (b-d, g) i późno średniowieczne (a, f) stylusy metalowe: a - wykop VI, warstwa 3; b - wykop I-II/K, warstwa D; c - wykop I-II/K, warstwa H; d - wy kop I-II/K, warstwa E; e - wykop III/K, studnia 1 ; f — wykop VI, warstwa 4; g — wykop I-II/K, warstwa El; a, f - z Archiwum ІАіЕ PAN we Wrocławiu; e - z Archiwum IA UWr; b - za: J. KAŹMIERCZYK et
al. 1974: ryc. 10: d; c - za: J. KAŹMIERCZYK et al. 1977: ryc. 11: u; d - za: J. KAŹMIERCZYK et al. 1976: ryc. 24; g - fot. J. Sawicki Fig. 183. Wrocław OstrówTumski. early- (b-d, g) and late-medieval (a, f) metal styluses: a - trench VI, layer 3; b - trench I—II/K, layer D; c - trench I-II/K, layer H; d - trench I-II/K, layer E; e - trench III/K, well 1; f - trench VI, layer 4; g - trench I-II/K, layer El; a, f- from the archives of ІАіЕ PAN in Wrocław; e - from the ar chives of IA UWr; b - from J. KAŹMIERCZYK et al. 1974: fig. 10: d; c-from J. KAŹMIERCZYK et al. 1977: fig. 11: u; d-fromj. KAźMIERCZYK etal. 1976: fig. 24; g - photo. J. Sawicki Ryc. 184. Wrocław OstrówTumski, wykop III/K. Ceramika: a - war stwa G; b, c - warstwa F3; d, e — warstwa F2; f-j — warstwa FI; k, 1 — warstwa E3; m - warstwa E2; za: P. Rzeźnik 1995a: ryc. 36, 38, 39,41,49,51,54, 57 Fig. 184. Wrocław Ostrów Tumski, trench III/K. Pottery: a — layer G; b, c - layer F3; d, e — layer F2; f-j - layer Fl; k, 1 — layer E3; m - layer E2; from P. Rzeźnik 1995a: fig. 36, 38, 39, 41, 49, 51, 54, 57 Ryc. 185. Wrocław OstrówTumski, wykop III/K. Forma Wrocław z warstwy Fl; za: P Rzeźnik 1995a: ryc. 42 Fig. 185. Wrocław OstrówTumski, trench III/K. The form Wro cław from layer Fl; from P Rzeźnik 1995a: fig. 42 Ryc. 186. Wrocław Ostrów Tumski. Forma Wrocław: i - wykop VI, warstwa X/XI, rysunek z Archiwum ІАіЕ PAN we Wrocławiu; b — wy kop V, warstwa 9, za: W Kóćka, E. Ostrowska 1955: tabl. 71: 25 Fig. 186. Wrocław Ostrów Tumski. The form Wrocław, a — trench VI, layer X/XI, sketch from the archives of IAiE PAN in
Wrocław; b trench V, layer 9, from W Kóćka, E. Ostrowska 1955: tabl. 71: 25
454 Wrocław. Gród na Ostrowie Tumskim we wczesnym średniowieczu Ryc. 187. Wrocław Ostrów Tumski, wykop VI, warstwa XI/XII. Naczynia z warstwy; Archiwum LAiE PAN we Wrocławiu Ryc. 195. Wroclaw Ostrów Tumski, wykop I-II/K. Ceramika z warstw F; za: J. Kaźmierczyk et al. 1976: ryc. 5 Fig. 187. Wrocław Ostrów Tumski, trench VI, layer XI/XII. Potte ry from the layer; Archiwum ІАіЕ PAN in Wrocław Fig. 195. Wrocław Ostrów Tumski, trench I-II/K. Pottery from layers F; from J. Kaźmierczyk et al. 1976: fig. 5 Ryc. 188. Wrocław Ostrów Tumski. Fragmenty flasz (?) pochodzące z najstarszych poziomów osadniczych grodu: a, b - wykop I-II/K, warstwa W, za: J. KAŹMIERCZYK ET al. 1979: ryc. 4: m, n; c - wy kop VI, warstwa IX/X, fotografia z Archiwum ІАіЕ PAN we Wro cławiu Ryc. 196. Wrocław Ostrów Tumski, wykop I-II/K. Ceramika z warstw E; za: J. Kaźmierczyk et al. 1976: ryc. 23 Fig. 188. Wrocław Ostrów Tumski. Fragments of flasks (?) hailing from the earliest settlement levels of the stronghold: a, b - trench I-II/K, layer W, from J. KAŹMIERCZYK et al. 1979: fig. 4: m, η; с - trench VI, layer IX/X, photography from the archives of ІАіЕ in Wrocław Ryc. 197. Wrocław Ostrów Tumski, wykop III/K, warstwa B2. Naczynie typu Bobzin; za: P. Rzeźnik 1995b: ryc. 5: 2 Ryc. 189. Wrocław Ostrów Tumski, wykop III/K. Ceramika z warstw E4, E3: a - warstwa E3, budynek 1; b-e - warstwa E3, budynek 3; f- warstwa E3, budynek 6; g - warstwa E4, budynek 2; h-1 - warstwa E4, budynek 5; za: P. Rzeźnik 1995a: ryc. 52, 53 Fig. 189. Wrocław Ostrów Tumski, trench III/K. Pottery from layers E4, ЕЗ: а - layer ЕЗ,
building 1; b-e — layer E3, building 3; f - layer ЕЗ, building 6; g - layer E4, building 2; h-1 - layer E4, building 5; from P. Rzeźnik 1995a: fig. 52, 53 Ryc. 190. Wrocław Ostrów Tumski, wykop I-II/K: a-j — ceramika z warstwy R, za: J. KAŹMIERCZYK et al. 1979: ryc. 26; k-p - cera mika z warstwy P, za: J. Kaźmierczyk et al. 1980: ryc. 21 Fig. 190. Wrocław Ostrów Tumski, trench I-II/K. a-j - pottery from layer R, from J. Kaźmierczyk et al. 1979: fig. 26; k-p - pot tery from layer P, from J. Kaźmierczyk et al. 1980: fig. 21 Ryc. 191. Wrocław Ostrów Tumski. Jasna ceramika wczesnopolska z około połowy XI w. : a, b - wykop III/K, warstwa D1, budynek 3 ; c, d, f- wykop III/K, warstwa Dl, budynek 2; e, g - wykop II/K warstwa N; fot. A. Pankiewicz Fig. 191. Wrocław Ostrów Tumski. Clear early Polish pottery from ca. the mid 11th century: a, b - trench III/K, layer Dl, building 3; c, d, f- trench III/K, layer Dl, building 2; e, g - trench II/K layer N; photo. A. Pankiewicz Fig. 196. Wrocław Ostrów Tumski, trench I-II/K. Pottery from layers E; from J. Kaźmierczyk et al. 1976: fig. 23 Fig. 197. Wrocław Ostrów Tumski, trench III/K, layer B2. Bobzin-type vessels; from P. Rzeźnik 1995b: fig. 5: 2 Ryc. 198. Wrocław Ostrów Tumski, wykop I-II/K. Fragmenty dużych naczyń zasobowych z XII-XIII w.; a - warstwa F; b - war stwa D; za: J. Kaźmierczyk et al. 1975: ryc. 5; 1976: ryc. 5 Fig. 198. Wrocław Ostrów Tumski, trench I-II/K. Fragments of large- storage vessels from the 12th to 13th centuries; a - layer F; b - layer D; from J. Kaźmierczyk et al. 1975: fig. 5; 1976: fig. 5 Ryc. 199. Wrocław
Ostrów Tumski, wykop I-II/K. Znaki garncar skie z warstw Fl-E; za: J. Kaźmierczyk et al. 1974: ryc. 5, 7; 1976: ryc. 6, 22, 31 Fig. 199. Wrocław Ostrów Tumski, trench I-II/K. Potters mark ings from the layers Fl-E; from J. Kaźmierczyk et al. 1974: fig. 5, 7; 1976: fig. 6, 22,31 Wykres 2. Wroclaw Ostrów Tumski. Liczebność sierpów w wyko pach I-II/K, III/K, IIIF, IIIB, IIIA/2-3 i VI Graph 2. Wrocław Ostrów Tumski. The amount of sickles in trenches I-II/K, III/K, IIIF, IIIB, IIIA/2-3 and VI Wykres 3. Wrocław Ostrów Tumski. Liczebność półkosków w wy kopach I-II/K, III/K, IIIF, IIIB i IIIA/2-3 Graph 3. Wrocław Ostrów Tumski. The amount of crude sickles in trenches I-II/K, III/K, IIIF, IIIB and IIIA/2-3 Ryc. 192. Wrocław Ostrów Tumski. Naczynia importowane z te rytorium Czech: a - warstwa E2, budynek 5; b, c - warstwa E4, budynek 3; d - z wykopu przy bunkrze; za: P. Rzeźnik 1995a: ryc. 59 Wykres 4. Wroclaw Ostrów Tumski. Liczebność przedmiotów związanych z uprawą roli i obróbką płodów rolnych (na podstawie danych z wykopów I-II/K, III/K, IIIB, IIIF, IIIA/2-3 i VI) Fig. 192. Wrocław Ostrów Tumski. Vessels imported from Bohe mia: a - layer E2, building 5; b, c - layer E4, building 3; d - from a trench alongside the bunker; from P. Rzeźnik 1995a: fig. 59 Graph 4. Wrocław Ostrów Tumski. The amount of items connected with agriculture and the processing of its yields (on the basis of data from trenches I-II/K, III/K, IIIB, IIIF, IIIA/2-3 and VI) Ryc. 193. Wrocław Ostrów Tumski. Dna z identycznymi znakami garncarskimi ze schyłku X—1. połowy XI w. pochodzące z grodu: a, b, d-f—
wykop III/K; d — wykop w kościele św. Idziego (1969 r.); za: P. Rzeźnik, H. Stoksik 2005: ryc. 3 Wykres 5. Wrocław Ostrów Tumski. Liczebność kamieni Żarno wych w wykopach I—II/K, III/K, IIIF, IIIA/2—3 i VI Fig. 193. Wrocław Ostrów Tumski. Bottoms with identical potter s markings from the close of the 1 Oth century to the mid-11 th cen tury hailing from the stronghold: a, b, d—f- trench III/K; d - trench in the church of St. Ida (1969 r.); from P. Rzeźnik, H. Stoksik 2005: fig. 3 Ryc. 194. Wrocław Ostrów Tumski. Domniemana tarcza koła garncarskiego; za: J. Kaźmierczyk et al. 1977: ryc. 5 Fig. 194. Wrocław Ostrów Tumski. Conjectured potter’s wheel; from J. Kaźmierczyk et al. 1977: fig. 5 Graph 5. Wrocław Ostrów Tumski. The amount of stone mills in trenches I-II/K, III/K, IIIF, IIIA/2-3 and VI Wykres 6. Wrocław Ostrów Tumski. Udział procentowy szczątków trzody chlewnej w wykopach I-II/K, III/K, VI. Na podstawie war tości stwierdzonej w poszczególnych nawarstwieniach Graph 6. Wrocław Ostrów Tumski. The percent of remains of swine herds in trenches I-II/K, III/K, VI. On the basis of values confirmed in specific layers Wykres 7. Wroclaw Ostrów Tumski. Udział procentowy szczątków bydła w wykopach I-II/K, III/K, VI. Na podstawie wartości stwier dzonej w poszczególnych nawarstwieniach
Spis rycin, wykresów i tabel Graph 7. Wroclaw Ostrów Tumski. The percent of bovine remains in trenches I-II/K, III/K, VI. On the basis of values confirmed in specific layers Wykres 8. Wroclaw Ostrów Tumski. Udział procentowy szczątków małych przeżuwaczy (owcy/kozy) w wykopach I-II/K, III/K, VI. Na podstawie wartości stwierdzonej w poszczególnych nawarstwie niach Graph 8. Wrocław Ostrów Tumski. The percent of remains from small ungulates (sheep/goat) in trenches I-II/K, III/K, VI. On the basis of values confirmed in specific layers Wykres 9. Wroclaw Ostrów Tumski. Zależność występowania szczątków małych przeżuwaczy (owcy/kozy) i trzody chlewnej na przykładzie statystyki występowania szczątków tych zwierząt w wy kopie I-II/K. Na podstawie wartości procentowej stwierdzonej w poszczególnych nawarstwieniach Graph 9. Wrocław Ostrów Tumski. The relation of the appearance of remains of small ungulates (sheep/goat) to that of swine herds on the basis of statistics of those animals’ appearance in trench I-II/K, On the basis of values confirmed in specific layers Wykres 10. Wroclaw Ostrów Tumski. Udział procentowy szcząt ków konia w wykopach I-II/K, III/K, VI. Na podstawie wartości stwierdzonej w poszczególnych nawarstwieniach Graph 10. Wrocław Ostrów Tumski. The percent of equine re mains in trenches I-II/K, III/K, VI. On the basis of values con firmed in specific layers Wykres 11. Wrocław Ostrów Tumski. Udział procentowy ptactwa domowego (kury, gęsi, kaczki) w wykopach I-II/K, III/K, VI. Na podstawie wartości stwierdzonej w poszczególnych nawarstwie niach Graph 11. Wrocław
Ostrów Tumski. The percent of the remains of domestic fowl (hen, goose, duck) in trenches I-II/K, III/K, VI. On the basis of values confirmed in specific layers Wykres 12. Wrocław Ostrów Tumski. Udział procentowy szcząt ków zwierząt dziko żyjących w wykopach I-II/K, III/K, VI. Na podstawie wartości stwierdzonej w poszczególnych nawarstwie niach Graph 12. Wrocław Ostrów Tumski. The percent of the remains of wild animals in trenches I-II/K, III/K, VT. On the basis of values confirmed in specific layers Wykres 13. Wroclaw Ostrów Tumski. Liczebność szczątków ryb w wykopach I—II/K, III/K, VI. Na podstawie liczby prób ichtiologicznych (nie łusek, czy ości) w poszczególnych nawarstwieniach Graph 13. Wrocław Ostrów Tumski. The amount offish remains in trenches I—II/K, III/K, VI. On the basis of ichthyological samples (not scales or bones) in specific layers Wykres 14. Wrocław Ostrów Tumski. Liczebność akcesoriów ry backich (haczyków i pławików) w wykopach I-II/K, III/K, VI. Na podstawie liczby przedmiotów w poszczególnych nawarstwieniach Graph 14. Wrocław Ostrów Tumski. The amount of fishing tackle (hooks, floats) in trenches I-II/K, III/K, VI. On the basis of the amount of relevant items in specific layers Wykres 15. Wroclaw Ostrów Tumski. Liczebność grzebieni na stanowisku Graph 15· Wrocław Ostrów Tumski. The amount of combs at the site | List of figures, graphs and tables 455 Wykres 16. Wroclaw Ostrów Tumski. Udział procentowy kolców kościanych na stanowisku (wartość w stosunku do innych zabytków „wydzielonych”) Graph 16. Wrocław Ostrów Tumski. The percent of “bone spikes” at
the site (the value in regard to “separate” finds) Wykres 17. Wrocław Ostrów Tumski. Liczebność łyżew kościanych w wykopach I-II/K, III/K, IIIA/2-3, IIIF, VI i pozostałych lokali zacjach Graph 17. Wrocław Ostrów Tumski. The amount of bone skates in trenches I-II/K, III/K, IIIA/2-3, IIIF, VI and other locations Wykres 18. Wroclaw Ostrów Tumski. Procentowy rozkład gatun ków w znaleziskach skór z wykopów III, IIIA/1, IIIB, HIC, IIID, IIIF i VI w kolejnych przedziałach czasowych; za: Μ. KONCZEWSKA, T. Radek 2015: ryc. 14 Graph 18. Wrocław Ostrów Tumski. The percentage breakdown of species in finds of hides/leather in trenches III, IIIA1, IIIB, IIIC, IIID, IIIF and VI in successive time periods; from Μ. Konczewska, T. Radek 2015: fig. 14 Wykres 19. Wrocław Ostrów Tumski. Udział procentowy przed miotów skórzanych w wykopach I-II/K, III/K, VI (wartość w sto sunku do innych zabytków „wydzielonych”) Graph 19. Wrocław Ostrów Tumski. The percent of leather items in trenches I-II/K, III/K, VI (the value in regard to “separate” finds) Wykres 20. Wrocław Ostrów Tumski. Udział procentowy szydeł w wykopach I-II/K, III/K i VI (wartość w stosunku do innych zabyt ków „wydzielonych”) Graph 20. Wrocław Ostrów Tumski. The percent of awls in trenches I-II/K, III/K and VI (the value in regard to “separate” finds) Wykres 21. Wroclaw Ostrów Tumski. Udział procentowy przęślików w wykopach I-II/K, III/K, VI i IIIF (wartość w stosunku do innych zabytków „wydzielonych”) Graph 21. Wrocław Ostrów Tumski. The percent of spindle whorls in trenches I-II/K, III/K, VI and IIIF (the value in regard to
“separate” finds) Wykres 22. Wrocław Ostrów Tumski. Liczebność wrzecion w wyko pach I-II/K, III/K, VI, IIIF i IIIA/2-3 Graph 22. Wrocław Ostrów Tumski. The amount of spindles in trenches I-II/K, III/K, VI, IIIF and IIIA/2-3 Wykres 23. Wroclaw Ostrów Tumski. Zróżnicowanie surowcowe przęślików od 2. połowy X do 1. połowy XIII w. Na podstawie da nych z wykopów I-II/K, III/K, VI, VII, IIIF, IIIA/1-3 Graph 23. Wrocław Ostrów Tumski. The raw material differentia tion of spindle whorls from the second half of the 10th century to the first half of the 13th century. On the basis of data from trenches I-II/K, III/K, VI, VII, IIIF, IIIA/1-3 Wykres 24. Wroclaw Ostrów Tumski. Zróżnicowanie przęślików kamiennych od 2. połowy X do 1. połowy XIII w. Na podstawie danych z wykopów I-II/K, III/K, VI, IIIF, IIIA/1-3 Graph 24. Wrocław Ostrów Tumski. The differentiation of stone spindle whorls from the second half of the 10th century to the first half of the 13 th century. On the basis of data from trenches I-II/K, III/K, VI, IIIF, IIIA/1-3
456 Wrocław. Gród na Ostrowie Tumskim we wczesnym średniowieczu Wykres 25- Wrocław Ostrów Tumski. Frekwencja występowania ołowiu (w kg) na stanowisku (wykopy I-III/K, IIIA/1-3, IIIF, VI) Graph 25. Wrocław Ostrów Tumski. The frequency of the appear ance of lead (in kg.) at the site (trenches I—III/K, III/A1-3, IIIF, VI) Wykres 26. Wrocław Ostrów Tumski. Liczebność metalowych kabłączków skroniowych, pierścionków i pierścionków-obrączek na stanowisku Graph 26. Wrocław Ostrów Tumski. The amount of metal temple rings and finger rings of sundry types at the site Wykres 27. Wrocław Ostrów Tumski. Liczebność występowania paciorków z różnych kamieni ozdobnych na stanowisku Graph 27. Wrocław Ostrów Tumski. The amount of beads from various types of ornamental stone at the site Wykres 28. Wrocław Ostrów Tumski. Liczebność występowania bursztynu (w postaci surowca i gotowych wyrobów) na stanowisku Graph 28. Wrocław Ostrów Tumski. The amount of amber (whether raw or finished) appearing at the site Fig. 200. Wrocław Ostrów Tumski. Coins from the stronghold: a — trench III/K, layer E4, to the east of building no. 2, from J. KAźMIERCZYK 1991: fig. 23; b - trench I-II/K, layer P, building 3a, from the archives of IA UWr; c - trench IIIF, layer B6, section 1, apparently the ceiling beams of object no.3, from B. Paszkiewicz 2015: fig. 1; d-trench VI, layer IV/III, are (100 m2) 1201, section a, from the archives of IAiE PAN in Wroclaw; e, f, — trench VI, layer III/II, are (100 m2) 1201, section b, from the archives of IAiE PAN in Wrocław; g - trench I-II/K, layer F, street between buil dings
2 and 7, from Kaźmierczyk et al. 1974: fig. 11; h-j - trench IIIA/2, layer B4, street, h, i - from J. Kaźmierczyk 1995: fig. 118; j - from the archives of LA UWr Ryc. 201. Wrocław Ostrów Tumski. Dwie pary szalek wag odkryte na wrocławskim Ostrowie Tumskim: a - okolice kościoła Sw. Krzy ża, za: K. Langenheim 1936: tabi. XXXI: 2; b-c’ - wykop III, warstwa C3, budynek 2, fot. i rys. z Archiwum IA UWr Fig. 201. Wrocław Ostrów Tumski. Two pairs of bowls for a weight scale discovered on Ostrów Tumski: a — the vicinity of the Holy Cross church (Sw. Krzyż), from K. Langenheim 1936: tabi. XXXI: 2; b-c’ - trench III, layer C3, building 2, photo and illustration from the archives of LA UWr Wykres 29. Wrocław Ostrów Tumski. Liczebność występowania kryształu górskiego (w postaci surowca i gotowych wyrobów) na stanowisku Ryc. 202. Wroclaw Ostrów Tumski, wykop III/K, warstwa B8-9. Fragment wagi; fot. z Archiwum LA UWr Graph 29. Wrocław Ostrów Tumski. The amount of rock crystal (whether raw or finished) appearing at the site Fig. 202. Wrocław Ostrów Tumski, trench III/K, layer B8-9. Frag ment of a scale; photo, from the archives of IA UWr Wykres 30. Wrocław Ostrów Tumski. Liczebność występowania toporów w poszczególnych wykopach na stanowisku Ryc. 203. Wrocław Ostrów Tumski, wykop I-II/K, warstwa N. Fragmenty wagi (ułamek szalki i łańcuszek); za: J. Kaźmierczyk etal. 1980, ryc. 40: s Graph 30. Wrocław Ostrów Tumski. The amount of axes appearing in specific trenches at the site Wykres 31. Wroclaw Ostrów Tumski. Liczebność występowania grotów w poszczególnych wykopach na stanowisku Graph
31. Wrocław Ostrów Tumski. The amount of spearheads appearing in specific trenches at the site Wykres 32. Wrocław Ostrów Tumski. Liczebność występowania ostróg w poszczególnych wykopach na stanowisku Graph 32. Wrocław Ostrów Tumski. The amount of spurs appear ing in specific trenches at the site Wykres 33. Wrocław Ostrów Tumski. Liczebność występowania podków w poszczególnych wykopach na stanowisku Graph 33. Wrocław Ostrów Tumski. The amount of horseshoes appearing in specific trenches at the site Rozdział VII Handel i wymiana oraz kontakty interregionalne mieszkańców grodu wrocławskiego od X do połowy XIII w. | Trade and exchange and interregional contacts of the inhabitants of the Wrocław stronghold from the 10th to the mid-13th century Rye. 200. Wrocław Ostrów Tumski. Monety pochodzące z grodu: a — wykop III/K, warstwa E4, na wschód od budynku nr 2, za: J. KAZMIERCZYK 1991: ryc. 23; b - wykop I—II/K, warstwa P, budy nek За, z Archiwum IA UWr; c — wykop IIIF, warstwa B6, dział ka 1, zapewne strop obiektu nr 3, za: B. Paszkiewicz 2015: ryc. 1; d — wykop VI, warstwa IV/III, ar 1201, działka a, z Archiwum ІАіЕ PAN we Wrocławiu; e, f, — wykop VI, warstwa III/II, ar 1201, działka b, z Archiwum ІАіЕ PAN we Wrocławiu; g — wykop I—II/K, warstwa F, ulica między budynkami 2 i 7, za: KAZMIERCZYK et AL. 1974: ryc. 11; h-j - wykop IIIA/2, warstwa B4, ulica, h, i - za: J. KAZMIERCZYK 1995: ryc. 118; j - z Archiwum IA UWr Fig. 203. Wrocław Ostrów Tumski, trench I-II/K, layer N. Frag ments of a scale (part of a bowl and a chain); from J. Kaźmierczyk etal. 1980, fig. 40: s Ryc. 204.
Wrocław Ostrów Tumski. Domniemane i wątpliwe frag menty wag: a — wykop I—II/K, warstwa N; b — wykop IIIA/2, war stwa C2, ulica; c - wykop I—II/K, warstwa E; d - wykop I-II/K, warstwa K; e - wykop III, warstwa B3; f- wykop III, warstwa BI; fot. J. Sawicki Fig. 204. Wrocław Ostrów Tumski. Conjectured and dubious frag ments of a scale: a — trench I-II/K, layer N; b — trench IIIA/2, layer C2, street; c — trench I-II/K, layer E; d - trench I-II/K, layer K; e - trench III, layer B3; f- trench III, layer Bl; photo. J. Sawicki Ryc. 205. Wrocław Ostrów Tumski. Odważniki: a — wykop III, warstwa Fl; b - wykop III, warstwa El-5; c - wykop III, warstwa El; d-wykop III, warstwa Dl; e - wykop III, warstwa C3; f-wy kop III, warstwa C2; g, h - wykop I-II/K, warstwa K; i - wykop III, warstwa B8; j - wykop I-II/K, warstwa F; a, b, e, g - fot. A. Pankiewicz; c-f, h-j — Archiwum LA UWr Fig. 205- Wrocław OstrówTumski. Weights: a - trench III, layer FI; b — trench III, layer El—5; c - trench III, layer El; d - trench III, layer Dl; e —trench III, layer C3; f— trench III, layer C2; g, h —trench I—II/K, layer K; i - trench III, layer В8; j — trench I-II/K, layer F; a, b, e, g- photo. A. Pankiewicz; c-f, h-j — archives of IA UWr Ryc. 206. Wroclaw Ostrów Tumski. Odważniki: a - wykop VL, warstwa IX; b - wykop III, warstwa E5; c - wykop III, warstwa E2; d - wykop I-II/K, warstwa M; e - wykop III, warstwa B9; f- wy kop III, warstwa B8; g-wykop I-II/K, warstwa K; h-wykop I-II/K Warstwa Gl; i - wykop III, warstwa B5; j, к - wykop III, warstwa B4; 1 - wykop VI, warstwa II/III; m, n — wykop I-II/K,
warstwa E; o, p - wykop I-II/K, warstwa D; e, f- za: B. Czerska, J. Kaźmier czyk 1988: tabi. XXVIII; a, 1 - Archiwum IAiE PAN we Wrocła wiu; b-d, g—k, m-p — Archiwum IA UWr; oprać. N. Lenków
Spis rycin, wykresów i tabel | List of figures, graphs and tables 457 Fig. 206. Wroclaw Ostrów Tumski. Weights: a - trench VI, layer IX; b - trench III, layer E5; c — trench III, layer E2; d — trench I-II/K, layer Μ; e - trench III, layer B9; f- trench III, layer B8; g - trench I-II/K, layer K; h - trench I-II/K, layer Gl; i - trench III, layer B5; j, к - trench III, layer B4; 1 - trench VI, layer II/ΠΙ; m, n — trench I-II/K, layer E; o, p — trench I-II/K, layer D; e, f- from B. Czerska, J. Kaźmierczyk 1988: tabi. XXVIII; a, 1 - archives of IAiE PAN in Wroclaw; b-d, g-к, m-p - archives of IA UWr; elab. N. Lenków Fig. 213. Wrocław OstrówTumski, trench VII, layer III, below the beaten path. The grip of a dipper decorated with wattle motif; from the archives of IAiE PAN in Wrocław Rye. 207. Wroclaw Ostrów Tumski, wykop III/K, warstwa В8-9. Krążki ołowiane z otworem; fot. J. Sawicki Fig. 214. Wrocław Ostrów Tumski. Whetstones of Scandinavian provenance: a, b - trench III/A2, layer E1-D3, building 2; c - trench IIIA/2, layer D2-D3, building 1 ; d - trench III/K, layer B9, possession I, to the south of building 1; e - trench I—II/K, layer S; photo. E. Lisowska Fig. 207. Wrocław Ostrów Tumski, trench III/K, layer B8-9. Lead discs with an aperture; photo. J. Sawicki Rye. 208. Wrocław Ostrów Tumski, wykop I-II/K, warstwa E2 (około połowy XII w.). Rzut zabudowy z domniemanym placem targowym; za: J. Kaźmierczyk et al. 1976: ryc. 16 (z modyfika cjami) Fig. 208. Wrocław Ostrów Tumski, trench I-II/K, layer E2 (ca. mid-12th century). The built up area, with the suspected market square;
from J. Kaźmierczyk et al. 1976: fig. 16 (with modifica tions) Ryc. 209. Wrocław Ostrów Tumski. Ołowiane krążki - blankie ty (?): a-c - wykop I/K, warstwa E, „plac targowy” (a-b - działka I, IV, VII, c - działka 34, 38), fot. J. Sawicki; d - wykop VI, warstwa III/II, ar 1201, działka b, z Archiwum ІАІЕ PAN we Wrocławiu Fig. 209. Wrocław Ostrów Tumski. Lead discs - in blanco (?): a-c - trench I/K, layer E, “market square” (a—b - section I, IV, VII, c - section 34, 38), photo. J. Sawicki; d — trench VI, layer III/II, are 1201, section b, from the archives of IAiE PAN in Wrocław Ryc. 210. Wrocław Ostrów Tumski, wykop I-II/K. Pionki do gry z „placu targowego”; za: K. Jaworski 1990: tabi. XI: i-k Fig. 210. Wrocław Ostrów Tumski, trench I-II/K. Chess pawns from the “market square”; from K. Jaworski 1990: tabi. XI: i-k Ryc. 211. Wrocław Ostrów Tumski. Przedmioty rogowe wykonane w stylistyce skandynawskiej: a - fallus rogowy, wykop III/K, war stwa C3; b - oprawka rogowa, wykop IIIA/2, warstwa D3, budy nek 4; c — solniczka, wykop X, warstwa 1 (zasyp); d - rozdzielacz rzemieni (?), wykop VII, warstwa 3; za: K. Jaworski et al. 2013: fig- 1 Fig. 211. Wrocław Ostrów Tumski. Products from horns made in Scandinavian style: a - horn phallus, trench III/K, layer C3; b - horn frame, trench IIIA/2, layer D3, building 4; c - salt jar, trench X, layer 1 (detritus); d — belt separator (?), trench VII, lay er 3; from K. Jaworski et al. 2013: fig. 1 Ryc. 212. Wroclaw Ostrów Tumski. Wyroby pochodzenia skandy nawskiego z drewna: a - dysk drewniany, wykop III/K, warstwa F1, budynek 1; b — kubek
drewniany wykop VI, warstwa IX; c - łyżka, wykop III/K, warstwa C2, budynek 2; d — łyżka, wykop III/K, warstwa D, budynek 1; za: K. Jaworski et al. 2013: fig. 2 oraz Archiwum ІАіЕ PAN we Wrocławiu (a) Fig. 212. Wrocław Ostrów Tumski. Wooden handicrafts of Scan dinavian provenance: a-wooden disc, trench III/K, layer Fl, build ing 1; b - wooden mug trench VI, layer IX; c - a spoon, trench III/K, layer C2, building 2; d - a spoon, trench III/K, layer D, building 1; from K. Jaworski et al. 2013: fig. 2 and the archives of PAN in Wrocław (a) Ryc. 213. Wroclaw Ostrów Tumski, wykop VII, warstwa III, pod klepiskiem. Uchwyt czerpaka zdobiony plecionką; z Archiwum IAiE PAN we Wrocławiu Ryc. 214. Wroclaw OstrówTumski. Osełki kamienne proweniencji skandynawskiej: a, b - wykop III/A2, warstwa E1-D3, budynek 2; c — wykop IIIA/2, warstwa D2-D3, budynek 1; d — wykop III/K, warstwa B9, posesja I, na południe od budynku 1; e - wykop I-II/K, warstwa S; fot. E. Lisowska Ryc. 215. Wrocław Ostrów Tumski, wykop I-II/K warstwa Μ. Naczynie szklane; za: J. Kaźmierczyk, C. Lasota 1977 Fig. 215. Wrocław Ostrów Tumski, trench I-II/K layer Μ. Glass vessels; from J. Kaźmierczyk, C. Lasota 1977 Ryc. 216. Wrocław OstrówTumski, wykop III/K, warstwa B9—B8. Pałeczki drewniane okute cynową blachą; fot. J. Sawicki Fig. 216. Wrocław OstrówTumski, trench III/K, layer B9-B8. Wooden sticks plated in tin; photo. J. Sawicki Ryc. 217. Wroclaw OstrówTumski, Pałac Biskupi. Kostka z ciosu słonia; za: K. Jaworski 1993: tabi. XI: 4 Fig. 217. Wrocław Ostrów Tumski, Bishops Palace. A die from elephant’s tusk; from K.
Jaworski 1993: tabi. XI: 4 Ryc. 218. Wroclaw Ostrów Tumski, wykop I-II/K warstwa D. Pionek z przedstawieniem Herkulesa; za: J. Kaźmierczyk et al. 1974: ryc. 11 (na rycinie mylnie opisany jako z warstwy E) Fig. 218. Wrocław Ostrów Tumski, trench I-II/K layer D. A pawn with a representation of Hercules; from J. Kaźmierczyk et al. 1974: fig. 11 (in the figure mistakenly described as hailing from layer E) Wykres 34. Wrocław Ostrów Tumski. Liczebność występowania akcesoriów kupieckich na stanowisku Graph 34. Wrocław Ostrów Tumski. The amount of trading para phernalia appearing in specific trenches at the site Rozdział VIII Rozwój tzw. ośrodków centralnych państwa Piastów od X do 1. połowy XIII w. na przykładzie wrocławskiego Ostrowa Tum skiego I The development of the leading centers of the Piast state from the 10th to the first half of the 13th century on the example of Wroclaw’s Ostrów Tumski Wykres 35. Wroclaw Ostrów Tumski. Liczebność występowania akcesoriów jeździeckich na stanowisku Graph 35. Wrocław Ostrów Tumski. The amount of horse tackle appearing in specific trenches at the site
458 Wrocław. Gród na Ostrowie Tumskim we wczesnym średniowieczu Spis tabel na CD | List of tables on CD Tab. 1. Wrocław Ostrów Tumski. Ważniejsze wykopy badawcze lokalizacja i nazewnictwo Tab. 1. Wrocław Ostrów Tumski. The more important research excavations - localization and nomenclature Tab. 2. Wrocław Ostrów Tumski. Próba synchronizacji nawar stwień do schyłku X w. w poszczególnych wykopach; identycznymi kolorami oznaczono jednostki, które pochodzą zapewne z tego sa mego czasu; kolejność w tabeli nie musi oznaczać starszeństwa chronologicznego; podane datowanie należy traktować jako orien tacyjne; oprać. K. Chrzan Tab. 2. Wrocław Ostrów Tumski. An attempt to synchronize stra tifications to the late 10th century in individual trenches; identical colors mark units that probably date from the same time; the order in the table does not necessarily imply chronological seniority; the dating given should be regarded as approximate; elab. K. Chrzan Tab. 3. Wrocław Ostrów Tumski. Próba synchronizacji nawar stwień z ważniejszych wykopów badawczych Tab. 3. Wrocław Ostrów Tumski. An attempt to synchronize the layers of more important research trenches Tab. 4. Wrocław Ostrów Tumski. Próba synchronizacji nawar stwień od przełomu X i XI do około połowy XI w. w poszczegól nych wykopach; identycznymi kolorami oznaczono jednostki, które pochodzą zapewne z tego samego czasu; kolejność w tabeli nie musi oznaczać starszeństwa chronologicznego; na biało zaznaczono war stwy, których chronologii nie da się bliżej określić; podane datowa nie należy traktować jako orientacyjne; oprać.
K. Chrzan Tab. 4. Wrocław Ostrów Tumski. An attempt to synchronize stra tifications from ca. 1000 AD to the mid-11th century in individu al trenches; identical colors mark units that probably date from the same time; the order in the table does not necessarily imply chro nological seniority; white marks layers whose chronology cannot be precisely determined; thus, the datings given need to be treated as suggestions; elab. K. Chrzan Tab. 5. Wrocław Ostrów Tumski. Próba synchronizacji nawar stwień z 2. połowy XI-początku XII w. w poszczególnych wyko pach; identycznymi kolorami oznaczono jednostki, które pochodzą zapewne z tego samego czasu; na biało zaznaczono warstwy, których chronologii nie da się bliżej określić; podane datowanie należy trak tować jako orientacyjne; oprać. J.K. Pawlicki Tab. 5. Wrocław Ostrów Tumski. An attempt to synchronize stra tifications from the second half of the 11th century to the early 12th century in specific trenches; identical colors mark units that probably date from the same time. White marks layers whose chro nology cannot be precisely determined; thus, the datings given need to be treated as suggestions; elab. J.K. Pawlicki Tab. 6. Wroclaw Ostrów Tumski. Próba synchronizacji nawar stwień z XII-1. połowy XIII w. w poszczególnych wykopach; iden tycznymi kolorami oznaczono jednostki, które pochodzą zapewne z tego samego czasu; na biało zaznaczono warstwy, których chrono logii nie da się bliżej określić; podane datowanie należy traktować jako orientacyjne; oprać. J.K. Pawlicki Tab. 6. Tab. 6. Wrocław Ostrów Tumski. An attempt to
synchro nize stratifications from the 12 th to the first half of the 13 th centu ry in specific trenches; identical colors mark units that probably date from the same time. White marks layers whose chronology cannot be precisely determined; thus, the datings given need to be treated as suggestions; elab. J.K. Pawlicki Tab. 7. Wroclaw Ostrów Tumski. Frekwencja występowania szcząt ków kostnych poszczególnych gatunków i grup gatunkowych w ob rębie głównych wykopów; zestawienie na podstawie A. Chrószcz, Μ. Janeczek 2012a (wykop XI) oraz A. Chrószcz et al. 2015 (wykop IIIF), pozostałe wykopy patrz opisy do tabel nr 8-13 Tab. 7. Wrocław Ostrów Tumski. The frequency of the appearance of skeletal remains of specific species and species groups in the main trenches; on the basis of A. CHRÓSZCZ, Μ. JANE CZEK 2012a (trench XI) and A. CHRÓSZCZ ET AL. 2015 (trench IIIF); for the remaining trenches, see the descriptions in tables no. 8-13 Tab. 8. Wrocław Ostrów Tumski. Frekwencja występowania szcząt ków kostnych w wykopie V (tylko warstwy wczesnośredniowiecz ne), zestawienie na podstawie: Analiza materiału kostnego według gatunków z warstw w wykopie V z roku 1950 nr inw. eksp. 33/01, z Archiwum LAiE PAN we Wrocławiu Tab. 8. Wrocław Ostrów Tumski. The frequency of the appearance of skeletal remains in trench V (only medieval layers), on the basis of: Analiza materiału kostnego według gatunków z warstw w wykopie V z roku 1950 nr inw. eksp. 33/01, from the archives of LAiE PAN in Wrocław Tab. 9. Wrocław Ostrów Tumski. Frekwencja występowania szcząt ków kostnych w wykopie III/K (tylko
warstwy wczesnośrednio wieczne); zestawienie na podstawie P. Wyrost et al. 1984-1986 Tab. 9. Wrocław Ostrów Tumski. The frequency of the appearance of skeletal remains in trench III (only medieval layers); on the basis of P. Wyrost et al. 1984-1986 Tab. 10. Wrocław Ostrów Tumski. Frekwencja występowania szczątków kostnych w wykopie IIIA/2 (tylko warstwy z Х-l. poło wy XI w.); zestawienie na podstawie P. Wyrost et al. 1989 Tab. 10. Wrocław Ostrów Tumski. The frequency of the appearan ce of skeletal remains in trench IIIA/2 (only layers from the 10th to first half of the 11th century); on the basis of P. Wyrost et al. 1989 Tab. 11. Wrocław Ostrów Tumski. Frekwencja występowania szczątków kostnych w wykopie VI (tylko warstwy wczesnośrednio wieczne, bez poziomów międzykonstrukcyjnych), zestawienie na podstawie: Analiza materiału kostnego według gatunków z warstw konstrukcyjnych wykopu VI z lat 1950—1963 nr inw. eksp. 30/01, z Archiwum ІАіЕ PAN we Wrocławiu Tab. 11. Wrocław Ostrów Tumski. The frequency of the appear ance of skeletal remains in trench VI (only medieval layers, w/o interconstruction layers), on the basis of: Analiza materiału kost nego według gatunków z warstw konstrukcyjnych wykopu VI z lat 1950-1963 nr inw. eksp. 30/01, from the archives of ІАіЕ PAN in Wrocław Tab. 12. Wrocław Ostrów Tumski. Frekwencja występowania szczątków kostnych w wykopie I-II/K (tylko warstwy wczesnośre dniowieczne); zestawienie na podstawie P. Wyrost et al. 1976-1979 Tab. 12. Wrocław Ostrów Tumski. The frequency of the appearan ce of skeletal remains in trench I-II/K (only
medieval layers); on the basis of P. Wyrost et al. 1976-1979 Tab. 13. Wrocław Ostrów Tumski. Frekwencja występowania szczątków kostnych w wykopie IV/03 (tylko warstwy wczesnośre dniowieczne); zestawienie na podstawie Μ. Romanow 2005 Tab. 13. Wrocław Ostrów Tumski. The frequency of the appearan ce of skeletal remains in trench IV/03 (only medieval layers); on the basis of Μ. Romanow 2005
Spis rycin, wykresów i tabel Tab. 14. Wrocław Ostrów Tumski. Wyniki analiz składu chemicz nego przedmiotów (żużli, tygli, zeszkliwionej ceramiki, grudek substancji szklistych) związanych z hutnictwem żelaza; za A. PANKIEWICZ et al. 2018b: tab. 5, z modyfikacjami Tab. 14. Wrocław Ostrów Tumski. The results of analyses of the chemical composition of items (slag, crucibles, vitrified pottery, lumps of vitreous substances) connected with forging iron; from A. PANKIEWICZ étal. 2018b: tab. 5, with modifications Tab. 15. Wrocław Ostrów Tumski. Tygle ze śladami metalurgii nieżelaznej odkryte na stanowisku; za A. Pankiewicz et al. 2018b: tab. 3, z modyfikacjami Tab. 15. Wrocław Ostrów Tumski. Crucibles with traces of non ferrous metallurgy discovered at the site; from A. Pankiewicz étal. 2018b: tab. 3, with modifications Tab. 16. Wrocław Ostrów Tumski. Tygle ze śladami metalurgii nieżelaznej (głównie srebra) odkryte na stanowisku: za A. Pankie wicz et al. 2018b: tab. 4, z modyfikacjami Tab. 16. Wrocław Ostrów Tumski. Crucibles with traces of non-ferrous metallurgy (mainly silver) discovered at the site; from A. Pankiewicz et al. 2018b: tab. 4, with modifications Tab. 17. Wrocław Ostrów Tumski. Zestawianie okuć z blachy tło czonej odkrytych na stanowisku | List of figures, graphs and tables 459 Tab. 17. Wrocław Ostrów Tumski. A collection of tin-plated fit tings from hammered tin discovered at the site Tab. 18. Wrocław Ostrów Tumski. Monety wczesnośredniowieczne odkryte na stanowisku Tab. 18. Wrocław Ostrów Tumski. Early medieval coins discovered at the site Tab. 19. Wrocław
Ostrów Tumski. Wagi odkryte na stanowisku (w tym znaleziska niepewne) Tab. 19. Wrocław Ostrów Tumski. Weights discovered at the site (including uncertain finds) Tab. 20. Wrocław Ostrów Tumski. Odważniki i podobne akcesoria odkryte na stanowisku Tab. 20. Wrocław Ostrów Tumski. Weights and related parapher nalia discovered at the site Tab. 21. Ślady pożarów odkryte w poszczególnych nawarstwieniach Ostrowa Tumskiego. Kolorem pomarańczowym zaznaczono war stwy, w których stwierdzono obecność spalonych konstrukcji drew nianych Tab. 21. Traces of fires discovered in individual layers of Ostrów Tumski. Orange color indicates layers where burnt wooden struc tures were found |
| adam_txt | |
| any_adam_object | 1 |
| any_adam_object_boolean | |
| author2 | Pankiewicz, Aleksandra 1978- |
| author2_role | edt |
| author2_variant | a p ap |
| author_GND | (DE-588)116196133X |
| author_facet | Pankiewicz, Aleksandra 1978- |
| building | Verbundindex |
| bvnumber | BV049308586 |
| ctrlnum | (OCoLC)1409129578 (DE-599)BVBBV049308586 |
| era | Geschichte Anfänge-1250 gnd |
| era_facet | Geschichte Anfänge-1250 |
| format | Book |
| fullrecord | <?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?><collection xmlns="http://www.loc.gov/MARC21/slim"><record><leader>00000nam a2200000 cb4500</leader><controlfield tag="001">BV049308586</controlfield><controlfield tag="003">DE-604</controlfield><controlfield tag="005">20240806</controlfield><controlfield tag="007">t|</controlfield><controlfield tag="008">230901s2023 xx a||| |||| 00||| pol d</controlfield><datafield tag="020" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">9788366463776</subfield><subfield code="9">978-83-66463-77-6</subfield></datafield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(OCoLC)1409129578</subfield></datafield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(DE-599)BVBBV049308586</subfield></datafield><datafield tag="040" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-604</subfield><subfield code="b">ger</subfield><subfield code="e">rda</subfield></datafield><datafield tag="041" ind1="0" ind2=" "><subfield code="a">pol</subfield><subfield code="a">eng</subfield></datafield><datafield tag="049" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-12</subfield></datafield><datafield tag="084" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">OST</subfield><subfield code="q">DE-12</subfield><subfield code="2">fid</subfield></datafield><datafield tag="245" ind1="1" ind2="0"><subfield code="a">Wrocław</subfield><subfield code="b">gród na Ostrowie Tumskim we wczesnym średniowieczu = Wrocław: the early medieval stronghold on Ostrów Tumski - "Cathedral Island"</subfield><subfield code="c">Aleksandra Pankiewicz</subfield></datafield><datafield tag="246" ind1="1" ind2="1"><subfield code="a">Wrocław: the early medieval stronghold on Ostrów Tumski - "Cathedral Island"</subfield></datafield><datafield tag="264" ind1=" " ind2="1"><subfield code="a">Warszawa</subfield><subfield code="b">Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk</subfield><subfield code="c">2023</subfield></datafield><datafield tag="264" ind1=" " ind2="1"><subfield code="a">Wrocław</subfield><subfield code="b">Instytut Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego</subfield></datafield><datafield tag="300" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">459 Seiten</subfield><subfield code="b">Illustrationen, Karten, Pläne, Diagramme</subfield><subfield code="e">1 CD-R (12 cm)</subfield></datafield><datafield tag="336" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">txt</subfield><subfield code="2">rdacontent</subfield></datafield><datafield tag="337" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">n</subfield><subfield code="2">rdamedia</subfield></datafield><datafield tag="338" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">nc</subfield><subfield code="2">rdacarrier</subfield></datafield><datafield tag="490" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">Origines Polonorum</subfield><subfield code="v">Tom 18</subfield></datafield><datafield tag="500" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">Literaturverzeichnis Seite 385-418</subfield></datafield><datafield tag="546" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">Text polnisch. Bildunterschriften, Inhaltsverzeichnis, Zusammenfassung auch englisch</subfield></datafield><datafield tag="648" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Geschichte Anfänge-1250</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Ausgrabung</subfield><subfield code="0">(DE-588)4129464-6</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Siedlungsarchäologie</subfield><subfield code="0">(DE-588)4181216-5</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="651" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Dominsel</subfield><subfield code="g">Breslau</subfield><subfield code="0">(DE-588)4371360-9</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="0"><subfield code="a">Dominsel</subfield><subfield code="g">Breslau</subfield><subfield code="0">(DE-588)4371360-9</subfield><subfield code="D">g</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="1"><subfield code="a">Siedlungsarchäologie</subfield><subfield code="0">(DE-588)4181216-5</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="2"><subfield code="a">Ausgrabung</subfield><subfield code="0">(DE-588)4129464-6</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="3"><subfield code="a">Geschichte Anfänge-1250</subfield><subfield code="A">z</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2=" "><subfield code="5">DE-604</subfield></datafield><datafield tag="700" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">Pankiewicz, Aleksandra</subfield><subfield code="d">1978-</subfield><subfield code="0">(DE-588)116196133X</subfield><subfield code="4">edt</subfield></datafield><datafield tag="830" ind1=" " ind2="0"><subfield code="a">Origines Polonorum</subfield><subfield code="v">Tom 18</subfield><subfield code="w">(DE-604)BV022754920</subfield><subfield code="9">18</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034569734&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Inhaltsverzeichnis</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034569734&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Inhaltsverzeichnis</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034569734&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Literaturverzeichnis</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034569734&sequence=000007&line_number=0004&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Abstract</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034569734&sequence=000009&line_number=0005&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Register // Personenregister</subfield></datafield><datafield tag="940" ind1="1" ind2=" "><subfield code="n">oe</subfield></datafield><datafield tag="940" ind1="1" ind2=" "><subfield code="q">BSB_NED_20240806</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">930.1</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">0902</subfield><subfield code="g">438</subfield></datafield><datafield tag="943" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-034569734</subfield></datafield></record></collection> |
| geographic | Dominsel Breslau (DE-588)4371360-9 gnd |
| geographic_facet | Dominsel Breslau |
| id | DE-604.BV049308586 |
| illustrated | Illustrated |
| index_date | 2024-07-03T22:40:21Z |
| indexdate | 2025-03-15T09:03:52Z |
| institution | BVB |
| isbn | 9788366463776 |
| language | Polish English |
| oai_aleph_id | oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-034569734 |
| oclc_num | 1409129578 |
| open_access_boolean | |
| owner | DE-12 |
| owner_facet | DE-12 |
| physical | 459 Seiten Illustrationen, Karten, Pläne, Diagramme 1 CD-R (12 cm) |
| psigel | BSB_NED_20240806 |
| publishDate | 2023 |
| publishDateSearch | 2023 |
| publishDateSort | 2023 |
| publisher | Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk Instytut Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego |
| record_format | marc |
| series | Origines Polonorum |
| series2 | Origines Polonorum |
| spelling | Wrocław gród na Ostrowie Tumskim we wczesnym średniowieczu = Wrocław: the early medieval stronghold on Ostrów Tumski - "Cathedral Island" Aleksandra Pankiewicz Wrocław: the early medieval stronghold on Ostrów Tumski - "Cathedral Island" Warszawa Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk 2023 Wrocław Instytut Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego 459 Seiten Illustrationen, Karten, Pläne, Diagramme 1 CD-R (12 cm) txt rdacontent n rdamedia nc rdacarrier Origines Polonorum Tom 18 Literaturverzeichnis Seite 385-418 Text polnisch. Bildunterschriften, Inhaltsverzeichnis, Zusammenfassung auch englisch Geschichte Anfänge-1250 gnd rswk-swf Ausgrabung (DE-588)4129464-6 gnd rswk-swf Siedlungsarchäologie (DE-588)4181216-5 gnd rswk-swf Dominsel Breslau (DE-588)4371360-9 gnd rswk-swf Dominsel Breslau (DE-588)4371360-9 g Siedlungsarchäologie (DE-588)4181216-5 s Ausgrabung (DE-588)4129464-6 s Geschichte Anfänge-1250 z DE-604 Pankiewicz, Aleksandra 1978- (DE-588)116196133X edt Origines Polonorum Tom 18 (DE-604)BV022754920 18 Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034569734&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Inhaltsverzeichnis Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034569734&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Inhaltsverzeichnis Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034569734&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Literaturverzeichnis Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034569734&sequence=000007&line_number=0004&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Abstract Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034569734&sequence=000009&line_number=0005&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Register // Personenregister |
| spellingShingle | Wrocław gród na Ostrowie Tumskim we wczesnym średniowieczu = Wrocław: the early medieval stronghold on Ostrów Tumski - "Cathedral Island" Origines Polonorum Ausgrabung (DE-588)4129464-6 gnd Siedlungsarchäologie (DE-588)4181216-5 gnd |
| subject_GND | (DE-588)4129464-6 (DE-588)4181216-5 (DE-588)4371360-9 |
| title | Wrocław gród na Ostrowie Tumskim we wczesnym średniowieczu = Wrocław: the early medieval stronghold on Ostrów Tumski - "Cathedral Island" |
| title_alt | Wrocław: the early medieval stronghold on Ostrów Tumski - "Cathedral Island" |
| title_auth | Wrocław gród na Ostrowie Tumskim we wczesnym średniowieczu = Wrocław: the early medieval stronghold on Ostrów Tumski - "Cathedral Island" |
| title_exact_search | Wrocław gród na Ostrowie Tumskim we wczesnym średniowieczu = Wrocław: the early medieval stronghold on Ostrów Tumski - "Cathedral Island" |
| title_exact_search_txtP | Wrocław gród na Ostrowie Tumskim we wczesnym średniowieczu = Wrocław: the early medieval stronghold on Ostrów Tumski - "Cathedral Island" |
| title_full | Wrocław gród na Ostrowie Tumskim we wczesnym średniowieczu = Wrocław: the early medieval stronghold on Ostrów Tumski - "Cathedral Island" Aleksandra Pankiewicz |
| title_fullStr | Wrocław gród na Ostrowie Tumskim we wczesnym średniowieczu = Wrocław: the early medieval stronghold on Ostrów Tumski - "Cathedral Island" Aleksandra Pankiewicz |
| title_full_unstemmed | Wrocław gród na Ostrowie Tumskim we wczesnym średniowieczu = Wrocław: the early medieval stronghold on Ostrów Tumski - "Cathedral Island" Aleksandra Pankiewicz |
| title_short | Wrocław |
| title_sort | wroclaw grod na ostrowie tumskim we wczesnym sredniowieczu wroclaw the early medieval stronghold on ostrow tumski cathedral island |
| title_sub | gród na Ostrowie Tumskim we wczesnym średniowieczu = Wrocław: the early medieval stronghold on Ostrów Tumski - "Cathedral Island" |
| topic | Ausgrabung (DE-588)4129464-6 gnd Siedlungsarchäologie (DE-588)4181216-5 gnd |
| topic_facet | Ausgrabung Siedlungsarchäologie Dominsel Breslau |
| url | http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034569734&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034569734&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034569734&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034569734&sequence=000007&line_number=0004&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034569734&sequence=000009&line_number=0005&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |
| volume_link | (DE-604)BV022754920 |
| work_keys_str_mv | AT pankiewiczaleksandra wrocławgrodnaostrowietumskimwewczesnymsredniowieczuwrocławtheearlymedievalstrongholdonostrowtumskicathedralisland AT pankiewiczaleksandra wrocławtheearlymedievalstrongholdonostrowtumskicathedralisland |
Es ist kein Print-Exemplar vorhanden.
Inhaltsverzeichnis