Verfügbarkeit: "Nigdy więcej wojny!"

"Nigdy więcej wojny!": 1 września w kulturze pamięci Polski i Niemiec w latach 1945-1989

Gespeichert in:

Bibliographische Detailangaben
Hauptverfasser:	Czachur, Waldemar 1977- (VerfasserIn), Loew, Peter Oliver 1967- (VerfasserIn)
Format:	Buch
Sprache:	Polish
Veröffentlicht:	Warszawa Wydawnictwo Naukowe Scholar 2022
Ausgabe:	Wydanie pierwsze
Schriftenreihe:	Współczesne Społeczeństwo Polskie Wobec Przeszłości tom 14
Schlagworte:	Geschichte 1939 Geschichte 1945-1989 Kollektives Gedächtnis Zweiter Weltkrieg Rezeption Geschichtspolitik Kriegsbeginn Deutschland Polen Aufsatzsammlung
Online-Zugang:	Inhaltsverzeichnis Literaturverzeichnis Register // Personenregister Register // Ortsregister
Beschreibung:	Quellen- und Literaturverzeichnis: Seite 337-352. - Personenregister
Beschreibung:	375 Seiten Illustrationen, Porträts 24 cm
ISBN:	9788366849808

Internformat

MARC


LEADER	00000nam a2200000 cb4500
001	BV048490746
003	DE-604
005	20230123
007	t
008	220928s2022 ac\|\| \|\|\|\| 00\|\|\| pol d
020			\|a 9788366849808 \|9 978-83-66849-80-8
035			\|a (OCoLC)1349549514
035			\|a (DE-599)BVBBV048490746
040			\|a DE-604 \|b ger \|e rda
041	0		\|a pol
049			\|a DE-B1595 \|a DE-12
084			\|a HIST \|q DE-12 \|2 fid
084			\|a OST \|q DE-12 \|2 fid
100	1		\|a Czachur, Waldemar \|d 1977- \|e Verfasser \|0 (DE-588)13284818X \|4 aut
245	1	0	\|a "Nigdy więcej wojny!" \|b 1 września w kulturze pamięci Polski i Niemiec w latach 1945-1989 \|c Waldemar Czachur, Peter Oliver Loew
250			\|a Wydanie pierwsze
264		1	\|a Warszawa \|b Wydawnictwo Naukowe Scholar \|c 2022
300			\|a 375 Seiten \|b Illustrationen, Porträts \|c 24 cm
336			\|b txt \|2 rdacontent
337			\|b n \|2 rdamedia
338			\|b nc \|2 rdacarrier
490	1		\|a Współczesne Społeczeństwo Polskie Wobec Przeszłości \|v tom 14
500			\|a Quellen- und Literaturverzeichnis: Seite 337-352. - Personenregister
648		7	\|a Geschichte 1939 \|2 gnd \|9 rswk-swf
648		7	\|a Geschichte 1945-1989 \|2 gnd \|9 rswk-swf
650	0	7	\|a Kollektives Gedächtnis \|0 (DE-588)4200793-8 \|2 gnd \|9 rswk-swf
650	0	7	\|a Zweiter Weltkrieg \|0 (DE-588)4079167-1 \|2 gnd \|9 rswk-swf
650	0	7	\|a Rezeption \|0 (DE-588)4049716-1 \|2 gnd \|9 rswk-swf
650	0	7	\|a Geschichtspolitik \|0 (DE-588)1041864515 \|2 gnd \|9 rswk-swf
650	0	7	\|a Kriegsbeginn \|0 (DE-588)4133592-2 \|2 gnd \|9 rswk-swf
651		7	\|a Deutschland \|0 (DE-588)4011882-4 \|2 gnd \|9 rswk-swf
651		7	\|a Polen \|0 (DE-588)4046496-9 \|2 gnd \|9 rswk-swf
655		7	\|0 (DE-588)4143413-4 \|a Aufsatzsammlung \|2 gnd-content
689	0	0	\|a Polen \|0 (DE-588)4046496-9 \|D g
689	0	1	\|a Deutschland \|0 (DE-588)4011882-4 \|D g
689	0	2	\|a Kriegsbeginn \|0 (DE-588)4133592-2 \|D s
689	0	3	\|a Zweiter Weltkrieg \|0 (DE-588)4079167-1 \|D s
689	0	4	\|a Geschichte 1939 \|A z
689	0		\|5 DE-604
689	1	0	\|a Polen \|0 (DE-588)4046496-9 \|D g
689	1	1	\|a Deutschland \|0 (DE-588)4011882-4 \|D g
689	1	2	\|a Kriegsbeginn \|0 (DE-588)4133592-2 \|D s
689	1	3	\|a Zweiter Weltkrieg \|0 (DE-588)4079167-1 \|D s
689	1	4	\|a Rezeption \|0 (DE-588)4049716-1 \|D s
689	1	5	\|a Kollektives Gedächtnis \|0 (DE-588)4200793-8 \|D s
689	1	6	\|a Geschichtspolitik \|0 (DE-588)1041864515 \|D s
689	1	7	\|a Geschichte 1945-1989 \|A z
689	1		\|5 DE-604
700	1		\|a Loew, Peter Oliver \|d 1967- \|e Verfasser \|0 (DE-588)128569336 \|4 aut
776	0	8	\|i Erscheint auch als \|n Online-Ausgabe \|z 978-83-66849-88-4
776	0	8	\|i Erscheint auch als \|n Online-Ausgabe, DOI \|o 10.7366/9788366849884
830		0	\|a Współczesne Społeczeństwo Polskie Wobec Przeszłości \|v tom 14 \|w (DE-604)BV023167019 \|9 14
856	4	2	\|m Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment \|q application/pdf \|u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=033868227&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA \|3 Inhaltsverzeichnis
856	4	2	\|m Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment \|q application/pdf \|u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=033868227&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA \|3 Literaturverzeichnis
856	4	2	\|m Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment \|q application/pdf \|u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=033868227&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA \|3 Register // Personenregister
856	4	2	\|m Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment \|q application/pdf \|u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=033868227&sequence=000007&line_number=0004&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA \|3 Register // Ortsregister
940	1		\|n oe
940	1		\|n DHB
940	1		\|q BSB_NED_20230123
940	1		\|q DHB_BSB_FID
999			\|a oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-033868227
942	1	1	\|c 355.009 \|e 22/bsb \|f 09043 \|g 438
942	1	1	\|c 909 \|e 22/bsb \|f 0904 \|g 438
942	1	1	\|c 355.009 \|e 22/bsb \|f 09043 \|g 43
942	1	1	\|c 909 \|e 22/bsb \|f 0904 \|g 43

Datensatz im Suchindex

_version_	1804184451110928384
adam_text	Spis treści Wprowadzenie ..................................................................................................... Medialny obraz przeszłości ...................................................................... Pamięć zbiorowa i polityka historyczna.................................................. „Nigdy więcej wojny”.................................................................................. 9 12 14 21 Część I Upamiętnianie 1 września w Polsce i w Niemczech w latach 1945-1988 Pamięć ofiar, zwycięzców i bohaterów: 1 września w PRL w latach 1945-1988.............................................................................................. Pamięć o Wrześniu na usługach partii: legitymizowanie władzy........ Lata 1945-1956: konsolidacja doświadczeń, instytucjonalizacja pamięci i legitymizacja polityki...................................................................... Lata 1957-1969: Ujednolicanie praktyk i poszerzanie treści pamięci 49 Lata 70. - schematyzacja pamięci, instrumentalizacja i edukacja .... Lata 80. - w poszukiwaniu nowych znaczeń i funkcji.......................... 1 września i walka o pokój: obchody w NRD w latach 1945-1988 .............. Pierwsze rocznice: od 1945 do 1948 roku.............................................. Rok 1949 - pierwsza kulminacja obchodów rocznicy 1 września .... Lata 50. - malejące znaczenie Polski w obchodach rocznicowych.... Lata 60. - wielka polityka i walka z „zachodnioniemieckim imperializmem” 140 Lata 70. - uroczystości przy „granicy pokoju”........................................ Lata 80. - pod znakiem ruchu pokojowego............................................ 27 27 33 81 97 118 120 122 131 148 156 Wypieranie i upamiętnianie 1 września: pamięć w RFN wiatach 1945-1988.............................................................................................. 163 Skromne obchody i pierwsze kierunki kształtowania pamięci: lata 1949-1959........................................................................... 164 1 września i ruch pokojowy: „Dzień Antywojenny” bez Polski (lata 1957-1968)........................................................................ 173 Propozycje rozmów i przemówienia: 1 września jako motor zbliżenia politycznego (lata 1960-1969)................................................ 177 Pamięć w konflikcie: lata 70. i czterdziesta rocznica ........................... 188 Lata 1980-1988: walka o pokój bez Polski............................................. 201 Część II 1989 - rok pamięci i rok przemian Kontekst polityczny w Polsce, NRD i RFN..................................................... 209 Obchody 50. rocznicy wybuchu II wojny światowej w Polsce: uroczyście i międzynarodowo ......................................................................... Przygotowania i oczekiwania................................................................... Zmiany w treści pamięci ......................................................................... Uroczystości rocznicowe w Warszawie ................................................. „W całym kraju odbyły się podniosłe uroczystości”............................. Westerplatte - uroczystości państwowe i patriotyczno-religijne ........ Kościół rzymskokatolicki a pamięć o Wrześniu................................... Obchody w RFN i NRD w polskich mediach....................................... Pamięć o Wrześniu w rękach Polaków................................................... 214 214 216 218 223 226 231 236 239 50. rocznica wybuchu wojny w NRD: o szablonach, Polsce i sloganach ... Preludium................................................................................................... Centralne obchody................................................................................... Delegacja NRD w Polsce ......................................................................... Pytania i frazesy: wywiad Adama Krzemińskiego z Erichem Honeckerem.......................................................... 254 Gesty i goście: legitymizacja na prowincji.............................................. Głosy wspólnot religijnych....................................................................... Prasa NRD relacjonuje, jak Polska czci pamięć ofiar wojny i j ak informuj e o NRD.............................................................. 266 „Niepoprawni”. Republika Federalna Niemiec pod lupą...................... Opozycja i zawłaszczony dzień pamięci.................................................. Epilog po dziesięciu dniach...................................................................... Podsumowanie na koniec istnienia państwa.......................................... 243 243 247 253 Rok 1989: pamięć o 1 września w RFN i gra z granicami.............................. Przygotowania i list prezydenta................................................................ Zapowiedzi wydarzeń i ich tło w mediach.............................................. Przesłanie i debata: akty symboliczne na szczeblu federalnym............ 272 272 276 280 255 264 267 268 269 271 Dzwony, wieńce i protesty: akty symboliczne o charakterze regionalnym..................................................... 288 Inni aktorzy polityki pamięci: stowarzyszenia i związki zawodowe ................................................................. 295 „Noc kultury” we Frankfurcie: między przestrogą a potpourri.......... Sztuka, muzyka, literatura........................................................................ Wystawy historyczne ................................................................................ Nauka i edukacja......................................................................................... Kościoły i wspólnoty religijne.................................................................. Niemcy w Polsce, relacje z Polski............................................................ Podsumowanie............................................................................................. 298 301 303 304 307 308 309 Pierwsze próby polsko-niemieckiego dialogu pamięci.................................. 311 Polityka i młodzież z Polski i Niemiec w Palmirach.............................. 311 „O wolność, sprawiedliwość i pokój w Europie” katolicy z Polski i RFN o II wojnie światowej....................... 315 Na szczeblu lokalnym................................................................................ 316 Na zakończenie: co było, co jest, co będzie...................................................... 1 września: stymulator kultury pamięci.................................................. Rola miejsc i rytuałów .............................................................................. Rola aktorów .............................................................................................. Rola mediów .............................................................................................. „Nigdy więcej wojny”.................................................................................. Perspektywy: pamięć o Wrześniu i dialog polsko-niemiecki po 1989 roku............................................................................. 331 Postscriptum po 24 lutego 2022: „Nigdy więcej wojny?”...................... 323 323 326 327 328 330 Bibliografìa .......................................................................................................... 337 Wykaz ilustracji .................................................................................................. 353 Wykaz skrótów.................................................................................................... 360 Indeks osób.......................................................................................................... 363 Indeks nazw geograficznych.............................................................................. 371 334 Bibliografia Dokumenty 50-lecie Września 1939 ֊ na antenach radia i telewizji, Polska Zjednoczona Partia Robotnicza Komitet Centralny, Wydział - Sekretariat Komisji Kultury. Archiwum Akt Nowych, syg. LVII-48 [b.d.]. Archiwum Federalne, Protokoły КС SED, sygnatura: DY 30/JIV 2/2/664, posiedzenie biura politycznego z 18 sierpnia 1959, protokół 41/59, załącznik 4. Bund der Evangelischen Kirchen in der DDR (red.), Gemeinsam unterwegs. Dokumente aus der Arbeit des Bundes der Evangelischen Kirchen in der DDR 1980-1987, Berlin 1989. Bundeskanzler Helmut Kohl, Regierungserklärung vom 1. September 1989. Zum 50. Jahrestag des Beginns des Zweiten Weltkriegs. Erinnerung, Trauer, Mahnung, Verantwortung. Bundes presseamt, Bonn 1989. Dekret z dnia 10 listopada 1945 r. o Głównej Komisji i Okręgowych Komisjach Badania Zbrodni Niemieckich w Polsce, http://isap.sejm.gov.p1/isap.nsf/download.xsp/WDU19450510293/O/ D19450293.pdf (dostęp: 2.04.2022). Dekret z dnia 26 października 1945 r. o ustanowieniu „Medalu Zwycięstwa i Wolności 1945 r.”, http://isap.sejm.gov.p1/isap.nsf/download.xsp/WDU19450500286/0/D19450286.pdf (dostęp: 2.04.2022). Der Parlamentarische Rat 1948-1949. Akten und Protokolle, 1.1: Vorgeschichte, oprać. Johannes Volker Wagner, Boldt, Boppard am Rhein 1975. Deutscher Bundestag. Stenographischer Bericht, 154. Sitzung, 1 września 1989. Entschließungsantrag der Fraktion der SPD zur Erklärung der Bundesregierung aus Anlaß des 50. Jahrestages des Ausbruchs des Zweiten Weltkrieges, Drucksache 11/5114. Entschließungsantrag der Fraktionen der CDU/CSU und FDP zur Erklärung der Bundesregierung aus Anlaß des 50. Jahrestages des Ausbruchs des Zweiten Weltkrieges, Drucksache 11/5117. Friedensrat der DDR. Einleitung, http://www.argus.bstu.bundesarchiv.de/DZ-9-57065/index. htm?kid=ae424aal-4bdb-49e2-adc5-2e694dl754d7. Gedenkstätten für die Opfer des Nationalsozialismus. Eine Dokumentation, 1.1, Bundeszentrale für Politische Bildung, Bonn 1995. Gemeinsam erinnern - gemeinsam für den Frieden. Dokumentation der Versöhnungsfahrt des Landesjugendringes vom 31. August bis 3. September 1989 nach Warschau, NRW-Landesjugendring, Düsseldorf 1989. Grußwort des Botschafters der Volksrepublik Polen, w: „Nie wieder! ֊ Nigdy więcej!”. Die deutsche Besetzung Polens als Thema in der polnischen Kunst von 1939 bis heute, Verlag R. Meyer, Düsseldorf 1989, s. 9. 338 Bibliografia Grußwort des Ministerpräsidenten des Landes Nordrhein-Westfalen, w: „Nie wieder! - Nigdy więcej!”. Die deutsche Besetzung Polens als Thema in der polnischen Kunst von 1939 bis heute, Verlag R. Meyer, Düsseldorf 1989, s. 8. Informacja Prasowa Naczelnej Rady Odbudowy m. st. Warszawy z 25 lipea 1949, http://bcpw. bg.pw.edu.pl/Content/8322/ip49_nr51_l 1 l.pdf (dostęp: 2.04.2022). Jan Gebhard, relacja z pobytu w Berlinie Zachodnim 1 września 1969, Archiwum MSZ, syg natura Z-17 W-45 T-242. Kanclerz federalny Helmut Kohl, Exposé rządu z dnia 1 września 1989 z okazji 50 rocznicy roz poczęcia drugiej wojny światowej. Pamięć, głęboki żal, ostrzeżenie, odpowiedzialność, Urząd Prasy i Informacji Rządu Federalnego, Bonn 1989. Nigdy więcej wojny. Materiały ze spotkań pokojowych organizowanych przez Stowarzyszenie Pax w rocznicę wybuchu II wojny światowej 1982-1986, Instytut Wydawniczy Pax, Warszawa 1987. Notatka Polskiej Misji Wojskowej przy MSZ, Berlin, 3 września 1969, Archiwum MSZ, sygnatura Z-17 W-45 T-242. Odpowiedź prezydenta PRL gen. Wojciecha Jaruzelskiego na posłanie prezydenta RFN Richarda von Weizsäckera wystosowane z okazji 50. Rocznicy wybuchu II wojny światowej, w: Mieczysław Tomala (red), Na drodze do współpracy i przyjaźni. Warszawa-Bonn 1945-1995. Wybór dokumentów i materiałów, Polska Fundacja Spraw Międzynarodowych, Warszawa 1996, s. 158-159. Oświadczenie katolików polskich i niemieckich w 50. rocznicę wybuchu II wojny światowej, w: Mieczysław Tomala (red.), Na drodze do współpracy i przyjaźni. Warszawa-Bonn 1945-1995. Wybór dokumentów i materiałów, Polska Fundacja Spraw Międzynarodowych, Warszawa 1996, s. 146-149. Oświadczenie Sejmu PRL w związku z 50 rocznicą podpisania paktu Ribbentrop-Mołotow, Protokół z 6 posiedzenia Sejmu w dniu 23 sierpnia 1989 r., Biblioteka Sejmowa, s. 77. Oświadczenie Senatu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z dnia 30 sierpnia 1989 r. w pięćdziesiątą rocznicę wybuchu II wojny światowej, Archiwum Senatu, OKP BZ, 19/334. Polska Misja Wojskowa przy MSZ, Berlin, 13 sierpnia 1969, Archiwum MSZ, sygnatura Z-17 W-45 T-242, s. 3-5. Pilna notatka dot. Współdziałania z RFN w realizacji obchodów 50-lecia napaści Niemiec hit lerowskich na Polskę i wybuchu II wojny światowej, Polska Zjednoczona Partia Robotnicza Komitet Centralny, Wydział ֊ Sekretariat Komisji Polityki Informacyjnej. Archiwum Akt Nowych, syg. ХХХѴПІ-11 [b.d.]. Rede des Vorsitzenden der Ministerpräsidentenkonferenz zur Eröffnung des Parlamentarischen Rates. Bonn, 1. September 1948, w: Der Parlamentarische Rat 1948-1949. Akten und Protokol le, t. 1: Vorgeschichte, oprac. Johannes Volker Wagner, Boldt, Boppard am Rhein 1975, s. 414-417. Regulamin Turystycznej Odznaki „Szlakami Chwały Oręża Polskiego”, http://www.msw-pttk. org.pl/odznaki/reg_odznak/reg_szchopl.html. Słowo biskupów polskich na 30-lecie wybuchu drugiej wojny światowej (3 V1969), w: Libera Piotr, Rybicki Andrzej, Łącki Sylwester (red.), Listy Pasterskie Episkopatu Polski 1945-2000, cz. 1. Wydawnictwo Michalineum, Marki 2003. Stefan Bożym i B. Lewandowski, Warszawa 18 września 1969, Archiwum MSZ, sygnatura Z-17 W-45 T-242. Bibliografia 339 Ustalenia inauguracyjnego spotkania komitetu organizacyjnego obchodów 50-lecia wybuchu U wojny światowej, Polska Zjednoczona Partia Robotnicza Komitet Centralny, Wydział Sekretariat Komisji Polityki Informacyjnej. Archiwum Akt Nowych, syg. XXXVIII-11. [bd.]. Ustawa z dnia 2 lipea 1947 r. o utworzeniu Rady Ochrony Pomników Męczeństwa, http:// isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19470520264/0/D19470264.pdf (dostęp: 2.04.2022). Ustawa z dnia 3 lipea 1981 r. o ustanowieniu medalu „Za udział w wojnie obronnej 1939”, http:// isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU19810180084. Wspólne oświadczenie polskiego i niemieckiego PEN Clubu w 50. rocznicę wybuchu II wojny świa towej, w: Mieczysław Tomala (red.), Na drodze do współpracy i przyjaźni. Warszawa - Bonn 1945-1995. Wybór dokumentów i materiałów, Polska Fundacja Spraw Międzynarodowych, Warszawa 1996, s. 149-150. Wspólne Oświadczenie Tadeusza Mazowieckiego i Helmuta Kohla, w: Włodzimierz Borodziej (red.), Polska wobec zjednoczenia Niemiec 1989-1991. Dokumenty dyplomatyczne, Wydaw nictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2006, s. 174-182. Wykaz najważniejszych przedsięwzięć i inicjatyw związanych z uczczeniem 50 rocznicy Września 1939 roku, Polska Zjednoczona Partia Robotnicza Komitet Centralny, Wydział ֊ Sekretariat Komisji Polityki Informacyjnej. Archiwum Akt Nowych, syg. XXXVI [14.03.1989]. Założenia polityczno-propagandowe obchodów 50 rocznicy wybuchu II wojny światowej, Polska Zjednoczona Partia Robotnicza Komitet Centralny, Wydział - Sekretariat Komisji Kultury. Archiwum Akt Nowych, syg. LVII-48 [b.d.]. Prasa „Bayerisches Volks-Echo” 1952 „Bayernkurier” 1979 „Berliner Zeitung” 1945,1949,1954,1959,1964,1969,1979,1981,1984,1989 „Bild am Sonntag” 1979 „Börsenblatt” 1989 „Bratniak. Pismo Ruchu Młodej Polski” 1979 „Bulletin des Presse- und Informationsamtes der Bundesregierung” 1964,1979 „Darmstädter Echo” 1989 „Das Parlament” 1959 „Der Kampf der Arbeiterjugend. Zentralorgan des Kommunistischen Jugendverbands Deutsch land KJVD” 1972 „Der Spiegel” 1969,1985 „Der Tagesspiegel” 1969 „Der Westpreuße” 1979 „Deutsche Nationalzeitung” 1969 „Deutsche Wochenzeitung” 1979 „Dialog” 1989 „Die Tageszeitung” 1989 „Die Welt” 1979,1987,1989 340 Bibliografia „Die Zeit” 1959,1969,1979,1985,1987,1989 „Dziennik Bałtycki” 1948, 1957, 1959, 1962, 1964, 1968, 1969, 1971, 1974, 1979-1981, 1983, 1984,1987,1989 „Dziennik Ludowy” 1959,1969,1979,1989 „Dziennik Łódzki” 1945,1957,1962,1967,1968,1970,1973,1981,1982,1985,1987,1988,1989 „Dziennik Polski” 1981,1989 „Echo Krakowa” 1959,1974,1976,1989 „Echo Krakowskie” 1950,1966 „Express Wieczorny” 1989 „Frankfurter Allgemeine Zeitung” 1950,1957-1960,1962,1964,1968,1969,1971,1972,1977, 1979,1981-1984,1986,1987,1989 „Frankfurter Rundschau” 1980,1989 „Gazeta Białostocka” 1973 „Gazeta Częstochowska” 1975 „Gazeta Krakowska” 1984,1989 „Gazeta Lubuska” 1989 „Gazeta Olsztyńska” 1989 „Gazeta Polska” 1979 „Gazeta Poznańska” 1964,1969,1984,1989 „Gazeta Szczecińska” 1989 „Gazeta Współczesna” 1984,1989 „Gazeta Wyborcza” 1989 „Gazeta Zielonogórska” 1950,1964,1966,1973 „Głos Pomorza” 1984,1989 „Głos Wielkopolski” 1945 „Głos Wybrzeża” 1949,1989 „Hamburger Abendblatt” 1949,1951,1959,1964,1979,1989 „Kölner Stadt-Anzeiger” 1989 „Kölnische Rundschau” 1964 „Kontakt” 1989 „Kulturpolitische Korrespondenz” 1989 „Kurier Lubelski” 1960,1963,1967,1969,1984,1986,1989 „Kurier Polski” 1989 „Kurier Szczeciński” 1949,1967, 1969,1979,1984,1985,1986,1989 „L’Osservatore Romano” 10 (1989) „Miesięcznik Diecezji Gdańskiej” 1989 „Nachrichtenbrief Newsletter der Gesellschaft für Exilforschung” 1989 „Neue Zürcher Zeitung” 1950,1979,1989 „Neues Deutschland” 1946,1948-1950,1952-1959,1961-1966,1969,1970,1973,1974, 1978, 1979,1981-1984,1986,1987,1989 „Neue Zeit” 1946,1949 „Notificationes e Curia Metropolitana Cracoviensi” 1989 „Nowiny” 1984 „Nowiny Jeleniogórskie” 1964,1989 Bibliografia 341 „Nowiny Rzeszowskie” 1961,1969,1971,1974 „Oberhessische Presse” 1952 „Opinia. Pismo Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela” 1979 „Orędownik Diecezji Chełmińskiej” 1989 „Ostpreußenblatt” 1959 „Passauer Neue Presse” 1959 „Polityka” 1989 „Pismo okólne. Biuro prasowe episkopatu Polski” 1989 „Rote Fahne” 1972 „Roter Morgen. Zentralorgan der KPD/Marxisten-Leninisten” 1972 „Rzeczpospolita” 1989 „Słowo Ludu” 1969,1984,1989 „Słowo Powszechne” 1949,1959,1964,1969,1977,1979,1981, 1983,1987,1989 „Sozialdemokraten. Service. Presse, Funk, TV” 1979 „SPD-Pressedienst” 1959 „Stolica. Warszawski tygodnik ilustrowany” 1979 „Straubinger Tagblatt” 1989 „Süddeutsche Zeitung” 1970,1989 „Sudetendeutsche Zeitung” 1979 „SZ am Wochenende” 1989 „Trybuna Ludu” 1950,1959,1964,1969,1973-1976,1978,1979,1981-1985,1987,1989 „Trybuna Opolska” 1984,1989 „Trybuna Robotnicza” 1966-1968,1984 „Tygodnik Powszechny” 1981 „Tygodnik Solidarność” 1989 „Unser Danzig” 1969 „U Progu” 1977 „Vorwärts” 1979 „Werkhefte” 1969 „Weser-Kurier” 1989 „Wiadomości Diecezjalne Podlaskie” 1989 „Widnokręgi” 1979 „Wiesbadener Kurier” 1971,1979,1989 „Wieczór Wrocławia” 1984,1989 „Więź” 1989 „Zeichen. Mitteilungen der Aktion Sühnezeichen/Friedensdienste” 1989 „Zeit-Magazin” 1979 „Zeitschrift Weltweite Hilfe” 1979 „Życie Warszawy” 1945,1946,1950,1952,1954,1957,1958,1989 Opracowania Appelius Stefan, Pazifismus in Westdeutschland. Die Deutsche Friedensgesellschaft 1945-1968, 1.1, Verlag Mainz, Aachen 1999. 342 Bibliografìa Arendarska Justyna, Łada-Konefał Agnieszka, Sendhardt Bastian, Sąsiedztwo w ramach. Polacy i Niemcy o sobie nawzajem w przekazie prasowym, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2022. Assmann Aleida, Der lange Schatten der Vergangenheit. Erinnerungskultur und Geschichtspolitik, C.H. Beck, München 2006. Assmann Aleida, Przestrzenie pamięci. Formy i przemiany pamięci kulturowej, tłum. Piotr Przy była, w: Magdalena Saryusz-Wolska (red.), Pamięć zbiorowa i kulturowa. Współczesna per spektywa niemiecka, Universitas, Kraków 2009, s. 101-142. Assmann Aleida, Podzielona pamięć Europy, koncepcja pamięcią dialogicznej, tłum. Edyta Grotek, w: Alvydas Nikžentaitis Michała Kopczyński (red.), Dialog kultur pamięci w regionie ULB, Muzeum Historii Polski, Warszawa 2014, s. 13-22. Assmann Jan, Pamięć kulturowa. Pismo, zapamiętywanie i polityczna tożsamość w cywilizacjach starożytnych, tłum. Anna Kryczyńska-Pham. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2008. Bączkowski Krzysztof, Grunwald w tradycji i historiografii narodowej polskiej, Polska Akademia Umiejętności, Kraków 2010. Baron Udo, Das KOFAZ, die „Grünen” und die DKP in der Friedenskampagne, w: Jürgen Maruhn, Manfred Wilke (red.), Die verführte Friedensbewegung. Der Einfluss des Ostens auf die Nach rüstungsdebatte, Olzog, München 2002, s. 67-95. Bartoszewski Władysław, O Niemcach i Polakach. Wspomnienia. Prognozy. Nadzieje. Zanotowali Rafał Rogulski i Jan Rydel, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2010. Baumgartner Gabriele, Hebig Dieter (red.), Biographisches Handbuch der SBZ/DDR1945-1990, 1.1, Saur, München 1996. Baur Tobias, Das ungeliebte Erbe. Ein Vergleich der zivilen und militärischen Rezeption des 20. Juli 1944 im Westdeutschland der Nachkriegszeit, Peter Lang, Frankfurt am Main 2007. Behrens Jan C., Vom Panslavismus zum „Friedenskampf”. Außenpolitik, Herrschaftslegitimation und Massenmobilisierung im sowjetischen Nachkriegsimperium (1944-1953), „Jahrbücher für die Geschichte Osteuropas” 2008, 56, z. 1, s. 39. Benz Wolfgang, Graml Hermann (red.), Sommer 1939. Die Großmächte und der europäische Krieg, Deutsche Verlags-Anstalt, Stuttgart 1979. Bingen Dieter, Polityka Republiki Bońskiej wobec Polski. Od Adenauera do Kohla 1949-1991, tłum. Janusz Józef Węc, Kwadrat, Kraków 1997. Bingen Dieter, Die Polenpolitik der Bonner Republik von Adenauer bis Kohl 1949-1991, Nomos, Baden-Baden 1998. Bingen Dieter, Denk mal an Polen. Eine deutsche Debatte, editon.fotoTAPETA, Berlin 2020. Bingen Dieter, Pamiętaj o Polsce. Niemiecka debata, tłum. Marek Zybura, Wydawnictwo Centrum Studiów Niemieckich i Europejskich im. Willy’ego Brandta, Wrocław 2021. Bogacz Jan (red.), Pamięć wiecznie żywa. 40 lat Rady Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa 1947-1987, Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa, Warszawa 1988. Böhler Jochen, Najazd 1989. Niemcy przeciw Polsce, tłum. Dariusz Salamon, Znak, Kraków 2011. Böhler Jochen, Kampania wrześniowa. Błyskawiczne zwycięstwo czy wojna na wyniszczenie, w: Hans Henning Hahn, Robert Traba (red.), Polsko-niemieckie miejsca pamięci. Wspólne / Oddzielne, 1.1, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2015, s. 340-353. Bibliografia 343 Bores Dorothée, Das ostdeutsche P.E.N.-Zentrum 1951-1998. Ein Werkzeug der Diktatur?, De Gruyter, Berlin ֊ New York 2010. Borodziej Włodzimierz, Erinnerung an den Zweiten Weltkrieg ֊ 50 Jahre später, w: Ewa Koby lińska, Andreas Lawaty (red.), Erinnern, vergessen, verdrängen. Polnische und deutsche Erfahrungen, Harrassowitz, Wiesbaden 1999, s. 66-77. Borodziej Włodzimierz, Wstęp, w: idem (red.), Polska wobec zjednoczenia Niemiec 1989-1991. Dokumenty dyplomatyczne, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2006, s. 7-43. Breuer Lars, Kommunikative Erinnerung in Deutschland und Polen. Täter- und Opferbilder in Gesprächen über den Zweiten Weltkrieg, Springer, Wiesbaden 2015. Brier Robert, Frieden, Demokratie und Menschenrechte in polnisch-westeuropäischen Debatten der 1980er Jahre, w: Claudia Kemper (red.), Gespannte Verhältnisse. Frieden und Protest in Europa während der 1970er und 1980er Jahre, Klartext-Verlag, Essen 2017, s. 49-68. Budzyńska-Daca Agnieszka, Kampka Agnieszka, Poprawa Marcin, Święta narodowe. Wymiary medialnych relacji, w: Marek Czyżewski et al. (red.), Polskie sprawy 1945-2015. Warsztaty analizy dyskursu, Wydawnictwo Akademickie SEDNO, Warszawa 2017, s. 367-374. Buryła Sławomir, Legenda Westerplatte w tekstach literackich, w: Jerzy Eisler et al. (red.), Niepiękny wiekXX, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2010, s. 99-115. Büscher Wolfgang, Wensierski Peter, Wolschner Klaus, Wortzum Frieden (24.8.1979), w: Wolf gang Büscher, Peter Wensierski, Klaus Wolschner (red.), Friedensbewegung in der DDR. Texte 1978-1982, Scandica, Hattingen 1982, s. 97-99. Chojnowski Przemysław, Zur Strategie und Poetik des Übersetzens. Eine Untersuchung der Antho logien zur polnischen Lyrik von Karl Dedecius, Frank Timme, Berlin 2005. Connerton Paul, Jak społeczeństwa pamiętają, tłum. Marcin Napiórkowski, Wydawnictwa Uni wersytetu Warszawskiego, Warszawa 2012. Coppi Hans, Warmbold Nicole, Der zweite Sonntag im September. Gedenken und Erinnern an die Opfer des Faschismus. Zur Geschichte des OdF-Tages, Vereinigung der Verfolgten des Naziregimes-Bund der Antifaschisten, Berlin 2011. Czachur Waldemar, Lingwistyka pamięci. Założenia, zakres badań i metody analizy, w: idem (red.). Pamięć w ujęciu lingwistycznym. Zagadnienia teoretyczne i metodyczne, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2018, s. 9-55. Czachur Waldemar, Lingwistyka dyskursu jako integrujący program badawczy, Atut, Wrocław 2020. Czachur Waldemar, Feindt Gregor, Kreisau \| Krzyżowa. 1945-1989-2019, Bundeszentrale für politische Bildung, Bonn 2019. Czachur Waldemar, Loew Peter Oliver, Lada Agnieszka, Dynamiki (niejrównowagi. Jak Polacy i Niemcy komunikują się ze sobą i komunikują o sobie, Instytut Spraw Publicznych, Deutsches Polen-Institut, Warszawa, Darmstadt 2020. Dębski Andrzej, Obraz Polski i Polaków w filmie niemieckim oraz Niemiec i Niemców w filmie polskim po 1945 r„ Interakcje. Leksykon komunikowania polsko-niemieckiego, http://www. polska-niemcy-interakcje.pl/articles/show/36 (dostęp: 23.04.2022). Dedecius Karl, Ein Europäer aus Lodz. Erinnerungen, Suhrkamp, Frankfurt am Main 2006. Dmitrow Edmund, Die Bedeutung der Erinnerung für den polnisch-deutschen Dialog, w: Ewa Kobylińska, Andreas Lawaty (red.), Erinnern, vergessen, verdrängen. Polnische und deutsche Erfahrungen. Harrassowitz, Wiesbaden 1999, s. 53-65. 344 Bibliografìa Domke Radosław, Ziemie Zachodnie i Północne Pokki w propagandzie lat 1945-1948, Uniwersytet Zielonogórski, Zielona Góra 2010. Dudek Antoni, Wybrane czynniki historyczne wpływające na politykę władz PRL, w: Paweł Skibiński, Tomasz Wiścicki (red.). Polityka czy propaganda PRL wobec historii, Muzeum Historii Polski, Warszawa 2009, s. 13-36. Dytman-Stasieńko Agnieszka, Święto zawłaszczonych znaczeń. 1 maja w PRL. Ideologia, rytuał, język, Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej Edukacji TWP, Wrocław 2006. Eckert Rainer, Die unabhängige Friedensbewegung in der DDR w: Christoph Becker-Schaum, Philipp Gassert et al. (red.), „Entrüstet Euch!”. Nuklearkrise, Nato-Doppelbeschluss und Friedensbewegung, Schöningh, Paderborn 2012, s. 200-212. Eitz Thorsten, Engelhardt Isabelle, Diskursgeschichte der Weimarer Republik, 1.1, Olms-Verlag, Hildesheim - Zürich - New York 2015, s. 203-219. Fabio Crivellari, Blockade. Friedensbewegung zwischen Melancholie und Ironie, w: Gerhard Paul (red.), Das Jahrhundert der Bilder 1949 bis heute, WGB, Göttingen 2008, s. 482-489; Fabiszak Małgorzata (red.), Znaki (nie)pamięci. Teoria i praktyka upamiętniania w Polsce, Uni versitas, Kraków 2016. Fic Maciej, Ziemie zachodnie i północne w Polsce Ludowej, w: idem (red.), Powrót do Macierzy? Ziemie Zachodnie i Północne w Polsce Ludowej, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2020, s. 11-28. Filinowicz Natalia, Pomnik Obrońców Białegostoku ֊ próba kreowania pamięci zbiorowej przez władze Polski Rzeczpospolitej Ludowej, w: Natalia Filinowicz, Łukasz Radulski, Tomasz Wesołowski (red.), Wrzesień 1939. Historiografia - pamięć - mity, Muzeum Wojska w Białym stoku, Białystok 2019, s. 73-113. Fischer Joschka, Rede zum Nato-Einsatz im Kosovo (12. Mai 1999), w. Thomas Schirren (red.), Herrschaft durch Sprache. Politische Reden, Reclam, Stuttgart 2014, s. 157-168. Fischer Torben, Lorenz Matthias N. (red.), Lexikon der Vergangenheitsbewältigung in Deutsch land. Debatten- und Diskursgeschichte des Nationalsozialismus in Deutschland, Transcript Verlag, Berlin 2007. Florian Peters, Revolution der Erinnerung. Der Zweite Weltkrieg in der Geschichtskultur des spätsozialistischen Polen, Links-Verlag, Berlin 2016. Forecki Piotr, Konflikt pamięci, w: Robert Traba, Magdalena Saryusz-Wolska (red.), Modi memo randi. Leksykon kultury pamięci, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2014, s. 193-194. Gańczak Filip, Polski nie oddamy. Władze NRD wobec wydarzeń w PRL 1980-1981, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2017. Gassert Philipp, Arbeit am Konsens im Streit um den Frieden. Die Nuklearkrise der 1980er Jahre als Medium gesellschaftlicher Selbstverständigung, „Archiv für Sozialgeschichte” 2012, nr 52, s. 491-516. Gedenk- und Nationalfeiertage, w: Torben Fischer, Matthias N. Lorenz (red.), Lexikon der „Vergangenheitsbewältigung” in Deutschland. Debatten- und Diskursgeschichte des National sozialismus nach 1945, Transcript Verlag, Bielefeld 2015, s. 81-83. Gedenkstätten für die Opfer des Nationalsozialismus. Eine Dokumentation, 1.1, Bundeszentrale für Politische Bildung, Bonn 1995. Gemeinsam erinnern ֊ gemeinsam für den Frieden. Dokumentation der Versöhnungsfahrt des Landesjugendringes vom 31. August bis 3. September 1989 nach Warschau, NRW-Landes jugendring, Düsseldorf 1989. Bibliografìa 345 Golka Marian, Pamięć społeczna i jej implanty. Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2009. Gollwitzer Helmut, Wie konntet ihr das zulassen? Rede zum Antikriegstag am 1. September 1979 in Mainz, w: Helmut Gollwitzer (red.), Frieden 2000. Fragen nach Sicherheit und Glau ben, Kaiser, München 1982, s. 7-21. Grzesiuk-Olszewska Irena, Polska rzeźba pomnikowa w latach 1945-1995, Neriton, Warszawa 1995. Habielski Rafał, Przeszłość i pamięć historyczna w życiu kulturalnym PRL. Kilka uwag wstępnych, w: Paweł Skibiński, Tomasz Wiścicki (red.), Polityka czy propaganda. PRL wobec historii, Muzeum Historii Polski, Warszawa 2009, s. 87-115. Hackmann Jörg, Vergangenheitspolitik in der Bundesrepublik Deutschland und das Verhältnis zu Polen, w: Włodzimierz Borodziej, Klaus Ziemer (red.), Deutsch-polnische Beziehungen 1939-1945-1949. Eine Einführung, Fibre, Osnabrück 2000, s. 297-327. Hahn Hans-Henning, Traba Robert, O czym (nie) opowiadają polsko-niemieckie miejsca pa mięci, w: Hans-Henning Hahn, Robert Traba (red.), Polsko-niemieckie miejsca pamięci, 1.1: Wspólne/Oddzielne, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2015, s. 9-43. Hanke Christian, Die Deutschlandpolitik der Evangelischen Kirche in Deutschland von 1945 bis 1990. Eine politikwissenschaftliche Untersuchung unter Berücksichtigung des kirchlichen Demokratie-, Gesellschafts- und Staatsverständnisses, Duncker Humblot, Berlin 1999. Heinemann Monika, Krieg und Kriegserinnerung im Museum. Der Zweite Weltkrieg in polnischen historischen Ausstellungen seit den 1980er Jahren, Vandenhoeck Ruprecht, Göttingen 2017. Helmut Altrichter, Josef Becker (red.), Kriegsausbruch 1939. Beteiligte, Betroffene, Neutrale, C.H. Beck, München 1989. Hendrykowska Małgorzata Film polski wobec wojny i okupacji. Tematy, motywy, pytania, Wy dawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań 2012. Hermans Baldur (red.), „Gerechtigkeit schafft Frieden”. Der soziale Katholizismus am Scheideweg: Der Bochumer Katholikentag 1949. Rückblick - Erbe - Auftrag. Historische Fachtagung 1999 und Beiträge zum Jubiläum. Eine Dokumentation, Dezernat für Ges. und Weltkirchliche Aufgaben, Essen 1999. Hiller Marlene P. (red.), Stuttgart im Zweiten Weltkrieg. Katalog zur Ausstellung der Landes hauptstadt Stuttgart und der Bibliothek für Zeitgeschichte, Stuttgart (1.9.1989-22.7.1990). Bleichen, Gerlingen 1989. Hoffmann Gunter, Polen und Deutsche. Der Wegzur europäischen Revolution 1989/90, Bundes zentrale für politische Bildung, Berlin 2011. Hurrelbrink Peter, Der 8. Mai 1945. Befreiung durch Erinnerung, Dietz, Bonn 2005. Jamin Mathilde, Geschichte und Gedächtnis! Der Zweite Weltkrieg als Ausstellungsthema im Ruhrland- und Ruhr Museum, „Geschichte im Westen” 2012, nr 27, s. 7-23. Jasina Łukasz, Kozłowski Michal, Wrzesień 1939 w filmie polskim, „Polska Zbrojna. Historia” 2019, nr3,s. 67-72 Jasiński Łukasz, Sprawiedliwość i polityka. Działalność Głównej Komisji Badania Zbrodni Niemieckich/Hitlerowskich w Polsce 1945-1989, Instytut Studiów Politycznych PAN, Warszawa 2018. Jaworski Rudolf, Kollektives Erinnern und nationale Identität. Deutsche und polnische Ge dächtniskulturen seit Ende des Zweiten Weltkrieges, w: Ewa Kobylińska, Andreas Lawaty 346 Bibliografia (red.). Erinnern, vergessen, verdrängen. Polnische und deutsche Erfahrungen, Harrassowitz, Wiesbaden 1988, s. 33-52; Kaiser Alexandra, Von Helden und Opfern. Eine Geschichte des Volkstrauertags, Campus-Verlag, Frankfurt am Main 2010. Kałążny Jerzy, Korzeniewska Amelia, Korzeniewski Bartosz (red.), Druga wojna światowa w pa mięci kulturowej w Polsce i w Niemczech. 70 lat później (1945-2015), Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku, Gdańsk 2015. Käppner Joachim, Berthold Beitz. Die Biographie, Berlin-Verlag, Berlin 2010. Kerski Basil, Kycia Tomasz, Żurek Robert, „Przebaczamy i prosimy o przebaczenie”. Orędzie biskupów polskich i odpowiedź niemieckiego episkopatu z 1965 roku. Geneza - kontekst spuścizna, Wspólnota Kulturowa „Borussia”, Olsztyn 2006. Kirsch Jan Holger, Wir haben aus der Geschichte, Der 8. Mai als politischer Gedenktag in Deutsch land, Böhlau Verlag, Köln 2016. Kledzik Emilia, Michalski Maciej, Praczyk Małgorzata (red.), „Ziemie Odzyskane”. Wposzuki waniu nowych narracji. Instytut Historii UAM, Poznań 2018. Kießmann Christoph, September 1939. Krieg, Besatzung, Widerstand in Polen, Vandenhoeck Ruprecht, Göttingen 1989. Kochanowski Jerzy, Wrzesień (niejpamiętany. Początek wojny w polskiej pamięci zbiorowej i poli tyce historycznej, w: Jerzy Eisler et al. (red.), Niepiękny wiek XX, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2010, s. 117-126. Kopp Guido, Schott Harald, Die Saat des Krieges. 1938-1939. Hitlers Angrijf auf Europa. Mit einem Vorwort von Walther Hofer, Goldmann, München 2000. Kornat Marek, Jan Bloch, pacyfizm europejski i wyobraźnia Wielkiej Wojny. Studia i rozważania, Instytut Historii PAN, Warszawa 2016. Koselleck Reinhart, Semantyka historyczna, wybór i oprać. Hubert Orłowski, tłum. Wojciech Kunicki, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2012. Kosiński Paweł, Wojna i okupacja w pamięci zbiorowej Polaków (1944-1989), w: Jerzy Kocha nowski, Beate Kosmala (red.), Polska - Niemcy. Wojna i Pamięć, Polsko-Niemiecka Współ praca Młodzieży, Warszawa ֊ Poczdam 2009, s. 80-85. Kowalczuk Ilko-Sascha, Olof-Palme-Friedensmarsch, https://www.stasi-unterlagen-archiv.de/ informationen-zur-stasi/themen/beitrag/olof-palme-friedensmarsch/ (dostęp: 27.07.2021 ). Krzoska Markus, Zajas Paweł, Kontinuität und Umbruch. Deutsch-polnische Beziehungen nach dem Zweiten Weltkrieg, WBG, Darmstadt 2021. Kubiak Piotr, Ewolucja niemieckiej polityki historycznej i jej wpływ na stosunki z Polską (19902010), w: Andrzej Sakson (red.), Polsko-niemieckie stosunki społeczne i kulturalne, Instytut Zachodni, Poznań 2013, s. 75-108. Kühnl Reinhard, Das Dritte Reich in der Presse der Bundesrepublik. Kritik eines Geschichtsbildes, Europäische Verlagsanstalt, Frankfurt am Main 1966. Kwiatkowski Piotr T., Nijakowski Lech Μ., Szacka Barbara, Szpociński Andrzej (red.), Między codziennością a wielką historią. Druga wojna światowa w pamięci zbiorowej społeczeń stwa polskiego, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Muzeum II Wojny Światowej, Gdańsk Warszawa 2010. Landwehr Achim, Geschichte des Sagbaren: Einführung in die historische Diskursanalyse, Kimmerle, Tübingen 2001. Bibliografia 347 Lange Simon, Der Erinnerungsdiskurs um Flucht und Vertreibung in Deutschland seit 1989/90, dysertacja, Heidelberg 2014. Lawaty Andreas, Manfred Mack (red.), Der Wunsch, Europäer zu sein? Nation und Europa. Ein deutsch-polnisches Symposion zum 1. September 1989 in Krakau, Deutsches Polen-Institut, Darmstadt 1990. Leistner Alexander, Soziale Bewegungen. Entstehung und Stabilisierung am Beispiel der unabhän gigen Friedensbewegung in der DDR, Herbert von Halem Verlag, München 2016. Lemke Michael (1995), Instrumentalisierter Antifaschismus und SED-Kampagnepolitik im deut schen Sonderkonflikt 1960-1968, w: Jürgen Danyel (red.), Die geteilte Vergangenheit. Zum Umgang mit Nationalsozialismus und Widerstand in beiden deutschen Staaten, Akademie Verlag, Berlin 1995, s. 61-86. Leschnik Hubert, Erinnerungskultur und Geschichtspolitik in Polen von 1998 bis 2010, Verlag Herder-Institut, Marburg 2018. Leszkowicz Tomasz, Obchody rocznicy wybuchu II wojny światowejjako elementpolityki pamięci historycznej PZPR w Latach 1982-1983, w: Przemysław Gasztold-Seń, Łukasz Kamiński (red.), Letnia Szkoła historii najnowszej 2011, t. V: Referaty. Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2012, s. 150-159, Leszkowicz Tomasz, Nigdy więcej Września! 25. rocznica wybuchu II wojny światowej na lamach „Trybuny Ludu” (cz. 1), https://histmag.org/Nigdy-wiecej-Wrzesnia-25.-rocznica-wybuchuII-wojny֊swiatowej-na֊lamach-Trybuny-Ludu-cz.-l-3343 (dostęp: 12.12.2021). Leszkowicz Tomasz, Propaganda antyniemiecka PRL: „pogrobowcy Hitlera a NRF”, 2017, HistMag: https://histmag.org/Pogrobowcy-Hitlera-z-NRF .. ,-Propaganda-antyniemieckaepoki-Wladyslawa-Gomulki-16172 (dostęp: 23.04.2022) Leudesdorff René (red.), Schritte zum Krieg... Schritte zum Frieden, Diakon. Werk in Hessen u. Nassau, Frankfurt am Main 1979. Loew Peter Oliver, Lada Agnieszka, Szukać tego, co nas łączy. Rozwój, szanse i wyzwania partnerstw miast z Polski i Niemiec, Instytut Spraw Publicznych, Deutsches Polen Institut, Warszawa - Darmstadt 2020. Lütgemeier-Davin Reinhold, Basismobilmachung gegen den Krieg: Die Nie-wieder-Krieg-Bewegung in der Weimarer Republik, w: Karl Holl, Wolfram Wette (red.), Pazifismus in der Weimarer Republik, Pazifismus in der Weimarer Republik, Schoeningh, Paderborn 1981. Madajczyk Piotr, Na drodze do pojednania. Wokół orędzia biskupów polskich do biskupów nie mieckich z 1965 roku, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1994. Mahlert Ulrich, Die Freie Deutsche Jugend 1945-1949, Schöningh, Paderborn 1995. Main Izabella, Trudne świętowanie. Konflikty wokół obchodów świąt państwowych i kościelnych w Lublinie (1944-1989), Wydawnictwo Trio, Warszawa 2004. Malczewska-Pawelec Dorota, Pawelec Tomasz, Rewolucja w pamięci historycznej. Porównawcze studia nad praktykami manipulacji zbiorową pamięcią Polaków w czasach stalinowskich, Universitas, Kraków 2012. Mazur Aleksander, Order Krzyża Grunwaldu. 1943-1985, Wydawnictwo MON, Warszawa 1988. Mazur Mariusz, Polityczne kampanie prasowe w okresie rządów Władysława Gomułki, Lubelskie Towarzystwo Naukowe, Lublin 2004. Mazur Zbigniew, Niemiecka kultura pamięci: ciągłość i zmiany, w: Zbigniew Mazur, Hubert Orłowski, Maria Wagińska-Marzec (red.), Kultura zjednoczonych Niemiec. Wybrane problemy, Instytut Zachodni, Poznań 2013, s. 209-349. 348 Bibliografìa Meckel Markus, Predigt zum Ökumenischen Gedenkgottesdienstam 1.9.1989, 50. Jahrestag des Überfalls aufPolen, Beginn des Zweiten Weltkrieges, Magdeburg, Petrikirche Text: Psalm 32, w: Markus Meckel, Martin Gutzeit (red.), Opposition in der DDR. Zehn Jahre kirchliche Friedensarbeit ֊ kommentierte Quellentexte, Bund-Verlag, Köln 1994, s. 340-347. Minrath Axel, Friedenskampf. Die DKP und ihre Bündnispolitik in der Anti-Nachrüstungsbewe gung, Verlag Wissenschaft und Politik, Köln 1986. Mitscherlich Margarete, Mitscherlich Alexander, Die Unfähigkeit zu trauern. Grundlagen kol lektiven Verhaltens, Piper, München 1967. Modzelewski Wojciech, Pacyfizm. Wzory i naśladowcy, Oficyna Naukowa, Warszawa 2000. Nein Wolfgang, Die Abgründe des menschlichen Wesens, w: idem (red.), Predigten. Krieg, Terror, Frieden, Norderstedt Books on Demand, Norderstedt 2021, s. 32-40. Neubert Ehrhart, Unsere Revolution. Die Geschichte der Jahre 1989/90, Piper München 2008. Niemöller Martin, Wo stehen wir heute?, w: idem (red.), Reden 1958-1961, Stimme-Verlag, Darmstadt 1961. Nijakowski Lech, Polska polityka pamięci. Esej socjologiczny, Wydawnictwa Akademickie i Pro fesjonalne, Warszawa 2008. Nowak Paweł, Swoi i Obcy w językowym obrazie świata. Język publicystyki polskiej z pierw szej połowy lat pięćdziesiątych, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2002. Oberleitner Stefan, Polskie ordery, odznaczenia i niektóre wyróżnienia zaszczytne 1705-1990, t. II: Polska Rzeczpospolita Ludowa 1944-1990, Wydawnictwo Kanion, Zielona Góra 1999, s. 234-236. Olivier Mathieu, Bitwa pod Grunwaldem. (Nie)udane mity zwycięstwa, w: Robert Traba, HansHennig Hahn (red.), Polsko-niemieckie miejsca pamięci, t. 1: Wspólne/Oddzielne. Wydaw nictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2015, s. 270-287. Olschowsky Burkhard, Einvernehmen und Konflikt. Das Verhältnis der DDR und der Volksrepublik Polen 1980-1989, Fibre, Osnabrück 2005. Opiłowska Elżbieta, Kontinuität und Brüche deutsch-polnischer Erinnerungskulturen Görlitz - Zgorzelec 1945-2005, Neisse Verlag, Dresden 2009. Osęka Piotr, Rytuały stalinizmu. Oficjalne święta i uroczystości rocznicowe w Polsce 1944-1956, Trio - Instytut Studiów Politycznych PAN, Warszawa 2007. Ossowski Waldemar, Westerplatte - historia i przyszłość miejsca pamięci, w: Janusz Marszalec (red.). Historia jako pokusa: spojrzenie przez pryzmat Westerplatte, Wydawnictwo Muzeum Gdańska, Gdańsk 2021, s. 127-146. Pięciak Wojciech, Niemiecka pamięć. Współczesne spory w Niemczech w miejsce III Rzeszy w historii, polityce i tożsamości (1989-2001), Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2002. Piecyk Paweł, Działalność Powiatowego Komitetu obrońców Pokoju w Bolesławcu w latach 19501953 w świetle dokumentów Wojewódzkiego Komitetu obrońców Pokoju we Wrocławiu, w. Łukasz Kamiński, Grzegorz Wołk (red.), Zimowa Szkoła Historii Najnowszej 2012, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2012, s. 154-166. Pietzsch Henning, Opposition und Widerstand. Geschichte der kirchlichen Jugendarbeit „Offene Arbeit” Jena 1970-1989, rozprawa doktorska, Berlin 2004. Bibliografia 349 Piotrowska Magdalena, Rocznice narodowe jako medium pamięci kulturowej, „Napis. Pismo poświęcone literaturze okolicznościowej i użytkowej” 2019, nr 25, s. 249-266. Poprawa Marcin, Rocznica wybuchu II wojny światowej jako jeden z mitów założycielskich propagandy PRL-u, w: Marek Czyżewski, Anna Horolets, Krzysztof Podemski, Dorota Rancew-Sikora (red.), Polskie sprawy 1945-2015. Warsztaty analizy dyskursu. Wydawnictwo Akademickie SEDNO, Warszawa 2017, s. 393-418. Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939-1945, Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa, Warszawa 1964. Pszon Mieczysław, Wspomnienia, w: Wojciech Pięciak (red.), Polacy i Niemcy pół wieku później. Księga pamiątkowa dla Mieczysława Pszona. Wydawnictwo Znak, Kraków 1996. Ruchniewicz Krzysztof, Warszawa - Berlin - Bonn. Stosunki polityczne 1949-1958, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2003. Rydel Jan, Polityka historyczna w Republice Federalnej Niemiec. Zaszłości, idee, praktyka, Wy dawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, Kraków 2011. Sack Hilmar, Geschichte im politischen Raum, UTB, Tübingen 2016. Sapper Manfred, Den Krieg überwinden. Jan Bloch: Unternehmer, Publizist, Pazifist, „Osteuropa” 2008, nr 8-Ю, s. 303-312. Schade Wulf (red.), Wach auf, es ist Krieg! Wie Polen und Deutsche den 1. September 1939 erlebten, Deutsch-Polnische Gesellschaft der Bundesrepublik Deutschland, Bielefeld 1989. Schindler Herbert, Mosty und Dirschau. 1939. 2 Handstreiche der Wehrmacht vor Beginn des Polenfeldzuges, Rombach, Freiburg im Breisgau 1979. Schmid Harald, Erinnern an den „Tag der Schuld”. Das Novemberpogrom von 1938 in der deut schen Geschichtspolitik, Ergebnisse-Verlag, Hamburg 2001. Schmidt Harald, Konstruktion, Bedeutung, Macht. Zum kulturwissenschaftlichen Profil ei ner Analyse von Geschichtspolitik, w. Horst-Alfred Heinrich, Michael Kohlstruck (red.), Geschichtswissenschaft und sozialwissenschaftliche Theorie, Steiner, Stuttgart 2008. Siebst Benno-Eide, Die Außenpolitik der DDR 1976-1989. Strategien und Grenzen, Schöningh, Paderborn 1998. Silomon Anke, „Schwerter zu Pflugscharen” und die DDR. Die Friedensarbeit der evangelischen Kirchen in der DDR im Rahmen der Friedensdekaden 1980 bis 1982, Vandenhoeck und Ruprecht, Göttingen 1999. Skorut Paweł, Front Jedności Narodu. Od narodzin idei do upadku politycznego pozoru, Attyka, Kraków 2015. Skowronek Katarzyna, Między Sacrum a profanum. Studium językoznawcze listów pasterskich Konferencji Episkopatu Polski (1945-2005), Wydawnictwo Lexis, Kraków 2006. Sowiński Paweł, Komunistyczne święto. Obchody 1 maja w latach 1948-1954, Trio, Warszawa 2000. Stein Alexander, Gerechtigkeit schafft Frieden. Eine Einführung und Würdigung zu den Ent schließungen des Bochumer Katholikentages 1949, St.-Michael-Verl. Borgmeyer, Frankfurt am Main 1950. Steinbach Peter, Nach Auschwitz. Die Konfrontation der Deutschen mit der Judenvernichtung, Dietz, Bonn 2015. Stjernfelt Bertil, Westerplatte 1939, Rombach, Freiburg im Breisgau 1979. 350 Bibliografía Stokłosa Katarzyna, Polen und die deutsche Ostpolitik 1945-1990, Vandenhoeck Ruprecht, Göttingen 2011. Stölzl Christoph, Vorsteher Dieter, Einführung, w: 1.9.39. Ein Versuch über den Umgang mit Erinnerung an den Zweiten Weltkrieg. Deutsches Historisches Museum, Berlin 1989. Sułek Jerzy, Na drodze do porozumienia i pojednania z Niemcami. 1989-2009, Elipsa, Warszawa 2009. Süss Dietmar, Gewerkschaften und Friedensbewegung, w: Christoph Becker-Schaum et al. (red.), „Entrüstet Euch!” Nuklearkrise, Nato-Doppelbeschluss und Friedensbewegung, Schöningh, Paderborn 2012, s. 262-276. Szacka Barbara, Historia i pamięć zbiorowa, „Kultura i Społeczeństwo” 2003, որ 47/4, s. 3-15. Szacka Barbara Czas przeszły, pamięć, mit, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2006. Szacka Barbara, Przeszłość w świadomości inteligencji polskiej, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2006. Szacka Barbara, Der Zweite Weltkrieg- Erinnerung und Gedenken, w: Robert Traba, Peter Oliver Loew (red.), Deutsch-polnische Erinnerungsorte, t. 5: Erinnerung aufPolnisch. Texte zu Theorie und Praxis des sozialen Gedächtnisses, Ferdinand Schöningh, Paderborn 2015, s. 307-326. Szpociński Andrzej, Współczesna kultura historyczna i jej przemiany, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2021. Ślusarczyk Jacek, Ruch obrońców pokoju w latach 1948-1989. Kompendium, Instytut Spraw Politycznych PAN, Warszawa 1996. Timmer Karsten, Vom Aufbruch zum Umbruch. Die Bürgerbewegung in der DDR 1989, Vanden hoeck et Ruprecht, Göttingen 2000. Titscher Stephan, Wodak Ruth, Meyer Michael, Vetter Eva, Methoden der Textanalyse. Leifaden und Überblick, Westdeutscher Verlag, Wiesbaden 1998. Tomala Mieczysław (red.), Polityka i dyplomacja polska wobec Niemiec, t. II: 1971-1990, Elipsa, Warszawa 2006. Traba Robert, Symbole pamięci. II wojna światowa w świadomości zbiorowej Polaków. Szkic do tematu, „Przegląd Zachodni” 2000, nr 1, s. 52-67. Traba Robert, Historia: przestrzeń dialogu, Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 2006. Tümmers Hennig, Nach Verfolgung und Vernichtung. Das Dritte Reich und die Deutschen, Verlag W. Kohlhammer, Stuttgart 2021. Tyszka Andrzej Tadeusz, Pamięć utrwalona. Wojna 1939-1945 na tablicach kościołów Warszawy, Michalineum ֊ Rada Ochrony Walk i Męczeństwa, Warszawa - Kraków 1990. Völz Nicole, Staatsjubiläum und Friedliche Revolution. Planung und Scheitern des 40. Jahrestags der DDR 1989, Leipziger Universitätsverlag, Leipzig 2009. Waligóra Grzegorz, ROPCiO. Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela 1977-1981, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2006. Wawrzyniak Joanna, ZBo WiD i pamięć drugiej wojny światowej 1949-1969, Trio, Warszawa 2009. Weizsäcker Richard von, Der 1. September 1939, w: Weizsäcker Richard von (red.), Von Deutsch land nach Europa. Die bewegende Kraft der Geschichte, Siedler Verlag, Berlin 1991, s. 33-35. Weizsäcker Richard von, Vier Zeiten. Erinnerungen, Siedler, Berlin 1997. Wettig Klaus, Spurensuche und Fundstücke. Göttinger Geschichten, Wallstein Verlag, Göttingen 2007. Bibliografia 351 Whiting Charles, Gehendges Friedrich, Jener September. Europa beim Kriegsausbruch 1939, Ein Bild-Text-Band, Droste, Düsseldorf 1979. Wiedemann Thomas, Walter Hagemann, Herbert von Halem Verlag, Köln 2012. Wojdon Joanna, Propaganda polityczna w podręcznikach dla szkół podstawowych Polski Ludowej (1944-1989), Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2001. Wojna i pamięć. Przewodnik po miejscach pamięci narodowej na terenie powiatu lubaczowskiego, Muzeum Kresów w Lubaczowie, Lubaczów 2009. Wolff-Powęska Anna, Pamięć - brzemię i uwolnienie. Niemcy wobec nazistowskiej przeszłości (1945-2010), Wydawnictwo Zysk i S֊Ka, Poznań 2011. Wolff-Powęska Anna, World War II and Two Occupations. Dilemmas of Polish Memory, Peter Lang, Frankfurt am Main 2016. Wolff-Powęska Anna, Pamięć Wyzwolona, pamięć Zniewolona: Kultura historyczna w procesie transformacji, „Politeja” 2017, nr 14 (47), s. 7-22. Wolfram Wette, Ernstfall Frieden. Lehren aus der deutschen Geschichte seit 1914, Donat, Bremen 2017. Wolfrum Edgar, Geschichtspolitik in der Bundesrepublik Deutschland. Der Weg zur bundesrepu blikanischen Erinnerung 1948-1990, GRI, Darmstadt 1999. Wolfrum Edgar, Rot-Grün an der Macht. Deutschland 1998-2005, C.H. Beck, München 2013. Wolle Stefan, Die heile Welt der Diktatur. Alltag und Herrschaft in der DDR 1971 ֊1989, CH. Links Verlag, Bonn 1999. Wóycicka Zofia, Przerwana żałoba. Polskie spory wokół pamięci nazistowskich obozów koncen tracyjnych i zagłady 1944-1950, Wydawnictwo Trio, Warszawa 2007. Wóycicki Kazimierz, Niemiecki rachunek sumienia. Niemcy wobec przeszłości 1933-1945, Atut, Wrocław 2005. Wucher Albert, „Seit 5 Uhr 45 wird zurückgeschossen”. Ein Dokumentarbericht über den Beginn des Zweiten Weltkriegs, Herder, München 1959. Wuermeling Henric L., August ’39.11 Tage zwischen Frieden und Krieg. Ullstein, Berlin - Frank furt 1989. Zajączkowski Krzysztof, Zakłócona rocznica. Wizyta niemieckich weteranów w Gdańsku w 1979 roku w świetle dokumentów Służby Bezpieczeństwa, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2011, nr 2 (18), s. 365-381. Zajączkowski Krzysztof, Westerplatte jako miejsce pamięci. 1945-1989, Instytut Pamięci Naro dowej, Warszawa 2015. Zaremba Marcin, Komunizm, legitymizacja, nacjonalizm. Nacjonalistyczna legitymizacja władzy komunistycznej w Polsce, Trio, Warszawa 2001. Zentner Christian, Der Kriegsausbruch 1. September 1939. Daten, Bilder, Dokumente, Ullstein, Frankfurt am Main - Berlin - Wien 1979. Zernack Klaus, Vorwort, w: Klaus Hildebrand, Jürgen Schmädeke, Klaus Zernack (red.), An der Schwelle zum Weltkrieg. Die Entfesselung des Zweiten Weltkrieges und das internationale System, de Gruyter, Berlin - New York 1990, s. XV-XVI. Ziemer Klaus, Andrychowicz-Skrzeba Joanna (red.). Pomiędzyjubileuszami. Polityka historyczna w polsko-niemieckiej codzienności, Friedrich-Ebert-Stiftung, Warszawa 2018. Zwierzchowski Piotr, Wojna i okupacja w powojennym filmie polskim, w: Jerzy Kochanowski i Beata Kosmala (red.), Polska - Niemcy. Wojna i pamięć, Polsko-Niemiecka Współpraca Młodzieży, Warszawa 2009, s. 160-167. 352 Bibliografia Żakowski Jacek, Rewanż pamięci, Wydawnictwo Sic!, Warszawa 2002. Żytyniec Rafał, Rola Polski w antyfaszystowskiej polityce pamięci NRD (1949-1972), „Przegląd Zachodni” 2015, z. 2, s. 175-206. Indeks osób Adam Theo 262 Adenauer Konrad 63, 168, 169, 171, 173, 177,178 Andrychowicz-Skrzeba Joanna 21 Apel Hans 192 Appelius Stefan 165 Arendarska Justyna 16,24 Arnold Karl 164 Assmann Aleida 9-11,15,19,20 Assmann Jan 93 Axen Hermann 140,250,251,269,270 Bach Johann Sebastian 302 Bączkowski Krzysztof 39 Bahners Patrick 279 Bahr Egon 293 Baring Arnulf 204 Baron Udo 193 Bartoszczyk Ewa 245 Bartoszewski Władysław 279,284,315 Baur Tobias 163 Becker Helmuth 114 Behrendt Fritz 197 Behrens Jan C. 119 Beitz Berthold 171 Benz Wolfgang 142,200, 277 Bernstein Leonard 222,266 Bienek Horst 299, 300 Bierschenk Theodor 199 Bierut Bolesław 33, 38,44, 45,48,130 Bingen Dieter 63, 168, 169, 210, 211, 273, 334 Bitzer Eberhard 171 Bloch Jan 23 Blüm Norbert 232, 280 Bochow Frank 251 Bogacz Jan 74, 227 Böhler Jochen 21, 273 Böll Heinrich 202 Bores Dorothée 159 Borodziej Włodzimierz 21,210, 306,332 Bosse Trude 165 Bożym Stefan 185 Bracher Karl Dietrich 305 Brandt Willy 114, 179, 181, 211, 236, 278, 279,285, 299,316, 331 Brandys Kazimierz 166 Braun Jan 291 Brecht Bertolt 244 Breit Ernst 295,296 Brenner Otto 176 Breuer Lars 21 Breyer Richard 187 Brier Robert 23 Brill Klaus 298,306 Britten Benjamin 244,302,317 Bronowski Andrzej 257 Bubis Ignatz 291 Budzyńska-Daca Agnieszka 16 Bukowski Jerzy 186 Burckhardt Carl Joseph 200 Buryła Sławomir 69 Butterwege Christoph 175 Buwitt Dankward 320 Buzek Jerzy 333 Carstens Hans 198 Carstens Karl 191,195 Chandra Romesh 93,104,148,153 Cherubini Luigi 302 Chopin Fryderyk 130,188, 249, 313 Connerton Paul 19 Coppi Hans 119 Correns Erich 68,143 364 Indeks osób Craig Gordon A. 277 Crivellar! Fabio 202 Cyrankiewicz Józef 46, 47, 54, 59-61, 63,64, 87,130, 133,145,167,169 Czachur Waldemar 15,16,19,62, 65,72, 73, 77, 86,91,111,225, 325 Czaja Herbert 275 Czuma Walerian 111 Czyrek Józef 239, 247, 248, 250 Dahlem Franz 132 Danyel Jürgen 132 Däubler-Gmelin Herta 316 Dąbek Stanislaw 111 Dąbrowiecki Stanisław 51 Dąbrowski Franciszek 111 Dąbrowski Jacek 24 Dedecius Karl 172,173,178, 299 Demski Eva 299 Dengler Gerhard 173 Dessau Paul 244 Deutschkron Inge 293 Dębski Andrzej 69 Dietrich Stefan 204, 306 Dietrich Werner 148 Ditfurth Jutta 293 Dmitrow Edmund 21 Dobielińska-Eliszewska Teresa 239,248 Dobraczyński Jan 214 Dobrosielski Marian 293 Domke Radosław 27 Dönhoff Marion 302 Dörner Klaus 277 Drechsler Christa 149,258 Drefahl Günther 148,152-154,157, 251 Dregger Alfred 210, 285, 286, 311 Dressler Joachim 175 Duda Andrzej 333 Dudek Antoni 28 Dumont Louis 222 Dunikowski Xawery 301 Duttenhoefer Thomas 289 Dytman-Stasieńko Agnieszka 27 Ebert Friedrich junior 140 Eckert Joachim 264 Eckert Rainer 162 Eggebrecht Hans 317 Einecke Hans-Werner 288 Eisler Gerhard 145 Eitz Thorsten 22 Elstner Helga 308 Endlich Stefanie 290 Engelhardt Isabelle 22 Engelmann Bernt 159 Engels Fryderyk 134 Erhard Ludwig 143,177,178 Fabian Walter 185 Fabiszak Małgorzata 20 Faron Bolesław 105 Feindt Gregor 332 Fic Maciej 27 Fieldorf August 242 Filinowicz Natalia 90,223 Filipowicz Julian 111 Fischer Joschka 22 Fischer Oskar 153,250,266 Fischer Torben 20,164 Fiszbach Tadeusz 230 Forecki Piotr 15 Franke Horst Werner 316 Franken Paul 292 Freeden Herbert 278 Frerichs Holger 268 Fritsch Franz 268 Fritsch Gerd-Uwe 258 Fromme Friedrich Karl 203 Fryderyk Wielki 197 Funke Otto 266 Gajewicz Józef 318 Gajewski Piotr 140 Galiński Heinz 308 Gałczyński Konstanty Ildefons 69 Gańczak Filip 24,156 Gassert Philipp 201 Gaulle Charles de 71 Gawalkiewicz Tomasz 150,151 Gehendges Friedrich 200 Genscher Hans-Dietrich 192 Gerhard Jan 184,185 Gerlach Jens 166 Gerstenmeier Eugen 170 Indeks osób Gierek Edward 9, 54, 81, 86, 87,145,153 Gilarski Kazimierz 219 Gillessen Günther 305 Giscard d’Estain Valéry 71 Glemp Józef 220,231,232,291,306, 308 Gocłowski Tadeusz 229-231, 317 Gołka Marian 9 Gollwitzer Helmut 186,196 Gołaczyński Jerzy 256 Gomułka Władysław 33,49, 54, 88 Görlitz Walter 198 Gorbaczow Michaił 209 Grami Hermann 200 Grass Günter 300 Grechuta Marek 300 Greschat Martin 155 GresmannHans 171,172 Grotewohl Otto 122 Gruchmann Lothar 277 Grzesiuk-Olszewska Irena 74 Güttler Ludwig 262 Gwiżdż Wiesław 229 Habielski Rafał 30, 32 Hacke Axel 312 Hackmann Jörg 168 Hagemann Walter 172 Hahn Hans-Henning 15 Haibach Hans 202 Hanke Christian 155 Harbauer Ottomar 245 Hass Gerhard 161 Hassel Kai-Uwe von 182 Hauff Volker 305,306 Havemann Robert 135 Hawałej Adam 151 Hefty Georg Paul 202 Heinemann Gustav 66,67,181,182 Heinemann Monika 20 Hellwig Helmut 313 Helmer Rudolf 245 Hendrykowska Małgorzata 69 Hengsbach Franz 232 Herles Helmut 283 Herr Wolfgang 160 Heubner Christoph 295 Heuss Theodor 163 365 Heyl Wolfgang 104 Hiekel Matthias 256, 260, 265 Hildebrand Klaus 305 Hillel Marc 306 Hiller Marlene P. 303 Hitler Adolf 122, 126, 127, 132, 133, 163, 176, 181, 186, 198, 245, 273, 278, 283, 284, 286, 289,290, 292, 305, 334 Hofmann Egbert A. 278 Hofmann Gunter 191,199,272 Hohenlohe-Oehringen, Kraft-Alexander zu 319 Honecker Erich 9, 114, 154, 156, 157, 159, 164, 202, 243, 247, 251, 254, 255 Hurrelbrink Peter 163 Iffländer Horst 145,147,155 Immelmann Max 268 Izydorczyk Jan 141 Jabłoński Henryk 102,103,106,107 Jäckel Hartmut 306 Jahn Roland 159 Jamin Mathilde 303 Jan Paweł II, papież (Karol Wojtyła) 94, 97, 116, 220, 221,231,233,234 Janka Walter 293 Janowski Józef 95 Janßen Karl-Heinz 198 Jaruzelski Wojciech 83, 85, 87, 94, 106, 108, 204, 209, 210, 212, 218, 220, 226-229, 238, 239, 247, 253, 273, 274, 308, 309 Jasina Łukasz 69 Jasiński Łukasz 38 Jaworski Rudolf 21 Jeż Ignacy 235 Jędrychowski Stefan 50 Joksch Horst 144 Jóźwiak Jerzy 229 Kaczmarek Lech 100,101 Kaczmarek Wiesław 312 Kaiser Alexandra 163,164 Kałążny Jerzy 21 Kamnitzer Heinz 134 Kampka Agnieszka 16 Kant Hermann 159 366 Indeks osób Käppner Joachim 171 Karski Ryszard 301 Kerski Basil 80 Kertzscher Günter 154 Kiesinger Kurt Georg 66,143,279 Kijowska Marta 279 Kirbach Roland 314 Kirsch Jan-Holger 118,163,273 Kledzik Emilia 27 Klee Ernst 291 Kleeberg Franciszek 112 Kleinicke Werner 179 Klemm Barbara 202 Klemm Lothar 292 Kießmann Christoph 280 Klink Dieter 317 Kluge Wolfgang 160 Knopp Guido 279 Knorr Lorenz 193 Kochanowski Jerzy 20, 32,49 Kociołek Stanisław 145 Koenig Wieland 301 Kohl Helmut 192, 201, 210, 211, 236, 237, 267, 275, 276, 280-286, 305, 310, 332 Köhler Horst 333 Kohut Janusz 302 Kolditz Lothar 248 Kollat Henryk 185 Kollwitz Käthe 22 Kolmar Werner 146 Körnender Zenon 229 Kondracki Wojciech 35 Kopczyński Michał 10 Kopf Hermann 170 Kopielew Lew 203 Корка-Piątek Małgorzata 24 Korb Robert 131,132 Korn Walter 292 Korzeniewska Amelia 21 Korzeniewski Bartosz 21 Koselleck Reinhardt 19 Kosiński Pawel 28 Kosycarz Zbigniew 53 Kościuszko Tadeusz 106,107 Kowalczuk Ilko-Sascha 162 Kowalik Tadeusz 144 Kozakiewicz Mikołaj 220,229 Kozłowski Michał 69 Krannhals Hanns von 180 Kraszewski Stefan 100 Kraus Karl 303 Krönert Hans-Hermann 257 Kruczkowski Leon 127 Krzemiński Adam 236,254,255 Krzoska Markus 271 Krzyżanowska Olga 230 Kubasiewicz Janusz 269,270 Kubiak Piotr 20 Kuby Erich 299 Kühn Heinz 204 Kühnl Reinhard 180,181 Kühnrich Heinz 146 Kukuryko Stanisław 105 Kustroń Józef Rudolf 111 Kutrzeba Tadeusz 102,111 Kuzianik Henryk 58 Kuzianik Robert 58 Kwaśniewski Aleksander 333 Kycia Tomasz 80 Lafontaine Oskar 203,290 Lambsdorff Otto Graf 287 Landwehr Achim 19 Lang Ernst Maria 281 Lange Andreas 245 Lange Simon 275 Langner Władysław 112 Lassalle Ferdinand 204,312 Laub Gabriel 187 Lawaty Andreas 319,320 Leber Georg 176 Lehmann Karl 235,236,307 Lehners Richard 176 Leidinger Friedrich 205 Leiser Erwin 298 Leistner Alexander 268 Lemke Michael 141 Leniča Jan 299 Leschnik Hubert 20 Leszkowicz Tomasz 63, 80,103 Leudesdorff René 196 Lewandowski B. 185 Lichtenstein Heiner 199 Link Hubert 149,252 Indeks osób Lintner Eduard 275 Lippelt Helmut 286,287 Lis Bogdan 296 Liszka-Lawicz Wilhelm Andrzej 111 Loderer Eugen 201 Loew Peter Oliver 16, 135, 153, 246, 319, 325, 335 Lorenz Matthias N. 20,164 Lorenz Peter 182,183 Lummer Heinrich 297 Lütgemeier-Davin Reinhold 22 Łada-Konefał Agnieszka 16,24,319,325 Łukaszczyk Maciej 188 MaahnWolf 262 Macharski Franciszek 231,235 Mack Manfred 320 Maczek Stanislaw 111 Madajczyk Piotr 63 Maetzke Ernst-Otto 198 Mahlert Ulrich 121 Maier Hans 315 Main Izabela 31,98 Majdański Kazimierz 235 Majewski Gustaw 62 Malanowski Wolfgang 187 Malczewska-Pawelec Dorota 17,19 Malinowski Roman 229 Mangelsdorff Albert 300 Mangelsdorff Emil 300 Marbach Gerd 257, 264 Markgraf Hendrik 298,299 Markiewicz Ryszard 185 Markiewicz Wladyslaw 279 Marks Karol 134 Matysiak Anna 24 Maurer Aleksandra 300 May Gisela 302 Mazowiecki Tadeusz 209,210, 216,218, 220, 222, 226-229, 231, 243, 246, 272, 281, 284,315,332 Mazur Aleksander 39 Mazur Mariusz 63 Mazur Zbigniew 20 Meckel Markus 269 Mende Erich 178,278 Mendelssohn-Bartholdy Felix 302 Menzel Martin 333 Merkel Angela 333 Mertes Alois 203 Meyer Michael 19 Michalski Maciej 27 Michno Tadeusz 75 Miecznikowski Jerzy 102 Milenuszkin Walenty 104 Milewska Nina 95 Miłosz Czesław 286 Minrath Axel 193 Miodowicz Alfred 229 Mitscherlich Alexander 331 Mitscherlich Margarete 331 Mitscherlich Thomas 298 Mittelstädt Rainer 248, 249 Moczar Mieczysław 58 Moczulski Leszek 94 Modrow Hans 155,256 Modzelewski Jerzy 106 Modzelewski Wojciech 23 Momper Walter 238,281 Morawski Kazimierz 229 Mozart Wolfgang Amadeus 236 Müller Hans-Jürgen 198 Müller Hans-Peter 134 Müller Oskar 166 Müller-Vogg Hugo 202 Mussolini Benito 305 Mutter Anne-Sophie 302 Myjak Adam 301 Namokel Karl 136 Namysłowski Zbigniew 300 Naumann Klaus 333 Nein Wolfgang 196 Neubert Ehrhard 243 Neumann Werner 278 Niemen Czesław 300 Niemöller Martin 166,172,186,194 Nijakowski Lech 16 Nikžentaitis Alvydas 10 Nitzsche Gerhard 146 Nowak Paweł 28,45 Nowak Stanislaw 258 Nycz Kazimierz 235 367 368 Indeks osób Oberleitner Stefan 92 Oberst Klaus 258 Ochab Edward 44, 59 Olechowski Tadeusz 211,227 Olschowsky Burkhard 156 Olszewska Izabella 266 Opiłowska Elżbieta 21,149 Orlowski Hubert 320 Osęka Piotr 31 Osóbka-Morawski Edward 33 Pagels Michael 238 Pająk Leon 86 Palme Olof 162 Palucca Gret 262 Paszkowski Roman 227 Paul Wolfgang 122 Pawelec Tomasz 17,19 Pawlikowski Stefan 111 Pawłowicz Zygmunt 308 Pech Karlheinz 154 Penderecki Krzysztof 222,292,301 Peters Florian 20, 94,101 Picasso Pablo 128,320 Pieck Wilhelm 130,257 Piecyk Paweł 34 Pietzsch Henning 159 Pięciak Wojciech 20 Piotrowska Magdalena 18 Ploetz Michael 134 Płażyński Maciej 333 Poprawa Marcin 16,46 Praczyk Małgorzata 27 Preuß Felix Μ. 185 Przybyszewski Zbigniew B. 111 Przykucki Marian 235 Pszon Mieczysław 315 Putin Wladimir 333 Quandt Bernhard 253 Quintus Junius 170 Raginis Władysław 111 Rakowski Mieczysław 199, 210, 211, 229, 253 Rapacki Adam 145 Rasmus Hugo 199,277 Rau Johannes 218, 236, ЗОЇ, 308, 309, 312֊ 314,316, 333 Reiche Harmut 152 Reinecke Engelbert 282 Reinert Jochen 119,122 Reiter Janusz 315 Renfordt Karlheinz 186 Reuter Waldemar 173 Reuter Wolfgang 297 Rex Wolfgang 266 RichterHorst 152 Riedle Gabriele 303 Rose Klaus 296 Rotstein Siegmund 265,266 Rozmysłowicz Witold 220 Rommel Juliusz 50 Różewicz Stanisław 69 Ruchniewicz Krzysztof 130 Ruhnau Rüdiger 277 Rusinek Kazimierz 68 Rydel Jan 20 Rynkowski Kazimierz 230 Sabais Winfried 194 Sack Hilmar 20 Salwa Tadeusz 318 Sapper Manfred 23 Saryusz-Wolska Magdalena 15 Schade Wulf 295 Schaff Adam 290 Schäuble Wolfgang 333 Schauerhammer Albrecht 257 Scheel Walter 181,182 Scherf Henning 302 Schickel Alfred 198 Schindler Herbert 200 Schluckebier Wilhelm 292 Schmalstieg Herbert 320 Schmedemann Walter 179 Schmidt Elli 119 Schmidt Harald 16,163 Schmidt Helmut 71,191,192 Schnoor Herbert 294 Schoeller Franz Joachim [Jochen] 212,312 Scholz Olaf 23 Schönaich Paul von 165 Schöne Gerhard 302 Indeks osób Schönhuber Franz 275 Schönlein Peter 318,319 Schott Harald 279 Schröder Gerhard 333 Schroth Gerhard 302 Schuster-Sewc Heinz 262 Schütz Helmut 196 Schütz Klaus 66,182-185 Schwier Hans 290 Seeber Eva 262 Seghers Anna 164 Seib Barbara 305 Seibt Gustav 279 Sendhardt Bastian 16,24 Senft Gabriele 261 Settnik Bernd 263 Siebst Benno-Eide 156 Siemons Mark 300,301,306 Siewruk Irena 160 Silomon Anke 159 Sindermann Horst 248-250 Skorut Pawel 36 Skowronek Katarzyna 78, 80 Słomczyński Jan 62 Solle Horst 247 Sommer Siegfried 257 Sowiński Pawel 27 Spychalski Marian 60,61, 67 Stahmer Ingrid 291 Stalin Józef 127,133,176, 284, 285, 305 Stehle Hansjakob 167,178,187 Stein Alexander 164 Steinbach Peter 272 Steinmeier Frank-Walter 333 Stelmachowski Andrzej 227,229 Stjernfelt Bertil 200 Stokłosa Katarzyna 169 Stölzl Christoph 303 Stoph Willi 248 Stopiński Władysław 333 Strauß Franz Josef 143,192 Ströhm Carl Gustaf 204 Stürmer Michael 277 Sucharski Henryk 83-85,109,116, 226 Sułek Jerzy 210 Süss Dietmar 174,193 Süssmuth Rita 237, 278, 282, 283, 305 Svoboda Ludvik 56 Szacka Barbara 19,21 Szczepański Jan Józef 278 Szczypiorski Andrzej 315 Szlaga Jan 235 Szymański Wojciech 334 Ślusarczyk Jacek 34, 35,36,45 Świtała Henryk 159 Tern Jürgen 186 Thadden Rudolf von 163,276 Thälmann Ernst 129 Thälmann Rosa 129 Thiele Ilse 262 Thierse Wolfgang 333 Thommée Wiktor 111 Timmer Karsten 268 Tisch Harry 263 Titscher Stephan 19 Tomala Mieczysław 64,211 Töpfer Johanna 149 Traba Robert 15,19,21, 32,242 Trepkowski Tadeusz 57 Truman Harry S. 128,133 Trzeciakowski Lech 305 Tümmers Hennig 272 Tyszka Andrzej Tadeusz 32, HO Uchymiak Edmund 56 Uklejewski Janusz 57, 72, 85,105, 228 Ulbricht Walter 126,141 Urban Thomas 276 Verdi Giuseppe 236 Vetter Eva 19 Vetter Heinz Oskar 9,192,193 Vittinghoff Karl 180 Vogel Bernhard 201,315 Vogel Hans-Jochen 279 Voigt Gunter 293 Völklein Ulrich 198,199 Völz Nicole 119, 243 Vorscherau Henning 297 Vorsteher Dieter 303 Voss Hubert v. 299 369 370 Indeks osób Wader Hannes 262 Waigel Theo 275, 279, 290, 300 Walczak Teodor 221 Waligóra Grzegorz 94 Wałęsa Lech 101,227-230 Wandel Paul 134 Wańkowicz Melchior 69 Warmbold Nicole 119 Wawrzyniak Joanna 34 Wecker Konstantin 300 Wehner Herbert 182,192 Weiß Ernst 278 Weizsäcker Richard von 210-213, 226, 238, 273-276,280,312 Wentker Hermann 142 Wette Wolfram 22 Wettig Klaus 175 Whiting Charles 200 Wiatr Sławomir 312,313 Wieczorek Janusz 76 Wieczorek-Zeul Heidemarie 293 Wiedemann Thomas 172 Wilczyński Klaus 245 Wilecki Tadeusz 333 Willms Diedrich 120 Wilms Dorothee 290 Winiewicz Józef 185 Winzer Otto 140 Wippermann Wolfgang 306 Witek Elżbieta 333 WodakRuth 19 Wojdon Joanna 31 Wolff-Powęska Anna 20,163,241 Wolfrum Edgar 20,22 Wolle Stefan 159 Woschech Franz 185 Wöycicka Zofia 76 Wóycicki Kazimierz 20, 279, 315 Wucher Albert 168 Wuermeling Henric L. 279 Wüllenweber Hans 277 Zahlmann Christel 306 Zajas Paweł 271 Zajączkowski Krzysztof 40, 69, 83, 85, 88, 117 Zanussi Krzysztof 299 Zaremba Marcin 31,107 Zentner Christian 200 Zernack Klaus 305 Ziemer Klaus 21,24 Ziemiński Wiktor 49 Zimmermann Lothar 290 Zitzewitz Lisaweta von 205 Zweig Arnold 122 Zwerenz Gerhard 294 Zwierzchowski Piotr 69 Żakowski Jacek 218 Żurek Robert 80 Żytyniec Rafał 119,130,148 Indeks nazw geograficznych Akwizgran 148,179 Anglia 190,225,305 Anklam 130 Asyż 220 Auschwitz (Oświęcim) 22, 23, 55, 59, 76, 186, 224, 235 255, 285, 306, 308, 319 Austria 245, 273 Bad Godesberg 182 Bad Muskau 259 Badenia-Wirtembergia 144 Barbarka 235 Bawaria 164,166,315 Beierfeld 137 Bełżec 76 Bergen-Belsen 176 Berlin 47, 68, 84, 107, 110, 112, 113, 123, 125-127, 131, 140, 153, 154, 156, 158, 202, 247, 251, 253, 255, 264, 267, 282, 290, 292, 297, 327, 332-334 Alt Stralau 135 Charlottenburg 303 Friedrichshein 248, 249,251, 252 Friedrichsfelde 144 Lichterfelde 182 Mariendorf 183 Schöneberg 184, 281 Tiergarten 291 Treptow 144,157,159, 249 Wilmersdorf 291 Zehlendorf 182 Berlin Zachodni 66, 67, 114, 185, 193, 201, 203, 238,239, 253, 267, 281, 289, 290, 292, 303, 304, 308, 320 Biała Podlaska 242 Białystok 59,90,110,223 Bitburg 203 Bitterfeld 137 Bochum 164,192,301,302 Bockhorn 268 Bonn 87, 145, 164, 190, 193, 203, 210, 211, 237, 267,280,285, 289, 293, 325 Brunszwik 267,289 Brema 165,175,294,302,316,317 Budapeszt 147 Bydgoszcz 224, 302 Bykowce 90 Bytom 146 Bzura (rzeka) 111 Casamassima 83 Chełm 107 Chełmno 76, 77 Chiny 136 Chojna 259 Chojnice 116 Chorzów 59 Cieszanów 76 Cottbus 130 Crostwitz 260 Cybinka 68 Czechosłowacja 56,152,162, 243, 250 Czerniowce 286 Częstochowa 110,224 Damaszek 157 Darmstadt 188,194, 203, 289, 293, 307, 308, 319 Dietzenbach 293 Dobiegniew 52 Dolny Śląsk 184 Dortmund 9,192, 295, 296, 302 Drezno 144,152, 256, 261, 264-266 Duisburg 175 372 Indeks nazw geograficznych Düren 290 Düsseldorf 175,201,203, ЗОЇ, 302, 312 Działdowo 76 Echternach 179 Eisenach 129 Eisenhüttenstadt 67 Eisleben 137 Ełk 225 Erlangen 277 Flensburg 179 Forst 143,259,268 Francja 172, 218, 226,229, 279, 284, 305 Frankfurt nad Menem 173-176, 185, 188, 194, 291, 292, 298, 299, 302, 304, 305, 307, 327 Frankfurt nad Odrą 67, 68,89,127,128,144, 149-152,257-259, 327, 333 Freital 160 Fürstenberg an der Oder 132 Gdańsk 9, 40, 50, 53, 57, 60, 64, 73, 83, 84, 86-88, 94, 109, 110, 171, 178, 187, 200, 229, 230, 235, 279, 294, 300, 308, 316,317, 326, 333 Gdynia 70,190, 191 Gelnhausen 293 Gelsenkirchen 148,165 Getynga 175 Gliwice 146,198,224,285 Görlitz 67, 143, 148,149,151,152,155, 256, 257 Gorzów Wielkopolski 223,258 Goslar 179 Góra Świętej Anny 54,66,146 Górny Śląsk 187,278 Groß-Gerau 290 Grunwald 39, 325 Guben 152,160,257 Gubin 67, 257 Halle 160 Hamburg 164, 175, 179, 201, 203, 289, 291, 293, 297, 304, 308, 317 Ohlsdorf 180,291 Hanau 292,293 Hanower 165,176, 294, 316, 320 Havelberg 261 Heinersbrück 259 Hel 46,55,60,111,227 Helsinki 147 Henningsdorf 136 Hesja 172,177, 288,293, 297, 303 Hesja-Nassau 166 Hilversum 302 Hiroszima 197,223 Hofheim 297 Holandia 302 Izrael 279 Jałta 7,125 Japonia 251 Jasło 55 Jelenia Góra 52,257 Jena 159 Jordanów 111 Kanada 222,225 Karl-Marx-Stadt 152,160,161 Katowice 52,66,110 Katyń 32,48,216,220 Kehl 179 Kępa Oksywska 111 Kielce 110,204,223 Kielecczyzna 52, 55, 60 Kilonia 189 Kluczbork 225 Klonowo 273 Kock 29,55,60,111 Kołbaskowo 68 Komańcza 90 Königsmünster 180 Kosowo 22 Koszalin 224 Kozy 225 Kraków 110,194,224,225,292,302,316-319 Nowa Huta 319 Płaszów -4 Plaszow Krojanty 116,187 Krosno Odrzańskie 52,137 Krzyżowa 184, 332 Kutno 46, 60 Indeks nazw geograficznych Langen 297 Lenino 27,71,75,90,107 Lipsk 129,135,262,294 Lodenau 133 Lubań 260 Lubelszczyzna 60 Lublin 52,223 Lubsko 259 Lwów 112 Łaba (rzeka) 262 Łambinowice 52 Łączna 55 Łęknica 259 Łódź 153,223,235,242 Radogoszcz 52, 223 Łużyce 260 373 Norymberga 316-319 Nysa (rzeka) 11, 66, 67, 125, 128, 143, 148, 184, 185, 210, 244, 254, 257, 264, 266, 324 Odra (rzeka) И, 66, 67, 125, 128, 132, 143, 148,184, 185, 210, 244, 254, 259, 264, 266,270, 324 Offenbach 175, 289, 290-292,297, 302, 308 Oleszyce 111 Opole 110,145 Osnabrück 172 Oświęcim - Auschwitz Magdeburg 114,129,144,161,261, 269 Mainflingen 290 Majdanek 55,59,76,255 Marburg 14,167,187,194, 289 Mediolan 119 Meiningen 157 Meschede 180 Międzyrzecz 260 Mława 111,146 Modlin 46,60,111,227 Moguncja 235, 293 Mokra 90,111 Monachium 148,172,175,189, 280 Mörfelden-Walldorf 290, 302 Moskwa 149,153,157, 209, 326 Münster 172 Mutlangen 202 Palmiry 311-313,333 Parchim 263 Pasewalk 68,152,262 Pelplin 235 Piaśnica 235 Plaszow 77,318,319 Płock 289,308 Poczdam 47,125,144,148 Podlasie 60 Police 152 Pomellen 68 Pomorze Gdańskie 13 Pomorze Przednie 262 Pomorze Zachodnie 130 Porytowe Wzgórze 55 Poznań 52, 54, 76,103, 223,277, 316, 320 Praga 147 Prenzlau 144 Przeworsk 55, 75 Puck 106 Puławy 55 Nadrenia-Palatynat 196,201,315 Nadrenia Północna-Westfalia 164, 218,290, 294, 301, 302, 308, 311, 312, 314 Narol 76 Neapol 83 Neubrandenburg 135,160, 263 Neuengamme 291 Neuruppin 268 Neustrelitz 135 Niesky 133, 260 Nikaragua 252 Radom 93,110 Randow 130 Rapallo 287 Ravensbrück 162 Rehau 179 Ren (rzeka) 270 Riedstadt-Goddelau 290 Rodgau- Nieder-Roden 290 Rödgen-Wisselheim 293 Rogoźnica 76 Rosja 23,334,335 374 Indeks nazw geograficznych Rostock 115,134,259,294 Rothenburg/Oberlausitz 133,260 Rzeszów 52,110,224 Saarbrücken 185,290 Sachsenhausen 162, 245, 249 Saksonia 124,129 Sandau 261 Schenkberg (LPG) 159,160 Schönberg (Meklemburgia) 129 Schwanenberg (półwysep) 135 Schwarza 264 Schwedt 67,259 Schwerin 263 Seelow 149,261,265 Selmsdorf 129 Siekierki 235 Słubice 67, 68,144,150, 259, 327, 333 Słupsk 109 Sobibor 76 Sobolice 133 Sprendlingen 303 Starogard Gdański 106 Stralsund 162 Studzianki 55 Stukenbrock 190,193,290 Stuttgart 303 Stutthof (Sztutowo) 55, 76, 77, 79, 235 Szczecin 55, 68, 89,110,115 Szpengawsk 235 Sztokholm 119 Sztutowo - Stutthof Szwajcaria 166 Szymankowo 235 Świnoujście 259 Tangerhütte 114 Tarnobrzeg 225 Tarnów 225 Tczew 105,106 Thale 124 Tomaszów Lubelski 110,111 Toruń 235 Treblinka 76 Turek 55 Turów 256 Turyngia 129 Tychy 224 Ukraina 23,204,334,335 Ursus 93 USA (Stany Zjednoczone) 93,108,112,124, 158, 159, 182, 202, 218, 222, 225, 229, 242, 250, 277 Usedom 130 Verdun 222 Warszawa 33, 35-38, 45, 48֊50, 54-56, 59, 60, 77, 89, 94, 97, 103, 106-108, 110, 111,123,130, 132,140, 146,153, 161, 166, 169-171, 183-185, 188, 190, 197, 198, 204, 212, 218-224, 228, 239, 244, 253, 266, 267, 280, 285, 286, 298, 300, 309,312, 325, 326, 331,333 Waszyngton 157 Wejcherowo 106 Westerplatte 40, 46, 50, 55, 60, 69-73, 75, 83-86, 88, 99-102, 104, 109, 111, 116, 117, 191, 198, 210, 211, 215, 222, 226-229, 231, 234, 237, 244, 247, 251, 266,273, 277, 309, 311, 317, 326, 333 Westfalia 190 Węgry 243 Wetterau 293 Wielka Brytania 172, 218,226, 229,277, 302 Wieluń 52,244,268,326 Wiesbaden 194,198, 293,297, 304 Wietnam 49, 55,188 Wilno 286 Wizna 111 Woldenberg (Dobiegniew) 52 Wolgast 137 Wriezen 137,260 Wrocław 35, 89,104,110,134,152, 204,293, 312, 320 Grabiszyn 110,320 Wysoki Stoczek 223 Zabrze 52 Zagłębie Ruhry 123 Zagnańsk 52 Zamość 245 Indeks nazw geograficznych Zgorzelec 67, 143, 148, 149, 151, 152, 256, 257 Zielona Góra 149,152 Ziemie Zachodnie 27 375 ZSRR (Związek Radziecki) 34,43,63,95,98, 107,108,119,123,124,126,127,132, 134,142,146,147,152, 154,161,168, 169, 171, 172,176,178, 203, 204, 209, 217, 218, 226, 227, 229, 242, 244, 245, 250, 269-271,287, 297, 311, 323, 324 Zwickau 129 Żagań 224
adam_txt	Spis treści Wprowadzenie . Medialny obraz przeszłości . Pamięć zbiorowa i polityka historyczna. „Nigdy więcej wojny”. 9 12 14 21 Część I Upamiętnianie 1 września w Polsce i w Niemczech w latach 1945-1988 Pamięć ofiar, zwycięzców i bohaterów: 1 września w PRL w latach 1945-1988. Pamięć o Wrześniu na usługach partii: legitymizowanie władzy. Lata 1945-1956: konsolidacja doświadczeń, instytucjonalizacja pamięci i legitymizacja polityki. Lata 1957-1969: Ujednolicanie praktyk i poszerzanie treści pamięci 49 Lata 70. - schematyzacja pamięci, instrumentalizacja i edukacja . Lata 80. - w poszukiwaniu nowych znaczeń i funkcji. 1 września i walka o pokój: obchody w NRD w latach 1945-1988 . Pierwsze rocznice: od 1945 do 1948 roku. Rok 1949 - pierwsza kulminacja obchodów rocznicy 1 września . Lata 50. - malejące znaczenie Polski w obchodach rocznicowych. Lata 60. - wielka polityka i walka z „zachodnioniemieckim imperializmem” 140 Lata 70. - uroczystości przy „granicy pokoju”. Lata 80. - pod znakiem ruchu pokojowego. 27 27 33 81 97 118 120 122 131 148 156 Wypieranie i upamiętnianie 1 września: pamięć w RFN wiatach 1945-1988. 163 Skromne obchody i pierwsze kierunki kształtowania pamięci: lata 1949-1959. 164 1 września i ruch pokojowy: „Dzień Antywojenny” bez Polski (lata 1957-1968). 173 Propozycje rozmów i przemówienia: 1 września jako motor zbliżenia politycznego (lata 1960-1969). 177 Pamięć w konflikcie: lata 70. i czterdziesta rocznica . 188 Lata 1980-1988: walka o pokój bez Polski. 201 Część II 1989 - rok pamięci i rok przemian Kontekst polityczny w Polsce, NRD i RFN. 209 Obchody 50. rocznicy wybuchu II wojny światowej w Polsce: uroczyście i międzynarodowo . Przygotowania i oczekiwania. Zmiany w treści pamięci . Uroczystości rocznicowe w Warszawie . „W całym kraju odbyły się podniosłe uroczystości”. Westerplatte - uroczystości państwowe i patriotyczno-religijne . Kościół rzymskokatolicki a pamięć o Wrześniu. Obchody w RFN i NRD w polskich mediach. Pamięć o Wrześniu w rękach Polaków. 214 214 216 218 223 226 231 236 239 50. rocznica wybuchu wojny w NRD: o szablonach, Polsce i sloganach . Preludium. Centralne obchody. Delegacja NRD w Polsce . Pytania i frazesy: wywiad Adama Krzemińskiego z Erichem Honeckerem. 254 Gesty i goście: legitymizacja na prowincji. Głosy wspólnot religijnych. Prasa NRD relacjonuje, jak Polska czci pamięć ofiar wojny i j ak informuj e o NRD. 266 „Niepoprawni”. Republika Federalna Niemiec pod lupą. Opozycja i zawłaszczony dzień pamięci. Epilog po dziesięciu dniach. Podsumowanie na koniec istnienia państwa. 243 243 247 253 Rok 1989: pamięć o 1 września w RFN i gra z granicami. Przygotowania i list prezydenta. Zapowiedzi wydarzeń i ich tło w mediach. Przesłanie i debata: akty symboliczne na szczeblu federalnym. 272 272 276 280 255 264 267 268 269 271 Dzwony, wieńce i protesty: akty symboliczne o charakterze regionalnym. 288 Inni aktorzy polityki pamięci: stowarzyszenia i związki zawodowe . 295 „Noc kultury” we Frankfurcie: między przestrogą a potpourri. Sztuka, muzyka, literatura. Wystawy historyczne . Nauka i edukacja. Kościoły i wspólnoty religijne. Niemcy w Polsce, relacje z Polski. Podsumowanie. 298 301 303 304 307 308 309 Pierwsze próby polsko-niemieckiego dialogu pamięci. 311 Polityka i młodzież z Polski i Niemiec w Palmirach. 311 „O wolność, sprawiedliwość i pokój w Europie” katolicy z Polski i RFN o II wojnie światowej. 315 Na szczeblu lokalnym. 316 Na zakończenie: co było, co jest, co będzie. 1 września: stymulator kultury pamięci. Rola miejsc i rytuałów . Rola aktorów . Rola mediów . „Nigdy więcej wojny”. Perspektywy: pamięć o Wrześniu i dialog polsko-niemiecki po 1989 roku. 331 Postscriptum po 24 lutego 2022: „Nigdy więcej wojny?”. 323 323 326 327 328 330 Bibliografìa . 337 Wykaz ilustracji . 353 Wykaz skrótów. 360 Indeks osób. 363 Indeks nazw geograficznych. 371 334 Bibliografia Dokumenty 50-lecie Września 1939 ֊ na antenach radia i telewizji, Polska Zjednoczona Partia Robotnicza Komitet Centralny, Wydział - Sekretariat Komisji Kultury. Archiwum Akt Nowych, syg. LVII-48 [b.d.]. Archiwum Federalne, Protokoły КС SED, sygnatura: DY 30/JIV 2/2/664, posiedzenie biura politycznego z 18 sierpnia 1959, protokół 41/59, załącznik 4. Bund der Evangelischen Kirchen in der DDR (red.), Gemeinsam unterwegs. Dokumente aus der Arbeit des Bundes der Evangelischen Kirchen in der DDR 1980-1987, Berlin 1989. Bundeskanzler Helmut Kohl, Regierungserklärung vom 1. September 1989. Zum 50. Jahrestag des Beginns des Zweiten Weltkriegs. Erinnerung, Trauer, Mahnung, Verantwortung. Bundes presseamt, Bonn 1989. Dekret z dnia 10 listopada 1945 r. o Głównej Komisji i Okręgowych Komisjach Badania Zbrodni Niemieckich w Polsce, http://isap.sejm.gov.p1/isap.nsf/download.xsp/WDU19450510293/O/ D19450293.pdf (dostęp: 2.04.2022). Dekret z dnia 26 października 1945 r. o ustanowieniu „Medalu Zwycięstwa i Wolności 1945 r.”, http://isap.sejm.gov.p1/isap.nsf/download.xsp/WDU19450500286/0/D19450286.pdf (dostęp: 2.04.2022). Der Parlamentarische Rat 1948-1949. Akten und Protokolle, 1.1: Vorgeschichte, oprać. Johannes Volker Wagner, Boldt, Boppard am Rhein 1975. Deutscher Bundestag. Stenographischer Bericht, 154. Sitzung, 1 września 1989. Entschließungsantrag der Fraktion der SPD zur Erklärung der Bundesregierung aus Anlaß des 50. Jahrestages des Ausbruchs des Zweiten Weltkrieges, Drucksache 11/5114. Entschließungsantrag der Fraktionen der CDU/CSU und FDP zur Erklärung der Bundesregierung aus Anlaß des 50. Jahrestages des Ausbruchs des Zweiten Weltkrieges, Drucksache 11/5117. Friedensrat der DDR. Einleitung, http://www.argus.bstu.bundesarchiv.de/DZ-9-57065/index. htm?kid=ae424aal-4bdb-49e2-adc5-2e694dl754d7. Gedenkstätten für die Opfer des Nationalsozialismus. Eine Dokumentation, 1.1, Bundeszentrale für Politische Bildung, Bonn 1995. Gemeinsam erinnern - gemeinsam für den Frieden. Dokumentation der Versöhnungsfahrt des Landesjugendringes vom 31. August bis 3. September 1989 nach Warschau, NRW-Landesjugendring, Düsseldorf 1989. Grußwort des Botschafters der Volksrepublik Polen, w: „Nie wieder! ֊ Nigdy więcej!”. Die deutsche Besetzung Polens als Thema in der polnischen Kunst von 1939 bis heute, Verlag R. Meyer, Düsseldorf 1989, s. 9. 338 Bibliografia Grußwort des Ministerpräsidenten des Landes Nordrhein-Westfalen, w: „Nie wieder! - Nigdy więcej!”. Die deutsche Besetzung Polens als Thema in der polnischen Kunst von 1939 bis heute, Verlag R. Meyer, Düsseldorf 1989, s. 8. Informacja Prasowa Naczelnej Rady Odbudowy m. st. Warszawy z 25 lipea 1949, http://bcpw. bg.pw.edu.pl/Content/8322/ip49_nr51_l 1 l.pdf (dostęp: 2.04.2022). Jan Gebhard, relacja z pobytu w Berlinie Zachodnim 1 września 1969, Archiwum MSZ, syg natura Z-17 W-45 T-242. Kanclerz federalny Helmut Kohl, Exposé rządu z dnia 1 września 1989 z okazji 50 rocznicy roz poczęcia drugiej wojny światowej. Pamięć, głęboki żal, ostrzeżenie, odpowiedzialność, Urząd Prasy i Informacji Rządu Federalnego, Bonn 1989. Nigdy więcej wojny. Materiały ze spotkań pokojowych organizowanych przez Stowarzyszenie Pax w rocznicę wybuchu II wojny światowej 1982-1986, Instytut Wydawniczy Pax, Warszawa 1987. Notatka Polskiej Misji Wojskowej przy MSZ, Berlin, 3 września 1969, Archiwum MSZ, sygnatura Z-17 W-45 T-242. Odpowiedź prezydenta PRL gen. Wojciecha Jaruzelskiego na posłanie prezydenta RFN Richarda von Weizsäckera wystosowane z okazji 50. Rocznicy wybuchu II wojny światowej, w: Mieczysław Tomala (red), Na drodze do współpracy i przyjaźni. Warszawa-Bonn 1945-1995. Wybór dokumentów i materiałów, Polska Fundacja Spraw Międzynarodowych, Warszawa 1996, s. 158-159. Oświadczenie katolików polskich i niemieckich w 50. rocznicę wybuchu II wojny światowej, w: Mieczysław Tomala (red.), Na drodze do współpracy i przyjaźni. Warszawa-Bonn 1945-1995. Wybór dokumentów i materiałów, Polska Fundacja Spraw Międzynarodowych, Warszawa 1996, s. 146-149. Oświadczenie Sejmu PRL w związku z 50 rocznicą podpisania paktu Ribbentrop-Mołotow, Protokół z 6 posiedzenia Sejmu w dniu 23 sierpnia 1989 r., Biblioteka Sejmowa, s. 77. Oświadczenie Senatu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z dnia 30 sierpnia 1989 r. w pięćdziesiątą rocznicę wybuchu II wojny światowej, Archiwum Senatu, OKP BZ, 19/334. Polska Misja Wojskowa przy MSZ, Berlin, 13 sierpnia 1969, Archiwum MSZ, sygnatura Z-17 W-45 T-242, s. 3-5. Pilna notatka dot. Współdziałania z RFN w realizacji obchodów 50-lecia napaści Niemiec hit lerowskich na Polskę i wybuchu II wojny światowej, Polska Zjednoczona Partia Robotnicza Komitet Centralny, Wydział ֊ Sekretariat Komisji Polityki Informacyjnej. Archiwum Akt Nowych, syg. ХХХѴПІ-11 [b.d.]. Rede des Vorsitzenden der Ministerpräsidentenkonferenz zur Eröffnung des Parlamentarischen Rates. Bonn, 1. September 1948, w: Der Parlamentarische Rat 1948-1949. Akten und Protokol le, t. 1: Vorgeschichte, oprac. Johannes Volker Wagner, Boldt, Boppard am Rhein 1975, s. 414-417. Regulamin Turystycznej Odznaki „Szlakami Chwały Oręża Polskiego”, http://www.msw-pttk. org.pl/odznaki/reg_odznak/reg_szchopl.html. Słowo biskupów polskich na 30-lecie wybuchu drugiej wojny światowej (3 V1969), w: Libera Piotr, Rybicki Andrzej, Łącki Sylwester (red.), Listy Pasterskie Episkopatu Polski 1945-2000, cz. 1. Wydawnictwo Michalineum, Marki 2003. Stefan Bożym i B. Lewandowski, Warszawa 18 września 1969, Archiwum MSZ, sygnatura Z-17 W-45 T-242. Bibliografia 339 Ustalenia inauguracyjnego spotkania komitetu organizacyjnego obchodów 50-lecia wybuchu U wojny światowej, Polska Zjednoczona Partia Robotnicza Komitet Centralny, Wydział Sekretariat Komisji Polityki Informacyjnej. Archiwum Akt Nowych, syg. XXXVIII-11. [bd.]. Ustawa z dnia 2 lipea 1947 r. o utworzeniu Rady Ochrony Pomników Męczeństwa, http:// isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19470520264/0/D19470264.pdf (dostęp: 2.04.2022). Ustawa z dnia 3 lipea 1981 r. o ustanowieniu medalu „Za udział w wojnie obronnej 1939”, http:// isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU19810180084. Wspólne oświadczenie polskiego i niemieckiego PEN Clubu w 50. rocznicę wybuchu II wojny świa towej, w: Mieczysław Tomala (red.), Na drodze do współpracy i przyjaźni. Warszawa - Bonn 1945-1995. Wybór dokumentów i materiałów, Polska Fundacja Spraw Międzynarodowych, Warszawa 1996, s. 149-150. Wspólne Oświadczenie Tadeusza Mazowieckiego i Helmuta Kohla, w: Włodzimierz Borodziej (red.), Polska wobec zjednoczenia Niemiec 1989-1991. Dokumenty dyplomatyczne, Wydaw nictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2006, s. 174-182. Wykaz najważniejszych przedsięwzięć i inicjatyw związanych z uczczeniem 50 rocznicy Września 1939 roku, Polska Zjednoczona Partia Robotnicza Komitet Centralny, Wydział ֊ Sekretariat Komisji Polityki Informacyjnej. Archiwum Akt Nowych, syg. XXXVI [14.03.1989]. Założenia polityczno-propagandowe obchodów 50 rocznicy wybuchu II wojny światowej, Polska Zjednoczona Partia Robotnicza Komitet Centralny, Wydział - Sekretariat Komisji Kultury. Archiwum Akt Nowych, syg. LVII-48 [b.d.]. Prasa „Bayerisches Volks-Echo” 1952 „Bayernkurier” 1979 „Berliner Zeitung” 1945,1949,1954,1959,1964,1969,1979,1981,1984,1989 „Bild am Sonntag” 1979 „Börsenblatt” 1989 „Bratniak. Pismo Ruchu Młodej Polski” 1979 „Bulletin des Presse- und Informationsamtes der Bundesregierung” 1964,1979 „Darmstädter Echo” 1989 „Das Parlament” 1959 „Der Kampf der Arbeiterjugend. Zentralorgan des Kommunistischen Jugendverbands Deutsch land KJVD” 1972 „Der Spiegel” 1969,1985 „Der Tagesspiegel” 1969 „Der Westpreuße” 1979 „Deutsche Nationalzeitung” 1969 „Deutsche Wochenzeitung” 1979 „Dialog” 1989 „Die Tageszeitung” 1989 „Die Welt” 1979,1987,1989 340 Bibliografia „Die Zeit” 1959,1969,1979,1985,1987,1989 „Dziennik Bałtycki” 1948, 1957, 1959, 1962, 1964, 1968, 1969, 1971, 1974, 1979-1981, 1983, 1984,1987,1989 „Dziennik Ludowy” 1959,1969,1979,1989 „Dziennik Łódzki” 1945,1957,1962,1967,1968,1970,1973,1981,1982,1985,1987,1988,1989 „Dziennik Polski” 1981,1989 „Echo Krakowa” 1959,1974,1976,1989 „Echo Krakowskie” 1950,1966 „Express Wieczorny” 1989 „Frankfurter Allgemeine Zeitung” 1950,1957-1960,1962,1964,1968,1969,1971,1972,1977, 1979,1981-1984,1986,1987,1989 „Frankfurter Rundschau” 1980,1989 „Gazeta Białostocka” 1973 „Gazeta Częstochowska” 1975 „Gazeta Krakowska” 1984,1989 „Gazeta Lubuska” 1989 „Gazeta Olsztyńska” 1989 „Gazeta Polska” 1979 „Gazeta Poznańska” 1964,1969,1984,1989 „Gazeta Szczecińska” 1989 „Gazeta Współczesna” 1984,1989 „Gazeta Wyborcza” 1989 „Gazeta Zielonogórska” 1950,1964,1966,1973 „Głos Pomorza” 1984,1989 „Głos Wielkopolski” 1945 „Głos Wybrzeża” 1949,1989 „Hamburger Abendblatt” 1949,1951,1959,1964,1979,1989 „Kölner Stadt-Anzeiger” 1989 „Kölnische Rundschau” 1964 „Kontakt” 1989 „Kulturpolitische Korrespondenz” 1989 „Kurier Lubelski” 1960,1963,1967,1969,1984,1986,1989 „Kurier Polski” 1989 „Kurier Szczeciński” 1949,1967, 1969,1979,1984,1985,1986,1989 „L’Osservatore Romano” 10 (1989) „Miesięcznik Diecezji Gdańskiej” 1989 „Nachrichtenbrief Newsletter der Gesellschaft für Exilforschung” 1989 „Neue Zürcher Zeitung” 1950,1979,1989 „Neues Deutschland” 1946,1948-1950,1952-1959,1961-1966,1969,1970,1973,1974, 1978, 1979,1981-1984,1986,1987,1989 „Neue Zeit” 1946,1949 „Notificationes e Curia Metropolitana Cracoviensi” 1989 „Nowiny” 1984 „Nowiny Jeleniogórskie” 1964,1989 Bibliografia 341 „Nowiny Rzeszowskie” 1961,1969,1971,1974 „Oberhessische Presse” 1952 „Opinia. Pismo Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela” 1979 „Orędownik Diecezji Chełmińskiej” 1989 „Ostpreußenblatt” 1959 „Passauer Neue Presse” 1959 „Polityka” 1989 „Pismo okólne. Biuro prasowe episkopatu Polski” 1989 „Rote Fahne” 1972 „Roter Morgen. Zentralorgan der KPD/Marxisten-Leninisten” 1972 „Rzeczpospolita” 1989 „Słowo Ludu” 1969,1984,1989 „Słowo Powszechne” 1949,1959,1964,1969,1977,1979,1981, 1983,1987,1989 „Sozialdemokraten. Service. Presse, Funk, TV” 1979 „SPD-Pressedienst” 1959 „Stolica. Warszawski tygodnik ilustrowany” 1979 „Straubinger Tagblatt” 1989 „Süddeutsche Zeitung” 1970,1989 „Sudetendeutsche Zeitung” 1979 „SZ am Wochenende” 1989 „Trybuna Ludu” 1950,1959,1964,1969,1973-1976,1978,1979,1981-1985,1987,1989 „Trybuna Opolska” 1984,1989 „Trybuna Robotnicza” 1966-1968,1984 „Tygodnik Powszechny” 1981 „Tygodnik Solidarność” 1989 „Unser Danzig” 1969 „U Progu” 1977 „Vorwärts” 1979 „Werkhefte” 1969 „Weser-Kurier” 1989 „Wiadomości Diecezjalne Podlaskie” 1989 „Widnokręgi” 1979 „Wiesbadener Kurier” 1971,1979,1989 „Wieczór Wrocławia” 1984,1989 „Więź” 1989 „Zeichen. Mitteilungen der Aktion Sühnezeichen/Friedensdienste” 1989 „Zeit-Magazin” 1979 „Zeitschrift Weltweite Hilfe” 1979 „Życie Warszawy” 1945,1946,1950,1952,1954,1957,1958,1989 Opracowania Appelius Stefan, Pazifismus in Westdeutschland. Die Deutsche Friedensgesellschaft 1945-1968, 1.1, Verlag Mainz, Aachen 1999. 342 Bibliografìa Arendarska Justyna, Łada-Konefał Agnieszka, Sendhardt Bastian, Sąsiedztwo w ramach. Polacy i Niemcy o sobie nawzajem w przekazie prasowym, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2022. Assmann Aleida, Der lange Schatten der Vergangenheit. Erinnerungskultur und Geschichtspolitik, C.H. Beck, München 2006. Assmann Aleida, Przestrzenie pamięci. Formy i przemiany pamięci kulturowej, tłum. Piotr Przy była, w: Magdalena Saryusz-Wolska (red.), Pamięć zbiorowa i kulturowa. Współczesna per spektywa niemiecka, Universitas, Kraków 2009, s. 101-142. Assmann Aleida, Podzielona pamięć Europy, koncepcja pamięcią dialogicznej, tłum. Edyta Grotek, w: Alvydas Nikžentaitis Michała Kopczyński (red.), Dialog kultur pamięci w regionie ULB, Muzeum Historii Polski, Warszawa 2014, s. 13-22. Assmann Jan, Pamięć kulturowa. Pismo, zapamiętywanie i polityczna tożsamość w cywilizacjach starożytnych, tłum. Anna Kryczyńska-Pham. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2008. Bączkowski Krzysztof, Grunwald w tradycji i historiografii narodowej polskiej, Polska Akademia Umiejętności, Kraków 2010. Baron Udo, Das KOFAZ, die „Grünen” und die DKP in der Friedenskampagne, w: Jürgen Maruhn, Manfred Wilke (red.), Die verführte Friedensbewegung. Der Einfluss des Ostens auf die Nach rüstungsdebatte, Olzog, München 2002, s. 67-95. Bartoszewski Władysław, O Niemcach i Polakach. Wspomnienia. Prognozy. Nadzieje. Zanotowali Rafał Rogulski i Jan Rydel, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2010. Baumgartner Gabriele, Hebig Dieter (red.), Biographisches Handbuch der SBZ/DDR1945-1990, 1.1, Saur, München 1996. Baur Tobias, Das ungeliebte Erbe. Ein Vergleich der zivilen und militärischen Rezeption des 20. Juli 1944 im Westdeutschland der Nachkriegszeit, Peter Lang, Frankfurt am Main 2007. Behrens Jan C., Vom Panslavismus zum „Friedenskampf”. Außenpolitik, Herrschaftslegitimation und Massenmobilisierung im sowjetischen Nachkriegsimperium (1944-1953), „Jahrbücher für die Geschichte Osteuropas” 2008, 56, z. 1, s. 39. Benz Wolfgang, Graml Hermann (red.), Sommer 1939. Die Großmächte und der europäische Krieg, Deutsche Verlags-Anstalt, Stuttgart 1979. Bingen Dieter, Polityka Republiki Bońskiej wobec Polski. Od Adenauera do Kohla 1949-1991, tłum. Janusz Józef Węc, Kwadrat, Kraków 1997. Bingen Dieter, Die Polenpolitik der Bonner Republik von Adenauer bis Kohl 1949-1991, Nomos, Baden-Baden 1998. Bingen Dieter, Denk mal an Polen. Eine deutsche Debatte, editon.fotoTAPETA, Berlin 2020. Bingen Dieter, Pamiętaj o Polsce. Niemiecka debata, tłum. Marek Zybura, Wydawnictwo Centrum Studiów Niemieckich i Europejskich im. Willy’ego Brandta, Wrocław 2021. Bogacz Jan (red.), Pamięć wiecznie żywa. 40 lat Rady Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa 1947-1987, Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa, Warszawa 1988. Böhler Jochen, Najazd 1989. Niemcy przeciw Polsce, tłum. Dariusz Salamon, Znak, Kraków 2011. Böhler Jochen, Kampania wrześniowa. Błyskawiczne zwycięstwo czy wojna na wyniszczenie, w: Hans Henning Hahn, Robert Traba (red.), Polsko-niemieckie miejsca pamięci. Wspólne / Oddzielne, 1.1, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2015, s. 340-353. Bibliografia 343 Bores Dorothée, Das ostdeutsche P.E.N.-Zentrum 1951-1998. Ein Werkzeug der Diktatur?, De Gruyter, Berlin ֊ New York 2010. Borodziej Włodzimierz, Erinnerung an den Zweiten Weltkrieg ֊ 50 Jahre später, w: Ewa Koby lińska, Andreas Lawaty (red.), Erinnern, vergessen, verdrängen. Polnische und deutsche Erfahrungen, Harrassowitz, Wiesbaden 1999, s. 66-77. Borodziej Włodzimierz, Wstęp, w: idem (red.), Polska wobec zjednoczenia Niemiec 1989-1991. Dokumenty dyplomatyczne, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2006, s. 7-43. Breuer Lars, Kommunikative Erinnerung in Deutschland und Polen. Täter- und Opferbilder in Gesprächen über den Zweiten Weltkrieg, Springer, Wiesbaden 2015. Brier Robert, Frieden, Demokratie und Menschenrechte in polnisch-westeuropäischen Debatten der 1980er Jahre, w: Claudia Kemper (red.), Gespannte Verhältnisse. Frieden und Protest in Europa während der 1970er und 1980er Jahre, Klartext-Verlag, Essen 2017, s. 49-68. Budzyńska-Daca Agnieszka, Kampka Agnieszka, Poprawa Marcin, Święta narodowe. Wymiary medialnych relacji, w: Marek Czyżewski et al. (red.), Polskie sprawy 1945-2015. Warsztaty analizy dyskursu, Wydawnictwo Akademickie SEDNO, Warszawa 2017, s. 367-374. Buryła Sławomir, Legenda Westerplatte w tekstach literackich, w: Jerzy Eisler et al. (red.), Niepiękny wiekXX, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2010, s. 99-115. Büscher Wolfgang, Wensierski Peter, Wolschner Klaus, Wortzum Frieden (24.8.1979), w: Wolf gang Büscher, Peter Wensierski, Klaus Wolschner (red.), Friedensbewegung in der DDR. Texte 1978-1982, Scandica, Hattingen 1982, s. 97-99. Chojnowski Przemysław, Zur Strategie und Poetik des Übersetzens. Eine Untersuchung der Antho logien zur polnischen Lyrik von Karl Dedecius, Frank Timme, Berlin 2005. Connerton Paul, Jak społeczeństwa pamiętają, tłum. Marcin Napiórkowski, Wydawnictwa Uni wersytetu Warszawskiego, Warszawa 2012. Coppi Hans, Warmbold Nicole, Der zweite Sonntag im September. Gedenken und Erinnern an die Opfer des Faschismus. Zur Geschichte des OdF-Tages, Vereinigung der Verfolgten des Naziregimes-Bund der Antifaschisten, Berlin 2011. Czachur Waldemar, Lingwistyka pamięci. Założenia, zakres badań i metody analizy, w: idem (red.). Pamięć w ujęciu lingwistycznym. Zagadnienia teoretyczne i metodyczne, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2018, s. 9-55. Czachur Waldemar, Lingwistyka dyskursu jako integrujący program badawczy, Atut, Wrocław 2020. Czachur Waldemar, Feindt Gregor, Kreisau \| Krzyżowa. 1945-1989-2019, Bundeszentrale für politische Bildung, Bonn 2019. Czachur Waldemar, Loew Peter Oliver, Lada Agnieszka, Dynamiki (niejrównowagi. Jak Polacy i Niemcy komunikują się ze sobą i komunikują o sobie, Instytut Spraw Publicznych, Deutsches Polen-Institut, Warszawa, Darmstadt 2020. Dębski Andrzej, Obraz Polski i Polaków w filmie niemieckim oraz Niemiec i Niemców w filmie polskim po 1945 r„ Interakcje. Leksykon komunikowania polsko-niemieckiego, http://www. polska-niemcy-interakcje.pl/articles/show/36 (dostęp: 23.04.2022). Dedecius Karl, Ein Europäer aus Lodz. Erinnerungen, Suhrkamp, Frankfurt am Main 2006. Dmitrow Edmund, Die Bedeutung der Erinnerung für den polnisch-deutschen Dialog, w: Ewa Kobylińska, Andreas Lawaty (red.), Erinnern, vergessen, verdrängen. Polnische und deutsche Erfahrungen. Harrassowitz, Wiesbaden 1999, s. 53-65. 344 Bibliografìa Domke Radosław, Ziemie Zachodnie i Północne Pokki w propagandzie lat 1945-1948, Uniwersytet Zielonogórski, Zielona Góra 2010. Dudek Antoni, Wybrane czynniki historyczne wpływające na politykę władz PRL, w: Paweł Skibiński, Tomasz Wiścicki (red.). Polityka czy propaganda PRL wobec historii, Muzeum Historii Polski, Warszawa 2009, s. 13-36. Dytman-Stasieńko Agnieszka, Święto zawłaszczonych znaczeń. 1 maja w PRL. Ideologia, rytuał, język, Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej Edukacji TWP, Wrocław 2006. Eckert Rainer, Die unabhängige Friedensbewegung in der DDR w: Christoph Becker-Schaum, Philipp Gassert et al. (red.), „Entrüstet Euch!”. Nuklearkrise, Nato-Doppelbeschluss und Friedensbewegung, Schöningh, Paderborn 2012, s. 200-212. Eitz Thorsten, Engelhardt Isabelle, Diskursgeschichte der Weimarer Republik, 1.1, Olms-Verlag, Hildesheim - Zürich - New York 2015, s. 203-219. Fabio Crivellari, Blockade. Friedensbewegung zwischen Melancholie und Ironie, w: Gerhard Paul (red.), Das Jahrhundert der Bilder 1949 bis heute, WGB, Göttingen 2008, s. 482-489; Fabiszak Małgorzata (red.), Znaki (nie)pamięci. Teoria i praktyka upamiętniania w Polsce, Uni versitas, Kraków 2016. Fic Maciej, Ziemie zachodnie i północne w Polsce Ludowej, w: idem (red.), Powrót do Macierzy? Ziemie Zachodnie i Północne w Polsce Ludowej, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2020, s. 11-28. Filinowicz Natalia, Pomnik Obrońców Białegostoku ֊ próba kreowania pamięci zbiorowej przez władze Polski Rzeczpospolitej Ludowej, w: Natalia Filinowicz, Łukasz Radulski, Tomasz Wesołowski (red.), Wrzesień 1939. Historiografia - pamięć - mity, Muzeum Wojska w Białym stoku, Białystok 2019, s. 73-113. Fischer Joschka, Rede zum Nato-Einsatz im Kosovo (12. Mai 1999), w. Thomas Schirren (red.), Herrschaft durch Sprache. Politische Reden, Reclam, Stuttgart 2014, s. 157-168. Fischer Torben, Lorenz Matthias N. (red.), Lexikon der Vergangenheitsbewältigung in Deutsch land. Debatten- und Diskursgeschichte des Nationalsozialismus in Deutschland, Transcript Verlag, Berlin 2007. Florian Peters, Revolution der Erinnerung. Der Zweite Weltkrieg in der Geschichtskultur des spätsozialistischen Polen, Links-Verlag, Berlin 2016. Forecki Piotr, Konflikt pamięci, w: Robert Traba, Magdalena Saryusz-Wolska (red.), Modi memo randi. Leksykon kultury pamięci, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2014, s. 193-194. Gańczak Filip, Polski nie oddamy. Władze NRD wobec wydarzeń w PRL 1980-1981, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2017. Gassert Philipp, Arbeit am Konsens im Streit um den Frieden. Die Nuklearkrise der 1980er Jahre als Medium gesellschaftlicher Selbstverständigung, „Archiv für Sozialgeschichte” 2012, nr 52, s. 491-516. Gedenk- und Nationalfeiertage, w: Torben Fischer, Matthias N. Lorenz (red.), Lexikon der „Vergangenheitsbewältigung” in Deutschland. Debatten- und Diskursgeschichte des National sozialismus nach 1945, Transcript Verlag, Bielefeld 2015, s. 81-83. Gedenkstätten für die Opfer des Nationalsozialismus. Eine Dokumentation, 1.1, Bundeszentrale für Politische Bildung, Bonn 1995. Gemeinsam erinnern ֊ gemeinsam für den Frieden. Dokumentation der Versöhnungsfahrt des Landesjugendringes vom 31. August bis 3. September 1989 nach Warschau, NRW-Landes jugendring, Düsseldorf 1989. Bibliografìa 345 Golka Marian, Pamięć społeczna i jej implanty. Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2009. Gollwitzer Helmut, Wie konntet ihr das zulassen? Rede zum Antikriegstag am 1. September 1979 in Mainz, w: Helmut Gollwitzer (red.), Frieden 2000. Fragen nach Sicherheit und Glau ben, Kaiser, München 1982, s. 7-21. Grzesiuk-Olszewska Irena, Polska rzeźba pomnikowa w latach 1945-1995, Neriton, Warszawa 1995. Habielski Rafał, Przeszłość i pamięć historyczna w życiu kulturalnym PRL. Kilka uwag wstępnych, w: Paweł Skibiński, Tomasz Wiścicki (red.), Polityka czy propaganda. PRL wobec historii, Muzeum Historii Polski, Warszawa 2009, s. 87-115. Hackmann Jörg, Vergangenheitspolitik in der Bundesrepublik Deutschland und das Verhältnis zu Polen, w: Włodzimierz Borodziej, Klaus Ziemer (red.), Deutsch-polnische Beziehungen 1939-1945-1949. Eine Einführung, Fibre, Osnabrück 2000, s. 297-327. Hahn Hans-Henning, Traba Robert, O czym (nie) opowiadają polsko-niemieckie miejsca pa mięci, w: Hans-Henning Hahn, Robert Traba (red.), Polsko-niemieckie miejsca pamięci, 1.1: Wspólne/Oddzielne, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2015, s. 9-43. Hanke Christian, Die Deutschlandpolitik der Evangelischen Kirche in Deutschland von 1945 bis 1990. Eine politikwissenschaftliche Untersuchung unter Berücksichtigung des kirchlichen Demokratie-, Gesellschafts- und Staatsverständnisses, Duncker Humblot, Berlin 1999. Heinemann Monika, Krieg und Kriegserinnerung im Museum. Der Zweite Weltkrieg in polnischen historischen Ausstellungen seit den 1980er Jahren, Vandenhoeck Ruprecht, Göttingen 2017. Helmut Altrichter, Josef Becker (red.), Kriegsausbruch 1939. Beteiligte, Betroffene, Neutrale, C.H. Beck, München 1989. Hendrykowska Małgorzata Film polski wobec wojny i okupacji. Tematy, motywy, pytania, Wy dawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań 2012. Hermans Baldur (red.), „Gerechtigkeit schafft Frieden”. Der soziale Katholizismus am Scheideweg: Der Bochumer Katholikentag 1949. Rückblick - Erbe - Auftrag. Historische Fachtagung 1999 und Beiträge zum Jubiläum. Eine Dokumentation, Dezernat für Ges. und Weltkirchliche Aufgaben, Essen 1999. Hiller Marlene P. (red.), Stuttgart im Zweiten Weltkrieg. Katalog zur Ausstellung der Landes hauptstadt Stuttgart und der Bibliothek für Zeitgeschichte, Stuttgart (1.9.1989-22.7.1990). Bleichen, Gerlingen 1989. Hoffmann Gunter, Polen und Deutsche. Der Wegzur europäischen Revolution 1989/90, Bundes zentrale für politische Bildung, Berlin 2011. Hurrelbrink Peter, Der 8. Mai 1945. Befreiung durch Erinnerung, Dietz, Bonn 2005. Jamin Mathilde, Geschichte und Gedächtnis! Der Zweite Weltkrieg als Ausstellungsthema im Ruhrland- und Ruhr Museum, „Geschichte im Westen” 2012, nr 27, s. 7-23. Jasina Łukasz, Kozłowski Michal, Wrzesień 1939 w filmie polskim, „Polska Zbrojna. Historia” 2019, nr3,s. 67-72 Jasiński Łukasz, Sprawiedliwość i polityka. Działalność Głównej Komisji Badania Zbrodni Niemieckich/Hitlerowskich w Polsce 1945-1989, Instytut Studiów Politycznych PAN, Warszawa 2018. Jaworski Rudolf, Kollektives Erinnern und nationale Identität. Deutsche und polnische Ge dächtniskulturen seit Ende des Zweiten Weltkrieges, w: Ewa Kobylińska, Andreas Lawaty 346 Bibliografia (red.). Erinnern, vergessen, verdrängen. Polnische und deutsche Erfahrungen, Harrassowitz, Wiesbaden 1988, s. 33-52; Kaiser Alexandra, Von Helden und Opfern. Eine Geschichte des Volkstrauertags, Campus-Verlag, Frankfurt am Main 2010. Kałążny Jerzy, Korzeniewska Amelia, Korzeniewski Bartosz (red.), Druga wojna światowa w pa mięci kulturowej w Polsce i w Niemczech. 70 lat później (1945-2015), Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku, Gdańsk 2015. Käppner Joachim, Berthold Beitz. Die Biographie, Berlin-Verlag, Berlin 2010. Kerski Basil, Kycia Tomasz, Żurek Robert, „Przebaczamy i prosimy o przebaczenie”. Orędzie biskupów polskich i odpowiedź niemieckiego episkopatu z 1965 roku. Geneza - kontekst spuścizna, Wspólnota Kulturowa „Borussia”, Olsztyn 2006. Kirsch Jan Holger, Wir haben aus der Geschichte, Der 8. Mai als politischer Gedenktag in Deutsch land, Böhlau Verlag, Köln 2016. Kledzik Emilia, Michalski Maciej, Praczyk Małgorzata (red.), „Ziemie Odzyskane”. Wposzuki waniu nowych narracji. Instytut Historii UAM, Poznań 2018. Kießmann Christoph, September 1939. Krieg, Besatzung, Widerstand in Polen, Vandenhoeck Ruprecht, Göttingen 1989. Kochanowski Jerzy, Wrzesień (niejpamiętany. Początek wojny w polskiej pamięci zbiorowej i poli tyce historycznej, w: Jerzy Eisler et al. (red.), Niepiękny wiek XX, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2010, s. 117-126. Kopp Guido, Schott Harald, Die Saat des Krieges. 1938-1939. Hitlers Angrijf auf Europa. Mit einem Vorwort von Walther Hofer, Goldmann, München 2000. Kornat Marek, Jan Bloch, pacyfizm europejski i wyobraźnia Wielkiej Wojny. Studia i rozważania, Instytut Historii PAN, Warszawa 2016. Koselleck Reinhart, Semantyka historyczna, wybór i oprać. Hubert Orłowski, tłum. Wojciech Kunicki, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2012. Kosiński Paweł, Wojna i okupacja w pamięci zbiorowej Polaków (1944-1989), w: Jerzy Kocha nowski, Beate Kosmala (red.), Polska - Niemcy. Wojna i Pamięć, Polsko-Niemiecka Współ praca Młodzieży, Warszawa ֊ Poczdam 2009, s. 80-85. Kowalczuk Ilko-Sascha, Olof-Palme-Friedensmarsch, https://www.stasi-unterlagen-archiv.de/ informationen-zur-stasi/themen/beitrag/olof-palme-friedensmarsch/ (dostęp: 27.07.2021 ). Krzoska Markus, Zajas Paweł, Kontinuität und Umbruch. Deutsch-polnische Beziehungen nach dem Zweiten Weltkrieg, WBG, Darmstadt 2021. Kubiak Piotr, Ewolucja niemieckiej polityki historycznej i jej wpływ na stosunki z Polską (19902010), w: Andrzej Sakson (red.), Polsko-niemieckie stosunki społeczne i kulturalne, Instytut Zachodni, Poznań 2013, s. 75-108. Kühnl Reinhard, Das Dritte Reich in der Presse der Bundesrepublik. Kritik eines Geschichtsbildes, Europäische Verlagsanstalt, Frankfurt am Main 1966. Kwiatkowski Piotr T., Nijakowski Lech Μ., Szacka Barbara, Szpociński Andrzej (red.), Między codziennością a wielką historią. Druga wojna światowa w pamięci zbiorowej społeczeń stwa polskiego, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Muzeum II Wojny Światowej, Gdańsk Warszawa 2010. Landwehr Achim, Geschichte des Sagbaren: Einführung in die historische Diskursanalyse, Kimmerle, Tübingen 2001. Bibliografia 347 Lange Simon, Der Erinnerungsdiskurs um Flucht und Vertreibung in Deutschland seit 1989/90, dysertacja, Heidelberg 2014. Lawaty Andreas, Manfred Mack (red.), Der Wunsch, Europäer zu sein? Nation und Europa. Ein deutsch-polnisches Symposion zum 1. September 1989 in Krakau, Deutsches Polen-Institut, Darmstadt 1990. Leistner Alexander, Soziale Bewegungen. Entstehung und Stabilisierung am Beispiel der unabhän gigen Friedensbewegung in der DDR, Herbert von Halem Verlag, München 2016. Lemke Michael (1995), Instrumentalisierter Antifaschismus und SED-Kampagnepolitik im deut schen Sonderkonflikt 1960-1968, w: Jürgen Danyel (red.), Die geteilte Vergangenheit. Zum Umgang mit Nationalsozialismus und Widerstand in beiden deutschen Staaten, Akademie Verlag, Berlin 1995, s. 61-86. Leschnik Hubert, Erinnerungskultur und Geschichtspolitik in Polen von 1998 bis 2010, Verlag Herder-Institut, Marburg 2018. Leszkowicz Tomasz, Obchody rocznicy wybuchu II wojny światowejjako elementpolityki pamięci historycznej PZPR w Latach 1982-1983, w: Przemysław Gasztold-Seń, Łukasz Kamiński (red.), Letnia Szkoła historii najnowszej 2011, t. V: Referaty. Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2012, s. 150-159, Leszkowicz Tomasz, Nigdy więcej Września! 25. rocznica wybuchu II wojny światowej na lamach „Trybuny Ludu” (cz. 1), https://histmag.org/Nigdy-wiecej-Wrzesnia-25.-rocznica-wybuchuII-wojny֊swiatowej-na֊lamach-Trybuny-Ludu-cz.-l-3343 (dostęp: 12.12.2021). Leszkowicz Tomasz, Propaganda antyniemiecka PRL: „pogrobowcy Hitlera a NRF”, 2017, HistMag: https://histmag.org/Pogrobowcy-Hitlera-z-NRF . ,-Propaganda-antyniemieckaepoki-Wladyslawa-Gomulki-16172 (dostęp: 23.04.2022) Leudesdorff René (red.), Schritte zum Krieg. Schritte zum Frieden, Diakon. Werk in Hessen u. Nassau, Frankfurt am Main 1979. Loew Peter Oliver, Lada Agnieszka, Szukać tego, co nas łączy. Rozwój, szanse i wyzwania partnerstw miast z Polski i Niemiec, Instytut Spraw Publicznych, Deutsches Polen Institut, Warszawa - Darmstadt 2020. Lütgemeier-Davin Reinhold, Basismobilmachung gegen den Krieg: Die Nie-wieder-Krieg-Bewegung in der Weimarer Republik, w: Karl Holl, Wolfram Wette (red.), Pazifismus in der Weimarer Republik, Pazifismus in der Weimarer Republik, Schoeningh, Paderborn 1981. Madajczyk Piotr, Na drodze do pojednania. Wokół orędzia biskupów polskich do biskupów nie mieckich z 1965 roku, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1994. Mahlert Ulrich, Die Freie Deutsche Jugend 1945-1949, Schöningh, Paderborn 1995. Main Izabella, Trudne świętowanie. Konflikty wokół obchodów świąt państwowych i kościelnych w Lublinie (1944-1989), Wydawnictwo Trio, Warszawa 2004. Malczewska-Pawelec Dorota, Pawelec Tomasz, Rewolucja w pamięci historycznej. Porównawcze studia nad praktykami manipulacji zbiorową pamięcią Polaków w czasach stalinowskich, Universitas, Kraków 2012. Mazur Aleksander, Order Krzyża Grunwaldu. 1943-1985, Wydawnictwo MON, Warszawa 1988. Mazur Mariusz, Polityczne kampanie prasowe w okresie rządów Władysława Gomułki, Lubelskie Towarzystwo Naukowe, Lublin 2004. Mazur Zbigniew, Niemiecka kultura pamięci: ciągłość i zmiany, w: Zbigniew Mazur, Hubert Orłowski, Maria Wagińska-Marzec (red.), Kultura zjednoczonych Niemiec. Wybrane problemy, Instytut Zachodni, Poznań 2013, s. 209-349. 348 Bibliografìa Meckel Markus, Predigt zum Ökumenischen Gedenkgottesdienstam 1.9.1989, 50. Jahrestag des Überfalls aufPolen, Beginn des Zweiten Weltkrieges, Magdeburg, Petrikirche Text: Psalm 32, w: Markus Meckel, Martin Gutzeit (red.), Opposition in der DDR. Zehn Jahre kirchliche Friedensarbeit ֊ kommentierte Quellentexte, Bund-Verlag, Köln 1994, s. 340-347. Minrath Axel, Friedenskampf. Die DKP und ihre Bündnispolitik in der Anti-Nachrüstungsbewe gung, Verlag Wissenschaft und Politik, Köln 1986. Mitscherlich Margarete, Mitscherlich Alexander, Die Unfähigkeit zu trauern. Grundlagen kol lektiven Verhaltens, Piper, München 1967. Modzelewski Wojciech, Pacyfizm. Wzory i naśladowcy, Oficyna Naukowa, Warszawa 2000. Nein Wolfgang, Die Abgründe des menschlichen Wesens, w: idem (red.), Predigten. Krieg, Terror, Frieden, Norderstedt Books on Demand, Norderstedt 2021, s. 32-40. Neubert Ehrhart, Unsere Revolution. Die Geschichte der Jahre 1989/90, Piper München 2008. Niemöller Martin, Wo stehen wir heute?, w: idem (red.), Reden 1958-1961, Stimme-Verlag, Darmstadt 1961. Nijakowski Lech, Polska polityka pamięci. Esej socjologiczny, Wydawnictwa Akademickie i Pro fesjonalne, Warszawa 2008. Nowak Paweł, Swoi i Obcy w językowym obrazie świata. Język publicystyki polskiej z pierw szej połowy lat pięćdziesiątych, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2002. Oberleitner Stefan, Polskie ordery, odznaczenia i niektóre wyróżnienia zaszczytne 1705-1990, t. II: Polska Rzeczpospolita Ludowa 1944-1990, Wydawnictwo Kanion, Zielona Góra 1999, s. 234-236. Olivier Mathieu, Bitwa pod Grunwaldem. (Nie)udane mity zwycięstwa, w: Robert Traba, HansHennig Hahn (red.), Polsko-niemieckie miejsca pamięci, t. 1: Wspólne/Oddzielne. Wydaw nictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2015, s. 270-287. Olschowsky Burkhard, Einvernehmen und Konflikt. Das Verhältnis der DDR und der Volksrepublik Polen 1980-1989, Fibre, Osnabrück 2005. Opiłowska Elżbieta, Kontinuität und Brüche deutsch-polnischer Erinnerungskulturen Görlitz - Zgorzelec 1945-2005, Neisse Verlag, Dresden 2009. Osęka Piotr, Rytuały stalinizmu. Oficjalne święta i uroczystości rocznicowe w Polsce 1944-1956, Trio - Instytut Studiów Politycznych PAN, Warszawa 2007. Ossowski Waldemar, Westerplatte - historia i przyszłość miejsca pamięci, w: Janusz Marszalec (red.). Historia jako pokusa: spojrzenie przez pryzmat Westerplatte, Wydawnictwo Muzeum Gdańska, Gdańsk 2021, s. 127-146. Pięciak Wojciech, Niemiecka pamięć. Współczesne spory w Niemczech w miejsce III Rzeszy w historii, polityce i tożsamości (1989-2001), Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2002. Piecyk Paweł, Działalność Powiatowego Komitetu obrońców Pokoju w Bolesławcu w latach 19501953 w świetle dokumentów Wojewódzkiego Komitetu obrońców Pokoju we Wrocławiu, w. Łukasz Kamiński, Grzegorz Wołk (red.), Zimowa Szkoła Historii Najnowszej 2012, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2012, s. 154-166. Pietzsch Henning, Opposition und Widerstand. Geschichte der kirchlichen Jugendarbeit „Offene Arbeit” Jena 1970-1989, rozprawa doktorska, Berlin 2004. Bibliografia 349 Piotrowska Magdalena, Rocznice narodowe jako medium pamięci kulturowej, „Napis. Pismo poświęcone literaturze okolicznościowej i użytkowej” 2019, nr 25, s. 249-266. Poprawa Marcin, Rocznica wybuchu II wojny światowej jako jeden z mitów założycielskich propagandy PRL-u, w: Marek Czyżewski, Anna Horolets, Krzysztof Podemski, Dorota Rancew-Sikora (red.), Polskie sprawy 1945-2015. Warsztaty analizy dyskursu. Wydawnictwo Akademickie SEDNO, Warszawa 2017, s. 393-418. Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939-1945, Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa, Warszawa 1964. Pszon Mieczysław, Wspomnienia, w: Wojciech Pięciak (red.), Polacy i Niemcy pół wieku później. Księga pamiątkowa dla Mieczysława Pszona. Wydawnictwo Znak, Kraków 1996. Ruchniewicz Krzysztof, Warszawa - Berlin - Bonn. Stosunki polityczne 1949-1958, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2003. Rydel Jan, Polityka historyczna w Republice Federalnej Niemiec. Zaszłości, idee, praktyka, Wy dawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, Kraków 2011. Sack Hilmar, Geschichte im politischen Raum, UTB, Tübingen 2016. Sapper Manfred, Den Krieg überwinden. Jan Bloch: Unternehmer, Publizist, Pazifist, „Osteuropa” 2008, nr 8-Ю, s. 303-312. Schade Wulf (red.), Wach auf, es ist Krieg! Wie Polen und Deutsche den 1. September 1939 erlebten, Deutsch-Polnische Gesellschaft der Bundesrepublik Deutschland, Bielefeld 1989. Schindler Herbert, Mosty und Dirschau. 1939. 2 Handstreiche der Wehrmacht vor Beginn des Polenfeldzuges, Rombach, Freiburg im Breisgau 1979. Schmid Harald, Erinnern an den „Tag der Schuld”. Das Novemberpogrom von 1938 in der deut schen Geschichtspolitik, Ergebnisse-Verlag, Hamburg 2001. Schmidt Harald, Konstruktion, Bedeutung, Macht. Zum kulturwissenschaftlichen Profil ei ner Analyse von Geschichtspolitik, w. Horst-Alfred Heinrich, Michael Kohlstruck (red.), Geschichtswissenschaft und sozialwissenschaftliche Theorie, Steiner, Stuttgart 2008. Siebst Benno-Eide, Die Außenpolitik der DDR 1976-1989. Strategien und Grenzen, Schöningh, Paderborn 1998. Silomon Anke, „Schwerter zu Pflugscharen” und die DDR. Die Friedensarbeit der evangelischen Kirchen in der DDR im Rahmen der Friedensdekaden 1980 bis 1982, Vandenhoeck und Ruprecht, Göttingen 1999. Skorut Paweł, Front Jedności Narodu. Od narodzin idei do upadku politycznego pozoru, Attyka, Kraków 2015. Skowronek Katarzyna, Między Sacrum a profanum. Studium językoznawcze listów pasterskich Konferencji Episkopatu Polski (1945-2005), Wydawnictwo Lexis, Kraków 2006. Sowiński Paweł, Komunistyczne święto. Obchody 1 maja w latach 1948-1954, Trio, Warszawa 2000. Stein Alexander, Gerechtigkeit schafft Frieden. Eine Einführung und Würdigung zu den Ent schließungen des Bochumer Katholikentages 1949, St.-Michael-Verl. Borgmeyer, Frankfurt am Main 1950. Steinbach Peter, Nach Auschwitz. Die Konfrontation der Deutschen mit der Judenvernichtung, Dietz, Bonn 2015. Stjernfelt Bertil, Westerplatte 1939, Rombach, Freiburg im Breisgau 1979. 350 Bibliografía Stokłosa Katarzyna, Polen und die deutsche Ostpolitik 1945-1990, Vandenhoeck Ruprecht, Göttingen 2011. Stölzl Christoph, Vorsteher Dieter, Einführung, w: 1.9.39. Ein Versuch über den Umgang mit Erinnerung an den Zweiten Weltkrieg. Deutsches Historisches Museum, Berlin 1989. Sułek Jerzy, Na drodze do porozumienia i pojednania z Niemcami. 1989-2009, Elipsa, Warszawa 2009. Süss Dietmar, Gewerkschaften und Friedensbewegung, w: Christoph Becker-Schaum et al. (red.), „Entrüstet Euch!” Nuklearkrise, Nato-Doppelbeschluss und Friedensbewegung, Schöningh, Paderborn 2012, s. 262-276. Szacka Barbara, Historia i pamięć zbiorowa, „Kultura i Społeczeństwo” 2003, որ 47/4, s. 3-15. Szacka Barbara Czas przeszły, pamięć, mit, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2006. Szacka Barbara, Przeszłość w świadomości inteligencji polskiej, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2006. Szacka Barbara, Der Zweite Weltkrieg- Erinnerung und Gedenken, w: Robert Traba, Peter Oliver Loew (red.), Deutsch-polnische Erinnerungsorte, t. 5: Erinnerung aufPolnisch. Texte zu Theorie und Praxis des sozialen Gedächtnisses, Ferdinand Schöningh, Paderborn 2015, s. 307-326. Szpociński Andrzej, Współczesna kultura historyczna i jej przemiany, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2021. Ślusarczyk Jacek, Ruch obrońców pokoju w latach 1948-1989. Kompendium, Instytut Spraw Politycznych PAN, Warszawa 1996. Timmer Karsten, Vom Aufbruch zum Umbruch. Die Bürgerbewegung in der DDR 1989, Vanden hoeck et Ruprecht, Göttingen 2000. Titscher Stephan, Wodak Ruth, Meyer Michael, Vetter Eva, Methoden der Textanalyse. Leifaden und Überblick, Westdeutscher Verlag, Wiesbaden 1998. Tomala Mieczysław (red.), Polityka i dyplomacja polska wobec Niemiec, t. II: 1971-1990, Elipsa, Warszawa 2006. Traba Robert, Symbole pamięci. II wojna światowa w świadomości zbiorowej Polaków. Szkic do tematu, „Przegląd Zachodni” 2000, nr 1, s. 52-67. Traba Robert, Historia: przestrzeń dialogu, Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 2006. Tümmers Hennig, Nach Verfolgung und Vernichtung. Das Dritte Reich und die Deutschen, Verlag W. Kohlhammer, Stuttgart 2021. Tyszka Andrzej Tadeusz, Pamięć utrwalona. Wojna 1939-1945 na tablicach kościołów Warszawy, Michalineum ֊ Rada Ochrony Walk i Męczeństwa, Warszawa - Kraków 1990. Völz Nicole, Staatsjubiläum und Friedliche Revolution. Planung und Scheitern des 40. Jahrestags der DDR 1989, Leipziger Universitätsverlag, Leipzig 2009. Waligóra Grzegorz, ROPCiO. Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela 1977-1981, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2006. Wawrzyniak Joanna, ZBo WiD i pamięć drugiej wojny światowej 1949-1969, Trio, Warszawa 2009. Weizsäcker Richard von, Der 1. September 1939, w: Weizsäcker Richard von (red.), Von Deutsch land nach Europa. Die bewegende Kraft der Geschichte, Siedler Verlag, Berlin 1991, s. 33-35. Weizsäcker Richard von, Vier Zeiten. Erinnerungen, Siedler, Berlin 1997. Wettig Klaus, Spurensuche und Fundstücke. Göttinger Geschichten, Wallstein Verlag, Göttingen 2007. Bibliografia 351 Whiting Charles, Gehendges Friedrich, Jener September. Europa beim Kriegsausbruch 1939, Ein Bild-Text-Band, Droste, Düsseldorf 1979. Wiedemann Thomas, Walter Hagemann, Herbert von Halem Verlag, Köln 2012. Wojdon Joanna, Propaganda polityczna w podręcznikach dla szkół podstawowych Polski Ludowej (1944-1989), Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2001. Wojna i pamięć. Przewodnik po miejscach pamięci narodowej na terenie powiatu lubaczowskiego, Muzeum Kresów w Lubaczowie, Lubaczów 2009. Wolff-Powęska Anna, Pamięć - brzemię i uwolnienie. Niemcy wobec nazistowskiej przeszłości (1945-2010), Wydawnictwo Zysk i S֊Ka, Poznań 2011. Wolff-Powęska Anna, World War II and Two Occupations. Dilemmas of Polish Memory, Peter Lang, Frankfurt am Main 2016. Wolff-Powęska Anna, Pamięć Wyzwolona, pamięć Zniewolona: Kultura historyczna w procesie transformacji, „Politeja” 2017, nr 14 (47), s. 7-22. Wolfram Wette, Ernstfall Frieden. Lehren aus der deutschen Geschichte seit 1914, Donat, Bremen 2017. Wolfrum Edgar, Geschichtspolitik in der Bundesrepublik Deutschland. Der Weg zur bundesrepu blikanischen Erinnerung 1948-1990, GRI, Darmstadt 1999. Wolfrum Edgar, Rot-Grün an der Macht. Deutschland 1998-2005, C.H. Beck, München 2013. Wolle Stefan, Die heile Welt der Diktatur. Alltag und Herrschaft in der DDR 1971 ֊1989, CH. Links Verlag, Bonn 1999. Wóycicka Zofia, Przerwana żałoba. Polskie spory wokół pamięci nazistowskich obozów koncen tracyjnych i zagłady 1944-1950, Wydawnictwo Trio, Warszawa 2007. Wóycicki Kazimierz, Niemiecki rachunek sumienia. Niemcy wobec przeszłości 1933-1945, Atut, Wrocław 2005. Wucher Albert, „Seit 5 Uhr 45 wird zurückgeschossen”. Ein Dokumentarbericht über den Beginn des Zweiten Weltkriegs, Herder, München 1959. Wuermeling Henric L., August ’39.11 Tage zwischen Frieden und Krieg. Ullstein, Berlin - Frank furt 1989. Zajączkowski Krzysztof, Zakłócona rocznica. Wizyta niemieckich weteranów w Gdańsku w 1979 roku w świetle dokumentów Służby Bezpieczeństwa, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2011, nr 2 (18), s. 365-381. Zajączkowski Krzysztof, Westerplatte jako miejsce pamięci. 1945-1989, Instytut Pamięci Naro dowej, Warszawa 2015. Zaremba Marcin, Komunizm, legitymizacja, nacjonalizm. Nacjonalistyczna legitymizacja władzy komunistycznej w Polsce, Trio, Warszawa 2001. Zentner Christian, Der Kriegsausbruch 1. September 1939. Daten, Bilder, Dokumente, Ullstein, Frankfurt am Main - Berlin - Wien 1979. Zernack Klaus, Vorwort, w: Klaus Hildebrand, Jürgen Schmädeke, Klaus Zernack (red.), An der Schwelle zum Weltkrieg. Die Entfesselung des Zweiten Weltkrieges und das internationale System, de Gruyter, Berlin - New York 1990, s. XV-XVI. Ziemer Klaus, Andrychowicz-Skrzeba Joanna (red.). Pomiędzyjubileuszami. Polityka historyczna w polsko-niemieckiej codzienności, Friedrich-Ebert-Stiftung, Warszawa 2018. Zwierzchowski Piotr, Wojna i okupacja w powojennym filmie polskim, w: Jerzy Kochanowski i Beata Kosmala (red.), Polska - Niemcy. Wojna i pamięć, Polsko-Niemiecka Współpraca Młodzieży, Warszawa 2009, s. 160-167. 352 Bibliografia Żakowski Jacek, Rewanż pamięci, Wydawnictwo Sic!, Warszawa 2002. Żytyniec Rafał, Rola Polski w antyfaszystowskiej polityce pamięci NRD (1949-1972), „Przegląd Zachodni” 2015, z. 2, s. 175-206. Indeks osób Adam Theo 262 Adenauer Konrad 63, 168, 169, 171, 173, 177,178 Andrychowicz-Skrzeba Joanna 21 Apel Hans 192 Appelius Stefan 165 Arendarska Justyna 16,24 Arnold Karl 164 Assmann Aleida 9-11,15,19,20 Assmann Jan 93 Axen Hermann 140,250,251,269,270 Bach Johann Sebastian 302 Bączkowski Krzysztof 39 Bahners Patrick 279 Bahr Egon 293 Baring Arnulf 204 Baron Udo 193 Bartoszczyk Ewa 245 Bartoszewski Władysław 279,284,315 Baur Tobias 163 Becker Helmuth 114 Behrendt Fritz 197 Behrens Jan C. 119 Beitz Berthold 171 Benz Wolfgang 142,200, 277 Bernstein Leonard 222,266 Bienek Horst 299, 300 Bierschenk Theodor 199 Bierut Bolesław 33, 38,44, 45,48,130 Bingen Dieter 63, 168, 169, 210, 211, 273, 334 Bitzer Eberhard 171 Bloch Jan 23 Blüm Norbert 232, 280 Bochow Frank 251 Bogacz Jan 74, 227 Böhler Jochen 21, 273 Böll Heinrich 202 Bores Dorothée 159 Borodziej Włodzimierz 21,210, 306,332 Bosse Trude 165 Bożym Stefan 185 Bracher Karl Dietrich 305 Brandt Willy 114, 179, 181, 211, 236, 278, 279,285, 299,316, 331 Brandys Kazimierz 166 Braun Jan 291 Brecht Bertolt 244 Breit Ernst 295,296 Brenner Otto 176 Breuer Lars 21 Breyer Richard 187 Brier Robert 23 Brill Klaus 298,306 Britten Benjamin 244,302,317 Bronowski Andrzej 257 Bubis Ignatz 291 Budzyńska-Daca Agnieszka 16 Bukowski Jerzy 186 Burckhardt Carl Joseph 200 Buryła Sławomir 69 Butterwege Christoph 175 Buwitt Dankward 320 Buzek Jerzy 333 Carstens Hans 198 Carstens Karl 191,195 Chandra Romesh 93,104,148,153 Cherubini Luigi 302 Chopin Fryderyk 130,188, 249, 313 Connerton Paul 19 Coppi Hans 119 Correns Erich 68,143 364 Indeks osób Craig Gordon A. 277 Crivellar! Fabio 202 Cyrankiewicz Józef 46, 47, 54, 59-61, 63,64, 87,130, 133,145,167,169 Czachur Waldemar 15,16,19,62, 65,72, 73, 77, 86,91,111,225, 325 Czaja Herbert 275 Czuma Walerian 111 Czyrek Józef 239, 247, 248, 250 Dahlem Franz 132 Danyel Jürgen 132 Däubler-Gmelin Herta 316 Dąbek Stanislaw 111 Dąbrowiecki Stanisław 51 Dąbrowski Franciszek 111 Dąbrowski Jacek 24 Dedecius Karl 172,173,178, 299 Demski Eva 299 Dengler Gerhard 173 Dessau Paul 244 Deutschkron Inge 293 Dębski Andrzej 69 Dietrich Stefan 204, 306 Dietrich Werner 148 Ditfurth Jutta 293 Dmitrow Edmund 21 Dobielińska-Eliszewska Teresa 239,248 Dobraczyński Jan 214 Dobrosielski Marian 293 Domke Radosław 27 Dönhoff Marion 302 Dörner Klaus 277 Drechsler Christa 149,258 Drefahl Günther 148,152-154,157, 251 Dregger Alfred 210, 285, 286, 311 Dressler Joachim 175 Duda Andrzej 333 Dudek Antoni 28 Dumont Louis 222 Dunikowski Xawery 301 Duttenhoefer Thomas 289 Dytman-Stasieńko Agnieszka 27 Ebert Friedrich junior 140 Eckert Joachim 264 Eckert Rainer 162 Eggebrecht Hans 317 Einecke Hans-Werner 288 Eisler Gerhard 145 Eitz Thorsten 22 Elstner Helga 308 Endlich Stefanie 290 Engelhardt Isabelle 22 Engelmann Bernt 159 Engels Fryderyk 134 Erhard Ludwig 143,177,178 Fabian Walter 185 Fabiszak Małgorzata 20 Faron Bolesław 105 Feindt Gregor 332 Fic Maciej 27 Fieldorf August 242 Filinowicz Natalia 90,223 Filipowicz Julian 111 Fischer Joschka 22 Fischer Oskar 153,250,266 Fischer Torben 20,164 Fiszbach Tadeusz 230 Forecki Piotr 15 Franke Horst Werner 316 Franken Paul 292 Freeden Herbert 278 Frerichs Holger 268 Fritsch Franz 268 Fritsch Gerd-Uwe 258 Fromme Friedrich Karl 203 Fryderyk Wielki 197 Funke Otto 266 Gajewicz Józef 318 Gajewski Piotr 140 Galiński Heinz 308 Gałczyński Konstanty Ildefons 69 Gańczak Filip 24,156 Gassert Philipp 201 Gaulle Charles de 71 Gawalkiewicz Tomasz 150,151 Gehendges Friedrich 200 Genscher Hans-Dietrich 192 Gerhard Jan 184,185 Gerlach Jens 166 Gerstenmeier Eugen 170 Indeks osób Gierek Edward 9, 54, 81, 86, 87,145,153 Gilarski Kazimierz 219 Gillessen Günther 305 Giscard d’Estain Valéry 71 Glemp Józef 220,231,232,291,306, 308 Gocłowski Tadeusz 229-231, 317 Gołka Marian 9 Gollwitzer Helmut 186,196 Gołaczyński Jerzy 256 Gomułka Władysław 33,49, 54, 88 Görlitz Walter 198 Gorbaczow Michaił 209 Grami Hermann 200 Grass Günter 300 Grechuta Marek 300 Greschat Martin 155 GresmannHans 171,172 Grotewohl Otto 122 Gruchmann Lothar 277 Grzesiuk-Olszewska Irena 74 Güttler Ludwig 262 Gwiżdż Wiesław 229 Habielski Rafał 30, 32 Hacke Axel 312 Hackmann Jörg 168 Hagemann Walter 172 Hahn Hans-Henning 15 Haibach Hans 202 Hanke Christian 155 Harbauer Ottomar 245 Hass Gerhard 161 Hassel Kai-Uwe von 182 Hauff Volker 305,306 Havemann Robert 135 Hawałej Adam 151 Hefty Georg Paul 202 Heinemann Gustav 66,67,181,182 Heinemann Monika 20 Hellwig Helmut 313 Helmer Rudolf 245 Hendrykowska Małgorzata 69 Hengsbach Franz 232 Herles Helmut 283 Herr Wolfgang 160 Heubner Christoph 295 Heuss Theodor 163 365 Heyl Wolfgang 104 Hiekel Matthias 256, 260, 265 Hildebrand Klaus 305 Hillel Marc 306 Hiller Marlene P. 303 Hitler Adolf 122, 126, 127, 132, 133, 163, 176, 181, 186, 198, 245, 273, 278, 283, 284, 286, 289,290, 292, 305, 334 Hofmann Egbert A. 278 Hofmann Gunter 191,199,272 Hohenlohe-Oehringen, Kraft-Alexander zu 319 Honecker Erich 9, 114, 154, 156, 157, 159, 164, 202, 243, 247, 251, 254, 255 Hurrelbrink Peter 163 Iffländer Horst 145,147,155 Immelmann Max 268 Izydorczyk Jan 141 Jabłoński Henryk 102,103,106,107 Jäckel Hartmut 306 Jahn Roland 159 Jamin Mathilde 303 Jan Paweł II, papież (Karol Wojtyła) 94, 97, 116, 220, 221,231,233,234 Janka Walter 293 Janowski Józef 95 Janßen Karl-Heinz 198 Jaruzelski Wojciech 83, 85, 87, 94, 106, 108, 204, 209, 210, 212, 218, 220, 226-229, 238, 239, 247, 253, 273, 274, 308, 309 Jasina Łukasz 69 Jasiński Łukasz 38 Jaworski Rudolf 21 Jeż Ignacy 235 Jędrychowski Stefan 50 Joksch Horst 144 Jóźwiak Jerzy 229 Kaczmarek Lech 100,101 Kaczmarek Wiesław 312 Kaiser Alexandra 163,164 Kałążny Jerzy 21 Kamnitzer Heinz 134 Kampka Agnieszka 16 Kant Hermann 159 366 Indeks osób Käppner Joachim 171 Karski Ryszard 301 Kerski Basil 80 Kertzscher Günter 154 Kiesinger Kurt Georg 66,143,279 Kijowska Marta 279 Kirbach Roland 314 Kirsch Jan-Holger 118,163,273 Kledzik Emilia 27 Klee Ernst 291 Kleeberg Franciszek 112 Kleinicke Werner 179 Klemm Barbara 202 Klemm Lothar 292 Kießmann Christoph 280 Klink Dieter 317 Kluge Wolfgang 160 Knopp Guido 279 Knorr Lorenz 193 Kochanowski Jerzy 20, 32,49 Kociołek Stanisław 145 Koenig Wieland 301 Kohl Helmut 192, 201, 210, 211, 236, 237, 267, 275, 276, 280-286, 305, 310, 332 Köhler Horst 333 Kohut Janusz 302 Kolditz Lothar 248 Kollat Henryk 185 Kollwitz Käthe 22 Kolmar Werner 146 Körnender Zenon 229 Kondracki Wojciech 35 Kopczyński Michał 10 Kopf Hermann 170 Kopielew Lew 203 Корка-Piątek Małgorzata 24 Korb Robert 131,132 Korn Walter 292 Korzeniewska Amelia 21 Korzeniewski Bartosz 21 Koselleck Reinhardt 19 Kosiński Pawel 28 Kosycarz Zbigniew 53 Kościuszko Tadeusz 106,107 Kowalczuk Ilko-Sascha 162 Kowalik Tadeusz 144 Kozakiewicz Mikołaj 220,229 Kozłowski Michał 69 Krannhals Hanns von 180 Kraszewski Stefan 100 Kraus Karl 303 Krönert Hans-Hermann 257 Kruczkowski Leon 127 Krzemiński Adam 236,254,255 Krzoska Markus 271 Krzyżanowska Olga 230 Kubasiewicz Janusz 269,270 Kubiak Piotr 20 Kuby Erich 299 Kühn Heinz 204 Kühnl Reinhard 180,181 Kühnrich Heinz 146 Kukuryko Stanisław 105 Kustroń Józef Rudolf 111 Kutrzeba Tadeusz 102,111 Kuzianik Henryk 58 Kuzianik Robert 58 Kwaśniewski Aleksander 333 Kycia Tomasz 80 Lafontaine Oskar 203,290 Lambsdorff Otto Graf 287 Landwehr Achim 19 Lang Ernst Maria 281 Lange Andreas 245 Lange Simon 275 Langner Władysław 112 Lassalle Ferdinand 204,312 Laub Gabriel 187 Lawaty Andreas 319,320 Leber Georg 176 Lehmann Karl 235,236,307 Lehners Richard 176 Leidinger Friedrich 205 Leiser Erwin 298 Leistner Alexander 268 Lemke Michael 141 Leniča Jan 299 Leschnik Hubert 20 Leszkowicz Tomasz 63, 80,103 Leudesdorff René 196 Lewandowski B. 185 Lichtenstein Heiner 199 Link Hubert 149,252 Indeks osób Lintner Eduard 275 Lippelt Helmut 286,287 Lis Bogdan 296 Liszka-Lawicz Wilhelm Andrzej 111 Loderer Eugen 201 Loew Peter Oliver 16, 135, 153, 246, 319, 325, 335 Lorenz Matthias N. 20,164 Lorenz Peter 182,183 Lummer Heinrich 297 Lütgemeier-Davin Reinhold 22 Łada-Konefał Agnieszka 16,24,319,325 Łukaszczyk Maciej 188 MaahnWolf 262 Macharski Franciszek 231,235 Mack Manfred 320 Maczek Stanislaw 111 Madajczyk Piotr 63 Maetzke Ernst-Otto 198 Mahlert Ulrich 121 Maier Hans 315 Main Izabela 31,98 Majdański Kazimierz 235 Majewski Gustaw 62 Malanowski Wolfgang 187 Malczewska-Pawelec Dorota 17,19 Malinowski Roman 229 Mangelsdorff Albert 300 Mangelsdorff Emil 300 Marbach Gerd 257, 264 Markgraf Hendrik 298,299 Markiewicz Ryszard 185 Markiewicz Wladyslaw 279 Marks Karol 134 Matysiak Anna 24 Maurer Aleksandra 300 May Gisela 302 Mazowiecki Tadeusz 209,210, 216,218, 220, 222, 226-229, 231, 243, 246, 272, 281, 284,315,332 Mazur Aleksander 39 Mazur Mariusz 63 Mazur Zbigniew 20 Meckel Markus 269 Mende Erich 178,278 Mendelssohn-Bartholdy Felix 302 Menzel Martin 333 Merkel Angela 333 Mertes Alois 203 Meyer Michael 19 Michalski Maciej 27 Michno Tadeusz 75 Miecznikowski Jerzy 102 Milenuszkin Walenty 104 Milewska Nina 95 Miłosz Czesław 286 Minrath Axel 193 Miodowicz Alfred 229 Mitscherlich Alexander 331 Mitscherlich Margarete 331 Mitscherlich Thomas 298 Mittelstädt Rainer 248, 249 Moczar Mieczysław 58 Moczulski Leszek 94 Modrow Hans 155,256 Modzelewski Jerzy 106 Modzelewski Wojciech 23 Momper Walter 238,281 Morawski Kazimierz 229 Mozart Wolfgang Amadeus 236 Müller Hans-Jürgen 198 Müller Hans-Peter 134 Müller Oskar 166 Müller-Vogg Hugo 202 Mussolini Benito 305 Mutter Anne-Sophie 302 Myjak Adam 301 Namokel Karl 136 Namysłowski Zbigniew 300 Naumann Klaus 333 Nein Wolfgang 196 Neubert Ehrhard 243 Neumann Werner 278 Niemen Czesław 300 Niemöller Martin 166,172,186,194 Nijakowski Lech 16 Nikžentaitis Alvydas 10 Nitzsche Gerhard 146 Nowak Paweł 28,45 Nowak Stanislaw 258 Nycz Kazimierz 235 367 368 Indeks osób Oberleitner Stefan 92 Oberst Klaus 258 Ochab Edward 44, 59 Olechowski Tadeusz 211,227 Olschowsky Burkhard 156 Olszewska Izabella 266 Opiłowska Elżbieta 21,149 Orlowski Hubert 320 Osęka Piotr 31 Osóbka-Morawski Edward 33 Pagels Michael 238 Pająk Leon 86 Palme Olof 162 Palucca Gret 262 Paszkowski Roman 227 Paul Wolfgang 122 Pawelec Tomasz 17,19 Pawlikowski Stefan 111 Pawłowicz Zygmunt 308 Pech Karlheinz 154 Penderecki Krzysztof 222,292,301 Peters Florian 20, 94,101 Picasso Pablo 128,320 Pieck Wilhelm 130,257 Piecyk Paweł 34 Pietzsch Henning 159 Pięciak Wojciech 20 Piotrowska Magdalena 18 Ploetz Michael 134 Płażyński Maciej 333 Poprawa Marcin 16,46 Praczyk Małgorzata 27 Preuß Felix Μ. 185 Przybyszewski Zbigniew B. 111 Przykucki Marian 235 Pszon Mieczysław 315 Putin Wladimir 333 Quandt Bernhard 253 Quintus Junius 170 Raginis Władysław 111 Rakowski Mieczysław 199, 210, 211, 229, 253 Rapacki Adam 145 Rasmus Hugo 199,277 Rau Johannes 218, 236, ЗОЇ, 308, 309, 312֊ 314,316, 333 Reiche Harmut 152 Reinecke Engelbert 282 Reinert Jochen 119,122 Reiter Janusz 315 Renfordt Karlheinz 186 Reuter Waldemar 173 Reuter Wolfgang 297 Rex Wolfgang 266 RichterHorst 152 Riedle Gabriele 303 Rose Klaus 296 Rotstein Siegmund 265,266 Rozmysłowicz Witold 220 Rommel Juliusz 50 Różewicz Stanisław 69 Ruchniewicz Krzysztof 130 Ruhnau Rüdiger 277 Rusinek Kazimierz 68 Rydel Jan 20 Rynkowski Kazimierz 230 Sabais Winfried 194 Sack Hilmar 20 Salwa Tadeusz 318 Sapper Manfred 23 Saryusz-Wolska Magdalena 15 Schade Wulf 295 Schaff Adam 290 Schäuble Wolfgang 333 Schauerhammer Albrecht 257 Scheel Walter 181,182 Scherf Henning 302 Schickel Alfred 198 Schindler Herbert 200 Schluckebier Wilhelm 292 Schmalstieg Herbert 320 Schmedemann Walter 179 Schmidt Elli 119 Schmidt Harald 16,163 Schmidt Helmut 71,191,192 Schnoor Herbert 294 Schoeller Franz Joachim [Jochen] 212,312 Scholz Olaf 23 Schönaich Paul von 165 Schöne Gerhard 302 Indeks osób Schönhuber Franz 275 Schönlein Peter 318,319 Schott Harald 279 Schröder Gerhard 333 Schroth Gerhard 302 Schuster-Sewc Heinz 262 Schütz Helmut 196 Schütz Klaus 66,182-185 Schwier Hans 290 Seeber Eva 262 Seghers Anna 164 Seib Barbara 305 Seibt Gustav 279 Sendhardt Bastian 16,24 Senft Gabriele 261 Settnik Bernd 263 Siebst Benno-Eide 156 Siemons Mark 300,301,306 Siewruk Irena 160 Silomon Anke 159 Sindermann Horst 248-250 Skorut Pawel 36 Skowronek Katarzyna 78, 80 Słomczyński Jan 62 Solle Horst 247 Sommer Siegfried 257 Sowiński Pawel 27 Spychalski Marian 60,61, 67 Stahmer Ingrid 291 Stalin Józef 127,133,176, 284, 285, 305 Stehle Hansjakob 167,178,187 Stein Alexander 164 Steinbach Peter 272 Steinmeier Frank-Walter 333 Stelmachowski Andrzej 227,229 Stjernfelt Bertil 200 Stokłosa Katarzyna 169 Stölzl Christoph 303 Stoph Willi 248 Stopiński Władysław 333 Strauß Franz Josef 143,192 Ströhm Carl Gustaf 204 Stürmer Michael 277 Sucharski Henryk 83-85,109,116, 226 Sułek Jerzy 210 Süss Dietmar 174,193 Süssmuth Rita 237, 278, 282, 283, 305 Svoboda Ludvik 56 Szacka Barbara 19,21 Szczepański Jan Józef 278 Szczypiorski Andrzej 315 Szlaga Jan 235 Szymański Wojciech 334 Ślusarczyk Jacek 34, 35,36,45 Świtała Henryk 159 Tern Jürgen 186 Thadden Rudolf von 163,276 Thälmann Ernst 129 Thälmann Rosa 129 Thiele Ilse 262 Thierse Wolfgang 333 Thommée Wiktor 111 Timmer Karsten 268 Tisch Harry 263 Titscher Stephan 19 Tomala Mieczysław 64,211 Töpfer Johanna 149 Traba Robert 15,19,21, 32,242 Trepkowski Tadeusz 57 Truman Harry S. 128,133 Trzeciakowski Lech 305 Tümmers Hennig 272 Tyszka Andrzej Tadeusz 32, HO Uchymiak Edmund 56 Uklejewski Janusz 57, 72, 85,105, 228 Ulbricht Walter 126,141 Urban Thomas 276 Verdi Giuseppe 236 Vetter Eva 19 Vetter Heinz Oskar 9,192,193 Vittinghoff Karl 180 Vogel Bernhard 201,315 Vogel Hans-Jochen 279 Voigt Gunter 293 Völklein Ulrich 198,199 Völz Nicole 119, 243 Vorscherau Henning 297 Vorsteher Dieter 303 Voss Hubert v. 299 369 370 Indeks osób Wader Hannes 262 Waigel Theo 275, 279, 290, 300 Walczak Teodor 221 Waligóra Grzegorz 94 Wałęsa Lech 101,227-230 Wandel Paul 134 Wańkowicz Melchior 69 Warmbold Nicole 119 Wawrzyniak Joanna 34 Wecker Konstantin 300 Wehner Herbert 182,192 Weiß Ernst 278 Weizsäcker Richard von 210-213, 226, 238, 273-276,280,312 Wentker Hermann 142 Wette Wolfram 22 Wettig Klaus 175 Whiting Charles 200 Wiatr Sławomir 312,313 Wieczorek Janusz 76 Wieczorek-Zeul Heidemarie 293 Wiedemann Thomas 172 Wilczyński Klaus 245 Wilecki Tadeusz 333 Willms Diedrich 120 Wilms Dorothee 290 Winiewicz Józef 185 Winzer Otto 140 Wippermann Wolfgang 306 Witek Elżbieta 333 WodakRuth 19 Wojdon Joanna 31 Wolff-Powęska Anna 20,163,241 Wolfrum Edgar 20,22 Wolle Stefan 159 Woschech Franz 185 Wöycicka Zofia 76 Wóycicki Kazimierz 20, 279, 315 Wucher Albert 168 Wuermeling Henric L. 279 Wüllenweber Hans 277 Zahlmann Christel 306 Zajas Paweł 271 Zajączkowski Krzysztof 40, 69, 83, 85, 88, 117 Zanussi Krzysztof 299 Zaremba Marcin 31,107 Zentner Christian 200 Zernack Klaus 305 Ziemer Klaus 21,24 Ziemiński Wiktor 49 Zimmermann Lothar 290 Zitzewitz Lisaweta von 205 Zweig Arnold 122 Zwerenz Gerhard 294 Zwierzchowski Piotr 69 Żakowski Jacek 218 Żurek Robert 80 Żytyniec Rafał 119,130,148 Indeks nazw geograficznych Akwizgran 148,179 Anglia 190,225,305 Anklam 130 Asyż 220 Auschwitz (Oświęcim) 22, 23, 55, 59, 76, 186, 224, 235 255, 285, 306, 308, 319 Austria 245, 273 Bad Godesberg 182 Bad Muskau 259 Badenia-Wirtembergia 144 Barbarka 235 Bawaria 164,166,315 Beierfeld 137 Bełżec 76 Bergen-Belsen 176 Berlin 47, 68, 84, 107, 110, 112, 113, 123, 125-127, 131, 140, 153, 154, 156, 158, 202, 247, 251, 253, 255, 264, 267, 282, 290, 292, 297, 327, 332-334 Alt Stralau 135 Charlottenburg 303 Friedrichshein 248, 249,251, 252 Friedrichsfelde 144 Lichterfelde 182 Mariendorf 183 Schöneberg 184, 281 Tiergarten 291 Treptow 144,157,159, 249 Wilmersdorf 291 Zehlendorf 182 Berlin Zachodni 66, 67, 114, 185, 193, 201, 203, 238,239, 253, 267, 281, 289, 290, 292, 303, 304, 308, 320 Biała Podlaska 242 Białystok 59,90,110,223 Bitburg 203 Bitterfeld 137 Bochum 164,192,301,302 Bockhorn 268 Bonn 87, 145, 164, 190, 193, 203, 210, 211, 237, 267,280,285, 289, 293, 325 Brunszwik 267,289 Brema 165,175,294,302,316,317 Budapeszt 147 Bydgoszcz 224, 302 Bykowce 90 Bytom 146 Bzura (rzeka) 111 Casamassima 83 Chełm 107 Chełmno 76, 77 Chiny 136 Chojna 259 Chojnice 116 Chorzów 59 Cieszanów 76 Cottbus 130 Crostwitz 260 Cybinka 68 Czechosłowacja 56,152,162, 243, 250 Czerniowce 286 Częstochowa 110,224 Damaszek 157 Darmstadt 188,194, 203, 289, 293, 307, 308, 319 Dietzenbach 293 Dobiegniew 52 Dolny Śląsk 184 Dortmund 9,192, 295, 296, 302 Drezno 144,152, 256, 261, 264-266 Duisburg 175 372 Indeks nazw geograficznych Düren 290 Düsseldorf 175,201,203, ЗОЇ, 302, 312 Działdowo 76 Echternach 179 Eisenach 129 Eisenhüttenstadt 67 Eisleben 137 Ełk 225 Erlangen 277 Flensburg 179 Forst 143,259,268 Francja 172, 218, 226,229, 279, 284, 305 Frankfurt nad Menem 173-176, 185, 188, 194, 291, 292, 298, 299, 302, 304, 305, 307, 327 Frankfurt nad Odrą 67, 68,89,127,128,144, 149-152,257-259, 327, 333 Freital 160 Fürstenberg an der Oder 132 Gdańsk 9, 40, 50, 53, 57, 60, 64, 73, 83, 84, 86-88, 94, 109, 110, 171, 178, 187, 200, 229, 230, 235, 279, 294, 300, 308, 316,317, 326, 333 Gdynia 70,190, 191 Gelnhausen 293 Gelsenkirchen 148,165 Getynga 175 Gliwice 146,198,224,285 Görlitz 67, 143, 148,149,151,152,155, 256, 257 Gorzów Wielkopolski 223,258 Goslar 179 Góra Świętej Anny 54,66,146 Górny Śląsk 187,278 Groß-Gerau 290 Grunwald 39, 325 Guben 152,160,257 Gubin 67, 257 Halle 160 Hamburg 164, 175, 179, 201, 203, 289, 291, 293, 297, 304, 308, 317 Ohlsdorf 180,291 Hanau 292,293 Hanower 165,176, 294, 316, 320 Havelberg 261 Heinersbrück 259 Hel 46,55,60,111,227 Helsinki 147 Henningsdorf 136 Hesja 172,177, 288,293, 297, 303 Hesja-Nassau 166 Hilversum 302 Hiroszima 197,223 Hofheim 297 Holandia 302 Izrael 279 Jałta 7,125 Japonia 251 Jasło 55 Jelenia Góra 52,257 Jena 159 Jordanów 111 Kanada 222,225 Karl-Marx-Stadt 152,160,161 Katowice 52,66,110 Katyń 32,48,216,220 Kehl 179 Kępa Oksywska 111 Kielce 110,204,223 Kielecczyzna 52, 55, 60 Kilonia 189 Kluczbork 225 Klonowo 273 Kock 29,55,60,111 Kołbaskowo 68 Komańcza 90 Königsmünster 180 Kosowo 22 Koszalin 224 Kozy 225 Kraków 110,194,224,225,292,302,316-319 Nowa Huta 319 Płaszów -4 Plaszow Krojanty 116,187 Krosno Odrzańskie 52,137 Krzyżowa 184, 332 Kutno 46, 60 Indeks nazw geograficznych Langen 297 Lenino 27,71,75,90,107 Lipsk 129,135,262,294 Lodenau 133 Lubań 260 Lubelszczyzna 60 Lublin 52,223 Lubsko 259 Lwów 112 Łaba (rzeka) 262 Łambinowice 52 Łączna 55 Łęknica 259 Łódź 153,223,235,242 Radogoszcz 52, 223 Łużyce 260 373 Norymberga 316-319 Nysa (rzeka) 11, 66, 67, 125, 128, 143, 148, 184, 185, 210, 244, 254, 257, 264, 266, 324 Odra (rzeka) И, 66, 67, 125, 128, 132, 143, 148,184, 185, 210, 244, 254, 259, 264, 266,270, 324 Offenbach 175, 289, 290-292,297, 302, 308 Oleszyce 111 Opole 110,145 Osnabrück 172 Oświęcim - Auschwitz Magdeburg 114,129,144,161,261, 269 Mainflingen 290 Majdanek 55,59,76,255 Marburg 14,167,187,194, 289 Mediolan 119 Meiningen 157 Meschede 180 Międzyrzecz 260 Mława 111,146 Modlin 46,60,111,227 Moguncja 235, 293 Mokra 90,111 Monachium 148,172,175,189, 280 Mörfelden-Walldorf 290, 302 Moskwa 149,153,157, 209, 326 Münster 172 Mutlangen 202 Palmiry 311-313,333 Parchim 263 Pasewalk 68,152,262 Pelplin 235 Piaśnica 235 Plaszow 77,318,319 Płock 289,308 Poczdam 47,125,144,148 Podlasie 60 Police 152 Pomellen 68 Pomorze Gdańskie 13 Pomorze Przednie 262 Pomorze Zachodnie 130 Porytowe Wzgórze 55 Poznań 52, 54, 76,103, 223,277, 316, 320 Praga 147 Prenzlau 144 Przeworsk 55, 75 Puck 106 Puławy 55 Nadrenia-Palatynat 196,201,315 Nadrenia Północna-Westfalia 164, 218,290, 294, 301, 302, 308, 311, 312, 314 Narol 76 Neapol 83 Neubrandenburg 135,160, 263 Neuengamme 291 Neuruppin 268 Neustrelitz 135 Niesky 133, 260 Nikaragua 252 Radom 93,110 Randow 130 Rapallo 287 Ravensbrück 162 Rehau 179 Ren (rzeka) 270 Riedstadt-Goddelau 290 Rodgau- Nieder-Roden 290 Rödgen-Wisselheim 293 Rogoźnica 76 Rosja 23,334,335 374 Indeks nazw geograficznych Rostock 115,134,259,294 Rothenburg/Oberlausitz 133,260 Rzeszów 52,110,224 Saarbrücken 185,290 Sachsenhausen 162, 245, 249 Saksonia 124,129 Sandau 261 Schenkberg (LPG) 159,160 Schönberg (Meklemburgia) 129 Schwanenberg (półwysep) 135 Schwarza 264 Schwedt 67,259 Schwerin 263 Seelow 149,261,265 Selmsdorf 129 Siekierki 235 Słubice 67, 68,144,150, 259, 327, 333 Słupsk 109 Sobibor 76 Sobolice 133 Sprendlingen 303 Starogard Gdański 106 Stralsund 162 Studzianki 55 Stukenbrock 190,193,290 Stuttgart 303 Stutthof (Sztutowo) 55, 76, 77, 79, 235 Szczecin 55, 68, 89,110,115 Szpengawsk 235 Sztokholm 119 Sztutowo - Stutthof Szwajcaria 166 Szymankowo 235 Świnoujście 259 Tangerhütte 114 Tarnobrzeg 225 Tarnów 225 Tczew 105,106 Thale 124 Tomaszów Lubelski 110,111 Toruń 235 Treblinka 76 Turek 55 Turów 256 Turyngia 129 Tychy 224 Ukraina 23,204,334,335 Ursus 93 USA (Stany Zjednoczone) 93,108,112,124, 158, 159, 182, 202, 218, 222, 225, 229, 242, 250, 277 Usedom 130 Verdun 222 Warszawa 33, 35-38, 45, 48֊50, 54-56, 59, 60, 77, 89, 94, 97, 103, 106-108, 110, 111,123,130, 132,140, 146,153, 161, 166, 169-171, 183-185, 188, 190, 197, 198, 204, 212, 218-224, 228, 239, 244, 253, 266, 267, 280, 285, 286, 298, 300, 309,312, 325, 326, 331,333 Waszyngton 157 Wejcherowo 106 Westerplatte 40, 46, 50, 55, 60, 69-73, 75, 83-86, 88, 99-102, 104, 109, 111, 116, 117, 191, 198, 210, 211, 215, 222, 226-229, 231, 234, 237, 244, 247, 251, 266,273, 277, 309, 311, 317, 326, 333 Westfalia 190 Węgry 243 Wetterau 293 Wielka Brytania 172, 218,226, 229,277, 302 Wieluń 52,244,268,326 Wiesbaden 194,198, 293,297, 304 Wietnam 49, 55,188 Wilno 286 Wizna 111 Woldenberg (Dobiegniew) 52 Wolgast 137 Wriezen 137,260 Wrocław 35, 89,104,110,134,152, 204,293, 312, 320 Grabiszyn 110,320 Wysoki Stoczek 223 Zabrze 52 Zagłębie Ruhry 123 Zagnańsk 52 Zamość 245 Indeks nazw geograficznych Zgorzelec 67, 143, 148, 149, 151, 152, 256, 257 Zielona Góra 149,152 Ziemie Zachodnie 27 375 ZSRR (Związek Radziecki) 34,43,63,95,98, 107,108,119,123,124,126,127,132, 134,142,146,147,152, 154,161,168, 169, 171, 172,176,178, 203, 204, 209, 217, 218, 226, 227, 229, 242, 244, 245, 250, 269-271,287, 297, 311, 323, 324 Zwickau 129 Żagań 224
any_adam_object	1
any_adam_object_boolean	1
author	Czachur, Waldemar 1977- Loew, Peter Oliver 1967-
author_GND	(DE-588)13284818X (DE-588)128569336
author_facet	Czachur, Waldemar 1977- Loew, Peter Oliver 1967-
author_role	aut aut
author_sort	Czachur, Waldemar 1977-
author_variant	w c wc p o l po pol
building	Verbundindex
bvnumber	BV048490746
ctrlnum	(OCoLC)1349549514 (DE-599)BVBBV048490746
edition	Wydanie pierwsze
era	Geschichte 1939 gnd Geschichte 1945-1989 gnd
era_facet	Geschichte 1939 Geschichte 1945-1989
format	Book
fullrecord	<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?><collection xmlns="http://www.loc.gov/MARC21/slim"><record><leader>04187nam a2200805 cb4500</leader><controlfield tag="001">BV048490746</controlfield><controlfield tag="003">DE-604</controlfield><controlfield tag="005">20230123 </controlfield><controlfield tag="007">t</controlfield><controlfield tag="008">220928s2022 ac\|\| \|\|\|\| 00\|\|\| pol d</controlfield><datafield tag="020" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">9788366849808</subfield><subfield code="9">978-83-66849-80-8</subfield></datafield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(OCoLC)1349549514</subfield></datafield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(DE-599)BVBBV048490746</subfield></datafield><datafield tag="040" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-604</subfield><subfield code="b">ger</subfield><subfield code="e">rda</subfield></datafield><datafield tag="041" ind1="0" ind2=" "><subfield code="a">pol</subfield></datafield><datafield tag="049" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-B1595</subfield><subfield code="a">DE-12</subfield></datafield><datafield tag="084" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">HIST</subfield><subfield code="q">DE-12</subfield><subfield code="2">fid</subfield></datafield><datafield tag="084" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">OST</subfield><subfield code="q">DE-12</subfield><subfield code="2">fid</subfield></datafield><datafield tag="100" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">Czachur, Waldemar</subfield><subfield code="d">1977-</subfield><subfield code="e">Verfasser</subfield><subfield code="0">(DE-588)13284818X</subfield><subfield code="4">aut</subfield></datafield><datafield tag="245" ind1="1" ind2="0"><subfield code="a">"Nigdy więcej wojny!"</subfield><subfield code="b">1 września w kulturze pamięci Polski i Niemiec w latach 1945-1989</subfield><subfield code="c">Waldemar Czachur, Peter Oliver Loew</subfield></datafield><datafield tag="250" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">Wydanie pierwsze</subfield></datafield><datafield tag="264" ind1=" " ind2="1"><subfield code="a">Warszawa</subfield><subfield code="b">Wydawnictwo Naukowe Scholar</subfield><subfield code="c">2022</subfield></datafield><datafield tag="300" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">375 Seiten</subfield><subfield code="b">Illustrationen, Porträts</subfield><subfield code="c">24 cm</subfield></datafield><datafield tag="336" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">txt</subfield><subfield code="2">rdacontent</subfield></datafield><datafield tag="337" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">n</subfield><subfield code="2">rdamedia</subfield></datafield><datafield tag="338" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">nc</subfield><subfield code="2">rdacarrier</subfield></datafield><datafield tag="490" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">Współczesne Społeczeństwo Polskie Wobec Przeszłości</subfield><subfield code="v">tom 14</subfield></datafield><datafield tag="500" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">Quellen- und Literaturverzeichnis: Seite 337-352. - Personenregister</subfield></datafield><datafield tag="648" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Geschichte 1939</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="648" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Geschichte 1945-1989</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Kollektives Gedächtnis</subfield><subfield code="0">(DE-588)4200793-8</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Zweiter Weltkrieg</subfield><subfield code="0">(DE-588)4079167-1</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Rezeption</subfield><subfield code="0">(DE-588)4049716-1</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Geschichtspolitik</subfield><subfield code="0">(DE-588)1041864515</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Kriegsbeginn</subfield><subfield code="0">(DE-588)4133592-2</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="651" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Deutschland</subfield><subfield code="0">(DE-588)4011882-4</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="651" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Polen</subfield><subfield code="0">(DE-588)4046496-9</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="655" ind1=" " ind2="7"><subfield code="0">(DE-588)4143413-4</subfield><subfield code="a">Aufsatzsammlung</subfield><subfield code="2">gnd-content</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="0"><subfield code="a">Polen</subfield><subfield code="0">(DE-588)4046496-9</subfield><subfield code="D">g</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="1"><subfield code="a">Deutschland</subfield><subfield code="0">(DE-588)4011882-4</subfield><subfield code="D">g</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="2"><subfield code="a">Kriegsbeginn</subfield><subfield code="0">(DE-588)4133592-2</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="3"><subfield code="a">Zweiter Weltkrieg</subfield><subfield code="0">(DE-588)4079167-1</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="4"><subfield code="a">Geschichte 1939</subfield><subfield code="A">z</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2=" "><subfield code="5">DE-604</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="1" ind2="0"><subfield code="a">Polen</subfield><subfield code="0">(DE-588)4046496-9</subfield><subfield code="D">g</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="1" ind2="1"><subfield code="a">Deutschland</subfield><subfield code="0">(DE-588)4011882-4</subfield><subfield code="D">g</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="1" ind2="2"><subfield code="a">Kriegsbeginn</subfield><subfield code="0">(DE-588)4133592-2</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="1" ind2="3"><subfield code="a">Zweiter Weltkrieg</subfield><subfield code="0">(DE-588)4079167-1</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="1" ind2="4"><subfield code="a">Rezeption</subfield><subfield code="0">(DE-588)4049716-1</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="1" ind2="5"><subfield code="a">Kollektives Gedächtnis</subfield><subfield code="0">(DE-588)4200793-8</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="1" ind2="6"><subfield code="a">Geschichtspolitik</subfield><subfield code="0">(DE-588)1041864515</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="1" ind2="7"><subfield code="a">Geschichte 1945-1989</subfield><subfield code="A">z</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="1" ind2=" "><subfield code="5">DE-604</subfield></datafield><datafield tag="700" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">Loew, Peter Oliver</subfield><subfield code="d">1967-</subfield><subfield code="e">Verfasser</subfield><subfield code="0">(DE-588)128569336</subfield><subfield code="4">aut</subfield></datafield><datafield tag="776" ind1="0" ind2="8"><subfield code="i">Erscheint auch als</subfield><subfield code="n">Online-Ausgabe</subfield><subfield code="z">978-83-66849-88-4</subfield></datafield><datafield tag="776" ind1="0" ind2="8"><subfield code="i">Erscheint auch als</subfield><subfield code="n">Online-Ausgabe, DOI</subfield><subfield code="o">10.7366/9788366849884</subfield></datafield><datafield tag="830" ind1=" " ind2="0"><subfield code="a">Współczesne Społeczeństwo Polskie Wobec Przeszłości</subfield><subfield code="v">tom 14</subfield><subfield code="w">(DE-604)BV023167019</subfield><subfield code="9">14</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=033868227&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Inhaltsverzeichnis</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=033868227&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Literaturverzeichnis</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=033868227&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Register // Personenregister</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=033868227&sequence=000007&line_number=0004&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Register // Ortsregister</subfield></datafield><datafield tag="940" ind1="1" ind2=" "><subfield code="n">oe</subfield></datafield><datafield tag="940" ind1="1" ind2=" "><subfield code="n">DHB</subfield></datafield><datafield tag="940" ind1="1" ind2=" "><subfield code="q">BSB_NED_20230123</subfield></datafield><datafield tag="940" ind1="1" ind2=" "><subfield code="q">DHB_BSB_FID</subfield></datafield><datafield tag="999" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-033868227</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">355.009</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">09043</subfield><subfield code="g">438</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">909</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">0904</subfield><subfield code="g">438</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">355.009</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">09043</subfield><subfield code="g">43</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">909</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">0904</subfield><subfield code="g">43</subfield></datafield></record></collection>
genre	(DE-588)4143413-4 Aufsatzsammlung gnd-content
genre_facet	Aufsatzsammlung
geographic	Deutschland (DE-588)4011882-4 gnd Polen (DE-588)4046496-9 gnd
geographic_facet	Deutschland Polen
id	DE-604.BV048490746
illustrated	Illustrated
index_date	2024-07-03T20:41:45Z
indexdate	2024-07-10T09:39:33Z
institution	BVB
isbn	9788366849808
language	Polish
oai_aleph_id	oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-033868227
oclc_num	1349549514
open_access_boolean
owner	DE-B1595 DE-12
owner_facet	DE-B1595 DE-12
physical	375 Seiten Illustrationen, Porträts 24 cm
psigel	BSB_NED_20230123 DHB_BSB_FID
publishDate	2022
publishDateSearch	2022
publishDateSort	2022
publisher	Wydawnictwo Naukowe Scholar
record_format	marc
series	Współczesne Społeczeństwo Polskie Wobec Przeszłości
series2	Współczesne Społeczeństwo Polskie Wobec Przeszłości
spelling	Czachur, Waldemar 1977- Verfasser (DE-588)13284818X aut "Nigdy więcej wojny!" 1 września w kulturze pamięci Polski i Niemiec w latach 1945-1989 Waldemar Czachur, Peter Oliver Loew Wydanie pierwsze Warszawa Wydawnictwo Naukowe Scholar 2022 375 Seiten Illustrationen, Porträts 24 cm txt rdacontent n rdamedia nc rdacarrier Współczesne Społeczeństwo Polskie Wobec Przeszłości tom 14 Quellen- und Literaturverzeichnis: Seite 337-352. - Personenregister Geschichte 1939 gnd rswk-swf Geschichte 1945-1989 gnd rswk-swf Kollektives Gedächtnis (DE-588)4200793-8 gnd rswk-swf Zweiter Weltkrieg (DE-588)4079167-1 gnd rswk-swf Rezeption (DE-588)4049716-1 gnd rswk-swf Geschichtspolitik (DE-588)1041864515 gnd rswk-swf Kriegsbeginn (DE-588)4133592-2 gnd rswk-swf Deutschland (DE-588)4011882-4 gnd rswk-swf Polen (DE-588)4046496-9 gnd rswk-swf (DE-588)4143413-4 Aufsatzsammlung gnd-content Polen (DE-588)4046496-9 g Deutschland (DE-588)4011882-4 g Kriegsbeginn (DE-588)4133592-2 s Zweiter Weltkrieg (DE-588)4079167-1 s Geschichte 1939 z DE-604 Rezeption (DE-588)4049716-1 s Kollektives Gedächtnis (DE-588)4200793-8 s Geschichtspolitik (DE-588)1041864515 s Geschichte 1945-1989 z Loew, Peter Oliver 1967- Verfasser (DE-588)128569336 aut Erscheint auch als Online-Ausgabe 978-83-66849-88-4 Erscheint auch als Online-Ausgabe, DOI 10.7366/9788366849884 Współczesne Społeczeństwo Polskie Wobec Przeszłości tom 14 (DE-604)BV023167019 14 Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=033868227&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Inhaltsverzeichnis Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=033868227&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Literaturverzeichnis Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=033868227&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Register // Personenregister Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=033868227&sequence=000007&line_number=0004&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Register // Ortsregister
spellingShingle	Czachur, Waldemar 1977- Loew, Peter Oliver 1967- "Nigdy więcej wojny!" 1 września w kulturze pamięci Polski i Niemiec w latach 1945-1989 Współczesne Społeczeństwo Polskie Wobec Przeszłości Kollektives Gedächtnis (DE-588)4200793-8 gnd Zweiter Weltkrieg (DE-588)4079167-1 gnd Rezeption (DE-588)4049716-1 gnd Geschichtspolitik (DE-588)1041864515 gnd Kriegsbeginn (DE-588)4133592-2 gnd
subject_GND	(DE-588)4200793-8 (DE-588)4079167-1 (DE-588)4049716-1 (DE-588)1041864515 (DE-588)4133592-2 (DE-588)4011882-4 (DE-588)4046496-9 (DE-588)4143413-4
title	"Nigdy więcej wojny!" 1 września w kulturze pamięci Polski i Niemiec w latach 1945-1989
title_auth	"Nigdy więcej wojny!" 1 września w kulturze pamięci Polski i Niemiec w latach 1945-1989
title_exact_search	"Nigdy więcej wojny!" 1 września w kulturze pamięci Polski i Niemiec w latach 1945-1989
title_exact_search_txtP	"Nigdy więcej wojny!" 1 września w kulturze pamięci Polski i Niemiec w latach 1945-1989
title_full	"Nigdy więcej wojny!" 1 września w kulturze pamięci Polski i Niemiec w latach 1945-1989 Waldemar Czachur, Peter Oliver Loew
title_fullStr	"Nigdy więcej wojny!" 1 września w kulturze pamięci Polski i Niemiec w latach 1945-1989 Waldemar Czachur, Peter Oliver Loew
title_full_unstemmed	"Nigdy więcej wojny!" 1 września w kulturze pamięci Polski i Niemiec w latach 1945-1989 Waldemar Czachur, Peter Oliver Loew
title_short	"Nigdy więcej wojny!"
title_sort	nigdy wiecej wojny 1 wrzesnia w kulturze pamieci polski i niemiec w latach 1945 1989
title_sub	1 września w kulturze pamięci Polski i Niemiec w latach 1945-1989
topic	Kollektives Gedächtnis (DE-588)4200793-8 gnd Zweiter Weltkrieg (DE-588)4079167-1 gnd Rezeption (DE-588)4049716-1 gnd Geschichtspolitik (DE-588)1041864515 gnd Kriegsbeginn (DE-588)4133592-2 gnd
topic_facet	Kollektives Gedächtnis Zweiter Weltkrieg Rezeption Geschichtspolitik Kriegsbeginn Deutschland Polen Aufsatzsammlung
url	http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=033868227&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=033868227&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=033868227&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=033868227&sequence=000007&line_number=0004&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA
volume_link	(DE-604)BV023167019
work_keys_str_mv	AT czachurwaldemar nigdywiecejwojny1wrzesniawkulturzepamiecipolskiiniemiecwlatach19451989 AT loewpeteroliver nigdywiecejwojny1wrzesniawkulturzepamiecipolskiiniemiecwlatach19451989

Verfügbarkeit

Es ist kein Print-Exemplar vorhanden.

Fernleihe Bestellen Achtung: Nicht im THWS-Bestand! Inhaltsverzeichnis

MARC

Datensatz im Suchindex

Es ist kein Print-Exemplar vorhanden.

Ähnliche Einträge