Mniejszość niemiecka w życiu społeczno-politycznym województwa opolskiego po 1989 roku:
Gespeichert in:
| 1. Verfasser: | |
|---|---|
| Format: | Buch |
| Sprache: | Polish |
| Veröffentlicht: |
Opole
Instytut Śląski w Opolu
2022
|
| Schlagworte: | |
| Online-Zugang: | Inhaltsverzeichnis Literaturverzeichnis Register // Personenregister Register // Ortsregister |
| Beschreibung: | 297, [3] Seiten Illustrationen 24 cm |
| ISBN: | 9788371264085 8371264089 |
Internformat
MARC
| LEADER | 00000nam a2200000 c 4500 | ||
|---|---|---|---|
| 001 | BV048513973 | ||
| 003 | DE-604 | ||
| 005 | 20230201 | ||
| 007 | t | ||
| 008 | 221017s2022 a||| |||| 00||| pol d | ||
| 020 | |a 9788371264085 |9 978-83-7126-408-5 | ||
| 020 | |a 8371264089 |9 8371264089 | ||
| 035 | |a (OCoLC)1348596603 | ||
| 035 | |a (DE-599)BVBBV048513973 | ||
| 040 | |a DE-604 |b ger |e rda | ||
| 041 | 0 | |a pol | |
| 049 | |a DE-B1595 |a DE-12 | ||
| 084 | |a OST |q DE-12 |2 fid | ||
| 084 | |a HIST |q DE-12 |2 fid | ||
| 100 | 1 | |a Mazurkiewicz, Marek |d 1984- |e Verfasser |0 (DE-588)1104293587 |4 aut | |
| 245 | 1 | 0 | |a Mniejszość niemiecka w życiu społeczno-politycznym województwa opolskiego po 1989 roku |c Marek Mazurkiewicz ; Instytut Śląski |
| 264 | 1 | |a Opole |b Instytut Śląski w Opolu |c 2022 | |
| 300 | |a 297, [3] Seiten |b Illustrationen |c 24 cm | ||
| 336 | |b txt |2 rdacontent | ||
| 337 | |b n |2 rdamedia | ||
| 338 | |b nc |2 rdacarrier | ||
| 648 | 7 | |a Geschichte 1989-2019 |2 gnd |9 rswk-swf | |
| 650 | 0 | 7 | |a Nationale Minderheit |0 (DE-588)4039409-8 |2 gnd |9 rswk-swf |
| 650 | 0 | 7 | |a Politische Beteiligung |0 (DE-588)4076215-4 |2 gnd |9 rswk-swf |
| 650 | 0 | 7 | |a Deutsche |0 (DE-588)4070334-4 |2 gnd |9 rswk-swf |
| 650 | 0 | 7 | |a Nationalbewusstsein |0 (DE-588)4041282-9 |2 gnd |9 rswk-swf |
| 651 | 7 | |a Woiwodschaft Oppeln |0 (DE-588)4116770-3 |2 gnd |9 rswk-swf | |
| 653 | 0 | |a Mniejszości narodowe | |
| 653 | 0 | |a Niemcy (naród) | |
| 653 | 0 | |a Partycypacja polityczna | |
| 653 | 0 | |a Polityka ludnościowa | |
| 653 | 0 | |a Tożsamość narodowa | |
| 653 | 2 | |a Województwo opolskie (1975-1998) | |
| 653 | 2 | |a Województwo opolskie (1999- ) | |
| 653 | 4 | |a 1901-2000 | |
| 653 | 4 | |a 1989-2000 | |
| 653 | 4 | |a 2001- | |
| 653 | 6 | |a Monografia | |
| 689 | 0 | 0 | |a Woiwodschaft Oppeln |0 (DE-588)4116770-3 |D g |
| 689 | 0 | 1 | |a Deutsche |0 (DE-588)4070334-4 |D s |
| 689 | 0 | 2 | |a Nationale Minderheit |0 (DE-588)4039409-8 |D s |
| 689 | 0 | 3 | |a Nationalbewusstsein |0 (DE-588)4041282-9 |D s |
| 689 | 0 | 4 | |a Politische Beteiligung |0 (DE-588)4076215-4 |D s |
| 689 | 0 | 5 | |a Geschichte 1989-2019 |A z |
| 689 | 0 | |5 DE-604 | |
| 710 | 2 | |a Instytut Śląski (Opole) |4 pbl | |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=033890938&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Inhaltsverzeichnis |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=033890938&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Literaturverzeichnis |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=033890938&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Register // Personenregister |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=033890938&sequence=000007&line_number=0004&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Register // Ortsregister |
| 940 | 1 | |n oe | |
| 940 | 1 | |q BSB_NED_20230201 | |
| 999 | |a oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-033890938 | ||
| 942 | 1 | 1 | |c 909 |e 22/bsb |f 09049 |g 438 |
| 942 | 1 | 1 | |c 909 |e 22/bsb |f 090511 |g 438 |
| 942 | 1 | 1 | |c 305.8009 |e 22/bsb |f 090512 |g 438 |
| 942 | 1 | 1 | |c 909 |e 22/bsb |f 090512 |g 438 |
| 942 | 1 | 1 | |c 305.8009 |e 22/bsb |f 090511 |g 438 |
| 942 | 1 | 1 | |c 305.8009 |e 22/bsb |f 09049 |g 438 |
Datensatz im Suchindex
| _version_ | 1804184492801261568 |
|---|---|
| adam_text | SPIS TREŚCI Wykaz skrótów Wstęp 7 9 Rozdział 1. ŚLĄSK JAKO POLSKO-NIEMIECKIE POGRANICZE: WYMIAR SPOŁECZNY, TOŻSAMOŚCIOWY I POLITYCZNY 1.1 Niemcy w komunistycznej Polsce w optyce rządu federalnego i niemieckich organizaqi wysiedlonych 1.2 Ludność Górnego Śląska w latach 1950-1989 w świetle wybranych polskich i niemieckich materiałów źródłowych 1.3 Geneza ruchu ziomkowskiego w NiemczechZachodnich (1947-1949) a źródła rewizjonizmu zachodnioniemieckiego 1.4 Polskie Ziemie Zachodnie i Północne w optyce organizacji niemieckich wysiedlonych i partii politycznych do 1989 roku 19 33 49 71 Rozdział 2. MNIEJSZOŚĆ NIEMIECKA NA ŚLĄSKU: TOŻSAMOŚĆ, PAMIĘĆ, WIELOKULTUROWOŚĆ 2.1 Kultura pamięci mniejszości niemieckiej na Górnym Śląsku - między trudną przeszłością a wyzwaniami współczesności 2.2 Opolska różnorodność - praktyczny wymiar wielokulturowości regionu na przykładzie województwa opolskiego 2.3 . Mniejszość niemiecka w województwie opolskim (1989-2019) 2.4 Mniejszość niemiecka w Polsce w proces transformacji systemowej - założenia i wstępne wyniki badań 91 105 125 143 Rozdział 3. MNIEJSZOŚĆ NIEMIECKA JAKO AKTOR POLITYCZNY W DEMOKRATYCZNEJ POLSCE 3.1 Wielokulturowy Śląski Opolski - perspektywa politologiczna 167 3.2 Partycypacja mniejszości niemieckiej w polskim życiu publicznym po 1989 r. - przypadek Śląska Opolskiego 185
3.3 Uczestnictwo mniejszości narodowych i etnicznych w polskim życiu politycznym po 1989 r. 205 Rozdział 4. POLITYKA PAŃSTWA POLSKIEGO WOBEC MNIEJSZOŚCI NARODOWEJ 4.1 Regionalne uwarunkowania polityki polskiej wobec mniejszości narodowych i etnicznych na przykładzie województwa opolskiego 4.2 Ochrona praw mniejszości Narodowych i etnicznych na tle zmian politycznych w Polsce - przyczynek do dyskusji 221 243 ZAKOŃCZENIE 263 Bibliografia 267 Indeks osobowy Indeks miejscowy 285 291
֊267֊ Bibliografia ŹRÓDŁAIDOKUMENTY Archiwum Państwowe w Opolu (zespoły): Towarzystwo Rozwoju Ziem Zachodnich, Zarząd Wojewódzki w Opolu Archiwum Ministerstwa Spraw Zagranicznych w Warszawie (zespoły): Z nr 26 - Gabinet Ministra 1961- ... ; Archiwum Federalne w Koblenqi (zespoły): В 122 Bundespräsidialamt (1949-1964); В 136 Bundeskanzleramt (1949-1975); В 150 Bundesministerium für Vertriebene, Flüchtlinge und Kriegsgeschädigte (1947-1975); В 137 Bundesministerium für innerdeutsche Beziehungen (1949-1991); Polityczne Archiwum Urzędu ds. Zagranicznych w Berlinie (zespoły): B2 Büro Staatssekretäre (1949-1984); ВЗ Staatsminister (1966-1972); Bll Länderabteilung und Referate 305-307 und 315-318 (1951-1958); B12 Ostabteilung Referate: 701, 711, 712 (1950-1969); Politische Abteilungen B38 ПАЇ Deutschland und Berlin als Ganzes (1961-1973); Politische Abteilungen B39 ПА2 Deutsche Ostfragen (1958-1972); Erklärungen zur Deutschlandpolitik. Eine Dokumentation von Stellungnahmen, Reden und Entschließungen des Bundes der Vertriebenen ֊ Vereinigte Landsmannschaften und Landesverbände. Teil I.1949 ֊ 1972, Blumenthal W., Faßbender B. (Hrsg.), Bonn 1984. Erklärungen zur Deutschlandpolitik. Eine Dokumentation von Stellungnahmen, Reden und Entschließungen des Bundes der Vertriebenen - Vereinigte Landsmannschaften und Landesverbände. Teil П. 1973 -1978, Blumenthal W. (Hrsg.), Bonn 1986. Erklärungen zur Deutschlandpolitik. Eine Dokumentation von Stellungnahmen, Reden und Entschließungen des Bundes der Vertriebenen - Vereinigte Landsmannschaften und Landesverbände. Teil III. 1979 ֊ 1986,
Blumenthal W. (Hrsg.), Bonn 1986. Niemcy w Polsce 1945-1950. Wybór dokumentów, Tom III. Województwo Szczecińskie i Poznańskie, red. W. Borodziej i H. Lemberg, Wybór i opracowanie dokumentów S. Jankowiak i K. Steffen, Warszawa 2001. Niemcy w Polsce 1945-1950. Wybór dokumentów. Tom I. Władze i instytucje centralne. Województwo olsztyńskie, red. W. Borodziej i H. Lemberg, Wybór i opracowanie dokumentów W. Borodziej i C. Kraft, Warszawa 2000.
֊268֊ Niemcy w Polsce 1945-1950. Wybór dokumentów.Tom IV, Pomorze Gdańskie i Dolny Śląsk, red. W. Borodziej i H. Lemberg, Wybór i opracowanie dokumentów I. Eser, W. Stankowski, C. Kraft, S. Jankowiak, Warszawa 2001. Niemcy w Polsce 1945-1950.Wybór dokumentów, Tom II. Polska Centralna. Wojewódz two Śląskie, red. W. Borodziej i H. Lemberg, wybór i opracowanie I. Eser i J. Kocha nowski, Warszawa 2000. Polska - Niemcy 1945 - 2007. Od konfrontacji do współpracy i partnerstwa w Euro pie. Studia i dokumenty, red. W. Μ. Góralski, Polski Instytut Spraw Międzynarodo wych, Warszawa 2007. Problem reparacji, odszkodowań i świadczeń w stosunkach polsko-niemieckich 19442004. T. 2, Dokumenty, red. S. Dębski i W. Μ. Góralski, Polski Instytut Spraw Mię dzynarodowych, Warszawa 2004. ARTYKUŁY NAUKOWE I OPRACOWANIA KSIĄŻKOWE 20 lat TSKN na Śląsku Opolskim, red. R. Urban i Z. Donath-Kasiura, Opole 2009; Alberska Μ., Komitet wyborczy mniejszości niemieckiej na Śląsku Opolskim w wy borach samorządowych 1990-2006, „Acta Politica. Zeszyty Naukowe Uniwersytet Szczecińskiego 2014, s. 153-163. Applebaum A., Za żelazną kurtyną. Ujarzmienie Europy Wschodniej 1944-1956, Warszawa 2013. Assmann, J., Kultura pamięci, [w:] Pamięć zbiorowa i kulturowa. Współczesna perspek tywa niemiecka, red. Μ. Saryusz-Wolska, Kraków 2009. Bachmann, К., Kranz, J. (red.), Przeprosić za wypędzenie? O wysiedleniu Niemców po II wojnie światowej, Kraków 1997. Badania nad sytuacją mniejszości niemieckiej na Śląsku po 1989 roku, red. J. Sztumski, Μ. Gramlewicz, Katowice 1999. Barez J., Podstawy prawne stosunków Polski ze
zjednoczonymi Niemcami, [w.] Polska - Niemcy 1945 ֊ 2007. Od konfrontacji do współpracy i partnerstwa w Europie. Studia i dokumenty, red. W. Μ. Góralski, Warszawa 2007, s. 113-158. Barez J., Podstawy prawne stosunków Polski ze zjednoczonymi Niemcami, w: Od kon frontacji do współpracy i partnerstwa w Europie. Studia i dokumenty, pod red. W. Μ. Góralskiego, Warszawa 2007, s. 113-158. Bartosz J., Hajduk R., Rodowody rewizjonistów, Katowice 1965. Berlińska D., Mniejszość niemiecka na Śląsku Opolskim w poszukiwaniu tożsamości, Opole, 1999. Berlińska D., Mniejszość niemiecka na Górnym Śląsku w świetle wyników wyborów parlamentarnych 1997, Gliwice 1998. Berlińska D., Oczekiwania i realizacja praw mniejszości niemieckiej po podpisaniu trak tatu o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy między Polską a Niemcami, [w:] Polacy i Niemcy. Płaszczyzny i drogi normalizacji: bilans pierwszego pięciolecia, red. Μ. Lis, A. Trzcielińska-Polus, Opole 1997, s. 57-70.
-269 ֊ Berlinska D., Społeczne uwarunkowania ruchu mniejszości niemieckiej na Śląsku Opol skim (próba diagnozy w świetle badań socjologicznych), Opole 1989. ВНЕ (Bund der Heimatvertriebenen und Entrechteten). Materiały. Archiwum przekła dów. Zachodnia Agencja Prasowa. Zeszyt 27, Warszawa-Poznań 1961. Biały F. i Buchała R., Ziomkostwa „Schlesierów i ich rola w życiu politycznym Nie mieckiej Republiki Federalnej, Katowice 1963. Biblioteka Instytutu Śląskiego, Dokumentacja komitetów obywatelskich na Ślą sku Opolskim, A. Czyż, Raport, 1 V 1989 (mps). Bingen D., Aspekte von Wandel und Kontinuität im polnischen politischen Denken über Deutschland von 1966 bis 1991, [w:] D. Bingen, J. J. Węc, Die Deutschlandpolitik Polens 1945-1991..., s. 137. Bingen D., Węc J. J., Die Deutschlandpolitik Polens 1945-1991 von der Status-quo-Orientierung bis zum Paradigmenwechsel, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagielloń skiego MCXXI. Prace z Nauk Politycznych. Z. 51, Kraków 1993. Bingen D., Polityka republiki bańskiej wobec Polski. Od Adenauera do Kohla 19491991, Kraków 1997. Bojar H., Mniejszości narodowe - nowy wymiar życia w III Rzeczpospolitej, [w:] Elemen ty nowego ładu, red. H. Domański, A. Rychard, Warszawa 1997, s. 403-418. Borodziej W., Wprowadzenie, [w:] Niemcy w Polsce 1945-1950. Wybór dokumen tów, 1.I: Władze i instytucje centralne. Województwo olsztyńskie, oprać. W. Borodziej, C. Kraft, Warszawa 2000. Browarek T., Transformacja życia politycznego mniejszości niemieckiej w Polsce po 1989 roku, [w:] Mniejszości narodowe i etniczne w procesach transformacji oraz integra cji, red.
E. Michalak, H. Chałupczak, Lublin 2006, s. 313-325. Brożek A., Losy Niemców w Polsce po roku 1944/45. Fikcja liczb zachodnioniemieckich a rzeczywisty bilans ludnościowy, Opole 1965. Brożek A., Przesiedleńcy w Niemczech. Charakterystyka demograficzna, Katowice 1963. Buchała R., Zaćhodnioniemieckie poglądy o tzw. „Recht auf die Heimat (W zakresie psychologii i socjologii), Katowice 1964. Buszko ƒ., Historia Polski 1864-1948, Warszawa 1984. Całka Jerzy, Dużo racji, mało cierpliwości, rozm. P. Badura, „Beczka 1990, s. 5. Chałupczak H., Browarek T., Mniejszości narodowe w Polsce 1918-1995, Lublin 1998. Cholewa B., Problem obywatelstwa Niemców mieszkających na ziemiach Odzyskanych po II wojnie światowej, „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka 1990, nr 1, s. 91-106. Cholewa B., Łączenie rodzin niemieckich mieszkających na Dolnym Śląsku, 1950-1958, „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka 1990, nr 3, s. 351-363. Chodubski A., Wyzwania wyborcze, mniejszości narodowych i etnicznych w Polsce, [w:] Mniejszości w wyborach. Wybory mniejszości. Z badań nad partycypacją polityczną mniej szości narodowych i etnicznych, red. J. Mieczkowski, Szczecin 2017, s. 13-26. Cholewa B., Problem obywatelstwa Niemców mieszkających na ziemiach Odzyskanych po II wojnie światowej, „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka 1990, nr 1, s. 91-106.
-270Cholewa В., Łączenie rodzin niemieckich mieszkających na Dolnym Śląsku, 1950-1958, „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka 1990, nr 3, s. 351-363. Conze E., Frei N., Hayes P., Zimmermann Μ., Urząd. Niemieccy dyplomaci w III Rzeszy i w RFN, Wrocław 2016. Cygański Μ., Niemcy z krajów Europy Środkowowschodniej w polityce wschodniej Republiki Federalnej Niemiec w latach 1949-1993, Opole 1994. Cygański Μ., Polityka Republiki Federalnej Niemiec wobec polskiej ludności rodzimej na Śląsku w latach 1949-1990/91, Opole 1991. Czachur W., Msza Pojednania w Krzyżowej - wyraz zgniłego kompromisu polsko-nie mieckiej polityki historycznej? [w:] Pomiędzy Jubileuszami. Polityka historyczna w pol sko-niemieckiej codzienności, red. K. Ziemer, ƒ. Andrychowicz-Skrzeba, Warszawa 2017, s. 300-315. Czepił B., Opioła W., Zróżnicowanie etniczne a jakość rządzenia w gminie: przypadek województwa opolskiego, Opole 2020. Czerwiński J., NRF - państwo przesiedleńców, Warszawa 1968. Dahl R., Demokracja i jej krytycy, Kraków 1995. Dawid, A. (red.), II wojna światowa we wspomnieniach mieszkańców Górnego Śląska, Gliwice-Opole 2014. Dawid, A. (red.). (2015). Na powojennym Górnym Śląsku. Wspomnienia o wydarze niach z lat 1945-1950. Gliwice: Dom Współpracy Polsko-Niemieckiej; Opole: Zwią zek Niemieckich Stowarzyszeń Społeczno-Kulturalnych w Polsce. Dawid, A. (red.). (2016). Nauka i praca. Gliwice: Dom Współpracy Polsko-Nie mieckiej. Opole: Związek Niemieckich Stowarzyszeń Społeczno-Kulturalnych w Polsce. de Zayas A. Μ., Anmerkungen zur Vertreibung der Deutschen aus dem Osten. Zweite überabeitete und
erweiterte Auflage, München 1987. de Zayas A. Μ., Die Anglo-Amerikaner und die Vertreibung der Deutschen, München 1981. Deutsch-polnische Beziehungen. 1939-1945-1949, red. K. Ziemer i Wł. Borodziej, Osnabrück 2000. Drogi Śląska do Polski: materiały z obchodów 75. rocznicy III Powstania Śląskiego w Opolu w 1996 roku, red. Μ. Lis, Opole 1996. Dylawerski E., Polityka wschodnia CDU/CSU (1945-1969), Warszawa 1969. Edmund Jan Osmańczyk (1913-1989). Materiały sesji naukowej zorganizowanej w pierwszą rocznicę śmierci (19 listopada 1990 r.), red. Μ. Masnyk, Opole 1993. Edmund Jan Osmańczyk. Dziennikarz ֊ publicysta - parlamentarzysta we wspomnie niach bliskich i przyjaciół, red. Μ. Masnyk i S. S. Nicieja, Opole 2004. Ganowicz E., Mniejszości narodowe i etniczne w Polsce a bezpieczeństwo państwa, „Chorzowskie Studia Polityczne 2015, nr 10, s. 165-181. Ganowicz E., Opioła W., Specyfika partyjnej rywalizacji politycznej w wyborach do samorządu terytorialnego w roku 2014 na przykładzie województwa opolskiego, „Prze-
֊271 ֊ gląd Politologiczny 2017 որ 2, s. 137-155. Ganowicz E., Rywalizacja polityczna mniejszości narodowych w wyborach samorządo wych w Polsce po roku 1989, Opole 2014. Ganowicz E., Komitety wyborcze mniejszości narodowej w wyborach samorządowych, [w:] Czy upadek demokracji? Wymiar praktyczny, Poznań 2007. Ganowicz E., Rola mniejszości niemieckiej w samorządzie lokalnym w województwie opolskim, [w:] Problemy mieszkańców. Dylematy władzy. W poszukiwaniu lokalnego partnerstwa, red. E. Nycz, Opole 2006, s. 73-89. Ganowicz E., Zasada pozytywnej dyskryminacji. Instytucjonalizacja mniejszości nie mieckiej w Polsce, [w:] Instytucjonalizacja polskiej transformacji ustrojowej, red. L. Rubisz, Toruń 2006, s. 223-232. Gańczak F., Erika Steinbach. Piękna czy bestia?, Warszawa 2008. Gniazdowski Μ., Kwestia niemiecka w stosunkach czechosłowackich w latach 19451948. W: Stosunki polsko-czesko-słowackie 1918-2005, red. J. Gmitruk, A. Stawarz, Warszawa 2006, s. 145-172. Górny Μ., Hahn H. H., Kończal K., Traba R., Wprowadzenie, [w:], Polsko-niemiec kie miejsca pamięci, t. 3: Paralele, red. R. Traba, H. H. Hahn, Warszawa 2012. Granica polsko-niemiecka na Górnym Śląsku w polityce Polski i mocarstw zachodnioeu ropejskich w 1921 roku, wybór i oprać. Μ. Masnyk, Opole 2005. Gudaszewski G., Identyfikacje etniczne w Narodowym Spisie Powszechnym Ludności i Mieszkań w 2011 roku, [w]: Mniejszości narodowe i etniczne w Polsce w świetle Naro dowego Spisu Powszechnego z 2011 roku, red. S. Łodziński, K. Warmiński i G. Guda szewski, Warszawa 2016, s. 56-120. Hahn, H. H. (2007). jak w Niemczech
pamięta się o wypędzeniu, „Borussia , nr 41. Hajduk R., Przesiedleńcy w nowym Bundestagu, Opole 1961. Heffner K., Solga В., Ewolucja procesów migracyjnych na Śląsku Opolskim w kon tekście europejskim: identyfikacja głównych tendencji na tle przemian demograficznych, Opole 2014. Hirsch H., Obcy we własnej ojczyźnie. Niemcy na Górnym Śląsku: jeszcze trzyma ich „w domu , ale jak długo?, [w:] Niemcy w Polsce. Artykuły z polskiej i niemieckiej prasy z lat 1989-2010, Gliwice-Opole 2010, s. 59-62. Holzer J., Uraz, nacjonalizm, manipulacja, Kwestia niemiecka w komunistycznej Pol sce, „Rocznik Polsko-Niemiecki , 1 (1992), s. 7-17. Hupka H., Schlesien lebt. Offene Fragen ֊ kritische Antworten, München 2006. Jałta z perspektywy półwiecza. Materiały z konferencji naukowej zorganizowanej przez Instytut Historii Uniwersytetu Opolskiego w dniach 25-26 października 1994 roku, pod red. S. S. Nicieji, Opole 1995. Jankowiak S., Sora Μ., Polityka władz polskich wobec osób ubiegających się o zgodę na wyjazd na pobyt stały z Polski do Niemiec w latach 1950-1984, [w:] W. Μ. Góralski (red.), Transfer, obywatelstwo, majątek. Trudne problemy stosunków polsko-niemieckich. Studia i dokumenty, s. 51-82, Warszawa 2005.
-272- Janusz G., Ochrona praw mniejszości narodowych w Europie, Lublin 2011. Jończy R., Migracje zarobkowe ludności autochtonicznej z województwa opolskiego: studium ekonomicznych determinant i konsekwencji, Opole 2003. Jończy R., Łukaniszyn-Domaszewska K., Wpływ ludności pochodzenia niemieckie go oraz organizacji mniejszości niemieckiej na regionalny rozwój społeczno-gospodarczy: wybrane zagadnienia (ze szczególnym uwzględnieniem województwa opolskiego), Gliwice-Opole 2014. Kaczmarek R., Polacy w Wehrmachcie, Kraków 2010. Kaczmarek R., Powstania Śląskie 1919-1920-1921 : nieznana wojna polsko-niemiecka,, Kraków 2019. Karski J., Wielkie mocarstwa wobec Polski 1919-1945. Od Wersalu do Jałty, Lublin 1998. Kiwerska J., W atmosferze wrogości (1945-1970), [w:] Polacy wobec Niemców. Z dziejów kultury politycznej Polski 1945-1989, red. A. Wolff-Powęska, Poznań 1993, s. 45-93. Kießmann Ch., Die doppelte Staatgrundung. Deutsche Geschichte 1945-1955, Bonn 1991. Kokot J., Problemy narodowościowe na Śląsku od X do XX wieku. Opole 1973. Kompleks wypędzenia, red. W. Borodziej i A. Hajnicz, Kraków 1998. Korzeniewski B., Transformacja pamięci. Przewartościowania w pamięci przeszłości a wybrane aspekty funkcjonowania dyskursu publicznego o przeszłości w Polsce po 1989 roku, Poznań 2010. Korzeniewski B., Demokratyzacja pamięci wobec przewartościowań w pamięci Pola ków po 1989 r., W: „Pamięć i Sprawiedliwość 2013, nr 12/2 (22). Korzeniewski B., 8/9 maja 1945 roku w pamięci Niemców i Polaków, „Przegląd Za chodni 2011, nr 1, s. 86. Kosmala G., Konflikt o pomniki żołnierzy niemieckich
poległych podczas I i II wojny światowej rozgrywający się w latach 1992-2004, Warszawa 2007. Kossert A., Kalte Heimat. Die Geschichte der deutschen Vertriebenen nach 1945, Mün chen 2008. Koszéi В., Między dogmatyzmem a pragmatyzmem (1971-1989), [w]: Polacy wobec Niemców. Z dziejów kultury politycznej Polski 1945-1989, red. A. Wolff-Powęska, Po znań 1993, s. 94-141. Koszéi В., Od wrogości do porozumienia: stosunki polsko-zachodnioniemieckie w latach 1949-1989, Poznań 2001. Kuczała A., Mniejszość niemiecka w życiu politycznym województwa opolskiego, „ Politeja 2014, nr 5, s. 395-410. Kurasz L, Mniejszość niemiecka na Dolnym Śląsku: studium socjologiczne, Kraków 2016. Kurcz Z., Mniejszość niemiecka w Polsce na tle innych mniejszości, Poznań 2001. Kurcz Z., Mniejszość niemiecka w Polsce, Wrocław 1995. Kurcz Z., Mniejszość niemiecka w Polsce, [w:] Mniejszość niemiecka w Polsce i Polacy w Niemczech, red. Z. Kurcz, W. Misiak, Wrocław 1994, s. 9-34. Lemańczyk Μ., Baranowski Μ., Mniejszość niemiecka w województwie opolskim jako
֊ 273 ֊ wartość dodana, Warszawa 2020. Linek В., Nacjonalizm a tożsamość narodowa w Europie Środkowo-Wschodniej w XIX i XX w., Opole-Marburg 2000. Linek B., Haubold-Stolle J., Górny Śląsk wyobrażony: wokół mitów, symboli i bohate rów dyskursów narodowych, Opole-Marburg 2005. Linek, B., Staniszewski, G. (red.)., Zwyczaje i obyczaje górnośląskie. Życie religijne, Gliwice-Opole 2014. Lis Μ., Mniejszość niemiecka na Śląsku Opolskim 1989-2014. Z bagażem przeszłości w realiach współczesności, Stowarzyszenie Instytut Śląski, Opole 2015. Lis Μ., Powstania śląskie w obchodach jubileuszu 90-lecia, Opole 2012. Lis Μ., Śląsk Opolski w warunkach transformacji ustrojowej państwa od 1989 roku, Opole 2013. Lusek, J. (red.)., Lata 80. i 90. Na Górnym Śląsku. Gliwice-Opole 2017. Łodziński S., Parlamentarny korporacjonizm - grupy interesu w niemieckim systemie politycznym, Kancelaria Sejmu., Warszawa 1994. Łodziński S., Wyrównanie czy uprzywilejowanie. Spory dotyczące projektu ustawy o ochronie mniejszości narodowych (1989-2005). Raport nr 232, Kancelaria Sejmu. Biu ro Studiów i Ekspertyz, Warszawa 2005. Łodziński S., Równość i różnica: mniejszości narodowe w porządku demokratycznym w Polsce po 1989 roku, Warszawa 2005. Madajczyk Cz., Bezwarunkowa kapitulacja mocarstw Osi: formuła i jej realizacja, [w:] „Dzieje Najnowsze: kwartalnik poświęcony historii XX wieku , 2003, nr 2, s. 55-70. Madajczyk P., Berlińska D., Polska jako państwo narodowe. Historia i pamięć, Warszawa-Opole 2008. Madajczyk P., Niemcy polscy 1944-1989, Oficyna Naukowa, Warszawa 2001. Madajczyk P., Przyłączenie Śląska
Opolskiego do Polski. 1945-1948, Warszawa 1996. Madajczyk P., Wysiedlenia i przesiedlenia popoczdamskie ludności niemieckiej z Polski, [w]: Transfer, obywatelstwo, majątek. Trudne problemy stosunków polsko-niemieckich. Studia i dokumenty, red. W. Μ. Góralski, Warszawa 2005, s. 21-48. Madajczyk P., Mniejszości narodowe w Polsce po II wojnie światowej, „Pamięć i Spra wiedliwość 2004,3/2 (6), s. 37-55. Majewski P. Μ., Niemcy sudeccy 1948-1948. Historia pewnego nacjonalizmu, War szawa 2008. Maksymowicz B., Doktryna polityczna związków przesiedleńców w Republice Fede ralnej Niemiec w latach 1945-1991, Warszawa 2005. Marczak T., Granica zachodnia w polskiej polityce zagranicznej w latach 1944-1950, Wrocław 1995. Marek, F. A., Tragedia górnośląska, Opole 1989. Masnyk Μ., Ruch polski na Śląsku Opolskim w latach 1922-1939, Opole 1989.
-274֊ Matelski D., Mniejszość niemiecka w Polsce w latach 1945-2015, [w:] Niemcy, red. L. Μ. Nijakowski, Warszawa 2016, s. 101-121. , Mazur Z., Niemiecka kultura pamięci: ciągłość i zmiana, [w:] Z. Mazur, H. Orłowski, Μ. Wagińska-Marzec (red.), Kultura zjednoczonych Niemiec. Wybrane problemy, Poznań 2013. Mazurkiewicz, Μ., Deutsche im kommunistischen Polen im Blickfeld der Bundesregie rung und deutscher Vertriebenenorganisationen, [w:] A. Dziurok, P. Madajczyk, S. Ro senbaum (Hrsg.), Die Haltung der Kommunistischen Behörden gegenüber der deutschen Bevölkerung in Polen in den jähren 1945 bis 1989. Gliwice-Opole 2015. Mazurkiewicz Μ., Kultura pamięci mniejszości niemieckiej na Górnym Śląsku - mię dzy trudną przeszłością a wyzwaniami współczesności, „Pogranicze. Polish Border lands Studies , t. 6, որ 3, s. 211-227. Mazurkiewicz Μ., Ludność Górnego Śląska w latach 1950-1989 w świetle wybranych polskich i niemieckich materiałów źródłowych (opracowanie analityczne), „Rocznik Ziem Zachodnich 2017, nr 1, s. 706-724. Mazurkiewicz Μ., Partycypacja mniejszości niemieckiej w polskim życiu publicznym po 1989 r. ֊ przypadek Śląska Opolskiego, „Rocznik Ziem Zachodnich 2017, s. 143-164. Mazurkiewicz Μ., Pogranicze wielokulturowe w wymiarze regionalnym ֊ przykład Śląska Opolskiego, w: Pogranicza kulturowe w perspektywie współczesności, pod red. P. Dejneki, A. Mikołajko Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warsza wa 2017, s. 209-225. Mazurkiewicz Μ., Regionalne uwarunkowania polityki polskiej wobec mniejszości na rodowych i etnicznych na przykładzie województwa opolskiego,
„Studia Śląskie 2016, Tom LXXVII, s. 53-74. Mazurkiewicz Μ., Spór o pamięć. Polityczne następstwa powojennych wysiedleń Niemców w pozimnowojennyćh relacjach polsko-niemieckich i czesko-niemieckich, Warszawa-Opole 2015. Mazurkiewicz Μ., Uczestnictwo mniejszości narodowych i etnicznych w polskim ży ciu politycznym po 1989 r., „Wrocławskie Studia Politologiczne , 27 (2019), s. 73-85. Mazurkiewicz Μ., Wielokulturowy Śląski Opolski ֊ perspektywa politologiczna, „Po granicze. Polish Borderlands Studies 2015, t. 3, որ 1, s. 83-101. Mazurkiewicz Μ., Wybory niekonkurencyjne w Polsce na poziomie lokalnym ֊ wstęp ne oceny, „Studia Regionalne i Lokalne 2020, nr 1, s. 97-113; https://doi.org/ 10.7366/1509499517905. Mazurkiewicz Μ., Non-competitive Elections at the Local Level and the Incumbency Advantage of Mayors - Research Experiences from Poland, Lex Localis - Journal of Local Self-Government , Vol. 19, No. 4, s. 1015 - 1041, October 2021; https://doi. org/10.4335/19.3.1015-1041(2021). Mieczkowski J., Partycypacja polityczna mniejszości narodowych i etnicznych w Pol sce. Kilka uwag z perspektywy wyborów samorządowych 2014 roku, [w]: Mniejszości w wyborach. Wybory mniejszości. Z badań nad partycypacją polityczną mniejszości naro dowych i etnicznych, J. Mieczkowski (red.), Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu
-275 Szczecińskiego, Szczecin 2017, s. 27-42. Mieczkowski J., Przemiany prasy mniejszości narodowych a rok 1989, [w:] Media a rok 1989. Obraz przemian i nowe zjawiska na rynku, red. Ł. Szurmiński, Wydawnictwo ASPRA - JR, Warszawa 2010, s. 137-147. Między lękiem a nadzieją: dziesięć lat funkcjonowania ustawy o mniejszościach narodo wych i etnicznych oraz o języku regionalnym (2005-2015), red. A. Adamczyk, A. Sakson, C. Trosiak, Poznań 2015. Miodek Μ., Niemcy. Publicystyczny obraz w „Pionierze 7„Słowie Polskim 1945-1989, Wrocław 2008. Misztal J., Weryfikacja narodowościowa na Śląsku Opolskim 1945-1950, Opole 1984. Mniejszości narodowe i etniczne w Polsce w świetle Narodowego Spisu Powszechnego z 2011 roku, S. Łodziński, K. Warmiński i G. Gudaszewski (red.), Warszawa 2016. Mniejszości narodowe w Polsce, red. Zbigniew Kurcz, Wrocław 1997. Mniejszości narodowe w Polsce. Praktyka po 1989 roku, red. Bogumiła Berdychowska. Warszawa 1998. Mniejszości w wyborach. Wybory mniejszości. Z badań nad partycypacją polityczną mniejszości narodowych i etnicznych, red. J. Mieczkowski, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2017. Münch-Heubner P. L., Bayern, Tscheche und Sudetendeusche: vom gegeneinadner zum miteinander, München 2015. Nijakowski L. Μ., Domeny symboliczne: konflikty narodowe i etniczne w wymiarze symbolicznym, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2006. Nijakowski L. Μ., Polska polityka pamięci: esej socjologiczny, Wydawnictwa Akade mickie i Profesjonalne, Warszawa 2008. Nijakowski L. Μ., Szteliga J., Informator o spornych pomnikach niemieckich na Ślą sku
Opolskim, Opole 2005. Nossol Alfons, List pasterski biskupa opolskiego na wielki post 1990 r. - Potrzeba po jednania dzisiaj, „Wiadomości Urzędowe Diecezji Opolskiej , 1990, s. 7-8. Ociepka B., Niemieccy wypędzeni - wróg czy sprzymierzeniec?, Warszawa 1999. Ociepka B., Związek Wypędzonych w systemie politycznym RFN i jego wpływ na sto sunki polsko-niemieckie 1982-1992, Wrocław 1997. Opioła W., Czepił В., O znaczeniu kategorii pogranicza we współczesnej polskiej poli tologii, „Pogranicze. Polish Borderlands Studies , 2013, որ 1, s. 58-63. Opioła W., Historyczna tożsamość pogranicza. Badanie politycznych funkcji pomników w województwie opolskim, „Studia Śląskie 2014, T. 75, s. 191-205. Orłowski, H., Sakson, A. (red.), Utracona ojczyzna. Poznań 1997. Osmańczyk E. J., Dokumenty pruskie, Warszawa 1947. Osmańczyk E. J., Sprawy Polaków, Wydanie szóste, Katowice 1982. Ożóg, K., Rzeczpospolita Pomnikowa w poszukiwaniu utraconej tożsamości, [w:] I. Boro wik, K. Leszczyńska (red.). Wokół tożsamości: teorie, wymiary, ekspresje, Kraków 2007.
-276Pamięć wypędzonych. Grass, Beneš i środkowoeuropejskie rozrachunki, wybór i opra cowanie: P. Buras i P. Μ. Majewski, Warszawa 2003. Perspektywy i zagrożenia w funkcjonowaniu prasy mniejszości narodowych i etnicznych w Polsce, [w:] Prawa mniejszości narodowych, red. T. Gardocka, J. Sobczak, Wydaw nictwo Adam Marszałek, Toruń 2010, s. 303-313. Plewko J., Mniejszości narodowe w wymiarze lokalnym, Lublin 2009. Polacy wobec Niemców. Z dziejów kultury politycznej Polski 1945-1989, pod red. A. Wolff-Powęskiej, Poznań 1993. Polacy, Ślązacy, Niemcy. Studia nad stosunkami społeczno-kulturowymi na Śląsku Opolskim, red. K. Frysztacki, Kraków 1998. Popieliński P., Mniejszość niemiecka w III Rzeczypospolitej Polskiej (1989-2019) w procesie integracji ze społeczeństwem większościowym, Warszawa 2020. Popieliński P., Mniejszość niemiecka w Polsce i społeczeństwo większościowe w okresie transformacji ֊ (nie-) toleracja i uprzedzenia, [w:] Tolerancja i poszanowanie różnorod ności warunkiem integracji społecznej, red. H. Chałupczak, I. Kurzępa, E. Pogorzała, Zamość 2014, ss. 199-217. Popieliński P., Najważniejsze sukcesy i problemy pierwszego ćwierćwiecza istnienia mniejszości niemieckiej w III Rzeczpospolitej, [w:] Stosunki polsko-niemieckie w ćwier ćwiecze od podpisania Traktatu o dobrym sąsiedztwie. Polityka ֊ historia - nauka, red. K. Gładkowski, E. Gładkowska, T. Gajowniczek, Olsztyn 2018, s. 105-118. Popiołek, K., Tragedia Śląska w czasie rewolucji husyćkiej 1419-1435. Warszawa 1947. Problem reparacji, odszkodowań i świadczeń w stosunkach polsko-niemieckich 19442004. T. 1, pod
red. W. Μ. Góralskiego, Warszawa 2004. Przełom i wyzwanie: XX lat polsko-niemieckiego Traktatu o dobrym sąsiedztwie i przy jaznej współpracy 1991-2011, pod red. W. Μ. Góralskiego, Warszawa 2011. Przeprosić za wypędzenie? O wysiedleniu Niemców po II wojnie światowej, red. K. Bachmann i J. Kranz, Kraków 1997. „Raport (2010). Raport o sytuacji mniejszości romskiej w województwie opol skim (maszynopis, niepublikowany). Opole: Opolski Urząd Wojewódzki. Rauziński R., Heffner К., Region migracyjny: wybrane aspekty demograficzne, spo łeczne i gospodarcze na przykładzie Śląska Opolskiego, Opole 2007. Recepcja Ostpolitik w RFN i w krajach bloku komunistycznego, red. J. Μ. Fiszer i J. Holzer, Warszawa 2004. Reichling G., Die deutschen Vertriebenen in Zahlen, Teil I, Umsiedler, Verschleppte, Vertriebene, Aussiedler 1940-1985, Bonn 1995. Rokita Z., Kajś. Opowieść o Górnym Śląsku, Wołowiec 2020. Rosenbaum S., Janusz G., Donath-Kasiura Z., Hassa J„ Cuber T., Bartek R., Mniej szość niemiecka w faktach i liczbach, Opole 2018. Ruchniewicz K., Polskie zabiegi o odszkodowania niemieckie w latach 1944/45-1975, Wrocław 2007. Ruchniewicz K, Warszawa ֊ Berlin - Bonn. Stosunki polityczne 1949-1958, Wrocław 2003.
֊277 - Rykała A., Mniejszości narodowe i etniczne w Polsce z perspektywy geografii politycz nej, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Socio-Oeconomica 2004, Nr 17, s. 63-110. Salzborn, S., Geteilte Erinnerung. Die deutsch-tschechischen Beziehungen und die sude tendeutsche Vergangenheit. Frankfurt nad Menem 2008. Sartori G., Teoria demokracji, Warszawa 1998. Sawczuk J., Od status quo do planu Kohla: geneza zjednoczenia Niemiec w świetle opu blikowanych dokumentów Urzędu Kanclerskiego (1989 r.), Opole 2005. Schumpeter J., Kapitalizm. Socjalizm. Demokracja, Warszawa 1995. Schwarz Μ., Funktionäre mit Vergangenheit: Das Gründungspräsidium des Bun desverbandes der Vertriebenen und das „Dritte Reich , Berlin/Boston : De Gruyter - De Gruyter Oldenbourg 2013. Simonides D., Wielokulturowość Śląska - model europejski, [w:] Wielokulturowość na Śląsku Opolskim, Litwie, Białorusi i Ukrainie, red. T. Smolińska, Opole 2009, s. 55-68. Skobelski R., Polityka PRL wobec państw socjalistycznych 1956-1970. Współpraca napięcia - konflikty, Wrocław 2010. Skubiszewski K., Wysiedlenie Niemców po II wojnie światowej, Warszawa 1968; Sołdra-Gwiżdż T„ Między rzeczywistością lokalną i regionalną: wybrane instytucje społeczne Śląska Opolskiego, Opole 1997. Sołdra-Gwiżdż, T., Socjologia wobec Śląska -jedność czy wielość, Wydawnictwo In stytut Śląski, Opole 2010. Społeczeństwo Śląska Opolskiego 1945-2011-2035: aspekty społeczne, demograficzne i rynku pracy: II Kongres Demograficzny w Polsce, pod red. R. Rauzińskiego, T. Sołdry-Gwiżdż, Opole 2012. Stickler Μ., „Ostdeutsch heißt
Gesamtdeutsch . Organisation, Selbstverständnis und heimapolitische Zielsetzungen der deutschen Vertriebenenverbände, Düsseldorf 2003. Stolarczyk Μ., Zbieżność i różnice interesów w stosunkach polsko-niemieckich w latach 1989-2009, Katowice 2010. Stomma, S., Czy fatalizm wrogości? Refleksje o stosunkach polsko-niemieckich 18711933. Kraków 1980. Sula D., Działalność przesiedleńczo-repatriacyjna Państwowego Urzędu Repatriacyjne go w latach 1944-1951, Lublin 2002. Sułek ƒ., Traktat Graniczny RP ֊ RFN z 14 listopada 1990 roku jako ostateczne zamknięcie polsko-niemieckiego sporu o granicę po II wojnie światowej: (ze wspo mnień głównego negocjatora po 25 latach), „Niepodległość i Pamięć , 24 (2017), nr 1, s. 103-127. Szczepański A., Aktywność społeczno-polityczna mniejszości niemieckiej na Śląsku Opolskim po 1989 roku, Toruń 2013. Szczepański M. S., Śliz A., Kim jestem? Identyfikacje i tożsamości społeczne: przypa dek Górnego Śląska, „Nauka 2018, nr 1, s. 129-142. Szczygielski K., Etniczny kontekst procesów demograficznych i społecznych, ze szcze-
֊278֊ gólnym uwzględnieniem województwa opolskiego, „Śląsk Opolski 2004, nr 4, s. 63-72; Szczygielski K., Geografia mniejszości narodowych i etnicznych w Polsce: ujęcie ilo ściowe, Opole 2006. Szczygielski K., Mniejszości narodowe i etniczne w województwie opolskim a język niepolski: (w świetle ustaleń Narodowego Spisu Powszechnego 2002 r.), Śląsk Opolski 2005, R. 15, nr 3, s 5-12. Szczygielski K.: Opinia w sprawie metodologii badań spisowych w aspekcie etnicznym, w: Mniejszości narodowe i etniczne w Polsce w świetle Narodowego Spisu Powszechne go z 2011 roku, pod red. S. Łodzińskiego, K. Warmińskiego i G. Gudaszewskiego, Warszawa 2016, s. 173. Szczygielski, K. Wybrane aspekty dyskusji o mniejszości etnicznej - ludności śląskiej (wyciągi oparte o istniejące autorskie opracowania, maszynopis, niepublikowany). Szczygielski K., Rauziński R., Śląska ludność rodzima w strukturze demograficznej i społecznej Śląska Opolskiego wczoraj i dziś, Opole 2008. Szpociński, A. (2008). Miejsca pamięci (lieux de mémoire). „Teksty Drugie , nr 4. Śliz A., Szczepański Μ. S., Wielokulturowość współczesna : terminy, idee, teorie i ak torzy, „ Górnośląskie Studia Socjologiczne 2015, t. 6, s. 13-27. Śliz, A. Wielokulturowość: stygmat współczesnego świata?: próba analizy socjologicz nej, Opole 2017. Śmiełowska Μ., Obecności etniczne i narodowe na Śląsku Opolskim. Procesy kształto wania tożsamości i relacji międzygrupowych, Opole 1999. Świercz, Μ., Rzesza Opolska. Na Opolszczyźnie stoją pomniki, które byłyby zakazane w Niemczech. „Wprost , 2003, nr 6. Ther Ph., Deutsche und polnische
Vertriebene. Gesellschaft und Vertriebenenpolitik in der SBZ/DDR und in Polen 1945-1956, Göttingen 1998. Tokarz К., Mniejszość niemiecka w Polsce w prasie RFN w latach 1989-1997, [w:] Węzłowe problemy Niemiec XX-XXI wieku, red. K. Fiedor i Μ. S. Wolańskiego, Acta Universitatis Wratislaviensis No 2340, Niemcoznawstwo 11, Wrocław 2002, s. 153-168. Tomaszewski J., Mniejszości narodowe w Polsce w XX wieku, Warszawa 1991. Transfer, obywatelstwo, majątek. Trudne problemy stosunków polsko-niemieckich. Stu dia i dokumenty, pod red. W. Μ. Góralskiego, Warszawa 2005. Transfer, obywatelstwo, majątek. Trudne problemy stosunków polsko-niemieckich. Stu dia i dokumenty, red. Witold Μ. Góralski, Warszawa 2005. Trzcielińska-Polus A., Ewolucja roli mniejszości niemieckiej w Polsce oraz Polonii w Niemczech w stosunkach polsko-niemieckich pod koniec XX i na początku XXI w., „Krakowskie Studia Międzynarodowe 2016, nr 2, s. 23-41. Trzcielińska-Polus A., Mniejszość niemiecka w Polsce. Implementacja art. art. 20-22 Traktatu o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy z 1991 r., [w:] Przełom i wyzwanie. XX lat polsko-niemieckiego Traktatu o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy 19912011, W.M. Góralski (red.), Warszawa 2011, s. 370-392.
-П9Trzcielińska-Polus А., Udział mniejszości niemieckiej w życiu politycznym, [w:] L. Μ. Nijakowski (red.), Niemcy, Warszawa 2016, s. 101-121. Trzcielińska-Polus A.z „Wysiedleńcy z Polski w Republice Federalnej Niemiec w la tach 1980-1990, Opole 1997. Urban Rudolf, Początki zawsze są trudne. Historia powstania TSKN na Śląsku Opol skim, [w:] 20 lat TSKN na Śląsku Opolskim, red. R. Urban, Z. Donath-Kasiura, Opole 2009, s. 11-26. Urban T., Deutsche in Polen. Geschichte und Gegenwart einer Minderheit, München 2000. Urban T., Niemcy w Polsce. Historia mniejszości w XX wieku, Opole 1994. Utracona ojczyzna, red. H. Orłowski i A. Sakson, Poznań 1997. Uwagi i propozycje w związku z VIII rundą rozmów pełnomocników szefów rządów PRL i RFN, Μ. Pszona i H. Teltschika (14-16.09.1989), [w:] Polska wobec zjednoczenia Niemiec 1989-1991. Dokumenty dyplomatyczne, red. Wł. Borodziej, Warszawa 2006, s. 109-112. Wambach Μ. Μ., Verbändestaat und Parteienoligopol. Macht und Ohnmacht der Vertriebenenverbände, Stuttgart 1971. Weger T., „Volkstumskampf ohne Ende? Sudetendeutsche Organisationen 1945-1955, Frankfurt/Main 2008. Winkler H. A., Długa droga na Zachód. Dzieje Niemiec 1933-1990. Tom II, Acta Universitatis Wratislaviensis No 2928, Wrocław 2007. Wojtaszczyk Μ., Mniejszości narodowe i etniczne w badaniach z zakresu geografii wy borczej - nieistotny czynnik czy ważna determinanta przestrzennego zróżnicowania za chowań wyborczych w Polsce?, „Prace i Studia Geograficzne , 54 (2014), s. 189-210. Zaremba Μ., Wielka trwoga. Polska 1944-1947: ludowa reakcja na kryzys, Kraków 2012. Ziemie
Odzyskane 1945 2005. Ziemie Zachodnie i Północne 60 lat w granicach państwa polskiego, pod red. A. Saksona, Poznań 2006. Zuba К., Komitety obywatelskie na Śląsku Opolskim (1989-1991), Opole 2000. ŹRÓDŁA INTERNETOWE „Zmierzał do wywołania u odbiorców lęku . RPO chce śledztwa w sprawie spotu PiS, https://www.tvn24.pl/wiadomosci-z-kraju,3/spot-pis-o-uchodzcach-rpo֊chce -śledztwa,8788O6.html. 2 listopada 1989 ֊ wspomnienie Mszy Pojednania Polaków i Niemców, https://nto. pl/12-listopada-1989֊wspomnienie-mszy-pojednania-polakow-i-niemcow/ ar/4133861. Becker Μ., Dudek T., E U-Postenfür polnische Parteigünstlinge, http://www.spiegel. de/politik/ausland/eu-posten-fuer-verwandte-von-pis-parteigroessen-a-1241277. html. Brudziński o mniejszości niemieckiej: Kaczyński mówi to, co myślą setki tysięcy Po laków, https://www.tvn24.pl/wiadomosci-z-kraju,3/brudzinski-o-mniejszosci-nie-
֊280֊ mieckiej-kaczynski-mowi-to-co-mysla-setki-tysiecy-polakow,293614.html. By żyło się lepiej. Wszystkim! Program wyborczy Platformy Obywatelskiej 2007; Następny krok. Razem. Program Platformy Obywatelskiej 2011. Materiały dostęp ne na stronie: https://www.platforma.org/dokumenty/uchwaly-zarzadu-krajowego/. Chołodowski Μ., Pogrom mniejszości. Urzędnicy MSWiA podzielili dotacje według swego uznania, http://bialystok.wyborcza.p1/bialystok/l,35241,21168189,pogrom -mniejszosci-urzednicy-mswia-podzielili-dotacje-wedlug.html, (1.12.2018) Dbamy o Polskę, dbamy o Polaków. Materiał informacyjny PiS 2007; http://pis. org.pl/dokumenty. Gdula Μ., Dobra zmiana w Miastku. Neoautorytaryzm w polskiej polityce z perspekty wy małego miasta http://krytykapolityczna.p1/file/sites/4/2017/10/Dobra-zmiana-w -Miastku.pdf. http://archiv.ekd.de. http://autonomia.p1/n/marsz-na-zgode-2015-relacja , 31.01.2018; strona interneto wa Ruchu Autonomii Śląska. http://encyklopedia.pwn.pl - strona internetowa Encyklopedii PWN. http://haus.pl - strona internetowa Domu Współpracy Polsko-Niemieckiej. http://isap.sejm.gov.pl - Internetowy System Aktów Prawnych. http://mniejszosci.narodowe.mac.gov.pl ֊ serwis internetowy Mniejszości Narodowych i Etnicznych, prowadzony przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji. http://mniejszosci.narodowe.mac.gov.pl - strona internetowa Ministerstwa Ad ministracji i Cyfryzacji, poświęcona mniejszościom narodowym i etnicznym. http://mniejszosci.narodowe.mswia.gov.pl - strona internetowa Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, serwis nt. mniejszości
narodowych i etnicz nych w Polsce. http://mniejszosci.narodowe.mswia.gov.pl/ - serwis internetowy mniejszości narodowych i etnicznych w Polsce prowadzony przez Ministerstwo Spraw We wnętrznych i Administraqi. http://orka.sejm.gov.pl/Sejm7.nsf/ - strona internetowa Sejmu RP (proces legi slacyjny VII kadencji). http://parlament2015.pkw.gov.pl - strona internetowa Państwowej Komisji Wy borczej, poświęcona wyborom parlamentarnych z 25 października 2015 r. http://pis.org.pl/ - serwis internetowy Prawa i Sprawiedliwości. http://prawo.sejm.gov.pl - strona internetowa Sejmu RP. http://radio.opole.pl - strona internetowa Radia Opole. http://rpo.opolskie.pl ֊ strona internetowa Regionalnego Programu Operacyjne go Województwa Opolskiego. http://samorzad2014.pkw.gov.pl - strona internetowa Państwowej Komisji Wy borczej, poświęcona wyborom samorządowym z 16 listopada 2015 r.
֊281 ֊ http://skgd.pl - strona internetowa Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Niem ców na Śląsku Opolskim. http://skgd.pl/ - serwis internetowy Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Niemców na Śląsku Opolskim. http://skgd.pl/ - strona internetowa Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Niemców na Śląsku Opolskim. http://ssd.opolskie.pl ֊ strona internetowa Programu Specjalnej Strefy Operacyj nej dla województwa opolskiego. http://stat.gov.pl/spisy-powszechne/narodowe-spisy-powszechne/narodowy -spis-powszechny-2002/wyniki-narodowego-spisu-powszechnego-2002-narodowosci-oraz-jezyka/ (1.12.2018) - serwis Głównego Urzędu Statystycznego nt. Na rodowego Spisu Powszechnego z 2011 r. http://stat.gov.pl/spisy-powszechne/nsp-2011/nsp-2011-wyniki/struktura-narodowo -etniczna-jezykowa-i-wyznaniowa-ludnosci-polski-nsp-2011,22,1.html (1.12.2018) - ser wis Głównego Urzędu Statystycznego nt. Narodowego Spisu Powszechnego z 2011 r. http://tukej.pl/ - strona internetowa Ruchu Autonomii Śląska. http://vdg.pl ֊ strona internetowa Związku Niemieckich Stowarzyszeń Społecz no-Kulturalnych w Polsce. http://www.bwbs.de. http://www.deportacje45.pl, 31.01.2018; strona internetowa Centrum Dokumentaq i Deportaci Górnoślązaków do ZSRR w 1945 roku. http://www.diagnoza.com - strona internetowa projektu Diagnoza Społeczna. http://www.haus.pl/aktualnosci-963.html , 31.01.2018; strona internetowa Domu Współpracy Polsko-Niemieckiej. http://www.mszapojednania.pl - strona internetowa poświęcona Mszy Pojedna nia z 12 listopada 1989 r. http://www.sejm.gov.pl - strona internetowa Sejmu RP. http://www.sejm.gov.pl/ -
serwis internetowy Sejmu RP. http://www.swanna.com.pl; ֊ strona internetowa Sanktuarium św. Anny na Gó rze św. Anny. http.7/www.traktaty.msz.gov.pl; - strona internetowa Ministerstwa Spraw Za granicznych RP, poświęcona traktatom, które zawierała Polska z innymi krajami. http.7/www.tskn.vdg.pl/artykuy-prasowe/233-pismo-w-sprawie-gory-w-anny, 31.01.2018;! strona internetowa Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Niemców na Śląsku Opolskim. https://cie.men.gov.pl ֊ strona internetowa Systemu Informacji Oświatowej, prowadzona przez Ministerstwo Edukacji Narodowej. https://cie.men.gov.pl/sio-strona-glowna/dane-statystyczne/uczniowie-dane -statystyczne/ - serwis interentowy Systemu Informacji Oświatowej. https://parlament2015.pkw.gov.pl/349_wyniki_sejm - serwis Państwowej Komi sji Wyborczej nt. wyborów parlamentarnych 2015 r.
-282- https://stat.gov.pl/ - strona internetowa Głównego Urzędu Statystycznego. https://www.100-jahre-erster-weltkrieg.eu/nc/home.html , 31.01.2018; strona in ternetowa Niemieckiego Ludowego Związku Opieki nad Grobami Wojennymi (Volksbund Deutsche Kriegsgräberfürsorge e.V.), poświęcona 100. rocznicy wy buchu I wojny światowej. https://wybory2018.pkw.gov.pl - strona internetowa Państwowej Komisji Wy borczej nt. wyborów samorządowych z 2018 r. ГѴ Rzeczpospolita. Sprawiedliwość dla wszystkich. Program Prawa i Sprawie dliwości 2005; http://pis.org.pl/dokumenty. Janicki Μ., Władyka W., Jak PiS wykorzystuje w swoich rządach politykę historyczną. Historia na usługach, https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/kraj/1728102, 1,jak -pis-wykorzystuje-w-swoich-rzadach-polityke-historyczna.read. Kaczyński: Naród to pojęcie kwestionowane z bardzo różnych punktów widzenia, https://www. wprost.pl/kraj/10173865/kaczynski-narod-to-pojecie-kwestionowane -z-bardzo-roznych-punktow-widzenia.html. Kośmiński P., Jak PiS zmienił tworzenie prawa? Rekordowe tempo, omijanie konsul tacji..., Gazeta Wyborcza (wydanie internetowe) z 3.02.2017. r., http://wyborcza. pl/7,75398,21328265, jak-pis-zmienil-tworzenie-prawa-rekordowe-tempo-omijanie -konsultacji.html. Lastenausgleich, https://www.badv .bund.de/DE/Lastenausgleich/HistorieLastenausgleich/Gesetzgebung/start.html;jsessionid=CACDC8F40CB38C305EDDF9B9E28F69FA.live4462#docl25894bodyTextl. Monteskiusz, O duchu praw, https://wolnelektury.pl/media/book/pdf/o-duchu-praw.pdf . Nowoczesna, solidarna, bezpieczna Polska. Program Prawa i Sprawiedliwości,
Kraków 2009; http://pis.org.pl/dokumenty. Nowoczesna, solidarna, bezpieczna Polska. Program Prawa i Sprawiedliwości, Warszawa 2011; http://pis.org.pl/dokumenty. Nowoczesna. Solidarna. Bezpieczna Polska. Program Prawa i Sprawiedliwości, Kraków 2009, s. 7, http://old.pis.org.pl/unit.php?o=partia p=docs iddoc=148 . Ofiary Tragedii Górnośląskiej upamiętnione, 2016, http://vdg.pl/pl/article/3369-ofiary-tragedii-gornoslaskiej-upamietnione . Oltmer J., Zugehörig, aber unerwünscht: deutsche Flüchtlinge und Vertriebene nach dem Zweiten Weltkrieg, http://politeknik.de/p6117/. Oltmer J., Zwangswanderungen nach dem Zweiten Weltkrieg, http://www.bpb.de/ gesellschaft/migration/dossier-migration/56359/nach-dem-2-weltkrieg. PAP, Czarny protest. Manifestacje w wielu miastach w Polsce. Ile osób wzięło udział w de monstracjach?, https://wiadomosci.wp.pl/czarny-protest-manifestacje-w-wielu-miastach-w-polsce-ile-osob-wzielo-udzial-w-demonstraqach-6043943038128769a . PAP, Prezydent zawetował nowelę ustawy o mniejszościach narodowych. „Źle się sta ło ,, https://www.tvn24.pl/wiadomosci-z-kraju, 3/ustawa-o-mniejszosciach-narodowych-i-etnicznych-weto-prezydenta,589513.html.
- 283 - pkw.gov.pl - strona internetowa Państwowej Komisji Wyborczej. Pohl J., Jetzt sind auch die Ortsschilder zweisprachig, https://www.shz.de/regionales/schleswig-holstein/panorama/jetzt-sind-auch-die-ortsschilder-zweisprachig -id465076.html. Polska przyszłości. Program Platformy Obywatelskiej 2015. Powszechny Sumaryczny Spis Ludności z 14 II. 1946 r., Główny Urząd Staty styczny, Warszawa 1947, s. XVI. http://statlibr.stat.gov.pl/exlibris/aleph/a22_l/ apache_media/473MVL6RCNlX85KD5XQ2KTRRQRC36L.pdf. Przywróćmy normalność. Godne życie, sprawiedliwa i normalna Polska Program Sojuszu Lewicy Demokratycznej, Warszawa 2017. Materiał dostępny na stronie: https://sld. org.pl/images/dokumenty/SLD_program_Przywrocimy_Normalnosc.pdf. Redakqa, Jarosław Kaczyński chce skłócić Opolszczyznę, https://nto.pl/jaroslaw-kaczynski-chce-sklócic-opolszczyzne/ar/4536313. Safjan Μ., Pozycja mniejszości w Polsce w świetle orzecznictwa Trybunału KonstI/tucy/nego,https://trybunal.gov.pl/fileadmin/content/dokumenty/wystąpięnia/1998_2006/20031003.pdf . Skórzyński K., Dziesiątki tysięcy ludzi na ulicach w całej Polsce. Protesty w obronie demokracji i przeciwko działaniom PiS, https://fakty.tvn24.pl/ogladaj-online,60/w-calej-polsce-protesty-w-obronie-demokracji-i-przeciwko-dzialaniu-pis,602461.html . Stickler Μ., Sudetendeutsche Landsmannschaft, https://www.historisches-lexikon -bayerns.de/Lexikon/Sudetendeutsche_Landsmannschaft. Sudak L, Kaczyński o przyjęciu uchodźców: Radykalnie obniżyłby się poziom bez pieczeństwa. MuSielibyśmy użyć represji, http://wyborcza.p1/7,75398,21845752,kaczynski-o-
uchodzcach-nazwaliby-nas-nazistami-zobaczcie-na.html. Świderski, K., Józef Kotys dystansuje się od poglądów Norberta Rascha na temat po wstań śląskich, „NTO - Nowa Trybuna Opolska , 20.07.2010: http://www.nto.pl/ wiadomosci/opolskie/art/4157631,jozef-kotys-dystansuje-sie-od-pogladow-norberta-rascha-na-temat-powstan-slaskich,id,t.html. Wszystkie protesty najednej mapie. W obronie sądów spotkaliśmy się w ponad 250 miasíac/í,http://biqdata.wyborcza.p1/biqdata/7, 159116,22176137, wszystkie-protesty -na-jednej-mapie-w-obronie-sadow-spotkalismy.html. www.bundestag.de. www.isap.gov.pl - Internetowy System Akt Prawnych. www.pkw.gov.pl - strona internetowa Państwowej Komisji Wyborczej. www.repozytorium.uni.wroc.pl. www.spiegel.de. www.stat.gov.pl - strona internetowa Głównego Urzędu Statystycznego. www.youtube.com. www.zajezdnia.org. Zdrowia. Praca. Rodzina. Program Prawa i Sprawiedliwości 2014; http://pis.org. pl/dokumenty.
- 285 - INDEKS OSOBOWY A Adenauer Konrad 24, 25, 38-40, 78-80 В Barska Anna 109 Berlińska Danuta 106,107,145,195,197, 205 Bingen Dieter 29 Bismarck Herbert von 67 Brandt Willy 26, 27, 31,43, 44, 46, 51, 59, 81 Braun Grzegorz 244 Buras Piotr 50 C Całka Jan 155 Cygański Mirosław 192 Czaja Herbert 43, 68, 82 Czepił Bartosz 107 D Down Anthony 116 F Fryderyk Wilhelm III 96 G Galla Ryszard 138,197, 214, 231, 256
֊286֊ Ganowicz Ewa 107,209,247 Gańczak Filip 50 Gierek Edward 26, 27 Gołka Marian 108 Gorbaczow Michaił 28,151,152 Grażyński Michał 35 H Halbwachs Maurice 94 Hallstein Walter 78, 81 Heffner Krystian 106 J Janusz Grzegorz 107, 206, 248 Jaruzelski Wojciech 28,29 Jończy Romuald 107 К Kaczyński Jarosław 246, 259 Kather Linus 63, 64 Keudel Walther von 67 Kiwerska Joanna 51 Kobiałko Kazimierz 155 Kohl Helmut 31, 83,125,154,155,158,160,187,188,191,192, 208 Kokot Józef 91 Korzeniewski Bartosz 92 Koszéi Bogdan 51 Kroll Henryk 109, 113,135,136, 156,160,194,197, 210, 231
-ЖЈ֊ Kukiz Paweł 245 Kurcz Zbigniew 189 L Lis Michał 187,189, 205,248 Lodgman Rudolph von Auen 64, 67 Lukaschek Hans 67 Ł Łodziński Sławomir 107, 206, 250 Μ Madajczyk Piotr 23 Majewski Piotr Μ. 50 Matelski Dariusz 28 Mazowiecki Tadeusz 125,154,158,159,161, 187, 188,191, 208 Mieczkowski Janusz 248 Mieszko 191 N Nijakowski Lech Μ. 107, 206 Nora Pierre 94 Nossol Alfons 157 O Ociepka Beata 50 Opioła Wojciech 107 Osmańczyk Edmund Jan 113,135,154,156,194, 210
֊288֊ P Petru Ryszard 244 R Rauziński Robert 106 Reichling Gerhard 23 Rokita Zbigniew 9 Ruchniewicz Krzysztof 50 Rybak Tadeusz 155,188 Rybicki Piotr 170 S Schiller Friedrich 78 Schmidt Harald 31 Simonides Dorota 113,135,156,160,167,177,194, 210 Solga Brygida 106 Sołdra-Gwiżdż Teresa 106,170 Stickler Matthias 62, 66 Stolarczyk Mieczysław 50 Stonoga Zbigniew 244 Schütz Hans 67 Szczepański Andrzej 205 Szczepański Marek S. 248 Szczygielski Kazimierz 106,133, 248 Szydło Beata 246 Ś Śliz Anna 248
֊ 289֊ T Trosiak Cezary Trzcielińska Polus Aleksandra 24,107, 248 W Waigel Theo 84 Wasiuta Olga (Vasyuta Olha) 108 Weger Tobias 62 V Vries Axel de 67 Z Zaremba Marcin 75
֊291 ֊ INDEKS MIEJSCOWY A Austria 253 В Bałkany 85 Bawaria 60, 62, 64, 75, 76 Berlin 20, 37,40, 61 Biała 111,113,134,171,199, 229, 235, 236, 239 Białoruś 208,259 Bierawa 112,133,137,171,174 Bierdzany 177, 232 Bizonia, zob. Niemcy Bonn 25, 28, 31, 32, 39-41,43,45, 46,128,192 Brandenburgia 44,46,59, 67 Brzeg 171, 227, 235 C Chrząstowice 111,118,133,171,174, 214, 235, 236 Cisek 111,133,134,171,199, 229, 235, 239 Czechosłowacja (Czeska i Słowacka Republika Federacyjna) 24, 40, 51, 56, 58, 62, 64, 68,185, 208 Czechy 62, 72, 85 Czyże 213 D Dania 253 Dąbrowa 133,171, 239
-292- Diecezja opolska 188,190 Dobrodzień 112,133,171,174, 235,236 Dobrzeń Wielki 133,171,174, 235,236 Dolna Saksonia 59 Donbas 100 E Europa 9,22, 32, 34, 36, 37, 39, 43,44,46,49, 50,52, 53. 60, 68, 69, 71, 73, 74, 76, 77, 79, 81, 82, 84, 92,149,185,186,191 Europa Środkowo - Wschodnia 19,21,52,53, 56, 58, 92,100,143,150,185 F Franga 52, 75, 253 G Gliwice 213 Głogówek 112,133,134, 172,199, 229,235, 236, 254 Głubczyce 171, 227,231, 235 Gogolin 117,133,137,171,174, 235 Gorzów Śląski 133,171, 239 H Hajnówka 213, 255 I Izbicko 111, 133, 171, 235, 236, 239 J Jemielnica 112, 133,134, 171, 198,199,229,234-236, 239, 254
֊293 ֊ Jędrynia 224 К Kartuzy 255 Kędzierzyn ֊ Koźle 10,111,112,133,171,177,227, 228, 235, 253 Kluczbork 10,111,133,157,171, 228, 238, 239 Koblenqa 12,20, 37, 39,40 Kolonowskie 111,133,134,171,199, 229, 235, 236, 239 Komprachcice 111,133,140,171, 235, 236, 254 Kraj Saary 52 Kraj Sudecki (Sudetenland) 61, 62, 66 Krapkowice 10,111,133,137,161,171, 228, 239 Kreml 68 Kresy Wschodnie 74 Krzyżowa 125,154,187 L Lasowice Wielkie 111,133,134,171,174,199, 229, 235, 236, 239, 254 Leśnica 111,118,133,134,141,161,171,199,214,229,235,236,239 Ligota Turawska 177, 232 Litwa 208, 259 Lubliniec 213, 222 Lubrza 239 Luzino 251 Ł Łambinowice 99,101, 228 Łubniany 111,133,171,174, 235
֊294֊ M Mazury 73, 91,160,208 Monte Cassino 35 Morawy 62 Murów 111, 133,134,171,174,199,229, 235, 236 N Niemcy (III Rzesza, Bizonia, Niemcy Zachodnie, Republika Bońska, Republika Federaba Niemiec, RFN) 9,10,19-23, 25-32,34-39, 40-66, 68, 70, 71, 73-84, 85,93, 98, 99,101-103,127-131,150-152, 154, 155,158,160,161,165,168,188,190-192, 197, 207,208, 253, 259,265 Niemiecka Republika Demokratyczna (NRD) 23, 24, 30, 51, 52,127,150,207 Nysa 171,177, 227, 228, 231 Nysa Łużycka 30, 31, 39,41,43, 53,58, 71, 73, 77, 79, 81, 85,125,191 O Odra 30, 31,39, 41,43,53, 58, 68, 71, 73, 77, 81, 84, 88,125,191 Olesno 111,133,171 Opole 10, 72, 91,111,133,160,171,190,198,199, 227, 228, 231,234,239, 253,254 Opolszczyzna, zob. Śląsk Opolski Ozimek 133,171 P Pawłowiczki 131,140,171, 235, 239, 253 Poczdam 72, 78 Pokój 228, 239 Polska (Polska Republika Ludowa, Polska Ludowa, Rzeczpospolita Polska, PRL) 9-11,19-49, 51, 52, 56-58, 68, 70-75, 78, 79, 82-85, 91-93, 95-97,100,108,109,118, 123,127-132,148-152,154-156,169,171,172,180,181,185-191,195, 208,222, 223, 227, 261, 263, 264, 266
-295 Polska Cerekiew 112,133,134,171,174,199, 229, 235, 239 Pomorze 44,46, 65, 67, 73, 91, 101 Popielów 133,134,140,171,199,229, 235, 253 Prószków 111,133,134,171,174,199, 229, 235, 236, 239 Prudnik 10,111,112,133,157, 227, 235, 239 Prusy 74, 96 Prusy Wschodnie 40,44, 65, 67, 75 Prusy Zachodnie 66, 75,149 R Racibórz 213 Radziecka strefa okupacyjna Niemiec 52, 55, 57, 58, 63, 64, 75 Radzionków 100 Radłów 111,133,134,171,199, 229, 235, 236 Raszowa 234 Reńska Wieś 111,133,134,171,174,199, 229, 235, 236 Republika Federalna Niemiec (RFN) zob. Niemcy Republika Bońska, zob. Niemcy Rozmierz 224 S Skałągi 238 Sejny 213, 255 Strzelce Opolskie 10,111,133,171,198, 227, 228, 239, Strzeleczki 111,133,134,171,199, 229, 235, 236 Sudetenland, zob. Kraj Sudecki Sudety 64
֊296֊ Ś Śląsk 12, 34, 35, 37, 39,40,42,43,45, 67, 73, 91-95, 98, 99,102,103,131,145,149, 151,152,168-170,172,179,182,187,189,194,197,198, 202, 263 Śląsk Dolny 38 187,232 Śląsk Górny 9,10,12,13, 29,34-36, 38, 40, 44-47, 91, 94-102,109,127,130,160,167170,179,180,182,187,208, 263, 264 Śląsk Opolski (Opolszczyzna) 10,13, 98,103,106,108-110,113,115,119,121-123, 130,133,135,143,147,150-152,155-157,159,160,162,167-170,176,179,182,185188,190,195,196,199,202,205, 222, 227,231, 248, 249 Świerczów 239 Świętochłowice 99 T Tarnów Opolski 112,133,134,135,152,171,199, 224, 229, 235, 236 Trydent - Górna Adyga 202 Turawa 112,133,134,171,188,229,232,235 U Ujazd 111,133,134,171,199,235, 236 Ukraina 208, 259, 264 W Walce 111,118,133,134,141,161,171,198,199, 214,229, 234-236, 239 Wałbrzych 38,128,149 Warmątowice 224 Warmia 73, 91,101,160, 208 Warszawa 12, 28, 31, 39, 40, 43,46,128,154,192 Warta 66, 75 Wejherowo 255 Węgry 253 Bayerische Staat®bibnothek München
-297Wisła 66, 75 Władysławowo 251 Włochy 35, 202 Wojewóztwo małopolskie 224 Województwo podlaskie 224 Województwo pomorskie 224 Województwo opolskie 9-11,13,14,100,105-107,110-113,116,117,120-123,125127,129-132,134138,140,141,152, 161,167-174,176-179,182,187,189,193,195204,210,211,213-215,221-224, 227-237, 239, 241, 243, 251-255, 264, 265 Województwo śląskie 100, 213, 222, 224 Województwo warmińsko mazurskie 10 Wołczyn 238,239 Wrocław 232 Z Zachodnie i Północne Ziemie 12, 71, 72, 77, 80, 82-84 Zachodnie strefy okupacyjne Niemiec (amerykańska, brytyjska, francuska) 49, 52, 55-59, 62-65, 75 Zakrzów Turawski 177,232 Zawadzkie 133,171, 239 Zdzieszowice 133,137,171 Zębowice 111,133,134,171,199, 229, 235,236, 239 Ziemia lubuska 46, 91 Ziemie Odzyskane 73, 91 Związek Radziecki (Związek Sowiecki, ZSRR) 51, 52, 68, 70, 99,100,150,152
|
| adam_txt |
SPIS TREŚCI Wykaz skrótów Wstęp 7 9 Rozdział 1. ŚLĄSK JAKO POLSKO-NIEMIECKIE POGRANICZE: WYMIAR SPOŁECZNY, TOŻSAMOŚCIOWY I POLITYCZNY 1.1 Niemcy w komunistycznej Polsce w optyce rządu federalnego i niemieckich organizaqi wysiedlonych 1.2 Ludność Górnego Śląska w latach 1950-1989 w świetle wybranych polskich i niemieckich materiałów źródłowych 1.3 Geneza ruchu ziomkowskiego w NiemczechZachodnich (1947-1949) a źródła rewizjonizmu zachodnioniemieckiego 1.4 Polskie Ziemie Zachodnie i Północne w optyce organizacji niemieckich wysiedlonych i partii politycznych do 1989 roku 19 33 49 71 Rozdział 2. MNIEJSZOŚĆ NIEMIECKA NA ŚLĄSKU: TOŻSAMOŚĆ, PAMIĘĆ, WIELOKULTUROWOŚĆ 2.1 Kultura pamięci mniejszości niemieckiej na Górnym Śląsku - między trudną przeszłością a wyzwaniami współczesności 2.2 Opolska różnorodność - praktyczny wymiar wielokulturowości regionu na przykładzie województwa opolskiego 2.3 . Mniejszość niemiecka w województwie opolskim (1989-2019) 2.4 Mniejszość niemiecka w Polsce w proces transformacji systemowej - założenia i wstępne wyniki badań 91 105 125 143 Rozdział 3. MNIEJSZOŚĆ NIEMIECKA JAKO AKTOR POLITYCZNY W DEMOKRATYCZNEJ POLSCE 3.1 Wielokulturowy Śląski Opolski - perspektywa politologiczna 167 3.2 Partycypacja mniejszości niemieckiej w polskim życiu publicznym po 1989 r. - przypadek Śląska Opolskiego 185
3.3 Uczestnictwo mniejszości narodowych i etnicznych w polskim życiu politycznym po 1989 r. 205 Rozdział 4. POLITYKA PAŃSTWA POLSKIEGO WOBEC MNIEJSZOŚCI NARODOWEJ 4.1 Regionalne uwarunkowania polityki polskiej wobec mniejszości narodowych i etnicznych na przykładzie województwa opolskiego 4.2 Ochrona praw mniejszości Narodowych i etnicznych na tle zmian politycznych w Polsce - przyczynek do dyskusji 221 243 ZAKOŃCZENIE 263 Bibliografia 267 Indeks osobowy Indeks miejscowy 285 291
֊267֊ Bibliografia ŹRÓDŁAIDOKUMENTY Archiwum Państwowe w Opolu (zespoły): Towarzystwo Rozwoju Ziem Zachodnich, Zarząd Wojewódzki w Opolu Archiwum Ministerstwa Spraw Zagranicznych w Warszawie (zespoły): Z nr 26 - Gabinet Ministra 1961- . ; Archiwum Federalne w Koblenqi (zespoły): В 122 Bundespräsidialamt (1949-1964); В 136 Bundeskanzleramt (1949-1975); В 150 Bundesministerium für Vertriebene, Flüchtlinge und Kriegsgeschädigte (1947-1975); В 137 Bundesministerium für innerdeutsche Beziehungen (1949-1991); Polityczne Archiwum Urzędu ds. Zagranicznych w Berlinie (zespoły): B2 Büro Staatssekretäre (1949-1984); ВЗ Staatsminister (1966-1972); Bll Länderabteilung und Referate 305-307 und 315-318 (1951-1958); B12 Ostabteilung Referate: 701, 711, 712 (1950-1969); Politische Abteilungen B38 ПАЇ Deutschland und Berlin als Ganzes (1961-1973); Politische Abteilungen B39 ПА2 Deutsche Ostfragen (1958-1972); Erklärungen zur Deutschlandpolitik. Eine Dokumentation von Stellungnahmen, Reden und Entschließungen des Bundes der Vertriebenen ֊ Vereinigte Landsmannschaften und Landesverbände. Teil I.1949 ֊ 1972, Blumenthal W., Faßbender B. (Hrsg.), Bonn 1984. Erklärungen zur Deutschlandpolitik. Eine Dokumentation von Stellungnahmen, Reden und Entschließungen des Bundes der Vertriebenen - Vereinigte Landsmannschaften und Landesverbände. Teil П. 1973 -1978, Blumenthal W. (Hrsg.), Bonn 1986. Erklärungen zur Deutschlandpolitik. Eine Dokumentation von Stellungnahmen, Reden und Entschließungen des Bundes der Vertriebenen - Vereinigte Landsmannschaften und Landesverbände. Teil III. 1979 ֊ 1986,
Blumenthal W. (Hrsg.), Bonn 1986. Niemcy w Polsce 1945-1950. Wybór dokumentów, Tom III. Województwo Szczecińskie i Poznańskie, red. W. Borodziej i H. Lemberg, Wybór i opracowanie dokumentów S. Jankowiak i K. Steffen, Warszawa 2001. Niemcy w Polsce 1945-1950. Wybór dokumentów. Tom I. Władze i instytucje centralne. Województwo olsztyńskie, red. W. Borodziej i H. Lemberg, Wybór i opracowanie dokumentów W. Borodziej i C. Kraft, Warszawa 2000.
֊268֊ Niemcy w Polsce 1945-1950. Wybór dokumentów.Tom IV, Pomorze Gdańskie i Dolny Śląsk, red. W. Borodziej i H. Lemberg, Wybór i opracowanie dokumentów I. Eser, W. Stankowski, C. Kraft, S. Jankowiak, Warszawa 2001. Niemcy w Polsce 1945-1950.Wybór dokumentów, Tom II. Polska Centralna. Wojewódz two Śląskie, red. W. Borodziej i H. Lemberg, wybór i opracowanie I. Eser i J. Kocha nowski, Warszawa 2000. Polska - Niemcy 1945 - 2007. Od konfrontacji do współpracy i partnerstwa w Euro pie. Studia i dokumenty, red. W. Μ. Góralski, Polski Instytut Spraw Międzynarodo wych, Warszawa 2007. Problem reparacji, odszkodowań i świadczeń w stosunkach polsko-niemieckich 19442004. T. 2, Dokumenty, red. S. Dębski i W. Μ. Góralski, Polski Instytut Spraw Mię dzynarodowych, Warszawa 2004. ARTYKUŁY NAUKOWE I OPRACOWANIA KSIĄŻKOWE 20 lat TSKN na Śląsku Opolskim, red. R. Urban i Z. Donath-Kasiura, Opole 2009; Alberska Μ., Komitet wyborczy mniejszości niemieckiej na Śląsku Opolskim w wy borach samorządowych 1990-2006, „Acta Politica. Zeszyty Naukowe Uniwersytet Szczecińskiego" 2014, s. 153-163. Applebaum A., Za żelazną kurtyną. Ujarzmienie Europy Wschodniej 1944-1956, Warszawa 2013. Assmann, J., Kultura pamięci, [w:] Pamięć zbiorowa i kulturowa. Współczesna perspek tywa niemiecka, red. Μ. Saryusz-Wolska, Kraków 2009. Bachmann, К., Kranz, J. (red.), Przeprosić za wypędzenie? O wysiedleniu Niemców po II wojnie światowej, Kraków 1997. Badania nad sytuacją mniejszości niemieckiej na Śląsku po 1989 roku, red. J. Sztumski, Μ. Gramlewicz, Katowice 1999. Barez J., Podstawy prawne stosunków Polski ze
zjednoczonymi Niemcami, [w.] Polska - Niemcy 1945 ֊ 2007. Od konfrontacji do współpracy i partnerstwa w Europie. Studia i dokumenty, red. W. Μ. Góralski, Warszawa 2007, s. 113-158. Barez J., Podstawy prawne stosunków Polski ze zjednoczonymi Niemcami, w: Od kon frontacji do współpracy i partnerstwa w Europie. Studia i dokumenty, pod red. W. Μ. Góralskiego, Warszawa 2007, s. 113-158. Bartosz J., Hajduk R., Rodowody rewizjonistów, Katowice 1965. Berlińska D., Mniejszość niemiecka na Śląsku Opolskim w poszukiwaniu tożsamości, Opole, 1999. Berlińska D., Mniejszość niemiecka na Górnym Śląsku w świetle wyników wyborów parlamentarnych 1997, Gliwice 1998. Berlińska D., Oczekiwania i realizacja praw mniejszości niemieckiej po podpisaniu trak tatu o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy między Polską a Niemcami, [w:] Polacy i Niemcy. Płaszczyzny i drogi normalizacji: bilans pierwszego pięciolecia, red. Μ. Lis, A. Trzcielińska-Polus, Opole 1997, s. 57-70.
-269 ֊ Berlinska D., Społeczne uwarunkowania ruchu mniejszości niemieckiej na Śląsku Opol skim (próba diagnozy w świetle badań socjologicznych), Opole 1989. ВНЕ (Bund der Heimatvertriebenen und Entrechteten). Materiały. Archiwum przekła dów. Zachodnia Agencja Prasowa. Zeszyt 27, Warszawa-Poznań 1961. Biały F. i Buchała R., Ziomkostwa „Schlesierów" i ich rola w życiu politycznym Nie mieckiej Republiki Federalnej, Katowice 1963. Biblioteka Instytutu Śląskiego, Dokumentacja komitetów obywatelskich na Ślą sku Opolskim, A. Czyż, Raport, 1 V 1989 (mps). Bingen D., Aspekte von Wandel und Kontinuität im polnischen politischen Denken über Deutschland von 1966 bis 1991, [w:] D. Bingen, J. J. Węc, Die Deutschlandpolitik Polens 1945-1991., s. 137. Bingen D., Węc J. J., Die Deutschlandpolitik Polens 1945-1991 von der Status-quo-Orientierung bis zum Paradigmenwechsel, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagielloń skiego MCXXI. Prace z Nauk Politycznych. Z. 51, Kraków 1993. Bingen D., Polityka republiki bańskiej wobec Polski. Od Adenauera do Kohla 19491991, Kraków 1997. Bojar H., Mniejszości narodowe - nowy wymiar życia w III Rzeczpospolitej, [w:] Elemen ty nowego ładu, red. H. Domański, A. Rychard, Warszawa 1997, s. 403-418. Borodziej W., Wprowadzenie, [w:] Niemcy w Polsce 1945-1950. Wybór dokumen tów, 1.I: Władze i instytucje centralne. Województwo olsztyńskie, oprać. W. Borodziej, C. Kraft, Warszawa 2000. Browarek T., Transformacja życia politycznego mniejszości niemieckiej w Polsce po 1989 roku, [w:] Mniejszości narodowe i etniczne w procesach transformacji oraz integra cji, red.
E. Michalak, H. Chałupczak, Lublin 2006, s. 313-325. Brożek A., Losy Niemców w Polsce po roku 1944/45. Fikcja liczb zachodnioniemieckich a rzeczywisty bilans ludnościowy, Opole 1965. Brożek A., Przesiedleńcy w Niemczech. Charakterystyka demograficzna, Katowice 1963. Buchała R., Zaćhodnioniemieckie poglądy o tzw. „Recht auf die Heimat" (W zakresie psychologii i socjologii), Katowice 1964. Buszko ƒ., Historia Polski 1864-1948, Warszawa 1984. Całka Jerzy, Dużo racji, mało cierpliwości, rozm. P. Badura, „Beczka" 1990, s. 5. Chałupczak H., Browarek T., Mniejszości narodowe w Polsce 1918-1995, Lublin 1998. Cholewa B., Problem obywatelstwa Niemców mieszkających na ziemiach Odzyskanych po II wojnie światowej, „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka" 1990, nr 1, s. 91-106. Cholewa B., Łączenie rodzin niemieckich mieszkających na Dolnym Śląsku, 1950-1958, „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka" 1990, nr 3, s. 351-363. Chodubski A., Wyzwania wyborcze, mniejszości narodowych i etnicznych w Polsce, [w:] Mniejszości w wyborach. Wybory mniejszości. Z badań nad partycypacją polityczną mniej szości narodowych i etnicznych, red. J. Mieczkowski, Szczecin 2017, s. 13-26. Cholewa B., Problem obywatelstwa Niemców mieszkających na ziemiach Odzyskanych po II wojnie światowej, „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka" 1990, nr 1, s. 91-106.
-270Cholewa В., Łączenie rodzin niemieckich mieszkających na Dolnym Śląsku, 1950-1958, „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka" 1990, nr 3, s. 351-363. Conze E., Frei N., Hayes P., Zimmermann Μ., Urząd. Niemieccy dyplomaci w III Rzeszy i w RFN, Wrocław 2016. Cygański Μ., Niemcy z krajów Europy Środkowowschodniej w polityce wschodniej Republiki Federalnej Niemiec w latach 1949-1993, Opole 1994. Cygański Μ., Polityka Republiki Federalnej Niemiec wobec polskiej ludności rodzimej na Śląsku w latach 1949-1990/91, Opole 1991. Czachur W., Msza Pojednania w Krzyżowej - wyraz zgniłego kompromisu polsko-nie mieckiej polityki historycznej? [w:] Pomiędzy Jubileuszami. Polityka historyczna w pol sko-niemieckiej codzienności, red. K. Ziemer, ƒ. Andrychowicz-Skrzeba, Warszawa 2017, s. 300-315. Czepił B., Opioła W., Zróżnicowanie etniczne a jakość rządzenia w gminie: przypadek województwa opolskiego, Opole 2020. Czerwiński J., NRF - państwo przesiedleńców, Warszawa 1968. Dahl R., Demokracja i jej krytycy, Kraków 1995. Dawid, A. (red.), II wojna światowa we wspomnieniach mieszkańców Górnego Śląska, Gliwice-Opole 2014. Dawid, A. (red.). (2015). Na powojennym Górnym Śląsku. Wspomnienia o wydarze niach z lat 1945-1950. Gliwice: Dom Współpracy Polsko-Niemieckiej; Opole: Zwią zek Niemieckich Stowarzyszeń Społeczno-Kulturalnych w Polsce. Dawid, A. (red.). (2016). Nauka i praca. Gliwice: Dom Współpracy Polsko-Nie mieckiej. Opole: Związek Niemieckich Stowarzyszeń Społeczno-Kulturalnych w Polsce. de Zayas A. Μ., Anmerkungen zur Vertreibung der Deutschen aus dem Osten. Zweite überabeitete und
erweiterte Auflage, München 1987. de Zayas A. Μ., Die Anglo-Amerikaner und die Vertreibung der Deutschen, München 1981. Deutsch-polnische Beziehungen. 1939-1945-1949, red. K. Ziemer i Wł. Borodziej, Osnabrück 2000. Drogi Śląska do Polski: materiały z obchodów 75. rocznicy III Powstania Śląskiego w Opolu w 1996 roku, red. Μ. Lis, Opole 1996. Dylawerski E., Polityka wschodnia CDU/CSU (1945-1969), Warszawa 1969. Edmund Jan Osmańczyk (1913-1989). Materiały sesji naukowej zorganizowanej w pierwszą rocznicę śmierci (19 listopada 1990 r.), red. Μ. Masnyk, Opole 1993. Edmund Jan Osmańczyk. Dziennikarz ֊ publicysta - parlamentarzysta we wspomnie niach bliskich i przyjaciół, red. Μ. Masnyk i S. S. Nicieja, Opole 2004. Ganowicz E., Mniejszości narodowe i etniczne w Polsce a bezpieczeństwo państwa, „Chorzowskie Studia Polityczne" 2015, nr 10, s. 165-181. Ganowicz E., Opioła W., Specyfika partyjnej rywalizacji politycznej w wyborach do samorządu terytorialnego w roku 2014 na przykładzie województwa opolskiego, „Prze-
֊271 ֊ gląd Politologiczny" 2017 որ 2, s. 137-155. Ganowicz E., Rywalizacja polityczna mniejszości narodowych w wyborach samorządo wych w Polsce po roku 1989, Opole 2014. Ganowicz E., Komitety wyborcze mniejszości narodowej w wyborach samorządowych, [w:] Czy upadek demokracji? Wymiar praktyczny, Poznań 2007. Ganowicz E., Rola mniejszości niemieckiej w samorządzie lokalnym w województwie opolskim, [w:] Problemy mieszkańców. Dylematy władzy. W poszukiwaniu lokalnego partnerstwa, red. E. Nycz, Opole 2006, s. 73-89. Ganowicz E., Zasada pozytywnej dyskryminacji. Instytucjonalizacja mniejszości nie mieckiej w Polsce, [w:] Instytucjonalizacja polskiej transformacji ustrojowej, red. L. Rubisz, Toruń 2006, s. 223-232. Gańczak F., Erika Steinbach. Piękna czy bestia?, Warszawa 2008. Gniazdowski Μ., Kwestia niemiecka w stosunkach czechosłowackich w latach 19451948. W: Stosunki polsko-czesko-słowackie 1918-2005, red. J. Gmitruk, A. Stawarz, Warszawa 2006, s. 145-172. Górny Μ., Hahn H. H., Kończal K., Traba R., Wprowadzenie, [w:], Polsko-niemiec kie miejsca pamięci, t. 3: Paralele, red. R. Traba, H. H. Hahn, Warszawa 2012. Granica polsko-niemiecka na Górnym Śląsku w polityce Polski i mocarstw zachodnioeu ropejskich w 1921 roku, wybór i oprać. Μ. Masnyk, Opole 2005. Gudaszewski G., Identyfikacje etniczne w Narodowym Spisie Powszechnym Ludności i Mieszkań w 2011 roku, [w]: Mniejszości narodowe i etniczne w Polsce w świetle Naro dowego Spisu Powszechnego z 2011 roku, red. S. Łodziński, K. Warmiński i G. Guda szewski, Warszawa 2016, s. 56-120. Hahn, H. H. (2007). jak w Niemczech
pamięta się o wypędzeniu, „Borussia", nr 41. Hajduk R., Przesiedleńcy w nowym Bundestagu, Opole 1961. Heffner K., Solga В., Ewolucja procesów migracyjnych na Śląsku Opolskim w kon tekście europejskim: identyfikacja głównych tendencji na tle przemian demograficznych, Opole 2014. Hirsch H., Obcy we własnej ojczyźnie. Niemcy na Górnym Śląsku: jeszcze trzyma ich „w domu", ale jak długo?, [w:] Niemcy w Polsce. Artykuły z polskiej i niemieckiej prasy z lat 1989-2010, Gliwice-Opole 2010, s. 59-62. Holzer J., Uraz, nacjonalizm, manipulacja, Kwestia niemiecka w komunistycznej Pol sce, „Rocznik Polsko-Niemiecki", 1 (1992), s. 7-17. Hupka H., Schlesien lebt. Offene Fragen ֊ kritische Antworten, München 2006. Jałta z perspektywy półwiecza. Materiały z konferencji naukowej zorganizowanej przez Instytut Historii Uniwersytetu Opolskiego w dniach 25-26 października 1994 roku, pod red. S. S. Nicieji, Opole 1995. Jankowiak S., Sora Μ., Polityka władz polskich wobec osób ubiegających się o zgodę na wyjazd na pobyt stały z Polski do Niemiec w latach 1950-1984, [w:] W. Μ. Góralski (red.), Transfer, obywatelstwo, majątek. Trudne problemy stosunków polsko-niemieckich. Studia i dokumenty, s. 51-82, Warszawa 2005.
-272- Janusz G., Ochrona praw mniejszości narodowych w Europie, Lublin 2011. Jończy R., Migracje zarobkowe ludności autochtonicznej z województwa opolskiego: studium ekonomicznych determinant i konsekwencji, Opole 2003. Jończy R., Łukaniszyn-Domaszewska K., Wpływ ludności pochodzenia niemieckie go oraz organizacji mniejszości niemieckiej na regionalny rozwój społeczno-gospodarczy: wybrane zagadnienia (ze szczególnym uwzględnieniem województwa opolskiego), Gliwice-Opole 2014. Kaczmarek R., Polacy w Wehrmachcie, Kraków 2010. Kaczmarek R., Powstania Śląskie 1919-1920-1921 : nieznana wojna polsko-niemiecka,, Kraków 2019. Karski J., Wielkie mocarstwa wobec Polski 1919-1945. Od Wersalu do Jałty, Lublin 1998. Kiwerska J., W atmosferze wrogości (1945-1970), [w:] Polacy wobec Niemców. Z dziejów kultury politycznej Polski 1945-1989, red. A. Wolff-Powęska, Poznań 1993, s. 45-93. Kießmann Ch., Die doppelte Staatgrundung. Deutsche Geschichte 1945-1955, Bonn 1991. Kokot J., Problemy narodowościowe na Śląsku od X do XX wieku. Opole 1973. Kompleks wypędzenia, red. W. Borodziej i A. Hajnicz, Kraków 1998. Korzeniewski B., Transformacja pamięci. Przewartościowania w pamięci przeszłości a wybrane aspekty funkcjonowania dyskursu publicznego o przeszłości w Polsce po 1989 roku, Poznań 2010. Korzeniewski B., Demokratyzacja pamięci wobec przewartościowań w pamięci Pola ków po 1989 r., W: „Pamięć i Sprawiedliwość" 2013, nr 12/2 (22). Korzeniewski B., 8/9 maja 1945 roku w pamięci Niemców i Polaków, „Przegląd Za chodni" 2011, nr 1, s. 86. Kosmala G., Konflikt o pomniki żołnierzy niemieckich
poległych podczas I i II wojny światowej rozgrywający się w latach 1992-2004, Warszawa 2007. Kossert A., Kalte Heimat. Die Geschichte der deutschen Vertriebenen nach 1945, Mün chen 2008. Koszéi В., Między dogmatyzmem a pragmatyzmem (1971-1989), [w]: Polacy wobec Niemców. Z dziejów kultury politycznej Polski 1945-1989, red. A. Wolff-Powęska, Po znań 1993, s. 94-141. Koszéi В., Od wrogości do porozumienia: stosunki polsko-zachodnioniemieckie w latach 1949-1989, Poznań 2001. Kuczała A., Mniejszość niemiecka w życiu politycznym województwa opolskiego, „ Politeja" 2014, nr 5, s. 395-410. Kurasz L, Mniejszość niemiecka na Dolnym Śląsku: studium socjologiczne, Kraków 2016. Kurcz Z., Mniejszość niemiecka w Polsce na tle innych mniejszości, Poznań 2001. Kurcz Z., Mniejszość niemiecka w Polsce, Wrocław 1995. Kurcz Z., Mniejszość niemiecka w Polsce, [w:] Mniejszość niemiecka w Polsce i Polacy w Niemczech, red. Z. Kurcz, W. Misiak, Wrocław 1994, s. 9-34. Lemańczyk Μ., Baranowski Μ., Mniejszość niemiecka w województwie opolskim jako
֊ 273 ֊ wartość dodana, Warszawa 2020. Linek В., Nacjonalizm a tożsamość narodowa w Europie Środkowo-Wschodniej w XIX i XX w., Opole-Marburg 2000. Linek B., Haubold-Stolle J., Górny Śląsk wyobrażony: wokół mitów, symboli i bohate rów dyskursów narodowych, Opole-Marburg 2005. Linek, B., Staniszewski, G. (red.)., Zwyczaje i obyczaje górnośląskie. Życie religijne, Gliwice-Opole 2014. Lis Μ., Mniejszość niemiecka na Śląsku Opolskim 1989-2014. Z bagażem przeszłości w realiach współczesności, Stowarzyszenie Instytut Śląski, Opole 2015. Lis Μ., Powstania śląskie w obchodach jubileuszu 90-lecia, Opole 2012. Lis Μ., Śląsk Opolski w warunkach transformacji ustrojowej państwa od 1989 roku, Opole 2013. Lusek, J. (red.)., Lata 80. i 90. Na Górnym Śląsku. Gliwice-Opole 2017. Łodziński S., Parlamentarny korporacjonizm - grupy interesu w niemieckim systemie politycznym, Kancelaria Sejmu., Warszawa 1994. Łodziński S., Wyrównanie czy uprzywilejowanie. Spory dotyczące projektu ustawy o ochronie mniejszości narodowych (1989-2005). Raport nr 232, Kancelaria Sejmu. Biu ro Studiów i Ekspertyz, Warszawa 2005. Łodziński S., Równość i różnica: mniejszości narodowe w porządku demokratycznym w Polsce po 1989 roku, Warszawa 2005. Madajczyk Cz., Bezwarunkowa kapitulacja mocarstw Osi: formuła i jej realizacja, [w:] „Dzieje Najnowsze: kwartalnik poświęcony historii XX wieku", 2003, nr 2, s. 55-70. Madajczyk P., Berlińska D., Polska jako państwo narodowe. Historia i pamięć, Warszawa-Opole 2008. Madajczyk P., Niemcy polscy 1944-1989, Oficyna Naukowa, Warszawa 2001. Madajczyk P., Przyłączenie Śląska
Opolskiego do Polski. 1945-1948, Warszawa 1996. Madajczyk P., Wysiedlenia i przesiedlenia popoczdamskie ludności niemieckiej z Polski, [w]: Transfer, obywatelstwo, majątek. Trudne problemy stosunków polsko-niemieckich. Studia i dokumenty, red. W. Μ. Góralski, Warszawa 2005, s. 21-48. Madajczyk P., Mniejszości narodowe w Polsce po II wojnie światowej, „Pamięć i Spra wiedliwość" 2004,3/2 (6), s. 37-55. Majewski P. Μ., Niemcy sudeccy 1948-1948. Historia pewnego nacjonalizmu, War szawa 2008. Maksymowicz B., Doktryna polityczna związków przesiedleńców w Republice Fede ralnej Niemiec w latach 1945-1991, Warszawa 2005. Marczak T., Granica zachodnia w polskiej polityce zagranicznej w latach 1944-1950, Wrocław 1995. Marek, F. A., Tragedia górnośląska, Opole 1989. Masnyk Μ., Ruch polski na Śląsku Opolskim w latach 1922-1939, Opole 1989.
-274֊ Matelski D., Mniejszość niemiecka w Polsce w latach 1945-2015, [w:] Niemcy, red. L. Μ. Nijakowski, Warszawa 2016, s. 101-121. , Mazur Z., Niemiecka kultura pamięci: ciągłość i zmiana, [w:] Z. Mazur, H. Orłowski, Μ. Wagińska-Marzec (red.), Kultura zjednoczonych Niemiec. Wybrane problemy, Poznań 2013. Mazurkiewicz, Μ., Deutsche im kommunistischen Polen im Blickfeld der Bundesregie rung und deutscher Vertriebenenorganisationen, [w:] A. Dziurok, P. Madajczyk, S. Ro senbaum (Hrsg.), Die Haltung der Kommunistischen Behörden gegenüber der deutschen Bevölkerung in Polen in den jähren 1945 bis 1989. Gliwice-Opole 2015. Mazurkiewicz Μ., Kultura pamięci mniejszości niemieckiej na Górnym Śląsku - mię dzy trudną przeszłością a wyzwaniami współczesności, „Pogranicze. Polish Border lands Studies", t. 6, որ 3, s. 211-227. Mazurkiewicz Μ., Ludność Górnego Śląska w latach 1950-1989 w świetle wybranych polskich i niemieckich materiałów źródłowych (opracowanie analityczne), „Rocznik Ziem Zachodnich" 2017, nr 1, s. 706-724. Mazurkiewicz Μ., Partycypacja mniejszości niemieckiej w polskim życiu publicznym po 1989 r. ֊ przypadek Śląska Opolskiego, „Rocznik Ziem Zachodnich" 2017, s. 143-164. Mazurkiewicz Μ., Pogranicze wielokulturowe w wymiarze regionalnym ֊ przykład Śląska Opolskiego, w: Pogranicza kulturowe w perspektywie współczesności, pod red. P. Dejneki, A. Mikołajko Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warsza wa 2017, s. 209-225. Mazurkiewicz Μ., Regionalne uwarunkowania polityki polskiej wobec mniejszości na rodowych i etnicznych na przykładzie województwa opolskiego,
„Studia Śląskie" 2016, Tom LXXVII, s. 53-74. Mazurkiewicz Μ., Spór o pamięć. Polityczne następstwa powojennych wysiedleń Niemców w pozimnowojennyćh relacjach polsko-niemieckich i czesko-niemieckich, Warszawa-Opole 2015. Mazurkiewicz Μ., Uczestnictwo mniejszości narodowych i etnicznych w polskim ży ciu politycznym po 1989 r., „Wrocławskie Studia Politologiczne", 27 (2019), s. 73-85. Mazurkiewicz Μ., Wielokulturowy Śląski Opolski ֊ perspektywa politologiczna, „Po granicze. Polish Borderlands Studies" 2015, t. 3, որ 1, s. 83-101. Mazurkiewicz Μ., Wybory niekonkurencyjne w Polsce na poziomie lokalnym ֊ wstęp ne oceny, „Studia Regionalne i Lokalne" 2020, nr 1, s. 97-113; https://doi.org/ 10.7366/1509499517905. Mazurkiewicz Μ., Non-competitive Elections at the Local Level and the Incumbency Advantage of Mayors - Research Experiences from Poland, "Lex Localis - Journal of Local Self-Government", Vol. 19, No. 4, s. 1015 - 1041, October 2021; https://doi. org/10.4335/19.3.1015-1041(2021). Mieczkowski J., Partycypacja polityczna mniejszości narodowych i etnicznych w Pol sce. Kilka uwag z perspektywy wyborów samorządowych 2014 roku, [w]: Mniejszości w wyborach. Wybory mniejszości. Z badań nad partycypacją polityczną mniejszości naro dowych i etnicznych, J. Mieczkowski (red.), Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu
-275 Szczecińskiego, Szczecin 2017, s. 27-42. Mieczkowski J., Przemiany prasy mniejszości narodowych a rok 1989, [w:] Media a rok 1989. Obraz przemian i nowe zjawiska na rynku, red. Ł. Szurmiński, Wydawnictwo ASPRA - JR, Warszawa 2010, s. 137-147. Między lękiem a nadzieją: dziesięć lat funkcjonowania ustawy o mniejszościach narodo wych i etnicznych oraz o języku regionalnym (2005-2015), red. A. Adamczyk, A. Sakson, C. Trosiak, Poznań 2015. Miodek Μ., Niemcy. Publicystyczny obraz w „Pionierze'7„Słowie Polskim" 1945-1989, Wrocław 2008. Misztal J., Weryfikacja narodowościowa na Śląsku Opolskim 1945-1950, Opole 1984. Mniejszości narodowe i etniczne w Polsce w świetle Narodowego Spisu Powszechnego z 2011 roku, S. Łodziński, K. Warmiński i G. Gudaszewski (red.), Warszawa 2016. Mniejszości narodowe w Polsce, red. Zbigniew Kurcz, Wrocław 1997. Mniejszości narodowe w Polsce. Praktyka po 1989 roku, red. Bogumiła Berdychowska. Warszawa 1998. Mniejszości w wyborach. Wybory mniejszości. Z badań nad partycypacją polityczną mniejszości narodowych i etnicznych, red. J. Mieczkowski, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2017. Münch-Heubner P. L., Bayern, Tscheche und Sudetendeusche: vom gegeneinadner zum miteinander, München 2015. Nijakowski L. Μ., Domeny symboliczne: konflikty narodowe i etniczne w wymiarze symbolicznym, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2006. Nijakowski L. Μ., Polska polityka pamięci: esej socjologiczny, Wydawnictwa Akade mickie i Profesjonalne, Warszawa 2008. Nijakowski L. Μ., Szteliga J., Informator o spornych pomnikach niemieckich na Ślą sku
Opolskim, Opole 2005. Nossol Alfons, List pasterski biskupa opolskiego na wielki post 1990 r. - Potrzeba po jednania dzisiaj, „Wiadomości Urzędowe Diecezji Opolskiej", 1990, s. 7-8. Ociepka B., Niemieccy wypędzeni - wróg czy sprzymierzeniec?, Warszawa 1999. Ociepka B., Związek Wypędzonych w systemie politycznym RFN i jego wpływ na sto sunki polsko-niemieckie 1982-1992, Wrocław 1997. Opioła W., Czepił В., O znaczeniu kategorii pogranicza we współczesnej polskiej poli tologii, „Pogranicze. Polish Borderlands Studies", 2013, որ 1, s. 58-63. Opioła W., Historyczna tożsamość pogranicza. Badanie politycznych funkcji pomników w województwie opolskim, „Studia Śląskie" 2014, T. 75, s. 191-205. Orłowski, H., Sakson, A. (red.), Utracona ojczyzna. Poznań 1997. Osmańczyk E. J., Dokumenty pruskie, Warszawa 1947. Osmańczyk E. J., Sprawy Polaków, Wydanie szóste, Katowice 1982. Ożóg, K., Rzeczpospolita Pomnikowa w poszukiwaniu utraconej tożsamości, [w:] I. Boro wik, K. Leszczyńska (red.). Wokół tożsamości: teorie, wymiary, ekspresje, Kraków 2007.
-276Pamięć wypędzonych. Grass, Beneš i środkowoeuropejskie rozrachunki, wybór i opra cowanie: P. Buras i P. Μ. Majewski, Warszawa 2003. Perspektywy i zagrożenia w funkcjonowaniu prasy mniejszości narodowych i etnicznych w Polsce, [w:] Prawa mniejszości narodowych, red. T. Gardocka, J. Sobczak, Wydaw nictwo Adam Marszałek, Toruń 2010, s. 303-313. Plewko J., Mniejszości narodowe w wymiarze lokalnym, Lublin 2009. Polacy wobec Niemców. Z dziejów kultury politycznej Polski 1945-1989, pod red. A. Wolff-Powęskiej, Poznań 1993. Polacy, Ślązacy, Niemcy. Studia nad stosunkami społeczno-kulturowymi na Śląsku Opolskim, red. K. Frysztacki, Kraków 1998. Popieliński P., Mniejszość niemiecka w III Rzeczypospolitej Polskiej (1989-2019) w procesie integracji ze społeczeństwem większościowym, Warszawa 2020. Popieliński P., Mniejszość niemiecka w Polsce i społeczeństwo większościowe w okresie transformacji ֊ (nie-) toleracja i uprzedzenia, [w:] Tolerancja i poszanowanie różnorod ności warunkiem integracji społecznej, red. H. Chałupczak, I. Kurzępa, E. Pogorzała, Zamość 2014, ss. 199-217. Popieliński P., Najważniejsze sukcesy i problemy pierwszego ćwierćwiecza istnienia mniejszości niemieckiej w III Rzeczpospolitej, [w:] Stosunki polsko-niemieckie w ćwier ćwiecze od podpisania Traktatu o dobrym sąsiedztwie. Polityka ֊ historia - nauka, red. K. Gładkowski, E. Gładkowska, T. Gajowniczek, Olsztyn 2018, s. 105-118. Popiołek, K., Tragedia Śląska w czasie rewolucji husyćkiej 1419-1435. Warszawa 1947. Problem reparacji, odszkodowań i świadczeń w stosunkach polsko-niemieckich 19442004. T. 1, pod
red. W. Μ. Góralskiego, Warszawa 2004. Przełom i wyzwanie: XX lat polsko-niemieckiego Traktatu o dobrym sąsiedztwie i przy jaznej współpracy 1991-2011, pod red. W. Μ. Góralskiego, Warszawa 2011. Przeprosić za wypędzenie? O wysiedleniu Niemców po II wojnie światowej, red. K. Bachmann i J. Kranz, Kraków 1997. „Raport" (2010). Raport o sytuacji mniejszości romskiej w województwie opol skim (maszynopis, niepublikowany). Opole: Opolski Urząd Wojewódzki. Rauziński R., Heffner К., Region migracyjny: wybrane aspekty demograficzne, spo łeczne i gospodarcze na przykładzie Śląska Opolskiego, Opole 2007. Recepcja Ostpolitik w RFN i w krajach bloku komunistycznego, red. J. Μ. Fiszer i J. Holzer, Warszawa 2004. Reichling G., Die deutschen Vertriebenen in Zahlen, Teil I, Umsiedler, Verschleppte, Vertriebene, Aussiedler 1940-1985, Bonn 1995. Rokita Z., Kajś. Opowieść o Górnym Śląsku, Wołowiec 2020. Rosenbaum S., Janusz G., Donath-Kasiura Z., Hassa J„ Cuber T., Bartek R., Mniej szość niemiecka w faktach i liczbach, Opole 2018. Ruchniewicz K., Polskie zabiegi o odszkodowania niemieckie w latach 1944/45-1975, Wrocław 2007. Ruchniewicz K, Warszawa ֊ Berlin - Bonn. Stosunki polityczne 1949-1958, Wrocław 2003.
֊277 - Rykała A., Mniejszości narodowe i etniczne w Polsce z perspektywy geografii politycz nej, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Socio-Oeconomica" 2004, Nr 17, s. 63-110. Salzborn, S., Geteilte Erinnerung. Die deutsch-tschechischen Beziehungen und die sude tendeutsche Vergangenheit. Frankfurt nad Menem 2008. Sartori G., Teoria demokracji, Warszawa 1998. Sawczuk J., Od status quo do planu Kohla: geneza zjednoczenia Niemiec w świetle opu blikowanych dokumentów Urzędu Kanclerskiego (1989 r.), Opole 2005. Schumpeter J., Kapitalizm. Socjalizm. Demokracja, Warszawa 1995. Schwarz Μ., Funktionäre mit Vergangenheit: Das Gründungspräsidium des Bun desverbandes der Vertriebenen und das „Dritte Reich", Berlin/Boston : De Gruyter - De Gruyter Oldenbourg 2013. Simonides D., Wielokulturowość Śląska - model europejski, [w:] Wielokulturowość na Śląsku Opolskim, Litwie, Białorusi i Ukrainie, red. T. Smolińska, Opole 2009, s. 55-68. Skobelski R., Polityka PRL wobec państw socjalistycznych 1956-1970. Współpraca napięcia - konflikty, Wrocław 2010. Skubiszewski K., Wysiedlenie Niemców po II wojnie światowej, Warszawa 1968; Sołdra-Gwiżdż T„ Między rzeczywistością lokalną i regionalną: wybrane instytucje społeczne Śląska Opolskiego, Opole 1997. Sołdra-Gwiżdż, T., Socjologia wobec Śląska -jedność czy wielość, Wydawnictwo In stytut Śląski, Opole 2010. Społeczeństwo Śląska Opolskiego 1945-2011-2035: aspekty społeczne, demograficzne i rynku pracy: II Kongres Demograficzny w Polsce, pod red. R. Rauzińskiego, T. Sołdry-Gwiżdż, Opole 2012. Stickler Μ., „Ostdeutsch heißt
Gesamtdeutsch". Organisation, Selbstverständnis und heimapolitische Zielsetzungen der deutschen Vertriebenenverbände, Düsseldorf 2003. Stolarczyk Μ., Zbieżność i różnice interesów w stosunkach polsko-niemieckich w latach 1989-2009, Katowice 2010. Stomma, S., Czy fatalizm wrogości? Refleksje o stosunkach polsko-niemieckich 18711933. Kraków 1980. Sula D., Działalność przesiedleńczo-repatriacyjna Państwowego Urzędu Repatriacyjne go w latach 1944-1951, Lublin 2002. Sułek ƒ., Traktat Graniczny RP ֊ RFN z 14 listopada 1990 roku jako ostateczne zamknięcie polsko-niemieckiego sporu o granicę po II wojnie światowej: (ze wspo mnień głównego negocjatora po 25 latach), „Niepodległość i Pamięć", 24 (2017), nr 1, s. 103-127. Szczepański A., Aktywność społeczno-polityczna mniejszości niemieckiej na Śląsku Opolskim po 1989 roku, Toruń 2013. Szczepański M. S., Śliz A., Kim jestem? Identyfikacje i tożsamości społeczne: przypa dek Górnego Śląska, „Nauka" 2018, nr 1, s. 129-142. Szczygielski K., Etniczny kontekst procesów demograficznych i społecznych, ze szcze-
֊278֊ gólnym uwzględnieniem województwa opolskiego, „Śląsk Opolski" 2004, nr 4, s. 63-72; Szczygielski K., Geografia mniejszości narodowych i etnicznych w Polsce: ujęcie ilo ściowe, Opole 2006. Szczygielski K., Mniejszości narodowe i etniczne w województwie opolskim a język niepolski: (w świetle ustaleń Narodowego Spisu Powszechnego 2002 r.), Śląsk Opolski" 2005, R. 15, nr 3, s 5-12. Szczygielski K.: Opinia w sprawie metodologii badań spisowych w aspekcie etnicznym, w: Mniejszości narodowe i etniczne w Polsce w świetle Narodowego Spisu Powszechne go z 2011 roku, pod red. S. Łodzińskiego, K. Warmińskiego i G. Gudaszewskiego, Warszawa 2016, s. 173. Szczygielski, K. Wybrane aspekty dyskusji o mniejszości etnicznej - ludności śląskiej (wyciągi oparte o istniejące autorskie opracowania, maszynopis, niepublikowany). Szczygielski K., Rauziński R., Śląska ludność rodzima w strukturze demograficznej i społecznej Śląska Opolskiego wczoraj i dziś, Opole 2008. Szpociński, A. (2008). Miejsca pamięci (lieux de mémoire). „Teksty Drugie", nr 4. Śliz A., Szczepański Μ. S., Wielokulturowość współczesna : terminy, idee, teorie i ak torzy, „ Górnośląskie Studia Socjologiczne" 2015, t. 6, s. 13-27. Śliz, A. Wielokulturowość: stygmat współczesnego świata?: próba analizy socjologicz nej, Opole 2017. Śmiełowska Μ., Obecności etniczne i narodowe na Śląsku Opolskim. Procesy kształto wania tożsamości i relacji międzygrupowych, Opole 1999. Świercz, Μ., Rzesza Opolska. Na Opolszczyźnie stoją pomniki, które byłyby zakazane w Niemczech. „Wprost", 2003, nr 6. Ther Ph., Deutsche und polnische
Vertriebene. Gesellschaft und Vertriebenenpolitik in der SBZ/DDR und in Polen 1945-1956, Göttingen 1998. Tokarz К., Mniejszość niemiecka w Polsce w prasie RFN w latach 1989-1997, [w:] Węzłowe problemy Niemiec XX-XXI wieku, red. K. Fiedor i Μ. S. Wolańskiego, Acta Universitatis Wratislaviensis No 2340, Niemcoznawstwo 11, Wrocław 2002, s. 153-168. Tomaszewski J., Mniejszości narodowe w Polsce w XX wieku, Warszawa 1991. Transfer, obywatelstwo, majątek. Trudne problemy stosunków polsko-niemieckich. Stu dia i dokumenty, pod red. W. Μ. Góralskiego, Warszawa 2005. Transfer, obywatelstwo, majątek. Trudne problemy stosunków polsko-niemieckich. Stu dia i dokumenty, red. Witold Μ. Góralski, Warszawa 2005. Trzcielińska-Polus A., Ewolucja roli mniejszości niemieckiej w Polsce oraz Polonii w Niemczech w stosunkach polsko-niemieckich pod koniec XX i na początku XXI w., „Krakowskie Studia Międzynarodowe" 2016, nr 2, s. 23-41. Trzcielińska-Polus A., Mniejszość niemiecka w Polsce. Implementacja art. art. 20-22 Traktatu o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy z 1991 r., [w:] Przełom i wyzwanie. XX lat polsko-niemieckiego Traktatu o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy 19912011, W.M. Góralski (red.), Warszawa 2011, s. 370-392.
-П9Trzcielińska-Polus А., Udział mniejszości niemieckiej w życiu politycznym, [w:] L. Μ. Nijakowski (red.), Niemcy, Warszawa 2016, s. 101-121. Trzcielińska-Polus A.z „Wysiedleńcy" z Polski w Republice Federalnej Niemiec w la tach 1980-1990, Opole 1997. Urban Rudolf, Początki zawsze są trudne. Historia powstania TSKN na Śląsku Opol skim, [w:] 20 lat TSKN na Śląsku Opolskim, red. R. Urban, Z. Donath-Kasiura, Opole 2009, s. 11-26. Urban T., Deutsche in Polen. Geschichte und Gegenwart einer Minderheit, München 2000. Urban T., Niemcy w Polsce. Historia mniejszości w XX wieku, Opole 1994. Utracona ojczyzna, red. H. Orłowski i A. Sakson, Poznań 1997. Uwagi i propozycje w związku z VIII rundą rozmów pełnomocników szefów rządów PRL i RFN, Μ. Pszona i H. Teltschika (14-16.09.1989), [w:] Polska wobec zjednoczenia Niemiec 1989-1991. Dokumenty dyplomatyczne, red. Wł. Borodziej, Warszawa 2006, s. 109-112. Wambach Μ. Μ., Verbändestaat und Parteienoligopol. Macht und Ohnmacht der Vertriebenenverbände, Stuttgart 1971. Weger T., „Volkstumskampf" ohne Ende? Sudetendeutsche Organisationen 1945-1955, Frankfurt/Main 2008. Winkler H. A., Długa droga na Zachód. Dzieje Niemiec 1933-1990. Tom II, Acta Universitatis Wratislaviensis No 2928, Wrocław 2007. Wojtaszczyk Μ., Mniejszości narodowe i etniczne w badaniach z zakresu geografii wy borczej - nieistotny czynnik czy ważna determinanta przestrzennego zróżnicowania za chowań wyborczych w Polsce?, „Prace i Studia Geograficzne", 54 (2014), s. 189-210. Zaremba Μ., Wielka trwoga. Polska 1944-1947: ludowa reakcja na kryzys, Kraków 2012. Ziemie
Odzyskane 1945 2005. Ziemie Zachodnie i Północne 60 lat w granicach państwa polskiego, pod red. A. Saksona, Poznań 2006. Zuba К., Komitety obywatelskie na Śląsku Opolskim (1989-1991), Opole 2000. ŹRÓDŁA INTERNETOWE „Zmierzał do wywołania u odbiorców lęku". RPO chce śledztwa w sprawie spotu PiS, https://www.tvn24.pl/wiadomosci-z-kraju,3/spot-pis-o-uchodzcach-rpo֊chce -śledztwa,8788O6.html. 2 listopada 1989 ֊ wspomnienie Mszy Pojednania Polaków i Niemców, https://nto. pl/12-listopada-1989֊wspomnienie-mszy-pojednania-polakow-i-niemcow/ ar/4133861. Becker Μ., Dudek T., E U-Postenfür polnische Parteigünstlinge, http://www.spiegel. de/politik/ausland/eu-posten-fuer-verwandte-von-pis-parteigroessen-a-1241277. html. Brudziński o mniejszości niemieckiej: Kaczyński mówi to, co myślą setki tysięcy Po laków, https://www.tvn24.pl/wiadomosci-z-kraju,3/brudzinski-o-mniejszosci-nie-
֊280֊ mieckiej-kaczynski-mowi-to-co-mysla-setki-tysiecy-polakow,293614.html. By żyło się lepiej. Wszystkim! Program wyborczy Platformy Obywatelskiej 2007; Następny krok. Razem. Program Platformy Obywatelskiej 2011. Materiały dostęp ne na stronie: https://www.platforma.org/dokumenty/uchwaly-zarzadu-krajowego/. Chołodowski Μ., Pogrom mniejszości. Urzędnicy MSWiA podzielili dotacje według swego uznania, http://bialystok.wyborcza.p1/bialystok/l,35241,21168189,pogrom -mniejszosci-urzednicy-mswia-podzielili-dotacje-wedlug.html, (1.12.2018) Dbamy o Polskę, dbamy o Polaków. Materiał informacyjny PiS 2007; http://pis. org.pl/dokumenty. Gdula Μ., Dobra zmiana w Miastku. Neoautorytaryzm w polskiej polityce z perspekty wy małego miasta http://krytykapolityczna.p1/file/sites/4/2017/10/Dobra-zmiana-w -Miastku.pdf. http://archiv.ekd.de. http://autonomia.p1/n/marsz-na-zgode-2015-relacja , 31.01.2018; strona interneto wa Ruchu Autonomii Śląska. http://encyklopedia.pwn.pl - strona internetowa Encyklopedii PWN. http://haus.pl - strona internetowa Domu Współpracy Polsko-Niemieckiej. http://isap.sejm.gov.pl - Internetowy System Aktów Prawnych. http://mniejszosci.narodowe.mac.gov.pl ֊ serwis internetowy Mniejszości Narodowych i Etnicznych, prowadzony przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji. http://mniejszosci.narodowe.mac.gov.pl - strona internetowa Ministerstwa Ad ministracji i Cyfryzacji, poświęcona mniejszościom narodowym i etnicznym. http://mniejszosci.narodowe.mswia.gov.pl - strona internetowa Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, serwis nt. mniejszości
narodowych i etnicz nych w Polsce. http://mniejszosci.narodowe.mswia.gov.pl/ - serwis internetowy mniejszości narodowych i etnicznych w Polsce prowadzony przez Ministerstwo Spraw We wnętrznych i Administraqi. http://orka.sejm.gov.pl/Sejm7.nsf/ - strona internetowa Sejmu RP (proces legi slacyjny VII kadencji). http://parlament2015.pkw.gov.pl - strona internetowa Państwowej Komisji Wy borczej, poświęcona wyborom parlamentarnych z 25 października 2015 r. http://pis.org.pl/ - serwis internetowy Prawa i Sprawiedliwości. http://prawo.sejm.gov.pl - strona internetowa Sejmu RP. http://radio.opole.pl - strona internetowa Radia Opole. http://rpo.opolskie.pl ֊ strona internetowa Regionalnego Programu Operacyjne go Województwa Opolskiego. http://samorzad2014.pkw.gov.pl - strona internetowa Państwowej Komisji Wy borczej, poświęcona wyborom samorządowym z 16 listopada 2015 r.
֊281 ֊ http://skgd.pl - strona internetowa Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Niem ców na Śląsku Opolskim. http://skgd.pl/ - serwis internetowy Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Niemców na Śląsku Opolskim. http://skgd.pl/ - strona internetowa Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Niemców na Śląsku Opolskim. http://ssd.opolskie.pl ֊ strona internetowa Programu Specjalnej Strefy Operacyj nej dla województwa opolskiego. http://stat.gov.pl/spisy-powszechne/narodowe-spisy-powszechne/narodowy -spis-powszechny-2002/wyniki-narodowego-spisu-powszechnego-2002-narodowosci-oraz-jezyka/ (1.12.2018) - serwis Głównego Urzędu Statystycznego nt. Na rodowego Spisu Powszechnego z 2011 r. http://stat.gov.pl/spisy-powszechne/nsp-2011/nsp-2011-wyniki/struktura-narodowo -etniczna-jezykowa-i-wyznaniowa-ludnosci-polski-nsp-2011,22,1.html (1.12.2018) - ser wis Głównego Urzędu Statystycznego nt. Narodowego Spisu Powszechnego z 2011 r. http://tukej.pl/ - strona internetowa Ruchu Autonomii Śląska. http://vdg.pl ֊ strona internetowa Związku Niemieckich Stowarzyszeń Społecz no-Kulturalnych w Polsce. http://www.bwbs.de. http://www.deportacje45.pl, 31.01.2018; strona internetowa Centrum Dokumentaq'i Deportaci Górnoślązaków do ZSRR w 1945 roku. http://www.diagnoza.com - strona internetowa projektu Diagnoza Społeczna. http://www.haus.pl/aktualnosci-963.html , 31.01.2018; strona internetowa Domu Współpracy Polsko-Niemieckiej. http://www.mszapojednania.pl - strona internetowa poświęcona Mszy Pojedna nia z 12 listopada 1989 r. http://www.sejm.gov.pl - strona internetowa Sejmu RP. http://www.sejm.gov.pl/ -
serwis internetowy Sejmu RP. http://www.swanna.com.pl; ֊ strona internetowa Sanktuarium św. Anny na Gó rze św. Anny. http.7/www.traktaty.msz.gov.pl; - strona internetowa Ministerstwa Spraw Za granicznych RP, poświęcona traktatom, które zawierała Polska z innymi krajami. http.7/www.tskn.vdg.pl/artykuy-prasowe/233-pismo-w-sprawie-gory-w-anny, 31.01.2018;! strona internetowa Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Niemców na Śląsku Opolskim. https://cie.men.gov.pl ֊ strona internetowa Systemu Informacji Oświatowej, prowadzona przez Ministerstwo Edukacji Narodowej. https://cie.men.gov.pl/sio-strona-glowna/dane-statystyczne/uczniowie-dane -statystyczne/ - serwis interentowy Systemu Informacji Oświatowej. https://parlament2015.pkw.gov.pl/349_wyniki_sejm - serwis Państwowej Komi sji Wyborczej nt. wyborów parlamentarnych 2015 r.
-282- https://stat.gov.pl/ - strona internetowa Głównego Urzędu Statystycznego. https://www.100-jahre-erster-weltkrieg.eu/nc/home.html , 31.01.2018; strona in ternetowa Niemieckiego Ludowego Związku Opieki nad Grobami Wojennymi (Volksbund Deutsche Kriegsgräberfürsorge e.V.), poświęcona 100. rocznicy wy buchu I wojny światowej. https://wybory2018.pkw.gov.pl - strona internetowa Państwowej Komisji Wy borczej nt. wyborów samorządowych z 2018 r. ГѴ Rzeczpospolita. Sprawiedliwość dla wszystkich. Program Prawa i Sprawie dliwości 2005; http://pis.org.pl/dokumenty. Janicki Μ., Władyka W., Jak PiS wykorzystuje w swoich rządach politykę historyczną. Historia na usługach, https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/kraj/1728102, 1,jak -pis-wykorzystuje-w-swoich-rzadach-polityke-historyczna.read. Kaczyński: Naród to pojęcie kwestionowane z bardzo różnych punktów widzenia, https://www. wprost.pl/kraj/10173865/kaczynski-narod-to-pojecie-kwestionowane -z-bardzo-roznych-punktow-widzenia.html. Kośmiński P., Jak PiS zmienił tworzenie prawa? Rekordowe tempo, omijanie konsul tacji., Gazeta Wyborcza (wydanie internetowe) z 3.02.2017. r., http://wyborcza. pl/7,75398,21328265, jak-pis-zmienil-tworzenie-prawa-rekordowe-tempo-omijanie -konsultacji.html. Lastenausgleich, https://www.badv .bund.de/DE/Lastenausgleich/HistorieLastenausgleich/Gesetzgebung/start.html;jsessionid=CACDC8F40CB38C305EDDF9B9E28F69FA.live4462#docl25894bodyTextl. Monteskiusz, O duchu praw, https://wolnelektury.pl/media/book/pdf/o-duchu-praw.pdf . Nowoczesna, solidarna, bezpieczna Polska. Program Prawa i Sprawiedliwości,
Kraków 2009; http://pis.org.pl/dokumenty. Nowoczesna, solidarna, bezpieczna Polska. Program Prawa i Sprawiedliwości, Warszawa 2011; http://pis.org.pl/dokumenty. Nowoczesna. Solidarna. Bezpieczna Polska. Program Prawa i Sprawiedliwości, Kraków 2009, s. 7, http://old.pis.org.pl/unit.php?o=partia p=docs iddoc=148 . Ofiary Tragedii Górnośląskiej upamiętnione, 2016, http://vdg.pl/pl/article/3369-ofiary-tragedii-gornoslaskiej-upamietnione . Oltmer J., Zugehörig, aber unerwünscht: deutsche Flüchtlinge und Vertriebene nach dem Zweiten Weltkrieg, http://politeknik.de/p6117/. Oltmer J., Zwangswanderungen nach dem Zweiten Weltkrieg, http://www.bpb.de/ gesellschaft/migration/dossier-migration/56359/nach-dem-2-weltkrieg. PAP, Czarny protest. Manifestacje w wielu miastach w Polsce. Ile osób wzięło udział w de monstracjach?, https://wiadomosci.wp.pl/czarny-protest-manifestacje-w-wielu-miastach-w-polsce-ile-osob-wzielo-udzial-w-demonstraqach-6043943038128769a . PAP, Prezydent zawetował nowelę ustawy o mniejszościach narodowych. „Źle się sta ło",, https://www.tvn24.pl/wiadomosci-z-kraju, 3/ustawa-o-mniejszosciach-narodowych-i-etnicznych-weto-prezydenta,589513.html.
- 283 - pkw.gov.pl - strona internetowa Państwowej Komisji Wyborczej. Pohl J., Jetzt sind auch die Ortsschilder zweisprachig, https://www.shz.de/regionales/schleswig-holstein/panorama/jetzt-sind-auch-die-ortsschilder-zweisprachig -id465076.html. Polska przyszłości. Program Platformy Obywatelskiej 2015. Powszechny Sumaryczny Spis Ludności z 14 II. 1946 r., Główny Urząd Staty styczny, Warszawa 1947, s. XVI. http://statlibr.stat.gov.pl/exlibris/aleph/a22_l/ apache_media/473MVL6RCNlX85KD5XQ2KTRRQRC36L.pdf. Przywróćmy normalność. Godne życie, sprawiedliwa i normalna Polska Program Sojuszu Lewicy Demokratycznej, Warszawa 2017. Materiał dostępny na stronie: https://sld. org.pl/images/dokumenty/SLD_program_Przywrocimy_Normalnosc.pdf. Redakqa, Jarosław Kaczyński chce skłócić Opolszczyznę, https://nto.pl/jaroslaw-kaczynski-chce-sklócic-opolszczyzne/ar/4536313. Safjan Μ., Pozycja mniejszości w Polsce w świetle orzecznictwa Trybunału KonstI/tucy/nego,https://trybunal.gov.pl/fileadmin/content/dokumenty/wystąpięnia/1998_2006/20031003.pdf . Skórzyński K., Dziesiątki tysięcy ludzi na ulicach w całej Polsce. Protesty w obronie demokracji i przeciwko działaniom PiS, https://fakty.tvn24.pl/ogladaj-online,60/w-calej-polsce-protesty-w-obronie-demokracji-i-przeciwko-dzialaniu-pis,602461.html . Stickler Μ., Sudetendeutsche Landsmannschaft, https://www.historisches-lexikon -bayerns.de/Lexikon/Sudetendeutsche_Landsmannschaft. Sudak L, Kaczyński o przyjęciu uchodźców: Radykalnie obniżyłby się poziom bez pieczeństwa. MuSielibyśmy użyć represji, http://wyborcza.p1/7,75398,21845752,kaczynski-o-
uchodzcach-nazwaliby-nas-nazistami-zobaczcie-na.html. Świderski, K., Józef Kotys dystansuje się od poglądów Norberta Rascha na temat po wstań śląskich, „NTO - Nowa Trybuna Opolska", 20.07.2010: http://www.nto.pl/ wiadomosci/opolskie/art/4157631,jozef-kotys-dystansuje-sie-od-pogladow-norberta-rascha-na-temat-powstan-slaskich,id,t.html. Wszystkie protesty najednej mapie. W obronie sądów spotkaliśmy się w ponad 250 miasíac/í,http://biqdata.wyborcza.p1/biqdata/7, 159116,22176137, wszystkie-protesty -na-jednej-mapie-w-obronie-sadow-spotkalismy.html. www.bundestag.de. www.isap.gov.pl - Internetowy System Akt Prawnych. www.pkw.gov.pl - strona internetowa Państwowej Komisji Wyborczej. www.repozytorium.uni.wroc.pl. www.spiegel.de. www.stat.gov.pl - strona internetowa Głównego Urzędu Statystycznego. www.youtube.com. www.zajezdnia.org. Zdrowia. Praca. Rodzina. Program Prawa i Sprawiedliwości 2014; http://pis.org. pl/dokumenty.
- 285 - INDEKS OSOBOWY A Adenauer Konrad 24, 25, 38-40, 78-80 В Barska Anna 109 Berlińska Danuta 106,107,145,195,197, 205 Bingen Dieter 29 Bismarck Herbert von 67 Brandt Willy 26, 27, 31,43, 44, 46, 51, 59, 81 Braun Grzegorz 244 Buras Piotr 50 C Całka Jan 155 Cygański Mirosław 192 Czaja Herbert 43, 68, 82 Czepił Bartosz 107 D Down Anthony 116 F Fryderyk Wilhelm III 96 G Galla Ryszard 138,197, 214, 231, 256
֊286֊ Ganowicz Ewa 107,209,247 Gańczak Filip 50 Gierek Edward 26, 27 Gołka Marian 108 Gorbaczow Michaił 28,151,152 Grażyński Michał 35 H Halbwachs Maurice 94 Hallstein Walter 78, 81 Heffner Krystian 106 J Janusz Grzegorz 107, 206, 248 Jaruzelski Wojciech 28,29 Jończy Romuald 107 К Kaczyński Jarosław 246, 259 Kather Linus 63, 64 Keudel Walther von 67 Kiwerska Joanna 51 Kobiałko Kazimierz 155 Kohl Helmut 31, 83,125,154,155,158,160,187,188,191,192, 208 Kokot Józef 91 Korzeniewski Bartosz 92 Koszéi Bogdan 51 Kroll Henryk 109, 113,135,136, 156,160,194,197, 210, 231
-ЖЈ֊ Kukiz Paweł 245 Kurcz Zbigniew 189 L Lis Michał 187,189, 205,248 Lodgman Rudolph von Auen 64, 67 Lukaschek Hans 67 Ł Łodziński Sławomir 107, 206, 250 Μ Madajczyk Piotr 23 Majewski Piotr Μ. 50 Matelski Dariusz 28 Mazowiecki Tadeusz 125,154,158,159,161, 187, 188,191, 208 Mieczkowski Janusz 248 Mieszko 191 N Nijakowski Lech Μ. 107, 206 Nora Pierre 94 Nossol Alfons 157 O Ociepka Beata 50 Opioła Wojciech 107 Osmańczyk Edmund Jan 113,135,154,156,194, 210
֊288֊ P Petru Ryszard 244 R Rauziński Robert 106 Reichling Gerhard 23 Rokita Zbigniew 9 Ruchniewicz Krzysztof 50 Rybak Tadeusz 155,188 Rybicki Piotr 170 S Schiller Friedrich 78 Schmidt Harald 31 Simonides Dorota 113,135,156,160,167,177,194, 210 Solga Brygida 106 Sołdra-Gwiżdż Teresa 106,170 Stickler Matthias 62, 66 Stolarczyk Mieczysław 50 Stonoga Zbigniew 244 Schütz Hans 67 Szczepański Andrzej 205 Szczepański Marek S. 248 Szczygielski Kazimierz 106,133, 248 Szydło Beata 246 Ś Śliz Anna 248
֊ 289֊ T Trosiak Cezary Trzcielińska Polus Aleksandra 24,107, 248 W Waigel Theo 84 Wasiuta Olga (Vasyuta Olha) 108 Weger Tobias 62 V Vries Axel de 67 Z Zaremba Marcin 75
֊291 ֊ INDEKS MIEJSCOWY A Austria 253 В Bałkany 85 Bawaria 60, 62, 64, 75, 76 Berlin 20, 37,40, 61 Biała 111,113,134,171,199, 229, 235, 236, 239 Białoruś 208,259 Bierawa 112,133,137,171,174 Bierdzany 177, 232 Bizonia, zob. Niemcy Bonn 25, 28, 31, 32, 39-41,43,45, 46,128,192 Brandenburgia 44,46,59, 67 Brzeg 171, 227, 235 C Chrząstowice 111,118,133,171,174, 214, 235, 236 Cisek 111,133,134,171,199, 229, 235, 239 Czechosłowacja (Czeska i Słowacka Republika Federacyjna) 24, 40, 51, 56, 58, 62, 64, 68,185, 208 Czechy 62, 72, 85 Czyże 213 D Dania 253 Dąbrowa 133,171, 239
-292- Diecezja opolska 188,190 Dobrodzień 112,133,171,174, 235,236 Dobrzeń Wielki 133,171,174, 235,236 Dolna Saksonia 59 Donbas 100 E Europa 9,22, 32, 34, 36, 37, 39, 43,44,46,49, 50,52, 53. 60, 68, 69, 71, 73, 74, 76, 77, 79, 81, 82, 84, 92,149,185,186,191 Europa Środkowo - Wschodnia 19,21,52,53, 56, 58, 92,100,143,150,185 F Franga 52, 75, 253 G Gliwice 213 Głogówek 112,133,134, 172,199, 229,235, 236, 254 Głubczyce 171, 227,231, 235 Gogolin 117,133,137,171,174, 235 Gorzów Śląski 133,171, 239 H Hajnówka 213, 255 I Izbicko 111, 133, 171, 235, 236, 239 J Jemielnica 112, 133,134, 171, 198,199,229,234-236, 239, 254
֊293 ֊ Jędrynia 224 К Kartuzy 255 Kędzierzyn ֊ Koźle 10,111,112,133,171,177,227, 228, 235, 253 Kluczbork 10,111,133,157,171, 228, 238, 239 Koblenqa 12,20, 37, 39,40 Kolonowskie 111,133,134,171,199, 229, 235, 236, 239 Komprachcice 111,133,140,171, 235, 236, 254 Kraj Saary 52 Kraj Sudecki (Sudetenland) 61, 62, 66 Krapkowice 10,111,133,137,161,171, 228, 239 Kreml 68 Kresy Wschodnie 74 Krzyżowa 125,154,187 L Lasowice Wielkie 111,133,134,171,174,199, 229, 235, 236, 239, 254 Leśnica 111,118,133,134,141,161,171,199,214,229,235,236,239 Ligota Turawska 177, 232 Litwa 208, 259 Lubliniec 213, 222 Lubrza 239 Luzino 251 Ł Łambinowice 99,101, 228 Łubniany 111,133,171,174, 235
֊294֊ M Mazury 73, 91,160,208 Monte Cassino 35 Morawy 62 Murów 111, 133,134,171,174,199,229, 235, 236 N Niemcy (III Rzesza, Bizonia, Niemcy Zachodnie, Republika Bońska, Republika Federaba Niemiec, RFN) 9,10,19-23, 25-32,34-39, 40-66, 68, 70, 71, 73-84, 85,93, 98, 99,101-103,127-131,150-152, 154, 155,158,160,161,165,168,188,190-192, 197, 207,208, 253, 259,265 Niemiecka Republika Demokratyczna (NRD) 23, 24, 30, 51, 52,127,150,207 Nysa 171,177, 227, 228, 231 Nysa Łużycka 30, 31, 39,41,43, 53,58, 71, 73, 77, 79, 81, 85,125,191 O Odra 30, 31,39, 41,43,53, 58, 68, 71, 73, 77, 81, 84, 88,125,191 Olesno 111,133,171 Opole 10, 72, 91,111,133,160,171,190,198,199, 227, 228, 231,234,239, 253,254 Opolszczyzna, zob. Śląsk Opolski Ozimek 133,171 P Pawłowiczki 131,140,171, 235, 239, 253 Poczdam 72, 78 Pokój 228, 239 Polska (Polska Republika Ludowa, Polska Ludowa, Rzeczpospolita Polska, PRL) 9-11,19-49, 51, 52, 56-58, 68, 70-75, 78, 79, 82-85, 91-93, 95-97,100,108,109,118, 123,127-132,148-152,154-156,169,171,172,180,181,185-191,195, 208,222, 223, 227, 261, 263, 264, 266
-295 Polska Cerekiew 112,133,134,171,174,199, 229, 235, 239 Pomorze 44,46, 65, 67, 73, 91, 101 Popielów 133,134,140,171,199,229, 235, 253 Prószków 111,133,134,171,174,199, 229, 235, 236, 239 Prudnik 10,111,112,133,157, 227, 235, 239 Prusy 74, 96 Prusy Wschodnie 40,44, 65, 67, 75 Prusy Zachodnie 66, 75,149 R Racibórz 213 Radziecka strefa okupacyjna Niemiec 52, 55, 57, 58, 63, 64, 75 Radzionków 100 Radłów 111,133,134,171,199, 229, 235, 236 Raszowa 234 Reńska Wieś 111,133,134,171,174,199, 229, 235, 236 Republika Federalna Niemiec (RFN) zob. Niemcy Republika Bońska, zob. Niemcy Rozmierz 224 S Skałągi 238 Sejny 213, 255 Strzelce Opolskie 10,111,133,171,198, 227, 228, 239, Strzeleczki 111,133,134,171,199, 229, 235, 236 Sudetenland, zob. Kraj Sudecki Sudety 64
֊296֊ Ś Śląsk 12, 34, 35, 37, 39,40,42,43,45, 67, 73, 91-95, 98, 99,102,103,131,145,149, 151,152,168-170,172,179,182,187,189,194,197,198, 202, 263 Śląsk Dolny 38 187,232 Śląsk Górny 9,10,12,13, 29,34-36, 38, 40, 44-47, 91, 94-102,109,127,130,160,167170,179,180,182,187,208, 263, 264 Śląsk Opolski (Opolszczyzna) 10,13, 98,103,106,108-110,113,115,119,121-123, 130,133,135,143,147,150-152,155-157,159,160,162,167-170,176,179,182,185188,190,195,196,199,202,205, 222, 227,231, 248, 249 Świerczów 239 Świętochłowice 99 T Tarnów Opolski 112,133,134,135,152,171,199, 224, 229, 235, 236 Trydent - Górna Adyga 202 Turawa 112,133,134,171,188,229,232,235 U Ujazd 111,133,134,171,199,235, 236 Ukraina 208, 259, 264 W Walce 111,118,133,134,141,161,171,198,199, 214,229, 234-236, 239 Wałbrzych 38,128,149 Warmątowice 224 Warmia 73, 91,101,160, 208 Warszawa 12, 28, 31, 39, 40, 43,46,128,154,192 Warta 66, 75 Wejherowo 255 Węgry 253 Bayerische Staat®bibnothek München
-297Wisła 66, 75 Władysławowo 251 Włochy 35, 202 Wojewóztwo małopolskie 224 Województwo podlaskie 224 Województwo pomorskie 224 Województwo opolskie 9-11,13,14,100,105-107,110-113,116,117,120-123,125127,129-132,134138,140,141,152, 161,167-174,176-179,182,187,189,193,195204,210,211,213-215,221-224, 227-237, 239, 241, 243, 251-255, 264, 265 Województwo śląskie 100, 213, 222, 224 Województwo warmińsko mazurskie 10 Wołczyn 238,239 Wrocław 232 Z Zachodnie i Północne Ziemie 12, 71, 72, 77, 80, 82-84 Zachodnie strefy okupacyjne Niemiec (amerykańska, brytyjska, francuska) 49, 52, 55-59, 62-65, 75 Zakrzów Turawski 177,232 Zawadzkie 133,171, 239 Zdzieszowice 133,137,171 Zębowice 111,133,134,171,199, 229, 235,236, 239 Ziemia lubuska 46, 91 Ziemie Odzyskane 73, 91 Związek Radziecki (Związek Sowiecki, ZSRR) 51, 52, 68, 70, 99,100,150,152 |
| any_adam_object | 1 |
| any_adam_object_boolean | 1 |
| author | Mazurkiewicz, Marek 1984- |
| author_GND | (DE-588)1104293587 |
| author_facet | Mazurkiewicz, Marek 1984- |
| author_role | aut |
| author_sort | Mazurkiewicz, Marek 1984- |
| author_variant | m m mm |
| building | Verbundindex |
| bvnumber | BV048513973 |
| ctrlnum | (OCoLC)1348596603 (DE-599)BVBBV048513973 |
| era | Geschichte 1989-2019 gnd |
| era_facet | Geschichte 1989-2019 |
| format | Book |
| fullrecord | <?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?><collection xmlns="http://www.loc.gov/MARC21/slim"><record><leader>03602nam a2200733 c 4500</leader><controlfield tag="001">BV048513973</controlfield><controlfield tag="003">DE-604</controlfield><controlfield tag="005">20230201 </controlfield><controlfield tag="007">t</controlfield><controlfield tag="008">221017s2022 a||| |||| 00||| pol d</controlfield><datafield tag="020" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">9788371264085</subfield><subfield code="9">978-83-7126-408-5</subfield></datafield><datafield tag="020" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">8371264089</subfield><subfield code="9">8371264089</subfield></datafield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(OCoLC)1348596603</subfield></datafield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(DE-599)BVBBV048513973</subfield></datafield><datafield tag="040" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-604</subfield><subfield code="b">ger</subfield><subfield code="e">rda</subfield></datafield><datafield tag="041" ind1="0" ind2=" "><subfield code="a">pol</subfield></datafield><datafield tag="049" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-B1595</subfield><subfield code="a">DE-12</subfield></datafield><datafield tag="084" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">OST</subfield><subfield code="q">DE-12</subfield><subfield code="2">fid</subfield></datafield><datafield tag="084" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">HIST</subfield><subfield code="q">DE-12</subfield><subfield code="2">fid</subfield></datafield><datafield tag="100" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">Mazurkiewicz, Marek</subfield><subfield code="d">1984-</subfield><subfield code="e">Verfasser</subfield><subfield code="0">(DE-588)1104293587</subfield><subfield code="4">aut</subfield></datafield><datafield tag="245" ind1="1" ind2="0"><subfield code="a">Mniejszość niemiecka w życiu społeczno-politycznym województwa opolskiego po 1989 roku</subfield><subfield code="c">Marek Mazurkiewicz ; Instytut Śląski</subfield></datafield><datafield tag="264" ind1=" " ind2="1"><subfield code="a">Opole</subfield><subfield code="b">Instytut Śląski w Opolu</subfield><subfield code="c">2022</subfield></datafield><datafield tag="300" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">297, [3] Seiten</subfield><subfield code="b">Illustrationen</subfield><subfield code="c">24 cm</subfield></datafield><datafield tag="336" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">txt</subfield><subfield code="2">rdacontent</subfield></datafield><datafield tag="337" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">n</subfield><subfield code="2">rdamedia</subfield></datafield><datafield tag="338" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">nc</subfield><subfield code="2">rdacarrier</subfield></datafield><datafield tag="648" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Geschichte 1989-2019</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Nationale Minderheit</subfield><subfield code="0">(DE-588)4039409-8</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Politische Beteiligung</subfield><subfield code="0">(DE-588)4076215-4</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Deutsche</subfield><subfield code="0">(DE-588)4070334-4</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Nationalbewusstsein</subfield><subfield code="0">(DE-588)4041282-9</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="651" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Woiwodschaft Oppeln</subfield><subfield code="0">(DE-588)4116770-3</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2="0"><subfield code="a">Mniejszości narodowe</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2="0"><subfield code="a">Niemcy (naród)</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2="0"><subfield code="a">Partycypacja polityczna</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2="0"><subfield code="a">Polityka ludnościowa</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2="0"><subfield code="a">Tożsamość narodowa</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2="2"><subfield code="a">Województwo opolskie (1975-1998)</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2="2"><subfield code="a">Województwo opolskie (1999- )</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2="4"><subfield code="a">1901-2000</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2="4"><subfield code="a">1989-2000</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2="4"><subfield code="a">2001-</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2="6"><subfield code="a">Monografia</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="0"><subfield code="a">Woiwodschaft Oppeln</subfield><subfield code="0">(DE-588)4116770-3</subfield><subfield code="D">g</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="1"><subfield code="a">Deutsche</subfield><subfield code="0">(DE-588)4070334-4</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="2"><subfield code="a">Nationale Minderheit</subfield><subfield code="0">(DE-588)4039409-8</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="3"><subfield code="a">Nationalbewusstsein</subfield><subfield code="0">(DE-588)4041282-9</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="4"><subfield code="a">Politische Beteiligung</subfield><subfield code="0">(DE-588)4076215-4</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="5"><subfield code="a">Geschichte 1989-2019</subfield><subfield code="A">z</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2=" "><subfield code="5">DE-604</subfield></datafield><datafield tag="710" ind1="2" ind2=" "><subfield code="a">Instytut Śląski (Opole)</subfield><subfield code="4">pbl</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=033890938&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Inhaltsverzeichnis</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=033890938&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Literaturverzeichnis</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=033890938&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Register // Personenregister</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=033890938&sequence=000007&line_number=0004&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Register // Ortsregister</subfield></datafield><datafield tag="940" ind1="1" ind2=" "><subfield code="n">oe</subfield></datafield><datafield tag="940" ind1="1" ind2=" "><subfield code="q">BSB_NED_20230201</subfield></datafield><datafield tag="999" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-033890938</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">909</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">09049</subfield><subfield code="g">438</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">909</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">090511</subfield><subfield code="g">438</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">305.8009</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">090512</subfield><subfield code="g">438</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">909</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">090512</subfield><subfield code="g">438</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">305.8009</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">090511</subfield><subfield code="g">438</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">305.8009</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">09049</subfield><subfield code="g">438</subfield></datafield></record></collection> |
| geographic | Woiwodschaft Oppeln (DE-588)4116770-3 gnd |
| geographic_facet | Woiwodschaft Oppeln |
| id | DE-604.BV048513973 |
| illustrated | Illustrated |
| index_date | 2024-07-03T20:48:32Z |
| indexdate | 2024-07-10T09:40:12Z |
| institution | BVB |
| isbn | 9788371264085 8371264089 |
| language | Polish |
| oai_aleph_id | oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-033890938 |
| oclc_num | 1348596603 |
| open_access_boolean | |
| owner | DE-B1595 DE-12 |
| owner_facet | DE-B1595 DE-12 |
| physical | 297, [3] Seiten Illustrationen 24 cm |
| psigel | BSB_NED_20230201 |
| publishDate | 2022 |
| publishDateSearch | 2022 |
| publishDateSort | 2022 |
| publisher | Instytut Śląski w Opolu |
| record_format | marc |
| spelling | Mazurkiewicz, Marek 1984- Verfasser (DE-588)1104293587 aut Mniejszość niemiecka w życiu społeczno-politycznym województwa opolskiego po 1989 roku Marek Mazurkiewicz ; Instytut Śląski Opole Instytut Śląski w Opolu 2022 297, [3] Seiten Illustrationen 24 cm txt rdacontent n rdamedia nc rdacarrier Geschichte 1989-2019 gnd rswk-swf Nationale Minderheit (DE-588)4039409-8 gnd rswk-swf Politische Beteiligung (DE-588)4076215-4 gnd rswk-swf Deutsche (DE-588)4070334-4 gnd rswk-swf Nationalbewusstsein (DE-588)4041282-9 gnd rswk-swf Woiwodschaft Oppeln (DE-588)4116770-3 gnd rswk-swf Mniejszości narodowe Niemcy (naród) Partycypacja polityczna Polityka ludnościowa Tożsamość narodowa Województwo opolskie (1975-1998) Województwo opolskie (1999- ) 1901-2000 1989-2000 2001- Monografia Woiwodschaft Oppeln (DE-588)4116770-3 g Deutsche (DE-588)4070334-4 s Nationale Minderheit (DE-588)4039409-8 s Nationalbewusstsein (DE-588)4041282-9 s Politische Beteiligung (DE-588)4076215-4 s Geschichte 1989-2019 z DE-604 Instytut Śląski (Opole) pbl Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=033890938&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Inhaltsverzeichnis Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=033890938&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Literaturverzeichnis Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=033890938&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Register // Personenregister Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=033890938&sequence=000007&line_number=0004&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Register // Ortsregister |
| spellingShingle | Mazurkiewicz, Marek 1984- Mniejszość niemiecka w życiu społeczno-politycznym województwa opolskiego po 1989 roku Nationale Minderheit (DE-588)4039409-8 gnd Politische Beteiligung (DE-588)4076215-4 gnd Deutsche (DE-588)4070334-4 gnd Nationalbewusstsein (DE-588)4041282-9 gnd |
| subject_GND | (DE-588)4039409-8 (DE-588)4076215-4 (DE-588)4070334-4 (DE-588)4041282-9 (DE-588)4116770-3 |
| title | Mniejszość niemiecka w życiu społeczno-politycznym województwa opolskiego po 1989 roku |
| title_auth | Mniejszość niemiecka w życiu społeczno-politycznym województwa opolskiego po 1989 roku |
| title_exact_search | Mniejszość niemiecka w życiu społeczno-politycznym województwa opolskiego po 1989 roku |
| title_exact_search_txtP | Mniejszość niemiecka w życiu społeczno-politycznym województwa opolskiego po 1989 roku |
| title_full | Mniejszość niemiecka w życiu społeczno-politycznym województwa opolskiego po 1989 roku Marek Mazurkiewicz ; Instytut Śląski |
| title_fullStr | Mniejszość niemiecka w życiu społeczno-politycznym województwa opolskiego po 1989 roku Marek Mazurkiewicz ; Instytut Śląski |
| title_full_unstemmed | Mniejszość niemiecka w życiu społeczno-politycznym województwa opolskiego po 1989 roku Marek Mazurkiewicz ; Instytut Śląski |
| title_short | Mniejszość niemiecka w życiu społeczno-politycznym województwa opolskiego po 1989 roku |
| title_sort | mniejszosc niemiecka w zyciu spoleczno politycznym wojewodztwa opolskiego po 1989 roku |
| topic | Nationale Minderheit (DE-588)4039409-8 gnd Politische Beteiligung (DE-588)4076215-4 gnd Deutsche (DE-588)4070334-4 gnd Nationalbewusstsein (DE-588)4041282-9 gnd |
| topic_facet | Nationale Minderheit Politische Beteiligung Deutsche Nationalbewusstsein Woiwodschaft Oppeln |
| url | http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=033890938&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=033890938&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=033890938&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=033890938&sequence=000007&line_number=0004&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |
| work_keys_str_mv | AT mazurkiewiczmarek mniejszoscniemieckawzyciuspołecznopolitycznymwojewodztwaopolskiegopo1989roku AT instytutslaskiopole mniejszoscniemieckawzyciuspołecznopolitycznymwojewodztwaopolskiegopo1989roku |