Wizerunek wiedźmy w piśmiennictwie staropolskim XVI i XVII wieku:
Gespeichert in:
| 1. Verfasser: | |
|---|---|
| Format: | Buch |
| Sprache: | Polish |
| Veröffentlicht: |
Kraków
Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas
[2023]
|
| Schlagworte: | |
| Online-Zugang: | Inhaltsverzeichnis Register // Personenregister Abstract Literaturverzeichnis Abstract |
| Beschreibung: | 274 Seiten Illustrationen 24 cm |
| ISBN: | 9788324239177 |
Internformat
MARC
| LEADER | 00000nam a2200000 c 4500 | ||
|---|---|---|---|
| 001 | BV049082747 | ||
| 003 | DE-604 | ||
| 005 | 20230925 | ||
| 007 | t | ||
| 008 | 230801s2023 a||| |||| 00||| pol d | ||
| 020 | |a 9788324239177 |9 978-83-242-3917-7 | ||
| 035 | |a (OCoLC)1392137224 | ||
| 035 | |a (DE-599)BVBBV049082747 | ||
| 040 | |a DE-604 |b ger |e rda | ||
| 041 | 0 | |a pol | |
| 049 | |a DE-12 | ||
| 100 | 1 | |a Kowalczyk, Sabina |d 1993- |e Verfasser |0 (DE-588)129781438X |4 aut | |
| 245 | 1 | 0 | |a Wizerunek wiedźmy w piśmiennictwie staropolskim XVI i XVII wieku |c Sabina Kowalczyk |
| 264 | 1 | |a Kraków |b Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas |c [2023] | |
| 264 | 4 | |c ©2023 | |
| 300 | |a 274 Seiten |b Illustrationen |c 24 cm | ||
| 336 | |b txt |2 rdacontent | ||
| 337 | |b n |2 rdamedia | ||
| 338 | |b nc |2 rdacarrier | ||
| 648 | 7 | |a Geschichte 1500-1700 |2 gnd |9 rswk-swf | |
| 650 | 7 | |a Czarownice i czarownicy |2 dbn | |
| 650 | 7 | |a Kobieta |2 dbn | |
| 650 | 7 | |a Literatura staropolska |2 dbn | |
| 650 | 7 | |a Procesy o czary |2 dbn | |
| 650 | 7 | |a Tematy i motywy |2 dbn | |
| 650 | 7 | |a Czarownice / w literaturze |2 jhpk | |
| 650 | 7 | |a Czary / w literaturze |2 jhpk | |
| 650 | 7 | |a Literatura polska / 1500-1800 / tematy, motywy |2 jhpk | |
| 650 | 7 | |a Czarnoksięstwo / procesy / Polska / 1500-1800 |2 jhpk | |
| 650 | 0 | 7 | |a Frau |g Motiv |0 (DE-588)4113617-2 |2 gnd |9 rswk-swf |
| 650 | 0 | 7 | |a Polnisch |0 (DE-588)4120314-8 |2 gnd |9 rswk-swf |
| 650 | 0 | 7 | |a Hexenverfolgung |g Motiv |0 (DE-588)4195160-8 |2 gnd |9 rswk-swf |
| 650 | 0 | 7 | |a Hexe |g Motiv |0 (DE-588)4159813-1 |2 gnd |9 rswk-swf |
| 650 | 0 | 7 | |a Literatur |0 (DE-588)4035964-5 |2 gnd |9 rswk-swf |
| 650 | 0 | 7 | |a Hexerei |g Motiv |0 (DE-588)4138800-8 |2 gnd |9 rswk-swf |
| 689 | 0 | 0 | |a Frau |g Motiv |0 (DE-588)4113617-2 |D s |
| 689 | 0 | 1 | |a Hexe |g Motiv |0 (DE-588)4159813-1 |D s |
| 689 | 0 | 2 | |a Hexerei |g Motiv |0 (DE-588)4138800-8 |D s |
| 689 | 0 | 3 | |a Hexenverfolgung |g Motiv |0 (DE-588)4195160-8 |D s |
| 689 | 0 | 4 | |a Polnisch |0 (DE-588)4120314-8 |D s |
| 689 | 0 | 5 | |a Literatur |0 (DE-588)4035964-5 |D s |
| 689 | 0 | 6 | |a Geschichte 1500-1700 |A z |
| 689 | 0 | |5 DE-604 | |
| 776 | 0 | 8 | |i Erscheint auch als |n Online-Ausgabe |z 978-83-242-6696-8 |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034344633&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Inhaltsverzeichnis |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034344633&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Register // Personenregister |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034344633&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Abstract |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034344633&sequence=000007&line_number=0004&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Literaturverzeichnis |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034344633&sequence=000009&line_number=0005&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Abstract |
| 940 | 1 | |n oe | |
| 940 | 1 | |q BSB_NED_20230925 | |
| 999 | |a oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-034344633 | ||
| 942 | 1 | 1 | |c 809 |e 22/bsb |f 09032 |g 438 |
| 942 | 1 | 1 | |c 809 |e 22/bsb |f 09031 |g 438 |
| 942 | 1 | 1 | |c 305.309 |e 22/bsb |f 09032 |g 438 |
| 942 | 1 | 1 | |c 305.309 |e 22/bsb |f 09031 |g 438 |
Datensatz im Suchindex
| _version_ | 1804185411444015104 |
|---|---|
| adam_text | Spis treści Wstęp............................................................................................................ 7 Rozdział pierwszy. Uwarunkowania kształtujące postrzeganie postaci czarownicy w wiekach dawnych..................................................... 21 1. Determinanty ogólnoeuropejskie.................................................... 22 2. Czynniki rodzime ............................................................................. 45 Rozdział drugi. Wizerunek wiedźmy w świetle procesów o czary w Rzeczpospolitej w XVI-XVII wieku .......................................... 69 1. Procesy o czary w Polsce - zarys problematyki............................. 71 2. Charakterystyka potencjalnych wiedźm na podstawie dokumentacji sądowej ................................................................ 80 2.1. Wygląd, osobowość i sytuacja społeczno-ekonomiczna .... 80 2.2. Rodzaje magicznej działalności i wypowiadane zaklęcia ... 85 2.3. Miejsca pobytu i typowe atrybuty.......................................... 91 Rozdział trzeci. Twórcy XVI i XVII wieku o kobietach parających się magią - charakterystyczne cechy wizerunku .............................. 101 1. Czarownica - od figury stylistycznej do głównej bohaterki ......... 107 2. Staropolska wiedźma-typowe elementy postaci......................... 118 2.1. Między wcielonym złem a anielską dobrocią....................... 119 2.2. Piękna dziewczyna i odpychająca starucha......................... 132 2.3. Odludne, dzikie, obce - terytoria wiedźmy ......................... 139 2.4. Magiczne atrybuty i
rekwizyty.............................................. 148 Rozdział czwarty. Moc staropolskiej wiedźmy.......................................... 1. Spoglądanie w przyszłość............................................................... 2. Czary w służbie Erosa....................................................................... 3. Wiedźma - persona non grata w życiu codziennym ..................... 4. „Przymawianie” staropolskich bab, czyli magia słowa................. 165 169 183 196 209 Zakończenie.................................................................................................. Bibliografia .................................................................................................. Streszczenie.................................................................................................. Summary...................................................................................................... Spis ilustracji................................................................................................ Indeks osób .................................................................................................. 227 243 259 261 263 267
Indeks osób Aberth John 11, 44 Acidalius Vallens 44 Adamczewska Klaudia 136 Agrippa von Nettesheim Heinrich Cor nelius 28, 44 Ajschylos 169 Ambroży, św. 39 Anczyk Adam 97 Andersen Hans Christian 232 Angutek Dorota 15, 29 Apulejusz z Madaury 28 Ariosto Ludovico 105 Arnovick Leslie K. 220 Artemidor z Efezu 175 Augustyn, św. 34, 40, 131 Austin John 217 Backvis Claude 146 Bacon Roger 34 Badecki Karol 152, 220 Baldung Grien Hans 96 Barankiewicz Anna 217 Baranowa Zofia 84, 96 Baranowski Bohdan 71,185, 201 Barnat Roman 8 Barry Jonathan 41, 114 Bartlowa Sabina 95 Bartnikowski Andrzej 75 Bączalski Seweryn vel Abraham Pro wan 47 Bąk Stanislaw 45 Beham Sebald 112 Berlich Maciej 60 Bernd-Christian Otto 29 Berwiński Ryszard 186, 221 Bettelheim Bruno 233 Bialobrzeski Marcin 180-181,198, 200 Bielenkowiczowa Katarzyna 192 Bielski Marcin 47,102, 144 Biernacki Andrzej 146 Binsfeld Peter 60 Birkowski Fabian 9,104,109,121-123, 131, 139, 141, 145, 163, 175, 181-182,187, 212, 219, 224, 229 Bodin Jean 25, 60, 78 Bogucka Maria 7,11,18-19, 43-45, 48, 63, 65,167 Bohomolec Franciszek 232 Bokszczanin Maria 157 Boleslawiusz Klemens 117 Bołotówna Hanna 184 Bonowska Magdalena 67, 77,109 Borek Piotr 64, 109, 116, 133, 197, 202 Borys Wiesław 12, 16, 46, 221 Bosch Hieronymus 138 Boyle Robert 37 Bracha Krzysztof 92,149 Briggs Robin 41-42 Broniarek Wojciech 46 Brückner Aleksander 11, 16, 46, 117, 119, 167, 221 Brueghel Pieter Starszy 42, 150 Brzezinski Tadeusz 37 Budzanowska-Weglenda Dominika 105 Bugaj Roman 11, 24, 28, 38, 53-54, 57 Bujak Franciszek 52 Bułhakow Michaił 232 Burchard z Wormacji 165 Burchardt
Jerzy 59 Burge Constance Μ. 233 Burgundzka Małgorzata 53 Bystroń Jan Stanislaw 40, 61 Caccini Francesca 105 Cassidy Rowan E. 234 Cassirer Ernst 15, 29, 33 Cavaliere Susan 234
268 Indeks osób Cebrowski Andrzej Kazimierz 231 Celichowski Zygmunt 116 Cezariusz z Heisterbachu 165 Chełmicki Zygmunt 33, 72-73 Chengije Cai 234 Chmielnicka Teofila 48 Chmielnicki Bohdan 62,142 Chmielowski Benedykt 232 Chodyński Zenon 40 Chojnowski Zbigniew 20 Chojowska Anna 176 Chollet Mona 236 Choromańska Paulina 182 Chrzanowska Anna Dorota 48 Chrzczonowicz Magdalena 236 Cirlot Juan Eduardo 13, 83, 92 Cunita Maria 52 Cybulski Łukasz 24 Cyceron 174 Cynarski Stanisław 126 Czacki Tadeusz 40 Czartoryski Kazimierz Florian 103 Czech Henryk 57 Czechowicz Jakub 232 Czochrom Sebastian 78 Czubek Jan 147,173 Dackiewicz Jadwiga 138 Danowska Ewa 7, 75 Dąbkowska-Kujko Justyna 189 Dąbrówka Andrzej 120 De Spina Alphonsus 25 Dee John 28 Della Porta Giambattista 35 Delumeau Jean 22, 24, 28, 38, 61, 63, 84 Descartes René 36 Dębicki Zdzisław 110 Diefenbach Johannes 40 Dillinger Johannes 41 Dimke-Kamola Joanna 24, 36 Doroszewska Julia 97 Drabik Lidia 16, 21 Dremierre Dorota 35 Drużbacka Elżbieta 231 Drygas Aleksander 37 Dubisz Stanisław 16, 21 Duma Paweł 201 Dürer Albrecht 37, 133 Dziechcińska Hanna 11, 43, 49, 52 Dziembowska Anna 50 Dźwigoł Renata 11,16, 46 Eco Umberto 25 Eliade Mircea 15, 29-30, 32, 86 Engelking Anna 16, 34, 88, 212-213, 216-217 Erazm z Rotterdamu 44, 49,116, 181 Eurypides 110, 169, 173 Falimirz Stefan 95, 156 Faust Johann 28, 53 Feyerabends Sigmund 25 Ficino Marsilio 28, 35 Filipowiczowa Zofia 84 Fracastoro Girolamo 37 Frazer James George 15, 21, 29, 39, 88, 189 Fredro Andrzej Maksymilian 50, 102, 145 Froch Władysław 137 Fryderyk I Pruski 72 Frydrychowicz Dominik 200
Furmanik Stanislaw 138 Gacka Dorota 120 Gajda Zdzisław 37-38 Galen 175 Galileusz 36 Gall Stanisław 33 Gamalski Serafin 231 Ganszyniec Ryszard 94 Gawatowic Jan 114, 120, 136, 151, 168 Gawiński Jan 18, 123, 143, 150, 153, 176, 184, 191, 214-215, 222, Gąsiorowski Ludwik 40 Gerst Christoph 41 Gieysztor Aleksander 11, 59 Gilmore David D. 15, 43 Gilowski Paweł 180, 187 Giżanka Barbara 191 Glaber Andrzej 47 Gloger Zygmunt 40 Gniećkowa Dorota 90 Goethe Johann Wolfgang von 232 Goliński Janusz 44, 66 Golliusz Jan 206 Gonzaga Scipione 36 Gosławski Stanisław 110 Gostomski Anzelm 102, 153 Górka Zofia 35 Górnicki Łukasz 54, 134-135, 157, 171, 176 143, 152217, 166,
Indeks osób Górski Karol 44, 66 Grimal Pierre 15,108, 111, 113,170,173 Grimm Jacob 40, 232, 234-235 Grimm Wilhelm 232, 234-235 Groicki Bartłomiej 70 Gruchała Janusz S. 49,116, 138 Gruneweg Marcin 167 Grzeszczuk Stanisław 49,106-107,116, 118, 137, 146 Guay Vertrand 234 Guazzo Francesco Maria 25 Gubalinowa Agnieszka 85 Gutenberg Johannes 28 Habbah Jacques 234 Hajdrych Łukasz 7-8, 70-71, 77, 236 Hansen Joseph 40 Hanusiewicz Mirosława 82 Harari Yuval Noah 220 Haur Jakub Kazimierz 38, 65, 86,102, 117, 121, 124, 144, 151, 156, 166, 174,198, 207, 229 Heidegger Martin 29 Heraklit z Efezu 174 Hering Michael 125 Hess Karolina Μ. 97,178 Hester Marianne 41, 55, 114 Hintz Marcin 220 Hipokrates 174 Hoffmann Martina 234 Homer 112,140,169,174 Horacy 28,105,195 Hrabec Stefan 45 Hroswita z Gandersheim 131 Hubert Henri 29 Hugon Herman 186 Hussowski Mikołaj 141 Hutchinson Francis 40 Huxley Aldous 30 Ibrahim (wezyr) 125 Ildikó Kristof Sz. 41 Illg Jacek 108 Innocenty III 23 Innocenty IV 23 Innocenty VIII 24 Izmen 120, 146, 182, 229 Izydor z Sewilli, św. 34 Jaglowski Mieczysław 20 Jagodyński Stanisław Serafin 105,114, 117, 127-128, 132, 182,193-194 269 Jakub z Piotrkowa 60 Jan III Sobieski 49-50, 61, 146 Jan XXII 22, 24 Jan z Głogowa 55 Jan z Kijan 182 Jan z Koszyczek 201 Jan z Szamotuł 173 Janik Maciej 9 Januszowski Jan 64, 166, 183 Jewłaszewski Teodor 184, 187-188 Jogaila Elżbieta 146 Jolie Angelina 234 Judkowiak Barbara 131 Jung Carl Gustav 30 Jurkowski Jan 107-108, 113, 144, 153 Jurkowski Michał 58, 167 Jurow Włodzimierz 131 Justyna zwana Sukienniczką 88 Kaczmarczyk Kazimierz 89 Kadłubek
Wincenty 175 Kaliska Marta 23 Kalwin Jan 145 Kapusta Katarzyna 239 Karłowicz Jan 196 Karol Wielki 22 Karpiński Andrzej 11, 39, 66, 74 Karwot Edward 15, 165-168 Kasprowicz Jan 141 Katarzyna z domu Starołęska 49 Kaur Siri 234 Kawska Sylwia 159-160 Kazańczuk Mariusz 58,120 Kelley Edward 28 Kieckhefer Richard 28, 32, 34-35, 53, 55,177 189 Kilian Heinke 235 Klementowski Marian 137 Klint Paweł 87 Klonowie Sebastian Fabian 113, 116, 122, 124, 127, 134-135, 145, 153, 159,168,191, 206-207, 216-217 Kluge Heinrich 220 Kochan Anna 9 Kochanowski Jan 16,40,108,112,154, 161, 171, 173-175, 177-179, 182, 222, 244 Kochanowski Piotr 105, 114, 117-118, 127, 130, 132-133, 140, 146, 193, 217, 230 Kochowski Wespazjan 64, 102, 116, 142-144, 185, 202, 207
270 Indeks osób Lacki Aleksander Teodor 186 Kolberg Oskar 40 La Fontaine Jean de 138 Kołakowski Leszek 15, 23 Lagówna Barbara 52 Koniecpolska Konstancja ze Stanisław Le Roy Ladurie Emmanuel 41 skich 167 Lea Henry Charles 41 Koniecpolski Aleksander 167 Lecky Wiliam Edward Harpole 41 Kopaliński Władysław 13, 56, 94, 126, Legrand Jacques 34 169, 173, 213, 221 Leńczuk Mariusz 225 Kopernik Mikołaj 36, 55 Léon-Dufour Xavier 209 Koprowska-Głowacka Anna 74, 239 Levack Brian Paul 11, 39, 41, 77, 81, Korányi Karol 82, 86, 93 Korczewski Wit 196, 204, 207, 218 84 Lévi-Strauss Claude 33 Kordecki Augustyn 131 Kotowa Ida 50 Lévy-Bruhl Lucien 29 Lewański Julian 54,108,116,120-121 Kounine Laura 41 Lewis Clive Staples 233 Kowalczyk Sabina 57, 156, 175, 217 Likofron z Chalkis 169 Kowalczykówna Maria 60 Linde Samuel 16, 45 Kowalewska Danuta 24-25, 54, 75 Lombardi Paolo 29, 53, 131, 149, 168, Kowalska-Cichy Magdalena 7, 71-72, 179, 195 75, 87, 91, 93, 96-97, 126 Longa Magdalena 35 Kowalski Piotr 13, 81-82, 90, 93-94, Lorencowicz Aleksander 50, 116-117 109,137, 148, 157, 190, 198 Löw ben Becalel Jehuda 28 Kowalski Waldemar 240 Lubomirski Stanislaw Herakliusz 116, Kozioł Paweł 182 122, 130, 134, 146, 166-167, 182, Krämer Heinrich 24-25, 103 Krasicki Ignacy 232 189 Kraushar Aleksander 148 Lucjusz III 72 Krček Franciszek 89 Lukrecjusz 174 Luter Marcin 145 Kroczak Jerzy 8-9, 20, 64-65, 109, 122, 143, 146, 152-153, 168, 176, Łanowski Jerzy 108, 110 181-182, 189 Łaski Stanislaw 113 Kromer Marcin 148 Lazar Anna 238 Król Marcin 54 Łowmiański Henryk 11, 59 Krótki Zuzanna 16, 46, 88, 177, 211 Łowżył Ewa
239 Krupa Andrzej 24 Łukasz z Wielkiego Koźmina 59 Kruszewska-Michałowska Teresa 120, 172 Macfarlane Alan 40 Krzysztofik Małgorzata 9, 19, 54-55, Maciejewska Iwona 19, 136 64, 117,181,197, 202, 210, 213 Maciejowski Wacław Aleksander 53 Krzywy Roman 110, 144, 153, 171 Macowa Jadwiga 85 Krzyżanowska Beata 239 Madeyska Ewa 9 Krzyżanowski Julian 12, 92, 157 Maksymilian I 53 Kubiak Zygmunt 15,109, 112,140 Malinowska Małgorzata 239 Kubiak-Sokół Aleksandra 21 Malinowski Bronisław 15, 32-33, 40 Kuchowicz Zbigniew 11, 48, 50, 63 Malita-Król Joanna 149 Kuchta Anna 89, 221 Malocha-Krupa Agnieszka 21 Kuchta Jan 53-54, 57 Manyś Bernadetta 72 Kuczera Łukasz 236 Marcin z Holeszowa 60 Kuczwarewic Marcin 142 Marcin z Kiecka 145 Kukulski Leszek 147, 171 Marcin z Urzędowa 96, 156 Küng Hans 30 Marek Anneusz Lukan 179 Kuran Michał 135 Marek z Gdańska 57 Kuraszkiewicz Władysław 45
Indeks osób Masłowska Dorota 235 Mauss Marcel 15, 29, 32-33, 39 Mejor Mieczysław 127 Melanchton Filip 54 Melchior (bakałarz) 57 Miaskowski Kasper 131,145, 171, 219 Michelet Jules 23, 38, 40-41 Mielicka Halina 15, 33 Mizerka Anna 87 Młodzianowski Tomasz 174, 205 Modzelewski Karol 59 Modrzewski Andrzej Frycz 47, 50, 55, 181 Morawski Jan 210 Morsztyn Hieronim 114-115,122,124, 129, 135, 157, 159-160, 183-184, 203, 216-217, 230 Morsztyn Jan Andrzej 109, 113-114, 118,130,154, 215-216 Morsztyn Zbigniew 110,163 Moszyński Kazimierz 15, 38, 66, 124-125,160 Mrowcewicz Krzysztof 186 Mrowiński Jan 102, 116, 136 Muchembled Robert 40-41 Muir Jodie 234 Murray Margaret 40-41 Naborowski Daniel 118,166 Nadana-Sokołowska Katarzyna 237 Nadolski Bronisław 141 Nargielewicz Tomasz 120 Naruszewicz-Duchlińska Alina 20 Niebielska Barbara 107 Niedziałkowska Marta 182 Niedzielski Jan 33 Niedźwiedź Jakub 118 Nowicka-Jeżowa Alina 145 Nyoni Rungano 234 Ocieczek Renarda 104 Odrobina Agnieszka 83 Odrzywolska Anna 156 Ohanecian Oliver 149 Okolski Szymon 102, 142 Olko Justyna 21 Ollhoff Hans 77 Omgurudev Janglidas Maharaj 30 Opaliński Edward 254 Opaliński Krzysztof 111, 204-205, 231, 245 Orłowska Zuzanna 53,126, 191 271 Orzelski Świętosław 126, 153, 191 Osiński Zbigniew 54, 60 Ossoliński Mikołaj 49 Ostling Michael 7-8, 47, 71-72, 79, 99, 116, 151, 186, 212 Ostroróg Jan 141 Ostrowski Teodor 78 Ostrzanin Jakub 142 Otwinowska Barbara 171 Otwinowski Erazm 49,116, 181 Owidiusz 28 Paprocki Bartosz 47, 145 Paracelsus 28, 35, 37 Paré Ambroise 37 Parigi Giulio 105 Parmenides 174 Partyka Joanna 39, 48, 51 Pascal Blaise
36 Pasek Jan Chryzostom 48, 102, 134, 139, 148, 151, 182, 201 Paulus 185 Pawel II141 Pawlik Jacek 20, 23, 40, 85, 95 Paxillus (Kołek) Adam 181 Pele Janusz 16-17, 65, 104-105, 114, 124, 141, 146, 173-174, 178, 222 Pelka Leonard 15, 22 Peregryn z Opola 175 Pereira Benedict 175 Perrault Charles 234 Petroniusz 28 Petrycy Sebastian z Pilzna 105, 123, 135-136, 155, 168, 183, 195, 203, 216 Pfister Christian 66 Piątek Dominik 94 Pico della Mirandola Giovanni 28 Pieniądz Aneta 59 Pietrzak-Thébault Joanna 24 Pietrzyk Paweł 219 Pilaszek Małgorzata 8, 10, 22, 24, 26, 41, 46-47, 53, 60, 70-72, 74-75, 77, 79-80, 83-85, 87-88, 90, 92-93, 95 Pinelli Łukasz 210 Piotrowski Jan 167 Pisarzak Marian 59 Planka Sabine 235 Platon 174 Płuciennik Jaroslaw 220 Podgórska Barbara 15 Podgórski Adam 15
2Ί2 Indeks osób Poklatecki Stanisław 9-10, 103, 115, 175, 181, 231 Pollak Roman 54, 118, 135, 167 Poniatowski Stanislaw August 78 Popiołek Bożena 11, 49 Poterala Paulina 136 Potocki Stanisław Kostka 232 Potocki Wacław 16, 11, 117, 144-145, 151, 160, 166, 171, 181-182, 185, 191-192, 194-195, 197, 200 Pratchett Terry 233 Propp Wladimir 233 Przezdziecki Henryk 33 Przyboś Adam 206 Przybyszewski Stanislaw 38, 236 Pudłowski Melchior 132 Quensel Stephan 41 Raczkowski Tomasz 234 Radziwill Albrecht Stanisław 206 Radziwiłł Mikołaj Krzysztof 102, 147 Radziwiłłowa Urszula 131 Radziwiłłówna Barbara 53 Rafacz Józef 87 Raubo Grzegorz 146 Rej Mikołaj 9, 52, 134, 157, 161, 175-176, 203 Reszkowska Karolina 239 Rewerenda Magdalena 76 Rękas Joanna 89 Ripa Cesare 43 Robaszewski Robert 75 Robbins Rossel H. 15, 22, 41, 79, 81 Robert z Chester 55 Roberts Alexander 25 Roberts Gareth 41, 114 Ročko Agata 75 Roksolana 102, 125-126 Romaniuk Kazimierz 209 Romulewicz Anita 76 Ronowska Bożena 79 Roob Alexander 35, 55, 57 Roszak Stanisław 55 Roszna Zofia 84 Roszyński Stanisław 102, 143, 172 Rot Ewa 143 Rott Dariusz 11, 50 Rousset Jean 114 Rowling Joanne К. 233-234 Rozmysł Michał 53 Rudolf II Habsburg 28 Rudolf z Rud 165-167 Rudomicz Bazyli 102, 137, 143, 156, 160, 190, 192, 201, 206 Rupiewicz Ilona 35 Russell Jeffrey Burton 41, 72 Rutkowski Edward 39 Ryba Renata 146-147 Rywocki Maciej 172-173 Sadowski Michał 136 Salamon Joanna 222 Salmonowicz Stanisław 7, 23, 40, 66, 71, 74, 77-78 Santi Rafael 37 Sapkowski Andrzej 233-234 Saracinelli Bafi di Volterra Ferdinand 105 Sarbiewski Maciej Kazimierz 102, 140, 147,
174, 213-214 Schedel Hartmann 149 Scovell Neil 233 Segl Peter 24 Seitz Christina 235 Şeyda Bronisław 11, 37, 51 Sędziwój Michał 28, 57 Siciarek Anna 134 Siennik Marcin 156, 199 Sinko Tadeusz 178 Skarga Piotr 104, 145 Skimina Stanisław 140, 214 Skiminowa Maria 140, 214 Sławski Franciszek 16, 45 Słowakowic Stanisław 197, 202 Słupecki Leszek P 59 Słuszkiewicz Eugeniusz 220 Sobol Elżbieta 21 Sobolewska Anna 30, 76, 237-238, 241 Sobolewski Tadeusz 30 Sokolski Jacek 8, 10, 124, 140, 176, 222 Sokołowska Jadwiga 24, 244 Soldan Wilhelm G. 40 Soleé Kristen J. 236 Sołtyska Marianna Aleksina 87 Spasowicz Włodzimierz 126 Spyrka Lucyna 108 Stachoń Anetta 73, 76, 88, 94 Stanisław z Rawy 64 Stanisław ze Skalbmierza 59 Stanisław ze Szczodrkowic 145 Stanisławska Anna (secundo voto Zbąska) 49-50
Indeks osób Starowolski Szymon 102, 104, 119, 124,146, 229 Stasibótka Zofia 94 Stasiewicz Krystyna 50 Stawecka Krystyna 140, 214 Stefański Kazimierz 87 Stolz von Stolzenberg Daniel 57 Stromberg Robert 234 Sulejman II Wspaniały 125-126, 146 Swedycka Anna 83 Sykstus V 24 Syreński Szymon zw. Syreniuszem 102, 127, 156-158, 185 Syrokomla Władysław 147 Szczerbicka-Ślęk Ludwika 39,178 Szczurkiewicz Tadeusz 15, 29 Szekspir William 232 Szemiot Samuel Stanisław 111, 175 Szlagowski Antoni 33 Szymanowski Adam 22 Szymborski Wiktor 52 Szymonowie Szymon 18,105,109-110, 114, 123-124, 129, 137, 152-153, 160, 190-191, 208, 214-215, 222 Swiatopełk 144 Świgostkowa Regina 94 Takeuchi Naoko 233 Targosz Karolina 11, 52, 73, 130, 132, 146, 202 Tasso Torquato 36,105,118,122, 127, 130, 133, 140, 146, 182, 193, 217, 230 Tauer Antoni 33 Tazbir Janusz 11, 39-40,62, 66, 70-71, 74-75, 77-79, 84 Teokryt 105, 152 Terakowska Dorota 235 Tertulian 39 Thomas Keith 40 Thomasius Christian 40 Tismegistos Hermes 56 Tokarska-Bakir Joanna 15, 63, 179 Tolkien John Ronald Reuel 233-234 Tomasz z Akwinu, św. 34, 40 Trevor-Roper Hugh 41 Trithemius Johannes (Jan) 28, 38, 53 Turowski Kazimierz Józef 128,144,181 Tuwim Julian 236 Twardowski Jan 53 Twardowski Kasper 113, 190 273 Twardowski Samuel 109-110, 112, 126, 133-134, 136, 142, 144, 166, 171-172 Urbański Marek 22, 79 Uruszczak Wacław 86 Van Genepp Arnold 29 Vargas Witold 241 Vesalius Andreas 37 Vinci Leonardo da 36-37 Wałecki Wacław 55,182 Walęciuk-Dejneka Beata 12 Wania Joanna 108 Warszycki Jan Kazimierz 49-50 Warszycki Stanisław 49 Wawrzeniecki Marian 54, 83, 87
Wazówna Anna 48 Wereszczyński Józef 104, 180-181 Wergiliusz 105, 152 Weyssenhoff Józef 78 Wichowa Maria 17 Wieliński Bartosz T. 240 Wiencek Izabela 25, 35 Wier Johannes 54 Wierzbowski Teodor 132 Wijaczka Jacek 7, 24,46, 71, 73-74, 77, 87, 91, 93-94 Wilber Ken ЗО Windakiewicz Stanisław 205 Wiszniewski Michał 53 Wiślicz Tomasz 7, 20, 70-71, 77, 81,84, 87, 93 Wiśniakowska Lidia 21 Wiśniowiecka Gryzelda Konstancja 201 Witelon 59 Witort Jan 42 Władysław ГѴ Waza 105, 122, 141,166 Władysławiusz Adam 181 Włodarski Maciej 60 Włodyczkowa Katarzyna 239 Wojciech Breza z Wąsosz 78 Wojciech z Brudzewa 54 Wojteczek Karol 220 Wojtowicz Witold 20, 36, 38 Wojtucki Daniel 25, 46-47, 66-67, 72, 76-77, 81, 203 Wolański Filip 75 Wolnik Franciszek 109, 129,166 Woszczek Marek 37
274 Indeks osób Wójcicki Jacek 123 Wójcicki Kazimierz Władysław 142 Wspaniały Łukasz 52 Wszędobełka Anna 87 Wyndham Mark W 72 Wyporska Wanda 7, 71-72 Wypustek Andrzej 33-34, 139, 157, 185, 191, 215 Zagożdżon Joanna 21, 27, 175 Załuski Andrzej Chryzostom 104 Załuski Andrzej Stanisław 231 Załuski Józef Andrzej 232 Zamarovský Vojtech 15, 108, 111, 113, 169, 172 Zamoyski Jan 190 Zamoyski Tomasz 201 Zawiliński Roman 110 Ząbkowic Stanisław 10, 25, 83, 103 Zbylitowski Andrzej 108 Zdunk Barbara 75-76 Zielińska Agnieszka 22, 25 Zimorowic Józef Bartłomiej 127, 134, 142, 166,184, 192,216-217 Zowczak Magdalena 15, 169, 173, 176, 219 Zrzenczycki Jan 102, 189 Zych Paweł 241 Zygmunt I Stary 53 Zygmunt II August 53, 57, 126, 191 Zygmunt III Waza 57 Żabczyc Jan 40, 174 Żagań Aleksandra 126 Żelewski Roman 206 Żukowska Kazimiera 49,144 Bayerische Staatsbibliothek München
Summary The study entitled The Image of a Witch in Old-Polish Writings of the 16th and 17th Centuries is devoted to a detailed analysis of re presentations of a sorceress in various genres of works written in bygone eras. The scope of the research covers both literary works (e.g. odes, epics, epigrams, poems, bucolics) and texts of factual and utilitarian nature, including memoirs, diaries, chronicles, as well as farmer’s guides or herbais. The study expands knowledge about the witch - a figure so far characterized mainly by historians and cultu ral studies scholars, whose findings were based on just a small part of the rich written legacy of Poles of the old days. The aim of this book was to try to answer the following questions: What factors ef fected that particular perception of a witch? Who an old-Polish witch was? What elements constituted her image? What kinds of magic did she practise? Does the picture of a witch emerging from court records related to witchcraft trials correspond to that drawn in texts by oldtime authors? Chapter One describes various factors which shaped the image of a witch in Poland and in Europe centuries ago. Particular focus is on the 16th and 17th centuries, the reader’s attention being drawn to the increasing number of political and religious conflicts, plagues, famines and the boom in demonological literature. Chapter Two is devoted to witchcraft trials. It provides an analy sis of the history of accusations of practising magic in old-time Poland and outlines the image of a witch emerging from court records of the day. On the basis of
preserved trial documentation, as characterized by researchers, the following elements comprising the portrait of a witch are discussed: her appearance, personality, preferred places of stay and activity, attributes, props and types of magic practised. The next two chapters constitute the fundamental, analytical part of the study. The primary research material used therein is the broadly defined old-Polish writings. The discussion contained in Chapter Three aims at answering the question: Who an Old-Polish witch was? This part of the study presents an overall image of a witch and (similarly to Chapter Two) concentrates on analysing such ele-
262 Summary ments as: the authors’ ambivalent descriptions of the appearance, personality, as well as favourite locations, attributes of plant and animal origin and objects used in witchcraft. It is also here that the characteristic features of an Old-Polish witch are brought up, such as flying on a poker or the gentler nature than that of her Western European counterpart. In this part of the study there are references to the mythological literary tradition, which constitute an analysis of, inter alia, the threads of Circe, Hecate and Medea occurring in the literary works of the 16th and 17th centuries. Chapter Four is a presentation of the broad spectrum of alleged witches’ activities. As fortune-telling constituted the most popu lar form of magic in Poland, the first to be characterised here were women who could foretell the future. In this context, the chapter out lines the figures of Sibyl, Cassandra and the Witch of Endor. Most of all, Old-Polish witches told one’s fortunes by interpreting dreams, visions and premonitions, although some also happened to have ar cane knowledge of necromancy - they learnt about the future from communicating with the dead. The next to be analysed were love spells and all sorts of damage done by witches in people’s everyday lives, such as causing mental and physical diseases in humans and farm animals, bringing about natural disasters, committing trade frauds. A separate subsection is devoted to word-magic ֊ a research into curses, incantations and modified prayers to be found in OldPolish writings. On account of the interdisciplinary
nature of the problem dis cussed, the study draws not only on the findings by literary scholars, but also ethnographers, anthropologists, historians, philosophers, sociologists, specialists in cultural studies, religions and linguistics. The author of this study applied most of all the philological method, as well as elements of comparative analysis. The book may prove helpful to representatives of other scholarly disciplines who take up the topic of magic and demonology. The study also reconstructs some of the earliest representations of witches in our country, explaining, as it were, the phenomenon of that figure, exceptionally popular even today - not only in literature and art, but also in the socio-political discourse.
Bibliografia Źródła Acta nigra maleficorum Wisniciae (1665-1785). Księga czarna złoczyńców sądu kryminalnego w Wiśniczu (1665-1785), oprać, i wyd. W. Uruszczak, Kraków 2010. Antologia literatury sowizdrzalskiej, oprać. S. Grzeszczuk, Wroclaw 1985. Antologia pamiętników polskich XVI wieku, red. R. Pollak, wybór i oprać. S. Drewniak, Μ. Kaczmarek, Wrocław 1966. Bajki Ezopowe, oprać. S. Furmanik, Wrocław 1957. Białobrzeski Μ., Homilia na niedzielę III. po Wielkiejnocy, z wykładem Ewangielii, [w:] Wykład świętych Ewangielij niedzielnych i świąt uroczystych [...] z wielką pracą zebrany, i ku nauce wiernych chrześcijańskich ludzi z pilnością napisany [...], a teraz skrócony i na nowo do druku podany, t. 3,1854, [online] https://polona.pl/item/wyklad-swietych-ewangielij-niedzielnych-i-swiat-uroczystych-przez-caly-rok-z-pisma,ODcyNTg2MzI/35/ #info:metadata. Białobrzeski Μ., Katechizm albo wizerunk prawej wiary chrześcijańskiej wedle nauki Pana Jezusa Chrystusa, apostołówjego i Kościołajego świętego prze ciwko wszytkim obłęliwościam tych czasów barzopożyteczny, Kraków 1567, [online] https://polona.pl/item/katechizm-albo-wizerunk-prawey-wiarychrzescianskiey-wedle-nauki-pana-jezusa-chrystusa,NDUyMDQ2MTA/3/ #info:metadata. Białobrzeski Μ., Postylla ortodoxa to jest wykład świętych ewanielij niedziel nych i świąt uroczystych przez cały rok z Pisma Świętego i z doktorów Ko ścioła powszechnego z wielką pracą zebrany i ku nauce wiernych chrześci jańskich ludzi z pilnością napisany, Kraków 1581, [online] https://polona. pl/item/postilla-orthodoxa-to-iest-wyklad-swientych-ewanieliy-
niedzielnych-y-swiat-vroczystych,MTExODU2OTcz/4/#info:metadata. Biblia Tysiąclecia, [online] http://biblia.deon.pl. Biernat z Lublina, Bajki Ezopa Fryga, oprać. J.S. Gruchała, Kraków 2003. Birkowski F., Kazania o naukach tajemnych, oprać. J. Kroczak, Wrocław 2012. Czarownica powołana, oprać. A. Kochan, Wrocław 2019. Dramaty staropolskie. Antologia, t. 1-6, oprać. J. Lewański, Warszawa 1959-1963. Eurypides, Tragedie, tłum., wstęp i przypisy J. Łanowski, t. 1, Warszawa 2005.
244 Bibliografia Gawiński J., Sielanki z gajem zielonym, wyd. E. Rot, Warszawa 2007. Górnicki Ł., Dworzanin polski, oprać. R. Pollak, Warszawa 1950. Górnicki Ł., Troas, oprać. A. Chojowska, Kraków 2003. Haur J.K., Sklad albo skarbiec znakomitych sekretów ekonomiej ziemiańskiej [...] we XXX traktatach i w nich rozdziałach do widzenia, wiedzenia, czy tania i użytku potrzebnych opisanemi ubogacony, Warszawa 2018 [reprint wydania z 1693 roku], Hussowski Μ., Pieśń o żubrze, jego postaci, dzikości i o polowaniu na niego, tłum. J. Kasprowicz, Supraśl 2007. Instrukcyja rzymska abo postępek prawny o sądach, procesach, jaką mają bądź formowane i wydawane przeciw czarownicom i różnemi zabobona mi bawiającym się abo podejrzanym. Z dozwolenia urzędu duchowego, do druku podana i teraz piąty raz przedrukowana roku Pańskiego 1728, Poznań 1728, [online] https://www.wbc.poznan.pl/dlibra/show-content/ publication/edition/142419?id= 142419. „I w odmianach czasu smak jest”. Antologia polskiej poezji epoki baroku, oprać. J. Sokołowska, Warszawa 1991. Jagodyński S.S., Wybawienie Raggiera z wyspy Alcyny, [w:] Poezyje Stani sława Serafina Jagodyńskiego (z wiadomością o autorze i jego pismach), wyd. K.J. Turowski, Kraków 1860, [online] https://polona.pl/item/poezye-stanislawa-serafina-jagodynskiego-z-wiadomoscia-o-aut-i-jegopismach,MTExNjM4MTU/25/#info:metadata. Jurkowski Μ., Historyje świeże i niezwyczajne, wyd. Μ. Kazańczuk, Warsza wa 2004. Karwot E., Katalog magii Rudolfa. Źródło etnograficzne XIII wieku, przed mowa J. Grajek, Wrocław 1955. Klonowie S.F., Roksolania, czyłi ziemie Czerwonej
Rusi, tłum, i wyd. Μ. Me jor, Warszawa 1996. Klonowie S.F., Worek Judaszow, oprać. K. Budzyk, A. Obrębska-Jabłońska, Z. Zdrójkowski, red. R. Pollak, Wrocław 1960. Kochanowski J., Pieśni, oprać. L. Szczerbicka-Slęk, Wrocław 2008. Kochanowski J., Treny, oprać. J. Pelc, Wrocław 1986. Kochanowski J., Treny, wstęp i komentarz T. Sinko, Wrocław 1950. Kochanowski P, Tasso T, Gofred abo Jeruzalem wyzwolona, oprać. S. Grzesz czuk, przyp. R. Pollak, Warszawa 1968. Kochowski W, Pamiętniki do panowania Zygmunta III, Władysława TV i Jana Kazimierza, wyd. KW. Wójcicki, t. 2, Warszawa 1846, [online] https://polona.pl/item/pamietniki-do-panowania-zygmunta-iii-wladyslawa-iv-i-jana-kazimierza-t-2,OTI5MDMwNjI/55/#info:metadata. Kochowski W, Poezje wybrane, oprać. P Borek, Kraków 2003. Korczewski W, Rozmowypołskie łacińskim językiem przepiatane, wyd. J. Kar łowicz, Kraków 1889. Kromer Μ., Historyja prawdziwa o przygodzie żałosnej książęcia finlandz kiego Jana i królewny Katarzyny: 1570, wyd. A. Kraushar, Kraków 1892, [online] https://polona.pl/item/historya-prawdziwa-o-przygodzie-zalosnejksiazecia-finlandzkiego-jana-i-krolewny,MTU2OTUlODg/69/#info:metadata. Kronika polska Marcina Bielskiego, wyd. J.K. Turowski, t. 3, ks. 6 (wraz z kon tynuacją), Sanok 1856, [online] https://polona.pl/item/kronika-polska-
Bibliografia 245 marcina-bielskiego-t-3-ksiega-6-wraz-z-kontynuacja,MTIyNTMyMjM5/ 226/#info:metadata. Kruszewska-Michałowska T., Różne historyje. Studium z dziejów nowelistyki staropolskiej, Wrocław 1965. Kuczwarewic Μ., Relacyja ekspedycyjej zbaraskiej w Roku Pańskim 1649prze ciw Chmielnickiemu rytmem polskim [...] roku Pańskiego 1650przełożona, Lublin 1650, [online] https://polona.pl/item/relacia-expedyciey-zbaraskieyw-rokv-panskim-1649-przeciw-chmielnickiemu,MTA5NTklNzU4/8/#item. Lacki A.T., Pobożne pragnienia, wyd. K. Mrowcewicz, Warszawa 1997. La Fontaine J. de, Bajki z rycinami Gustave’a Doré, tłum. J. Dackiewicz, War szawa 1988. Lubomirski S.H., Rozmowy Artaksesa i Ewandra, wyd. J. Dąbkowska-Kujko, Warszawa 2006. Macieja Rywockiego Księgi peregrynackie, wyd. J. Czubek, Kraków 1910, [online] https://polona.pl/item/macieja-rywockiego-ksiegi-peregrynackie1584-1587,OTc2NzEwMzA/80/#info:metadata. Marcin z Kiecka, Proca na ministry i na wszystkie heretyki z piącią Dawi dowych kamieni w tobole [...]. Do tego przydany jest niezgody i inszych heretyckich dzielów appendix, który z podziwieniem i chętliwie każdy czytać będzie, Kraków 1607, [online] https://polona.pl/item/proca-na-ministry-y-na-wszystkie-heretyki-z-piacia-dawidowych-kamieni-w-tobole-zktorey,MTI2MDYy/0/#info:metadata . Miaskowski K., Zbiór rytmów, wyd. A. Nowicka-Jeż owa, Warszawa 1995. Młodzianowski T., Kazanie na niedzielę przewodnią. O obecności z nami Pana Jezusa, [w:] Wybór kazań ks. Tomasza Młodzianowskiego S. J., przedmowa S. Windakiewicz, Warszawa 1935, t. 1, [online] https://polona.pl/item/wybor-
kazan-ks-tomasza-mlodzianowskiego-s-j-t-l-kazanieniedzielne,MjAyMzgxNjc/79/#info:metadata. Młot na czarownice. Postępek zwierzchowny w czarach, a także sposób uchro nienia się ich i lekarstwo na nie zażywający [...] z pism Jakuba Sprengera i Henryka Kraemera Instytora [...]po większej części wybrana i na polski przełożona, tłum. S. Ząbkowic, oprać. J. Paprocka, Wrocław 2008. Morsztyn H., Historyja ucieszna o królewnie Banialuce, wstęp i oprać. R. Grześkowiak, Warszawa 2007. Morsztyn J.A., Kanikuła, oprać. R Borek, Kraków 2003. Morsztyn J.A., Lutnia, oprać. Μ. Hanczakowski, Kraków 2002. Morsztyn Z., Pieśń wyrażająca w sobie wszelkie sposoby życia na tym świecie i ukazująca, w czym największe szczęście człowiecze nade wszystko zawie ra się, [w:] Z. Dębicki, Pisarze polscy. Od Zimorowiców do Paska, t. 2, Warszawa-Poznań 1920, [online] https://polona.pl/item/pisarze-polscy-t2-od-zimorowicow-do-paska,ODk3NjE4Nzk/401/#info:metadata. Mrowiński J., Stadło małżeńskie, wyd. Z. Celichowski, Kraków 1890. Naborowski D., Poezje, oprać. J. Niedźwiedź, Kraków 2003. Okolski Sz., Diariusz transakcyi wojennej między wojskiem koronnem i za poroskim w r. 1637: tudzież kontynuacyja diariusza wojennego w roku 1683, Kraków 1858, [online] https://polona.pl/item/dyaryusz-transakcyi-wojennej-miedzy-wojskiem-koronnem-i-zaporoskim-w-r-1637tudziez,NjYzMDU3MDA/113/#info:metadata. Opaliński K., Satyry, wybór i oprać. J. Niedźwiedź, Kraków 2004.
246 Bibliografia Orzelski Ś., Bezkrólewia ksiąg ośmioro, czyli dzieje Polski od zgonu Zygmun ta Augusta r. 1572 aż do r. 1576, oprać. W. Spasowicz, t. 1, Petersburg 1856, [online] https://polona.pl/item/bezkrolewia-ksiag-osmioro-czyli-dziejepolski-od-zgonu-zygmunta-augusta-r-1572-az-do r,MzE5ODU3MjQ/79/#info:metadata. Petrycy S., Horatius Flaccus w trudach więzienia moskiewskiego, wyd. J. Wój cicki, Warszawa 2006. Poeci polscy od średniowiecza do baroku, oprać. K. Żukowska, Warszawa 1977. Polska komedia rybaltowska, oprać. K. Badecki, Lwów 1931. Polska poezja świecka XV wieku, oprać. Μ. Włodarski, Wrocław 1998. Postępek prawa czartowskiego przeciw narodowi ludzkiemu, oprać. A. Ko chan, Wrocław 2015. Potocki W, Moralia, oprać. R Borek, Kraków 2004. Potocki W, Ogród fraszek, oprać. A. Brückner, t. 1, Lwów 1907, [online] https://polona.pl/item/ogrod-fraszek-t-l ,NDkxMTc3MjQ/174/#info:metadata. Potocki W, Syloret albo prawdziwy obraz [...] męstwa [...] i ufności, w staro dawnej historyi z różnych greckich i łacińskich pisarzów wyjętej odmalo wany, aprzezf...] Wacława [...]Potockiego [...]odnowiony, [b.m.w.] 1764, [online] https://www.dbc.wroc.pl/dlibra/doccontent?id=6017. Potocki W, Transakcja wojny chocimskiej i inne utwory z lat 1669-1680, wstęp B. Otwinowska, oprać. L. Kukulski, Warszawa 1987. Potocki W, Wojna chocimska, oprać., red. i przyp. E Choromańska, P Kozioł, Μ. Niedziałkowska (na podstawie wydania krakowskiego z 1924 roku), [online] https://wolnelektury.pl/katalog/lektura/wojna-chocimska.html. Proces o czary, 1652 r. Księga radziecka m. Łodzi 5/6, k. 181-182,
oryginał po połsku, [online] https://web.archive.org/web/20050914065820/http:// w3.am.lodz.pl/ld/1652czary.html. Pudłowski Μ., Sen na dzień urodzenia pięknej panny, [w:] Melchior Pudłow ski i jego pisma: przyczynek do historii literatury polskiej XVI w., wyd. T. Wierzbowski, Warszawa 1898, [online] https://polona.pl/item/melchiorpudlowski-i-jego-pisma-przyczynek-do-historyi-literatury-polskiej-xviwieku,ODk3NTQlMjU/98/. Radziwiłł A.S., Pamiętnik o dziejach w Polsce, oprać. A. Przyboś, R. Żelewski, t. 1, Warszawa 1980. Radziwiłłowa F., Sędzia bez rozsądku. Tragedia trzech rodzonych sióstr Aga py, Chiony, Irént, męczenniczek za Dioklecjana cesarza, ko mponowana [...] przez Franciszkę księżnę Radziwiłłową wojewodzinę wileńską, het manową wielką W Ks. Lit., [w:] B. Judkowiak, Franciszka Urszula Ra dziwiłłowa - w poszukiwaniu własnego głosu. Propozycje interpretacyjne, dokumentacyjne i edytorskie, Poznań 2013. Rej Μ., Figliki, wstęp J. Krzyżanowski, oprać. Μ. Bokszczanin, Warszawa 1974. Rej Μ., Wybór pism, oprać. A. Kochan, Wrocław 2006. Rudomicz B., Efémeros, czyli diariusz prywatny pisany w Zamościu w la tach 1656-1672, tłum. W. Froch, oprać. Μ. Klementowski, cz. 1-2, Lublin 2002. Sarbiewski M.K., Dii gentium = Bogowie pogan, oprać, i tłum. K. Stawecka, S. Skimina, wyd. Μ. Skiminowa, Wrocław 1972.
Bibliografia 247 Sarbiewski M.K., List 59 do Sarbiewskiego T. J., [w:] tegoż, Poezyje księdza Macieja Kazimierza Sarbiewskiego. Dział II - pienia liryczne i opisowe, tłum. W. Syrokomla, Wilno 1851, [online] https://polona.pl/item/poezyje-ksiedza-maeieja-kazimierza-sarbiewskiego-dzial-2-pienia-liryczne-iopisowe,ODE2OTkxMQ/377/#info:metadata. Sejm piekielny i examen Książęcia Piekielnego [...] aż do dnia sądnego, wyd. A. Brückner, Kraków 1903, [online] https://polona.pl/item/sejm-piekielnysatyra-obyczajowa-1622-r,OTQyMDYONzM/71/#info:metadata. Sielanki Józefa Bartłomieja i Szymona Zimorowiczów, Przemyśl 1857, [önü ne] https://pl.wikisource.org/wiki/Zjawienie. Staropolska poezja ziemiańska, oprać. J.S. Gruchała, S. Grzeszczuk, Warsza wa 1988. Staropolskie przepowiednie i mirabilia, oprać. J. Kroczak, Wrocław 2007. Starowolski Sz., Kazanie III. O przestrodze Pańskiej uprzedzającej ostatnie karanie grzesznych ludzi, [w:] tegoż, Arka testamentu zamykająca w sobie kazania niedzielne, część wtóra, pars aestivalis rzeczona [...] ku pożytko wi i zbudowaniu duchownemu nabożnym katolikom wystawiona, Kraków 1649, [online] https://polona.pl/item/arka-testamentv-zamykaiaca-w-sobie-kazania-niedzielne-czesc-wtora-pars-aestivalis,OTQ2NDc3NTQ/631/ #info:metadata. Starowolski Sz., Wady staropolskie, [przedruk dzieła: Robak sumnienia złe go, człowieka niebogobojnego i o zbawienie swoje niedbałego, wydanego w pierwszej połowie XVII wieku], Kraków 1853, [online] https://polona. pl/item/wady-staropolskie,OTI4OTQwOTA/141/#. Syreniusz Sz., Zielnik herbarzem z języka łacińskiego zowią to jest
opisanie własne imion, kształtu, przyrodzenia, skutków, i mocy ziół wszelakich, drzew, krzewin i korzenia ich, kwiatu, owoców, soków, miazg, żywic i ko rzenia do potraw zaprawowania, także trunków, syropów, wódek, lekwarzów, konfektów [...]pilnie zebrane a porządnie zapisane [...], Warszawa 2013 [reprint wydania z 1613 roku]. Szachy Jana Kochanowskiego, wstęp i oprać. J. Krzyżanowski, Warszawa 1966. Szymonowie Sz., Castus loseph, oprać. S. Gosławski, R. Zawiliński, Kraków 1889, [online] https://polona.pl/item/szymona-szymonowicza-castus-ioseph-1597,OTgwODY3Nzk/32/#info:metadata. Szymonowie Sz., Sielanki i pozostałe wiersze polskie, oprać. J. Pelc, WrocławWarszawa-Kraków 2000. Średniowieczna poezja polska świecka, oprać. S. Vrtel-Wierczyński, Wrocław 1952. Twardowski S., Nadobna Paskwalina z hiszpańskiego świeżo w polski prze mieniona ubiór, oprać. R Borek, Kraków 2003. Twardowski S., Przeważna legacyja Krzysztofa Zbaraskiego od Zygmunta III do soltana Mustafy, oprać. R. Krzywy, Warszawa 2000. Twardowski S., Władysław IV, król polski i szwedzki, wyd. R. Krzywy, War szawa 2012. Twardowski S., Wojna domowa z Kozaki i Tatary [...] na cztery podzielona księgi ojczystą muzą, Kalisz 1681, [online] https://www.pbc.rzeszow.pl/dlibra/show-content/publication/edition/5567?id=5567. Wereszczyński J., Publika księdza Józefa Wereszczyńskiego z Wereszczyna [...] jako też Krzyżaków według reguły malteńskiej, w sąsiedztwie z pogány
248 Bibliografia i Moskwą na wszytkiem Zadnieprzu, dla snadniejszego ochronienia ko ronnego od niebezpieczeństwa wszelakiego [w:] Pisma polityczne księdza Józefa Wereszczyńskiego, biskupa kijowskiego, opata benedyktyńskiego w Sieciechowie, z wiadomością o jego życiu i pismach i z dołączeniem po dobizny własnoręcznegojego podpisu, oprać. K.J. Turowski, Kraków 1858, [online} https://polona.pl/item/pisma-polityczne-jozefa-wereszczynskiegoz-wiadomoscia-o-jego-zyciu-i-pismach-i-z ,NjgxMTExMTM/110/#info : me tadata. Wybór mów staropolskich, wybrał i oprać. B. Nadolski, Wrocław 1961. Wykład katechizmu Kościoła krześcijańskiego zpism świętych dła wiary praw dziwej utwierdzenia a fałszywej się ustrzeżenia napisany przez K. Pawła Giłowskiego, kaznodzieję słowa bożego prawdziwego, Kraków 1579, [onli ne} https://polona.pl/item/wyklad-katechizmu-kosciola-krzescijanskiegoz-pism-swietych-dla-wiary-prawdziwey,NDQyNDg3NDc/. Z duchem w rozmawianiu: szesnastowieczna proza polska, oprać. W. Wałecki, Kraków 1991. Zimorowic Sz., Roksolanki, oprać. A. Siciarek, Kraków 2003. Opracowania Aberth J., Spektakle masowej śmierci. Plagi - zarazy - epidemie, tłum. L. Kar nas, Warszawa 2012. Adamczewska K., Refleksje na temat zdrowej i szczęśliwej starości w „Żywo cie człowieka poczciwego” Mikołaja Reja i „Zielniku” Stefana Falimirza (sfery sacrum i profanum), [w:] Starość i młodość w literaturze i kulturze, red. M. Kuran, Łódź 2016. Angutek D., Medycyna homeopatyczna a magia, „Medycyna Nowożytna” 2007, nr 14. Ankarloo В., TheAtholone History of Witchcraft: The Period of Witch Trials, t. 4, London
2002. Backvis C., Szkice o kulturze staropolskiej, wybór i oprać. A. Biernacki, tłum. Μ. Daszkiewicz, U. Dąmbska-Prokop, E. Jogałła i in., Warszawa 1975. Badecki K., „Marancya”: komedia lwowska z początku XVII stulecia, „Pa miętnik Literacki” 1927, z. 1-4. Barankiewicz A., Wypowiedzi magiczne i performatywne w średniowiecznych apokryfach polskich, „Poradnik Językowy” 2010, nr 10. Baranowski В., O hultajach, wiedźmach i wszetecznicach. Szkice z obyczajów XVII і XVII w., Łódź 1963. Baranowski B., Procesy czarownic w Polsce w XVII i XVIII wieku, Łódź 1952. Bartnikowski A., Reszel: czarownica wygrała z panią minister, [online} http://mojemazury.pl/87787,Reszel-czarownica-wygrala-z-pania-minister. html#axzz53yUFa2xt. Bernd-Christian O., Magie: Rezeptions- und diskursgeschichtliche Analysen von der Antike bis zur Neuzeit, Berlin 2011. Berwiński R., Studia o gusłach, czarach, zabobonach i przesądach ludowych, Warszawa 1984 [reprint wydania z 1862 roku]. Bogucka Μ., Białogłowa w dawnej Polsce. Kobieta w społeczeństwie polskim XVI-XVIII wieku na tle porównawczym, Warszawa 1998.
Bibliografia 249 BoguckaM., Człowiek i świat. Studia z dziejów kultury i mentalności XV-XVII1 w., Warszawa 2008. Bogucka Μ., Kwestia kobieca okiem historyka, „Teksty Drugie. Teoria literatury, krytyka, interpretacja” 1993, nr 4/5/6. Bogucka Μ., Staropolskie obyczaje XVI і XVII w., Warszawa 1994. Bonowska Μ., Przemijanie. Śmierć, pogrzeb i życie pozagrobowe w wyobraże niach mieszkańców Pomorza Zachodniego na przełomie XIX і XX wieku, Poznań 2004. Briggs R., ‘Many reasons why’: witchcraft and the problem of multiple expla nation, [w:] Witchcraft in early modern Europe. Studies in culture and belief, ed. by J. Barry, Μ. Hester, G. Roberts, Cambridge 1996. Bugaj R., Michal Sędziwój: 1566-1636: Życie i pisma, Wrocław 1968. Bugaj R., Nauki tajemne w dawnej Polsce w dobie odrodzenia, Wrocław 1976. Bujak F., Śledzenie złoczyńców za pomocą czarów (Z rachunków miasta Bie cza z 1600 r), „Lud” 1910, t. 16. Burchardt J., List Witelona do Ludwika we Lwówku Śląskim. Problematyka teoriopoznawcza, kosmologiczna i medyczna, Wrocław-Warszawa-Kraków 1979. Burchardt J., Ludowa wiara w demony w liście Witelona, „Lud” 1983, t. 67. Bystroń J., Kultura ludowa, Warszawa 1947. Cassirer E., Pojęcie formy symbolicznej w budowie nauk humanistycznych, [w:] tegoż, Symbol i język, wybór, tłum, i wstęp B. Andrzejewski, Poznań 1995. Chrzczonowicz Μ., Polowanie na czarownice. Nauczycielki oskarżone o udział w czarnym proteście, [online] https://oko.press/polowanie-czarownice-nauczycielki-oskarzone-o-udzial-czarnym-protescie/. Cynarski S., Zygmunt August, Wrocław 2004. Czarownice. Studia z kulturowej
historii fenomenu, red. A. Anczyk, J. Doroszewska, K.M. Hess, Katowice 2017. Czary, alchemia, opętanie w kulturze na przestrzeni stuleci. Studia przypad ków, red. J. Pietrzak-Thébault, Ł. Cybulski, Warszawa 2015. Danowska E., Proces o czary w Doruchowie - prawda czy mit? O nieznanym dokumencie z 1762 roku, [w:] Oświecenie nieoświecone. Człowiek, natura i magia, red. D. Kowalewska, A. Ročko, E Wolański, Warszawa 2018. Dąbrówka A., Gacka D., Kazańczuk Μ., Jak wydać twórczość Tomasza Nargielewicza? Stanowisko Pracowni Literatury Średniowiecza IBL PAN w sprawie edycji krytycznej kodeksu Ossolineum Pawlik. 3, „Teksty Dru gie” 2019, nr 2. Delumeau J., Strach w kulturze Zachodu: XIV-XVIII w., tłum. A. Szymanow ski, Warszawa 1986. Dillinger J., The Routledge History of Witchcraft, Georgetown 2020. Drygas A., Narodziny leku. Dawne terapie. Lek i jego formy, sposoby wytwa rzania i dystrybucji, [w:] Historia medycyny, red. T. Brzeziński, Warszawa 2014. Duma P, Magia ochronna przeciw czarownicom, złemu urokowi oraz inne środki apotropaiczne w świetle znalezisk archeologicznych w Europie, „Klio. Czasopismo poświęcone dziejom Polski i powszechnym” 2020, t. 53. Dziechcińska H., Kobieta w życiu i literaturze XVI і XVII w., Warszawa 2001.
250 Bibliografia Dziembowska A., Literatki polskie w XVII w. Katarzyna Siemiontkowska i Anna Stanisławska, „Kurier Poznański” 1928, nr 12. Eliade Μ., Sacrum, mit, historia. Wybór esejów, tłum. A. Tatarkiewicz, wybór i wstęp Μ. Czerwiński, Warszawa 1993. Engelking A., Klątwa. Rzecz o ludowej magii słowa, Warszawa 2010. Frazer J.G., Studia z magii i religii, tłum. H. Krzeczkowski, Kraków 2017. Gajda Z., Do historii medycyny wprowadzenie, Kraków 2011. Ganszyniec R., Pas czarowny, „Lud” 1924, t. 23. Gerst Ch., Der Hexenprozess: Vom Erkennen einer Hexe bis zum Urteil, Sa arsbrücken 2007. Gieysztor A., Mitologia Słowian, Warszawa 1986. Gilmore D.D., Mizoginia, czyli męska choroba, tłum. J. Margański, Kraków 2003. Goliński J.K., Okołice trwogi. Lęk w łiteraturze i kulturze dawnej Polski, Byd goszcz 1997. Górski K., Z problematyki geografii historycznej: wpływ klimatu, „Kwartal nik Historii Kultury Materialnej” 1965, nr 3. Grób Czarownicy, [online՜] https://turystyka.glucholazy.pl/2675/grob-czarownicy.html. Grzeszczuk S., Konfrontacje i prowokacje sowizdrzalskie, „Pamiętnik Lite racki” 1969, z. 3. Hajdrych Ł., „Czarownice” Mony Chollet i ich historiograficzne inspiracje. Esej historiograficzny, „Czas Kultury” 2021, nr 2. Hajdrych Ł., „Księga wójtowska miasta Kleczewa” jako źródło do połskich badań mikrohistorycznych”, [w:] Źródła historyczne: nowe konteksty - ba dania - interpretacje, red. V Julkowska, S. Jakutović, P Krajewski, Po znań 2017. Hajdrych Ł., Polska historiografia procesów o czary. Zarys problemu, „Historia@Teoria” 2017, nr 2. Hanusiewicz Μ., Pięć stopni miłości.
O wyobraźni erotycznej w polskiej poezji barokowej, Warszawa 2004. Hintz Μ., Płuciennik J., Język i działanie w tradycji protestanckiej, „Zagad nienia Rodzajów Literackich” 2019, z. 1. Historia brzydoty, red. U. Eco, Poznań 2007. Ildikó K.Sz., Witch-Hunting in Early Modern Hungary, [in:] The Oxford Handbook of Witchcraft in Early Modern Europe and Colonial America, ed. by B.P Levack, Oxford 2013. Jurow W, Praktyka pisarska i literackie tradycje żywotów świętych polskich do końca wieku XVI, „Przegląd Humanistyczny” 1970, nr 6. Kaczmarczyk K., Ze starych aktów. Procesy o czary w Bochni 1679 r., „Lud” 1910, t. 16. Kapusta K., Tak będzie wyglądać rzeźba „czarownicy”. Oficjalne odsłonięcie 3 września (WIŹUALIZACJE), [online] https://bedzin.naszemiasto.pl/takbedzie-wygladac-rzezba-czarownicy-oficjalne-odsloniecie/ar/c3-3834243. Karpiński A., Przestępczość we Lwowie w końcu XVI i w XVII wieku, „Prze gląd Historyczny” 1996, nr 87. Karpiński A., W walce z niewidzialnym wrogiem. Epidemie chorób zakaźnych w Rzeczypospolitej w XVI-XVHI wieku i ich następstwa demograficzne, społeczno-ekonomiczne i polityczne, Warszawa 2000. Kawska S., Wizje świata fantastycznego w „Historyi uciesznej o królewnie Ba-
Bibliografia 251 nialuce”, [w:] Świat bliski i daleki w staropolskich przestrzeniach, red. Μ. Jurczykowa, B. Mazurkowa, Sz.E Dąbrowski, Katowice 2015. Kieckhefer R., Magia w średniowieczu, tłum. I. Kania, Kraków 2000. Kilian H., Von Hexen, Zauberern und magischen Gestalten: Hexenverfolgung in der Jugendliteratur der Gegenwart - ein Thema mit aktuellen Bezügen, Frankfurt am Main 2010. Klint P, Miłość, mężobójstwo i praktyki magiczne. Analiza zeznań i wyroku w sprawie o czary przed sądem miejskim w Sanoku z 1657 r., „Klio. Cza sopismo poświęcone dziejom Polski i powszechnym” 2020, nr 53. Kołakowski L., O pożytkach diabła, [w:] J. Michelet, Czarownica, tłum. Μ. Kaliska, Warszawa 1961. Koprowska-Głowacka A., Czarownice z Pomorza i Prus, Gdynia 2021. Koprowska-Głowacka A., Rehabilitacja czarownic? To możliwe!, {online՜] http://koprowska-glowacka.blogspot.com/2021/05/rehabilitacja-czarownic-to-mozliwe.html. Korányi К., Babia Góra, „Lud” 1928, t. 27. Korányi К., Beczka czarownic, „Lud” 1928, t. 27. Korányi К., Czary w postępowaniu sądowem, „Lud” 1926, t. 26. Kotowa L, Wstęp, [w:] A. Stanisławska, Transakcyja albo Opisanie całego życia jednej sieroty przez żałosne treny od tejże samej pisane roku 1685, Kraków 1935. Kounine L., Imagining the Witch: Emotions, Gender, and Selfhood in Early Modern Germany, Oxford 2011. Kowalczyk S., Glos Syreniusza w sprawie wykorzystywania roślin w magii, „Meluzyna. Dawna Literatura i Kultura” 2020, nr 1. Kowalczyk S., Interpretacja snów w świetle dawnych traktatów (S. Poklatecki, F. Birkowski, S.S. Szemiot), [w:] Nad przepaścią. Człowiek wobec
granic i tajemnic świata, red. B.K. Krzych, Siemianowice Śląskie 2018. Kowalczyk S., Językowa struktura klątw kochanek w XVII-wiecznych tekstach literackich, „Prace Językoznawcze” 2021, nr 23. Kowalczyk S., Magiczne i lecznicze właściwości pokrzyku na podstawie staro polskich zielników, „Bibliotekarz Podlaski. Ogólnopolskie Naukowe Pi smo Bibliotekoznawcze i Bibliologiczne” 2020, t. 49, nr 4. Kowalczykówna Μ., Wróżby, czary i zabobony w średniowiecznych rękopisach Biblioteki Jagiellońskiej, „Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej” 1979, R. 29. Kowalewska D., Czarownica w literaturze polskiego oświecenia. Stereotyp i płeć, „Acta Universitatis Lodziensis” 2016, nr 4. Kowalewska D., Historia o czarownicach. O książce Wandy Wyporskiej „Witch craft in Early Modern Poland 1500-1800”, „Czas Kultury” 2021, nr 2. Kowalewska D., Magia i astrologia w literaturze polskiego oświecenia, Toruń 2009. Kowalska-Cichy Μ., Magia i procesy o czary w staropolskim Lublinie, Lublin 2019. Kowalski W., Rehabilitacja „polskich” czarownic możliwa? Historyk: zgoda Kościoła uderzałaby w jego wielowiekowe nauczanie (wywiad z J. Wijaczką), [online] https://natemat.pl/152963,rehabilitacja-polskich-czarownicniemozliwa-historyk-zgoda-kosciola-uderzalaby-w-jego-wielowiekowenauczanie. Krček E, Z dawnych rad gospodarskich (z rkpsu księgozbioru Ossolińskich 1. 739zXVI-XVH wieku), „Lud” 1899, t. 5.
252 Bibliografia Kroczak J., „Jeśli mię wieźdźba prawdziwa uwodzi...”. Prognostyki i znaki cudowne w polskiej literaturze barokowej, Wrocław 2006. Kroczak J., Rej i czarnoksięstwo, [w:] Mikołaj Rej w pięćsetlecie urodzin. Studia literaturoznawcze, red. J. Sokolski, Μ. Cieński, A. Kochan, Wrocław 2007. Kroczak J., Solocha i Duńcowa siostra - kozackie wiedźmy na wojnie. Od relacji z bitwy do poematu epickiego, [w:] Wojny, bitwy i potyczki w litera turze staropolskiej, red. W. Pawlak, Μ. Piskała, Warszawa 2011. Kroczak J., Szymon Szymonowie i Jan Gawiński a magicznie zadawana im potencja, [w:] Amor vindt omnia. Erotyzm w literaturze staropolskiej, red. R. Krzywy, Warszawa 2008. Krótki Z., Czary w leksyce dawnej polszczyzny, „SŁOWO. Studia językoznaw cze” 2016, nr 7. Krótki Z., Nekromancja w historii języka polskiego, „Studia Językoznawcze” 2016, t. 15. Krzysztofik Μ., „O niepłodności w stanach małżeńskich”, czylijak XVII-wieczny kalendarzysta-tekarz omawia oraz cenzuruje tematy wstydłiwe, „Napis” 2009, s. XV Krzysztofik Μ., Przyszłość Europy zapisana w gwiazdach: renesansowy pro gnostyk astrołogiczny z 1565 roku, „Ruch Literacki” 2006, R. 47, z. 2. Krzysztofik Μ., „Śmierć i życie w mocy języka” - ks. Jana Morawskiego trak tat „O umartwieniu języka” (1695), [w:] Język - człowiek - świat. Różne aspekty komunikacji międzyludzkiej, red. E. Boksa, Kielce 2016. Krzysztofik Μ., Siedemnastowieczna refleksja o rolach kobiety i mężczyzny w małżeństwie: na podstawie kazań pogrzebowych, „Res Gestae. Czasopi smo historyczne” 2016, nr 3. Krzysztofik Μ., Studium z dziejów krakowskich
kalendarzy astrologicznych XVI i XVII wieku. Almanachy Stanislawa Słowakowica jako podstawa uogólnień, Kraków 2010. Krzywy R., Wędrówki z Mnemozyne. Studia o topice dawnego podróżopisarstwa, Warszawa 2013. Krzyżanowski J., Mądrej głowie dość dwie słowie. Trzy centurie przysłów pol skich, t. 1, Warszawa 1960. Kubiak Z., Mitologia Greków i Rzymian, Kraków 2013. Kuchowicz Z., Obyczaje staropolskie XVII i XVIII wieku, Łódź 1975. Kuchowicz Z., Żywoty niepospolitych kobiet polskiego baroku, Łódź 1989. Kuchta A., Zaklęcia, tabu i zaklinania - w jaki sposób język tworzy świat? Rola magii językowej w społecznościach pierwotnych, „Maska. Magazyn antropologiczno-społeczno-kulturowy” 2017, nr 33. Kuchta J., Nauki tajemne w Połsce w XVi XVI wieku, „Lud” 1928, t. 27. Kuczera Ł., Strajk kobiet. Wrocław. „Czarownice na ulice!”. Zapowiada się kolejny dzień blokady miasta, [online] https://wroclaw.wp.pl/strajk-kobiet-wroclaw-czarownice-na-ulice-zapowiada-sie-kolejny-dzien-blokadymiasta-6571648819796672a. Kuran Μ., Starość i młodośćjako nieustannie aktuałne, uniwersalne motywy literackie i kulturowe, [w:] Starość i młodość w literaturze i kulturze, red. M. Kuran, Łódź 2016. Leńczuk Μ., Dwa staropolskie zaklęcia z XV w., „Studia Zródłoznawcze” 2017, t. 55. Levack B.P, Polowanie na czarownice w Europie wczesnonowożytnej, tłum. E. Rutkowski, Wrocław-Warszawa-Kraków 1991.
Bibliografia 253 Literatura staropolska i jej związki europejskie, red. J. Pelc, Wrocław 1973. Lombardi P, Filozofi czarownica. Rozum i świat magiczny, tłum. A. Dudzińska-Facca, Warszawa 2004. Lazar A., Zakłócenia: wiedźma, „Czas Kultury” 2021, nr 2. Maciejewska L, Wenera w krzywym zwierciadle. O powinowactwach satyry, ironii i erotyki w literaturze epok dawnych, „Napis” 2018, s. XIV Maciejowski W.A., Piśmiennictwo polskie, 1.1, Warszawa 1852. Malinowska Μ., „Milion nas tak teraz stoi, żadna z nas się już nie boi ” - utwór Chóru Czarownic jest hymnem protestu kobiet, [online՜] https://www.kobieta.pl/artykul/chor-czarownic-milion-nas-tak-teraz-stoi-zadna-z-nassie-juz-nie-boi-co-to-za-chor-200417103645. Malinowski B., Szkice z teorii kultury, Warszawa 1958. Manyś В., Obraz czarownicy w najnowszej polskiej historiografii procesów o czary w czasach wczesnonowożytnych, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica” 2020, nr 107. Manyś B., Oskarżone o czary: obraz czarownicy na ziemiach Rzeczypospolitej Obojga Narodów, „Mówią Wieki: magazyn historyczny” 2022, nr 2. Mauss Μ., Zarys ogólnej teorii magii, [w:] tegoż, Socjologia i antropologia, wstęp C. Lévi-Strauss, tłum. Μ. Król, Warszawa 2001. Mielicka H., Praktyki magii religijnej występujące w obyczajowości wsi pol skiej, „Studia Pedagogiczne. Problemy Społeczne, Edukacyjne i Arty styczne” 1993, nr 7. Moszyński K., Kultura ludowa Słowian, cz. 2: Kułtura duchowa, Warszawa 2010 [reprint wydania z 1934 roku]. Nadana-Sokołowska K., Czarowny krąg. Zapis pewnej rozmowy, „Czas Kul tury” 2021, nr 2. Niebielska B., Cudowność,
paralogizm, koncept, [w:] Koncept w kulturze sta ropolskiej, red. L. Ślękowa, A. Karpiński, W. Pawlak, Lublin 2005. Odrzywolska A., Praktyki magiczne w XVI wieku i ich kontekst kulturowy, „Klio. Czasopismo poświęcone dziejom Polski i powszechnym” 2020, t. 53. Ohanecian O., Wer Hexe ist, bestimme ich: Zur Konstruktion von Wirklichkeit im Wicca-Kult, Schenefeld 2005. Olko J., Aztekowie, Krakow 2007. Osiński Z., Lęk w kulturze społeczeństwa polskiego w XVI-XVII wieku, War szawa 2009. Ostling Μ., Between the Devil and the Host: Imagining Witchcraft in Early Modern Polen, Oxford 2011. Ostling Μ., Między diabłem a hostią. Czary i czarownice w wyobrażeniach mieszkańców i mieszkanek Rzeczypospolitej w XVI-XVHI wieku, tłum. Ł. Hajdrych, „Czas Kultury” 2021, nr 2. Partyka J., „Orzech, sztokfisz, niewiasta jednym kształtem żyją...”. Kobie ta w koncepcie staropolskim, [w:] Koncept w kulturze staropolskiej, red. L. Ślękowa, A. Karpiński, W. Pawlak, Lublin 2005. Partyka J., „Zona wyćwiczona”. Kobietapisząca w kulturzeXVI і XVII wieku, Warszawa 2004. Pawlik J., Czarownictwo w Afryce i jego współczesne interpretacje, „Afryka” 2000, nr 11. Pawlik J., Zaradzić nieszczęściu. Rytuały kryzysowe u ludu Basari z Togo, Olsztyn 2006.
254 Bibliografia Pelc J., Barok - epoka przeciwieństw, Warszawa 1993. Pelc J., O dwu drogach wychodzenia z labiryntu, [w:] Dzieło literackie i książ ka w kulturze: studia i szkice ofiarowane Profesor Renardzie Ocieczek w czterdziestolecie pracy naukowej i dydaktycznej, red. I. Opacki, B. Ma zurkowa, Katowice 2002. Pelc J., Tekst literacki w okresie staropolskim, „Przegląd Humanistyczny” 1959, nr 3. Pełka L., Polska demonologia ludowa, Warszawa 1987. Pfister Ch., Climatic Extremes, Recurrent Crises and Witch Hunts: Strategies of European Societies in Coping with Exogenous Shocks in the Late Sixte enth and Early Seventeenth Centuries, „The Medieval History Journal” 2007, no. 10. Pietrzyk P., „Chleba naszego powszedniego zbawiłeś nas za panowania swe go...” -o parodiach tekstów religijnych w literaturze XVII i XVIII stulecia, „Napis” 2008. Pilaszek Μ., Fiasko europejskiego polowania na czarownice ХѴІ-ХѴП w. ? (na marginesie pracy Robina Briggsa, Witches Neighbours. The Social and Cultural Context of European Witchcraft, London 1996), „Przegląd Historyczny” 2001, որ 92. Pilaszek Μ., Procesy czarownic w Europie wczesnonowożytnej, [w:] Gospo darka, społeczeństwo, kultura w dziejach nowożytnych. Studia ofiarowane Pani Profesor Marii Boguckiej, red. A. Karpiński, E. Opaliński, T. Wiślicz, Warszawa 2010. Pilaszek Μ., Procesy o czary w Polsce w wiekach XV-XVIII, Kraków 2008. Pisarzak Μ., Obrzędowość wiosenna w dawnych wiekach (w związku z recep cją „święconego” w Polsce), „Lud” 1978, t. 62. Pianka S., Das Motiv der Hexe in den Kinder- und Jugendmedien, Berlin 2013. Popiołek В.,
Kryminalia w księgach sądowych miast Korony jako źródło do badań nad życiem rodzinnym na przełomie XVII i XVIII w., „Kwartalnik Historii Kultuiy Materialnej” 2018, nr 1. Poterała P, „Odstąpcie, nie umarta dzieweczka, ale śpi”-życiejest czekaniem na śmierć - z kaznodziejstwa Fabiana Birkowskiego, [w:] Starość i mło dość w literaturze i kulturze, red. M. Kuran, Łódź 2016. Potkowski E., Czary i czarownice, Warszawa 1970. Potkowski E., Dzieje czarownicy - od historiografii problemu do antropolo gii historycznej, [w:] Pochwała historii powszechnej: księga ofiarowana prof. dr. hab. Andrzejowi Bartnickiemu w dwudziestą rocznicę utworzenia Ośrodka Studiów Amerykańskich Uniwersytetu Warszawskiego i w czter dziestolecie pracy naukowej, red. Z. Kwiecień, Warszawa 1996. Protesty po publikacji wyroku ws. zakazu aborcji. „Tych czarownic nie spali cie”, [online՜] https://forsal.pl/gospodarka/prawo/artykuly/8080568,protesty-po-publikacji-wyroku-ws-zakazu-aborcji-tych-czarownic-nie-spalicie. html. Przybyszewski S., Synagoga szatana, [w:] tegoż, Confiteor. Synagoga szata na, słowo o pisarzu Μ. Kuncewiczowa, Warszawa 1999/2000. Quensel S., Hexen, Satan, Inquisition: Die Erfindung des Hexen-Problems, Wiesbaden 2017. Raczkowski T., Peryferyjne (de)konstrukcje. Czarownice i ich potencjał demaska torski z perspektywy krytycznych ujęć filmowych, „Czas Kultuiy” 2021, nr 2.
Bibliografia 255 Rafacz J., Podejrzenie o czary w Krościenku, „Lud” 1914-1918, t. 20. Raubo G., Barokowy świat człowieka: refleksja antropologiczna w twórczości Stanislawa Herakliusza Lubomirskiego, Poznań 1997. Roszkowska K., „Popatrz na mnie w oczy prosto, jestem twoją matką, siostrą”. Utwór Chóru Czarownic w proteście wobec łamania praw kobiet, [online] https://www.ofeminin.pl/swiat-kobiet/utwor-choru-czarownic-w-protescie-wobec-lamania-praw-kobiet/rjjrhcp. RewerendaM., Ciało, narracja, opór. Czarownice Jolanty Janiczak i Wiktora Rubina, „Czas Kultury” 2021, nr 2. Rękas J., Zaklęcie, zamówienie, zażegnanie. Magiczna moc słów w fołklorze słowiańskim, „Poznańskie Studia Slawistyczne” 2012, nr 3. Robaszewski R., Ostatnią „czarownicę” spalono na stosie w Reszlu, „Olsztyn. Tygodnik”, 6 sierpnia 2021 roku. Roberts G., The descendants of Circe: witches and Renaissance fictions, [in:] Witchcraft in early modern Europe. Studies in culture and belief, ed. by J. Barry, Μ. Hester, G. Roberts, Cambridge 1996. Romulewicz A., Reszel jak malowany, „VariArt” 2021, որ 2. Ronowska В., Sabat w zeznaniach osób oskarżonych o czarostwo - sens zna czeniowy „łysej góry”, [w:] Nauka i wiedza kluczem do poznania świata, red. R. Balina, P Staszak, cz. 2, Waleńczów 2018. Ronowska B., Upokorzenie czy symboliczne odebranie siły? Usuwanie włosów z ciała oskarżonych podczas procesu o czary, [w:] Nauka i wiedza kluczem do poznania świata, red. H. Tańska, P. Staszak, cz. 1, Waleńczów 2018. Roob A., Alchemy Mysticism, Köln 2021. Roszak S., Archiwa sarmackiej pamięci: funkcje i znaczenie rękopiśmiennych
ksiąg silva rerum w kulturze Rzeczpospolitej XVIII w., Toruń 2004. Rott D., Kobieta z przemalowanego portretu. Opowieść o Annie Zbąskiej ze Stanisławkich i jej „Transakcyji albo Opisaniu całego życia jednej siero ty [...]”, Katowice 2004. Rozmysł Μ., Mistrz Twardowski w romantyzmie. Próba mitobiografii, Lublin 2016. Russell J. B., Wyndham Μ. W, Witchcraft and the Demonization of Heresy, „Maedievalia” 1976, no 2. Ryba R., Literatura staropolska wobec zjawiska niewoli tatarsko-tureckiej. Studia i szkice, Katowice 2014. Sadowski Μ., Pierzchliwa, młoda, płocha - wizerunek głównej bohaterki romansu Samuela Twardowskiego ze Skrzypny „Nadobna Paskwalina” w kontekście mitologii, [w:] Starość i młodość w literaturze i kulturze, red. M. Kuran, Łódź 2016. Salamon J., Cztery godziny albo zegar „Dziadów”, Kraków 1999. Salmonowicz S., Procesy o czary w Polsce. Próba rozważań modelowych, [w:] Prawo wczoraj i dziś. Studia dedykowane profesor Katarzynie Sójce-Zielińskiej, red. G. Bałtruszajtys, Warszawa 2000. Segi R, Heinrich Institoris. Persönlichkeit und literarisches Werk, [in:] Der Hexenhammer. Entstehung und Umfeld des Malleus maleficarum von 1487, Köln-Wien 1988. Seitz Ch., Die Hexe im Film: Die Rezeption eines Stereotyps aus Antike, Mit telalter und Früher Neuzeit in US-amerikanischen Kino- und Fern-sehproduktionen, Kiel 2014. Seyda B., Dzieje medycyny w zarysie, cz. 1, Warszawa 1962.
256 Bibliografia Słupecki L.P, Posłowie, [w:] A. Gieysztor, Mitologia Słowian, wstęp K. Mo dzelewski, oprać, na podstawie rękopisu A. Pieniądz, Warszawa 2006. Sobolewska A., Mapy duchowe współczesności. Co nam zostało z Nowej Ery?, Warszawa 2009. Sobolewska A., Czarownice, egzorcyści i sędziowie Trybunału, „Czas Kultu ry” 2021, nr 2. Sobolewski T., Guru w moim pokoju. Milczący Święty - Omgurudev Janglidas Maharaj, tłum. A. Szyszko, „Duży Format”, [online] https://wyborcza.pl/duzyformat/7,127290,2562295.html. Sokolski J., Bogini - pojęcie - demon, Wrocław 1996. Sokolski J., Lipa, Chiron i Labirynt: esej o „Fraszkach”, Wrocław 1998. Sokolski J., Staropolskie zaświaty. Obraz piekła, czyśćca i nieba w renesanso wej i barokowej literaturze połskiej wobec tradycji średniowiecznej, Wro cław 1994. Sokołowska Μ., Rozdeptane na chwałę Bożą..., Gdańsk 1995. Stachoń A., Współniczki diabła. Czarownice z Bochni, Wiśnicza, Uścia Solne go i okolicznych wsi, „Rocznik Bocheński” 1995, t. 3. Studnia Czarownic w Gorzowie, [online] https://www.polskieszlaki.pl/studnia-czarownic-w-gorzowie.htm. Szczęsny S., Anny ze Stanisławskich Zbąskiej opowieść o sobie i mężach. Glo sa do barokowej trenodii, [w:] Pisarki polskie epok dawnych, red. K. Stasiewicz, Olsztyn 1998. Szczurkiewicz T., Fazy rozwoju myśli ludzkiej (przednaukowej), „Acta Universitatis Nicolai Copernici. Filozofia” 1993, nr 14. Targosz K., Piórem zakonnicy. Kronikarki w Polsce XVII w. o swoich zako nach i swoich czasach, Kraków 2002. Tazbir J., Procesy o czary, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce” 1978, R. 23. Tazbir J., Reformacja
- kontrreformacja - tolerancja, Wrocław 1996. Tokarska-Bakir J., Legendy o krwi. Antropologia przesądu, Warszawa 2008. Wałęciuk-Dejneka B., Wiedźma, bogini, matka... ֊ wokół znaczeń Baby Jagi. Prolegomena, [w:] Niepokorne konstrukty kobiece w kulturze, red. B. Walęciuk-Dejneka, J. Posłuszna, Kraków 2014. Wawrzeniecki Μ., Dwa procesy o czary z 1684 r., „Lud” 1925, t. 24. Wawrzeniecki Μ., Szkoła magii w Krakowie, „Lud” 1927, t. 26. Wawrzeniecki Μ., Przyczynek do wiary w czary, „Lud” 1925, t. 24. Wichowa Μ., Problemy metodologiczne w badaniach nad literaturą stosowa ną (na przykładzie twórczości Jana Ostroroga II), „Napis” 1995, s. II. Wieliński B.T., Niemcy rehabilitują czarownice. A Polacy?, „Duży Format”, [online] https://wyborcza.p1/duzyformat/7,127290,18540195, niemcy-rehabilituja-czarownice-a-polacy.html. Wijaczka J., Procesy o czary przed sądem miejskim w Nidzicy w XVI-XVII w., [w:] Gospodarka, społeczeństwo, kultura w dziejach nowożytnych. Studia ofiarowane Pani Profesor Marii Boguckiej, Warszawa 2010. Wijaczka J., Procesy o czary w Prusach Książęcych (Brandenburskich) w XVI-XVIII wieku, Toruń 2007. Wijaczka J., Próba zimnej wody (pławienie) w procesach o czary we wczesnonowożytnej Europie, „Klio. Czasopismo poświęcone dziejom Polski i po wszechnym” 2020, t. 53. Wijaczka J., ree. „Magia i astrologia w literaturze polskiego Oświecenia”, Da nuta Kowalewska, Toruń 2009, „Czasy Nowożytne” 2010, nr 23.
Bibliografia 257 Wiszniewski Μ., Historia literatury polskiej, է. 4, Kraków 1842. Wiślicz T., Społeczeństwo Kleczewa i okolic w walce z czartem (1624-1700), „Kwartalnik Historyczny” 2004, nr 2. Witort J., Jus primae noctis, „Lud” 1896, t. 2. WojteczekK., „Hokus-pokus” - czy to antykatolicka formulai, [online] https:// pl.aleteia.org/2017/07/06/hokus-pokus-czy-to-antykatolicka-formula/. Wojtowicz W., Między literaturą a kulturą. Studia o „literaturze mieszczań skiej” przełomu XVI i XVII w., Szczecin 2012. Wojtucki D., Magia posthuma. Procesy i egzekucje zmarłych na Słąsku i Mo rawach w XVI-XVIH wieku, Wrocław 2022. Wolnik E, Praktyki magiczne w średniowieczu według sumy spowiedniczej z Rud, [w:] Zabobony, czary i magia w Kościele starożytnym, red. Μ. Ożóg, Opole 2013. Woszczek Μ., Chemia, mistyka, rewolucja. Paracelsjańska religia przyrody jako destabilizująca trajektoria wczesnej nowożytności, „Klio. Czasopismo poświęcone dziejom Polski i powszechnym” 2018, nr 46. Wspaniały Ł., Szymborski W, Anioły 1 Demony? Może człowiek? Uwagi o lata niu w średniowieczu, [wywiad online] https://nauka.uj.edu.pl/aktualnosci//journal_content/56_INSTANCE_Sz81eL0jYQen/74541952/134698964 . Wyporska W, Witchcarft in Early Modern Poland, 1500-1800, Gdańsk 2013. Wypustek A., Magia antyczna, Wrocław-Warszawa-Kraków 2001. Zagożdżon J., Sny w literaturze średniowiecznej i renesansowej, Opole 2002. Zowczak Μ., Biblia ludowa, Toruń 2013. Zagan A., Zycie polityczne państwa Osmanów w „Przeważnej legacyi” Samu ela Twardowskiego, „Meluzyna. Dawna literatura i kultura” 2016, z. 1. Słowniki i
encyklopedie Borys W, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków 2005. Brückner A., Słownik etymologiczny języka polskiego, Warszawa 1993. Cirlot J.E., Słownik symboli, tłum. I. Kania, Kraków 2000. Dźwigoł R., Polskie ludowe słownictwo mitologiczne, Kraków 2004. Encyklopedia popularna PWN, red. A. Krupa, Warszawa 2007. Grimai P., Słownik mitologii greckiej i rzymskiej, red. J. Łanowski, tłum. Μ. Bronarska, Wrocław 1990. Kopaliński W., Słownik mitów i tradycji kultury, Warszawa 1991. Kopaliński W., Słownik symboli, Warszawa 2001. Kowalski P., Kultura magiczna. Omen, przesąd, znaczenie, Warszawa 2007. Linde S.B., Słownik języka polskiego, 1.1, cz. 1, Warszawa 1807. Podgórscy В. i A., Wielka księga demonów polskich. Leksykon i antologia de monologii ludowej, Katowice 2005. Podręczna encyklopedia kościelna, oprać. S. Gall, J. Niedzielski, H. Przezdziecki, A. Szlagowski, A. Tauer, Z. Chełmicki, Warszawa 1905, t. 5-6. Robbins R.H., Encyklopedia czarów i demonologii, tłum. Μ. Urbański, War szawa 1998. Słownik języka polskiego PWN, [online] https://sjp.pwn.pl. Słownik języka polskiego PWN, oprać. L. Drabik, A. Kubiak-Sokół, E. Sobol, L. Wiśniakowska, Warszawa 2016. Słownik nazw żeńskich polszczyzny, red. A. Małocha-Krupa, Wrocław 2015.
258 Bibliografia Słownik polszczyzny XVI w., red. S. Bąk, S. Hrabec, W. Kuraszkiewicz i in., t. 4, Wrocław-Warszawa-Kraków 1969. Słownik polszczyzny XVI wieku. Edycja internetowa, [online] https://spxvi. edu.pl. Słownik prasłowiański, red. F. Sławski, t. 1, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1974. Słownik teologii biblijnej, red. X. Léon-Dufour, oprać. K. Romaniuk, Poznań 1990. Uniwersalny słownik języka połskiego, red. S. Dubisz, Warszawa 2003. Wielki słownik języka polskiego PWN, red. L. Drabik, t. 1, Warszawa 2018. Zamarovský V, Słownik mitologii greckiej i rzymskiej, tłum. J. Illg, L. Spyr ka, J. Wania, Katowice 2006.
Streszczenie Praca zatytułowana Wizerunek wiedźmy w piśmiennictwie staropol skim XVI i XVII wieku poświęcona jest pogłębionej analizie przed stawień czarownicy w utworach różnych gatunków tworzonych przez autorów epok dawnych. W kręgu badawczego zainteresowania znala zły się zarówno dzieła przynależące do literatury pięknej (na przykład ody, eposy, fraszki, figliki, poematy, sielanki), jak i teksty o charakte rze faktograficznym i użytkowym, w tym między innymi pamiętniki, diariusze, kroniki, a także poradniki gospodarcze czy zielniki. Książ ka stanowi uzupełnienie wiedzy o czarownicy - postaci dotychczas charakteryzowanej głównie przez historyków i kulturoznawców, któ rzy w swoich ustaleniach wykorzystywali zaledwie niewielką część bogatej spuścizny piśmienniczej dawnych Polaków. Celem rozważań jest próba odpowiedzi na następujące pytania: Jakie czynniki wpły nęły na takie, a nie inne postrzeganie wiedźmy? Kim była staropol ska czarownica? Jakie elementy składały się na jej wizerunek? Jakie rodzaje magii uprawiała? Czy portret wiedźmy wyłaniający się z do kumentacji sądowej związanej z procesami o czary odpowiada temu, który zakreślają w swoich tekstach dawni autorzy? W pierwszym rozdziale omówiono różne czynniki, które wpływa ły na kształtowanie wizerunku czarownicy w wiekach dawnych za równo w Polsce, jak i w Europie. Szczególną uwagę poświęcono XVI i XVII stuleciu, opisując wzrastającą liczbę konfliktów na tle polityczno-religijnym, epidemii zarazy, fal głodu oraz rozkwit literatury demonologicznej. Drugi rozdział poświęcono procesom o czary. Przeanalizowano
w nim historię oskarżeń o uprawianie magii w dawnej Polsce, a także przybliżono wizerunek wiedźmy wyłaniający się z akt sądowych. Na podstawie zachowanej dokumentacji procesowej scharakteryzowanej przez badaczy omówiono następujące elementy budujące portret cza rownicy: wygląd, jej osobowość, preferowane miejsca pobytu i działa nia, atrybuty, rekwizyty i typy uprawianej przez nią magii. Kolejne dwa rozdziały stanowią główną, analityczną część pra cy. Podstawowym materiałem badawczym jest w nich szeroko pojęte staropolskie piśmiennictwo. W rozdziale trzecim rozważania zmie-
260 Streszczenie rzają do odpowiedzi na pytanie: Kim była staropolska czarownica? Ta część pracy przedstawia ogólny wizerunek wiedźmy i skupia się (podobnie jak w rozdziale drugim) na analizie takich elementów, jak ambiwalentnie opisywane przez autorów wygląd, osobowość, ulubio ne lokalizacje, atrybuty pochodzenia roślinnego i zwierzęcego oraz przedmioty wykorzystywane w czarach. Tu również zwraca się uwa gę na cechy charakterystyczne staropolskiej wiedźmy, na przykład latanie na oźogu czy łagodniejszy w stosunku do jej zachodnioeuro pejskiej odpowiedniczki charakter. W tej części rozprawy widoczne są odwołania do tradycji mitologiczno-literackiej, stanowiące analizę między innymi wątków Kirke, Hekate i Medei pojawiających się na kartach dzieł z XVI і XVII wieku. Rozdział czwarty stanowi przedstawienie szerokiego zakresu działalności domniemanych wiedźm. Ponieważ wróżbiarstwo sta nowiło w Polsce najpopularniejszą dziedzinę magii, pierwsze scha rakteryzowano kobiety potrafiące przewidywać przyszłość. W tym kontekście przybliżono postacie Sybilli, Kasandry i czarownicy z En dor. Staropolskie wiedźmy wróżyły przede wszystkim ze snów, z wi zji i przeczuć, chociaż bywało, że znały także arkana nekromancji - poznawały przyszłość dzięki wywoływanym przez siebie duchom. Następnie analizie poddano magię miłosną oraz powodowanie przez czarownice wszelkich szkód w życiu codziennym człowieka, w tym między innymi wywoływanie chorób psychicznych i fizycznych u lu dzi i zwierząt gospodarczych, sprowadzanie klęsk żywiołowych, do konywanie oszustw handlowych. Osobny podrozdział
poświęcony jest magii słowa - badaniu klątw, zaklęć i przekształconych modlitw odnalezionych w staropolskim piśmiennictwie. Z uwagi na interdyscyplinarny charakter podjętego problemu w pracy wykorzystano ustalenia nie tylko literaturoznawców, ale także etnografów, antropologów, historyków, filozofów, socjologów, badaczy kultury, religii i języka. W rozprawie zastosowano przede wszystkim metodę filologiczną oraz elementy analizy komparatystycznej. Książka może być pomocna przedstawicielom innych dyscyplin podejmującym tematykę magii i demonologii. Rekonstruuje jedne z najwcześniejszych przedstawień wiedźm w Polsce, tłumacząc po niekąd fenomen tej postaci, niezwykle popularnej także dzisiaj nie tylko w literaturze i sztuce, lecz również w dyskursie społeczno-po litycznym.
|
| adam_txt |
Spis treści Wstęp. 7 Rozdział pierwszy. Uwarunkowania kształtujące postrzeganie postaci czarownicy w wiekach dawnych. 21 1. Determinanty ogólnoeuropejskie. 22 2. Czynniki rodzime . 45 Rozdział drugi. Wizerunek wiedźmy w świetle procesów o czary w Rzeczpospolitej w XVI-XVII wieku . 69 1. Procesy o czary w Polsce - zarys problematyki. 71 2. Charakterystyka potencjalnych wiedźm na podstawie dokumentacji sądowej . 80 2.1. Wygląd, osobowość i sytuacja społeczno-ekonomiczna . 80 2.2. Rodzaje magicznej działalności i wypowiadane zaklęcia . 85 2.3. Miejsca pobytu i typowe atrybuty. 91 Rozdział trzeci. Twórcy XVI i XVII wieku o kobietach parających się magią - charakterystyczne cechy wizerunku . 101 1. Czarownica - od figury stylistycznej do głównej bohaterki . 107 2. Staropolska wiedźma-typowe elementy postaci. 118 2.1. Między wcielonym złem a anielską dobrocią. 119 2.2. Piękna dziewczyna i odpychająca starucha. 132 2.3. Odludne, dzikie, obce - terytoria wiedźmy . 139 2.4. Magiczne atrybuty i
rekwizyty. 148 Rozdział czwarty. Moc staropolskiej wiedźmy. 1. Spoglądanie w przyszłość. 2. Czary w służbie Erosa. 3. Wiedźma - persona non grata w życiu codziennym . 4. „Przymawianie” staropolskich bab, czyli magia słowa. 165 169 183 196 209 Zakończenie. Bibliografia . Streszczenie. Summary. Spis ilustracji. Indeks osób . 227 243 259 261 263 267
Indeks osób Aberth John 11, 44 Acidalius Vallens 44 Adamczewska Klaudia 136 Agrippa von Nettesheim Heinrich Cor nelius 28, 44 Ajschylos 169 Ambroży, św. 39 Anczyk Adam 97 Andersen Hans Christian 232 Angutek Dorota 15, 29 Apulejusz z Madaury 28 Ariosto Ludovico 105 Arnovick Leslie K. 220 Artemidor z Efezu 175 Augustyn, św. 34, 40, 131 Austin John 217 Backvis Claude 146 Bacon Roger 34 Badecki Karol 152, 220 Baldung Grien Hans 96 Barankiewicz Anna 217 Baranowa Zofia 84, 96 Baranowski Bohdan 71,185, 201 Barnat Roman 8 Barry Jonathan 41, 114 Bartlowa Sabina 95 Bartnikowski Andrzej 75 Bączalski Seweryn vel Abraham Pro wan 47 Bąk Stanislaw 45 Beham Sebald 112 Berlich Maciej 60 Bernd-Christian Otto 29 Berwiński Ryszard 186, 221 Bettelheim Bruno 233 Bialobrzeski Marcin 180-181,198, 200 Bielenkowiczowa Katarzyna 192 Bielski Marcin 47,102, 144 Biernacki Andrzej 146 Binsfeld Peter 60 Birkowski Fabian 9,104,109,121-123, 131, 139, 141, 145, 163, 175, 181-182,187, 212, 219, 224, 229 Bodin Jean 25, 60, 78 Bogucka Maria 7,11,18-19, 43-45, 48, 63, 65,167 Bohomolec Franciszek 232 Bokszczanin Maria 157 Boleslawiusz Klemens 117 Bołotówna Hanna 184 Bonowska Magdalena 67, 77,109 Borek Piotr 64, 109, 116, 133, 197, 202 Borys Wiesław 12, 16, 46, 221 Bosch Hieronymus 138 Boyle Robert 37 Bracha Krzysztof 92,149 Briggs Robin 41-42 Broniarek Wojciech 46 Brückner Aleksander 11, 16, 46, 117, 119, 167, 221 Brueghel Pieter Starszy 42, 150 Brzezinski Tadeusz 37 Budzanowska-Weglenda Dominika 105 Bugaj Roman 11, 24, 28, 38, 53-54, 57 Bujak Franciszek 52 Bułhakow Michaił 232 Burchard z Wormacji 165 Burchardt
Jerzy 59 Burge Constance Μ. 233 Burgundzka Małgorzata 53 Bystroń Jan Stanislaw 40, 61 Caccini Francesca 105 Cassidy Rowan E. 234 Cassirer Ernst 15, 29, 33 Cavaliere Susan 234
268 Indeks osób Cebrowski Andrzej Kazimierz 231 Celichowski Zygmunt 116 Cezariusz z Heisterbachu 165 Chełmicki Zygmunt 33, 72-73 Chengije Cai 234 Chmielnicka Teofila 48 Chmielnicki Bohdan 62,142 Chmielowski Benedykt 232 Chodyński Zenon 40 Chojnowski Zbigniew 20 Chojowska Anna 176 Chollet Mona 236 Choromańska Paulina 182 Chrzanowska Anna Dorota 48 Chrzczonowicz Magdalena 236 Cirlot Juan Eduardo 13, 83, 92 Cunita Maria 52 Cybulski Łukasz 24 Cyceron 174 Cynarski Stanisław 126 Czacki Tadeusz 40 Czartoryski Kazimierz Florian 103 Czech Henryk 57 Czechowicz Jakub 232 Czochrom Sebastian 78 Czubek Jan 147,173 Dackiewicz Jadwiga 138 Danowska Ewa 7, 75 Dąbkowska-Kujko Justyna 189 Dąbrówka Andrzej 120 De Spina Alphonsus 25 Dee John 28 Della Porta Giambattista 35 Delumeau Jean 22, 24, 28, 38, 61, 63, 84 Descartes René 36 Dębicki Zdzisław 110 Diefenbach Johannes 40 Dillinger Johannes 41 Dimke-Kamola Joanna 24, 36 Doroszewska Julia 97 Drabik Lidia 16, 21 Dremierre Dorota 35 Drużbacka Elżbieta 231 Drygas Aleksander 37 Dubisz Stanisław 16, 21 Duma Paweł 201 Dürer Albrecht 37, 133 Dziechcińska Hanna 11, 43, 49, 52 Dziembowska Anna 50 Dźwigoł Renata 11,16, 46 Eco Umberto 25 Eliade Mircea 15, 29-30, 32, 86 Engelking Anna 16, 34, 88, 212-213, 216-217 Erazm z Rotterdamu 44, 49,116, 181 Eurypides 110, 169, 173 Falimirz Stefan 95, 156 Faust Johann 28, 53 Feyerabends Sigmund 25 Ficino Marsilio 28, 35 Filipowiczowa Zofia 84 Fracastoro Girolamo 37 Frazer James George 15, 21, 29, 39, 88, 189 Fredro Andrzej Maksymilian 50, 102, 145 Froch Władysław 137 Fryderyk I Pruski 72 Frydrychowicz Dominik 200
Furmanik Stanislaw 138 Gacka Dorota 120 Gajda Zdzisław 37-38 Galen 175 Galileusz 36 Gall Stanisław 33 Gamalski Serafin 231 Ganszyniec Ryszard 94 Gawatowic Jan 114, 120, 136, 151, 168 Gawiński Jan 18, 123, 143, 150, 153, 176, 184, 191, 214-215, 222, Gąsiorowski Ludwik 40 Gerst Christoph 41 Gieysztor Aleksander 11, 59 Gilmore David D. 15, 43 Gilowski Paweł 180, 187 Giżanka Barbara 191 Glaber Andrzej 47 Gloger Zygmunt 40 Gniećkowa Dorota 90 Goethe Johann Wolfgang von 232 Goliński Janusz 44, 66 Golliusz Jan 206 Gonzaga Scipione 36 Gosławski Stanisław 110 Gostomski Anzelm 102, 153 Górka Zofia 35 Górnicki Łukasz 54, 134-135, 157, 171, 176 143, 152217, 166,
Indeks osób Górski Karol 44, 66 Grimal Pierre 15,108, 111, 113,170,173 Grimm Jacob 40, 232, 234-235 Grimm Wilhelm 232, 234-235 Groicki Bartłomiej 70 Gruchała Janusz S. 49,116, 138 Gruneweg Marcin 167 Grzeszczuk Stanisław 49,106-107,116, 118, 137, 146 Guay Vertrand 234 Guazzo Francesco Maria 25 Gubalinowa Agnieszka 85 Gutenberg Johannes 28 Habbah Jacques 234 Hajdrych Łukasz 7-8, 70-71, 77, 236 Hansen Joseph 40 Hanusiewicz Mirosława 82 Harari Yuval Noah 220 Haur Jakub Kazimierz 38, 65, 86,102, 117, 121, 124, 144, 151, 156, 166, 174,198, 207, 229 Heidegger Martin 29 Heraklit z Efezu 174 Hering Michael 125 Hess Karolina Μ. 97,178 Hester Marianne 41, 55, 114 Hintz Marcin 220 Hipokrates 174 Hoffmann Martina 234 Homer 112,140,169,174 Horacy 28,105,195 Hrabec Stefan 45 Hroswita z Gandersheim 131 Hubert Henri 29 Hugon Herman 186 Hussowski Mikołaj 141 Hutchinson Francis 40 Huxley Aldous 30 Ibrahim (wezyr) 125 Ildikó Kristof Sz. 41 Illg Jacek 108 Innocenty III 23 Innocenty IV 23 Innocenty VIII 24 Izmen 120, 146, 182, 229 Izydor z Sewilli, św. 34 Jaglowski Mieczysław 20 Jagodyński Stanisław Serafin 105,114, 117, 127-128, 132, 182,193-194 269 Jakub z Piotrkowa 60 Jan III Sobieski 49-50, 61, 146 Jan XXII 22, 24 Jan z Głogowa 55 Jan z Kijan 182 Jan z Koszyczek 201 Jan z Szamotuł 173 Janik Maciej 9 Januszowski Jan 64, 166, 183 Jewłaszewski Teodor 184, 187-188 Jogaila Elżbieta 146 Jolie Angelina 234 Judkowiak Barbara 131 Jung Carl Gustav 30 Jurkowski Jan 107-108, 113, 144, 153 Jurkowski Michał 58, 167 Jurow Włodzimierz 131 Justyna zwana Sukienniczką 88 Kaczmarczyk Kazimierz 89 Kadłubek
Wincenty 175 Kaliska Marta 23 Kalwin Jan 145 Kapusta Katarzyna 239 Karłowicz Jan 196 Karol Wielki 22 Karpiński Andrzej 11, 39, 66, 74 Karwot Edward 15, 165-168 Kasprowicz Jan 141 Katarzyna z domu Starołęska 49 Kaur Siri 234 Kawska Sylwia 159-160 Kazańczuk Mariusz 58,120 Kelley Edward 28 Kieckhefer Richard 28, 32, 34-35, 53, 55,177 189 Kilian Heinke 235 Klementowski Marian 137 Klint Paweł 87 Klonowie Sebastian Fabian 113, 116, 122, 124, 127, 134-135, 145, 153, 159,168,191, 206-207, 216-217 Kluge Heinrich 220 Kochan Anna 9 Kochanowski Jan 16,40,108,112,154, 161, 171, 173-175, 177-179, 182, 222, 244 Kochanowski Piotr 105, 114, 117-118, 127, 130, 132-133, 140, 146, 193, 217, 230 Kochowski Wespazjan 64, 102, 116, 142-144, 185, 202, 207
270 Indeks osób Lacki Aleksander Teodor 186 Kolberg Oskar 40 La Fontaine Jean de 138 Kołakowski Leszek 15, 23 Lagówna Barbara 52 Koniecpolska Konstancja ze Stanisław Le Roy Ladurie Emmanuel 41 skich 167 Lea Henry Charles 41 Koniecpolski Aleksander 167 Lecky Wiliam Edward Harpole 41 Kopaliński Władysław 13, 56, 94, 126, Legrand Jacques 34 169, 173, 213, 221 Leńczuk Mariusz 225 Kopernik Mikołaj 36, 55 Léon-Dufour Xavier 209 Koprowska-Głowacka Anna 74, 239 Levack Brian Paul 11, 39, 41, 77, 81, Korányi Karol 82, 86, 93 Korczewski Wit 196, 204, 207, 218 84 Lévi-Strauss Claude 33 Kordecki Augustyn 131 Kotowa Ida 50 Lévy-Bruhl Lucien 29 Lewański Julian 54,108,116,120-121 Kounine Laura 41 Lewis Clive Staples 233 Kowalczyk Sabina 57, 156, 175, 217 Likofron z Chalkis 169 Kowalczykówna Maria 60 Linde Samuel 16, 45 Kowalewska Danuta 24-25, 54, 75 Lombardi Paolo 29, 53, 131, 149, 168, Kowalska-Cichy Magdalena 7, 71-72, 179, 195 75, 87, 91, 93, 96-97, 126 Longa Magdalena 35 Kowalski Piotr 13, 81-82, 90, 93-94, Lorencowicz Aleksander 50, 116-117 109,137, 148, 157, 190, 198 Löw ben Becalel Jehuda 28 Kowalski Waldemar 240 Lubomirski Stanislaw Herakliusz 116, Kozioł Paweł 182 122, 130, 134, 146, 166-167, 182, Krämer Heinrich 24-25, 103 Krasicki Ignacy 232 189 Kraushar Aleksander 148 Lucjusz III 72 Krček Franciszek 89 Lukrecjusz 174 Luter Marcin 145 Kroczak Jerzy 8-9, 20, 64-65, 109, 122, 143, 146, 152-153, 168, 176, Łanowski Jerzy 108, 110 181-182, 189 Łaski Stanislaw 113 Kromer Marcin 148 Lazar Anna 238 Król Marcin 54 Łowmiański Henryk 11, 59 Krótki Zuzanna 16, 46, 88, 177, 211 Łowżył Ewa
239 Krupa Andrzej 24 Łukasz z Wielkiego Koźmina 59 Kruszewska-Michałowska Teresa 120, 172 Macfarlane Alan 40 Krzysztofik Małgorzata 9, 19, 54-55, Maciejewska Iwona 19, 136 64, 117,181,197, 202, 210, 213 Maciejowski Wacław Aleksander 53 Krzywy Roman 110, 144, 153, 171 Macowa Jadwiga 85 Krzyżanowska Beata 239 Madeyska Ewa 9 Krzyżanowski Julian 12, 92, 157 Maksymilian I 53 Kubiak Zygmunt 15,109, 112,140 Malinowska Małgorzata 239 Kubiak-Sokół Aleksandra 21 Malinowski Bronisław 15, 32-33, 40 Kuchowicz Zbigniew 11, 48, 50, 63 Malita-Król Joanna 149 Kuchta Anna 89, 221 Malocha-Krupa Agnieszka 21 Kuchta Jan 53-54, 57 Manyś Bernadetta 72 Kuczera Łukasz 236 Marcin z Holeszowa 60 Kuczwarewic Marcin 142 Marcin z Kiecka 145 Kukulski Leszek 147, 171 Marcin z Urzędowa 96, 156 Küng Hans 30 Marek Anneusz Lukan 179 Kuran Michał 135 Marek z Gdańska 57 Kuraszkiewicz Władysław 45
Indeks osób Masłowska Dorota 235 Mauss Marcel 15, 29, 32-33, 39 Mejor Mieczysław 127 Melanchton Filip 54 Melchior (bakałarz) 57 Miaskowski Kasper 131,145, 171, 219 Michelet Jules 23, 38, 40-41 Mielicka Halina 15, 33 Mizerka Anna 87 Młodzianowski Tomasz 174, 205 Modzelewski Karol 59 Modrzewski Andrzej Frycz 47, 50, 55, 181 Morawski Jan 210 Morsztyn Hieronim 114-115,122,124, 129, 135, 157, 159-160, 183-184, 203, 216-217, 230 Morsztyn Jan Andrzej 109, 113-114, 118,130,154, 215-216 Morsztyn Zbigniew 110,163 Moszyński Kazimierz 15, 38, 66, 124-125,160 Mrowcewicz Krzysztof 186 Mrowiński Jan 102, 116, 136 Muchembled Robert 40-41 Muir Jodie 234 Murray Margaret 40-41 Naborowski Daniel 118,166 Nadana-Sokołowska Katarzyna 237 Nadolski Bronisław 141 Nargielewicz Tomasz 120 Naruszewicz-Duchlińska Alina 20 Niebielska Barbara 107 Niedziałkowska Marta 182 Niedzielski Jan 33 Niedźwiedź Jakub 118 Nowicka-Jeżowa Alina 145 Nyoni Rungano 234 Ocieczek Renarda 104 Odrobina Agnieszka 83 Odrzywolska Anna 156 Ohanecian Oliver 149 Okolski Szymon 102, 142 Olko Justyna 21 Ollhoff Hans 77 Omgurudev Janglidas Maharaj 30 Opaliński Edward 254 Opaliński Krzysztof 111, 204-205, 231, 245 Orłowska Zuzanna 53,126, 191 271 Orzelski Świętosław 126, 153, 191 Osiński Zbigniew 54, 60 Ossoliński Mikołaj 49 Ostling Michael 7-8, 47, 71-72, 79, 99, 116, 151, 186, 212 Ostroróg Jan 141 Ostrowski Teodor 78 Ostrzanin Jakub 142 Otwinowska Barbara 171 Otwinowski Erazm 49,116, 181 Owidiusz 28 Paprocki Bartosz 47, 145 Paracelsus 28, 35, 37 Paré Ambroise 37 Parigi Giulio 105 Parmenides 174 Partyka Joanna 39, 48, 51 Pascal Blaise
36 Pasek Jan Chryzostom 48, 102, 134, 139, 148, 151, 182, 201 Paulus 185 Pawel II141 Pawlik Jacek 20, 23, 40, 85, 95 Paxillus (Kołek) Adam 181 Pele Janusz 16-17, 65, 104-105, 114, 124, 141, 146, 173-174, 178, 222 Pelka Leonard 15, 22 Peregryn z Opola 175 Pereira Benedict 175 Perrault Charles 234 Petroniusz 28 Petrycy Sebastian z Pilzna 105, 123, 135-136, 155, 168, 183, 195, 203, 216 Pfister Christian 66 Piątek Dominik 94 Pico della Mirandola Giovanni 28 Pieniądz Aneta 59 Pietrzak-Thébault Joanna 24 Pietrzyk Paweł 219 Pilaszek Małgorzata 8, 10, 22, 24, 26, 41, 46-47, 53, 60, 70-72, 74-75, 77, 79-80, 83-85, 87-88, 90, 92-93, 95 Pinelli Łukasz 210 Piotrowski Jan 167 Pisarzak Marian 59 Planka Sabine 235 Platon 174 Płuciennik Jaroslaw 220 Podgórska Barbara 15 Podgórski Adam 15
2Ί2 Indeks osób Poklatecki Stanisław 9-10, 103, 115, 175, 181, 231 Pollak Roman 54, 118, 135, 167 Poniatowski Stanislaw August 78 Popiołek Bożena 11, 49 Poterala Paulina 136 Potocki Stanisław Kostka 232 Potocki Wacław 16, 11, 117, 144-145, 151, 160, 166, 171, 181-182, 185, 191-192, 194-195, 197, 200 Pratchett Terry 233 Propp Wladimir 233 Przezdziecki Henryk 33 Przyboś Adam 206 Przybyszewski Stanislaw 38, 236 Pudłowski Melchior 132 Quensel Stephan 41 Raczkowski Tomasz 234 Radziwill Albrecht Stanisław 206 Radziwiłł Mikołaj Krzysztof 102, 147 Radziwiłłowa Urszula 131 Radziwiłłówna Barbara 53 Rafacz Józef 87 Raubo Grzegorz 146 Rej Mikołaj 9, 52, 134, 157, 161, 175-176, 203 Reszkowska Karolina 239 Rewerenda Magdalena 76 Rękas Joanna 89 Ripa Cesare 43 Robaszewski Robert 75 Robbins Rossel H. 15, 22, 41, 79, 81 Robert z Chester 55 Roberts Alexander 25 Roberts Gareth 41, 114 Ročko Agata 75 Roksolana 102, 125-126 Romaniuk Kazimierz 209 Romulewicz Anita 76 Ronowska Bożena 79 Roob Alexander 35, 55, 57 Roszak Stanisław 55 Roszna Zofia 84 Roszyński Stanisław 102, 143, 172 Rot Ewa 143 Rott Dariusz 11, 50 Rousset Jean 114 Rowling Joanne К. 233-234 Rozmysł Michał 53 Rudolf II Habsburg 28 Rudolf z Rud 165-167 Rudomicz Bazyli 102, 137, 143, 156, 160, 190, 192, 201, 206 Rupiewicz Ilona 35 Russell Jeffrey Burton 41, 72 Rutkowski Edward 39 Ryba Renata 146-147 Rywocki Maciej 172-173 Sadowski Michał 136 Salamon Joanna 222 Salmonowicz Stanisław 7, 23, 40, 66, 71, 74, 77-78 Santi Rafael 37 Sapkowski Andrzej 233-234 Saracinelli Bafi di Volterra Ferdinand 105 Sarbiewski Maciej Kazimierz 102, 140, 147,
174, 213-214 Schedel Hartmann 149 Scovell Neil 233 Segl Peter 24 Seitz Christina 235 Şeyda Bronisław 11, 37, 51 Sędziwój Michał 28, 57 Siciarek Anna 134 Siennik Marcin 156, 199 Sinko Tadeusz 178 Skarga Piotr 104, 145 Skimina Stanisław 140, 214 Skiminowa Maria 140, 214 Sławski Franciszek 16, 45 Słowakowic Stanisław 197, 202 Słupecki Leszek P 59 Słuszkiewicz Eugeniusz 220 Sobol Elżbieta 21 Sobolewska Anna 30, 76, 237-238, 241 Sobolewski Tadeusz 30 Sokolski Jacek 8, 10, 124, 140, 176, 222 Sokołowska Jadwiga 24, 244 Soldan Wilhelm G. 40 Soleé Kristen J. 236 Sołtyska Marianna Aleksina 87 Spasowicz Włodzimierz 126 Spyrka Lucyna 108 Stachoń Anetta 73, 76, 88, 94 Stanisław z Rawy 64 Stanisław ze Skalbmierza 59 Stanisław ze Szczodrkowic 145 Stanisławska Anna (secundo voto Zbąska) 49-50
Indeks osób Starowolski Szymon 102, 104, 119, 124,146, 229 Stasibótka Zofia 94 Stasiewicz Krystyna 50 Stawecka Krystyna 140, 214 Stefański Kazimierz 87 Stolz von Stolzenberg Daniel 57 Stromberg Robert 234 Sulejman II Wspaniały 125-126, 146 Swedycka Anna 83 Sykstus V 24 Syreński Szymon zw. Syreniuszem 102, 127, 156-158, 185 Syrokomla Władysław 147 Szczerbicka-Ślęk Ludwika 39,178 Szczurkiewicz Tadeusz 15, 29 Szekspir William 232 Szemiot Samuel Stanisław 111, 175 Szlagowski Antoni 33 Szymanowski Adam 22 Szymborski Wiktor 52 Szymonowie Szymon 18,105,109-110, 114, 123-124, 129, 137, 152-153, 160, 190-191, 208, 214-215, 222 Swiatopełk 144 Świgostkowa Regina 94 Takeuchi Naoko 233 Targosz Karolina 11, 52, 73, 130, 132, 146, 202 Tasso Torquato 36,105,118,122, 127, 130, 133, 140, 146, 182, 193, 217, 230 Tauer Antoni 33 Tazbir Janusz 11, 39-40,62, 66, 70-71, 74-75, 77-79, 84 Teokryt 105, 152 Terakowska Dorota 235 Tertulian 39 Thomas Keith 40 Thomasius Christian 40 Tismegistos Hermes 56 Tokarska-Bakir Joanna 15, 63, 179 Tolkien John Ronald Reuel 233-234 Tomasz z Akwinu, św. 34, 40 Trevor-Roper Hugh 41 Trithemius Johannes (Jan) 28, 38, 53 Turowski Kazimierz Józef 128,144,181 Tuwim Julian 236 Twardowski Jan 53 Twardowski Kasper 113, 190 273 Twardowski Samuel 109-110, 112, 126, 133-134, 136, 142, 144, 166, 171-172 Urbański Marek 22, 79 Uruszczak Wacław 86 Van Genepp Arnold 29 Vargas Witold 241 Vesalius Andreas 37 Vinci Leonardo da 36-37 Wałecki Wacław 55,182 Walęciuk-Dejneka Beata 12 Wania Joanna 108 Warszycki Jan Kazimierz 49-50 Warszycki Stanisław 49 Wawrzeniecki Marian 54, 83, 87
Wazówna Anna 48 Wereszczyński Józef 104, 180-181 Wergiliusz 105, 152 Weyssenhoff Józef 78 Wichowa Maria 17 Wieliński Bartosz T. 240 Wiencek Izabela 25, 35 Wier Johannes 54 Wierzbowski Teodor 132 Wijaczka Jacek 7, 24,46, 71, 73-74, 77, 87, 91, 93-94 Wilber Ken ЗО Windakiewicz Stanisław 205 Wiszniewski Michał 53 Wiślicz Tomasz 7, 20, 70-71, 77, 81,84, 87, 93 Wiśniakowska Lidia 21 Wiśniowiecka Gryzelda Konstancja 201 Witelon 59 Witort Jan 42 Władysław ГѴ Waza 105, 122, 141,166 Władysławiusz Adam 181 Włodarski Maciej 60 Włodyczkowa Katarzyna 239 Wojciech Breza z Wąsosz 78 Wojciech z Brudzewa 54 Wojteczek Karol 220 Wojtowicz Witold 20, 36, 38 Wojtucki Daniel 25, 46-47, 66-67, 72, 76-77, 81, 203 Wolański Filip 75 Wolnik Franciszek 109, 129,166 Woszczek Marek 37
274 Indeks osób Wójcicki Jacek 123 Wójcicki Kazimierz Władysław 142 Wspaniały Łukasz 52 Wszędobełka Anna 87 Wyndham Mark W 72 Wyporska Wanda 7, 71-72 Wypustek Andrzej 33-34, 139, 157, 185, 191, 215 Zagożdżon Joanna 21, 27, 175 Załuski Andrzej Chryzostom 104 Załuski Andrzej Stanisław 231 Załuski Józef Andrzej 232 Zamarovský Vojtech 15, 108, 111, 113, 169, 172 Zamoyski Jan 190 Zamoyski Tomasz 201 Zawiliński Roman 110 Ząbkowic Stanisław 10, 25, 83, 103 Zbylitowski Andrzej 108 Zdunk Barbara 75-76 Zielińska Agnieszka 22, 25 Zimorowic Józef Bartłomiej 127, 134, 142, 166,184, 192,216-217 Zowczak Magdalena 15, 169, 173, 176, 219 Zrzenczycki Jan 102, 189 Zych Paweł 241 Zygmunt I Stary 53 Zygmunt II August 53, 57, 126, 191 Zygmunt III Waza 57 Żabczyc Jan 40, 174 Żagań Aleksandra 126 Żelewski Roman 206 Żukowska Kazimiera 49,144 Bayerische Staatsbibliothek München
Summary The study entitled The Image of a Witch in Old-Polish Writings of the 16th and 17th Centuries is devoted to a detailed analysis of re presentations of a sorceress in various genres of works written in bygone eras. The scope of the research covers both literary works (e.g. odes, epics, epigrams, poems, bucolics) and texts of factual and utilitarian nature, including memoirs, diaries, chronicles, as well as farmer’s guides or herbais. The study expands knowledge about the witch - a figure so far characterized mainly by historians and cultu ral studies scholars, whose findings were based on just a small part of the rich written legacy of Poles of the old days. The aim of this book was to try to answer the following questions: What factors ef fected that particular perception of a witch? Who an old-Polish witch was? What elements constituted her image? What kinds of magic did she practise? Does the picture of a witch emerging from court records related to witchcraft trials correspond to that drawn in texts by oldtime authors? Chapter One describes various factors which shaped the image of a witch in Poland and in Europe centuries ago. Particular focus is on the 16th and 17th centuries, the reader’s attention being drawn to the increasing number of political and religious conflicts, plagues, famines and the boom in demonological literature. Chapter Two is devoted to witchcraft trials. It provides an analy sis of the history of accusations of practising magic in old-time Poland and outlines the image of a witch emerging from court records of the day. On the basis of
preserved trial documentation, as characterized by researchers, the following elements comprising the portrait of a witch are discussed: her appearance, personality, preferred places of stay and activity, attributes, props and types of magic practised. The next two chapters constitute the fundamental, analytical part of the study. The primary research material used therein is the broadly defined old-Polish writings. The discussion contained in Chapter Three aims at answering the question: Who an Old-Polish witch was? This part of the study presents an overall image of a witch and (similarly to Chapter Two) concentrates on analysing such ele-
262 Summary ments as: the authors’ ambivalent descriptions of the appearance, personality, as well as favourite locations, attributes of plant and animal origin and objects used in witchcraft. It is also here that the characteristic features of an Old-Polish witch are brought up, such as flying on a poker or the gentler nature than that of her Western European counterpart. In this part of the study there are references to the mythological literary tradition, which constitute an analysis of, inter alia, the threads of Circe, Hecate and Medea occurring in the literary works of the 16th and 17th centuries. Chapter Four is a presentation of the broad spectrum of alleged witches’ activities. As fortune-telling constituted the most popu lar form of magic in Poland, the first to be characterised here were women who could foretell the future. In this context, the chapter out lines the figures of Sibyl, Cassandra and the Witch of Endor. Most of all, Old-Polish witches told one’s fortunes by interpreting dreams, visions and premonitions, although some also happened to have ar cane knowledge of necromancy - they learnt about the future from communicating with the dead. The next to be analysed were love spells and all sorts of damage done by witches in people’s everyday lives, such as causing mental and physical diseases in humans and farm animals, bringing about natural disasters, committing trade frauds. A separate subsection is devoted to word-magic ֊ a research into curses, incantations and modified prayers to be found in OldPolish writings. On account of the interdisciplinary
nature of the problem dis cussed, the study draws not only on the findings by literary scholars, but also ethnographers, anthropologists, historians, philosophers, sociologists, specialists in cultural studies, religions and linguistics. The author of this study applied most of all the philological method, as well as elements of comparative analysis. The book may prove helpful to representatives of other scholarly disciplines who take up the topic of magic and demonology. The study also reconstructs some of the earliest representations of witches in our country, explaining, as it were, the phenomenon of that figure, exceptionally popular even today - not only in literature and art, but also in the socio-political discourse.
Bibliografia Źródła Acta nigra maleficorum Wisniciae (1665-1785). Księga czarna złoczyńców sądu kryminalnego w Wiśniczu (1665-1785), oprać, i wyd. W. Uruszczak, Kraków 2010. Antologia literatury sowizdrzalskiej, oprać. S. Grzeszczuk, Wroclaw 1985. Antologia pamiętników polskich XVI wieku, red. R. Pollak, wybór i oprać. S. Drewniak, Μ. Kaczmarek, Wrocław 1966. Bajki Ezopowe, oprać. S. Furmanik, Wrocław 1957. Białobrzeski Μ., Homilia na niedzielę III. po Wielkiejnocy, z wykładem Ewangielii, [w:] Wykład świętych Ewangielij niedzielnych i świąt uroczystych [.] z wielką pracą zebrany, i ku nauce wiernych chrześcijańskich ludzi z pilnością napisany [.], a teraz skrócony i na nowo do druku podany, t. 3,1854, [online] https://polona.pl/item/wyklad-swietych-ewangielij-niedzielnych-i-swiat-uroczystych-przez-caly-rok-z-pisma,ODcyNTg2MzI/35/ #info:metadata. Białobrzeski Μ., Katechizm albo wizerunk prawej wiary chrześcijańskiej wedle nauki Pana Jezusa Chrystusa, apostołówjego i Kościołajego świętego prze ciwko wszytkim obłęliwościam tych czasów barzopożyteczny, Kraków 1567, [online] https://polona.pl/item/katechizm-albo-wizerunk-prawey-wiarychrzescianskiey-wedle-nauki-pana-jezusa-chrystusa,NDUyMDQ2MTA/3/ #info:metadata. Białobrzeski Μ., Postylla ortodoxa to jest wykład świętych ewanielij niedziel nych i świąt uroczystych przez cały rok z Pisma Świętego i z doktorów Ko ścioła powszechnego z wielką pracą zebrany i ku nauce wiernych chrześci jańskich ludzi z pilnością napisany, Kraków 1581, [online] https://polona. pl/item/postilla-orthodoxa-to-iest-wyklad-swientych-ewanieliy-
niedzielnych-y-swiat-vroczystych,MTExODU2OTcz/4/#info:metadata. Biblia Tysiąclecia, [online] http://biblia.deon.pl. Biernat z Lublina, Bajki Ezopa Fryga, oprać. J.S. Gruchała, Kraków 2003. Birkowski F., Kazania o naukach tajemnych, oprać. J. Kroczak, Wrocław 2012. Czarownica powołana, oprać. A. Kochan, Wrocław 2019. Dramaty staropolskie. Antologia, t. 1-6, oprać. J. Lewański, Warszawa 1959-1963. Eurypides, Tragedie, tłum., wstęp i przypisy J. Łanowski, t. 1, Warszawa 2005.
244 Bibliografia Gawiński J., Sielanki z gajem zielonym, wyd. E. Rot, Warszawa 2007. Górnicki Ł., Dworzanin polski, oprać. R. Pollak, Warszawa 1950. Górnicki Ł., Troas, oprać. A. Chojowska, Kraków 2003. Haur J.K., Sklad albo skarbiec znakomitych sekretów ekonomiej ziemiańskiej [.] we XXX traktatach i w nich rozdziałach do widzenia, wiedzenia, czy tania i użytku potrzebnych opisanemi ubogacony, Warszawa 2018 [reprint wydania z 1693 roku], Hussowski Μ., Pieśń o żubrze, jego postaci, dzikości i o polowaniu na niego, tłum. J. Kasprowicz, Supraśl 2007. Instrukcyja rzymska abo postępek prawny o sądach, procesach, jaką mają bądź formowane i wydawane przeciw czarownicom i różnemi zabobona mi bawiającym się abo podejrzanym. Z dozwolenia urzędu duchowego, do druku podana i teraz piąty raz przedrukowana roku Pańskiego 1728, Poznań 1728, [online] https://www.wbc.poznan.pl/dlibra/show-content/ publication/edition/142419?id= 142419. „I w odmianach czasu smak jest”. Antologia polskiej poezji epoki baroku, oprać. J. Sokołowska, Warszawa 1991. Jagodyński S.S., Wybawienie Raggiera z wyspy Alcyny, [w:] Poezyje Stani sława Serafina Jagodyńskiego (z wiadomością o autorze i jego pismach), wyd. K.J. Turowski, Kraków 1860, [online] https://polona.pl/item/poezye-stanislawa-serafina-jagodynskiego-z-wiadomoscia-o-aut-i-jegopismach,MTExNjM4MTU/25/#info:metadata. Jurkowski Μ., Historyje świeże i niezwyczajne, wyd. Μ. Kazańczuk, Warsza wa 2004. Karwot E., Katalog magii Rudolfa. Źródło etnograficzne XIII wieku, przed mowa J. Grajek, Wrocław 1955. Klonowie S.F., Roksolania, czyłi ziemie Czerwonej
Rusi, tłum, i wyd. Μ. Me jor, Warszawa 1996. Klonowie S.F., Worek Judaszow, oprać. K. Budzyk, A. Obrębska-Jabłońska, Z. Zdrójkowski, red. R. Pollak, Wrocław 1960. Kochanowski J., Pieśni, oprać. L. Szczerbicka-Slęk, Wrocław 2008. Kochanowski J., Treny, oprać. J. Pelc, Wrocław 1986. Kochanowski J., Treny, wstęp i komentarz T. Sinko, Wrocław 1950. Kochanowski P, Tasso T, Gofred abo Jeruzalem wyzwolona, oprać. S. Grzesz czuk, przyp. R. Pollak, Warszawa 1968. Kochowski W, Pamiętniki do panowania Zygmunta III, Władysława TV i Jana Kazimierza, wyd. KW. Wójcicki, t. 2, Warszawa 1846, [online] https://polona.pl/item/pamietniki-do-panowania-zygmunta-iii-wladyslawa-iv-i-jana-kazimierza-t-2,OTI5MDMwNjI/55/#info:metadata. Kochowski W, Poezje wybrane, oprać. P Borek, Kraków 2003. Korczewski W, Rozmowypołskie łacińskim językiem przepiatane, wyd. J. Kar łowicz, Kraków 1889. Kromer Μ., Historyja prawdziwa o przygodzie żałosnej książęcia finlandz kiego Jana i królewny Katarzyny: 1570, wyd. A. Kraushar, Kraków 1892, [online] https://polona.pl/item/historya-prawdziwa-o-przygodzie-zalosnejksiazecia-finlandzkiego-jana-i-krolewny,MTU2OTUlODg/69/#info:metadata. Kronika polska Marcina Bielskiego, wyd. J.K. Turowski, t. 3, ks. 6 (wraz z kon tynuacją), Sanok 1856, [online] https://polona.pl/item/kronika-polska-
Bibliografia 245 marcina-bielskiego-t-3-ksiega-6-wraz-z-kontynuacja,MTIyNTMyMjM5/ 226/#info:metadata. Kruszewska-Michałowska T., Różne historyje. Studium z dziejów nowelistyki staropolskiej, Wrocław 1965. Kuczwarewic Μ., Relacyja ekspedycyjej zbaraskiej w Roku Pańskim 1649prze ciw Chmielnickiemu rytmem polskim [.] roku Pańskiego 1650przełożona, Lublin 1650, [online] https://polona.pl/item/relacia-expedyciey-zbaraskieyw-rokv-panskim-1649-przeciw-chmielnickiemu,MTA5NTklNzU4/8/#item. Lacki A.T., Pobożne pragnienia, wyd. K. Mrowcewicz, Warszawa 1997. La Fontaine J. de, Bajki z rycinami Gustave’a Doré, tłum. J. Dackiewicz, War szawa 1988. Lubomirski S.H., Rozmowy Artaksesa i Ewandra, wyd. J. Dąbkowska-Kujko, Warszawa 2006. Macieja Rywockiego Księgi peregrynackie, wyd. J. Czubek, Kraków 1910, [online] https://polona.pl/item/macieja-rywockiego-ksiegi-peregrynackie1584-1587,OTc2NzEwMzA/80/#info:metadata. Marcin z Kiecka, Proca na ministry i na wszystkie heretyki z piącią Dawi dowych kamieni w tobole [.]. Do tego przydany jest niezgody i inszych heretyckich dzielów appendix, który z podziwieniem i chętliwie każdy czytać będzie, Kraków 1607, [online] https://polona.pl/item/proca-na-ministry-y-na-wszystkie-heretyki-z-piacia-dawidowych-kamieni-w-tobole-zktorey,MTI2MDYy/0/#info:metadata . Miaskowski K., Zbiór rytmów, wyd. A. Nowicka-Jeż owa, Warszawa 1995. Młodzianowski T., Kazanie na niedzielę przewodnią. O obecności z nami Pana Jezusa, [w:] Wybór kazań ks. Tomasza Młodzianowskiego S. J., przedmowa S. Windakiewicz, Warszawa 1935, t. 1, [online] https://polona.pl/item/wybor-
kazan-ks-tomasza-mlodzianowskiego-s-j-t-l-kazanieniedzielne,MjAyMzgxNjc/79/#info:metadata. Młot na czarownice. Postępek zwierzchowny w czarach, a także sposób uchro nienia się ich i lekarstwo na nie zażywający [.] z pism Jakuba Sprengera i Henryka Kraemera Instytora [.]po większej części wybrana i na polski przełożona, tłum. S. Ząbkowic, oprać. J. Paprocka, Wrocław 2008. Morsztyn H., Historyja ucieszna o królewnie Banialuce, wstęp i oprać. R. Grześkowiak, Warszawa 2007. Morsztyn J.A., Kanikuła, oprać. R Borek, Kraków 2003. Morsztyn J.A., Lutnia, oprać. Μ. Hanczakowski, Kraków 2002. Morsztyn Z., Pieśń wyrażająca w sobie wszelkie sposoby życia na tym świecie i ukazująca, w czym największe szczęście człowiecze nade wszystko zawie ra się, [w:] Z. Dębicki, Pisarze polscy. Od Zimorowiców do Paska, t. 2, Warszawa-Poznań 1920, [online] https://polona.pl/item/pisarze-polscy-t2-od-zimorowicow-do-paska,ODk3NjE4Nzk/401/#info:metadata. Mrowiński J., Stadło małżeńskie, wyd. Z. Celichowski, Kraków 1890. Naborowski D., Poezje, oprać. J. Niedźwiedź, Kraków 2003. Okolski Sz., Diariusz transakcyi wojennej między wojskiem koronnem i za poroskim w r. 1637: tudzież kontynuacyja diariusza wojennego w roku 1683, Kraków 1858, [online] https://polona.pl/item/dyaryusz-transakcyi-wojennej-miedzy-wojskiem-koronnem-i-zaporoskim-w-r-1637tudziez,NjYzMDU3MDA/113/#info:metadata. Opaliński K., Satyry, wybór i oprać. J. Niedźwiedź, Kraków 2004.
246 Bibliografia Orzelski Ś., Bezkrólewia ksiąg ośmioro, czyli dzieje Polski od zgonu Zygmun ta Augusta r. 1572 aż do r. 1576, oprać. W. Spasowicz, t. 1, Petersburg 1856, [online] https://polona.pl/item/bezkrolewia-ksiag-osmioro-czyli-dziejepolski-od-zgonu-zygmunta-augusta-r-1572-az-do r,MzE5ODU3MjQ/79/#info:metadata. Petrycy S., Horatius Flaccus w trudach więzienia moskiewskiego, wyd. J. Wój cicki, Warszawa 2006. Poeci polscy od średniowiecza do baroku, oprać. K. Żukowska, Warszawa 1977. Polska komedia rybaltowska, oprać. K. Badecki, Lwów 1931. Polska poezja świecka XV wieku, oprać. Μ. Włodarski, Wrocław 1998. Postępek prawa czartowskiego przeciw narodowi ludzkiemu, oprać. A. Ko chan, Wrocław 2015. Potocki W, Moralia, oprać. R Borek, Kraków 2004. Potocki W, Ogród fraszek, oprać. A. Brückner, t. 1, Lwów 1907, [online] https://polona.pl/item/ogrod-fraszek-t-l ,NDkxMTc3MjQ/174/#info:metadata. Potocki W, Syloret albo prawdziwy obraz [.] męstwa [.] i ufności, w staro dawnej historyi z różnych greckich i łacińskich pisarzów wyjętej odmalo wany, aprzezf.] Wacława [.]Potockiego [.]odnowiony, [b.m.w.] 1764, [online] https://www.dbc.wroc.pl/dlibra/doccontent?id=6017. Potocki W, Transakcja wojny chocimskiej i inne utwory z lat 1669-1680, wstęp B. Otwinowska, oprać. L. Kukulski, Warszawa 1987. Potocki W, Wojna chocimska, oprać., red. i przyp. E Choromańska, P Kozioł, Μ. Niedziałkowska (na podstawie wydania krakowskiego z 1924 roku), [online] https://wolnelektury.pl/katalog/lektura/wojna-chocimska.html. Proces o czary, 1652 r. Księga radziecka m. Łodzi 5/6, k. 181-182,
oryginał po połsku, [online] https://web.archive.org/web/20050914065820/http:// w3.am.lodz.pl/ld/1652czary.html. Pudłowski Μ., Sen na dzień urodzenia pięknej panny, [w:] Melchior Pudłow ski i jego pisma: przyczynek do historii literatury polskiej XVI w., wyd. T. Wierzbowski, Warszawa 1898, [online] https://polona.pl/item/melchiorpudlowski-i-jego-pisma-przyczynek-do-historyi-literatury-polskiej-xviwieku,ODk3NTQlMjU/98/. Radziwiłł A.S., Pamiętnik o dziejach w Polsce, oprać. A. Przyboś, R. Żelewski, t. 1, Warszawa 1980. Radziwiłłowa F., Sędzia bez rozsądku. Tragedia trzech rodzonych sióstr Aga py, Chiony, Irént, męczenniczek za Dioklecjana cesarza, ko mponowana [.] przez Franciszkę księżnę Radziwiłłową wojewodzinę wileńską, het manową wielką W Ks. Lit., [w:] B. Judkowiak, Franciszka Urszula Ra dziwiłłowa - w poszukiwaniu własnego głosu. Propozycje interpretacyjne, dokumentacyjne i edytorskie, Poznań 2013. Rej Μ., Figliki, wstęp J. Krzyżanowski, oprać. Μ. Bokszczanin, Warszawa 1974. Rej Μ., Wybór pism, oprać. A. Kochan, Wrocław 2006. Rudomicz B., Efémeros, czyli diariusz prywatny pisany w Zamościu w la tach 1656-1672, tłum. W. Froch, oprać. Μ. Klementowski, cz. 1-2, Lublin 2002. Sarbiewski M.K., Dii gentium = Bogowie pogan, oprać, i tłum. K. Stawecka, S. Skimina, wyd. Μ. Skiminowa, Wrocław 1972.
Bibliografia 247 Sarbiewski M.K., List 59 do Sarbiewskiego T. J., [w:] tegoż, Poezyje księdza Macieja Kazimierza Sarbiewskiego. Dział II - pienia liryczne i opisowe, tłum. W. Syrokomla, Wilno 1851, [online] https://polona.pl/item/poezyje-ksiedza-maeieja-kazimierza-sarbiewskiego-dzial-2-pienia-liryczne-iopisowe,ODE2OTkxMQ/377/#info:metadata. Sejm piekielny i examen Książęcia Piekielnego [.] aż do dnia sądnego, wyd. A. Brückner, Kraków 1903, [online] https://polona.pl/item/sejm-piekielnysatyra-obyczajowa-1622-r,OTQyMDYONzM/71/#info:metadata. Sielanki Józefa Bartłomieja i Szymona Zimorowiczów, Przemyśl 1857, [önü ne] https://pl.wikisource.org/wiki/Zjawienie. Staropolska poezja ziemiańska, oprać. J.S. Gruchała, S. Grzeszczuk, Warsza wa 1988. Staropolskie przepowiednie i mirabilia, oprać. J. Kroczak, Wrocław 2007. Starowolski Sz., Kazanie III. O przestrodze Pańskiej uprzedzającej ostatnie karanie grzesznych ludzi, [w:] tegoż, Arka testamentu zamykająca w sobie kazania niedzielne, część wtóra, pars aestivalis rzeczona [.] ku pożytko wi i zbudowaniu duchownemu nabożnym katolikom wystawiona, Kraków 1649, [online] https://polona.pl/item/arka-testamentv-zamykaiaca-w-sobie-kazania-niedzielne-czesc-wtora-pars-aestivalis,OTQ2NDc3NTQ/631/ #info:metadata. Starowolski Sz., Wady staropolskie, [przedruk dzieła: Robak sumnienia złe go, człowieka niebogobojnego i o zbawienie swoje niedbałego, wydanego w pierwszej połowie XVII wieku], Kraków 1853, [online] https://polona. pl/item/wady-staropolskie,OTI4OTQwOTA/141/#. Syreniusz Sz., Zielnik herbarzem z języka łacińskiego zowią to jest
opisanie własne imion, kształtu, przyrodzenia, skutków, i mocy ziół wszelakich, drzew, krzewin i korzenia ich, kwiatu, owoców, soków, miazg, żywic i ko rzenia do potraw zaprawowania, także trunków, syropów, wódek, lekwarzów, konfektów [.]pilnie zebrane a porządnie zapisane [.], Warszawa 2013 [reprint wydania z 1613 roku]. Szachy Jana Kochanowskiego, wstęp i oprać. J. Krzyżanowski, Warszawa 1966. Szymonowie Sz., Castus loseph, oprać. S. Gosławski, R. Zawiliński, Kraków 1889, [online] https://polona.pl/item/szymona-szymonowicza-castus-ioseph-1597,OTgwODY3Nzk/32/#info:metadata. Szymonowie Sz., Sielanki i pozostałe wiersze polskie, oprać. J. Pelc, WrocławWarszawa-Kraków 2000. Średniowieczna poezja polska świecka, oprać. S. Vrtel-Wierczyński, Wrocław 1952. Twardowski S., Nadobna Paskwalina z hiszpańskiego świeżo w polski prze mieniona ubiór, oprać. R Borek, Kraków 2003. Twardowski S., Przeważna legacyja Krzysztofa Zbaraskiego od Zygmunta III do soltana Mustafy, oprać. R. Krzywy, Warszawa 2000. Twardowski S., Władysław IV, król polski i szwedzki, wyd. R. Krzywy, War szawa 2012. Twardowski S., Wojna domowa z Kozaki i Tatary [.] na cztery podzielona księgi ojczystą muzą, Kalisz 1681, [online] https://www.pbc.rzeszow.pl/dlibra/show-content/publication/edition/5567?id=5567. Wereszczyński J., Publika księdza Józefa Wereszczyńskiego z Wereszczyna [.] jako też Krzyżaków według reguły malteńskiej, w sąsiedztwie z pogány
248 Bibliografia i Moskwą na wszytkiem Zadnieprzu, dla snadniejszego ochronienia ko ronnego od niebezpieczeństwa wszelakiego [w:] Pisma polityczne księdza Józefa Wereszczyńskiego, biskupa kijowskiego, opata benedyktyńskiego w Sieciechowie, z wiadomością o jego życiu i pismach i z dołączeniem po dobizny własnoręcznegojego podpisu, oprać. K.J. Turowski, Kraków 1858, [online} https://polona.pl/item/pisma-polityczne-jozefa-wereszczynskiegoz-wiadomoscia-o-jego-zyciu-i-pismach-i-z ,NjgxMTExMTM/110/#info : me tadata. Wybór mów staropolskich, wybrał i oprać. B. Nadolski, Wrocław 1961. Wykład katechizmu Kościoła krześcijańskiego zpism świętych dła wiary praw dziwej utwierdzenia a fałszywej się ustrzeżenia napisany przez K. Pawła Giłowskiego, kaznodzieję słowa bożego prawdziwego, Kraków 1579, [onli ne} https://polona.pl/item/wyklad-katechizmu-kosciola-krzescijanskiegoz-pism-swietych-dla-wiary-prawdziwey,NDQyNDg3NDc/. Z duchem w rozmawianiu: szesnastowieczna proza polska, oprać. W. Wałecki, Kraków 1991. Zimorowic Sz., Roksolanki, oprać. A. Siciarek, Kraków 2003. Opracowania Aberth J., Spektakle masowej śmierci. Plagi - zarazy - epidemie, tłum. L. Kar nas, Warszawa 2012. Adamczewska K., Refleksje na temat zdrowej i szczęśliwej starości w „Żywo cie człowieka poczciwego” Mikołaja Reja i „Zielniku” Stefana Falimirza (sfery sacrum i profanum), [w:] Starość i młodość w literaturze i kulturze, red. M. Kuran, Łódź 2016. Angutek D., Medycyna homeopatyczna a magia, „Medycyna Nowożytna” 2007, nr 14. Ankarloo В., TheAtholone History of Witchcraft: The Period of Witch Trials, t. 4, London
2002. Backvis C., Szkice o kulturze staropolskiej, wybór i oprać. A. Biernacki, tłum. Μ. Daszkiewicz, U. Dąmbska-Prokop, E. Jogałła i in., Warszawa 1975. Badecki K., „Marancya”: komedia lwowska z początku XVII stulecia, „Pa miętnik Literacki” 1927, z. 1-4. Barankiewicz A., Wypowiedzi magiczne i performatywne w średniowiecznych apokryfach polskich, „Poradnik Językowy” 2010, nr 10. Baranowski В., O hultajach, wiedźmach i wszetecznicach. Szkice z obyczajów XVII і XVII w., Łódź 1963. Baranowski B., Procesy czarownic w Polsce w XVII i XVIII wieku, Łódź 1952. Bartnikowski A., Reszel: czarownica wygrała z panią minister, [online} http://mojemazury.pl/87787,Reszel-czarownica-wygrala-z-pania-minister. html#axzz53yUFa2xt. Bernd-Christian O., Magie: Rezeptions- und diskursgeschichtliche Analysen von der Antike bis zur Neuzeit, Berlin 2011. Berwiński R., Studia o gusłach, czarach, zabobonach i przesądach ludowych, Warszawa 1984 [reprint wydania z 1862 roku]. Bogucka Μ., Białogłowa w dawnej Polsce. Kobieta w społeczeństwie polskim XVI-XVIII wieku na tle porównawczym, Warszawa 1998.
Bibliografia 249 BoguckaM., Człowiek i świat. Studia z dziejów kultury i mentalności XV-XVII1 w., Warszawa 2008. Bogucka Μ., Kwestia kobieca okiem historyka, „Teksty Drugie. Teoria literatury, krytyka, interpretacja” 1993, nr 4/5/6. Bogucka Μ., Staropolskie obyczaje XVI і XVII w., Warszawa 1994. Bonowska Μ., Przemijanie. Śmierć, pogrzeb i życie pozagrobowe w wyobraże niach mieszkańców Pomorza Zachodniego na przełomie XIX і XX wieku, Poznań 2004. Briggs R., ‘Many reasons why’: witchcraft and the problem of multiple expla nation, [w:] Witchcraft in early modern Europe. Studies in culture and belief, ed. by J. Barry, Μ. Hester, G. Roberts, Cambridge 1996. Bugaj R., Michal Sędziwój: 1566-1636: Życie i pisma, Wrocław 1968. Bugaj R., Nauki tajemne w dawnej Polsce w dobie odrodzenia, Wrocław 1976. Bujak F., Śledzenie złoczyńców za pomocą czarów (Z rachunków miasta Bie cza z 1600 r), „Lud” 1910, t. 16. Burchardt J., List Witelona do Ludwika we Lwówku Śląskim. Problematyka teoriopoznawcza, kosmologiczna i medyczna, Wrocław-Warszawa-Kraków 1979. Burchardt J., Ludowa wiara w demony w liście Witelona, „Lud” 1983, t. 67. Bystroń J., Kultura ludowa, Warszawa 1947. Cassirer E., Pojęcie formy symbolicznej w budowie nauk humanistycznych, [w:] tegoż, Symbol i język, wybór, tłum, i wstęp B. Andrzejewski, Poznań 1995. Chrzczonowicz Μ., Polowanie na czarownice. Nauczycielki oskarżone o udział w czarnym proteście, [online] https://oko.press/polowanie-czarownice-nauczycielki-oskarzone-o-udzial-czarnym-protescie/. Cynarski S., Zygmunt August, Wrocław 2004. Czarownice. Studia z kulturowej
historii fenomenu, red. A. Anczyk, J. Doroszewska, K.M. Hess, Katowice 2017. Czary, alchemia, opętanie w kulturze na przestrzeni stuleci. Studia przypad ków, red. J. Pietrzak-Thébault, Ł. Cybulski, Warszawa 2015. Danowska E., Proces o czary w Doruchowie - prawda czy mit? O nieznanym dokumencie z 1762 roku, [w:] Oświecenie nieoświecone. Człowiek, natura i magia, red. D. Kowalewska, A. Ročko, E Wolański, Warszawa 2018. Dąbrówka A., Gacka D., Kazańczuk Μ., Jak wydać twórczość Tomasza Nargielewicza? Stanowisko Pracowni Literatury Średniowiecza IBL PAN w sprawie edycji krytycznej kodeksu Ossolineum Pawlik. 3, „Teksty Dru gie” 2019, nr 2. Delumeau J., Strach w kulturze Zachodu: XIV-XVIII w., tłum. A. Szymanow ski, Warszawa 1986. Dillinger J., The Routledge History of Witchcraft, Georgetown 2020. Drygas A., Narodziny leku. Dawne terapie. Lek i jego formy, sposoby wytwa rzania i dystrybucji, [w:] Historia medycyny, red. T. Brzeziński, Warszawa 2014. Duma P, Magia ochronna przeciw czarownicom, złemu urokowi oraz inne środki apotropaiczne w świetle znalezisk archeologicznych w Europie, „Klio. Czasopismo poświęcone dziejom Polski i powszechnym” 2020, t. 53. Dziechcińska H., Kobieta w życiu i literaturze XVI і XVII w., Warszawa 2001.
250 Bibliografia Dziembowska A., Literatki polskie w XVII w. Katarzyna Siemiontkowska i Anna Stanisławska, „Kurier Poznański” 1928, nr 12. Eliade Μ., Sacrum, mit, historia. Wybór esejów, tłum. A. Tatarkiewicz, wybór i wstęp Μ. Czerwiński, Warszawa 1993. Engelking A., Klątwa. Rzecz o ludowej magii słowa, Warszawa 2010. Frazer J.G., Studia z magii i religii, tłum. H. Krzeczkowski, Kraków 2017. Gajda Z., Do historii medycyny wprowadzenie, Kraków 2011. Ganszyniec R., Pas czarowny, „Lud” 1924, t. 23. Gerst Ch., Der Hexenprozess: Vom Erkennen einer Hexe bis zum Urteil, Sa arsbrücken 2007. Gieysztor A., Mitologia Słowian, Warszawa 1986. Gilmore D.D., Mizoginia, czyli męska choroba, tłum. J. Margański, Kraków 2003. Goliński J.K., Okołice trwogi. Lęk w łiteraturze i kulturze dawnej Polski, Byd goszcz 1997. Górski K., Z problematyki geografii historycznej: wpływ klimatu, „Kwartal nik Historii Kultury Materialnej” 1965, nr 3. Grób Czarownicy, [online՜] https://turystyka.glucholazy.pl/2675/grob-czarownicy.html. Grzeszczuk S., Konfrontacje i prowokacje sowizdrzalskie, „Pamiętnik Lite racki” 1969, z. 3. Hajdrych Ł., „Czarownice” Mony Chollet i ich historiograficzne inspiracje. Esej historiograficzny, „Czas Kultury” 2021, nr 2. Hajdrych Ł., „Księga wójtowska miasta Kleczewa” jako źródło do połskich badań mikrohistorycznych”, [w:] Źródła historyczne: nowe konteksty - ba dania - interpretacje, red. V Julkowska, S. Jakutović, P Krajewski, Po znań 2017. Hajdrych Ł., Polska historiografia procesów o czary. Zarys problemu, „Historia@Teoria” 2017, nr 2. Hanusiewicz Μ., Pięć stopni miłości.
O wyobraźni erotycznej w polskiej poezji barokowej, Warszawa 2004. Hintz Μ., Płuciennik J., Język i działanie w tradycji protestanckiej, „Zagad nienia Rodzajów Literackich” 2019, z. 1. Historia brzydoty, red. U. Eco, Poznań 2007. Ildikó K.Sz., Witch-Hunting in Early Modern Hungary, [in:] The Oxford Handbook of Witchcraft in Early Modern Europe and Colonial America, ed. by B.P Levack, Oxford 2013. Jurow W, Praktyka pisarska i literackie tradycje żywotów świętych polskich do końca wieku XVI, „Przegląd Humanistyczny” 1970, nr 6. Kaczmarczyk K., Ze starych aktów. Procesy o czary w Bochni 1679 r., „Lud” 1910, t. 16. Kapusta K., Tak będzie wyglądać rzeźba „czarownicy”. Oficjalne odsłonięcie 3 września (WIŹUALIZACJE), [online] https://bedzin.naszemiasto.pl/takbedzie-wygladac-rzezba-czarownicy-oficjalne-odsloniecie/ar/c3-3834243. Karpiński A., Przestępczość we Lwowie w końcu XVI i w XVII wieku, „Prze gląd Historyczny” 1996, nr 87. Karpiński A., W walce z niewidzialnym wrogiem. Epidemie chorób zakaźnych w Rzeczypospolitej w XVI-XVHI wieku i ich następstwa demograficzne, społeczno-ekonomiczne i polityczne, Warszawa 2000. Kawska S., Wizje świata fantastycznego w „Historyi uciesznej o królewnie Ba-
Bibliografia 251 nialuce”, [w:] Świat bliski i daleki w staropolskich przestrzeniach, red. Μ. Jurczykowa, B. Mazurkowa, Sz.E Dąbrowski, Katowice 2015. Kieckhefer R., Magia w średniowieczu, tłum. I. Kania, Kraków 2000. Kilian H., Von Hexen, Zauberern und magischen Gestalten: Hexenverfolgung in der Jugendliteratur der Gegenwart - ein Thema mit aktuellen Bezügen, Frankfurt am Main 2010. Klint P, Miłość, mężobójstwo i praktyki magiczne. Analiza zeznań i wyroku w sprawie o czary przed sądem miejskim w Sanoku z 1657 r., „Klio. Cza sopismo poświęcone dziejom Polski i powszechnym” 2020, nr 53. Kołakowski L., O pożytkach diabła, [w:] J. Michelet, Czarownica, tłum. Μ. Kaliska, Warszawa 1961. Koprowska-Głowacka A., Czarownice z Pomorza i Prus, Gdynia 2021. Koprowska-Głowacka A., Rehabilitacja czarownic? To możliwe!, {online՜] http://koprowska-glowacka.blogspot.com/2021/05/rehabilitacja-czarownic-to-mozliwe.html. Korányi К., Babia Góra, „Lud” 1928, t. 27. Korányi К., Beczka czarownic, „Lud” 1928, t. 27. Korányi К., Czary w postępowaniu sądowem, „Lud” 1926, t. 26. Kotowa L, Wstęp, [w:] A. Stanisławska, Transakcyja albo Opisanie całego życia jednej sieroty przez żałosne treny od tejże samej pisane roku 1685, Kraków 1935. Kounine L., Imagining the Witch: Emotions, Gender, and Selfhood in Early Modern Germany, Oxford 2011. Kowalczyk S., Glos Syreniusza w sprawie wykorzystywania roślin w magii, „Meluzyna. Dawna Literatura i Kultura” 2020, nr 1. Kowalczyk S., Interpretacja snów w świetle dawnych traktatów (S. Poklatecki, F. Birkowski, S.S. Szemiot), [w:] Nad przepaścią. Człowiek wobec
granic i tajemnic świata, red. B.K. Krzych, Siemianowice Śląskie 2018. Kowalczyk S., Językowa struktura klątw kochanek w XVII-wiecznych tekstach literackich, „Prace Językoznawcze” 2021, nr 23. Kowalczyk S., Magiczne i lecznicze właściwości pokrzyku na podstawie staro polskich zielników, „Bibliotekarz Podlaski. Ogólnopolskie Naukowe Pi smo Bibliotekoznawcze i Bibliologiczne” 2020, t. 49, nr 4. Kowalczykówna Μ., Wróżby, czary i zabobony w średniowiecznych rękopisach Biblioteki Jagiellońskiej, „Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej” 1979, R. 29. Kowalewska D., Czarownica w literaturze polskiego oświecenia. Stereotyp i płeć, „Acta Universitatis Lodziensis” 2016, nr 4. Kowalewska D., Historia o czarownicach. O książce Wandy Wyporskiej „Witch craft in Early Modern Poland 1500-1800”, „Czas Kultury” 2021, nr 2. Kowalewska D., Magia i astrologia w literaturze polskiego oświecenia, Toruń 2009. Kowalska-Cichy Μ., Magia i procesy o czary w staropolskim Lublinie, Lublin 2019. Kowalski W., Rehabilitacja „polskich” czarownic możliwa? Historyk: zgoda Kościoła uderzałaby w jego wielowiekowe nauczanie (wywiad z J. Wijaczką), [online] https://natemat.pl/152963,rehabilitacja-polskich-czarownicniemozliwa-historyk-zgoda-kosciola-uderzalaby-w-jego-wielowiekowenauczanie. Krček E, Z dawnych rad gospodarskich (z rkpsu księgozbioru Ossolińskich 1. 739zXVI-XVH wieku), „Lud” 1899, t. 5.
252 Bibliografia Kroczak J., „Jeśli mię wieźdźba prawdziwa uwodzi.”. Prognostyki i znaki cudowne w polskiej literaturze barokowej, Wrocław 2006. Kroczak J., Rej i czarnoksięstwo, [w:] Mikołaj Rej w pięćsetlecie urodzin. Studia literaturoznawcze, red. J. Sokolski, Μ. Cieński, A. Kochan, Wrocław 2007. Kroczak J., Solocha i Duńcowa siostra - kozackie wiedźmy na wojnie. Od relacji z bitwy do poematu epickiego, [w:] Wojny, bitwy i potyczki w litera turze staropolskiej, red. W. Pawlak, Μ. Piskała, Warszawa 2011. Kroczak J., Szymon Szymonowie i Jan Gawiński a magicznie zadawana im potencja, [w:] Amor vindt omnia. Erotyzm w literaturze staropolskiej, red. R. Krzywy, Warszawa 2008. Krótki Z., Czary w leksyce dawnej polszczyzny, „SŁOWO. Studia językoznaw cze” 2016, nr 7. Krótki Z., Nekromancja w historii języka polskiego, „Studia Językoznawcze” 2016, t. 15. Krzysztofik Μ., „O niepłodności w stanach małżeńskich”, czylijak XVII-wieczny kalendarzysta-tekarz omawia oraz cenzuruje tematy wstydłiwe, „Napis” 2009, s. XV Krzysztofik Μ., Przyszłość Europy zapisana w gwiazdach: renesansowy pro gnostyk astrołogiczny z 1565 roku, „Ruch Literacki” 2006, R. 47, z. 2. Krzysztofik Μ., „Śmierć i życie w mocy języka” - ks. Jana Morawskiego trak tat „O umartwieniu języka” (1695), [w:] Język - człowiek - świat. Różne aspekty komunikacji międzyludzkiej, red. E. Boksa, Kielce 2016. Krzysztofik Μ., Siedemnastowieczna refleksja o rolach kobiety i mężczyzny w małżeństwie: na podstawie kazań pogrzebowych, „Res Gestae. Czasopi smo historyczne” 2016, nr 3. Krzysztofik Μ., Studium z dziejów krakowskich
kalendarzy astrologicznych XVI i XVII wieku. Almanachy Stanislawa Słowakowica jako podstawa uogólnień, Kraków 2010. Krzywy R., Wędrówki z Mnemozyne. Studia o topice dawnego podróżopisarstwa, Warszawa 2013. Krzyżanowski J., Mądrej głowie dość dwie słowie. Trzy centurie przysłów pol skich, t. 1, Warszawa 1960. Kubiak Z., Mitologia Greków i Rzymian, Kraków 2013. Kuchowicz Z., Obyczaje staropolskie XVII i XVIII wieku, Łódź 1975. Kuchowicz Z., Żywoty niepospolitych kobiet polskiego baroku, Łódź 1989. Kuchta A., Zaklęcia, tabu i zaklinania - w jaki sposób język tworzy świat? Rola magii językowej w społecznościach pierwotnych, „Maska. Magazyn antropologiczno-społeczno-kulturowy” 2017, nr 33. Kuchta J., Nauki tajemne w Połsce w XVi XVI wieku, „Lud” 1928, t. 27. Kuczera Ł., Strajk kobiet. Wrocław. „Czarownice na ulice!”. Zapowiada się kolejny dzień blokady miasta, [online] https://wroclaw.wp.pl/strajk-kobiet-wroclaw-czarownice-na-ulice-zapowiada-sie-kolejny-dzien-blokadymiasta-6571648819796672a. Kuran Μ., Starość i młodośćjako nieustannie aktuałne, uniwersalne motywy literackie i kulturowe, [w:] Starość i młodość w literaturze i kulturze, red. M. Kuran, Łódź 2016. Leńczuk Μ., Dwa staropolskie zaklęcia z XV w., „Studia Zródłoznawcze” 2017, t. 55. Levack B.P, Polowanie na czarownice w Europie wczesnonowożytnej, tłum. E. Rutkowski, Wrocław-Warszawa-Kraków 1991.
Bibliografia 253 Literatura staropolska i jej związki europejskie, red. J. Pelc, Wrocław 1973. Lombardi P, Filozofi czarownica. Rozum i świat magiczny, tłum. A. Dudzińska-Facca, Warszawa 2004. Lazar A., Zakłócenia: wiedźma, „Czas Kultury” 2021, nr 2. Maciejewska L, Wenera w krzywym zwierciadle. O powinowactwach satyry, ironii i erotyki w literaturze epok dawnych, „Napis” 2018, s. XIV Maciejowski W.A., Piśmiennictwo polskie, 1.1, Warszawa 1852. Malinowska Μ., „Milion nas tak teraz stoi, żadna z nas się już nie boi ” - utwór Chóru Czarownic jest hymnem protestu kobiet, [online՜] https://www.kobieta.pl/artykul/chor-czarownic-milion-nas-tak-teraz-stoi-zadna-z-nassie-juz-nie-boi-co-to-za-chor-200417103645. Malinowski B., Szkice z teorii kultury, Warszawa 1958. Manyś В., Obraz czarownicy w najnowszej polskiej historiografii procesów o czary w czasach wczesnonowożytnych, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica” 2020, nr 107. Manyś B., Oskarżone o czary: obraz czarownicy na ziemiach Rzeczypospolitej Obojga Narodów, „Mówią Wieki: magazyn historyczny” 2022, nr 2. Mauss Μ., Zarys ogólnej teorii magii, [w:] tegoż, Socjologia i antropologia, wstęp C. Lévi-Strauss, tłum. Μ. Król, Warszawa 2001. Mielicka H., Praktyki magii religijnej występujące w obyczajowości wsi pol skiej, „Studia Pedagogiczne. Problemy Społeczne, Edukacyjne i Arty styczne” 1993, nr 7. Moszyński K., Kultura ludowa Słowian, cz. 2: Kułtura duchowa, Warszawa 2010 [reprint wydania z 1934 roku]. Nadana-Sokołowska K., Czarowny krąg. Zapis pewnej rozmowy, „Czas Kul tury” 2021, nr 2. Niebielska B., Cudowność,
paralogizm, koncept, [w:] Koncept w kulturze sta ropolskiej, red. L. Ślękowa, A. Karpiński, W. Pawlak, Lublin 2005. Odrzywolska A., Praktyki magiczne w XVI wieku i ich kontekst kulturowy, „Klio. Czasopismo poświęcone dziejom Polski i powszechnym” 2020, t. 53. Ohanecian O., Wer Hexe ist, bestimme ich: Zur Konstruktion von Wirklichkeit im Wicca-Kult, Schenefeld 2005. Olko J., Aztekowie, Krakow 2007. Osiński Z., Lęk w kulturze społeczeństwa polskiego w XVI-XVII wieku, War szawa 2009. Ostling Μ., Between the Devil and the Host: Imagining Witchcraft in Early Modern Polen, Oxford 2011. Ostling Μ., Między diabłem a hostią. Czary i czarownice w wyobrażeniach mieszkańców i mieszkanek Rzeczypospolitej w XVI-XVHI wieku, tłum. Ł. Hajdrych, „Czas Kultury” 2021, nr 2. Partyka J., „Orzech, sztokfisz, niewiasta jednym kształtem żyją.”. Kobie ta w koncepcie staropolskim, [w:] Koncept w kulturze staropolskiej, red. L. Ślękowa, A. Karpiński, W. Pawlak, Lublin 2005. Partyka J., „Zona wyćwiczona”. Kobietapisząca w kulturzeXVI і XVII wieku, Warszawa 2004. Pawlik J., Czarownictwo w Afryce i jego współczesne interpretacje, „Afryka” 2000, nr 11. Pawlik J., Zaradzić nieszczęściu. Rytuały kryzysowe u ludu Basari z Togo, Olsztyn 2006.
254 Bibliografia Pelc J., Barok - epoka przeciwieństw, Warszawa 1993. Pelc J., O dwu drogach wychodzenia z labiryntu, [w:] Dzieło literackie i książ ka w kulturze: studia i szkice ofiarowane Profesor Renardzie Ocieczek w czterdziestolecie pracy naukowej i dydaktycznej, red. I. Opacki, B. Ma zurkowa, Katowice 2002. Pelc J., Tekst literacki w okresie staropolskim, „Przegląd Humanistyczny” 1959, nr 3. Pełka L., Polska demonologia ludowa, Warszawa 1987. Pfister Ch., Climatic Extremes, Recurrent Crises and Witch Hunts: Strategies of European Societies in Coping with Exogenous Shocks in the Late Sixte enth and Early Seventeenth Centuries, „The Medieval History Journal” 2007, no. 10. Pietrzyk P., „Chleba naszego powszedniego zbawiłeś nas za panowania swe go.” -o parodiach tekstów religijnych w literaturze XVII i XVIII stulecia, „Napis” 2008. Pilaszek Μ., Fiasko europejskiego polowania na czarownice ХѴІ-ХѴП w. ? (na marginesie pracy Robina Briggsa, Witches Neighbours. The Social and Cultural Context of European Witchcraft, London 1996), „Przegląd Historyczny” 2001, որ 92. Pilaszek Μ., Procesy czarownic w Europie wczesnonowożytnej, [w:] Gospo darka, społeczeństwo, kultura w dziejach nowożytnych. Studia ofiarowane Pani Profesor Marii Boguckiej, red. A. Karpiński, E. Opaliński, T. Wiślicz, Warszawa 2010. Pilaszek Μ., Procesy o czary w Polsce w wiekach XV-XVIII, Kraków 2008. Pisarzak Μ., Obrzędowość wiosenna w dawnych wiekach (w związku z recep cją „święconego” w Polsce), „Lud” 1978, t. 62. Pianka S., Das Motiv der Hexe in den Kinder- und Jugendmedien, Berlin 2013. Popiołek В.,
Kryminalia w księgach sądowych miast Korony jako źródło do badań nad życiem rodzinnym na przełomie XVII i XVIII w., „Kwartalnik Historii Kultuiy Materialnej” 2018, nr 1. Poterała P, „Odstąpcie, nie umarta dzieweczka, ale śpi”-życiejest czekaniem na śmierć - z kaznodziejstwa Fabiana Birkowskiego, [w:] Starość i mło dość w literaturze i kulturze, red. M. Kuran, Łódź 2016. Potkowski E., Czary i czarownice, Warszawa 1970. Potkowski E., Dzieje czarownicy - od historiografii problemu do antropolo gii historycznej, [w:] Pochwała historii powszechnej: księga ofiarowana prof. dr. hab. Andrzejowi Bartnickiemu w dwudziestą rocznicę utworzenia Ośrodka Studiów Amerykańskich Uniwersytetu Warszawskiego i w czter dziestolecie pracy naukowej, red. Z. Kwiecień, Warszawa 1996. Protesty po publikacji wyroku ws. zakazu aborcji. „Tych czarownic nie spali cie”, [online՜] https://forsal.pl/gospodarka/prawo/artykuly/8080568,protesty-po-publikacji-wyroku-ws-zakazu-aborcji-tych-czarownic-nie-spalicie. html. Przybyszewski S., Synagoga szatana, [w:] tegoż, Confiteor. Synagoga szata na, słowo o pisarzu Μ. Kuncewiczowa, Warszawa 1999/2000. Quensel S., Hexen, Satan, Inquisition: Die Erfindung des Hexen-Problems, Wiesbaden 2017. Raczkowski T., Peryferyjne (de)konstrukcje. Czarownice i ich potencjał demaska torski z perspektywy krytycznych ujęć filmowych, „Czas Kultuiy” 2021, nr 2.
Bibliografia 255 Rafacz J., Podejrzenie o czary w Krościenku, „Lud” 1914-1918, t. 20. Raubo G., Barokowy świat człowieka: refleksja antropologiczna w twórczości Stanislawa Herakliusza Lubomirskiego, Poznań 1997. Roszkowska K., „Popatrz na mnie w oczy prosto, jestem twoją matką, siostrą”. Utwór Chóru Czarownic w proteście wobec łamania praw kobiet, [online] https://www.ofeminin.pl/swiat-kobiet/utwor-choru-czarownic-w-protescie-wobec-lamania-praw-kobiet/rjjrhcp. RewerendaM., Ciało, narracja, opór. Czarownice Jolanty Janiczak i Wiktora Rubina, „Czas Kultury” 2021, nr 2. Rękas J., Zaklęcie, zamówienie, zażegnanie. Magiczna moc słów w fołklorze słowiańskim, „Poznańskie Studia Slawistyczne” 2012, nr 3. Robaszewski R., Ostatnią „czarownicę” spalono na stosie w Reszlu, „Olsztyn. Tygodnik”, 6 sierpnia 2021 roku. Roberts G., The descendants of Circe: witches and Renaissance fictions, [in:] Witchcraft in early modern Europe. Studies in culture and belief, ed. by J. Barry, Μ. Hester, G. Roberts, Cambridge 1996. Romulewicz A., Reszel jak malowany, „VariArt” 2021, որ 2. Ronowska В., Sabat w zeznaniach osób oskarżonych o czarostwo - sens zna czeniowy „łysej góry”, [w:] Nauka i wiedza kluczem do poznania świata, red. R. Balina, P Staszak, cz. 2, Waleńczów 2018. Ronowska B., Upokorzenie czy symboliczne odebranie siły? Usuwanie włosów z ciała oskarżonych podczas procesu o czary, [w:] Nauka i wiedza kluczem do poznania świata, red. H. Tańska, P. Staszak, cz. 1, Waleńczów 2018. Roob A., Alchemy Mysticism, Köln 2021. Roszak S., Archiwa sarmackiej pamięci: funkcje i znaczenie rękopiśmiennych
ksiąg silva rerum w kulturze Rzeczpospolitej XVIII w., Toruń 2004. Rott D., Kobieta z przemalowanego portretu. Opowieść o Annie Zbąskiej ze Stanisławkich i jej „Transakcyji albo Opisaniu całego życia jednej siero ty [.]”, Katowice 2004. Rozmysł Μ., Mistrz Twardowski w romantyzmie. Próba mitobiografii, Lublin 2016. Russell J. B., Wyndham Μ. W, Witchcraft and the Demonization of Heresy, „Maedievalia” 1976, no 2. Ryba R., Literatura staropolska wobec zjawiska niewoli tatarsko-tureckiej. Studia i szkice, Katowice 2014. Sadowski Μ., Pierzchliwa, młoda, płocha - wizerunek głównej bohaterki romansu Samuela Twardowskiego ze Skrzypny „Nadobna Paskwalina” w kontekście mitologii, [w:] Starość i młodość w literaturze i kulturze, red. M. Kuran, Łódź 2016. Salamon J., Cztery godziny albo zegar „Dziadów”, Kraków 1999. Salmonowicz S., Procesy o czary w Polsce. Próba rozważań modelowych, [w:] Prawo wczoraj i dziś. Studia dedykowane profesor Katarzynie Sójce-Zielińskiej, red. G. Bałtruszajtys, Warszawa 2000. Segi R, Heinrich Institoris. Persönlichkeit und literarisches Werk, [in:] Der Hexenhammer. Entstehung und Umfeld des Malleus maleficarum von 1487, Köln-Wien 1988. Seitz Ch., Die Hexe im Film: Die Rezeption eines Stereotyps aus Antike, Mit telalter und Früher Neuzeit in US-amerikanischen Kino- und Fern-sehproduktionen, Kiel 2014. Seyda B., Dzieje medycyny w zarysie, cz. 1, Warszawa 1962.
256 Bibliografia Słupecki L.P, Posłowie, [w:] A. Gieysztor, Mitologia Słowian, wstęp K. Mo dzelewski, oprać, na podstawie rękopisu A. Pieniądz, Warszawa 2006. Sobolewska A., Mapy duchowe współczesności. Co nam zostało z Nowej Ery?, Warszawa 2009. Sobolewska A., Czarownice, egzorcyści i sędziowie Trybunału, „Czas Kultu ry” 2021, nr 2. Sobolewski T., Guru w moim pokoju. Milczący Święty - Omgurudev Janglidas Maharaj, tłum. A. Szyszko, „Duży Format”, [online] https://wyborcza.pl/duzyformat/7,127290,2562295.html. Sokolski J., Bogini - pojęcie - demon, Wrocław 1996. Sokolski J., Lipa, Chiron i Labirynt: esej o „Fraszkach”, Wrocław 1998. Sokolski J., Staropolskie zaświaty. Obraz piekła, czyśćca i nieba w renesanso wej i barokowej literaturze połskiej wobec tradycji średniowiecznej, Wro cław 1994. Sokołowska Μ., Rozdeptane na chwałę Bożą., Gdańsk 1995. Stachoń A., Współniczki diabła. Czarownice z Bochni, Wiśnicza, Uścia Solne go i okolicznych wsi, „Rocznik Bocheński” 1995, t. 3. Studnia Czarownic w Gorzowie, [online] https://www.polskieszlaki.pl/studnia-czarownic-w-gorzowie.htm. Szczęsny S., Anny ze Stanisławskich Zbąskiej opowieść o sobie i mężach. Glo sa do barokowej trenodii, [w:] Pisarki polskie epok dawnych, red. K. Stasiewicz, Olsztyn 1998. Szczurkiewicz T., Fazy rozwoju myśli ludzkiej (przednaukowej), „Acta Universitatis Nicolai Copernici. Filozofia” 1993, nr 14. Targosz K., Piórem zakonnicy. Kronikarki w Polsce XVII w. o swoich zako nach i swoich czasach, Kraków 2002. Tazbir J., Procesy o czary, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce” 1978, R. 23. Tazbir J., Reformacja
- kontrreformacja - tolerancja, Wrocław 1996. Tokarska-Bakir J., Legendy o krwi. Antropologia przesądu, Warszawa 2008. Wałęciuk-Dejneka B., Wiedźma, bogini, matka. ֊ wokół znaczeń Baby Jagi. Prolegomena, [w:] Niepokorne konstrukty kobiece w kulturze, red. B. Walęciuk-Dejneka, J. Posłuszna, Kraków 2014. Wawrzeniecki Μ., Dwa procesy o czary z 1684 r., „Lud” 1925, t. 24. Wawrzeniecki Μ., Szkoła magii w Krakowie, „Lud” 1927, t. 26. Wawrzeniecki Μ., Przyczynek do wiary w czary, „Lud” 1925, t. 24. Wichowa Μ., Problemy metodologiczne w badaniach nad literaturą stosowa ną (na przykładzie twórczości Jana Ostroroga II), „Napis” 1995, s. II. Wieliński B.T., Niemcy rehabilitują czarownice. A Polacy?, „Duży Format”, [online] https://wyborcza.p1/duzyformat/7,127290,18540195, niemcy-rehabilituja-czarownice-a-polacy.html. Wijaczka J., Procesy o czary przed sądem miejskim w Nidzicy w XVI-XVII w., [w:] Gospodarka, społeczeństwo, kultura w dziejach nowożytnych. Studia ofiarowane Pani Profesor Marii Boguckiej, Warszawa 2010. Wijaczka J., Procesy o czary w Prusach Książęcych (Brandenburskich) w XVI-XVIII wieku, Toruń 2007. Wijaczka J., Próba zimnej wody (pławienie) w procesach o czary we wczesnonowożytnej Europie, „Klio. Czasopismo poświęcone dziejom Polski i po wszechnym” 2020, t. 53. Wijaczka J., ree. „Magia i astrologia w literaturze polskiego Oświecenia”, Da nuta Kowalewska, Toruń 2009, „Czasy Nowożytne” 2010, nr 23.
Bibliografia 257 Wiszniewski Μ., Historia literatury polskiej, է. 4, Kraków 1842. Wiślicz T., Społeczeństwo Kleczewa i okolic w walce z czartem (1624-1700), „Kwartalnik Historyczny” 2004, nr 2. Witort J., Jus primae noctis, „Lud” 1896, t. 2. WojteczekK., „Hokus-pokus” - czy to antykatolicka formulai, [online] https:// pl.aleteia.org/2017/07/06/hokus-pokus-czy-to-antykatolicka-formula/. Wojtowicz W., Między literaturą a kulturą. Studia o „literaturze mieszczań skiej” przełomu XVI i XVII w., Szczecin 2012. Wojtucki D., Magia posthuma. Procesy i egzekucje zmarłych na Słąsku i Mo rawach w XVI-XVIH wieku, Wrocław 2022. Wolnik E, Praktyki magiczne w średniowieczu według sumy spowiedniczej z Rud, [w:] Zabobony, czary i magia w Kościele starożytnym, red. Μ. Ożóg, Opole 2013. Woszczek Μ., Chemia, mistyka, rewolucja. Paracelsjańska religia przyrody jako destabilizująca trajektoria wczesnej nowożytności, „Klio. Czasopismo poświęcone dziejom Polski i powszechnym” 2018, nr 46. Wspaniały Ł., Szymborski W, Anioły 1 Demony? Może człowiek? Uwagi o lata niu w średniowieczu, [wywiad online] https://nauka.uj.edu.pl/aktualnosci//journal_content/56_INSTANCE_Sz81eL0jYQen/74541952/134698964 . Wyporska W, Witchcarft in Early Modern Poland, 1500-1800, Gdańsk 2013. Wypustek A., Magia antyczna, Wrocław-Warszawa-Kraków 2001. Zagożdżon J., Sny w literaturze średniowiecznej i renesansowej, Opole 2002. Zowczak Μ., Biblia ludowa, Toruń 2013. Zagan A., Zycie polityczne państwa Osmanów w „Przeważnej legacyi” Samu ela Twardowskiego, „Meluzyna. Dawna literatura i kultura” 2016, z. 1. Słowniki i
encyklopedie Borys W, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków 2005. Brückner A., Słownik etymologiczny języka polskiego, Warszawa 1993. Cirlot J.E., Słownik symboli, tłum. I. Kania, Kraków 2000. Dźwigoł R., Polskie ludowe słownictwo mitologiczne, Kraków 2004. Encyklopedia popularna PWN, red. A. Krupa, Warszawa 2007. Grimai P., Słownik mitologii greckiej i rzymskiej, red. J. Łanowski, tłum. Μ. Bronarska, Wrocław 1990. Kopaliński W., Słownik mitów i tradycji kultury, Warszawa 1991. Kopaliński W., Słownik symboli, Warszawa 2001. Kowalski P., Kultura magiczna. Omen, przesąd, znaczenie, Warszawa 2007. Linde S.B., Słownik języka polskiego, 1.1, cz. 1, Warszawa 1807. Podgórscy В. i A., Wielka księga demonów polskich. Leksykon i antologia de monologii ludowej, Katowice 2005. Podręczna encyklopedia kościelna, oprać. S. Gall, J. Niedzielski, H. Przezdziecki, A. Szlagowski, A. Tauer, Z. Chełmicki, Warszawa 1905, t. 5-6. Robbins R.H., Encyklopedia czarów i demonologii, tłum. Μ. Urbański, War szawa 1998. Słownik języka polskiego PWN, [online] https://sjp.pwn.pl. Słownik języka polskiego PWN, oprać. L. Drabik, A. Kubiak-Sokół, E. Sobol, L. Wiśniakowska, Warszawa 2016. Słownik nazw żeńskich polszczyzny, red. A. Małocha-Krupa, Wrocław 2015.
258 Bibliografia Słownik polszczyzny XVI w., red. S. Bąk, S. Hrabec, W. Kuraszkiewicz i in., t. 4, Wrocław-Warszawa-Kraków 1969. Słownik polszczyzny XVI wieku. Edycja internetowa, [online] https://spxvi. edu.pl. Słownik prasłowiański, red. F. Sławski, t. 1, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1974. Słownik teologii biblijnej, red. X. Léon-Dufour, oprać. K. Romaniuk, Poznań 1990. Uniwersalny słownik języka połskiego, red. S. Dubisz, Warszawa 2003. Wielki słownik języka polskiego PWN, red. L. Drabik, t. 1, Warszawa 2018. Zamarovský V, Słownik mitologii greckiej i rzymskiej, tłum. J. Illg, L. Spyr ka, J. Wania, Katowice 2006.
Streszczenie Praca zatytułowana Wizerunek wiedźmy w piśmiennictwie staropol skim XVI i XVII wieku poświęcona jest pogłębionej analizie przed stawień czarownicy w utworach różnych gatunków tworzonych przez autorów epok dawnych. W kręgu badawczego zainteresowania znala zły się zarówno dzieła przynależące do literatury pięknej (na przykład ody, eposy, fraszki, figliki, poematy, sielanki), jak i teksty o charakte rze faktograficznym i użytkowym, w tym między innymi pamiętniki, diariusze, kroniki, a także poradniki gospodarcze czy zielniki. Książ ka stanowi uzupełnienie wiedzy o czarownicy - postaci dotychczas charakteryzowanej głównie przez historyków i kulturoznawców, któ rzy w swoich ustaleniach wykorzystywali zaledwie niewielką część bogatej spuścizny piśmienniczej dawnych Polaków. Celem rozważań jest próba odpowiedzi na następujące pytania: Jakie czynniki wpły nęły na takie, a nie inne postrzeganie wiedźmy? Kim była staropol ska czarownica? Jakie elementy składały się na jej wizerunek? Jakie rodzaje magii uprawiała? Czy portret wiedźmy wyłaniający się z do kumentacji sądowej związanej z procesami o czary odpowiada temu, który zakreślają w swoich tekstach dawni autorzy? W pierwszym rozdziale omówiono różne czynniki, które wpływa ły na kształtowanie wizerunku czarownicy w wiekach dawnych za równo w Polsce, jak i w Europie. Szczególną uwagę poświęcono XVI i XVII stuleciu, opisując wzrastającą liczbę konfliktów na tle polityczno-religijnym, epidemii zarazy, fal głodu oraz rozkwit literatury demonologicznej. Drugi rozdział poświęcono procesom o czary. Przeanalizowano
w nim historię oskarżeń o uprawianie magii w dawnej Polsce, a także przybliżono wizerunek wiedźmy wyłaniający się z akt sądowych. Na podstawie zachowanej dokumentacji procesowej scharakteryzowanej przez badaczy omówiono następujące elementy budujące portret cza rownicy: wygląd, jej osobowość, preferowane miejsca pobytu i działa nia, atrybuty, rekwizyty i typy uprawianej przez nią magii. Kolejne dwa rozdziały stanowią główną, analityczną część pra cy. Podstawowym materiałem badawczym jest w nich szeroko pojęte staropolskie piśmiennictwo. W rozdziale trzecim rozważania zmie-
260 Streszczenie rzają do odpowiedzi na pytanie: Kim była staropolska czarownica? Ta część pracy przedstawia ogólny wizerunek wiedźmy i skupia się (podobnie jak w rozdziale drugim) na analizie takich elementów, jak ambiwalentnie opisywane przez autorów wygląd, osobowość, ulubio ne lokalizacje, atrybuty pochodzenia roślinnego i zwierzęcego oraz przedmioty wykorzystywane w czarach. Tu również zwraca się uwa gę na cechy charakterystyczne staropolskiej wiedźmy, na przykład latanie na oźogu czy łagodniejszy w stosunku do jej zachodnioeuro pejskiej odpowiedniczki charakter. W tej części rozprawy widoczne są odwołania do tradycji mitologiczno-literackiej, stanowiące analizę między innymi wątków Kirke, Hekate i Medei pojawiających się na kartach dzieł z XVI і XVII wieku. Rozdział czwarty stanowi przedstawienie szerokiego zakresu działalności domniemanych wiedźm. Ponieważ wróżbiarstwo sta nowiło w Polsce najpopularniejszą dziedzinę magii, pierwsze scha rakteryzowano kobiety potrafiące przewidywać przyszłość. W tym kontekście przybliżono postacie Sybilli, Kasandry i czarownicy z En dor. Staropolskie wiedźmy wróżyły przede wszystkim ze snów, z wi zji i przeczuć, chociaż bywało, że znały także arkana nekromancji - poznawały przyszłość dzięki wywoływanym przez siebie duchom. Następnie analizie poddano magię miłosną oraz powodowanie przez czarownice wszelkich szkód w życiu codziennym człowieka, w tym między innymi wywoływanie chorób psychicznych i fizycznych u lu dzi i zwierząt gospodarczych, sprowadzanie klęsk żywiołowych, do konywanie oszustw handlowych. Osobny podrozdział
poświęcony jest magii słowa - badaniu klątw, zaklęć i przekształconych modlitw odnalezionych w staropolskim piśmiennictwie. Z uwagi na interdyscyplinarny charakter podjętego problemu w pracy wykorzystano ustalenia nie tylko literaturoznawców, ale także etnografów, antropologów, historyków, filozofów, socjologów, badaczy kultury, religii i języka. W rozprawie zastosowano przede wszystkim metodę filologiczną oraz elementy analizy komparatystycznej. Książka może być pomocna przedstawicielom innych dyscyplin podejmującym tematykę magii i demonologii. Rekonstruuje jedne z najwcześniejszych przedstawień wiedźm w Polsce, tłumacząc po niekąd fenomen tej postaci, niezwykle popularnej także dzisiaj nie tylko w literaturze i sztuce, lecz również w dyskursie społeczno-po litycznym. |
| any_adam_object | 1 |
| any_adam_object_boolean | 1 |
| author | Kowalczyk, Sabina 1993- |
| author_GND | (DE-588)129781438X |
| author_facet | Kowalczyk, Sabina 1993- |
| author_role | aut |
| author_sort | Kowalczyk, Sabina 1993- |
| author_variant | s k sk |
| building | Verbundindex |
| bvnumber | BV049082747 |
| ctrlnum | (OCoLC)1392137224 (DE-599)BVBBV049082747 |
| era | Geschichte 1500-1700 gnd |
| era_facet | Geschichte 1500-1700 |
| format | Book |
| fullrecord | <?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?><collection xmlns="http://www.loc.gov/MARC21/slim"><record><leader>03790nam a2200697 c 4500</leader><controlfield tag="001">BV049082747</controlfield><controlfield tag="003">DE-604</controlfield><controlfield tag="005">20230925 </controlfield><controlfield tag="007">t</controlfield><controlfield tag="008">230801s2023 a||| |||| 00||| pol d</controlfield><datafield tag="020" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">9788324239177</subfield><subfield code="9">978-83-242-3917-7</subfield></datafield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(OCoLC)1392137224</subfield></datafield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(DE-599)BVBBV049082747</subfield></datafield><datafield tag="040" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-604</subfield><subfield code="b">ger</subfield><subfield code="e">rda</subfield></datafield><datafield tag="041" ind1="0" ind2=" "><subfield code="a">pol</subfield></datafield><datafield tag="049" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-12</subfield></datafield><datafield tag="100" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">Kowalczyk, Sabina</subfield><subfield code="d">1993-</subfield><subfield code="e">Verfasser</subfield><subfield code="0">(DE-588)129781438X</subfield><subfield code="4">aut</subfield></datafield><datafield tag="245" ind1="1" ind2="0"><subfield code="a">Wizerunek wiedźmy w piśmiennictwie staropolskim XVI i XVII wieku</subfield><subfield code="c">Sabina Kowalczyk</subfield></datafield><datafield tag="264" ind1=" " ind2="1"><subfield code="a">Kraków</subfield><subfield code="b">Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas</subfield><subfield code="c">[2023]</subfield></datafield><datafield tag="264" ind1=" " ind2="4"><subfield code="c">©2023</subfield></datafield><datafield tag="300" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">274 Seiten</subfield><subfield code="b">Illustrationen</subfield><subfield code="c">24 cm</subfield></datafield><datafield tag="336" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">txt</subfield><subfield code="2">rdacontent</subfield></datafield><datafield tag="337" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">n</subfield><subfield code="2">rdamedia</subfield></datafield><datafield tag="338" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">nc</subfield><subfield code="2">rdacarrier</subfield></datafield><datafield tag="648" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Geschichte 1500-1700</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Czarownice i czarownicy</subfield><subfield code="2">dbn</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Kobieta</subfield><subfield code="2">dbn</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Literatura staropolska</subfield><subfield code="2">dbn</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Procesy o czary</subfield><subfield code="2">dbn</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Tematy i motywy</subfield><subfield code="2">dbn</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Czarownice / w literaturze</subfield><subfield code="2">jhpk</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Czary / w literaturze</subfield><subfield code="2">jhpk</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Literatura polska / 1500-1800 / tematy, motywy</subfield><subfield code="2">jhpk</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Czarnoksięstwo / procesy / Polska / 1500-1800</subfield><subfield code="2">jhpk</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Frau</subfield><subfield code="g">Motiv</subfield><subfield code="0">(DE-588)4113617-2</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Polnisch</subfield><subfield code="0">(DE-588)4120314-8</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Hexenverfolgung</subfield><subfield code="g">Motiv</subfield><subfield code="0">(DE-588)4195160-8</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Hexe</subfield><subfield code="g">Motiv</subfield><subfield code="0">(DE-588)4159813-1</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Literatur</subfield><subfield code="0">(DE-588)4035964-5</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Hexerei</subfield><subfield code="g">Motiv</subfield><subfield code="0">(DE-588)4138800-8</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="0"><subfield code="a">Frau</subfield><subfield code="g">Motiv</subfield><subfield code="0">(DE-588)4113617-2</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="1"><subfield code="a">Hexe</subfield><subfield code="g">Motiv</subfield><subfield code="0">(DE-588)4159813-1</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="2"><subfield code="a">Hexerei</subfield><subfield code="g">Motiv</subfield><subfield code="0">(DE-588)4138800-8</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="3"><subfield code="a">Hexenverfolgung</subfield><subfield code="g">Motiv</subfield><subfield code="0">(DE-588)4195160-8</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="4"><subfield code="a">Polnisch</subfield><subfield code="0">(DE-588)4120314-8</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="5"><subfield code="a">Literatur</subfield><subfield code="0">(DE-588)4035964-5</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="6"><subfield code="a">Geschichte 1500-1700</subfield><subfield code="A">z</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2=" "><subfield code="5">DE-604</subfield></datafield><datafield tag="776" ind1="0" ind2="8"><subfield code="i">Erscheint auch als</subfield><subfield code="n">Online-Ausgabe</subfield><subfield code="z">978-83-242-6696-8</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034344633&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Inhaltsverzeichnis</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034344633&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Register // Personenregister</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034344633&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Abstract</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034344633&sequence=000007&line_number=0004&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Literaturverzeichnis</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034344633&sequence=000009&line_number=0005&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Abstract</subfield></datafield><datafield tag="940" ind1="1" ind2=" "><subfield code="n">oe</subfield></datafield><datafield tag="940" ind1="1" ind2=" "><subfield code="q">BSB_NED_20230925</subfield></datafield><datafield tag="999" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-034344633</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">809</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">09032</subfield><subfield code="g">438</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">809</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">09031</subfield><subfield code="g">438</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">305.309</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">09032</subfield><subfield code="g">438</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">305.309</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">09031</subfield><subfield code="g">438</subfield></datafield></record></collection> |
| id | DE-604.BV049082747 |
| illustrated | Illustrated |
| index_date | 2024-07-03T22:28:10Z |
| indexdate | 2024-07-10T09:54:48Z |
| institution | BVB |
| isbn | 9788324239177 |
| language | Polish |
| oai_aleph_id | oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-034344633 |
| oclc_num | 1392137224 |
| open_access_boolean | |
| owner | DE-12 |
| owner_facet | DE-12 |
| physical | 274 Seiten Illustrationen 24 cm |
| psigel | BSB_NED_20230925 |
| publishDate | 2023 |
| publishDateSearch | 2023 |
| publishDateSort | 2023 |
| publisher | Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas |
| record_format | marc |
| spelling | Kowalczyk, Sabina 1993- Verfasser (DE-588)129781438X aut Wizerunek wiedźmy w piśmiennictwie staropolskim XVI i XVII wieku Sabina Kowalczyk Kraków Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas [2023] ©2023 274 Seiten Illustrationen 24 cm txt rdacontent n rdamedia nc rdacarrier Geschichte 1500-1700 gnd rswk-swf Czarownice i czarownicy dbn Kobieta dbn Literatura staropolska dbn Procesy o czary dbn Tematy i motywy dbn Czarownice / w literaturze jhpk Czary / w literaturze jhpk Literatura polska / 1500-1800 / tematy, motywy jhpk Czarnoksięstwo / procesy / Polska / 1500-1800 jhpk Frau Motiv (DE-588)4113617-2 gnd rswk-swf Polnisch (DE-588)4120314-8 gnd rswk-swf Hexenverfolgung Motiv (DE-588)4195160-8 gnd rswk-swf Hexe Motiv (DE-588)4159813-1 gnd rswk-swf Literatur (DE-588)4035964-5 gnd rswk-swf Hexerei Motiv (DE-588)4138800-8 gnd rswk-swf Frau Motiv (DE-588)4113617-2 s Hexe Motiv (DE-588)4159813-1 s Hexerei Motiv (DE-588)4138800-8 s Hexenverfolgung Motiv (DE-588)4195160-8 s Polnisch (DE-588)4120314-8 s Literatur (DE-588)4035964-5 s Geschichte 1500-1700 z DE-604 Erscheint auch als Online-Ausgabe 978-83-242-6696-8 Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034344633&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Inhaltsverzeichnis Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034344633&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Register // Personenregister Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034344633&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Abstract Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034344633&sequence=000007&line_number=0004&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Literaturverzeichnis Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034344633&sequence=000009&line_number=0005&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Abstract |
| spellingShingle | Kowalczyk, Sabina 1993- Wizerunek wiedźmy w piśmiennictwie staropolskim XVI i XVII wieku Czarownice i czarownicy dbn Kobieta dbn Literatura staropolska dbn Procesy o czary dbn Tematy i motywy dbn Czarownice / w literaturze jhpk Czary / w literaturze jhpk Literatura polska / 1500-1800 / tematy, motywy jhpk Czarnoksięstwo / procesy / Polska / 1500-1800 jhpk Frau Motiv (DE-588)4113617-2 gnd Polnisch (DE-588)4120314-8 gnd Hexenverfolgung Motiv (DE-588)4195160-8 gnd Hexe Motiv (DE-588)4159813-1 gnd Literatur (DE-588)4035964-5 gnd Hexerei Motiv (DE-588)4138800-8 gnd |
| subject_GND | (DE-588)4113617-2 (DE-588)4120314-8 (DE-588)4195160-8 (DE-588)4159813-1 (DE-588)4035964-5 (DE-588)4138800-8 |
| title | Wizerunek wiedźmy w piśmiennictwie staropolskim XVI i XVII wieku |
| title_auth | Wizerunek wiedźmy w piśmiennictwie staropolskim XVI i XVII wieku |
| title_exact_search | Wizerunek wiedźmy w piśmiennictwie staropolskim XVI i XVII wieku |
| title_exact_search_txtP | Wizerunek wiedźmy w piśmiennictwie staropolskim XVI i XVII wieku |
| title_full | Wizerunek wiedźmy w piśmiennictwie staropolskim XVI i XVII wieku Sabina Kowalczyk |
| title_fullStr | Wizerunek wiedźmy w piśmiennictwie staropolskim XVI i XVII wieku Sabina Kowalczyk |
| title_full_unstemmed | Wizerunek wiedźmy w piśmiennictwie staropolskim XVI i XVII wieku Sabina Kowalczyk |
| title_short | Wizerunek wiedźmy w piśmiennictwie staropolskim XVI i XVII wieku |
| title_sort | wizerunek wiedzmy w pismiennictwie staropolskim xvi i xvii wieku |
| topic | Czarownice i czarownicy dbn Kobieta dbn Literatura staropolska dbn Procesy o czary dbn Tematy i motywy dbn Czarownice / w literaturze jhpk Czary / w literaturze jhpk Literatura polska / 1500-1800 / tematy, motywy jhpk Czarnoksięstwo / procesy / Polska / 1500-1800 jhpk Frau Motiv (DE-588)4113617-2 gnd Polnisch (DE-588)4120314-8 gnd Hexenverfolgung Motiv (DE-588)4195160-8 gnd Hexe Motiv (DE-588)4159813-1 gnd Literatur (DE-588)4035964-5 gnd Hexerei Motiv (DE-588)4138800-8 gnd |
| topic_facet | Czarownice i czarownicy Kobieta Literatura staropolska Procesy o czary Tematy i motywy Czarownice / w literaturze Czary / w literaturze Literatura polska / 1500-1800 / tematy, motywy Czarnoksięstwo / procesy / Polska / 1500-1800 Frau Motiv Polnisch Hexenverfolgung Motiv Hexe Motiv Literatur Hexerei Motiv |
| url | http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034344633&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034344633&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034344633&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034344633&sequence=000007&line_number=0004&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034344633&sequence=000009&line_number=0005&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |
| work_keys_str_mv | AT kowalczyksabina wizerunekwiedzmywpismiennictwiestaropolskimxviixviiwieku |