Struktury osadnicze we wczesnym średniowieczu na Środkowym Nadodrzu: = Settlement structures in the early middle ages in the basin of the middle Odra
Gespeichert in:
| 1. Verfasser: | |
|---|---|
| Format: | Buch |
| Sprache: | Polish |
| Veröffentlicht: |
Szczecin
Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk
2021
|
| Schlagworte: | |
| Online-Zugang: | Inhaltsverzeichnis Literaturverzeichnis Abstract |
| Beschreibung: | 315 Seiten Illustrationen, Diagramme, Karten 30 cm + CD-R (12 cm) |
| ISBN: | 9788366463523 |
Internformat
MARC
| LEADER | 00000nam a2200000 c 4500 | ||
|---|---|---|---|
| 001 | BV048240341 | ||
| 003 | DE-604 | ||
| 005 | 20221125 | ||
| 007 | t | ||
| 008 | 220524s2021 a||| |||| 00||| pol d | ||
| 020 | |a 9788366463523 |9 978-83-66463-52-3 | ||
| 035 | |a (OCoLC)1322800515 | ||
| 035 | |a (DE-599)BVBBV048240341 | ||
| 040 | |a DE-604 |b ger |e rda | ||
| 041 | 0 | |a pol | |
| 049 | |a DE-12 |a DE-B220 | ||
| 084 | |a OST |q DE-12 |2 fid | ||
| 100 | 1 | |a Gruszka, Bartłomiej |d 1976- |e Verfasser |0 (DE-588)1181808278 |4 aut | |
| 245 | 1 | 0 | |a Struktury osadnicze we wczesnym średniowieczu na Środkowym Nadodrzu |b = Settlement structures in the early middle ages in the basin of the middle Odra |c Bartłomiej Grusza |
| 246 | 1 | 1 | |a Settlement structures in the early middle ages in the basin of the middle Odra |
| 264 | 1 | |a Szczecin |b Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk |c 2021 | |
| 300 | |a 315 Seiten |b Illustrationen, Diagramme, Karten |c 30 cm + |e CD-R (12 cm) | ||
| 336 | |b txt |2 rdacontent | ||
| 337 | |b n |2 rdamedia | ||
| 338 | |b nc |2 rdacarrier | ||
| 546 | |a Zusammenfassung in englischer Sprache | ||
| 648 | 7 | |a Geschichte 590-1010 |2 gnd |9 rswk-swf | |
| 650 | 7 | |a Osadnictwo |2 dbn | |
| 650 | 7 | |a Średniowiecze |2 dbn | |
| 650 | 7 | |a Zabytki archeologiczne |2 dbn | |
| 650 | 7 | |a Osadnictwo człowieka / Polska / Ziemia Lubuska (region) / średniowiecze |2 jhpk | |
| 650 | 7 | |a Środowisko przyrodnicze / Polska / Ziemia Lubuska (region) |2 jhpk | |
| 650 | 7 | |a Stanowiska archeologiczne / Polska / Ziemia Lubuska (region) |2 jhpk | |
| 650 | 0 | 7 | |a Mittelalterliche Archäologie |0 (DE-588)4138633-4 |2 gnd |9 rswk-swf |
| 650 | 0 | 7 | |a Ausgrabung |0 (DE-588)4129464-6 |2 gnd |9 rswk-swf |
| 650 | 0 | 7 | |a Siedlung |0 (DE-588)4054858-2 |2 gnd |9 rswk-swf |
| 651 | 7 | |a Województwo lubuskie (1999- ) |2 dbn | |
| 651 | 7 | |a Land Lebus |0 (DE-588)4111196-5 |2 gnd |9 rswk-swf | |
| 689 | 0 | 0 | |a Land Lebus |0 (DE-588)4111196-5 |D g |
| 689 | 0 | 1 | |a Mittelalterliche Archäologie |0 (DE-588)4138633-4 |D s |
| 689 | 0 | 2 | |a Ausgrabung |0 (DE-588)4129464-6 |D s |
| 689 | 0 | 3 | |a Siedlung |0 (DE-588)4054858-2 |D s |
| 689 | 0 | 4 | |a Geschichte 590-1010 |A z |
| 689 | 0 | |5 DE-604 | |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=033620846&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Inhaltsverzeichnis |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=033620846&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Literaturverzeichnis |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=033620846&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Abstract |
| 940 | 1 | |n oe | |
| 940 | 1 | |q BSB_NED_20221125 | |
| 999 | |a oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-033620846 | ||
| 942 | 1 | 1 | |c 930.1 |e 22/bsb |f 09021 |g 438 |
Datensatz im Suchindex
| _version_ | 1804184029505781760 |
|---|---|
| adam_text | Spis treści Wprowadzenie............................................................................................................................................5 Środowisko geograficzno-przyrodnicze................................................................................................... 9 Struktury osadnicze wyższego poziomu (skupiska osadnicze).............................................................. 25 Struktury osadnicze średniego poziomu (układy przestrzenne osad i grodzisk) ..................................67 Struktury osadnicze niższego poziomu (obiekty).................................................................................143 Podsumowanie...................................................................................................................................... 289 Bibliografia............................................................................................................................................ 299 Settlement structures in the early Middle Ages in the basin of the Middle Odra (Summary)............................................................................................................................................. 313 Płyta CD (ryciny o większym formacie, mapy, katalog i plany stanowisk)
Struktury osadnicze we wczesnym średniowieczu na Środkowym Nadodrzu BIBLIOGRAFIA PUBLIKACJE ZRODŁOWE Antologia 1999. Słowiańszczyzna starożytna i wczesno średniowieczna. Antologia tekstów źródłowych, red. G. Labuda, Poznań. LITERATURA Adamczewska K. 1954. Zfizjografii krainy zielonogórskiej, Przegląd Zachodni 1/2,250-269. Archeologia o początkach Słowian. Materiały z konferencji, Kraków, 1-21 listopada 2001, red. P. Kaczanow ski, Μ. Parczewski, Karków 2005. Barnycz-Gupieniec R. 2000. Studia nad drewnianym bu downictwem w średniowiecznej Polsce na tleporów nawczym, Łowicz. Bartkowski T. 1970. Wielkopolska i środkowe Nadodrze, Warszawa. Bartkowski T.,WarszaT. 1961. Stosunki wodne, [w:] Wo jewództwo zielonogórskie. Monografia geograficzno-gospodarcza, red. F. Barciński, B. Krygowski, S. Zajchowska, Poznań. Biermann F. 1999. Dendrochronologie und Keramik des 8. Bis 12. Jahrhunderts in Raum zwischen Elbe und Oder/Neiße, [w:] Probleme der mitteleuropäischen Dendrochronologie und naturwissenschaftliche. Be iträge zur Talaue der March, Internationale Ta gungen in Mikulčice, red. L. Polaček, J. Dvor ska 5,97-123. Biermann F. 2000. Slawische Besiedlung zwischen Elbe, Neisse und Lubsza. Archäologische Studien zum Siedlungswesen und zur Sachkultur desfrühen und hohen Mittelalters, Bonn. Biermann E, Dulinicz Μ. 2001. Studnia z Bochenia a pro blem chronologii starszych faz wczesnego średnio wiecza na Mazowszu zachodnim, Archeologia Polski 46, 85-114. Biermann E, Kieseler A., Nowakowski D. 2008. Neue Forschungen am Burgwall Kienitz (Klenica, pow. zielonogórski) in
Niederschlesien, Polen. Ein Vor bericht, Etnographisches Archaeologisches Ze itschrift 49,67-98. Biermann F., Kieseler A., Nowakowski D. 2011. Od ogniska do zniszczenia pożarem. Grodzisko w Klenicy, gm. Bojadła w świetle wyników nowych ba dań wykopaliskowych., [w:] Ogień - żywioł ujarz miony i nieujarzmiony, red. A. Jaszewska, A. Mi chalak, Zielona Góra, 329-348. Bojarski J., Chudziak W., Kaźmierczak R., Kowalew ska B., Niegowski J. 2010. Wstępne wyniki ba dań wczesnośredniowiecznego zespołu osadnicze go w rejonie jeziora Niesłysz na Aiemi Lubuskiej, Lubuskie Materiały Konserwatorski 7,97-105. Bogacz T. 1990. Wiedza geograficzna o Śląsku w dobie Od rodzenia, Wrocław. Boroń P. 1997. Problem dużych budynków halowych na te renie Słowiańszczyzny zachodniej w IX-X wieku, [w:] Śląsk, Czechy a kultura wielkomorawska, red. K. Wachowski, Wrocław, 31-49. Boroń P. 1999. Słowiańskie wiece plemienne, Katowice Brzostowicz Μ. 2002. Bruszczewski zespół osadniczy we wczesnym średniowieczu, Poznań. Brzostowicz Μ. 2003. Bruszczewo i Spławie - dwa przy kłady grodów plemiennych z południowej Wielko polski, Wielkopolskie Sprawozdania Archeolo giczne 6,15-31. Chmielewski B.J. 2010a. Wyniki ratowniczych badań wy kopaliskowych na stanowisku 143 (5) w Kalsku, pow. zielonogórski, (maszynopis przechowywany w archiwum Lubuskiego Wojewódzkiego Kon serwatora Zabytków w Zielonej Górze). Chmielewski B J. 2010b. Wyniki ratowniczych badań wy kopaliskowych na stanowisku 144 (6) w Kalsku, pow. zielonogórski. Cmentarzysko z młodszej epo ki brązu, (maszynopis przechowywany w archi wum
Lubuskiego Wojewódzkiego Konserwato ra Zabytków w Zielonej Górze).
302 ■ Bartłomiej Gruszka wczesnym średniowieczu, red. S. Moździoch, Spo tkania Bytomskie 4, Wrocław, 85-98. Dulinicz Μ. 2001. Kształtowanie się Słowiańsczyzny Pół nocno-Zachodniej. Studium archeologiczne, War szawa. Dzieduszycki W.,MakiewiczT, Sobucki A. 1998. Nowa Wieś, stan. 1 i 12 (GAZ nr43/43a) - badania wy kopaliskowe, [w:] Archeologiczne badania ratowni cze wzdłuż trasy gazociągu tranzytowego, 1.1 Zie mia Lubuska, red. R. Mazurowski, 117-118. Dziedzic P. 1998. Wczesnośredniowieczna osada w Letni cy stanowisko 13, woj. zielonogórskie, Archeologia Środkowego Nadodrza 1,165-181. Dziedzic P. 2Q12. Analiza obiektów nieruchomych odkry tych na stan. 2 w Nowińcu, gm. Lubsko, woj. lubu skie, [w:] Nowiniec, stan. 2. Wczesnośredniowiecz ny gród na pograniczy śląsko-łużyckim w świetle badań interdyscyplinarnych, red. B. Gruszka, Zie lona Góra, 29-45. Dziedzic P., Gruszka B. 2004. Nowiniec stanowisko nr 2 —ponownie odkrytegrodzisko(?) w strefie Tornow-Klenica, [w:] Odra -przeszkoda czypomost w eks pansji kulturowej? IIpolsko-niemieckie spotkania archeologiczne. Dychów 29 kwietnia-1 maja 2004 r.,red. S. Groblica, A. Jaszewska, Biblioteka Ar cheologii Środkowego Nadodrza, Zeszyt 2, Zie lona Góra, 229-250. Fehs Μ.,Tabaka A. 2010. Pozostałości cmentarzyska wcze snośredniowiecznego i struktur towarzyszących, [w:] Jordanowo, gm. Świebodzin, stan. 7 (S3-112). Opracowanie wyników badań, red. P. Osypiński, Zielona Góra, maszynopis przechowywany w ar chiwum Lubuskiego Wojewódzkiego Konserwa tora Zabytków w Zielonej Górze. ForysiakJ. Twardy J. 2010. Środowiskowe uwarunkowa
nia osadnictwa na stanowisku archeologicznym Mozów 23 i wjego najbliższym otoczeniu, [w:] Opra cowanie wyników archeologicznych badań ratow niczych przeprowadzonych na stanowisku Μozów 23, gm. Sulechów, red. L Domańska, S. Rzepec ki, Łodź, 4-15. Forster A. 1905. Geschichtliches von der Dorfen des Grün berger Kreises, Grünberg. Gabriel I. 1988. Hof- und Sakralkultur sowie Gebrauchs undHandelsgut im Spiegel der Kleinfunde von Starigard/Oldenburg, [w:] Oldenburg— Wolin-Stara ja Ladoga-Novgorod—Kiev. Handel undHandelsverbindung im südlichen und östlichen Ostseeraum während desfrühen Mittelalters, red. Μ. Müller-Wille, Bericht der Römisch-Germanischen Ko mission, t. 69, Mainz, 103-291. Galbierczyk G. 2006. Wyniki badań wykopaliskowych w Sulechowie, stanowisko nr 29, powiat zielona góra, woj. Lubuskie na trasie budowy obwodnicy Sulechowa, (maszynopis przechowywany w ar chiwum Lubuskiego Wojewódzkiego Konser watora Zabytków w Zielonej Górze). Galuska L. 1996. Uherské hradiště-Sady. Křesťanské cen trum Riše Velkomoravské, Brno. Górecki J. b. r. w. Gród na Ostrowie Lednickim na tle wy branych ośrodków grodowych pierwszej monarchii piastowskiej, Poznań. Grodziszcze 2017. Grodziszcze. Odgrodu plemiennego do kluczowego ośrodka zachodniej rubieży państwa wczesnopiastowskiego. Studium interdyscyplinarne, część 1, red. B. Gruszka, Monografie wczesnośre dniowieczne 3, Zielona Góra. Gruszka B. 2006. Materiały z okresu wczesnośredniowiecz nego, [w:] B. Gruszka, A. Jaszewska, S. Kałagate, Μ. Szydłowski, P. Wawrzyniak, G. Galbierczyk, Wyniki badań wykopaliskowych na stanowisku nr
14 w Sulechowie, pow. Zielona Góra, woj. lubuskie, Zielona Góra, 79-113, maszynopis w Archiwum Lubuskiego Wojewódzkiego Konserwatora Za bytków w Zielonej Górze. Gruszka B. 2007. Osada z najstarszejfazy wczesnego śre dniowiecza w Stożnem, stan. 2,pow. Zielona Góra. Wstępne wyniki badań, Archeologia Środkowego Nadodrza 5,299-327. Gruszka B. 2010a. Obiekt z początków średniowiecza w Stożnem, stan. 2, pow. zielonogórski, Slavia An tiqua 51,227-267. Gruszka B. 2010b. Wczesnośredniowieczna osadaprzygrodowa (podgrodzie?) w Klenicy (stan. 4),pow. zielo nogórski. Opracowanie wyników badań z 1962 r., Archeologia Środkowego Nadodrza 7,109-190. Gruszka В. 2010c. Wczesnośredniowieczna osada w Jor danowie, stan. 7, [w:j Jordanowo, gm. Świebo dzin, stan. 7 (S3-112). Opracowanie wyników ba dań, red. P. Osypiński, Zielona Góra, maszynopis w archiwum Lubuskiego Wojewódzkiego Kon serwatora Zabytków w Zielonej Górze. Gruszka B. 2010d. Wczesnośredniowieczna osada w Gro dziszczu, stan. 9, [w:] Wyniki badań wykopa liskowych na stanowisku nr 9 w Grodziszczu, gm. Świebodzin, w związku z budową trasy S3, Zie lona Góra, maszynopis w archiwum Lubuskie go Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Zielonej Górze. Gruszka В. 2011a. Materiały ceramiczne z początków wczesnego średniowiecza z Kalska (stan. 1), woj. lubuskie w świetle nowych ustaleń chronologicznych
Bibliografia metodą termoluminescencyjną, Slavia Antiqua 52, 119-131. Gruszka B. 2011b. Przyczynek do problematyki produkcji dziegciu/smoły drzewnej we wczesnym średniowie czu. Glińsk, stan. 1, woj. lubuskie, [w:] Z najdaw niejszych dziejów, Grzegorzowi Domańskiemu na pięćdziesięcioleciepracy naukowej, red. A. Jaszewska, Zielona Góra, 271-279. Gruszka В. 2012a. Podstawy gospodarki mieszkańców wczesnośredniowiecznego grodu w Nowińcu, [w.] Nowiniec, stan. 2. Wczesnośredniowieczny gród na pograniczy śląsko-łużyckim w świetle badań inter dyscyplinarnych, red. B. Gruszka, Zielona Góra, 217-225. Gruszka B. 2012b. Wczesnośredniowieczne zabytki cera miczne ze stan. 2 w Nowińcu, gm. Lubsko, woj. lu buskie w ujęciu stylistyczno-technologicznym, [w:] Nowiniec, stan. 2. Wczesnośredniowieczny gród na pograniczu śląsko-łużyckim w świetle badań inter dyscyplinarnych, red. B. Gruszka, Zielona Góra, 47-129. Gruszka В. 2012c. Metody datowania zabytków ruchomych oraz chronologia wczesnośredniowiecznego grodzi ska w Nowińcu, stan. 2, [w:] Nowiniec, stan. 2. Wczesnośredniowieczny gród na pograniczy śląsko-łużyckim w świetle badań interdyscyplinarnych, red. B. Gruszka, Zielona Góra, 213-215. Gruszka В. 2013a Wczesnośredniowieczna osada na stano wisku 28 w Sulechowie, [w:] Obwodnica Sulecho wa, woj. lubuskie. Badania archeologiczne na stano wiskach 10,25,26,27,28. Тот I, red. B. Gruszka, A. Jaszewska, S. Kalagate, Zielona Góra, 365454. Gruszka B. 2013b. Slady osadnictwa z okresu wczesne go średniowiecza na stanowisku 25 w Sulechowie, [w:] Obwodnica Sulechowa, woj. lubuskie. Bada nia
archeologiczne na stanowiskach 10, 25, 26, 27, 28. Tom I, red. B. Gruszka, A. Jaszewska, S. Ka lagate, Zielona Góra, 297-303. Gruszka B. 2013c. Slady osadnictwa z okresu wczesne go średniowiecza na stanowisku 26 w Sulechowie, [w:] Obwodnica Sulechowa, woj. lubuskie. Bada nia archeologiczne na stanowiskach 10, 25,26, 27, 28. Tom I, red. B. Gruszka, A. Jaszewska, S. Ka lagate, Zielona Góra, 319-327. Gruszka В. 2014a. Chronologia wczesnośredniowiecznej osady w Zawadzie, stan. 1, gm. Zielona Góra, [w:] Wczesnośredniowieczna osada w Zawadzie, stan. 1, gm. Zielona Góra. Studia interdyscyplinarne, red. B. Gruszka, Zielona Góra, 275-278. Gruszka B. 2014b Zabytki ceramiczne ze stanowi ska 1 w Zawadzie, gm. Zielona Góra w ujęciu ■ 303 stylistyczno-technologicznym, [w:] Wczesnośrednio wieczna osada w Zawadzie, stan. 1, gm. Zielona Góra. Studia interdyscyplinarne, red. B. Gruszka, Zielona Góra, 81-166. Gruszka B. 2015. Znaleziska ceramiczne z wczesnośrednio wiecznej osady w Mozowie, stan. 23. Analiza styli styki,formy, techniki wykonania i chronologii, [w:] Osada z połowy VII ipoczątku VIII wieku w Mo zowie, stan. 23, woj. lubuskie. Źródła archeologicz ne i środowiskowe, red. B. Gruszka, Monografie wczesnośredniowieczne 1, Zielona Góra, 85-136. Gruszka В. 2016a. Układ przestrzenny wczesnośrednio wiecznego grodu w Połupinie, stan. 2, [w:] Wcze snośredniowieczny gród w Połupinie, stan. 2. Nowe analizy i interpretacje źródeł archeologicznych i przyrodniczych, red. B. Gruszka, Monografie wczesnośredniowieczne 2, Zielona Góra, 71-100. Gruszka B. 2016b. Wprowadzenie, [w:]
Wczesnośrednio wieczny gród w Połupinie, stan. 2. Nowe analizy i interpretacje źródeł archeologicznych i przyrodni czych, red. B. Gruszka, Monografie wczesnośre dniowieczne 2, Zielona Góra, 5-8. Gruszka В. 2016c. Próba określenia chronologii grodu w Po łupinie na podstawie wyników analizy porównaw czej źródeł archeologicznych i oznaczeń wieku me todą 14C, [w:] Wczesnośredniowieczny gród w Po łupinie, stan. 2. Nowe analizy i interpretacje źródeł archeologicznych i przyrodniczych, red. B. Grusz ka, Monografie wczesnośredniowieczne 2, Zie lona Góra, 239-244. Gruszka В. 2019a. Wyniki badań wykopaliskowych prowa dzanych na grodzisku i osadzie w Przytoku w latach 60. XXwieku i w 2016 roku, [w:] Wczesnośrednio wieczny gród i osada w Przytoku, stan. 1 i 2. Wy niki badań archeologicznych i środowiskowych, red. B. Gruszka, Monografie wczesnośredniowiecz ne 4, Zielona Góra, 75-90. Gruszka B. 2019b. Ceramika z wczesnośredniowieczne go kompleksu osadniczego w Przytoku, stan. 1 i 2. Analiza stylistyki,formy, techniki wykonania i chro nologii, [w:] Wczesnośredniowieczny gród i osa da w Przytoku, stan. 1 i 2. Wyniki badań arche ologicznych i środowiskowych, red. B. Gruszka, Monografie wczesnośredniowieczne 4, Zielona Góra, 113-144. Gruszka В. 2019c. Grodzisko i osada w Przytoku (stan. 1 i 2) na tle sytuacji osadniczej oraz środowiska naturalnego w VIII-IX wieku, [w.] Wczesnośre dniowieczny gród i osada w Przytoku, stan. 1 i 2. Wyniki badań archeologicznych i środowiskowych, red. B. Gruszka, Monografie wczesnośrednio wieczne 4, Zielona Góra, 49-59.
304 ■ Bartłomiej Gruszka Gruszka B. 2019d. Starszy okres wczesnego średniowiecza w okolicach Sulechowa w badaniach archeologicz nych, [w:] Sulechów na przestrzeni wieków. 300 lat Fundacji Rodziny Steinhartów. Uczniowie, na uczyciele szkół sulechowskich i ich powiązania eu ropejskie, red. B. Burda, A. Chodorowska, Zielo na Góra, 49-70. Gruszka B. 2020. Wczesnośredniowieczny mikroregion osadniczy w północnej części Równiny Torzymskiej (grodziska w Tarnawie Rzepińskiej, Garbiczu, Gądkowie Wielkim 1 Torzymiu), [w:] Wcze snośredniowieczne grodzisko w Tarnawie Rzepiń skiej, Monografie wczesnośredniowieczne V, red. B. Gruszka, A. Michalak, Zielona Góra - Szcze cin, 197-204. Gruszka B., Gunia P., Lisowska E., Łuczak A., Mako wiecki D., Michalak A., Milecka K., Sikorski A. 2014. Podstawy gospodarki mieszkańców osady w Zawadzie, stan. 1, gm. Zielona Goóra, napodsta wie analiz archeoprzyrodniczych, [w:] Wczesnośre dniowieczna osada w Zawadzie, stan. 1, gm. Zielo na Góra. Studia interdyscyplinarne, red. B. Grusz ka, Zielona Góra, 279-287. Gruszka B., Kałagate S. 2018.. Opracowanie wyników z nieinwazyjnych badań wczesnośredniowieczne go kompleksu osadniczego w Świebodzinie, stan. 11 illa (AZP54-14/11), woj. lubuskie, maszynopis w archiwum Lubuskiego Wojewódzkiego Kon serwatora Zabytków w Zielonej Górze. Gruszka B., Kałagate S. 2020.. Sprawozdanie z ratow niczych badań archeologicznych przeprowadzo nych na terenie wczesnośredniowiecznej przygrodowej osady w Świebodzinie, stan. Ila (AZP 54-14/1 la), maszynopis w archiwum Lubuskie go Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w
Zielonej Górze. Gruszka B., Kałagate S., Michalak A. 2017. Podsumo wanie wyników nieinwazyjnych badań przepro wadzonych w okolicach wczesnośredniowiecznego zespołu osadniczego w Klenicy, [w:] Kompleksowe, niedestrukcyjne rozpoznanie zasobów archeologicz nych wczesnośredniowiecznego zespołu osadniczego w Klenicy, woj. lubuskie, red. B. Gruszka, Zielo na Góra, 65-79, maszynopis w Archiwum Na rodowego Instytutu Dziedzictwa w Warszawie. Gruszka B., Kieseler A., Pospieszny Ł. 2020. Neue Er kenntnisse zum mittelslawischen Burgwall von Kleinitz (Klenica) im Lichte geomagnetischer Prospek tionen, [w:] Burg, Herrschaft und Zentralörtlichkeit im nördlichen westslawischen Raum, red. F. Bier mann, T. Kersting, A. Klamt, Beiträge zur Ur und Frühgeschichte Mitteleuropas, 92,151-168. Gruszka В., Łuczak А. 2017. Zaplecze osadnicze wcze snośredniowiecznego zespołu osadniczego w Kle nicy w świetle analiz GIS na tle porównawczym, [w:] Kompleksowe, niedestrukcyjne rozpoznanie zasobów archeologicznych wczesnośredniowiecz nego zespołu osadniczego w Klenicy, woj. lubuskie, red. B. Gruszka, Zielona Góra, 5-22. Maszyno pis w Archiwum Narodowego Instytutu Dzie dzictwa w Warszawie. Gruszka B., Pankiewicz A. 2016. O pewnych wspólnych cechach IX-wiecznej ceramiki z obszaru północnej i południowej części obecnego Dolnego Śląska, Sla via Antiqua 57,169-198. Gruszka В., Pawlak E., Pawlak P. 2013. Zespoły ceramiczne ze starszychfaz wczesnego średniowiecza na wybra nych stanowiskach środkowego Nadodrza w świe tle najnowszych wyników datowań przyrodniczych, Archeologia Polski 58 (1-2),
171-198. Gruszka B., Pospieszny Ł. 2017. Non-invasive investi gations at early medieval strongholds in Lubuskie province (western Poland), [w:] 12th Internatio nal Conference ofArchaeological Prospection. 12th — 16th September2017, red. B. Jennings, C. Gaffney, T. Sparrow, S. Gaffney, Oxford, 92-94. Gunia P. 2012. Wyniki badań petrograficznych zabytków ceramicznych z wczesnośredniowiecznego grodzi ska w Nowińcu, stan. 2, gm. Lubsko, woj. lubu skie, [w:] Nowiniec, stan. 2. Wczesnośredniowiecz ny gród na pograniczy śląsko-łużyckim w świetle badań interdyscyplinarnych, red. B. Gruszka, Zie lona Góra, 235-339. Gunia P. Gruszka B. 2010. Technologia i zaplecze su rowcowe wczesnośredniowiecznej ceramiki użyt kowej ze stanowiska 2 w Stożnem, woj. lubuskie w świetle badań petrograficznych, Slavia Antiqua 51,269-280. Hensel W. 1948. Wstęp do studiów nad osadnictwem Wiel kopolski wczesnohistorycznej, Poznań. Hensel W. 1953. Studia i materiały do osadnictwa Wielko polski wczesnohistorycznej 2, Poznań. Hensel W, Hilczer-Kurnatowska Z. 1972. Studia i ma teriały do osadnictwa Wielkopolski wczesnohisto rycznej 4, Poznań. Hensel W, Hilczer-Kurnatowska Z. 1980. Studia i ma teriały do osadnictwa Wielkopolski wczesnohisto rycznej 5, Poznań. Hensel W, Hilczer-Kurnatowska Z. 1987. Studia i ma teriały do osadnictwa Wielkopolski wczesnohisto rycznej 6, Poznań.
Bibliografia Hensel W., Hilczer-Kurnatowska Z., Łosińska A. 1995. Studia i materiały do osadnictwa Wielkopolski wczesnohistorycznej 7, Poznań-Toruń. Herrmann J. 1966. Tornow und Vorberg. Ein Beitrag zur Frühgeschichte der Lausitz, Berlin. ■ 305 -platforma integracyjna geografico. Z. Zwoliń ski, Poznań, 175-195. Jasiewicz J., Hildebrandt-Radke I. 2009. Using multi variate statistics andfuzzy logic system to analyse settlement preferences in lowland areas of the tem perate zone: an examplefrom the Polish Lowlands, Journal ofArchaeological Science 36,2096-2107. Herrmann J. (red.) 1985. Die Slawen in Deutschland. Ge schichte und Kultur der slawischen Stämme westlich von Oder und Neisse vom 6. bis 12. Jahrhundert. Ein Handbuch, Berlin. Jaworski K. 2005. Grody w Sudetach (VIII֊Xwiek), Wro claw. Hilczerówna Z. (zob. Kurnatowska Z.), Jaworski T. 2003. Tendencje rozwojowe pogranicza śląsko- Hilczerówna Z., Urbańska-Łosińska A. 1970. Rozwój terenów osadniczych u schyłku starożytności i we wczesnym średniowieczu w południowej części wo jewództwa zielonogórskiego, [w:] Studia nad po czątkami i rozplanowaniem miast na środkową Odrą i dolna Wartą (województwo zielonogór skie), t. II, red. Z. Kaczmarczyk, A. Wędzki, Zie lona Góra, 49-114. Indycka A., Stachowiak P. 2008. Sprawozdanie z ratow niczych badań wykopaliskowych w Kalsku, stan. 4 (AZP 58-15/19), gmina Sulechów, powiat zielo nogórski w województwie lubuskim, maszynopis przechowywany w archiwum Lubuskiego Wo jewódzkiego Konserwatora Zabytków w Zie lonej Górze. Informator Archeologiczny 1992. Badania rok 1988, red. Μ.
Konopka, Warszawa. Informator Archeologiczny 1993. Badania rok 1989, red. Μ. Konopka, Warszawa. Informator Archeologiczny 1994. Badania rok 1990, red. Μ. Konopka, Warszawa. Informator Archeologiczny 1998. Badania rok 1995, red. H. Łygan, H. Zaborowska, S. Żółkowski, Warszawa. Jakimowicz R. 1939. Sprawozdanie z badań grodziska lubomskiego w roku 1938, [w:] Prace prehistorycz ne w Województwie Śląskim w latach 1937-1938, Kraków, 1-6. Jakubaszek E. 1975. Rozplanowanie domu mieszkalne go na Środkowym Nadodrzu, Zielonogórskie Ze szyty Muzealne 2,151-161. Jankowska D. 1971. Wczesnośredniowieczne osady typu wiejskiego na Nizinie Wielkopolskiej, Studia i Ma teriały do Dziejów Wielkopolski i Pomorza 10(2), 11-42. Janowski A. 2020. Grodziska wczesnośredniowieczne w do rzeczu Regi, Wrocław. Jasiewicz J. 2009. Zastosowanie analiz geoinformacyjnych w badaniu dawnychprocesów osadniczych, [w:] GIS -łużyckiego, [w:] Ludnośćpogranicza śląsko-łużyckiego, red.T. Jaworski, Zielona Góra 2003,11-26. Jasnosz S. 1963. Z problematyki badań wczesnośrednio wiecznych osad otwartych na podstawie wykopa lisk w Bruszczewie, pow. Kościan, Fontes Archaeologici Posnanienses 14,198-205. Jentsch H. 1882a. Prähistorisches aus der Umgegend von Guben, Zeitschrift für Ethnologie, Verhandlun gen der Berliner Gesellschaft fur Anthropolo gie, Ethnologie und Uhrgeschichte 14,112-129. Jentsch H. 1882b. Neue prähistorische Altertümer aus der Gubener Kreise, namentlich aus dessen Burgwällen, Zeitschrift für Ethnologie, Verhandlungen der Berliner Gesellschaft für Anthropologie, Ethno logie und Uhrgeschichte
14,355-367. Kabaciński J., Sobkowiak-Tabaka I. 2011. Wstęp, [w:] Materiały do wczesnych pradziejów Wielkopolski, Osadnictwo pradziejowe i wczesnośredniowieczne w Lubrzy, red. J. Kabaciński, I. Sobkowiak-Ta baka, Poznań, 5-20. Kabaciński J., Krause E., Szamałek K., Winiarska-Kabacińska Μ. 1998. Żółwin, stan. 29,gm. Między rzecz, GAZ nr 63, AZP 51-15/120, [w:] R. Ma zurowski (red.), Archeologiczne badania ratownicze wzdłuż trasy gazociągu tranzytowego, t. 1 Ziemia Lubuska, red. R. Mazurowski, Poznań, 313-359. Kaczkowski Μ. 1971. Charakterystyka osadnictwa wcze snośredniowiecznego w rejonie Głogowa odpołowy Vdo połowy IX wieku w świetłe źródeł archeologicz nych, Zielonogórskie Zeszyty Muzealne 2,5-37. Kaczkowski Μ. 1975. Próba chronologicznej klasyfikacji ce ramiki z VI i VII wieku w okolicach Głogowa, Zie lonogórskie Zeszyty Muzealne 5,43-72. Kałagate S. 1996. Sprawozdanie z badań na stanowisku 1 w Nowogrodzie Bobrzańskim, Zielona Góra, ma szynopis w archiwum Muzeum Archeologiczne go Środkowego Nadodrza w Świdnicy. Kałagate S., Jaszewska A. 2011. Wstępne wyniki badań wykopaliskowych na trasie planowanej obwodnicy
Зоб ■ Bartłomiej Gruszka Nowej Soli, w ramach drogi krajowej nr 3. Raport 2005-2006, Warszawa, 452-457. Kałagate S., Magda Μ. 1994. Sprawozdanie z badań wy kopaliskowych na osadzie wczesnoś e Sprawozda nia Archeologiczne 35,329-338. Kara Μ. 2006. Nowe w archeologii Wielkopolski wczesno średniowiecznej -15 latpóźniej, [w:] Stan ipotrze by badań nad wczesnym średniowieczem w Polsce — 15 latpóźniej, red. W. Chudziak, S. Moździoch, Toruń-Wrocław-Warszawa, 207-244. Kara Μ. 2009. Najstarsze państwo Piastów - rezultat przełomu czy kontynuacji? Studium archeologicz ne, Poznań. Kara Μ., Krąpiec Μ. 2000. Możliwości datowania meto dą dendrochronologiczną oraz stan badań dendrochronologicznych wczesnośredniowiecznych grodzisk z terenu Wielkopolski, Dolnego Śląska i Małopol ski, [w:] Ziemie Polskie w X wieku i ich znaczenie w kształtowaniu się nowej Mapy Europy, red. H. Samsonowicz, Kraków, 303-327. Kaźmierczak R. 2017. Wyniki podwodnej prospekcji po wierzchniowejprzeprowadzonej wzdłuż linii brze gowejjeziora Lubienickiego w okolicach grodziska w Grodziszczu, [w:] Grodziszcze. Od grodu ple miennego do kluczowego ośrodka zachodniej ru bieży państwa wczesnopiastowskiego. Studium in terdyscyplinarne, część 1, red. B. Gruszka, Mono grafie wczesnośredniowieczne 3, Zielona Góra, 309-315. Kiarszys G., Kolenda J. 2017. Wczesnośredniowieczne gro dziska w krajobrazie Doliny Baryczy. Przyczynek do studiów nad przemianami osadniczymi, Ślą skie Sprawozdania Archeologiczne 59,93-126. Kiersnowski R. 1954. Rośliny uprawne ipożywienie roślin ne w Polsce wczesnofeudalnej, Kwartalnik
Historii Kultury Materialnej 2(3), 346-387. Kieseler A. 2016. Der slawische Burgwall von Kleinitz (Klenica) im nördlichen Niederschlesien, [w:] Burg, Herrschaft und Siedlung im mittelalterlischen Nie derschlesien. Die slawische Ringwälle von Koben (Chobienia) und Kleinitz (Klenica) im Kontext der Frühgeschichte des mittleren Oderraums, red. F. Biermann, D. Nowakowski, A. Kieseler, Studi en zur Archäologie Europas 27, Bonn, 495-532. Klaczak K., Sadowski K. 2012. Analiza cech środowiska naturalnego orazjego zmian w holocenie w otocze niu stan. 2 w Nowińcu, gm. Lubsko, woj. Lubu skie, [w:] Nowiniec, stan. 2. Wczesnośredniowiecz ny gród na pograniczy śląsko-łużyckim w świetle badań interdyscyplinarnych, red. B. Gruszka, Zie lona Góra, 7-14. Klenica 2017. Kompleksowe, niedestrukcyjne rozpoznanie zasobów archeologicznych wczesnośredniowiecz nego zespołu osadniczego w Klenicy, woj. lubu skie, red. B. Gruszka, Zielona Góra, maszynopis w Archiwum Narodowego Instytutu Dziedzic twa w Warszawie. Klichowska Μ. ѴКП.Możliwości konsumpcyjne zbóż i ro ślin motylkowych w północno-zachodniej Polsce od neolitu do końca XII wieku, Studia z Dziejów Go spodarstwa Wiejskiego 9,31-47. Klichowska Μ. 1972. Rośliny naczyniowe w znaleziskach kulturowych polskipółnocno-zachodniej, Poznań. Kobyliński Z. 1988. Struktury osadnicze na ziemiach pol skich u schyłku starożytności i w początkach wcze snego średniowiecza, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź. Kobyliński Z. 1990. Early medieval hillforts in Polish lands in the 6th to 8th centuries. Problems of ori gins, function and spatial
organization, [w:] From the Baltic to the Black Sea, red. D. Austin. L. Al cock, Boston, 147-156. Kobyliński Z., Borowski Μ., Budziszewski J., Herbich T., Kobyliński Ł, Sławik Ł, Wach D., Wysocki J., Jaszewska A. 2012. Kompleksowe, niedestrukcyjne rozpoznanie zasobów archeologicznych Starego Kra ju w województwie lubuskim, Archeologia Środ kowego Nadodrza 9,11-41. Kołodziejski A. 1966. Badania archeologiczne Muzeum Ziemi Lubuskiej, Zielona Góra. Kołodziejski A. 1968a. Grodzisko w Szczańcu, pow. Świe bodzin, Zielona Góra. Kołodziejski A. 1968b. Badania archeologiczne wczesno średniowiecznego grodziska w Klenicy, pow. Sule chów, Zielona Góra. Kołodziejski A. 1969. Sprawozdanie z działalności z za kresu ochrony zabytków archeologicznych w wo jewództwie zielonogórskim w latach 1960-1966, Zielonogórskie Zeszyty Muzealne 1,171-190. Kołodziejski A., Kres В. 1962a. Na marginesie badań po granicza śląsko-lubuskiego, Z, otchłani wieków 28,39-45. Kołodziejski A., Kres B. 1962b. Zproblematyki badań nad pograniczem śląsko-lubuskim we wczesnym średnio wieczu, Rocznik Lubuski 3,290-297. Kondracki J. 1998. Geografia regionalna PolskifNais/awa. Korcz W. 1958. Dzieje uprawy zielonogórskiej winorośli, Zielona Góra-Poznań. Kostrzewski J. 1949. Kultura Prapolska, wydanie dru gie, Poznań
Bibliografia Koszałka J. 2012. Źródła archeobotaniczne z grodziska w Nowińcu, stan. 2, gm. Lubsko, woj. lubuskie, [w:] Nowiniec, stan. 2. Wczesnośredniowieczny gród na pograniczy śląsko-łużyckim w świetle ba dań interdyscyplinarnych, red. B. Gruszka, Zielo na Góra, 205-208. Kościński B. 1995. Osada w Racocie (stanowiska 18 i 25), gmina Kościan, woj. leszczyńskie, [w:] Z badań nad osadnictwem Wielkopolski południowej, red. Z. Kurnatowska, Poznań. Kowalenko W. 1938. Grody i osadnictwo grodowe Wielko polski wczesnohistorycznej, Poznań. Krąpiec M. 2006a. Wyniki analiz dendrochronologicznych prób drewna z Niedoradza, stan. 2 i 6, maszyno pis w archiwum Pracowni Archeologiczno-Kon serwatorskiej mgr Alina Jaszewska w Zielonej Górze, Kraków. Krąpiec M. 2006b. Wyniki analiz dendrochronologicznych prób drewna z Niedoradza, stan. 14, maszynopis w archiwum Pracowni Archeologiczno-Konser watorskiej mgr Alina Jaszewska w Zielonej Gó rze, Kraków. Krąpiec M. 2006c. Wyniki analizy dendrochronologicznej i dendrologicznej prób drewna pochodzących z ba dań archeologicznych prowadzonych w Sulechowie, stan. 10 i 28, maszynopis w archiwum Pracow ni Archeologiczno-Konserwatorskiej mgr Alina Jaszewska w Zielonej Górze, Kraków. Krąpiec Μ. 2012. Datowanie bezwzględne próbek zwę glonego drewna i torfu ze stan. 2 w Nowińcu, [w:] Nowiniec, stan. 2. Wczesnośredniowieczny gród na pograniczy śląsko-łużyckim w świetle badań inter dyscyplinarnych, red. B. Gruszka, Zielona Góra, 209-211. Krąpiec Μ. 2019. Wyniki analizy dendrologicznej i den drochronologicznejpróbek drewna z badań archeolo
gicznych na stan. 1 w Przytoku, [w:] Wczesnośre dniowieczny gród i osada w Przytoku, stan. 1 i 2. Wyniki badań archeologicznych i środowiskowych, red. B. Gruszka, Monografie wczesnośrednio wieczne 4, Zielona Góra, 91-92. Krygowski B. 1961a GeografiafizycznaNiziny Wielkopol skiej, Części, Geomorfologia, Poznań. Krygowski B. 1961b. Rzeźba i geologia, [w:] Wojewódz two zielonogórskie. Monografia geograficzno-gospodarcza, red. F. Barciński, B. Krygowski, S. Zaj- chowska, Poznań. Krygowski B., Zajchowska S. 1946. Ziemia Lubuska. Opis geograficzny i gospodarczy, Poznań. Krzepkowski Μ. 2013. Wczesnośredniowieczne cmenta rzysko szkieletowe w Myszęcinie, [w:] Myszęcin, ■ 307 stanowisko 19, woj. Lubuskie. Od młodszej epoki kamienia po XX wiek, red. E. Pawlak, P. Pawlak, Zielona Góra, 401-443. Kurnatowska Z. 1967. Dorzecze górnej i środkowej Obry od VI do początków XI wieku, Wrocław-Warszawa-Kraków. Kurnatowska Z. 1991. Tworzenie siępaństwa pierwszych Piastów w aspekcie archeologicznym, [w:] Od ple mienia do państwa. Śląsk na tle wczesnośrednio wiecznej Słowiańszczyzny Zachodniej, red. L. Leciejewicz, Wroclaw-Warszawa, 77-98. Kurnatowska Z. 2000. Wielkopolska w X wieku iformo wanie się państwa polskiego, [w:] Ziemie polskie w X wieku i ich znaczenie w kształtowaniu się no wej mapy Europy, red. H. Samsonowicz, Kra ków, 99-117. Kurnatowska Z., Kara Μ. 2010. Wczesnopiastowskie Re gnum -jak powstało ijaki miało charakter? Próba spojrzenia od strony źródeł archeologicznych, Slavia Antiqua 51,23-96. Kurnatowska Z., Kurnatowski S. 1972. Perspektywy ba dań nad osadnictwem
wczesnośredniowiecznym w Wielkopolsce, [w:] Problemy badań archeologicz nych Polskipółnocno-zachodniej, Poznań, 159-173. Kurnatowska Z., Łosińska A. 1990. Stan i potrzeby ba dań nad wczesnym średniowieczem w Wielkopolsce, [w:] Stan ipotrzeby badań nad wczesnym średnio wieczem w Polsce, red. Μ. Kobusiewicz, Z. Kur natowska, W. Łosiński, T. Makiewicz, Poznań-Wrocław-Warszawa, 105-153. Kurnatowska Z., Łosińska A. 1996. Perspektywy badań nad wczesnym średniowieczem Ziemi Lubuskiej, [w:] Człowiek a środowisko w Środkowym i Dol nym Nadodrzu, red. S. Moździoch, Spotkania By tomskie 2,161-176. Kurnatowski S. 1968. Badania Zakładu Historii Kultu ry Materialnej Wielkopolski i woj. zielonogórskiego nad okresem wpływów rzymskich i wczesnego śre dniowiecza na Ziemi Lubuskiej, Archeologia Pol ski 13,317-371. Langenheim К. 1936. Ein slawischer Burgwall bei Kienitz, Kr. Grünberg, Altschlesische Blätter 11,189-190. Lasota Moskalewska A. 1997. Podstawy archeozoologii: szczątki ssaków, Warszawa. Leciejewicz L. 1977. Tornow, [w:] Słownik Starożytności Słowiańskich 6, red. G. Labuda, Z. Stieber, Wro cław, 115-116. Leciejewicz L. 1983. Niektóreproblemy dziejów Łużyc we wczesnym średniowieczu, [w:] Studia z dziejów i kultury zachodniej Słowiańszczyzny, red. J. Żak, J. Ostoja-Zagórski, Poznań, 43-57.
Зоб ■ Bartłomiej Gruszka Leciejewicz L. 1989. Stawianie zachodni. Z dziejów two rzenia się średniowiecznej Europy, Wroclaw. Studia interdyscyplinarne, red. B. Gruszka, Zie lona Góra, 167-196. Lewczuk J. 1992. Wczesnośredniowieczna osada zfazy A na Lodowski J. 1972. Sądowel we wczesnym średniowieczu, Wrocław. stan. 1 w Kalsku, gm. Sulechów, woj. zielonogór skie. AZP 58-15/14, Wielkopolskie Sprawozda nia Archeologiczne 1,67-69. Lewczuk J. 1993. Grodziska województwa zielonogórskiego — nowoodkryte i zweryfikowanepozytywnie w cza sie akcji AZP w latach 1980-1991, Śląskie Spra wozdania Archeologiczne 34,475-479. Lewczuk J. 1999. Gród i jego zaplecze w świetle badań powierzchniowych AZP na terenie województwa zielonogórskiego, [w:] Centrum i zaplecze wcze snośredniowiecznej Europie Środkowej, red. S. Moździoch, Spotkania Bytomskie 3, Wrocław, 227-240. Lewczuk J. 2000. Sacrum iprofanum -przykładzie wy branych stanowisk archeologicznych z terenów Środ kowego Nadodrza, [w:] Człowiek, Sacrum, Środo wisko. Miejsca kultu we wczesnym średniowieczu, red. S. Moździoch, Spotkania Bytomskie 4, Wrocław, 195-206. Lewczuk J., Lewczuk Μ. 2008. Osadnictwo kultury sukowskiej w rejonie miejscowości Przewóz, gmi na Bojadła, powiat zielonogórski, [w:] Ad Ode rámfluvium. Księga dedykowana pamięci Edwar da Dąbrowskiego, red. B. Gruszka, Zielona Góra, 265-283. Lienau M.M. 1928. Neue Bodenfunde atış dem Lebuser und Sternberger Lande, Nachrichtenblatt ihr deutsche Vorzeit 4(1), 11. Lisowska E. 2012. Wyroby kamienne z wczesnośrednio wiecznego grodziska w Nowińcu, stan. 2, gm. Lub sko, woj.
lubuskie, [w:] Nowiniec, stan. 2. Wcze snośredniowieczny gród na pograniczy śląsko-łużyckim w świetle badań interdyscyplinarnych, red. B. Gruszka, Zielona Góra, 161-172. Lisowska E. 2013. Wydobycie i dystrybucja surowców ka miennych we wczesnym średniowieczu na Dolnym Śląsku, Wrocław. Lisowska E., Gunia P. 2012.Analizapetrograficzna ifunk cjonalna wczesnośredniowiecznych zabytków ka miennych z woj. lubuskiego w zbiorach Muzeum Środkowego Nadodrza, Wrocław, maszynopis w archiwum Muzeum Archeologicznego Środ kowego Nadodrza w Świdnicy. Lisowska E., Gunia P., Gruszka B. 2014. Przedmioty z su rowców skalnych z wczesnośredniowiecznej osady w Zawadzie, stan. 1, w świetle wyników analiz petroarcheologicznych, [w:] Wczesnośredniowiecz na osada w Zawadzie, stan. 1, gm. Zielona Góra. Lodowski J. 1976. Osadnictwo a zalesienie Dolnego Ślą ska we wczesnym średniowieczu. Próba rekonstruk cji, [w:] Ziemia i ludzie dawnej Polski, red. A. Ga los, J. Janczak, Wrocław, 63-82. Lodowski J. 1980. Dolny Śląska na początku średniowie cza (W-Х w.). Podstawy osadnicze i gospodarcze, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk. Lodowski J., Szydłowski J. 1991. Śląskplemienny w świe tle źródeł archeologicznych, [w:] Od plemienia do państwa. Śląsk na tle wczesnośredniowiecznej Sło wiańszczyzny Zachodniej, red. L. Leciejewicz, Wrocław-Warszawa, 21-34. Łosiński W. 1972. Początki wczesnośredniowiecznego osadnictwa grodowego w dorzeczu dolnej Parsęty (VII-X/XI w.), Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk. Łosiński W. 1982. Osadnictwo plemienne Pomorza (VIX wiek), Wrocław Łosiński W. 1996. Menkendorf [w:] Słownik
Starożytno ści Słowiańskich 8, Suplementy i indeksy 2, Suple ment A-Z, red. A. Gąsiorowski, G. Labuda, A. Wędzki, Wrocław-Warszawa-Kraków, 435-439. Łosiński W. 2008. Pomorze Zachodnie we wczesnym śre dniowieczu. Studia archeologiczne, Poznań. Łuczak A., Gruszka B. 2012. Najbliższe zaplecze osad nicze wczesnośredniowiecznego grodu w Nowińcu, stan. 2, gm. Lubsko, woj. lubuskie, [w:] Nowiniec, stan. 2. Wczesnośredniowieczny gród na pograni czy śląsko-tużyckim w świetle badań interdyscypli narnych, red. B. Gruszka, Zielona Góra, 15-27. Łuczak A., Gruszka B. 2014. Osada w Zawadzie, stan. 1, gm. Zielona Góra na tle sytuacji osadniczej w IX-XI wieku w świetle analiz GIS, [w:] Wczesnośre dniowieczna osada w Zawadzie, stan. 1, gm. Zielo na Góra. Studia interdyscyplinarne, red. B. Grusz ka, Zielona Góra, 13-35. Łuczak A., Gruszka B. 2016. Sytuacja osadnicza w okoli cach Krosna Odrzańskiego w okresie ѴПІ-Х wieku w świetle analiz GIS, [w:] Wczesnośredniowieczny gród w Połupinie, stan. 2. Nowe analizy i interpre tacje źródeł archeologicznych i przyrodniczych, red. B. Gruszka, Monografie wczesnośredniowiecz ne 2, Zielona Góra, 43-69. Łuczak A., Gruszka B. 2017. Sytuacja osadnicza we wcze snym średniowieczu napodstawie analiz GIS wpo łudniowo-wschodnim skraju Wzgórz Osieńskich ze szczególnym uwzględnieniem doliny rzeki Lubinicy,
Bibliografia [w:] Grodziszcze. Odgrodu plemiennego do kluczo wego ośrodka zachodniej rubieżypaństwa wczesnopiastowskiego. Studium interdyscyplinarne, część 1, red. B. Gruszka, Monografie wczesnośrednio wieczne 3, Zielona Góra, 95-122. Magda-Nawrocka Μ., Malarczyk D. 2020. Depozyt mo net i ozdób wczesnośredniowiecznych z Bieniowa, gm. Żary, Lubuskie Sesje Numizmatyczne 20142018, Zielona Góra, 6-16. Makowiecka Μ., Makowiecki D. 2006. Studia nad śre dniowieczną gospodarką zwierzętami w strefie środkowej Odry na podstawie analiz archeozoologicznych materiałów z Krosna Odrzańskiego, [w:] Archeologia w studiach nad najstarszymi dziejami Krosna Odrzańskiego, red. Μ. Magda-Nawroc ka, A. Nawojska, L. Szymczak, Krosno Odrzań skie, 133-174. Makowiecka Μ., WiejackiJ, Wiejacka Μ. 2017. Wyni ki badań archeozoologicznych szczątków kostnych ze stanowiska 4 w Klenicy, [w:] Kompleksowe, niedestrukcyjne rozpoznanie zasobów archeologicz nych wczesnośredniowiecznego zespołu osadniczego w Klenicy, woj. lubuskie, red. B. Gruszka, Zielo na Góra, 43-58, maszynopis w Archiwum Na rodowego Instytutu Dziedzictwa w Warszawie. Makowiecki D., Makowiecka Μ. 2012. Wyniki badań zwierzęcych szczątków kostnych z miejscowości Na winięć, stan. 2, gm. Lubsko, woj. lubuskie, [w:] Wczesnośredniowieczna osada w Zawadzie, stan. 1, gm. Zielona Góra. Studia interdyscyplinarne, red. B. Gruszka, Zielona Góra, 177-203. Makowiecki D., Makowiecka Μ., Wiejacka Μ., Wie jacki J. 2014. Zbioryfaunistyczne z osady w miej scowości Zawada, stan. 1, a gospodarka zwierzęta mi i środowisko przyrodnicze na pograniczu
Dolne go Śląska, Wielkopolski i Łużyc w IX-XIII wieku, [w:] Wczesnośredniowieczna osada w Zawadzie, stan. 1, gm. Zielona Góra. Studia interdyscypli narne, red. B. Gruszka, Zielona Góra, 197-229. Maleczyński K. 1960. Historia Śląska. Tom 1 do roku 1763. Część I do połowy XIV wieku, red. K. Maleczyń ski, Wrocław. Malinowski T. 1999. Czypółnocna część Środkowego Nadodrza oraz tereny nad dolną Nysą Łużycką były w pradziejach strefą pograniczną, Rocznik Lubu ski 25,13-33. Michalak A. 2016. Zabytki metałowe z badań grodzi ska w Połupinie, [w:] Wczesnośredniowieczny gród w Połupinie, stan. 2. Nowe analizy i interpretacje źródeł archeologicznych i przyrodniczych, red. B. Gruszka, Monografie wczesnośredniowieczne 2, Zielona Góra, 119-130. ■ 309 Michalak A., Biborski Μ., Stępiński J. 2012. Przedmio ty metalowe z Nowińca, stan. 2 w świetle analizy archeologicznej i metalograficznej, [w:] Nowiniec, stan. 2. Wczesnośredniowieczny gród na pograni czy śląsko-łużyckim w świetle badań interdyscypli narnych, red. B. Gruszka, Zielona Góra, 131-155. Michalak A., Biborski Μ., Stępiński J. 2014. Przedmioty metalowe ze stanowiska 1 w Zawadzie, gm. Zielo na Góra — analizaformalna i metalograficzna, [w:] Wczesnośredniowieczna osada w Zawadzie, stan. 1, gm. Zielona Góra. Studia interdyscyplinarne, red. B. Gruszka, Zielona Góra, 231-267. Michalak A., Kotowicz P.N. 2014. Wczesnośredniowiecz ne cmentarzysko z okolic Bukowca w powiecie mię dzyrzeckim, czyli o pewnym odkryciu w archiwum w Wilnsdorfie, Wielkopolskie Sprawozdania Ar cheologiczne 15,107-124. Milecka K. 2014. Tło środowiskowe
osadnictwa w rejonie stanowiska 1 w Zawadzie na podstawie wyników analizypalinologicznej, [w:] Wczesnośredniowiecz na osada w Zawadzie, stan. 1, gm. Zielona Góra. Studia interdyscyplinarne, red. B. Gruszka, Zie lona Góra, 37-47. Milecka K. 2(W7 .Analiza palinologiczna - osady ze stano wiska Klenica, [w:] Kompleksowe, niedestrukcyjne rozpoznanie zasobów archeologicznych wczesnośre dniowiecznego zespołu osadniczego w Klenicy, woj. lubuskie, red. B. Gruszka, Zielona Góra, 35-41, maszynopis w Archiwum Narodowego Instytu tu Dziedzictwa w Warszawie. Michałowski A. 2011 Budownictwo kultury przewor skiej, Poznań. Modzelewski K. 1975. Organizacja gospodarcza państwa piastowskiego X-XIII wiek, Wrocław. Modzelewski K. 1987. Chłopi w monarchii wczesnopistowskiej, Wrocław Moszyński K. 1967. Kultura ludowa Słowian, 1.I, Kultu ra materialna, NGcc/awa. Moździoch S. 1990. Organizacja gospodarcza państwa wczesnopiastowskiego na Śląsku. Studium archeolo giczne, Prace Komisji Archeologicznej 8. Moździoch S. 1991a. Funkcje gospodarcze śląskich grodów kasztelańskich w Państwie wczesnopiastowskim, Studia Lednickie 2,23-42. Moździoch S. 1991b. Konsekwencje gospodarcze przyłą czenia Śląska do państwa Piastów, [w:] Odplemie nia do państwa. Śląsk na tle wczesnośredniowiecz nej Słowiańszczyzny Zachodniej, red. L. Leciejewicz, Wrocław-Warszawa, 153-179.
310 ■ Bartłomiej Gruszka Moździoch S. 2000. Społecznośćplemienna Śląska w IX-X wieku, [w:] Śląsk około roku 1000, red. Μ. Młynarska-Kaletynowa, E. Małachowicz, Wrocław, 25-71. Moździoch S. 2003. Śląsk wczesnośredniowieczny w świe tle badań archeologicznych i historycznych — crambe bis cocía?, [w:] Civilas Schinesghe cum pertinentis, red. W. Chudziak, Toruń, 51-87. badań interdyscyplinarnych, red. B. Gruszka, Zie lona Góra. Okoński J. 2012. Badania na stanowisku 3 w Żyrakowie, gm. loco, pow. dębicki, woj. podkarpackie, w latach 2007-2008, [w:] Raport 2007-2008, t. 1, red. S. Kadrów, 343-366. Okowiński L. 2002. Środowisko geograficzno-przyrodnicze gminy Sulechów, Sulechów. Moździoch S., Pleszyński A. 2020 . „Niebezpieczne . Olczak J. 1991. Formy osadnictwa na pojezierzu zachod związki”. Początki państwa Piastów na tle rela niopomorskim we wczesnym średniowieczu,Tondi. cji pomiędzy interiorem a Pomorzem, [w:] Euro pa sięga nad Bałtyk. Polska i Pomorze w kształto Osypińska Μ. 2011. Gospodarka hodowlana i użytkowa waniu cywilizacji europejskiej (X-XII wiek), red. nie zwierząt w okresie wczesnego średniowiecza, S. Rosik, Wrocław, 159-219. [w:] Materiały do wczesnych pradziejów Zachod niej Wielkopolski. Osadnictwopradziejowe i wcze Moździoch S., Przysiężna-Pizarska Μ. 2008. Gród Re snośredniowieczne w Lubrzy, red. J. Kabaciński, cen — refugium episcopi, [w:] Milicz. Clavis Regi I. Sobkowiak-Tabaka, Poznań, 717-760. Poloniae. Gród na pograniczu, red. J. Kolenda, Wrocław, 235-254. Pankiewicz A. 2018. Wrocławski Ostrów Tumski—począt ki, [w:] Dzieła natury, dzieła
człowieka, historia, Muzolf B. 2004. Sprawozdanie z badań ratowniczych wie Studium Generalne Universitatis Vratislavienlokulturowego stanowiska w miejscowości Rogasis im. Profesora Jana Mozrzymasa, red. E. Doszyn, stan. 2-4, gm. Piątek, woj. łódzkie, [w:] Ra bierzewska-Mozrzymas, A. Jezierski, 21, Wro port 2001-2002. Wstępne wyniki konserwatorskich claw, 307-317. badań archeologicznych w strefie budowy autostrad w Polsce za lata 2001-2002, red. Z. Bukowski, Parczewski M. 1988. Początki kultury wczesnosłowiań Warszawa, 80-94. skiej w Polsce. Krytyka i datowanie źródeł arche ologicznych, Wrocław. Naumowiczówna E. 1961. Wczesnośredniowieczna osada Parczewski Μ. 1989. Żukowice pod Głogowem w zara w Zgnilce, pow. Sępólno Krajeńskie, Fontes Archaeologici Posnaniensis 12,220-241. niu średniowiecza, Głogów. Naumowiczówna E. 1962. Grodzisko w Wielnku, pow. Świebodzin, Fontes Archaeologici Posnaniensis 13,329-332. Naumowiczówna E. 1964. Wczesnośredniowieczne grodzi sko w Myszęcinie,pow. Świebodzin, Fontes Archaeologici Posnaniensis 15,202-205. Nowaczyk B. 1986. Wiek wydm, ich cechy granulometryczne i strukturalne a schemat cyrkulacji atmosferycz nej w Polsce w późnym vistulianie i holocenie, Se ria Geografia 28, Poznań. Nowaczyk B., Pazur A., Pazur Μ., Awsiuk R. 1985. Stratygrafia i warunki rozwoju wydmy w Pomor sku koło Sulechowa w świetle nowych badań, Ba dania Fizjograficzne nad Polską Zachodnią, Seria A, Geografia Fizyczna 35. Nowak J. 2003. Objaśnienia do Szczegółowej mapy geo logicznej Polski 1:50 000, arkusz Sulechów, War szawa. Nowak J. 2004. Szczegółowa mapa
geologiczna Polski 1:50 000, arkusz Sulechów, Warszawa. Nowiniec 2012. Nowiniec, stan. 2. Wczesnośredniowiecz ny gród na pograniczy śląsko-łużyckim w świetle Paternoga Μ., Rzeźnik P. 2007. Problem funkcji i użyt kowania wczesnośredniowiecznych tzw. prażnic w świetle wybranych znalezisk z Dolnego Śląska, Dolnośląskie Wiadomości Prahistoryczne 6,81106. Pawlak P. 2005. Cmentarzyskaprzedlokacyjnego Pozanania, [w:] Civitas Posnaniensis. Studia z dziejów średniowiecznego Poanania, red. Z. Kurnatow ska, T. Jurek, Poznań,105-138. Pawlak P. 2012 Wczesnośredniowieczne osadnictwo na sta nowisku nr 5 w Gościkowie, pow. świebodziński, Archeologia Środkowego Nadodrza 9,139-208. Pawlak P. 2013 Cmentarzysko ciałopalne i osada ze starsze go stadium wczesnego średniowiecza, [w:] Myszęcin, stanowisko 19, woj. lubuskie. Od młodszej epo ki kamienia po XX wiek, red. E. Pawlak, P. Paw lak, Zielona Góra, 169-395. Pawlak E., Pawlak P. 2006. Analiza reliktów osadnictwa wczesnośredniowiecznego ze stan. 6 w Niedoradzu, [w:] Ratownicze badania archeologiczne na stano wisku nr 6 (AZP 63-15/28) w Niedoradzu, gm. Otyń, województwo lubuskie, maszynopis w Ar chiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Za bytków w Zielonej Górze, Zielona Góra, 21-73.
Bibliografia Pawlak E., Pawlak P. 2008. Osiedla wczesnośredniowieczne w Markowicachpod Poznaniem wraz z pozostało ściami osadnictwa pradziejowego, Poznań. Pawlak E., Pawlak P. 2013. Osadnictwo wczesnośrednio wieczne na stanowisku 10 w Sulechowie, [w:] Ob wodnica Sulechowa, woj. lubuskie. Badania arche ologiczne na stanowiskach 10, 25, 26, 27, 28. Tom I, red. B. Gruszka, A. Jaszewska, S. Kałagate, Zie lona Góra, 33-168. Petersen E. 1937. Der Burgwall von Kienitz, Kr. Grün berg, Altschlesien 7,59-86. Pietrzak S. 2010. Zastosowanie i technologie wytwarza nia dziegciu przez społeczeństwa międzyrzecza Dniepru i Łaby od VIdo II tysiąclecia B C, Poznań. Pietrzak S., Różański A. 2012. Studia i materiały nad najdawniejszymi dziejami Równiny Gorzowskiej. Wczesne średniowiecze, Poznań. Podwińska Z. 1978. Środowisko geograficzne, [w:] Histo ria kultury materialnej Polski w zarysie I, red. R. Wójtowska, Wrocław, 17-23. Polupin 2016. Wczesnośredniowieczny gród w Połupinie, stan. 2. Nowe analizy i interpretacje źródeł ar cheologicznych i przyrodniczych, red. B. Grusz ka, Monografie wczesnośredniowieczne 2, Zie lona Góra. Porzeziński A. 1975. Zasiedlenie Pomorza Zachodniego w VI-VII w świetle dotychczasowych wyników ba dań archeologicznych, Slavia Antiqua 22,29-67. Pospieszny Ł. 2017. Sprawozdanie z badań geofizycz nych w Klenicy, [w:] Kompleksowe, niedestrukcyjne rozpoznanie zasobów archeologicznych wczesno średniowiecznego zespołu osadniczego w Klenicy, woj. lubuskie, red. B. Gruszka, Zielona Góra, 5962, maszynopis w Archiwum Lubiskiego Wo jewódzkiego Konserwatora Zabytków
w Zie lonej Górze. Pospieszny Ł. 2019. Badania geofizyczne grodziska (stan. 1) i osady (stan. 2) w Przytoku, [w:] Wczesnośre dniowieczny gród i osada w Przytoku, stan. 1 i 2. Wyniki badań archeologicznych i środowiskowych, red. B. Gruszka, Monografie wczesnośrednio wieczne 4, Zielona Góra, 61-68. Przechrzta E. 1997. Sprawozdanie z badań wykopalisko wych na osadzie wielokulturowej w Nowym Dwor ku, gm. Świebodzin w 1997 r, maszynopis w Ar chiwum Muzeum Archeologicznego Środkowe go Nadodrza w Świdnicy. Przechrzta E. 1998. Sprawozdanie z badań wykopalisko wych na osadzie wielokulturowej w Nowym Dwor ku, gm. Świebodzin w 1997 r., Archeologia Środ kowego Nadodrza 1,195-201. ■ 311 Przechrzta E. 1999. Sprawozdanie z ratowniczych badań wykopaliskowych na stanowiski nr 7 w Nowym Dworku, gm. Świebodzin w 1999 roku, Zielona Góra, maszynopis przechowywany w archiwum Muzeum Archeologicznego Środkowego Nad odrza w Świdnicy. Przytok 2019. Wczesnośredniowieczny gród i osada w Przy toku, stan. 1 i 2. Wyniki badań archeologicznych i środowiskowych, red. B. Gruszka, Monografie wczesnośredniowieczne 4, Zielona Góra. Sadowski K. 2009a. Geomorfologia i budowa geologicz na otoczenia stanowisk archeologicznych Gościkowo nr 9 i 10, oraz Jordanowo nr 7 i 12, maszy nopis w archiwum Pracowni Archeologiczno-Konserwatorskiej mgr Alina Jaszewska, Zielona Góra, Wrocław. Sadowski K. 2009b. Geomorfologia i budowa geologiczna otoczenia stanowisk archeologicznych Grodziszcze nr 9, 12 i 13, maszynopis w archiwum Pracow ni Archeologiczno-Konserwatorskiej mgr Alina Jaszewska, Zielona Góra, Wrocław.
Sadowski K. 2009c. Geomorfologia i budowa geologicz,na otoczenia stanowisk archeologicznych Kalsk nr 4 i 6, maszynopis, Wrocław. Sadowski K. 2011. Geomorfologia i budowa geologicz na otoczenia stanowiska archeologicznego Stożne 2 (woj. lubuskie) na podstawie profili wiertniczych (maszynopis), Wrocław. Sawicka J. 2016. Paciorek „oliwkowaty z metalową tuleją z grodziska w Połupinie, stan. 2. Analiza porów nawcza, [w:] Wczesnośredniowieczny gród w Po łupinie, stan. 2. Nowe analizy i interpretacje źródeł archeologicznych i przyrodniczych, red. B. Grusz ka, Monografie wczesnośredniowieczne 2, Zie lona Góra, 109-118. Schwartz A. 1966. Zmiany krajobrazu krainy zielonogór skiej na tle rozwoju osadnictwa od XI do XX wie ku, Poznań-Zielona Góra. Skrzatek Μ. 2020 Obszar badań w świetle analiz prze strzennych przy użyciu metod geoinformacyjnych, [w:] Człowiek na pograniczu. Naperyferiach Civitas Schinesghe 1(2), Ziemia Lubuska, red. W. Chudziak, R. Kaźmierczak, Toruń, 39-59. Słota W. 2006. Wczesnośredniowieczne studnie czerpalne z te renu Polski, Materiały i Sprawozdania Rzeszow skiego Ośrodka Archeologicznego 27,177-246. Śmigielski W. 1961. Materiały z badań powierzchniowych na ziemi lubuskiej, Fontes Archaeologici Posnanienses 12,281-346. Sulechów 2013. Obwodnica Sulechowa, woj. lubuskie. Ba dania archeologiczne na stanowiskach 10, 25, 26,
312 ■ Bartłomiej Gruszka 27, 28. Tom I, red. B. Gruszka, A. Jaszewska, S. Kalagate, Zielona Góra. Szafrański W. 1961. Wyniki badań archeologicznych w Bi skupinie, pow. İnin, nastan. 6, [w:] Z badań nad wczesnośredniowiecznymosadnictwem wiejskim w Biskupinie, red. W. i Z. Szafrańscy, Wrocław-Warszawa-Kraków, 7-144. Szymański W. 1967. Szeligi pod Płockiem na początku wczesnego średniowiecza. Zespół osadniczy z VI- VII w., Wrocław. Szymański W. 1969. Przyczynek do badań nad osadnic twem słowiańskim w początkach wczesnego śre dniowiecza, Archeologia Polski 14(1), 21-231. Szymański W. 1987 Próba weryfikacji datowania zespo łu osadniczego ze starszychfaz wczesnego średnio wiecza w Szeligach, woj. płockie, Archeologia Pol ski 32,349-376. Tabaka A. 2010. Wczesnośredniowieczny skarb monet zJor danowa, gm. Świebodzin, [w:] Jordanowo, gm. Świebodzin, stan. 7 (S3-112). Opracowanie wy ników badań, red. P. Osypiński, Zielona Góra, maszynopis przechowywany w archiwum Lu buskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabyt ków w Zielonej Górze. Tabaka A., Zamelska-Monczak K. 2011. IKzcm« śre dniowiecze, [w:] Materiały do wczesnych pradzie jów Wielkopolski. Osadnictwopradziejowe i wcze snośredniowieczne w Lubrzy, red. J. Kabaciński, I. Sobkowiak-Tabaka, Poznań, 443-716. The early Slavic 2013. The Early Slavic settlement in Cen tral Europe in the light ofnew dating evidence, red. Μ. Dulinicz, S. Moździoch, Wroclaw. Tietz B. 2017. Upadek grodów wschodniej strefy Tornow-Klenica a proces budowy władztwa Piastów na terenie Wielkopolski, [w:] Spór o początki państwa polskiego - historiografia,
tradycja, mit, propaganda, red. W. Drelicharz, D. Jasiak, J. Poleski, Kra ków, 99-117. Twardy J., Forysiak J. 2017. Przyrodnicza charakterysty ka stanowiska Klenica ijego najbliższego otoczenia, [w:] Kompleksowe, niedestrukcyjne rozpoznanie zasobów archeologicznych wczesnośredniowiecz nego zespołu osadniczego w Klenicy, woj. lubuskie, red. B. Gruszka, Zielona Góra, 23-34, maszyno pis w Archiwum Narodowego Instytutu Dzie dzictwa w Warszawie. Tyszkiewicz J. 1976. Nauki historyczne i przyrodnicze w badaniach lasów na ziemiach polskich, [w:] Zie mia i ludzie dawnej Polski, red. A. Galos, J.Janczak, Wrocław, 5-36. Tyszkiewicz L.A. 1991. Przyłączenie Śląska do monar chii piastowskiejpod koniecXwieku, [w:] Śląsk na tle wczesnośredniowiecznej Słowiańszczyzny Za chodniej, red. L. Leciejewicz, Wrocław, 121-152. Urbańska A., Kurnatowski S. 1967. Rozwój terenów osad niczych w północnej części województwa zielono górskiego od I do XII wieku, [w:] Studia nad po czątkami i rozplanowaniem miast na środkową Odrą i dolna Wartą (województwo zielonogór skie), 1.1, red. Z. Kaczmarczyk, A. Wędzki, Zie lona Góra, 35-111. Urbańczyk P. 2008. Trudne początki Polski,Wroclaw. Urbański J. 2012. GIS w badaniach przyrodniczych, Gdańsk. Wędzki A. 1970. Podziały terytorialne, [w:] Studia nad początkami i rozplanowaniem miast na środko wą Odrą i dolna Wartą (województwo zielonogór skie), t. II, red. Z. Kaczmarczyk, A. Wędzki, 5-35. Woźniak Z. 1960 Uwagi o problematyce badawczej sta rożytnego osadnictwa, Sprawozdania Archeolo giczne 9,91-101. Wyrozumski J. 1999. Dzieje Polski piastowskiej
(VIII wiek-1370), Kraków. Voß R. 1997. Slawische Keramik zur Teergewinnung vom 7.-12. Jh. In Meclemburg und Vorpommern, [w:] Proceedings ofthefirst international Symposium on Wood Tar and Pitch, red. W. Brzeziński, W. Pio trowski, Warszawa, 81-86. Zajchowska S. 1962. Środowisko geograficzne, [w:] Zielo na Góra. Przeszłość i teraźniejszość, red. Μ. Szczaniecki, J. Wąsicki, Zielona Góra. Zawada 2014. Wczesnośredniowieczna osada w Zawadzie, stan.l,gm. Zielona Góra. Studia interdyscyplinar ne, red. B. Gruszka, Zielona Góra. ZfE 1890. Zeitschriftfür Ethnologie, 372. ZfE 1897. Zeitschriftfür Ethnologie, 429-432. Zoll-Adamik H. 1979.. Wczesnośredniowieczne cmen tarzyska ciałopalne Słowian na terenie Polski, cz. II: Analiza, wnioski, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk. Zak J., Maćkowiak-Kotkowska L. 1988. Studia nad uzbrojeniem środkowoeuropejskim VI-X wieku. Zachodniobałtyjskie i słowiańskie ostrogi o zacze pach haczykowato zagiętych do wnętrza, Poznań. Żcrelik R. 2002. Dzieje Śląska do 1526 roku, [w:] Histo ria Śląska, Acta Universitatis Wratislaviensis No 2364, red. Μ. Czapliński, E. Kaszuba, G. Wąs, R. Żerelik, Wrocław.
Struktury osadnicze we wczesnym średniowieczu na Środkowym Nadodrzu SETTLEMENT STRUCTURES IN THE EARLY MIDDLE AGES IN THE BASIN OF THE MIDDLE ODRA SUMMARY Over 25 years ago, Alina Łosińska and Zofia Kurnatowska drew attention to the need for ur gent research on the Early Middle Ages of the area referred to as Lubusz Land. The researchers reminded that this region, a bridge between the east and the west and between the north and the south since prehistory, was important for researchers specialised in the early Middle Ages of Greater Poland, Silesia, Brandenburg and Po merania, and postulated that materials from the Lubusz Land be studied and made available in the form of publications (Kurnatowska, Łosińska 1996,161-162). After almost three decades, many of these postulates are still valid, although significant progress can be noted in the publication of re search results, the quality of the study carried out, and the number of specialist analyses. Currently, the main research problems ad dressed in the archaeology of early medieval set tlement, not only in the discussed area, relate to the end of Antiquity and the beginnings of a new period in the broadly understood Oder basin, the geography and tribal divisions, the beginnings of strongholds building, the expansion of the early Piasts’ state and the incorporation of individual areas into it, followed by the decline of some and the emergence of new settlement units. This publication, which is the first part of a broader project concerning early medieval set tlement in the Middle Oder region, focuses on the problems of
settlement structures in the area covering the present-day borderland of Lower Lusatia, Lower Silesia and Greater Poland in the older phases of the Early Middle Ages. The main research task was to analyse the develop ment of the settlement network. The significant factor in the choice of the subject outlined above was the lack of comprehensive settlement studies carried out in this area. With few exceptions, the discussed region is the „periphery” of the main interests of Polish archaeology of the Ear ly Middle Ages. The areas of the present-day interface of Lower Silesia, Greater Poland and Lower Lusatia have never been the subject of comprehensive settlement studies covering the chronological scope of the Early Middle Ages. In the older literature, only a few articles have been devoted to the development of settlements in the older phases of the Early Middle Ages in this area. The more recent studies have been pub lished by the Institute of Archaeology, Nicolaus Copernicus University in Toruń. Apart from the latter, these are mainly the texts summarising a certain research stage and putting forward new research hypotheses rather than answering ex isting questions. Moreover, some conclusions have now lost their validity, such as those relat ed to the dating of pottery assemblages of the Tornow-Klenica type. Research concerning the
ЗИ И Bartłomiej Gruszka settlement of the Early Middle Ages has been carried out for neighbouring areas, e.g. Western Pomerania, the Upper and Middle Obra basin, Greater Poland, Lower Silesia and Lusatia on both the Polish and German sides. Parallel to these considerations, the publica tion addresses the question of the beginnings of early medieval settlement in the discussed area. This region, beside Lesser Poland, has the largest concentration of settlements which can be asso ciated with the oldest phases of the Early Middle Ages. The beginnings of the Early Middle Ages and the development of the oldest Slavic settle ment in the Oder basin are still the subject of many disputes among archaeologists, historians, and linguists. It seems that this debate will not be resolved without new materials with well-docu mented chronology. The poor state of publication of archival data is an additional problem. Another aim of the publication was to deter mine the time and find the reasons for the decline of some and the emergence of other settlement units in the period of the historical beginnings of the Piasts’ state (2nd half of the 10th-llth centuries). The analysis of settlement structures was carried out through interdisciplinary studies. The reconstruction of the original geographi cal and natural environment was made possible with comprehensive archaeobiological analyses (palynology, archaeozoology, archaeobotany, dendrology) and GIS analyses (determination of settlement preferences in terms of natural factors such as soil type, geomorphological structure, distance from
watercourses, slope inclination, and non-natural factors — distance from ma jor sites, including strongholds and places of worship). The reconstruction of the geograph ic-natural landscape was complemented by the results of geomorphological studies of some of the analysed sites. Such factors as the distance from watercours es, type of soils, use of natural resources (wood, clay, metal ores, stone, bones and antlers, avail ability of hunting or grazing areas) influence the economic and thus also the social development. Another important factor affecting the emer gence of open settlement is the proximity of focal points - strongholds, which were the centres of political and religious life, trade and exchange of goods. The study area encompasses almost 5,500 km2. Within these boundaries lies the his torical borderland of four large lands: north-west ern Lower Silesia, south-eastern Greater Poland, the eastern edge of Brandenburg, and the eastern part of Lower Lusatia. This region, a kind of cultural frontier from the Iron Age, changed its political and territorial affiliation several times in the course of history. The choice of the terri torial scope was dictated primarily by the desire to capture the peculiarities of the settlement de velopment of this region, which already in the oldest phases of the early Middle Ages showed mixed cultural characteristics, typical of both the northern (Sukov) and southern (Prague) zones. Another argument for conducting the research in this scope was the shortage of complex settlement studies concerning the region in question. The
study area comprises several geographic macroregions with the axis around a section of the middle course of the Oder river. According to the current administrative divisions, it is located in the central part of the Lubusz Province. The publication discusses the processes of cultural changes in the period from the turn of the 6th and 7th centuries to the turn of the 10th and 11th centuries. The chronological framework such defined is justified by the socio-cultural and political transformations taking place at that time. The turn of the 6th and 7th centuries was a transition period between Antiquity and the Early Middle Ages. It is well visible in the presence of both certain features inherited from the declining Roman Influence Period, including technology and technique of vessel production, and new ones, typical for the later periods of the older phases of the Early Middle Ages. Especial ly the 7th century and the beginning of the 8th century was also the time of large settlements covering several hectares. We do not find similar settlement structures in the following centuries
Summary (except for specialised manufacturing settle ments). The upper chronological frame of the study is the turn of the 10th and 11th centuries. Then, significant changes in the style and tech nique of pottery production can be observed, es pecially the appearance of wholly rimmed vessels. That was also the period of significant economic transformations related to the emergence of typi cal manufacturing settlements (large settlements specialising in one industry - tar production, food processing or hunting). However, in the latter case, environmental factors seem to have played a greater role than cultural conditions. In addi tion, the end of the 10th and beginning of the 11th centuries saw considerable changes on the settlement map. Numerous strongholds and more important settlements whose origins date back to the 9th century were abandoned (e.g. Nowiniec, site 2, Klenica, sites 3 and 4, Gostchorze, site 1, Przytok, site 1, Górzykowo, site 1). This situa tion was connected with transformations taking place on the political scene, the expansion of the young Piasts’ state, and consequently, with the new administrative and territorial organisation of the subordinated areas. Researchers, mainly his torians, assume that the incorporation of Silesia, including the area discussed in this publication, into the early Piasts’ monarchy took place at the end of the 10th century. However, excavation data show that the reconstruction of the existing stronghold system started several decades earlier, and strongholds considered „Piast” had existed in Wroclaw and Głogów already
in the 80s’ of the 10th century. One of the few strongholds ■ 315 that survived the reconstruction period was the stronghold in Krosno Odrzańskie, whose devel opment continued until the 12th century, and which played an important role in the battles be tween Bolesław I the Brave and Henry II. Also, the stronghold in Grodziszcze, burnt down in the second half of the 10th century, was rebuilt after a few decades. Other settlements that possi bly survived the reconstruction of the settlement system included the strongholds in Trzebiechów, Kije and Przełazy, site 6, and a settlement in Zawada, site 1. *** The publication consists of four main parts and an appendix comprising plans and tables (on the enclosed CD). The first part discusses the geo graphical and natural environment. The next one examines the development of settlement clusters and presents the main environmental factors that influenced the development of settlements and the selection of places for their location. This chapter includes a catalogue of sites and rich il lustrative material. The discussion on settlement structures at this level (settlement clusters) is backed by numerous analytical tools available through the Geographic Information System (GIS). The next chapter focuses on the analysis of settlement structures at the level of settlements and strongholds, while the final one moves on to the lowest level, which is the individual catego ries of objects. The study ends with a summary of the research results. Baver^c^e aa ■c՝^ othek München
|
| adam_txt |
Spis treści Wprowadzenie.5 Środowisko geograficzno-przyrodnicze. 9 Struktury osadnicze wyższego poziomu (skupiska osadnicze). 25 Struktury osadnicze średniego poziomu (układy przestrzenne osad i grodzisk) .67 Struktury osadnicze niższego poziomu (obiekty).143 Podsumowanie. 289 Bibliografia. 299 Settlement structures in the early Middle Ages in the basin of the Middle Odra (Summary). 313 Płyta CD (ryciny o większym formacie, mapy, katalog i plany stanowisk)
Struktury osadnicze we wczesnym średniowieczu na Środkowym Nadodrzu BIBLIOGRAFIA PUBLIKACJE ZRODŁOWE Antologia 1999. Słowiańszczyzna starożytna i wczesno średniowieczna. Antologia tekstów źródłowych, red. G. Labuda, Poznań. LITERATURA Adamczewska K. 1954. Zfizjografii krainy zielonogórskiej, Przegląd Zachodni 1/2,250-269. Archeologia o początkach Słowian. Materiały z konferencji, Kraków, 1-21 listopada 2001, red. P. Kaczanow ski, Μ. Parczewski, Karków 2005. Barnycz-Gupieniec R. 2000. Studia nad drewnianym bu downictwem w średniowiecznej Polsce na tleporów nawczym, Łowicz. Bartkowski T. 1970. Wielkopolska i środkowe Nadodrze, Warszawa. Bartkowski T.,WarszaT. 1961. Stosunki wodne, [w:] Wo jewództwo zielonogórskie. Monografia geograficzno-gospodarcza, red. F. Barciński, B. Krygowski, S. Zajchowska, Poznań. Biermann F. 1999. Dendrochronologie und Keramik des 8. Bis 12. Jahrhunderts in Raum zwischen Elbe und Oder/Neiße, [w:] Probleme der mitteleuropäischen Dendrochronologie und naturwissenschaftliche. Be iträge zur Talaue der March, Internationale Ta gungen in Mikulčice, red. L. Polaček, J. Dvor ska 5,97-123. Biermann F. 2000. Slawische Besiedlung zwischen Elbe, Neisse und Lubsza. Archäologische Studien zum Siedlungswesen und zur Sachkultur desfrühen und hohen Mittelalters, Bonn. Biermann E, Dulinicz Μ. 2001. Studnia z Bochenia a pro blem chronologii starszych faz wczesnego średnio wiecza na Mazowszu zachodnim, Archeologia Polski 46, 85-114. Biermann E, Kieseler A., Nowakowski D. 2008. Neue Forschungen am Burgwall Kienitz (Klenica, pow. zielonogórski) in
Niederschlesien, Polen. Ein Vor bericht, Etnographisches Archaeologisches Ze itschrift 49,67-98. Biermann F., Kieseler A., Nowakowski D. 2011. Od ogniska do zniszczenia pożarem. Grodzisko w Klenicy, gm. Bojadła w świetle wyników nowych ba dań wykopaliskowych., [w:] Ogień - żywioł ujarz miony i nieujarzmiony, red. A. Jaszewska, A. Mi chalak, Zielona Góra, 329-348. Bojarski J., Chudziak W., Kaźmierczak R., Kowalew ska B., Niegowski J. 2010. Wstępne wyniki ba dań wczesnośredniowiecznego zespołu osadnicze go w rejonie jeziora Niesłysz na Aiemi Lubuskiej, Lubuskie Materiały Konserwatorski 7,97-105. Bogacz T. 1990. Wiedza geograficzna o Śląsku w dobie Od rodzenia, Wrocław. Boroń P. 1997. Problem dużych budynków halowych na te renie Słowiańszczyzny zachodniej w IX-X wieku, [w:] Śląsk, Czechy a kultura wielkomorawska, red. K. Wachowski, Wrocław, 31-49. Boroń P. 1999. Słowiańskie wiece plemienne, Katowice Brzostowicz Μ. 2002. Bruszczewski zespół osadniczy we wczesnym średniowieczu, Poznań. Brzostowicz Μ. 2003. Bruszczewo i Spławie - dwa przy kłady grodów plemiennych z południowej Wielko polski, Wielkopolskie Sprawozdania Archeolo giczne 6,15-31. Chmielewski B.J. 2010a. Wyniki ratowniczych badań wy kopaliskowych na stanowisku 143 (5) w Kalsku, pow. zielonogórski, (maszynopis przechowywany w archiwum Lubuskiego Wojewódzkiego Kon serwatora Zabytków w Zielonej Górze). Chmielewski B J. 2010b. Wyniki ratowniczych badań wy kopaliskowych na stanowisku 144 (6) w Kalsku, pow. zielonogórski. Cmentarzysko z młodszej epo ki brązu, (maszynopis przechowywany w archi wum
Lubuskiego Wojewódzkiego Konserwato ra Zabytków w Zielonej Górze).
302 ■ Bartłomiej Gruszka wczesnym średniowieczu, red. S. Moździoch, Spo tkania Bytomskie 4, Wrocław, 85-98. Dulinicz Μ. 2001. Kształtowanie się Słowiańsczyzny Pół nocno-Zachodniej. Studium archeologiczne, War szawa. Dzieduszycki W.,MakiewiczT, Sobucki A. 1998. Nowa Wieś, stan. 1 i 12 (GAZ nr43/43a) - badania wy kopaliskowe, [w:] Archeologiczne badania ratowni cze wzdłuż trasy gazociągu tranzytowego, 1.1 Zie mia Lubuska, red. R. Mazurowski, 117-118. Dziedzic P. 1998. Wczesnośredniowieczna osada w Letni cy stanowisko 13, woj. zielonogórskie, Archeologia Środkowego Nadodrza 1,165-181. Dziedzic P. 2Q12. Analiza obiektów nieruchomych odkry tych na stan. 2 w Nowińcu, gm. Lubsko, woj. lubu skie, [w:] Nowiniec, stan. 2. Wczesnośredniowiecz ny gród na pograniczy śląsko-łużyckim w świetle badań interdyscyplinarnych, red. B. Gruszka, Zie lona Góra, 29-45. Dziedzic P., Gruszka B. 2004. Nowiniec stanowisko nr 2 —ponownie odkrytegrodzisko(?) w strefie Tornow-Klenica, [w:] Odra -przeszkoda czypomost w eks pansji kulturowej? IIpolsko-niemieckie spotkania archeologiczne. Dychów 29 kwietnia-1 maja 2004 r.,red. S. Groblica, A. Jaszewska, Biblioteka Ar cheologii Środkowego Nadodrza, Zeszyt 2, Zie lona Góra, 229-250. Fehs Μ.,Tabaka A. 2010. Pozostałości cmentarzyska wcze snośredniowiecznego i struktur towarzyszących, [w:] Jordanowo, gm. Świebodzin, stan. 7 (S3-112). Opracowanie wyników badań, red. P. Osypiński, Zielona Góra, maszynopis przechowywany w ar chiwum Lubuskiego Wojewódzkiego Konserwa tora Zabytków w Zielonej Górze. ForysiakJ. Twardy J. 2010. Środowiskowe uwarunkowa
nia osadnictwa na stanowisku archeologicznym Mozów 23 i wjego najbliższym otoczeniu, [w:] Opra cowanie wyników archeologicznych badań ratow niczych przeprowadzonych na stanowisku Μozów 23, gm. Sulechów, red. L Domańska, S. Rzepec ki, Łodź, 4-15. Forster A. 1905. Geschichtliches von der Dorfen des Grün berger Kreises, Grünberg. Gabriel I. 1988. Hof- und Sakralkultur sowie Gebrauchs undHandelsgut im Spiegel der Kleinfunde von Starigard/Oldenburg, [w:] Oldenburg— Wolin-Stara ja Ladoga-Novgorod—Kiev. Handel undHandelsverbindung im südlichen und östlichen Ostseeraum während desfrühen Mittelalters, red. Μ. Müller-Wille, Bericht der Römisch-Germanischen Ko mission, t. 69, Mainz, 103-291. Galbierczyk G. 2006. Wyniki badań wykopaliskowych w Sulechowie, stanowisko nr 29, powiat zielona góra, woj. Lubuskie na trasie budowy obwodnicy Sulechowa, (maszynopis przechowywany w ar chiwum Lubuskiego Wojewódzkiego Konser watora Zabytków w Zielonej Górze). Galuska L. 1996. Uherské hradiště-Sady. Křesťanské cen trum Riše Velkomoravské, Brno. Górecki J. b. r. w. Gród na Ostrowie Lednickim na tle wy branych ośrodków grodowych pierwszej monarchii piastowskiej, Poznań. Grodziszcze 2017. Grodziszcze. Odgrodu plemiennego do kluczowego ośrodka zachodniej rubieży państwa wczesnopiastowskiego. Studium interdyscyplinarne, część 1, red. B. Gruszka, Monografie wczesnośre dniowieczne 3, Zielona Góra. Gruszka B. 2006. Materiały z okresu wczesnośredniowiecz nego, [w:] B. Gruszka, A. Jaszewska, S. Kałagate, Μ. Szydłowski, P. Wawrzyniak, G. Galbierczyk, Wyniki badań wykopaliskowych na stanowisku nr
14 w Sulechowie, pow. Zielona Góra, woj. lubuskie, Zielona Góra, 79-113, maszynopis w Archiwum Lubuskiego Wojewódzkiego Konserwatora Za bytków w Zielonej Górze. Gruszka B. 2007. Osada z najstarszejfazy wczesnego śre dniowiecza w Stożnem, stan. 2,pow. Zielona Góra. Wstępne wyniki badań, Archeologia Środkowego Nadodrza 5,299-327. Gruszka B. 2010a. Obiekt z początków średniowiecza w Stożnem, stan. 2, pow. zielonogórski, Slavia An tiqua 51,227-267. Gruszka B. 2010b. Wczesnośredniowieczna osadaprzygrodowa (podgrodzie?) w Klenicy (stan. 4),pow. zielo nogórski. Opracowanie wyników badań z 1962 r., Archeologia Środkowego Nadodrza 7,109-190. Gruszka В. 2010c. Wczesnośredniowieczna osada w Jor danowie, stan. 7, [w:j Jordanowo, gm. Świebo dzin, stan. 7 (S3-112). Opracowanie wyników ba dań, red. P. Osypiński, Zielona Góra, maszynopis w archiwum Lubuskiego Wojewódzkiego Kon serwatora Zabytków w Zielonej Górze. Gruszka B. 2010d. Wczesnośredniowieczna osada w Gro dziszczu, stan. 9, [w:] Wyniki badań wykopa liskowych na stanowisku nr 9 w Grodziszczu, gm. Świebodzin, w związku z budową trasy S3, Zie lona Góra, maszynopis w archiwum Lubuskie go Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Zielonej Górze. Gruszka В. 2011a. Materiały ceramiczne z początków wczesnego średniowiecza z Kalska (stan. 1), woj. lubuskie w świetle nowych ustaleń chronologicznych
Bibliografia metodą termoluminescencyjną, Slavia Antiqua 52, 119-131. Gruszka B. 2011b. Przyczynek do problematyki produkcji dziegciu/smoły drzewnej we wczesnym średniowie czu. Glińsk, stan. 1, woj. lubuskie, [w:] Z najdaw niejszych dziejów, Grzegorzowi Domańskiemu na pięćdziesięcioleciepracy naukowej, red. A. Jaszewska, Zielona Góra, 271-279. Gruszka В. 2012a. Podstawy gospodarki mieszkańców wczesnośredniowiecznego grodu w Nowińcu, [w.] Nowiniec, stan. 2. Wczesnośredniowieczny gród na pograniczy śląsko-łużyckim w świetle badań inter dyscyplinarnych, red. B. Gruszka, Zielona Góra, 217-225. Gruszka B. 2012b. Wczesnośredniowieczne zabytki cera miczne ze stan. 2 w Nowińcu, gm. Lubsko, woj. lu buskie w ujęciu stylistyczno-technologicznym, [w:] Nowiniec, stan. 2. Wczesnośredniowieczny gród na pograniczu śląsko-łużyckim w świetle badań inter dyscyplinarnych, red. B. Gruszka, Zielona Góra, 47-129. Gruszka В. 2012c. Metody datowania zabytków ruchomych oraz chronologia wczesnośredniowiecznego grodzi ska w Nowińcu, stan. 2, [w:] Nowiniec, stan. 2. Wczesnośredniowieczny gród na pograniczy śląsko-łużyckim w świetle badań interdyscyplinarnych, red. B. Gruszka, Zielona Góra, 213-215. Gruszka В. 2013a Wczesnośredniowieczna osada na stano wisku 28 w Sulechowie, [w:] Obwodnica Sulecho wa, woj. lubuskie. Badania archeologiczne na stano wiskach 10,25,26,27,28. Тот I, red. B. Gruszka, A. Jaszewska, S. Kalagate, Zielona Góra, 365454. Gruszka B. 2013b. Slady osadnictwa z okresu wczesne go średniowiecza na stanowisku 25 w Sulechowie, [w:] Obwodnica Sulechowa, woj. lubuskie. Bada nia
archeologiczne na stanowiskach 10, 25, 26, 27, 28. Tom I, red. B. Gruszka, A. Jaszewska, S. Ka lagate, Zielona Góra, 297-303. Gruszka B. 2013c. Slady osadnictwa z okresu wczesne go średniowiecza na stanowisku 26 w Sulechowie, [w:] Obwodnica Sulechowa, woj. lubuskie. Bada nia archeologiczne na stanowiskach 10, 25,26, 27, 28. Tom I, red. B. Gruszka, A. Jaszewska, S. Ka lagate, Zielona Góra, 319-327. Gruszka В. 2014a. Chronologia wczesnośredniowiecznej osady w Zawadzie, stan. 1, gm. Zielona Góra, [w:] Wczesnośredniowieczna osada w Zawadzie, stan. 1, gm. Zielona Góra. Studia interdyscyplinarne, red. B. Gruszka, Zielona Góra, 275-278. Gruszka B. 2014b Zabytki ceramiczne ze stanowi ska 1 w Zawadzie, gm. Zielona Góra w ujęciu ■ 303 stylistyczno-technologicznym, [w:] Wczesnośrednio wieczna osada w Zawadzie, stan. 1, gm. Zielona Góra. Studia interdyscyplinarne, red. B. Gruszka, Zielona Góra, 81-166. Gruszka B. 2015. Znaleziska ceramiczne z wczesnośrednio wiecznej osady w Mozowie, stan. 23. Analiza styli styki,formy, techniki wykonania i chronologii, [w:] Osada z połowy VII ipoczątku VIII wieku w Mo zowie, stan. 23, woj. lubuskie. Źródła archeologicz ne i środowiskowe, red. B. Gruszka, Monografie wczesnośredniowieczne 1, Zielona Góra, 85-136. Gruszka В. 2016a. Układ przestrzenny wczesnośrednio wiecznego grodu w Połupinie, stan. 2, [w:] Wcze snośredniowieczny gród w Połupinie, stan. 2. Nowe analizy i interpretacje źródeł archeologicznych i przyrodniczych, red. B. Gruszka, Monografie wczesnośredniowieczne 2, Zielona Góra, 71-100. Gruszka B. 2016b. Wprowadzenie, [w:]
Wczesnośrednio wieczny gród w Połupinie, stan. 2. Nowe analizy i interpretacje źródeł archeologicznych i przyrodni czych, red. B. Gruszka, Monografie wczesnośre dniowieczne 2, Zielona Góra, 5-8. Gruszka В. 2016c. Próba określenia chronologii grodu w Po łupinie na podstawie wyników analizy porównaw czej źródeł archeologicznych i oznaczeń wieku me todą 14C, [w:] Wczesnośredniowieczny gród w Po łupinie, stan. 2. Nowe analizy i interpretacje źródeł archeologicznych i przyrodniczych, red. B. Grusz ka, Monografie wczesnośredniowieczne 2, Zie lona Góra, 239-244. Gruszka В. 2019a. Wyniki badań wykopaliskowych prowa dzanych na grodzisku i osadzie w Przytoku w latach 60. XXwieku i w 2016 roku, [w:] Wczesnośrednio wieczny gród i osada w Przytoku, stan. 1 i 2. Wy niki badań archeologicznych i środowiskowych, red. B. Gruszka, Monografie wczesnośredniowiecz ne 4, Zielona Góra, 75-90. Gruszka B. 2019b. Ceramika z wczesnośredniowieczne go kompleksu osadniczego w Przytoku, stan. 1 i 2. Analiza stylistyki,formy, techniki wykonania i chro nologii, [w:] Wczesnośredniowieczny gród i osa da w Przytoku, stan. 1 i 2. Wyniki badań arche ologicznych i środowiskowych, red. B. Gruszka, Monografie wczesnośredniowieczne 4, Zielona Góra, 113-144. Gruszka В. 2019c. Grodzisko i osada w Przytoku (stan. 1 i 2) na tle sytuacji osadniczej oraz środowiska naturalnego w VIII-IX wieku, [w.] Wczesnośre dniowieczny gród i osada w Przytoku, stan. 1 i 2. Wyniki badań archeologicznych i środowiskowych, red. B. Gruszka, Monografie wczesnośrednio wieczne 4, Zielona Góra, 49-59.
304 ■ Bartłomiej Gruszka Gruszka B. 2019d. Starszy okres wczesnego średniowiecza w okolicach Sulechowa w badaniach archeologicz nych, [w:] Sulechów na przestrzeni wieków. 300 lat Fundacji Rodziny Steinhartów. Uczniowie, na uczyciele szkół sulechowskich i ich powiązania eu ropejskie, red. B. Burda, A. Chodorowska, Zielo na Góra, 49-70. Gruszka B. 2020. Wczesnośredniowieczny mikroregion osadniczy w północnej części Równiny Torzymskiej (grodziska w Tarnawie Rzepińskiej, Garbiczu, Gądkowie Wielkim 1 Torzymiu), [w:] Wcze snośredniowieczne grodzisko w Tarnawie Rzepiń skiej, Monografie wczesnośredniowieczne V, red. B. Gruszka, A. Michalak, Zielona Góra - Szcze cin, 197-204. Gruszka B., Gunia P., Lisowska E., Łuczak A., Mako wiecki D., Michalak A., Milecka K., Sikorski A. 2014. Podstawy gospodarki mieszkańców osady w Zawadzie, stan. 1, gm. Zielona Goóra, napodsta wie analiz archeoprzyrodniczych, [w:] Wczesnośre dniowieczna osada w Zawadzie, stan. 1, gm. Zielo na Góra. Studia interdyscyplinarne, red. B. Grusz ka, Zielona Góra, 279-287. Gruszka B., Kałagate S. 2018. Opracowanie wyników z nieinwazyjnych badań wczesnośredniowieczne go kompleksu osadniczego w Świebodzinie, stan. 11 illa (AZP54-14/11), woj. lubuskie, maszynopis w archiwum Lubuskiego Wojewódzkiego Kon serwatora Zabytków w Zielonej Górze. Gruszka B., Kałagate S. 2020. Sprawozdanie z ratow niczych badań archeologicznych przeprowadzo nych na terenie wczesnośredniowiecznej przygrodowej osady w Świebodzinie, stan. Ila (AZP 54-14/1 la), maszynopis w archiwum Lubuskie go Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w
Zielonej Górze. Gruszka B., Kałagate S., Michalak A. 2017. Podsumo wanie wyników nieinwazyjnych badań przepro wadzonych w okolicach wczesnośredniowiecznego zespołu osadniczego w Klenicy, [w:] Kompleksowe, niedestrukcyjne rozpoznanie zasobów archeologicz nych wczesnośredniowiecznego zespołu osadniczego w Klenicy, woj. lubuskie, red. B. Gruszka, Zielo na Góra, 65-79, maszynopis w Archiwum Na rodowego Instytutu Dziedzictwa w Warszawie. Gruszka B., Kieseler A., Pospieszny Ł. 2020. Neue Er kenntnisse zum mittelslawischen Burgwall von Kleinitz (Klenica) im Lichte geomagnetischer Prospek tionen, [w:] Burg, Herrschaft und Zentralörtlichkeit im nördlichen westslawischen Raum, red. F. Bier mann, T. Kersting, A. Klamt, Beiträge zur Ur und Frühgeschichte Mitteleuropas, 92,151-168. Gruszka В., Łuczak А. 2017. Zaplecze osadnicze wcze snośredniowiecznego zespołu osadniczego w Kle nicy w świetle analiz GIS na tle porównawczym, [w:] Kompleksowe, niedestrukcyjne rozpoznanie zasobów archeologicznych wczesnośredniowiecz nego zespołu osadniczego w Klenicy, woj. lubuskie, red. B. Gruszka, Zielona Góra, 5-22. Maszyno pis w Archiwum Narodowego Instytutu Dzie dzictwa w Warszawie. Gruszka B., Pankiewicz A. 2016. O pewnych wspólnych cechach IX-wiecznej ceramiki z obszaru północnej i południowej części obecnego Dolnego Śląska, Sla via Antiqua 57,169-198. Gruszka В., Pawlak E., Pawlak P. 2013. Zespoły ceramiczne ze starszychfaz wczesnego średniowiecza na wybra nych stanowiskach środkowego Nadodrza w świe tle najnowszych wyników datowań przyrodniczych, Archeologia Polski 58 (1-2),
171-198. Gruszka B., Pospieszny Ł. 2017. Non-invasive investi gations at early medieval strongholds in Lubuskie province (western Poland), [w:] 12th Internatio nal Conference ofArchaeological Prospection. 12th — 16th September2017, red. B. Jennings, C. Gaffney, T. Sparrow, S. Gaffney, Oxford, 92-94. Gunia P. 2012. Wyniki badań petrograficznych zabytków ceramicznych z wczesnośredniowiecznego grodzi ska w Nowińcu, stan. 2, gm. Lubsko, woj. lubu skie, [w:] Nowiniec, stan. 2. Wczesnośredniowiecz ny gród na pograniczy śląsko-łużyckim w świetle badań interdyscyplinarnych, red. B. Gruszka, Zie lona Góra, 235-339. Gunia P. Gruszka B. 2010. Technologia i zaplecze su rowcowe wczesnośredniowiecznej ceramiki użyt kowej ze stanowiska 2 w Stożnem, woj. lubuskie w świetle badań petrograficznych, Slavia Antiqua 51,269-280. Hensel W. 1948. Wstęp do studiów nad osadnictwem Wiel kopolski wczesnohistorycznej, Poznań. Hensel W. 1953. Studia i materiały do osadnictwa Wielko polski wczesnohistorycznej 2, Poznań. Hensel W, Hilczer-Kurnatowska Z. 1972. Studia i ma teriały do osadnictwa Wielkopolski wczesnohisto rycznej 4, Poznań. Hensel W, Hilczer-Kurnatowska Z. 1980. Studia i ma teriały do osadnictwa Wielkopolski wczesnohisto rycznej 5, Poznań. Hensel W, Hilczer-Kurnatowska Z. 1987. Studia i ma teriały do osadnictwa Wielkopolski wczesnohisto rycznej 6, Poznań.
Bibliografia Hensel W., Hilczer-Kurnatowska Z., Łosińska A. 1995. Studia i materiały do osadnictwa Wielkopolski wczesnohistorycznej 7, Poznań-Toruń. Herrmann J. 1966. Tornow und Vorberg. Ein Beitrag zur Frühgeschichte der Lausitz, Berlin. ■ 305 -platforma integracyjna geografico. Z. Zwoliń ski, Poznań, 175-195. Jasiewicz J., Hildebrandt-Radke I. 2009. Using multi variate statistics andfuzzy logic system to analyse settlement preferences in lowland areas of the tem perate zone: an examplefrom the Polish Lowlands, Journal ofArchaeological Science 36,2096-2107. Herrmann J. (red.) 1985. Die Slawen in Deutschland. Ge schichte und Kultur der slawischen Stämme westlich von Oder und Neisse vom 6. bis 12. Jahrhundert. Ein Handbuch, Berlin. Jaworski K. 2005. Grody w Sudetach (VIII֊Xwiek), Wro claw. Hilczerówna Z. (zob. Kurnatowska Z.), Jaworski T. 2003. Tendencje rozwojowe pogranicza śląsko- Hilczerówna Z., Urbańska-Łosińska A. 1970. Rozwój terenów osadniczych u schyłku starożytności i we wczesnym średniowieczu w południowej części wo jewództwa zielonogórskiego, [w:] Studia nad po czątkami i rozplanowaniem miast na środkową Odrą i dolna Wartą (województwo zielonogór skie), t. II, red. Z. Kaczmarczyk, A. Wędzki, Zie lona Góra, 49-114. Indycka A., Stachowiak P. 2008. Sprawozdanie z ratow niczych badań wykopaliskowych w Kalsku, stan. 4 (AZP 58-15/19), gmina Sulechów, powiat zielo nogórski w województwie lubuskim, maszynopis przechowywany w archiwum Lubuskiego Wo jewódzkiego Konserwatora Zabytków w Zie lonej Górze. Informator Archeologiczny 1992. Badania rok 1988, red. Μ.
Konopka, Warszawa. Informator Archeologiczny 1993. Badania rok 1989, red. Μ. Konopka, Warszawa. Informator Archeologiczny 1994. Badania rok 1990, red. Μ. Konopka, Warszawa. Informator Archeologiczny 1998. Badania rok 1995, red. H. Łygan, H. Zaborowska, S. Żółkowski, Warszawa. Jakimowicz R. 1939. Sprawozdanie z badań grodziska lubomskiego w roku 1938, [w:] Prace prehistorycz ne w Województwie Śląskim w latach 1937-1938, Kraków, 1-6. Jakubaszek E. 1975. Rozplanowanie domu mieszkalne go na Środkowym Nadodrzu, Zielonogórskie Ze szyty Muzealne 2,151-161. Jankowska D. 1971. Wczesnośredniowieczne osady typu wiejskiego na Nizinie Wielkopolskiej, Studia i Ma teriały do Dziejów Wielkopolski i Pomorza 10(2), 11-42. Janowski A. 2020. Grodziska wczesnośredniowieczne w do rzeczu Regi, Wrocław. Jasiewicz J. 2009. Zastosowanie analiz geoinformacyjnych w badaniu dawnychprocesów osadniczych, [w:] GIS -łużyckiego, [w:] Ludnośćpogranicza śląsko-łużyckiego, red.T. Jaworski, Zielona Góra 2003,11-26. Jasnosz S. 1963. Z problematyki badań wczesnośrednio wiecznych osad otwartych na podstawie wykopa lisk w Bruszczewie, pow. Kościan, Fontes Archaeologici Posnanienses 14,198-205. Jentsch H. 1882a. Prähistorisches aus der Umgegend von Guben, Zeitschrift für Ethnologie, Verhandlun gen der Berliner Gesellschaft fur Anthropolo gie, Ethnologie und Uhrgeschichte 14,112-129. Jentsch H. 1882b. Neue prähistorische Altertümer aus der Gubener Kreise, namentlich aus dessen Burgwällen, Zeitschrift für Ethnologie, Verhandlungen der Berliner Gesellschaft für Anthropologie, Ethno logie und Uhrgeschichte
14,355-367. Kabaciński J., Sobkowiak-Tabaka I. 2011. Wstęp, [w:] Materiały do wczesnych pradziejów Wielkopolski, Osadnictwo pradziejowe i wczesnośredniowieczne w Lubrzy, red. J. Kabaciński, I. Sobkowiak-Ta baka, Poznań, 5-20. Kabaciński J., Krause E., Szamałek K., Winiarska-Kabacińska Μ. 1998. Żółwin, stan. 29,gm. Między rzecz, GAZ nr 63, AZP 51-15/120, [w:] R. Ma zurowski (red.), Archeologiczne badania ratownicze wzdłuż trasy gazociągu tranzytowego, t. 1 Ziemia Lubuska, red. R. Mazurowski, Poznań, 313-359. Kaczkowski Μ. 1971. Charakterystyka osadnictwa wcze snośredniowiecznego w rejonie Głogowa odpołowy Vdo połowy IX wieku w świetłe źródeł archeologicz nych, Zielonogórskie Zeszyty Muzealne 2,5-37. Kaczkowski Μ. 1975. Próba chronologicznej klasyfikacji ce ramiki z VI i VII wieku w okolicach Głogowa, Zie lonogórskie Zeszyty Muzealne 5,43-72. Kałagate S. 1996. Sprawozdanie z badań na stanowisku 1 w Nowogrodzie Bobrzańskim, Zielona Góra, ma szynopis w archiwum Muzeum Archeologiczne go Środkowego Nadodrza w Świdnicy. Kałagate S., Jaszewska A. 2011. Wstępne wyniki badań wykopaliskowych na trasie planowanej obwodnicy
Зоб ■ Bartłomiej Gruszka Nowej Soli, w ramach drogi krajowej nr 3. Raport 2005-2006, Warszawa, 452-457. Kałagate S., Magda Μ. 1994. Sprawozdanie z badań wy kopaliskowych na osadzie wczesnoś e Sprawozda nia Archeologiczne 35,329-338. Kara Μ. 2006. Nowe w archeologii Wielkopolski wczesno średniowiecznej -15 latpóźniej, [w:] Stan ipotrze by badań nad wczesnym średniowieczem w Polsce — 15 latpóźniej, red. W. Chudziak, S. Moździoch, Toruń-Wrocław-Warszawa, 207-244. Kara Μ. 2009. Najstarsze państwo Piastów - rezultat przełomu czy kontynuacji? Studium archeologicz ne, Poznań. Kara Μ., Krąpiec Μ. 2000. Możliwości datowania meto dą dendrochronologiczną oraz stan badań dendrochronologicznych wczesnośredniowiecznych grodzisk z terenu Wielkopolski, Dolnego Śląska i Małopol ski, [w:] Ziemie Polskie w X wieku i ich znaczenie w kształtowaniu się nowej Mapy Europy, red. H. Samsonowicz, Kraków, 303-327. Kaźmierczak R. 2017. Wyniki podwodnej prospekcji po wierzchniowejprzeprowadzonej wzdłuż linii brze gowejjeziora Lubienickiego w okolicach grodziska w Grodziszczu, [w:] Grodziszcze. Od grodu ple miennego do kluczowego ośrodka zachodniej ru bieży państwa wczesnopiastowskiego. Studium in terdyscyplinarne, część 1, red. B. Gruszka, Mono grafie wczesnośredniowieczne 3, Zielona Góra, 309-315. Kiarszys G., Kolenda J. 2017. Wczesnośredniowieczne gro dziska w krajobrazie Doliny Baryczy. Przyczynek do studiów nad przemianami osadniczymi, Ślą skie Sprawozdania Archeologiczne 59,93-126. Kiersnowski R. 1954. Rośliny uprawne ipożywienie roślin ne w Polsce wczesnofeudalnej, Kwartalnik
Historii Kultury Materialnej 2(3), 346-387. Kieseler A. 2016. Der slawische Burgwall von Kleinitz (Klenica) im nördlichen Niederschlesien, [w:] Burg, Herrschaft und Siedlung im mittelalterlischen Nie derschlesien. Die slawische Ringwälle von Koben (Chobienia) und Kleinitz (Klenica) im Kontext der Frühgeschichte des mittleren Oderraums, red. F. Biermann, D. Nowakowski, A. Kieseler, Studi en zur Archäologie Europas 27, Bonn, 495-532. Klaczak K., Sadowski K. 2012. Analiza cech środowiska naturalnego orazjego zmian w holocenie w otocze niu stan. 2 w Nowińcu, gm. Lubsko, woj. Lubu skie, [w:] Nowiniec, stan. 2. Wczesnośredniowiecz ny gród na pograniczy śląsko-łużyckim w świetle badań interdyscyplinarnych, red. B. Gruszka, Zie lona Góra, 7-14. Klenica 2017. Kompleksowe, niedestrukcyjne rozpoznanie zasobów archeologicznych wczesnośredniowiecz nego zespołu osadniczego w Klenicy, woj. lubu skie, red. B. Gruszka, Zielona Góra, maszynopis w Archiwum Narodowego Instytutu Dziedzic twa w Warszawie. Klichowska Μ. ѴКП.Możliwości konsumpcyjne zbóż i ro ślin motylkowych w północno-zachodniej Polsce od neolitu do końca XII wieku, Studia z Dziejów Go spodarstwa Wiejskiego 9,31-47. Klichowska Μ. 1972. Rośliny naczyniowe w znaleziskach kulturowych polskipółnocno-zachodniej, Poznań. Kobyliński Z. 1988. Struktury osadnicze na ziemiach pol skich u schyłku starożytności i w początkach wcze snego średniowiecza, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź. Kobyliński Z. 1990. Early medieval hillforts in Polish lands in the 6th to 8th centuries. Problems of ori gins, function and spatial
organization, [w:] From the Baltic to the Black Sea, red. D. Austin. L. Al cock, Boston, 147-156. Kobyliński Z., Borowski Μ., Budziszewski J., Herbich T., Kobyliński Ł, Sławik Ł, Wach D., Wysocki J., Jaszewska A. 2012. Kompleksowe, niedestrukcyjne rozpoznanie zasobów archeologicznych Starego Kra ju w województwie lubuskim, Archeologia Środ kowego Nadodrza 9,11-41. Kołodziejski A. 1966. Badania archeologiczne Muzeum Ziemi Lubuskiej, Zielona Góra. Kołodziejski A. 1968a. Grodzisko w Szczańcu, pow. Świe bodzin, Zielona Góra. Kołodziejski A. 1968b. Badania archeologiczne wczesno średniowiecznego grodziska w Klenicy, pow. Sule chów, Zielona Góra. Kołodziejski A. 1969. Sprawozdanie z działalności z za kresu ochrony zabytków archeologicznych w wo jewództwie zielonogórskim w latach 1960-1966, Zielonogórskie Zeszyty Muzealne 1,171-190. Kołodziejski A., Kres В. 1962a. Na marginesie badań po granicza śląsko-lubuskiego, Z, otchłani wieków 28,39-45. Kołodziejski A., Kres B. 1962b. Zproblematyki badań nad pograniczem śląsko-lubuskim we wczesnym średnio wieczu, Rocznik Lubuski 3,290-297. Kondracki J. 1998. Geografia regionalna PolskifNais/awa. Korcz W. 1958. Dzieje uprawy zielonogórskiej winorośli, Zielona Góra-Poznań. Kostrzewski J. 1949. Kultura Prapolska, wydanie dru gie, Poznań
Bibliografia Koszałka J. 2012. Źródła archeobotaniczne z grodziska w Nowińcu, stan. 2, gm. Lubsko, woj. lubuskie, [w:] Nowiniec, stan. 2. Wczesnośredniowieczny gród na pograniczy śląsko-łużyckim w świetle ba dań interdyscyplinarnych, red. B. Gruszka, Zielo na Góra, 205-208. Kościński B. 1995. Osada w Racocie (stanowiska 18 i 25), gmina Kościan, woj. leszczyńskie, [w:] Z badań nad osadnictwem Wielkopolski południowej, red. Z. Kurnatowska, Poznań. Kowalenko W. 1938. Grody i osadnictwo grodowe Wielko polski wczesnohistorycznej, Poznań. Krąpiec M. 2006a. Wyniki analiz dendrochronologicznych prób drewna z Niedoradza, stan. 2 i 6, maszyno pis w archiwum Pracowni Archeologiczno-Kon serwatorskiej mgr Alina Jaszewska w Zielonej Górze, Kraków. Krąpiec M. 2006b. Wyniki analiz dendrochronologicznych prób drewna z Niedoradza, stan. 14, maszynopis w archiwum Pracowni Archeologiczno-Konser watorskiej mgr Alina Jaszewska w Zielonej Gó rze, Kraków. Krąpiec M. 2006c. Wyniki analizy dendrochronologicznej i dendrologicznej prób drewna pochodzących z ba dań archeologicznych prowadzonych w Sulechowie, stan. 10 i 28, maszynopis w archiwum Pracow ni Archeologiczno-Konserwatorskiej mgr Alina Jaszewska w Zielonej Górze, Kraków. Krąpiec Μ. 2012. Datowanie bezwzględne próbek zwę glonego drewna i torfu ze stan. 2 w Nowińcu, [w:] Nowiniec, stan. 2. Wczesnośredniowieczny gród na pograniczy śląsko-łużyckim w świetle badań inter dyscyplinarnych, red. B. Gruszka, Zielona Góra, 209-211. Krąpiec Μ. 2019. Wyniki analizy dendrologicznej i den drochronologicznejpróbek drewna z badań archeolo
gicznych na stan. 1 w Przytoku, [w:] Wczesnośre dniowieczny gród i osada w Przytoku, stan. 1 i 2. Wyniki badań archeologicznych i środowiskowych, red. B. Gruszka, Monografie wczesnośrednio wieczne 4, Zielona Góra, 91-92. Krygowski B. 1961a GeografiafizycznaNiziny Wielkopol skiej, Części, Geomorfologia, Poznań. Krygowski B. 1961b. Rzeźba i geologia, [w:] Wojewódz two zielonogórskie. Monografia geograficzno-gospodarcza, red. F. Barciński, B. Krygowski, S. Zaj- chowska, Poznań. Krygowski B., Zajchowska S. 1946. Ziemia Lubuska. Opis geograficzny i gospodarczy, Poznań. Krzepkowski Μ. 2013. Wczesnośredniowieczne cmenta rzysko szkieletowe w Myszęcinie, [w:] Myszęcin, ■ 307 stanowisko 19, woj. Lubuskie. Od młodszej epoki kamienia po XX wiek, red. E. Pawlak, P. Pawlak, Zielona Góra, 401-443. Kurnatowska Z. 1967. Dorzecze górnej i środkowej Obry od VI do początków XI wieku, Wrocław-Warszawa-Kraków. Kurnatowska Z. 1991. Tworzenie siępaństwa pierwszych Piastów w aspekcie archeologicznym, [w:] Od ple mienia do państwa. Śląsk na tle wczesnośrednio wiecznej Słowiańszczyzny Zachodniej, red. L. Leciejewicz, Wroclaw-Warszawa, 77-98. Kurnatowska Z. 2000. Wielkopolska w X wieku iformo wanie się państwa polskiego, [w:] Ziemie polskie w X wieku i ich znaczenie w kształtowaniu się no wej mapy Europy, red. H. Samsonowicz, Kra ków, 99-117. Kurnatowska Z., Kara Μ. 2010. Wczesnopiastowskie Re gnum -jak powstało ijaki miało charakter? Próba spojrzenia od strony źródeł archeologicznych, Slavia Antiqua 51,23-96. Kurnatowska Z., Kurnatowski S. 1972. Perspektywy ba dań nad osadnictwem
wczesnośredniowiecznym w Wielkopolsce, [w:] Problemy badań archeologicz nych Polskipółnocno-zachodniej, Poznań, 159-173. Kurnatowska Z., Łosińska A. 1990. Stan i potrzeby ba dań nad wczesnym średniowieczem w Wielkopolsce, [w:] Stan ipotrzeby badań nad wczesnym średnio wieczem w Polsce, red. Μ. Kobusiewicz, Z. Kur natowska, W. Łosiński, T. Makiewicz, Poznań-Wrocław-Warszawa, 105-153. Kurnatowska Z., Łosińska A. 1996. Perspektywy badań nad wczesnym średniowieczem Ziemi Lubuskiej, [w:] Człowiek a środowisko w Środkowym i Dol nym Nadodrzu, red. S. Moździoch, Spotkania By tomskie 2,161-176. Kurnatowski S. 1968. Badania Zakładu Historii Kultu ry Materialnej Wielkopolski i woj. zielonogórskiego nad okresem wpływów rzymskich i wczesnego śre dniowiecza na Ziemi Lubuskiej, Archeologia Pol ski 13,317-371. Langenheim К. 1936. Ein slawischer Burgwall bei Kienitz, Kr. Grünberg, Altschlesische Blätter 11,189-190. Lasota Moskalewska A. 1997. Podstawy archeozoologii: szczątki ssaków, Warszawa. Leciejewicz L. 1977. Tornow, [w:] Słownik Starożytności Słowiańskich 6, red. G. Labuda, Z. Stieber, Wro cław, 115-116. Leciejewicz L. 1983. Niektóreproblemy dziejów Łużyc we wczesnym średniowieczu, [w:] Studia z dziejów i kultury zachodniej Słowiańszczyzny, red. J. Żak, J. Ostoja-Zagórski, Poznań, 43-57.
Зоб ■ Bartłomiej Gruszka Leciejewicz L. 1989. Stawianie zachodni. Z dziejów two rzenia się średniowiecznej Europy, Wroclaw. Studia interdyscyplinarne, red. B. Gruszka, Zie lona Góra, 167-196. Lewczuk J. 1992. Wczesnośredniowieczna osada zfazy A na Lodowski J. 1972. Sądowel we wczesnym średniowieczu, Wrocław. stan. 1 w Kalsku, gm. Sulechów, woj. zielonogór skie. AZP 58-15/14, Wielkopolskie Sprawozda nia Archeologiczne 1,67-69. Lewczuk J. 1993. Grodziska województwa zielonogórskiego — nowoodkryte i zweryfikowanepozytywnie w cza sie akcji AZP w latach 1980-1991, Śląskie Spra wozdania Archeologiczne 34,475-479. Lewczuk J. 1999. Gród i jego zaplecze w świetle badań powierzchniowych AZP na terenie województwa zielonogórskiego, [w:] Centrum i zaplecze wcze snośredniowiecznej Europie Środkowej, red. S. Moździoch, Spotkania Bytomskie 3, Wrocław, 227-240. Lewczuk J. 2000. Sacrum iprofanum -przykładzie wy branych stanowisk archeologicznych z terenów Środ kowego Nadodrza, [w:] Człowiek, Sacrum, Środo wisko. Miejsca kultu we wczesnym średniowieczu, red. S. Moździoch, Spotkania Bytomskie 4, Wrocław, 195-206. Lewczuk J., Lewczuk Μ. 2008. Osadnictwo kultury sukowskiej w rejonie miejscowości Przewóz, gmi na Bojadła, powiat zielonogórski, [w:] Ad Ode rámfluvium. Księga dedykowana pamięci Edwar da Dąbrowskiego, red. B. Gruszka, Zielona Góra, 265-283. Lienau M.M. 1928. Neue Bodenfunde atış dem Lebuser und Sternberger Lande, Nachrichtenblatt ihr deutsche Vorzeit 4(1), 11. Lisowska E. 2012. Wyroby kamienne z wczesnośrednio wiecznego grodziska w Nowińcu, stan. 2, gm. Lub sko, woj.
lubuskie, [w:] Nowiniec, stan. 2. Wcze snośredniowieczny gród na pograniczy śląsko-łużyckim w świetle badań interdyscyplinarnych, red. B. Gruszka, Zielona Góra, 161-172. Lisowska E. 2013. Wydobycie i dystrybucja surowców ka miennych we wczesnym średniowieczu na Dolnym Śląsku, Wrocław. Lisowska E., Gunia P. 2012.Analizapetrograficzna ifunk cjonalna wczesnośredniowiecznych zabytków ka miennych z woj. lubuskiego w zbiorach Muzeum Środkowego Nadodrza, Wrocław, maszynopis w archiwum Muzeum Archeologicznego Środ kowego Nadodrza w Świdnicy. Lisowska E., Gunia P., Gruszka B. 2014. Przedmioty z su rowców skalnych z wczesnośredniowiecznej osady w Zawadzie, stan. 1, w świetle wyników analiz petroarcheologicznych, [w:] Wczesnośredniowiecz na osada w Zawadzie, stan. 1, gm. Zielona Góra. Lodowski J. 1976. Osadnictwo a zalesienie Dolnego Ślą ska we wczesnym średniowieczu. Próba rekonstruk cji, [w:] Ziemia i ludzie dawnej Polski, red. A. Ga los, J. Janczak, Wrocław, 63-82. Lodowski J. 1980. Dolny Śląska na początku średniowie cza (W-Х w.). Podstawy osadnicze i gospodarcze, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk. Lodowski J., Szydłowski J. 1991. Śląskplemienny w świe tle źródeł archeologicznych, [w:] Od plemienia do państwa. Śląsk na tle wczesnośredniowiecznej Sło wiańszczyzny Zachodniej, red. L. Leciejewicz, Wrocław-Warszawa, 21-34. Łosiński W. 1972. Początki wczesnośredniowiecznego osadnictwa grodowego w dorzeczu dolnej Parsęty (VII-X/XI w.), Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk. Łosiński W. 1982. Osadnictwo plemienne Pomorza (VIX wiek), Wrocław Łosiński W. 1996. Menkendorf [w:] Słownik
Starożytno ści Słowiańskich 8, Suplementy i indeksy 2, Suple ment A-Z, red. A. Gąsiorowski, G. Labuda, A. Wędzki, Wrocław-Warszawa-Kraków, 435-439. Łosiński W. 2008. Pomorze Zachodnie we wczesnym śre dniowieczu. Studia archeologiczne, Poznań. Łuczak A., Gruszka B. 2012. Najbliższe zaplecze osad nicze wczesnośredniowiecznego grodu w Nowińcu, stan. 2, gm. Lubsko, woj. lubuskie, [w:] Nowiniec, stan. 2. Wczesnośredniowieczny gród na pograni czy śląsko-tużyckim w świetle badań interdyscypli narnych, red. B. Gruszka, Zielona Góra, 15-27. Łuczak A., Gruszka B. 2014. Osada w Zawadzie, stan. 1, gm. Zielona Góra na tle sytuacji osadniczej w IX-XI wieku w świetle analiz GIS, [w:] Wczesnośre dniowieczna osada w Zawadzie, stan. 1, gm. Zielo na Góra. Studia interdyscyplinarne, red. B. Grusz ka, Zielona Góra, 13-35. Łuczak A., Gruszka B. 2016. Sytuacja osadnicza w okoli cach Krosna Odrzańskiego w okresie ѴПІ-Х wieku w świetle analiz GIS, [w:] Wczesnośredniowieczny gród w Połupinie, stan. 2. Nowe analizy i interpre tacje źródeł archeologicznych i przyrodniczych, red. B. Gruszka, Monografie wczesnośredniowiecz ne 2, Zielona Góra, 43-69. Łuczak A., Gruszka B. 2017. Sytuacja osadnicza we wcze snym średniowieczu napodstawie analiz GIS wpo łudniowo-wschodnim skraju Wzgórz Osieńskich ze szczególnym uwzględnieniem doliny rzeki Lubinicy,
Bibliografia [w:] Grodziszcze. Odgrodu plemiennego do kluczo wego ośrodka zachodniej rubieżypaństwa wczesnopiastowskiego. Studium interdyscyplinarne, część 1, red. B. Gruszka, Monografie wczesnośrednio wieczne 3, Zielona Góra, 95-122. Magda-Nawrocka Μ., Malarczyk D. 2020. Depozyt mo net i ozdób wczesnośredniowiecznych z Bieniowa, gm. Żary, Lubuskie Sesje Numizmatyczne 20142018, Zielona Góra, 6-16. Makowiecka Μ., Makowiecki D. 2006. Studia nad śre dniowieczną gospodarką zwierzętami w strefie środkowej Odry na podstawie analiz archeozoologicznych materiałów z Krosna Odrzańskiego, [w:] Archeologia w studiach nad najstarszymi dziejami Krosna Odrzańskiego, red. Μ. Magda-Nawroc ka, A. Nawojska, L. Szymczak, Krosno Odrzań skie, 133-174. Makowiecka Μ., WiejackiJ, Wiejacka Μ. 2017. Wyni ki badań archeozoologicznych szczątków kostnych ze stanowiska 4 w Klenicy, [w:] Kompleksowe, niedestrukcyjne rozpoznanie zasobów archeologicz nych wczesnośredniowiecznego zespołu osadniczego w Klenicy, woj. lubuskie, red. B. Gruszka, Zielo na Góra, 43-58, maszynopis w Archiwum Na rodowego Instytutu Dziedzictwa w Warszawie. Makowiecki D., Makowiecka Μ. 2012. Wyniki badań zwierzęcych szczątków kostnych z miejscowości Na winięć, stan. 2, gm. Lubsko, woj. lubuskie, [w:] Wczesnośredniowieczna osada w Zawadzie, stan. 1, gm. Zielona Góra. Studia interdyscyplinarne, red. B. Gruszka, Zielona Góra, 177-203. Makowiecki D., Makowiecka Μ., Wiejacka Μ., Wie jacki J. 2014. Zbioryfaunistyczne z osady w miej scowości Zawada, stan. 1, a gospodarka zwierzęta mi i środowisko przyrodnicze na pograniczu
Dolne go Śląska, Wielkopolski i Łużyc w IX-XIII wieku, [w:] Wczesnośredniowieczna osada w Zawadzie, stan. 1, gm. Zielona Góra. Studia interdyscypli narne, red. B. Gruszka, Zielona Góra, 197-229. Maleczyński K. 1960. Historia Śląska. Tom 1 do roku 1763. Część I do połowy XIV wieku, red. K. Maleczyń ski, Wrocław. Malinowski T. 1999. Czypółnocna część Środkowego Nadodrza oraz tereny nad dolną Nysą Łużycką były w pradziejach strefą pograniczną, Rocznik Lubu ski 25,13-33. Michalak A. 2016. Zabytki metałowe z badań grodzi ska w Połupinie, [w:] Wczesnośredniowieczny gród w Połupinie, stan. 2. Nowe analizy i interpretacje źródeł archeologicznych i przyrodniczych, red. B. Gruszka, Monografie wczesnośredniowieczne 2, Zielona Góra, 119-130. ■ 309 Michalak A., Biborski Μ., Stępiński J. 2012. Przedmio ty metalowe z Nowińca, stan. 2 w świetle analizy archeologicznej i metalograficznej, [w:] Nowiniec, stan. 2. Wczesnośredniowieczny gród na pograni czy śląsko-łużyckim w świetle badań interdyscypli narnych, red. B. Gruszka, Zielona Góra, 131-155. Michalak A., Biborski Μ., Stępiński J. 2014. Przedmioty metalowe ze stanowiska 1 w Zawadzie, gm. Zielo na Góra — analizaformalna i metalograficzna, [w:] Wczesnośredniowieczna osada w Zawadzie, stan. 1, gm. Zielona Góra. Studia interdyscyplinarne, red. B. Gruszka, Zielona Góra, 231-267. Michalak A., Kotowicz P.N. 2014. Wczesnośredniowiecz ne cmentarzysko z okolic Bukowca w powiecie mię dzyrzeckim, czyli o pewnym odkryciu w archiwum w Wilnsdorfie, Wielkopolskie Sprawozdania Ar cheologiczne 15,107-124. Milecka K. 2014. Tło środowiskowe
osadnictwa w rejonie stanowiska 1 w Zawadzie na podstawie wyników analizypalinologicznej, [w:] Wczesnośredniowiecz na osada w Zawadzie, stan. 1, gm. Zielona Góra. Studia interdyscyplinarne, red. B. Gruszka, Zie lona Góra, 37-47. Milecka K. 2(W7 .Analiza palinologiczna - osady ze stano wiska Klenica, [w:] Kompleksowe, niedestrukcyjne rozpoznanie zasobów archeologicznych wczesnośre dniowiecznego zespołu osadniczego w Klenicy, woj. lubuskie, red. B. Gruszka, Zielona Góra, 35-41, maszynopis w Archiwum Narodowego Instytu tu Dziedzictwa w Warszawie. Michałowski A. 2011 Budownictwo kultury przewor skiej, Poznań. Modzelewski K. 1975. Organizacja gospodarcza państwa piastowskiego X-XIII wiek, Wrocław. Modzelewski K. 1987. Chłopi w monarchii wczesnopistowskiej, Wrocław Moszyński K. 1967. Kultura ludowa Słowian, 1.I, Kultu ra materialna, NGcc/awa. Moździoch S. 1990. Organizacja gospodarcza państwa wczesnopiastowskiego na Śląsku. Studium archeolo giczne, Prace Komisji Archeologicznej 8. Moździoch S. 1991a. Funkcje gospodarcze śląskich grodów kasztelańskich w Państwie wczesnopiastowskim, Studia Lednickie 2,23-42. Moździoch S. 1991b. Konsekwencje gospodarcze przyłą czenia Śląska do państwa Piastów, [w:] Odplemie nia do państwa. Śląsk na tle wczesnośredniowiecz nej Słowiańszczyzny Zachodniej, red. L. Leciejewicz, Wrocław-Warszawa, 153-179.
310 ■ Bartłomiej Gruszka Moździoch S. 2000. Społecznośćplemienna Śląska w IX-X wieku, [w:] Śląsk około roku 1000, red. Μ. Młynarska-Kaletynowa, E. Małachowicz, Wrocław, 25-71. Moździoch S. 2003. Śląsk wczesnośredniowieczny w świe tle badań archeologicznych i historycznych — crambe bis cocía?, [w:] Civilas Schinesghe cum pertinentis, red. W. Chudziak, Toruń, 51-87. badań interdyscyplinarnych, red. B. Gruszka, Zie lona Góra. Okoński J. 2012. Badania na stanowisku 3 w Żyrakowie, gm. loco, pow. dębicki, woj. podkarpackie, w latach 2007-2008, [w:] Raport 2007-2008, t. 1, red. S. Kadrów, 343-366. Okowiński L. 2002. Środowisko geograficzno-przyrodnicze gminy Sulechów, Sulechów. Moździoch S., Pleszyński A. 2020 . „Niebezpieczne . Olczak J. 1991. Formy osadnictwa na pojezierzu zachod związki”. Początki państwa Piastów na tle rela niopomorskim we wczesnym średniowieczu,Tondi. cji pomiędzy interiorem a Pomorzem, [w:] Euro pa sięga nad Bałtyk. Polska i Pomorze w kształto Osypińska Μ. 2011. Gospodarka hodowlana i użytkowa waniu cywilizacji europejskiej (X-XII wiek), red. nie zwierząt w okresie wczesnego średniowiecza, S. Rosik, Wrocław, 159-219. [w:] Materiały do wczesnych pradziejów Zachod niej Wielkopolski. Osadnictwopradziejowe i wcze Moździoch S., Przysiężna-Pizarska Μ. 2008. Gród Re snośredniowieczne w Lubrzy, red. J. Kabaciński, cen — refugium episcopi, [w:] Milicz. Clavis Regi I. Sobkowiak-Tabaka, Poznań, 717-760. Poloniae. Gród na pograniczu, red. J. Kolenda, Wrocław, 235-254. Pankiewicz A. 2018. Wrocławski Ostrów Tumski—począt ki, [w:] Dzieła natury, dzieła
człowieka, historia, Muzolf B. 2004. Sprawozdanie z badań ratowniczych wie Studium Generalne Universitatis Vratislavienlokulturowego stanowiska w miejscowości Rogasis im. Profesora Jana Mozrzymasa, red. E. Doszyn, stan. 2-4, gm. Piątek, woj. łódzkie, [w:] Ra bierzewska-Mozrzymas, A. Jezierski, 21, Wro port 2001-2002. Wstępne wyniki konserwatorskich claw, 307-317. badań archeologicznych w strefie budowy autostrad w Polsce za lata 2001-2002, red. Z. Bukowski, Parczewski M. 1988. Początki kultury wczesnosłowiań Warszawa, 80-94. skiej w Polsce. Krytyka i datowanie źródeł arche ologicznych, Wrocław. Naumowiczówna E. 1961. Wczesnośredniowieczna osada Parczewski Μ. 1989. Żukowice pod Głogowem w zara w Zgnilce, pow. Sępólno Krajeńskie, Fontes Archaeologici Posnaniensis 12,220-241. niu średniowiecza, Głogów. Naumowiczówna E. 1962. Grodzisko w Wielnku, pow. Świebodzin, Fontes Archaeologici Posnaniensis 13,329-332. Naumowiczówna E. 1964. Wczesnośredniowieczne grodzi sko w Myszęcinie,pow. Świebodzin, Fontes Archaeologici Posnaniensis 15,202-205. Nowaczyk B. 1986. Wiek wydm, ich cechy granulometryczne i strukturalne a schemat cyrkulacji atmosferycz nej w Polsce w późnym vistulianie i holocenie, Se ria Geografia 28, Poznań. Nowaczyk B., Pazur A., Pazur Μ., Awsiuk R. 1985. Stratygrafia i warunki rozwoju wydmy w Pomor sku koło Sulechowa w świetle nowych badań, Ba dania Fizjograficzne nad Polską Zachodnią, Seria A, Geografia Fizyczna 35. Nowak J. 2003. Objaśnienia do Szczegółowej mapy geo logicznej Polski 1:50 000, arkusz Sulechów, War szawa. Nowak J. 2004. Szczegółowa mapa
geologiczna Polski 1:50 000, arkusz Sulechów, Warszawa. Nowiniec 2012. Nowiniec, stan. 2. Wczesnośredniowiecz ny gród na pograniczy śląsko-łużyckim w świetle Paternoga Μ., Rzeźnik P. 2007. Problem funkcji i użyt kowania wczesnośredniowiecznych tzw. prażnic w świetle wybranych znalezisk z Dolnego Śląska, Dolnośląskie Wiadomości Prahistoryczne 6,81106. Pawlak P. 2005. Cmentarzyskaprzedlokacyjnego Pozanania, [w:] Civitas Posnaniensis. Studia z dziejów średniowiecznego Poanania, red. Z. Kurnatow ska, T. Jurek, Poznań,105-138. Pawlak P. 2012 Wczesnośredniowieczne osadnictwo na sta nowisku nr 5 w Gościkowie, pow. świebodziński, Archeologia Środkowego Nadodrza 9,139-208. Pawlak P. 2013 Cmentarzysko ciałopalne i osada ze starsze go stadium wczesnego średniowiecza, [w:] Myszęcin, stanowisko 19, woj. lubuskie. Od młodszej epo ki kamienia po XX wiek, red. E. Pawlak, P. Paw lak, Zielona Góra, 169-395. Pawlak E., Pawlak P. 2006. Analiza reliktów osadnictwa wczesnośredniowiecznego ze stan. 6 w Niedoradzu, [w:] Ratownicze badania archeologiczne na stano wisku nr 6 (AZP 63-15/28) w Niedoradzu, gm. Otyń, województwo lubuskie, maszynopis w Ar chiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Za bytków w Zielonej Górze, Zielona Góra, 21-73.
Bibliografia Pawlak E., Pawlak P. 2008. Osiedla wczesnośredniowieczne w Markowicachpod Poznaniem wraz z pozostało ściami osadnictwa pradziejowego, Poznań. Pawlak E., Pawlak P. 2013. Osadnictwo wczesnośrednio wieczne na stanowisku 10 w Sulechowie, [w:] Ob wodnica Sulechowa, woj. lubuskie. Badania arche ologiczne na stanowiskach 10, 25, 26, 27, 28. Tom I, red. B. Gruszka, A. Jaszewska, S. Kałagate, Zie lona Góra, 33-168. Petersen E. 1937. Der Burgwall von Kienitz, Kr. Grün berg, Altschlesien 7,59-86. Pietrzak S. 2010. Zastosowanie i technologie wytwarza nia dziegciu przez społeczeństwa międzyrzecza Dniepru i Łaby od VIdo II tysiąclecia B C, Poznań. Pietrzak S., Różański A. 2012. Studia i materiały nad najdawniejszymi dziejami Równiny Gorzowskiej. Wczesne średniowiecze, Poznań. Podwińska Z. 1978. Środowisko geograficzne, [w:] Histo ria kultury materialnej Polski w zarysie I, red. R. Wójtowska, Wrocław, 17-23. Polupin 2016. Wczesnośredniowieczny gród w Połupinie, stan. 2. Nowe analizy i interpretacje źródeł ar cheologicznych i przyrodniczych, red. B. Grusz ka, Monografie wczesnośredniowieczne 2, Zie lona Góra. Porzeziński A. 1975. Zasiedlenie Pomorza Zachodniego w VI-VII w świetle dotychczasowych wyników ba dań archeologicznych, Slavia Antiqua 22,29-67. Pospieszny Ł. 2017. Sprawozdanie z badań geofizycz nych w Klenicy, [w:] Kompleksowe, niedestrukcyjne rozpoznanie zasobów archeologicznych wczesno średniowiecznego zespołu osadniczego w Klenicy, woj. lubuskie, red. B. Gruszka, Zielona Góra, 5962, maszynopis w Archiwum Lubiskiego Wo jewódzkiego Konserwatora Zabytków
w Zie lonej Górze. Pospieszny Ł. 2019. Badania geofizyczne grodziska (stan. 1) i osady (stan. 2) w Przytoku, [w:] Wczesnośre dniowieczny gród i osada w Przytoku, stan. 1 i 2. Wyniki badań archeologicznych i środowiskowych, red. B. Gruszka, Monografie wczesnośrednio wieczne 4, Zielona Góra, 61-68. Przechrzta E. 1997. Sprawozdanie z badań wykopalisko wych na osadzie wielokulturowej w Nowym Dwor ku, gm. Świebodzin w 1997 r, maszynopis w Ar chiwum Muzeum Archeologicznego Środkowe go Nadodrza w Świdnicy. Przechrzta E. 1998. Sprawozdanie z badań wykopalisko wych na osadzie wielokulturowej w Nowym Dwor ku, gm. Świebodzin w 1997 r., Archeologia Środ kowego Nadodrza 1,195-201. ■ 311 Przechrzta E. 1999. Sprawozdanie z ratowniczych badań wykopaliskowych na stanowiski nr 7 w Nowym Dworku, gm. Świebodzin w 1999 roku, Zielona Góra, maszynopis przechowywany w archiwum Muzeum Archeologicznego Środkowego Nad odrza w Świdnicy. Przytok 2019. Wczesnośredniowieczny gród i osada w Przy toku, stan. 1 i 2. Wyniki badań archeologicznych i środowiskowych, red. B. Gruszka, Monografie wczesnośredniowieczne 4, Zielona Góra. Sadowski K. 2009a. Geomorfologia i budowa geologicz na otoczenia stanowisk archeologicznych Gościkowo nr 9 i 10, oraz Jordanowo nr 7 i 12, maszy nopis w archiwum Pracowni Archeologiczno-Konserwatorskiej mgr Alina Jaszewska, Zielona Góra, Wrocław. Sadowski K. 2009b. Geomorfologia i budowa geologiczna otoczenia stanowisk archeologicznych Grodziszcze nr 9, 12 i 13, maszynopis w archiwum Pracow ni Archeologiczno-Konserwatorskiej mgr Alina Jaszewska, Zielona Góra, Wrocław.
Sadowski K. 2009c. Geomorfologia i budowa geologicz,na otoczenia stanowisk archeologicznych Kalsk nr 4 i 6, maszynopis, Wrocław. Sadowski K. 2011. Geomorfologia i budowa geologicz na otoczenia stanowiska archeologicznego Stożne 2 (woj. lubuskie) na podstawie profili wiertniczych (maszynopis), Wrocław. Sawicka J. 2016. Paciorek „oliwkowaty" z metalową tuleją z grodziska w Połupinie, stan. 2. Analiza porów nawcza, [w:] Wczesnośredniowieczny gród w Po łupinie, stan. 2. Nowe analizy i interpretacje źródeł archeologicznych i przyrodniczych, red. B. Grusz ka, Monografie wczesnośredniowieczne 2, Zie lona Góra, 109-118. Schwartz A. 1966. Zmiany krajobrazu krainy zielonogór skiej na tle rozwoju osadnictwa od XI do XX wie ku, Poznań-Zielona Góra. Skrzatek Μ. 2020 Obszar badań w świetle analiz prze strzennych przy użyciu metod geoinformacyjnych, [w:] Człowiek na pograniczu. Naperyferiach Civitas Schinesghe 1(2), Ziemia Lubuska, red. W. Chudziak, R. Kaźmierczak, Toruń, 39-59. Słota W. 2006. Wczesnośredniowieczne studnie czerpalne z te renu Polski, Materiały i Sprawozdania Rzeszow skiego Ośrodka Archeologicznego 27,177-246. Śmigielski W. 1961. Materiały z badań powierzchniowych na ziemi lubuskiej, Fontes Archaeologici Posnanienses 12,281-346. Sulechów 2013. Obwodnica Sulechowa, woj. lubuskie. Ba dania archeologiczne na stanowiskach 10, 25, 26,
312 ■ Bartłomiej Gruszka 27, 28. Tom I, red. B. Gruszka, A. Jaszewska, S. Kalagate, Zielona Góra. Szafrański W. 1961. Wyniki badań archeologicznych w Bi skupinie, pow. İnin, nastan. 6, [w:] Z badań nad wczesnośredniowiecznymosadnictwem wiejskim w Biskupinie, red. W. i Z. Szafrańscy, Wrocław-Warszawa-Kraków, 7-144. Szymański W. 1967. Szeligi pod Płockiem na początku wczesnego średniowiecza. Zespół osadniczy z VI- VII w., Wrocław. Szymański W. 1969. Przyczynek do badań nad osadnic twem słowiańskim w początkach wczesnego śre dniowiecza, Archeologia Polski 14(1), 21-231. Szymański W. 1987 Próba weryfikacji datowania zespo łu osadniczego ze starszychfaz wczesnego średnio wiecza w Szeligach, woj. płockie, Archeologia Pol ski 32,349-376. Tabaka A. 2010. Wczesnośredniowieczny skarb monet zJor danowa, gm. Świebodzin, [w:] Jordanowo, gm. Świebodzin, stan. 7 (S3-112). Opracowanie wy ników badań, red. P. Osypiński, Zielona Góra, maszynopis przechowywany w archiwum Lu buskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabyt ków w Zielonej Górze. Tabaka A., Zamelska-Monczak K. 2011. IKzcm« śre dniowiecze, [w:] Materiały do wczesnych pradzie jów Wielkopolski. Osadnictwopradziejowe i wcze snośredniowieczne w Lubrzy, red. J. Kabaciński, I. Sobkowiak-Tabaka, Poznań, 443-716. The early Slavic 2013. The Early Slavic settlement in Cen tral Europe in the light ofnew dating evidence, red. Μ. Dulinicz, S. Moździoch, Wroclaw. Tietz B. 2017. Upadek grodów wschodniej strefy Tornow-Klenica a proces budowy władztwa Piastów na terenie Wielkopolski, [w:] Spór o początki państwa polskiego - historiografia,
tradycja, mit, propaganda, red. W. Drelicharz, D. Jasiak, J. Poleski, Kra ków, 99-117. Twardy J., Forysiak J. 2017. Przyrodnicza charakterysty ka stanowiska Klenica ijego najbliższego otoczenia, [w:] Kompleksowe, niedestrukcyjne rozpoznanie zasobów archeologicznych wczesnośredniowiecz nego zespołu osadniczego w Klenicy, woj. lubuskie, red. B. Gruszka, Zielona Góra, 23-34, maszyno pis w Archiwum Narodowego Instytutu Dzie dzictwa w Warszawie. Tyszkiewicz J. 1976. Nauki historyczne i przyrodnicze w badaniach lasów na ziemiach polskich, [w:] Zie mia i ludzie dawnej Polski, red. A. Galos, J.Janczak, Wrocław, 5-36. Tyszkiewicz L.A. 1991. Przyłączenie Śląska do monar chii piastowskiejpod koniecXwieku, [w:] Śląsk na tle wczesnośredniowiecznej Słowiańszczyzny Za chodniej, red. L. Leciejewicz, Wrocław, 121-152. Urbańska A., Kurnatowski S. 1967. Rozwój terenów osad niczych w północnej części województwa zielono górskiego od I do XII wieku, [w:] Studia nad po czątkami i rozplanowaniem miast na środkową Odrą i dolna Wartą (województwo zielonogór skie), 1.1, red. Z. Kaczmarczyk, A. Wędzki, Zie lona Góra, 35-111. Urbańczyk P. 2008. Trudne początki Polski,Wroclaw. Urbański J. 2012. GIS w badaniach przyrodniczych, Gdańsk. Wędzki A. 1970. Podziały terytorialne, [w:] Studia nad początkami i rozplanowaniem miast na środko wą Odrą i dolna Wartą (województwo zielonogór skie), t. II, red. Z. Kaczmarczyk, A. Wędzki, 5-35. Woźniak Z. 1960 Uwagi o problematyce badawczej sta rożytnego osadnictwa, Sprawozdania Archeolo giczne 9,91-101. Wyrozumski J. 1999. Dzieje Polski piastowskiej
(VIII wiek-1370), Kraków. Voß R. 1997. Slawische Keramik zur Teergewinnung vom 7.-12. Jh. In Meclemburg und Vorpommern, [w:] Proceedings ofthefirst international Symposium on Wood Tar and Pitch, red. W. Brzeziński, W. Pio trowski, Warszawa, 81-86. Zajchowska S. 1962. Środowisko geograficzne, [w:] Zielo na Góra. Przeszłość i teraźniejszość, red. Μ. Szczaniecki, J. Wąsicki, Zielona Góra. Zawada 2014. Wczesnośredniowieczna osada w Zawadzie, stan.l,gm. Zielona Góra. Studia interdyscyplinar ne, red. B. Gruszka, Zielona Góra. ZfE 1890. Zeitschriftfür Ethnologie, 372. ZfE 1897. Zeitschriftfür Ethnologie, 429-432. Zoll-Adamik H. 1979. Wczesnośredniowieczne cmen tarzyska ciałopalne Słowian na terenie Polski, cz. II: Analiza, wnioski, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk. Zak J., Maćkowiak-Kotkowska L. 1988. Studia nad uzbrojeniem środkowoeuropejskim VI-X wieku. Zachodniobałtyjskie i słowiańskie ostrogi o zacze pach haczykowato zagiętych do wnętrza, Poznań. Żcrelik R. 2002. Dzieje Śląska do 1526 roku, [w:] Histo ria Śląska, Acta Universitatis Wratislaviensis No 2364, red. Μ. Czapliński, E. Kaszuba, G. Wąs, R. Żerelik, Wrocław.
Struktury osadnicze we wczesnym średniowieczu na Środkowym Nadodrzu SETTLEMENT STRUCTURES IN THE EARLY MIDDLE AGES IN THE BASIN OF THE MIDDLE ODRA SUMMARY Over 25 years ago, Alina Łosińska and Zofia Kurnatowska drew attention to the need for ur gent research on the Early Middle Ages of the area referred to as Lubusz Land. The researchers reminded that this region, a bridge between the east and the west and between the north and the south since prehistory, was important for researchers specialised in the early Middle Ages of Greater Poland, Silesia, Brandenburg and Po merania, and postulated that materials from the Lubusz Land be studied and made available in the form of publications (Kurnatowska, Łosińska 1996,161-162). After almost three decades, many of these postulates are still valid, although significant progress can be noted in the publication of re search results, the quality of the study carried out, and the number of specialist analyses. Currently, the main research problems ad dressed in the archaeology of early medieval set tlement, not only in the discussed area, relate to the end of Antiquity and the beginnings of a new period in the broadly understood Oder basin, the geography and tribal divisions, the beginnings of strongholds building, the expansion of the early Piasts’ state and the incorporation of individual areas into it, followed by the decline of some and the emergence of new settlement units. This publication, which is the first part of a broader project concerning early medieval set tlement in the Middle Oder region, focuses on the problems of
settlement structures in the area covering the present-day borderland of Lower Lusatia, Lower Silesia and Greater Poland in the older phases of the Early Middle Ages. The main research task was to analyse the develop ment of the settlement network. The significant factor in the choice of the subject outlined above was the lack of comprehensive settlement studies carried out in this area. With few exceptions, the discussed region is the „periphery” of the main interests of Polish archaeology of the Ear ly Middle Ages. The areas of the present-day interface of Lower Silesia, Greater Poland and Lower Lusatia have never been the subject of comprehensive settlement studies covering the chronological scope of the Early Middle Ages. In the older literature, only a few articles have been devoted to the development of settlements in the older phases of the Early Middle Ages in this area. The more recent studies have been pub lished by the Institute of Archaeology, Nicolaus Copernicus University in Toruń. Apart from the latter, these are mainly the texts summarising a certain research stage and putting forward new research hypotheses rather than answering ex isting questions. Moreover, some conclusions have now lost their validity, such as those relat ed to the dating of pottery assemblages of the Tornow-Klenica type. Research concerning the
ЗИ И Bartłomiej Gruszka settlement of the Early Middle Ages has been carried out for neighbouring areas, e.g. Western Pomerania, the Upper and Middle Obra basin, Greater Poland, Lower Silesia and Lusatia on both the Polish and German sides. Parallel to these considerations, the publica tion addresses the question of the beginnings of early medieval settlement in the discussed area. This region, beside Lesser Poland, has the largest concentration of settlements which can be asso ciated with the oldest phases of the Early Middle Ages. The beginnings of the Early Middle Ages and the development of the oldest Slavic settle ment in the Oder basin are still the subject of many disputes among archaeologists, historians, and linguists. It seems that this debate will not be resolved without new materials with well-docu mented chronology. The poor state of publication of archival data is an additional problem. Another aim of the publication was to deter mine the time and find the reasons for the decline of some and the emergence of other settlement units in the period of the historical beginnings of the Piasts’ state (2nd half of the 10th-llth centuries). The analysis of settlement structures was carried out through interdisciplinary studies. The reconstruction of the original geographi cal and natural environment was made possible with comprehensive archaeobiological analyses (palynology, archaeozoology, archaeobotany, dendrology) and GIS analyses (determination of settlement preferences in terms of natural factors such as soil type, geomorphological structure, distance from
watercourses, slope inclination, and non-natural factors — distance from ma jor sites, including strongholds and places of worship). The reconstruction of the geograph ic-natural landscape was complemented by the results of geomorphological studies of some of the analysed sites. Such factors as the distance from watercours es, type of soils, use of natural resources (wood, clay, metal ores, stone, bones and antlers, avail ability of hunting or grazing areas) influence the economic and thus also the social development. Another important factor affecting the emer gence of open settlement is the proximity of focal points - strongholds, which were the centres of political and religious life, trade and exchange of goods. The study area encompasses almost 5,500 km2. Within these boundaries lies the his torical borderland of four large lands: north-west ern Lower Silesia, south-eastern Greater Poland, the eastern edge of Brandenburg, and the eastern part of Lower Lusatia. This region, a kind of cultural frontier from the Iron Age, changed its political and territorial affiliation several times in the course of history. The choice of the terri torial scope was dictated primarily by the desire to capture the peculiarities of the settlement de velopment of this region, which already in the oldest phases of the early Middle Ages showed mixed cultural characteristics, typical of both the northern (Sukov) and southern (Prague) zones. Another argument for conducting the research in this scope was the shortage of complex settlement studies concerning the region in question. The
study area comprises several geographic macroregions with the axis around a section of the middle course of the Oder river. According to the current administrative divisions, it is located in the central part of the Lubusz Province. The publication discusses the processes of cultural changes in the period from the turn of the 6th and 7th centuries to the turn of the 10th and 11th centuries. The chronological framework such defined is justified by the socio-cultural and political transformations taking place at that time. The turn of the 6th and 7th centuries was a transition period between Antiquity and the Early Middle Ages. It is well visible in the presence of both certain features inherited from the declining Roman Influence Period, including technology and technique of vessel production, and new ones, typical for the later periods of the older phases of the Early Middle Ages. Especial ly the 7th century and the beginning of the 8th century was also the time of large settlements covering several hectares. We do not find similar settlement structures in the following centuries
Summary (except for specialised manufacturing settle ments). The upper chronological frame of the study is the turn of the 10th and 11th centuries. Then, significant changes in the style and tech nique of pottery production can be observed, es pecially the appearance of wholly rimmed vessels. That was also the period of significant economic transformations related to the emergence of typi cal manufacturing settlements (large settlements specialising in one industry - tar production, food processing or hunting). However, in the latter case, environmental factors seem to have played a greater role than cultural conditions. In addi tion, the end of the 10th and beginning of the 11th centuries saw considerable changes on the settlement map. Numerous strongholds and more important settlements whose origins date back to the 9th century were abandoned (e.g. Nowiniec, site 2, Klenica, sites 3 and 4, Gostchorze, site 1, Przytok, site 1, Górzykowo, site 1). This situa tion was connected with transformations taking place on the political scene, the expansion of the young Piasts’ state, and consequently, with the new administrative and territorial organisation of the subordinated areas. Researchers, mainly his torians, assume that the incorporation of Silesia, including the area discussed in this publication, into the early Piasts’ monarchy took place at the end of the 10th century. However, excavation data show that the reconstruction of the existing stronghold system started several decades earlier, and strongholds considered „Piast” had existed in Wroclaw and Głogów already
in the 80s’ of the 10th century. One of the few strongholds ■ 315 that survived the reconstruction period was the stronghold in Krosno Odrzańskie, whose devel opment continued until the 12th century, and which played an important role in the battles be tween Bolesław I the Brave and Henry II. Also, the stronghold in Grodziszcze, burnt down in the second half of the 10th century, was rebuilt after a few decades. Other settlements that possi bly survived the reconstruction of the settlement system included the strongholds in Trzebiechów, Kije and Przełazy, site 6, and a settlement in Zawada, site 1. *** The publication consists of four main parts and an appendix comprising plans and tables (on the enclosed CD). The first part discusses the geo graphical and natural environment. The next one examines the development of settlement clusters and presents the main environmental factors that influenced the development of settlements and the selection of places for their location. This chapter includes a catalogue of sites and rich il lustrative material. The discussion on settlement structures at this level (settlement clusters) is backed by numerous analytical tools available through the Geographic Information System (GIS). The next chapter focuses on the analysis of settlement structures at the level of settlements and strongholds, while the final one moves on to the lowest level, which is the individual catego ries of objects. The study ends with a summary of the research results. Baver^c^e aa ■c՝^' othek München |
| any_adam_object | 1 |
| any_adam_object_boolean | 1 |
| author | Gruszka, Bartłomiej 1976- |
| author_GND | (DE-588)1181808278 |
| author_facet | Gruszka, Bartłomiej 1976- |
| author_role | aut |
| author_sort | Gruszka, Bartłomiej 1976- |
| author_variant | b g bg |
| building | Verbundindex |
| bvnumber | BV048240341 |
| ctrlnum | (OCoLC)1322800515 (DE-599)BVBBV048240341 |
| era | Geschichte 590-1010 gnd |
| era_facet | Geschichte 590-1010 |
| format | Book |
| fullrecord | <?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?><collection xmlns="http://www.loc.gov/MARC21/slim"><record><leader>03093nam a2200577 c 4500</leader><controlfield tag="001">BV048240341</controlfield><controlfield tag="003">DE-604</controlfield><controlfield tag="005">20221125 </controlfield><controlfield tag="007">t</controlfield><controlfield tag="008">220524s2021 a||| |||| 00||| pol d</controlfield><datafield tag="020" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">9788366463523</subfield><subfield code="9">978-83-66463-52-3</subfield></datafield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(OCoLC)1322800515</subfield></datafield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(DE-599)BVBBV048240341</subfield></datafield><datafield tag="040" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-604</subfield><subfield code="b">ger</subfield><subfield code="e">rda</subfield></datafield><datafield tag="041" ind1="0" ind2=" "><subfield code="a">pol</subfield></datafield><datafield tag="049" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-12</subfield><subfield code="a">DE-B220</subfield></datafield><datafield tag="084" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">OST</subfield><subfield code="q">DE-12</subfield><subfield code="2">fid</subfield></datafield><datafield tag="100" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">Gruszka, Bartłomiej</subfield><subfield code="d">1976-</subfield><subfield code="e">Verfasser</subfield><subfield code="0">(DE-588)1181808278</subfield><subfield code="4">aut</subfield></datafield><datafield tag="245" ind1="1" ind2="0"><subfield code="a">Struktury osadnicze we wczesnym średniowieczu na Środkowym Nadodrzu</subfield><subfield code="b">= Settlement structures in the early middle ages in the basin of the middle Odra</subfield><subfield code="c">Bartłomiej Grusza</subfield></datafield><datafield tag="246" ind1="1" ind2="1"><subfield code="a">Settlement structures in the early middle ages in the basin of the middle Odra</subfield></datafield><datafield tag="264" ind1=" " ind2="1"><subfield code="a">Szczecin</subfield><subfield code="b">Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk</subfield><subfield code="c">2021</subfield></datafield><datafield tag="300" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">315 Seiten</subfield><subfield code="b">Illustrationen, Diagramme, Karten</subfield><subfield code="c">30 cm +</subfield><subfield code="e">CD-R (12 cm)</subfield></datafield><datafield tag="336" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">txt</subfield><subfield code="2">rdacontent</subfield></datafield><datafield tag="337" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">n</subfield><subfield code="2">rdamedia</subfield></datafield><datafield tag="338" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">nc</subfield><subfield code="2">rdacarrier</subfield></datafield><datafield tag="546" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">Zusammenfassung in englischer Sprache</subfield></datafield><datafield tag="648" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Geschichte 590-1010</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Osadnictwo</subfield><subfield code="2">dbn</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Średniowiecze</subfield><subfield code="2">dbn</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Zabytki archeologiczne</subfield><subfield code="2">dbn</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Osadnictwo człowieka / Polska / Ziemia Lubuska (region) / średniowiecze</subfield><subfield code="2">jhpk</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Środowisko przyrodnicze / Polska / Ziemia Lubuska (region)</subfield><subfield code="2">jhpk</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Stanowiska archeologiczne / Polska / Ziemia Lubuska (region)</subfield><subfield code="2">jhpk</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Mittelalterliche Archäologie</subfield><subfield code="0">(DE-588)4138633-4</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Ausgrabung</subfield><subfield code="0">(DE-588)4129464-6</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Siedlung</subfield><subfield code="0">(DE-588)4054858-2</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="651" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Województwo lubuskie (1999- )</subfield><subfield code="2">dbn</subfield></datafield><datafield tag="651" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Land Lebus</subfield><subfield code="0">(DE-588)4111196-5</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="0"><subfield code="a">Land Lebus</subfield><subfield code="0">(DE-588)4111196-5</subfield><subfield code="D">g</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="1"><subfield code="a">Mittelalterliche Archäologie</subfield><subfield code="0">(DE-588)4138633-4</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="2"><subfield code="a">Ausgrabung</subfield><subfield code="0">(DE-588)4129464-6</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="3"><subfield code="a">Siedlung</subfield><subfield code="0">(DE-588)4054858-2</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="4"><subfield code="a">Geschichte 590-1010</subfield><subfield code="A">z</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2=" "><subfield code="5">DE-604</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=033620846&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Inhaltsverzeichnis</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=033620846&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Literaturverzeichnis</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=033620846&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Abstract</subfield></datafield><datafield tag="940" ind1="1" ind2=" "><subfield code="n">oe</subfield></datafield><datafield tag="940" ind1="1" ind2=" "><subfield code="q">BSB_NED_20221125</subfield></datafield><datafield tag="999" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-033620846</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">930.1</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">09021</subfield><subfield code="g">438</subfield></datafield></record></collection> |
| geographic | Województwo lubuskie (1999- ) dbn Land Lebus (DE-588)4111196-5 gnd |
| geographic_facet | Województwo lubuskie (1999- ) Land Lebus |
| id | DE-604.BV048240341 |
| illustrated | Illustrated |
| index_date | 2024-07-03T19:54:00Z |
| indexdate | 2024-07-10T09:32:50Z |
| institution | BVB |
| isbn | 9788366463523 |
| language | Polish |
| oai_aleph_id | oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-033620846 |
| oclc_num | 1322800515 |
| open_access_boolean | |
| owner | DE-12 DE-B220 |
| owner_facet | DE-12 DE-B220 |
| physical | 315 Seiten Illustrationen, Diagramme, Karten 30 cm + CD-R (12 cm) |
| psigel | BSB_NED_20221125 |
| publishDate | 2021 |
| publishDateSearch | 2021 |
| publishDateSort | 2021 |
| publisher | Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk |
| record_format | marc |
| spelling | Gruszka, Bartłomiej 1976- Verfasser (DE-588)1181808278 aut Struktury osadnicze we wczesnym średniowieczu na Środkowym Nadodrzu = Settlement structures in the early middle ages in the basin of the middle Odra Bartłomiej Grusza Settlement structures in the early middle ages in the basin of the middle Odra Szczecin Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk 2021 315 Seiten Illustrationen, Diagramme, Karten 30 cm + CD-R (12 cm) txt rdacontent n rdamedia nc rdacarrier Zusammenfassung in englischer Sprache Geschichte 590-1010 gnd rswk-swf Osadnictwo dbn Średniowiecze dbn Zabytki archeologiczne dbn Osadnictwo człowieka / Polska / Ziemia Lubuska (region) / średniowiecze jhpk Środowisko przyrodnicze / Polska / Ziemia Lubuska (region) jhpk Stanowiska archeologiczne / Polska / Ziemia Lubuska (region) jhpk Mittelalterliche Archäologie (DE-588)4138633-4 gnd rswk-swf Ausgrabung (DE-588)4129464-6 gnd rswk-swf Siedlung (DE-588)4054858-2 gnd rswk-swf Województwo lubuskie (1999- ) dbn Land Lebus (DE-588)4111196-5 gnd rswk-swf Land Lebus (DE-588)4111196-5 g Mittelalterliche Archäologie (DE-588)4138633-4 s Ausgrabung (DE-588)4129464-6 s Siedlung (DE-588)4054858-2 s Geschichte 590-1010 z DE-604 Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=033620846&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Inhaltsverzeichnis Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=033620846&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Literaturverzeichnis Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=033620846&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Abstract |
| spellingShingle | Gruszka, Bartłomiej 1976- Struktury osadnicze we wczesnym średniowieczu na Środkowym Nadodrzu = Settlement structures in the early middle ages in the basin of the middle Odra Osadnictwo dbn Średniowiecze dbn Zabytki archeologiczne dbn Osadnictwo człowieka / Polska / Ziemia Lubuska (region) / średniowiecze jhpk Środowisko przyrodnicze / Polska / Ziemia Lubuska (region) jhpk Stanowiska archeologiczne / Polska / Ziemia Lubuska (region) jhpk Mittelalterliche Archäologie (DE-588)4138633-4 gnd Ausgrabung (DE-588)4129464-6 gnd Siedlung (DE-588)4054858-2 gnd |
| subject_GND | (DE-588)4138633-4 (DE-588)4129464-6 (DE-588)4054858-2 (DE-588)4111196-5 |
| title | Struktury osadnicze we wczesnym średniowieczu na Środkowym Nadodrzu = Settlement structures in the early middle ages in the basin of the middle Odra |
| title_alt | Settlement structures in the early middle ages in the basin of the middle Odra |
| title_auth | Struktury osadnicze we wczesnym średniowieczu na Środkowym Nadodrzu = Settlement structures in the early middle ages in the basin of the middle Odra |
| title_exact_search | Struktury osadnicze we wczesnym średniowieczu na Środkowym Nadodrzu = Settlement structures in the early middle ages in the basin of the middle Odra |
| title_exact_search_txtP | Struktury osadnicze we wczesnym średniowieczu na Środkowym Nadodrzu = Settlement structures in the early middle ages in the basin of the middle Odra |
| title_full | Struktury osadnicze we wczesnym średniowieczu na Środkowym Nadodrzu = Settlement structures in the early middle ages in the basin of the middle Odra Bartłomiej Grusza |
| title_fullStr | Struktury osadnicze we wczesnym średniowieczu na Środkowym Nadodrzu = Settlement structures in the early middle ages in the basin of the middle Odra Bartłomiej Grusza |
| title_full_unstemmed | Struktury osadnicze we wczesnym średniowieczu na Środkowym Nadodrzu = Settlement structures in the early middle ages in the basin of the middle Odra Bartłomiej Grusza |
| title_short | Struktury osadnicze we wczesnym średniowieczu na Środkowym Nadodrzu |
| title_sort | struktury osadnicze we wczesnym sredniowieczu na srodkowym nadodrzu settlement structures in the early middle ages in the basin of the middle odra |
| title_sub | = Settlement structures in the early middle ages in the basin of the middle Odra |
| topic | Osadnictwo dbn Średniowiecze dbn Zabytki archeologiczne dbn Osadnictwo człowieka / Polska / Ziemia Lubuska (region) / średniowiecze jhpk Środowisko przyrodnicze / Polska / Ziemia Lubuska (region) jhpk Stanowiska archeologiczne / Polska / Ziemia Lubuska (region) jhpk Mittelalterliche Archäologie (DE-588)4138633-4 gnd Ausgrabung (DE-588)4129464-6 gnd Siedlung (DE-588)4054858-2 gnd |
| topic_facet | Osadnictwo Średniowiecze Zabytki archeologiczne Osadnictwo człowieka / Polska / Ziemia Lubuska (region) / średniowiecze Środowisko przyrodnicze / Polska / Ziemia Lubuska (region) Stanowiska archeologiczne / Polska / Ziemia Lubuska (region) Mittelalterliche Archäologie Ausgrabung Siedlung Województwo lubuskie (1999- ) Land Lebus |
| url | http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=033620846&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=033620846&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=033620846&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |
| work_keys_str_mv | AT gruszkabartłomiej strukturyosadniczewewczesnymsredniowieczunasrodkowymnadodrzusettlementstructuresintheearlymiddleagesinthebasinofthemiddleodra AT gruszkabartłomiej settlementstructuresintheearlymiddleagesinthebasinofthemiddleodra |