Piśmienność pragmatyczna, pisarze i kancelarie w wielkich miastach pruskich i inflanckich w średniowieczu:
Gespeichert in:
| 1. Verfasser: | |
|---|---|
| Format: | Buch |
| Sprache: | Polish |
| Veröffentlicht: |
Toruń
Towarzystwo Naukowe w Toruniu
2021
|
| Schlagworte: | |
| Online-Zugang: | Inhaltsverzeichnis Literaturverzeichnis |
| Beschreibung: | 270 Seiten 23 cm |
| ISBN: | 9788365127785 |
Internformat
MARC
| LEADER | 00000nam a2200000 c 4500 | ||
|---|---|---|---|
| 001 | BV047507674 | ||
| 003 | DE-604 | ||
| 005 | 20220825 | ||
| 007 | t| | ||
| 008 | 211012s2021 xx |||| 00||| pol d | ||
| 020 | |a 9788365127785 |9 978-83-65127-78-5 | ||
| 035 | |a (OCoLC)1266275974 | ||
| 035 | |a (DE-599)BVBBV047507674 | ||
| 040 | |a DE-604 |b ger |e rda | ||
| 041 | 0 | |a pol | |
| 049 | |a DE-12 | ||
| 100 | 1 | |a Tandecki, Janusz |d 1950- |e Verfasser |0 (DE-588)1108129145 |4 aut | |
| 245 | 1 | 0 | |a Piśmienność pragmatyczna, pisarze i kancelarie w wielkich miastach pruskich i inflanckich w średniowieczu |c Janusz Tandecki |
| 264 | 1 | |a Toruń |b Towarzystwo Naukowe w Toruniu |c 2021 | |
| 300 | |a 270 Seiten |c 23 cm | ||
| 336 | |b txt |2 rdacontent | ||
| 336 | |b sti |2 rdacontent | ||
| 337 | |b n |2 rdamedia | ||
| 338 | |b nc |2 rdacarrier | ||
| 546 | |a Englische Zusammenfassung | ||
| 648 | 7 | |a Geschichte 1240-1450 |2 gnd |9 rswk-swf | |
| 650 | 0 | 7 | |a Kanzlei |0 (DE-588)4029534-5 |2 gnd |9 rswk-swf |
| 650 | 0 | 7 | |a Stadtverwaltung |0 (DE-588)4056784-9 |2 gnd |9 rswk-swf |
| 650 | 0 | 7 | |a Stadtbuch |0 (DE-588)4056729-1 |2 gnd |9 rswk-swf |
| 651 | 7 | |a Livland |0 (DE-588)4036075-1 |2 gnd |9 rswk-swf | |
| 651 | 7 | |a Preußen |g Ordensstaat |0 (DE-588)4076337-7 |2 gnd |9 rswk-swf | |
| 653 | 0 | |a Administracja | |
| 653 | 0 | |a Kancelaria | |
| 653 | 0 | |a Księgi miejskie | |
| 653 | 0 | |a Miasta | |
| 653 | 2 | |a Inflanty (kraina historyczna) | |
| 653 | 2 | |a Prusy | |
| 653 | 0 | |a Sztuka pisania / średniowiecze | |
| 653 | 0 | |a Pismo / średniowiecze | |
| 653 | 4 | |a 1201-1300 | |
| 653 | 4 | |a 1301-1400 | |
| 653 | 4 | |a 1401-1500 | |
| 653 | 6 | |a Opracowanie | |
| 689 | 0 | 0 | |a Preußen |g Ordensstaat |0 (DE-588)4076337-7 |D g |
| 689 | 0 | 1 | |a Livland |0 (DE-588)4036075-1 |D g |
| 689 | 0 | 2 | |a Stadtbuch |0 (DE-588)4056729-1 |D s |
| 689 | 0 | 3 | |a Stadtverwaltung |0 (DE-588)4056784-9 |D s |
| 689 | 0 | 4 | |a Kanzlei |0 (DE-588)4029534-5 |D s |
| 689 | 0 | 5 | |a Geschichte 1240-1450 |A z |
| 689 | 0 | |5 DE-604 | |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032908602&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Inhaltsverzeichnis |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032908602&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Literaturverzeichnis |
| 940 | 1 | |q BSB_NED_20220825 | |
| 942 | 1 | 1 | |c 909 |e 22/bsb |f 0902 |g 479 |
| 942 | 1 | 1 | |c 909 |e 22/bsb |f 0902 |g 438 |
| 942 | 1 | 1 | |c 351.09 |e 22/bsb |f 0902 |g 43 |
| 942 | 1 | 1 | |c 909 |e 22/bsb |f 0902 |g 43 |
| 942 | 1 | 1 | |c 351.09 |e 22/bsb |f 0902 |g 479 |
| 942 | 1 | 1 | |c 351.09 |e 22/bsb |f 0902 |g 438 |
| 943 | 1 | |a oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-032908602 | |
Datensatz im Suchindex
| _version_ | 1816140950646292480 |
|---|---|
| adam_text |
SPIS TREŚCI Wstęp. 7 Rozdział I Prawo, ustrój i administracja wielkich miast pruskich i inflanckich w średniowieczu. Zarys problematyki . Wielkie miasta pruskie na prawie chełmińskim. Wielkie miasta pruskie na prawie lubeckim. Wielkie miasta inflanckie . 17 22 42 54 Rozdział II Średniowieczne księgi wielkich miast pruskich i inflanckich . 69 Kodeksy, zbiory praw i przywilejów, wilkierze. Księgi ogólne rady, recesy ze zjazdów, missiva. Księgi kiery (wyboru władz miejskich) i obywateli. Księgi opiekuńcze (małoletnich). Księgi hipoteczno-gruntowe, łąkowe i placów składowych . . Wykazy i księgi czynszów. Księgi szosu i szarwarków. Księgi cła funtowego. Rachunki urzędów miejskich i inne. Księgi i rachunki wojenne. Ogólne księgi rachunkowe, inwentarze, rachunki prywatne . Księgi proskrybowanych. Inne księgi sądowe i akta procesowe.
Manuały i brudnopisy. :. 72 84 97 99 102 115 125 132 136 146 151 156 159 164
Rozdział III Organizacja i działalność kancelarii dużych miast pruskich i inflanc kich w średniowieczu. Próba syntezy. 173 Powstanie i rozwój kancelarii miejskich. Pisarze wielkich miast pruskich i inflanckich. Zadania i przygotowanie zawodowe pisarzy. Dochody pisarzy miejskich . Tok pracy kancelarii oraz forma i język zachowanych archi waliów . Materiały pisarskie i oprawy ksiąg . 175 190 195 204 211 226 Zakończenie. 233 Wykaz źródeł i literatury 238 Abstract . . 267
WYKAZ ŹRÓDEŁ I LITERATURY Źródła archiwalne Archiwum Państwowe w Gdańsku, 300, 12/1, 28, 394, 395, 396, 397, 479, 480, 482, 483, 484, 488, 489, 661, 827, 829, 1001; 300, 27/1, 2, 3, 4, 5, 6; 300, 28/150, 150c, 152a, 153m, 155, 163a, 217; 300, 29, 1, la; 300, 32/1, 2, 3 4, 5, 6, 7, 8, 79; 300, 44/4; 300, 59/1, 3, 4; 300, D/68, 80, 100; 300, R/G 1; 369, 1/1, 2, 3, 4, 10, 112, 114, 115, 116, 117, 118, 123, 124, 125, 126, 129, 130, 131, 789, 1171, 1293, 1296, 1305, 1376, 1377, 1378, 1379, 1928, 1929, 1931, 2661, 2907, 2988, 2989, 2990, 2991, 2992, 3005, 3006, 3007; 369, 43/la, Ib, Ie; AP Gdańsk, Zbiór dokumentów elbląskich, sygn. E 135 (codex) Archiwum Państwowe w Toruniu, Katalog I nr 22, 32, 429, 866, 889, 991a, 1424, 1465, 1685; AP Toruń, Katalog II I 7, 121, 124; II 1; III 61, 62, 64, 65, 65a, 66, 67, 69, 70, 73, 74, 76, 77, 79; IV 1, 2; V 1; VII 1, 2, 3, 5, 6, 7, 36, 62; VIII 2, 3, 4, 5, 18, 62; IX 2, 3, 4; XVI 2, 2а, З, 5, 6, 7, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 19; XVI 6, 8, 10, 14, 16, 19 Archiwum Archidiecezji Warmińskiej w Olsztynie, sygn. Braniewo, Magistrat 6, 7, 12 Archiwum Diecezjalne w Pelplinie, sygn. C 83 Deutschordens-Zentralarchiv Wien, Dokument z 18 II 1430 r. Geheimes Staatsarchiv Preussischer Kulturbesitz zu Berlin, OBA (Ordensbriefarchiv), nr 1435, 8151, 8933, 28053; OF (Ordensfolianten) 83, 87, 263; 322A Nr 1, 3, 5, 6, 7, 8 Dolnosaksońska Państwowa i Uniwersytecka Biblioteka w Getyndze, sygn. lurid. 807 (8o) Historische Kommission für Ost- und Westpreussische Landesforschung, Bibliothek, nr inw. 3407 239
Wykaz źródeł i literatury Źródła drukowane Acten der Ständetage Preussens unter der Herrschaft des Deutschen Ordens, hrsg. v. Μ. Toeppen, Bd. 1-5, Leipzig 1874-1886. Akten und Rezesse der livländischen Ständetage, Bd. 1 (1304-1460), hrsg. v. O. Stavenhagen, L. Arbusow, Riga 1907-1933; Bd. 2/1-2, bearb. v. A. Bauer, Riga 1934-1938; Bd. 3, bearb. v. L. Arbusow, Riga 1910. Bender G., Die ältesten Willküren der Neustadt Ihorn (c. vom Jah re 1300), Zeitschrift des Westpreußischen Geschichtsvereins, H. 7, 1882, s. 160-202. Benninghoven E, Ein Aufgebotsverzeichnis der Stadt Reval um 1425, Zeitschrift für Ostforschung, Jg. 21, 1972, s. 619-630. Chodyński R., Inwentarz broni palnej w ratuszu elbląskim z 1413 roku, Rocznik Elbląski, t. 15, 1997, s. 69-80. Ciesielska K., Wykazy mieszczan toruńskich zobowiązanych do udzia łu w wyprawach krzyżackich na Gotlandię w latach 1398-1408, Zapiski Historyczne, t. 32, 1967, z. 4, s. 79-98. Codex diplomaticus Warmiensis oder Regesten und Urkunden zur Ge schichte Ermlands, ed. C.P. Woelky, J.M. Saage, Bd. 1-4, Mainz-Braunsberg-Leipzig 1860-1935. Curicke R., Historische Beschreibung der Stadt Danzig v. 1645, Am sterdam und Dantzigk 1687. Das älteste Kolberger Stadtbuch 1277-1373, bearb. v. E. Sandow, Balti sche Studien, Neue Folge, Bd. 42, 1940, s. 90-137. Das älteste Wackenbuch des Revaler St. Johannis-Sichenhauses 1435-1507, hrsg. v. P. Johansen, Reval 1925. Das älteste Wittschopbuch der Stadt Reval (1312-1360), hrsg. v. L. Ar busow, Reval 1888. Das ältesten Zinsregister der Altstadt Ihorn, hrsg. v. E Prowe, Mit teilungen des Coppernicus-
Vereins für Wissenschaft und Kunst zu Ihorn, H. 39, 1931, s. 155-174. Das Danziger Pfundzollbuch von 1409 und 1411, bearb. v. S. Jenks, Quellen und Darstellungen zur Hansischen Geschichte N.F. LXIII, Köln-Weimar-Wien 2012. Das drittälteste Erbebuch der Stadt Reval (1383-1458), hrsg. v. E. Nottbeck, Reval 1892. 240
Wykaz źródeł i literatury Das Eibinger Kriegsbuch (1383-1409): Rechnungen, für städtische Aufgebote, bearb. v. D. Heckmann unter Mitarbeit v. K. Kwiat kowski, Veröffentlichungen aus den Archiven Preußischer Kulturbesitz, Bd. 68, Köln-Weimar-Wien 2013. Das Elbinger Stadtbuch, Bd. 1: 1330-1360(1393), hrsg. v. H.W. Hoppe, Zeitschrift für Geschichte und Altertumskunde Ermlands, Beiheft 3, Osnabrück 1976, Bd. 2: 1361-1418, hrsg. v. H.W. Hoppe, Zeitschrift für Geschichte und Altertumskunde Ermlands, Beiheft 5, Münster 1986. Das Kontenführungsbuch der Elenden Bruderschaft von KönigsbergLöbenicht (1477-1523), bearb. v. D. Heckmann, Köln-Weimar-Wien 2000. Das Kulmer Gerichtsbuch 1330-1430, Liber memoriarum Colmensis civitatis, bearb. v. C.A. Lückerath, F. Benninghoven, Köln 1999. Das Revaler Bürgerbuch (1409-1624), hrsg. v. O. Greiffenhagen, Publikationen aus dem Revaler Stadtarchiv 6, Reval 1932. Das Revaler Kämmereibuch von 1376-1380, hrsg. v. D. Heckmann, Zeitschrift für Ostforschung, Jg. 41, 1992, s. 186-247. Das Revaler Pergament Rentenbuch 1382-1518, hrsg. v. A. Plaesterer, Reval 1930. Das Rigische Schuldbuch (1286 bis 1352), hrsg. v. H. Hildebrand, St. Petersburg 1872. Das Schossverzeichniss des Revaler Kirchspiels St. Olai von 1402, bearb. v. D. Heckmann, [w:] Aus der Geschichte Alt-Livlands, Festschrift für Heinz von zur Mühlen zum 90. Geburstag, hrsg. v. B. Jähnig, K. Militzer, Münster 2004, s. 71-100. Das zweitälteste Erbebuch der Stadt Reval (1360-1383), hrsg. v. E. Nottbeck, Reval 1890. Der Revalische Gerichtsvogt und seine Protokolle von 1436 und 1437, hrsg. v. E. von
Nottbeck, [w:] Beiträge zur Kunde Ehst- Liv- und Kurlands, Bd. 3, Reval 1887, s. 52-75. Die alten Schragen der Grossen Gilde zu Reval, hrsg. v. E. Nottbeck, Reval 1885. Die ältesten Kämmereibücher der Stadt Reval 1363-1374, hrsg. v. O. Greiffenhagen, Reval 1927. Die ältesten Zinsregister der Altstadt Thorn, hrsg. v. F. Prowe, Mitteilungen des Coppernicus-Vereins für Wissenschaft und Kunst zu Ihorn, H. 39, 1931, s. 155-174. 241
Wykaz źródeł i literatury Die Danziger Chronik vom Bunde, hrsg. v. T. Hirsch, Scriptores rerum Prussicarum, Bd. 4, s. 405-489. Die Erbebücher der Stadt Riga 1384-1579, bearh. v. J.G.L. Napiersky, Riga 1888. Die Kämmerei-Register der Stadt Riga, 1348-1361, 1405-1474, hrsg. v. A. Bulmerincq, Riga 1909. Die Libri Redituum der Stadt Riga, hrsg. v. J.G.L. Napiersky, Leipzig 1881. Die Quellen des Revaler Stadtrechts, Erste Lieferung: Das alte und neuere Lübische Recht, hrsg. v. F.G. von Bunge, Bd. 1, Dorpat 1844. Die Quellen des Rigischen Stadtrechts bis zum Jahr 1673, hrsg. v. J.G.L. Napiersky, Riga 1876. Die Schragen der Grossen Gilde zu Dorpat: Materialien zur Ver fassungsgeschichte der Stadt Dorpat, hrsg. v. C. Mettig, Riga 1907. Domagała T., Decretum Cvitatis Danceke gdański kodeks prawa lubeckiego z 1263 roku, Gdańsk 2005. Ein Kulmer Zinsbuch aus der Mitte des 15. Jahrhunderts (um 1448-1457), bearb. v. A.D. Meyer, G. Meyer, Münster 2017. Est- und Livländische Brieflade, hrsg. v. F.G. v. Bunge, R. v. Toll, 1. Teil: 1. u. 2., Bd. Dänische und Ordenszeit, Reval Riga 1856, 1885. Formularz z Uppsali. Późnośredniowieczna księga formularzowa bi skupstw pruskich, komentarz i edycja R. Biskup, Toruń 2016. Hanserecesse 1256-1430, Bd. 2, Leipzig 1872; Hanserecesse von 1431-1476, hrsg. v. G. Ropp, Bd. 1-2, Leipzig 1876-1878. Heckmann D., Ein Ausgäbenverzeichnis für Mauerausbesserungen der Revaler Bürgerstadt von 1388189, Zeitschrift für Ostforschung, Jg. 37, 1988, s. 175-186. Heckmann D., Die ältesten Satzungen des Junkerhofes und -gartens der Altstadt Königsberg aus dem Jahre 1431,
Zeitschrift für Ost mitteleuropa-Forschung, Jg. 44, 1995, H. 3, s. 358-374. Heckmann D., Das Wortzinsverzeichnis der Stadt Königsberg-Kneiphof von um 1455, Zeitschrift der Savigny-Stiftung für Rechtsgeschichte, Bd. 114, 1997, s. 318-351. Heckmann D., Edition der Pfundzollrechnungen der Altstadt Königs berg für den hansischen Krieg gegen König Waldemar IV. von Dänemark zu den Jahren 1367-1374, [w:] Studies on the military orders, Prussia and urban history: essays in honour of Roman Czaja on the occasion of his sixtieth birthday, edited by J Sarnowsky et al., Debrecen 2020, s. 273-300. 242
Wykaz źródeł i literatury Henricus Pauper. Rechnungen der Stadt Breslau von 1299-1358, hrsg. v. G. Grünhagen, P. Rehme, Codex diplomaticus Silesiae, Bd. 3, Breslau 1860. Herdzin В., Oliński P., Rachunki z uczty wydanej na cześć wielkie go mistrza Ulryka von Jungingen w Toruniu w 1407 r„ [w:] Stu dia nad dziejami miast i mieszczaństwa w średniowieczu, red. R. Czaja, J. Tandecki, Toruń 1996, s. 295-301. Hildebrand H., Auszüge aus einem verlorenen rigischen Missivbuche von 1347-1384, Mittheilungen aus dem Gebiete der Geschichte Liv-, Est- und Kurlands, Bd. 13, 1886, s. 97-108. Janosz Biskupowa I., Materiały dotyczące udziału Torunia w wyprawie krzyżackiej na ziemię dobrzyńską w r. 1409, Zapiski Historyczne, t. 25, 1960, z. 2, s. 83-101. Kala T., Lübecki õiguse Tallinna koodeks 1282. Transkribeerinud ja tõl kinud / Der Revaler Kodex des lübischen Rechts 1282. Transkrip tion und Übersetzung, Tallinn 1998. Kämmereibuch der Stadt Reval 1463-1507, hrsg. v. R. Vogelsang, Colo gne 1983. Kardasz C., Wykaz czynszów Starego Miasta Elbląga z roku 1385, [w:] Piśmienność pragmatyczna - edytorstwo źródeł historycznych archiwistyka, red. R. Czaja, K. Kopiński, Toruń 2015, s. 453-475. Koczy L., Materiały do dziejów handlu Hanzy Pruskiej z Zachodem, Rocznik Gdański, t. 7/8, 1935, s. 281-301. Kopiński K., Oliński P., Wykaz opłat mieszczan pruskich z pierwszej połowy lat 90. XIV wieku, [w:] Schriftlichkeit. Beschreibung und Interpretation von Quellen, hrsg. v. R. Skowrońska, К. Kopiński, H. Flachenecker, Toruń 2020, s. 67-82. Księga czynszów fary chełmińskiej (1435-1496), wyd. Z.H. Nowak,
ƒ. Tandecki, Toruń 1994. Księga kamlarii miasta Torunia 1453-1495, wyd. K. Kopiński, K. Mikul ski, J. Tandecki, Toruń 2007. Księga ławnicza Nowego Miasta Torunia, wyd. K. Ciesielska, Warszawa-Poznań 1973. Księga ławnicza sądu przedmiejskiego Chełmna 1480-1559 (1567), wyd. Z.H. Nowak, ƒ. Tandecki, Warszawa-Poznań-Toruń 1990. Księga ławnicza Starego Miasta Torunia (1428-1456), wyd. K. Ciesiel ska, J. Tandecki, cz. 1: 1428-1443, Toruń 1992; cz. 2: 1444-1456, Toruń 1993. 243
Wykaz źródeł i literatury Księga ławnicza Starego Miasta Torunia (1456-1479), wyd. K. Kopiński, ƒ. Tandecki, Toruń 2007. Księga ławnicza Starego Miasta Torunia (1479-1515), wyd. K. Kopiński, K. Mikulski, J. Tandecki, cz. 1: 1479-1501, Toruń 2018; cz. 2: 1502-1515, Toruń 2018. Księga proskrybowanych Nowego Miasta Torunia (1358-1412), wyd. B. Wyrozumska, Toruń 2013. Księgi małoletnich Głównego Miasta Gdańska z XV wieku, wyd. i ko mentarzem opatrzył Μ. Grulkowski, Studia i materiały do dziejów Kancelarii w Gdańsku, t. 3, Warszawa 2017. Księgi małoletnich z lat 1376-1429, wyd. K. Mikulski, J. Tandecki, Toruń 2002. Księgi szosu i wykazy obciążeń mieszkańców Starego Miasta Torunia z lat 1394-1435, wyd. K. Mikulski, J. Tandecki, A. Czacharowski, Toruń 2002. Kwiatkowski K., Auf die reyse ken Danczke. Chełmińska zapiska doty cząca kontyngentu wojskowego - przyczynek do zagadnień woj skowości miejskiej w strefie bałtyckiej w późnym średniowieczu, [w:] Piśmienność pragmatyczna ֊ edytorstwo źródeł historycznych - archiwistyka, red. R. Czaja, K. Kopiński, Toruń 2015, s. 499-531. Liber scabinorum Veteris Civitatis Thorunensis (1363-1428), wyd. K. Kaczmarczyk, Toruń 1936. Libri de diversis articulis 1333-1374, hrsg. V.P. Johansen, Reval 1935. Liv-, Est- und Kurländisches Urkundenbuch, Abt. 1, Bd. 1-12, hrsg. v. F. von Bunge, Riga 1853-1910, Aalen 1967-1981; Abt. 2, Bd. 1-3, hrsg. v. H. Hildebrand, P. Schwartz, L. Arbusow, Riga-Moskau 1900-1914, Aalen 1981. Militzer K., Ein Thorner Schuldbrief von 1392 aus dem Deutschordens zentralarchiv Wien, Preußenland, Bd. 5, 2014, s. 45-48. Mühlen
H. von zur, Schosslisten der Stadt Reval 1369-1372, Jahrbuch für die Geschichte Mittel- und Ostdeutschlands, Bd. 48, 2003, s. 117-218. Mühlen H. von zur, Drei Revaler Einwohnerlisten aus dem 15. und 16. fahrhundert, Zeitschrift für Ostforschung, Jg. 19, 1970 s. 699-744. Najstarsze księgi kamlarskie Głównego Miasta Gdańska z XIV-XV wie ku, wyd. i komentarzem opatrzył Μ. Grulkowski, Studia i Materiały do Dziejów Kancelarii w Gdańsku, t. 2, Warszawa 2016. Najstarsze rachunki przemyskie (1472-1510), oprać, i wyd. A. Łosowska, Μ. Schmidt, Przemyśl 2019. 244
Wykaz źródeł i literatury Nowa księga rachunkowa Starego Miasta Elbląga 1404-1414, wyd. M. Pelech, cz. 1: 1404-1410, Warszawa-Poznań-Toruń 1987; cz. 2: 1411-1414, Warszawa-Poznań-Toruń 1989. Nowak Z.H., Tandecki J., Prawa i przywileje Starego i Nowego Miasta Elbląga w średniowieczu, Gdańsk 1988. Perlbach Μ., Quellen-Beiträge zur Geschichte der Stadt Königsberg, Göttingen 1878 (Neudruck Wiesbaden 1969). Pommerelisches Urkundenbuch, hrsg. v. Μ. Perlbach, Abt. 1-2, Danzig 1881-1882. Pommersches Urkundenbuch, hrsg. v. R. Klempin, R. Prümers, K. Con rad et al., Bd. 1-11, Stettin-Aalen-Köln 1868-1990. Prawo starochełmińskie 1584 (1394), red. W. Maisel, Z. Zdrójkowski, To ruń 1985. Preussische Regesten bis zum Ausgang des dreizehnten Jahrhunderts, hrsg. v. Μ. Perlbach, Königsberg 1876. Preußisches Urkundenbuch Politische Abteilung, Bd. 1, hrsg. v. R. Phi lippi, C.P. Woelky, A. Seraphim, Königsberg 1882-1909; Bd. 2, hrsg. v. Μ. Hein, E. Maschke, Königsberg 1932-1939; Bd. 3, hrsg. v. Μ. Hein, H. Koeppen, Königsberg 1944-Marburg 1961; Bd. 4, hrsg. v. H. Koeppen, Marburg 1960-1964, Bd. 5, hrsg. v. K. Conrad, Mar burg 1969-1975; Bd. 6, hrsg. v. K. Conrad, Marburg 1986-2000. Przeracki ƒ., Księga ławnicza sądu przedmiejskiego Nowego Miasta Torunia z lat 1444-1457, [w:] Studia nad dziejami miast i miesz czaństwa. Prace ofiarowane Profesorowi Antoniemu Czachorow skiemu w sześćdziesiątą piątą rocznicę urodzin i czterdziestolecie pracy naukowej, red. R. Czaja, J. Tandecki, Toruń 1996, s. 309-330. Przywilej chełmiński 1233 i 1251, wyd. K. Zielińska-Melkowska, Toruń 1986. Radzimiński A.,
Rachunki plebana kościoła parafialnego Świętych Ja nów w Starym Mieście Toruniu z lat 1445-1446, Roczniki Histo ryczne, t. 69, 2003, s. 167-187· Regesten aus zwei Missivbüchern des XVI. Jahrhunderts im Revaler Stadt-Archiv, bearb. v. G. Hansen, Reval 1895. Revaler Geleitsbuch-Bruchstücke 1365-1458, hrsg. v. P. Johansen, Reval 1929. Revaler Regesten, Bd. 3, Testamente Revaler Bürger und Einwohner aus den Jahren 1369 bis 1851, hrsg. v. R. Seeberg-Elwerfeldt, Göttingen 1975. 245
Wykaz źródeł i literatury Revaler Schifflisten 1425-1471 und 1479-1496, hrsg. v. R. Vogelsang, Quellen und Studien zur baltischen Geschichte 13, Köln-Weimar-Wien 1992. Revaler Urkunden und Briefe 1273 bis 1510, hrsg. v. D. Heckmann, Köln-Weimar-Wien 1995. Revaler Zollbücher und Quittungen des 14. Jahrhunderts, hrsg. v. W. Stieda, Hansische Geschichtsquellen, NF 5, Halle 1887. Schöffenbuch der Kühner Stadtfreiheit 1407-1457, nach Vorarbeiten von J.K. von Schroeder (+) bearbeitet von B. Jähnig, Quellen und Dar stellungen zur Geschichte Westpreußens Nr. 40/2, Münster 2014. Schragen der Gilden und Ämter der Stadt Riga bis 1621, hrsg. v. W. Stieda und C. Mettig, Riga 1896. Scriptores rerum Prussicarum, hrsg. v. T. Hirsch, Μ. Toeppen, E. Strehlke, Bd. 1-5, Leipzig 1874-1886. Scriptores rerum Livonicarum, hrsg. v. A. Hansen, Bd. 1-2, Riga-Leipzig 1853, 1858. Semrau A., Das älteste Zinsbuch der Altstadt Elbing 1295 bis etwa 1316, Eibinger Jahrbuch, Bd. 4, 1924, s. 1-32. Semrau A., Die mittelalterlichen Willküren der Altstadt und Neustadt Elbing, Mitteilungen des Coppernicus-Vereins für Wissenschaft und Kunst zu Ihorn, H. 34, 1926, s. 1-80. Semrau A., Die Register über die Bewachung der Altstadt Elbing aus dem 15. Jahrhundert, Mitteilungen des Coppernicus-Vereins für Wissenschaft und Kunst zu Ihorn, H. 34, 1926, s. 50-61. Semrau A„ Die Willkür der Stadt Kulm von etwa 1400, Mitteilungen des Coppernicus-Ver eins für Wissenschaft und Kunst zu Ihorn, H. 35, 1927, s. 29-56. Semrau A., Ein vorstädtisches Zinsregister der Stadt Kulm aus der Zeit von etwa 1320, Mitteilungen des
Coppernicus-Vereins für Wis senschaft und Kunst zu Ihorn, H. 35, 1927, s. 24-28. Thorner Denkwürdigkeiten von 1345-1547, hrsg. v. A. Voigt, Mitteilun gen des Coppernicus-Vereins für Wissenschaft und Kunst zu Ihorn, H. 13, 1904. Toeppen Μ., Das Danziger Schöffenbuch, Danzig 1878. Toeppen Μ., Das Eibinger Kriegsbuch, Altpreussische Monatsschrift, Bd. 32, 1899, s. 265-273. Toeppen Μ., Zu den Eibinger Kämmerei-Rechnungen, Altpreussische Monatsschrift, Bd. 8, 1871, s. 369-371, Bd. 9, 1872, s. 373-376. 246
Wykaz źródeł i literatury Urkundenbuch des Bisthums Culm, Bd. 1, hrsg. v. C.P. Woelky, Danzig 1887. Vier Bücher der Landvogtei der Stadt Riga, Ein Beitrag zur Wirt schaftsgeschichte, bearb. v. A. Bulmerincq, Erster Band, Erstes Buch 1382-1378, Zweites Buch 1576-1578, Riga 1923. Vier Bücher der Landvogtei der Stadt Riga. Ein Beitrag zur Wirt schaftsgeschichte, bearb. v. A. Bulmerincq, Zweiter Band, Drittes Buch: Das Grundzinsbuch 1438-1693, Riga 1925. Wykaz czynszów Starego Miasta Torunia z lat około 1330, wyd. T. Trze biński, Zapiski TNT, t. 10, 1935, z. 5-6, s. 186-196. Zernecke J.H., Kern der Thornischen Chronické 1231-1711, Ihorn 1711. Zwei Kämmerei-Register der Stadt Riga, hrsg. v. A. Bulmerincq, Leipzig 1902 Opracowania Achremczyk A., Szorc A., Braniewo, Olsztyn 1995. Adamska A., Średniowiecze na nowo odczytane. O badaniach nad kul turą pisma, Roczniki Historyczne, t. 65, 1999, s. 129-154. Adamska A., The Study of Medieval Literacy. Old Sources, New Ideas, [w:] The Development of Literate Mentalities in East Central Eu rope, red. A. Adamska, Μ. Mostert, Turnhout 2004, s. 13-49. Adamska A., Loca scribendi: geneza pojęcia, definicje i granice użytecz ności, [w:] Loca scribendi. Miejsca i środowiska tworzące kulturę pisma w dawnej Rzeczypospolitej ХѴ-ХѴШ stulecia, red. A. Adam ska, A. Bartoszewicz, Μ. Ptaszyński, Warszawa 2017, s. 9-26. Adamska A., Mostert Μ., O sposobach uprawiania dyplomatyki miej skiej. Przykład holenderski, [w:] Miasta, ludzie, instytucje, znaki. Księga jubileuszowa ofiarowana Profesor Bożenie Wyrozumskiej w 75. rocznicę urodzin, red. Z.
Piech, Kraków 2008, s. 477-485. Adolph A., Das Geburtshaus des Nicolaus Coppernicus. Eine Wieder legung, Anhang, Mitteilungen des Coppernicus-Vereins für Wissen schaft und Kunst zu Thorn, H. 4, 1882, s. 25-47. Ahlers O., Die Geschichte des Notariats in Lübeck, Städtewesen und Bürgertum als geschichtliche Kräfter, [w:] Gedechtnisschrift für Fritz Rörig, Lübeck 1953, s. 341-347. Angermann N., Das Hamburgische Recht in Nordosteurope, [w:] Die Stadt in europäischen Nordosten. Kulturbeziehungen von der Ausbreitung des Lübisches Rechts bis zum Aufklärung, hrsg. v. 247
Wykaz źródeł i literatury R. Schweitzer, W. Bastman-Bühner, J. Heckmann, Helsinki-Lübeck 2001, s. 65-73. Barth H., Zu danziger mitteldeutscher Kanzleisprache, Danzig 1938. Bartoszewicz A., Czas w małych miastach. Studium z dziejów kultury umysłowej późnośredniowiecznej Polski, Warszawa-Pułtusk 2003. Bartoszewicz A., Pauperes litterati w polskich miastach późnego śre dniowiecza, [w:] Europejczycy, Afrykanie, inni. Studia ofiarowane Profesorowi Michałowi Tymowskiemu, red. B. Nowak, Μ. Nagielski, J. Pysiak, Warszawa 2011. Bartoszewicz A., Piśmienność mieszczańska w późnośredniowiecznej Polsce, Warszawa 2012. Bartoszewicz A., O potrzebie badań nad kulturą pisma w średnio wiecznej Polsce. Na marginesie książki Anny kosowskiej. Studia Źródłoznawcze, t. 51, 2013, s. 172-177. Bartoszewicz A., Urban Literacy in Late Medieval Poland, Utrecht Stu dies in Medieval Literacy 39, Turnhout 2017. Bartoszewicz A., Warszawskie loca scribendi w drugiej połowie XV w., [w:] Loca scribendi. Miejsca i środowiska tworzące kulturę pisma w dawnej Rzeczypospolitej ХѴ-ХѴПІ stulecia, red. A. Adamska, A. Bartoszewicz, Μ. Ptaszyński, Warszawa 2017, s. 46-62. Benninghoven E, Anlage und Enstehung der Kulmer Willkür vom En de des 14. Jahrhunderts, Archiv für Diplomatik, Schriftgeschichte, Siegel- und Wappenkunde, Bd. 46, 2000, s. 277-291. Benninghoven E, Rigas Entstehung und der frühhansische Kaufmann, Hamburg 1961. Benninghoven E, Anlage und Entstehung des Kulmer Gerichtsbuches 1330-1430, Archiv für Diplomatik, Schriftgeschichte, Siegel- und Wappenkunde, Bd. 45, 1999, s. 87-117. Beyerle K„ Die deutschen
Stadtbücher, Deutsche Geschichtsblätter, Bd. 11, 1910, s. 145-200. Bibliotheca Livoniae Historica. Systematische Verzeichniss der Quellen und Hülfsmittel zur Geschichte Estlands, Livlands und Kurlands, bearb. v. E. Winkelmann, St. Petersburg 1870. Biskup Μ., Pod panowaniem krzyżackim (od 1308 r. do 1454 r.), [w:] Historia Gdańska, t. 1, Gdańsk 1978, s. 338-627. Biskup Μ., Królewiec a Polska i Litwa jagiellońska w czasach średnio wiecza (do roku 1525), Komunikaty Mazursko-Warmińskie, 1992, nr 3-4, s. 223-245. 248
Wykaz źródeł i literatury Biskup Μ., Livland als politischer Faktor im Ostseeraum zur Zeit der Kalmarer Union (1597-1521), [w:] Der Deutschen Orden in der Zeit der Kalmarer Union 1397-1521, hrsg. v. Z.H. Nowak, R. Czaja, Ordines Militares - Colloquia Torunensia Historica X, Toruń 1999, s. 99-133. Biskup Μ., Labuda G., Dzieje Zakonu Krzyżackiego w Prusach. Gospo darka - Społeczeństwo - Państwo - Ideologia, Gdańsk 1986. Bogdan D., Przeracki J., Urzędnicy Starego i Nowego Miasta Braniewa do 1772 roku, Olsztyn 2018. Böthführ H.J., Die Rigische Rathslinie von 1226 bis 1876: Nebst einem Anhang, Riga 1877. Bruns F., Die Lübecker Stadtschreiber von 1350-1500, Hansische Ge schichtsblätter, Jg. 31, 1903, s. 43-102. Brück T., Hermann Helewegh - Ratssekretär und Ratsherr in Riga im Spannungsfeld zwischen Stadt und Stadtherren im 15. Jahrhun dert, [w:] Akteure und Gegener der Hanse - Zur Prosopographie der Hansezeit, hrsg. v. D. Kattinger, H. Wernicke, R.-G. Werlich, Weimar 1998, s. 145-163. Brück T., Konflikt und Rechtfertigung in der Geschichtsschreibung Alt-Livlands. Christoph Forstenau - Silvester Stodewescher - Her mann Helewegh, [w:] Geschichtsschreibung in mittelalterlichen Livland, hrsg. v. Μ. Ihumser, Berlin 2011, s. 87-131. Brüggemann K., Tuchtenhagen R., Tallinn. Kleine Geschichte der Stadt, Köln-Weimar-Wien 2011. Buchholz F„ Braunsberg in Wandel, Braunsberg 1933. Bulmerincq A. von, Die Verfassung der Stadt Riga im ersten Jahrhundert der Stadt. Ein Beitrag zur Geschichte der deutschen Stadtverfassung, Leipzig 1898. Bunge F.G. von, Die Revaler Rathslinie nebst Geschichte
der Rathsverfassung und einem Anhänge über Riga und Dorpat, Reval 1874. Bunge F.G. von, Die Stadt Riga im dreizehnten und vierzehnten Jahrhundert. Geschichte, Verfassung und Rechtzustand, Leipzig 1878. Bunge F.G. von, Das Herzogthum Estland unter der Königen von Dänmark, Gotha 1877. Burger J.G., Die Südwestdeutschen Stadtschreiber im Mittelalter, Böblingen 1960. Carstenn E., Die Eibinger Handschriften des Lübischen Rechts, Zeitschrift des Westpreußischen Geschichtsvereins, Bd. 72, 1935, s. 139-183. 249
Wykaz źródeł i literatury Carstenn E., Geschichte der Hansestadt Elbing, Elbing 1937. Cieślak E., Walki ustrojowe w Gdańsku i Toruniu oraz w niektórych miastach hanzeatyckich w XV w., Gdańsk 1960. Cuny G., Danziger Stadtbaumeister, Mitteilungen des Westpreussischen Geschichtsvereins, Jg. 5, 1906, s. 63-72. Czacharowski A., Prawo chełmińskie w życiu stanowym państwa krzyżackiego, [w:] Niemcy-Polska w średniowieczu, Poznań 1986, s. 275-281. Czaja R., Urzędnicy miejscy Torunia do roku 1454, Toruń 1999. Czaja R., Miasta i ich posiadłości ziemskie w państwie zakonu krzy żackiego w Prusach, [w:] Państwo zakonu krzyżackiego w Pru sach. Podziały administracyjne i kościelne od XIII do XVI wieku, red. Z.H. Nowak, R. Czaja, Toruń 2000, s. 45-65. Czaja R., Miasta inflanckie i estońskie w XIII-XVI wieku, [w:] Inflan ty w średniowieczu. Władztwa zakonu krzyżackiego i biskupów, red. Μ. Biskup, Toruń 2002, s. 55-74. Czaja R., Ze studiów nad kształtowaniem się grup rządzących w mia stach nadbałtyckich w średniowieczu, Roczniki Dziejów Społecz nych i Gospodarczych, t. 64, 2004, s. 85-106. Czaja R., Urzędnicy miejscy Elbląga do 1524 r., Elbląg 2010. Czaja R., Przenoszenie listów między miastami hanzeatyckimi w stre fie bałtyckiej w XIV-XV wieku, Klio, t. 23 (4), 2012, s. 7-24. Czaja R., Statut o obronności Królewca z początku XVI w., [w:] Memo ria viva. Studia historyczne poświęcone pamięci Izabeli Skierskiej (1967-2014), red. G. Rutkowska, A. Gąsiorowski, Warszawa-Poznań 2015, s. 728-735. Czaja R., Rada i gmina w Królewcu na początku XVI wieku, [w:] Cum gratia et amiciția. Studia z
dziejów osadnictwa dedykowane Pani Profesor Marcie Młynarskiej-Kaletynowej z okazji 65-lecia działal ności naukowej, red. D. Adamska, K. Chrzan, A. Pankiewicz, War szawa 2017, s. 301-311. Czaja R., Städtische Gemeinden im mittelalterlichen Preußen und Liv land - zwischen Ratsherrschaft und bürgerlicher Partizipation, Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska Lublin - Polonia, Vol. 72, 2017, s. 121-135. Czarnecki R., Kronika Namysłowa autorstwa Johannesa Frobena jako utwór dziejopisarstwa miejskiego, Warszawa 2015. Dartmann Ch., Zur Einführung: Dimensionen mittelalterlichen Schrift kultur zwischen Pragmatik und Performanz, [w:] Dimensionen 250
Wykaz źródeł i literatury mittelalterlichen Schriftkultur zwischen Pragmatik und Perfor manz, hrsg. v. Ch. Dartmann, T. Scharff, Ch.F. Weber, Utrecht Stu dies in Medieval Literacy, Vol. 18, Turnhout 2011, s. 1-23. Domagała T., Zagubiony elbląski kodeks prawa lubeckiego z 1240 roku. Próba identyfikacji i rekonstrukcji tekstu, [w:] Archeologia et hi storia urbana, red. R. Czaja et al., Elbląg 2004, s. 89-93. Dragan Μ., Recesy gdańskie i ich wartość zastępcza w stosunku do utraconych źródeł archiwalnych, Archeion, t. 21, 1952, s. 175-191. Ebei W., Lübisches Recht, Bd. 1, Lübeck 1971. Ermisch E., Die sächsischen Stadtbücher des Mittelalters, Neues Ar chiv für Sächsische Geschichte und Altertumskunde, Bd. 10, 1889, s. 83-143, 177-215. Friedberg Μ., Kancelaria miasta Krakowa do połowy XVIII wieku, Archeion, t. 24, 1955, s. 277-304. Gause P., Die Geschichte der Stadt Königsberg, Bd. 1, Köln-Graz 1965. Gąsiorowski A„ Uwagi o najstarszej kancelarii miasta Poznania, Studia i Materiały do Dziejów Wielkopolski i Pomorza, t. 8, 1964, s. 139-152. Gąssowska Μ., Tolck - bedeuted Dolmetscher. Anmerkungen zur Frage des Russischlernens im mittelalterlichen Livland und in der Hanse, Ученые записки Новгородского государственного университета имени Ярослава Мудроскго, № 5 (23), 2019, s. 1-8. Giglewicz E., Pojęcie „piśmiennictwo pragmatyczne". Rozważania leksykograficzne, [w:] Piśmiennictwo pragmatyczne w Polsce do końca XVIII wieku na tle powszechnym, red. J. Gancewski, A. Wałkówski, Olsztyn 2006, s. 25-31. Gnegel-Waitschies G., Bischof Albert von Riga. Ein Bremer Domherr als Kirchenfürst im
Osten (1199-1229), Hamburg 1958. Goliński Μ., Finanse ratusza w średniowieczu, Roczniki Dziejów Spo łecznych i Gospodarczych, t. 74, 2014, s. 197-216. Gołombiowski K„ Szwejkowska H., Książka rękopiśmienna i biblioteka w starożytności i średniowieczu, Warszawa 1971. Górski K., Dyplomatyka krzyżacka, [w:] idem, Studia i szkice z dziejów państwa krzyżackiego, Olsztyn 1986, s. 123-147. Grabowski J., Ustrój i organizacja władz Starej i Nowej Warszawy w epoce książąt mazowieckich (XIV-XVI wiek), Rocznik Warszaw ski, t. 36, 2008, s. 61-80. Graške К., Der Hochmeister Heinrich von Plauen im Konflikt mit den Städten des Ordenslandes Preussen, Zeitschrift des Westpreußi schen Geschichtsvereins, H. 35, 1896, s. 3-17. 251
Wykaz źródeł i literatury Graßmann A., Zu den Lübecker Stadtbüchern, [w:] Verwaltung und Schriftlichkeit in den Hansestädten, hrsg. v. J. Sarnowsky, Hansi sche Studien XVI, Trier 2006, s. 71-81. Grulkowski Μ., Najstarsze księgi gruntowe Głównego Miasta Gdań ska w XIV i XV wieku. Uwagi źródłoznawcze, [w:] Miasta polskie w średniowieczu i czasach nowożytnych, red. P. Gołdyn, Kraków 2008, s. 181-200. Grulkowski Μ., Wprowadzenie cła funtowego w Gdańsku w 1443 r. Źródło do dziejów polityki finansowej państwa zakonu krzyżackie go, Rocznik Gdański, t. 69/70, 2009-2010, s. 113-130. Grulkowski Μ., Cło funtowe a działalność kancelarii Głównego Miasta Gdańska w XIV-XV w., Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodar czych, t. 70, 2010, s. 147-173. Grulkowski Μ., Najstarsze księgi miejskie Głównego Miasta Gdańska z XIV i początku XV wieku. Studium kodykologiczne, Warszawa 2015. Grulkowski Μ., Podatki miejskie a księgowość w Głównym Mieście Gdańsku w późnym średniowieczu, [w:] Loca scribendi. Miejsca i środowiska tworzące kulturę pisma w dawnej Rzeczypospolitej XV-XVIII stulecia, red. A. Adamska, A. Bartoszewicz, Μ. Ptaszyński, Warszawa 2017, s. 100-125. Hahn K.-R., Revaler Testamente im 15. und 16. Jahrhundert, Berlin 2015. Hansen G. von, Die Codices manuscripti und gedruckte Bücher in der Revaler Stadtbibliothek, Reval 1893. Hansen G. von, Tallinna Unna arhiiwi kataloog / Katalog des Revaler Stadtarchivs, zweite, umgearbeitete und vermehrte Auflage hrsg. v. O. Greiffenhagen, I. Abteilung: Codices und Bücher, Reval 1924. Heckmann D., Das Schoßregister der Stadt Königsberg-Kneiphof von
1477, Zeitschrift für Ostforschung, Jg. 43, 1994, s. 1-29. Heckmann D., Das Wortzinsverzeichnis der Stadt Königsberg-Kneiphof von um 1455, [w:] Ein gefüllter Willkomen. Festschrift für Knut Schulz zum 65. Geburtstag, hrsg. v. F.J. Felten, S. Irrgang, K. We soły, Aachen 2002, s. 367-381. Heckmann D., Königsbergs Wandel vom preußischen Außenposten zum Mittelpunkt (1255-1466), [w:] 750 Jahre Königsberg. Beiträ ge zur Geschichte einer Residenzstadt auf Zeit, hrsg. v. B. Jähnig, Marburg 2008, s. 27-38. 252
Wykaz źródeł i literatury Heckmann D., Verwaltungsvereinfachung im Preußenland: Der Deut sche Orden und der öffentliche Notare im 14. und 15. Jahrhun dert, [w:] Strafzüge durch Brandenburg-Preußen. Archivarische Beiträge zur kulturellen Bildungsarbeit im Wissenschaftsjahr 2010, hrsg. v. J. Kloosterhuius, Berlin 2010, s. 57-67. Heckmann D., Der öffentliche Notar im Geflecht der preussischen Schreiber des frühen 15. Jahrhunderts, Ordines Militares, Vol. 19, 2014, s. 157-166. Heckmann D., Aspekte der Neuordnung des Kanzleiwesens im Preussi schen Ordensland nach dem 2. Thorner Friedensschluss, Zapiski Historyczne, t. 81, 2016, z. 4, s. 101-116. Heckmann D., Die Königsberger Pfundzollliste von 1367 bis 1374. Ein Amtsbuch in statu nascendi [w:] Editionswissenschaftliches Kolloquium 2019. Urkundenbücher, Chroniken, Amtsbücher, alte und neue Editionsmethoden, hrsg. v. H. Flachenecker, K. Kopiński, J. Tandecki, Toruń 2019, s. 179-187. Hellmann Μ., Der Deutsche Orden und die Stadt Riga, [w:] Stadt und Orden. Das Verhältnis des Deutschen Ordens zu der Städten in Livland, Preussen und im Deutschen Reich, hrsg. v. U. Arnold, Quellen und Studien zur Geschichte des Deutschen Ordens, Bd. 44, Marburg 1993, s. 1-33. Helwig H., Handbuch der Einbandkunde, Bd. 1, Hamburg 1953. Hollender B.A., Die livländischen Ständetage bis zum Jahr 1500, [w:] Program der Stadt-Realschule zu Riga, Riga 1888, s. 1-56. Homeyer G., Die deutschen Rechtsbücher des Mittelalters und ihre Handschriften, Weimar 1931/1934. Isenmann E., Die deutsche Stadt im Spätmittelalter 1250-1500 Stadtge stalt, Recht,
Stadtregiment, Kirche, Gesellschaft, Wirtschaft, Stutt gart 1988. Janosz-Biskupowa L, Archiwum Ziem Pruskich. Studium archiwoznawcze, Warszawa-Poznań 1974. Jasiński T., Tabliczki woskowe w kancelariach miast Pomorza Nadwi ślańskiego, Poznań 1991. Jasiński T., Tandecki J., Literowy i równoległy system kancelaryjny w starotoruńskich poliptykach woskowych, Studia Źródłoznawcze, t. 28, 1983, s. 105-161. Jähnig В., Die Rigische Sache zur Zeit des Erzbischofs Johannes Ambundii (1418-1424), [w:] Von Akkon bis Wien. Studien zur Deutschordensgeschichte vom 13. bis zum 20. Jahrhundert. 253
Wykaz źródeł i literatury Festschrift zum 90. Geburstag von Althochmeister P. Dr. Marian Tumler О.Т, Quellen und Studien zur Geschichte des Deutschen Ordens, Bd. 20, s. 84-105. Jeziorski P.A., Infamia w miastach prusko-inflanckich i Rusi północno-za chodniej w średniowieczu i wczesnych czasach nowożytnych, Toruń 2008, praca doktorska, msp w Archiwum UMK. Jeziorski P.A., Margines społeczny w dużych miastach Prus i Inflant w późnym średniowieczu i wczesnych czasach nowożytnych, Toruń 2009. Jeziorski P.A., Proskrypcja i banicja w miastach pruskich późnego śre dniowiecza, Warszawa 2017. Johanek P., Magdeburger Rechtsbücher, [w:] Die deutsche Literatur des Mittelalters. Verfasserlexicon, Bd. 11, Lief. 3, Berlin-New York 2002, s. 946-954. Johansen P., Nordische Mission, Revals Gründung und die Schweden siedlung in Estland, Stockholm 1951. Johansen P., Mühlen H. von zur, Deutsch und Undeutsch im mittelal terlichen und frühneuzeitlichen Reval, Köln-Wien 1973. Jucker Μ., Urban Literacy and Urban Secrecy? Some New Appro aches to an Old Problem, [w:] Writing and the Administration of Medieval Towns: Medieval Urban Literacy I, ed. Μ. Mostert and A. Adamska, Utrecht Studies in Medieval Literacy 27, Turnhout 2014, s. 231-241. Jurek T., Stanowisko dokumentu w Polsce średniowiecznej, Studia Źródłoznawcze, t. 40, 2002, s. 1-18. Kaczmarczyk Z., Leśnodorski B., Zdrójkowski Z., Historia państwa i prawa Polski, t. 2: Od połowy XV wieku do r. 1795, red. J. Bar dach, Warszawa 1966. Kala T., Die Beziehungen zwischen Dortmund und Reval im Mittelalter. Ein Inventar der Quellen des Stadtarchivs
Reval, Beiträ ge zur Geschichte Dortmunds und der Grafschaft Mark, Bd. 85/86, 1994/1995, s. 85-120. Kala T., Deutschsprachige Handschriften des Mittelalters in Estland, [w:] Manuscripta germanica. Deutschsprachige Handschriften des Mittelalters in Bibliotheken und Archiven Osteuropas, hrsg. v. A. Breith u.a., Zeitschrift für Deutsches Altertum und Deutsche Li teratur Beihefte, Beiheft 15, Stuttgart 2012, s. 13-27. 254
Wykaz źródeł i literatury Kaliszuk ƒ., Przemiany społecznych funkcji pisma w późnym średnio wieczu. Programy badawcze i ich rezultaty, [w:] Historia spo łeczna późnego średniowiecza. Nowe badania, red. S. Gawlas, M.T. Szczepański, Warszawa 2011, s. 169-188. Kamińska K., Sądownictwo miasta Torunia do połowy XVIII wieku na tle ustroju niektórych miast Niemiec i Polski, Warszawa-Poznań-Toruń 1980. Keyser E., Die Gerichtsbücher der Altstadt Danzig, Mitteilungen des Westpreussischen Geschichtsvereins, Jg. 23, 1924, s. 31-32. Kętrzyński W., O ludności polskiej w Prusiech niegdyś krzyżackich, Lwów 1882. Kivimäle ƒ., Das Lübische Recht und Entstehung der Stadt Tallin: zehn Thesen, [w:] Die Stadt im europäischen Nordosten. Kulturbezie hungen von der Ausbreitung des Lübisches Rechts bis zum Auf klärung, hrsg. v. R. Schweitzer, W. Bastman-Bühner, J. Heckmann, Helsinki-Lübeck 2001, s. 29-31. Kleeberg E., Stadtschreiber und Stadtbücher in Mühlhausen i. Th. vom 14.-16. Jahrhundert, Archiv für Urkundenforschung, Bd. 2, 1909, s. 407-490. Kloss E., Gdańskie księgi gruntowe, Archeion, է. 22, 1954, s. 196-212. Kopiński K., Gliński Р., Regesty dokumentów i wzmianek źródłowych do dziejów średniowiecznego Torunia i Prus w tzw. Zbiorze Klosego w Archiwum Państwowym we Wrocławiu, cz. 1, Zapiski Hi storyczne, t. 68, 2003, z. 2-3, s. 145-160; cz. 2, Zapiski Zapiski Histo ryczne, t. 68, 2003, z. 4, s. 109-132. Kostrzak J„ Narodziny ogólnoinflanckich zgromadzeń stanowych od XIII do połowy XV wieku, Warszawa-Poznań-Toruń 1985. Krajniak R., Lindau Johann, [w:] Gedanopedia http://www.gedanopedia.pl
[dostęp: 13.01.2019]. Kreem J., The Town and its Lord. Reval and Teutonic Order in the fifteenth Century, Tallinn 2002. Kroeger G., Erzbischof Silvester Stodewescher und sein Kampf mit dem Orden um die Herrschaft über Riga, Riga 1930. Krollmann Ch., Die Ratslisten der drei Städte Königsberg im Mittelal ter, Königsberg 1935. Kutrzeba S., Historia źródeł dawnego prawa polskiego, t. 2, Lwów-Warszawa-Kraków 1926. 255
Wykaz źródeł i literatury Krzyżaniakowa J., Kancelaria królewska Władysława Jagiełły jako ośro dek kultury historycznej, Studia Źrodłoznawcze, t. 18, 1973, s. 67-95. Laband P., Magdeburger Rechtsquellen, Königsberg 1869. Lazzarini I., Records, Politics and Diplomacy: Secretaries and Chance ries in Renaissance Italy (1350-c. 1520), [w:] Secretaries and Sta tecraft in the Early Modern World, ed. by P.M. Dover, Edinburgh 2016, s. 16-36. Ligers Z., Geschichte der Baltischen Städte, Bern 1948. Lilienthal J.A., Geschichte des Magistrates der Altstadt Braunsberg von der ältesten Zeit bis zur preußischen Besitznahme im Jahre 1772, Braunsberg 1842. Lorenzen-Schmidt Κ.-J., Die hamburgischen Erbebbücher als topo graphische sowie kultur- und wirtschaftliche Quelle, [w:] Verwal tung und Schriftlichkeit in den Hansestädten, hrsg. v. J. Sarnowsky, Hansische Studien XVI, Trier 2006 s. 97-108. Losowski J., Personel pomocniczy w kancelariach miejskich okresu sta ropolskiego, [w:] Piśmiennictwo pragmatyczne w Polsce do końca XVIII wieku na tle powszechnym, red. J. Gancewski, A. Wałkówski, Olsztyn 2006, s. 158-167. Mahling Μ., Ad rem publicam et ad ignem. Das mittelalterliche Schrift gut des Rigaer Rats und sein Fortbestand in der Neuzeit, Studien zur Ostmitteleuropaforschung 33, Marburg 2015. Maisel W., Poznańskie prawo karne do końca XVI wieku, Poznań 1963. Mailek J., Źródła do dziejów reprezentacji stanowej w krajach nadbał tyckich od Pomorza Zachodniego po Inflanty, [w:] idem, Opera se lecta, Vol. V: Polska w Europie nowożytnej. Studia i szkice, Toruń 2019, s. 131-140. Manikowska
H., Funkcje pisma w życiu publicznym późnośrednio wiecznej Florencji. Uwagi na marginesie badań nad alfabetyzacją, Odrodzenie i Reformacja w Polsce, t. 35, 1990, s. 23-37. Manteuffel G., Listy z nad Bałtyku, Kraków 1886. Methner A., Conrad Bitschin als Danziger Stadtschreiber, Zeitschrift des Westpreußischen Geschichtsvereins, H. 69, 1929, s. 69-83. Methner A., Die Danziger Stadtschreiber bis 1650, Danziger familienge schichtliche Beiträge, H. 1, 1929, s. 27-39. Methner A., Die älteste deutsche Handschrift des Lübischen Rechts für Elbing, Eibinger Jahrbuch, Bd. 14, 1937, s. 79-110. 256
Wykaz źródeł i literatury Mettig C., Baltische Städte. Skizzen aus der Geschichte Liv-, Est- und Kurlands, Riga 1905. Mettig C., Geschichte der Stadt Riga, Riga 1897. Mikuła Μ., Prawo miejskie magdeburskie (ius municipale Magdeburgense) w Polsce XIV-pocz. XVI w. Studium o ewolucji i adaptacji prawa, Kraków 2018. Militzer K., Reihnländer im mittelalterlichen Livland, [w:] idem, Zen trale und Region. Gesammelte Beiträge zur Geschichte des Deut schen Ordens in Preussen, Livland und im Deutschen Reich aus den Jahren 1968 bis 2008, Quellen und Studien zur Geschichte des Deutschen Ordens, Bd. 75, Weimar 2015, s. 262-278. Misäns L, Die skandinavische und preußische Politik der livländischen Städte vor der Kalmarer Union, [w:] Der Deutschen Orden in der Zeit der Kalmarer Union 1397-1521, Ordines Militares - Colloquia Torunensia Historica X, 1999, hrsg. v. Z.H. Nowak, R. Czaja, Toruń 1999, s. 135-150. Misáns I., Die Städte als politischer Faktoren in Livland zur Hansezeit, [w:] Städtisches Leben im Baltikum zur Zeit der Hanse, hrsg. v. N. Angermann, I. Misäns, Lüneburg 2003, s. 21-42. Mittelalterliche Handschriften in den Sammlungen des Stadtarchivs Tallinn und des Estnischen Historischen Museums. Katalog, hrsg. v T. Kala, Tallinn 2007. Możdżeń ƒ., Przedstawianie świata przez kronikarzy gdańskich na przełomie XV i XVI wieku, Toruń 2016. Mühlen H. von zur, Die Bezwingung der Stadt Riga durch den Or den, [w:] Baltische Länder, hrsg. v. G. von Pistohlkors, Berlin 1996, s. 69-71. Mühlen H. von zur, Die Städte: Wirtschaft, Gesellschaft und Ver fassung, [w:] Baltische Länder, hrsg. v.
G. von Pistohlkors, Berlin 1996, s. 101-111. Mühlen H. von zur, Zur wissenschaftlichen Diskussion über den Ur sprung Revals, Zeitschrift für Ostforschung, 33, 1984, s. 508-533. Napiersky C.E., Nachrichten von alten Rigischen Stadtbüchern, Mittheilungen aus dem Gebiete der Geschichte Liv-, Ehst-und Kurlands, Bd. 11, 1865, s. 156-204. Nazarowa J.N., Inflanckie interesy zakonu krzyżackiego (ideologiczne aspekty problemu) w XIII-XIV w., [w:] Ekspansja niemieckich za konów rycerskich w strefie Bałtyku od XIII do połowy XVI wieku, red. Μ. Biskup, Toruń 1990, s. 93-101. 257
Wykaz źródeł i literatury Neitmann K., Die Residenzen des livländischen Ordensmeisters in Riga und Wenden im 15. Jahrhundert, [w:] Stadt und Orden. Das Verhältnis des Deutschen Ordens zu der Städten in Livland, Preussen und im Deutschen Reich, hrsg. v. U. Arnold, Quellen und Studien zur Geschichte des Deutschen Ordens, Bd. 44, Marburg 1993, s. 59-93. Neugebauer W., Von Truso nach Elbing. Leitlinien der Frühgeschichte des Eibinger Raumes, Bremerhaven-Münster 1975. Nowak Z., Kultura umysłowa Prus Królewskich w czasach Kopernika, Toruń 1972. Nowak Z., Przydatność badawcza ksiąg miejskich Chełmna z XIV i XV wieku, AUNC, Historia VIII, Nauki Humanistyczno-Społeczne, z. 54, 1973, s. 73-83 Nowak Z.H., Die Rolle der Gelehrten in der Gesellschaft des Ordenslan des Preußen, [w:] Gelehrte im Reich. Zur Sozial- und Wirkungs geschichte akademischer Eliten des 14. bis 16. Jahrhunderts, hrsg. v. R.Ch. Schwinges, Zeitschrift für Historische Forschung, Beiheft 18, 1996, s. 211-223. Nowak Z.H., Dzieje Chełmna do końca XVIII w., [w:] Dzieje Chełmna i jego regionu. Zarys monograficzny, Toruń 1968. Nowak Z.H., O sposobach werbowania intelektualistów do zakonu krzyżackiego w Prusach w pierwszej połowie XV w., Zapiski Histo ryczne, t. 45, 1980, z. 2, s. 101-106. Okniński P., Oficjalna przeszłość miasta, [w:] Przeszłość w kulturze średniowiecznej Polski, t. 2, red. H. Manikowska, Warszawa 2019, s. 177-201. Okniński P., Uwarunkowania początków rozwoju polskich kancela rii miejskich. Przykład Krakowa (do 1312 r.), [w:] Loca scribendi. Miejsca i środowiska tworzące kulturę pisma w dawnej Rze
czypospolitej XV-XVIII stulecia, red. A. Adamska, A. Bartoszewicz, Μ. Ptaszyński, Warszawa 2017, s. 27-45. Oliński P., Die Danziger Stadtbücher im 14. und der ersten Hälfte des 15. Jahrhunderts, [w:] Verwaltung und Schriftlichkeit in den Han sestädten, hrsg. v. ƒ. Sarnowsky, Hansische Studien XVI, Trier 2006, s. 109-122. Oppitz U.-D., Deutsche Rechtsbücher des Mittelalters, Bd. II: Beschrei bung der Handschriften, Köln-Wien 1990. Osipova S., Rigas Stadtrecht im Laufe des 13. Jh., [w:] Starptautiska konference Hanza vaakar - Hanza rit, Riga 1998, 8-13 jūnijs (In258
Wykaz źródeł i literatury ternational conference Hansa yesterday ֊ Hansa Tommorrow, Ri ga, June 8-13 1998), Izdevniecība 'Vārds' 2001, s. 162-168. Ožóg К., Studia krakowian na praskim uniwersytecie do początku XV wieku, [w:] Miasta, ludzie, instytucje, znaki. Księga jubileuszowa ofiarowana Profesor Bożenie Wyrozumskiej w 75. rocznicę uro dzin, red. Z. Piech, Kraków 2008, s. 637-651. Pańków S., Perzanowski Z., Nauki pomocnicze historii wraz z archiwi styką i archiwoznawstwem, Kraków 1957. Päsler R.G., Deutschsprachige Sachliteratur im Preußenland bis 1500. Untersuchungen zu ihrer Überlieferung (Aus Archiven, Bi bliotheken und Museen Mittel- und Osteuropas 2), Köln-Weimar-Wien 2003. Päsler R.G., Von Königsberg nach Berlin und anderswohin. Zu den mittelalterlichen Handschriften des ehern. Königsberger Staatsar chivs, [w:] Manuscripta germanica. Deutschsprachige Handschrif ten des Mittelalters in Bibliotheken und Archiven Osteuropas, hrsg. von Astrid Breith u.a., Zeitschrift für Deutsches Altertum und Deutsche Literatur Beihefte, Beiheft 15, Stuttgart 2012, s. 157-166. Pelech Μ., Ein Rechnungsbuch über den Preußischen Pfundzoll den Jahre 1397-1404, Beiträge zur Geschichte Westpreußens, Bd. 10, 1987, s. 139-193. Piccard G., Die Ochsenkopf-Wasserzeichen, Tl. 1-3, Stuttgart 1966. Piskorska H., Organizacja władz i kancelarii miasta Torunia do 1793 r„ Toruń 1956. Pitz E., Schrift- und Aktenwesen der städtischen Verwaltung im Spät mittelalter. Köln-Nürnberg-Lübeck, Ein Beitrag zur vergleichen den Städteforschung und zur spätmittelalterlichen Aktenkunde, Köln 1959. Polski
słownik archiwalny, red. W. Maciejewska, Warszawa 1974. Potkowski E., Książka rękopiśmienna w kulturze Polski, Warszawa 1984. Pöltsam-Jürio L, Grundzüge des livländischen Städtewesens im Mittelalter, [w:] Stadtgeschichte des Baltikums oder baltische Stadtge schichte? Annäherungen an ein neues Forschungsfeld zur bal tischen Geschichte, hrsg. v. H. Hein-Kircher, I. Misäns, Marburg 2016, s. 117-135. Prutz H., Über ein Formelbuch aus dem Anfänge des fünfzehnten Jahrhunderts, Altpreussische Monatsschrift, Bd. 6, 1869, s. 193-214. Ptaśnik J., Miasta i mieszczaństwo w dawnej Polsce, Warszawa 1949. 259
Wykaz źródeł i literatury Radke I., Kancelaria miasta Poznania do 1570 r„ Warszawa 1967. Radzimiński A., „Listy cechowe" ze zbiorów Archiwum Toruńskiego i ich przydatność do badań genealogicznych mieszczaństwa. Zie mia Dobrzyńska, t. 2, 1992, s. 141-145. Rauch G. von, Stadt una Bistum Dorpat zum Ende der Ordenszeit, Zeitschrift für Ostforschung, Jg. 24, 1975, s. 577-626. Rehme P., Das Lübecker Ober-Stadtbuch. Ein Beitrag zur Geschichte der Rechtsquellen und das Liegenschaftsrecht, Hannover 1895. Rehme P., Über die Breslauer Stadtbücher. Ein Beitrag zur Geschichte des Urkundenwesens, zugleich der städtischen Verwaltung und Rechtspflege, Halle 1909. Rozenkranz E., Recepcja prawa lubeckiego w miastach nadbałtyckich (rozprawa habilitacyjna), Gdańsk 1967. Rozenkranz E., Prawo lubeckie w Elblągu od XIII do XVI wieku, Rocz nik Gdański, t. 51, 1991, z. 1, s. 5-34. Salminen T., Bücher, Konzepte und Briefe: Schriftlichkeit des Revaler Rates von Stadtschreiber Hermannus bis Joachim Muter (1375֊1456), [w:] Die Stadt im europäischen Nordosten. Kulturbezie hungen von der Ausbreitung des Lübischen Rechts bis zur Auf klärung, hrsg. v. R. Schweizer, W. Bastman-Bühner, J. Hackmann, Helsinki-Lübeck 2001, s. 153-168. Salminen T., The earliest Missives und Missivebooks of the Council of Reval - Some Remarks on the Management of Information in Fourteenth Century Town Administration, [w:] Verwaltung und , Schriftlichkeit in den Hansestädten, hrsg. v. J. Sarnowsky, Hansi sche Studien XVI, Trier 2006, s. 123-134. Salminen T., Obscure Hands - Trusted Men. Textualization, the Offi ce of the
City Scribe and the Written Management of Informa tion and Communication of the Council of Reval (Tallinn) before 1460, Tampere 2016. Samsonowicz H., Zagadnienia kultury miast nadbałtyckich w XIV i XV wieku (Przegląd problematyki i postulaty badawcze), Rocznik Olsztyński, t. 5, 1963, s. 29-52. Samsonowicz H., Kultura miejska w Polsce późnego średniowiecza, Kwartalnik Historyczny, R. 90, 1983, nr 4, s. 771-789. Scharff T., Pragmatik und Symbolik: Formen und Funktionen von Schriftlichkeit im Umfeld des Braunschweiger Rates um 1400, [w:] Dimensionen mittelalterlichen Schriftkultur zwischen Pragmatik 260
Wykaz źródeł i literatury und Performanz, hrsg. v. Ch. Dartmann, T. Scharff, Ch.F. Weber, Utrecht Studies in Medieval Literacy 18, Turnhout 2011, s. 351-370. Schirren C., Verzeichniss Livländischer Geschichts-Quellen in schwedi schen Archiven und Bibliotheken, Dorpat 1861-1868. Schmid B., Die Miniaturmalereien des Eibinger Wiesenbuches, Elbinger Jahrbuch, Bd. 1, 1919/1920, s. 95-100. Schneider K., Gotische Schriften in deutscher Sprache, I: Vom späten І2. fahrhundert bis um 1300, Text- und Tafelband, Wiesbaden 1987. Schultz F„ Conrad Bitschin während seines Aufenthaltes in Culm (1430-38), Altpreussische Monatsschrift, Bd. 12, 1875, s. 513-530. Schultz F„ Die Stadt Kulm im Mittelalter, Zeitschrift des Westpreußi schen Geschichtsvereins, H. 23, 1888, s. 1-251. Schulz K., Gewerbliche Strukturen des Hanseraumes unter besonderer Berücksichtigung der baltischen Städte (Riga, Reval) im Spätmit telalter, [w:] Mittelständische Wirtschaft, Handwerk und Kultur im baltischen Raum, hrsg. v. B. Schmidt, Hamburg 2006, s. 84-108. Selart A., Non-German Literacy in Medieval Livonia, [w:] Uses of the Written Word in Medieval Towns: Medieval Urban Literacy II, ed. Μ. Mostert and A. Adamska, Utrecht Studies in Medieval Liter acy 28, Turnhout 2014, s. 37-63. Semrau A., Die Organe der Stadtgemeinde nach kulmischem Rechte in 13 Jahrhundert, Mitteilungen des Coppernicus-Vereins für Wis senschaft und Kunst zu Thorn, H. 29, 1921, s. 1-26. Semrau A., Die erste Vermessung der Bürgerwiesen in der Altstadt Elbing im Jahre 1338, Eibinger Jahrbuch, H. 31, 1923, s. 116-128. Simson P., Geschichte der
Stadt Danzig, Bd. 4, Danzig 1918. Skrzypczak H., Stadt und Schriftlichkeit in deutchen Mittelalter. Beiträge zur Sozialgeschichte des Schreibens, 1956, msp, Biblioteka Frei Uni versität Berlin. Sławoszewska Μ., Gdańskie „Missiva", Archeion, t. 29, 1958, s. 199-207. Spáčil V„ Písaři a kanceláře mèsta Olomouce do roku 1786, Olomouc 2001. Speer Ch., Stand und Perspectiven der Stadtbuchforschung - ein Überblick, [w:] Města ve středověku a raném novověku jako ba datelské téma posledních dvou desetiletí, sestavili O. Fejtová et al., Documenta Pragensia XXXII/2, Praha 2013, s. 367-394. Speer Ch., Account and Town Records as Mirrors of Social Change und Control in the 15th and 16th Century, [w:J Monuments or do cuments? Accounts: sources for the history of social control (13th -18th c.), ed. A. Wirth-Jaillard et al., Bruxelles 2015, s. 269-278. 261
Wykaz źródeł i literatury Sprandel R., Die Anfänge der Hamburger Stadtbücher, [w:] Verwaltu ng und Schriftlichkeit in den Hansestädten, hrsg. v. J. Sarnowsky, Hansische Studien XVI, Trier 2006, s. 81-96. Stadt im Wandel. Kunst und Kultur des Bürgertums in Norddeutsch lands 1150-1650, hrsg. v. C. Meckseper, Bd. 1-2, Stuttgart 1985. Stankowa Μ., Kancelaria miasta Lublina ХІѴ-ХѴІП w., Warszawa 1968. Starzyński Μ., Archiwa miejskie w średniowiecznych strategiach pa mięci, [w:] Przeszłość w kulturze średniowiecznej Polski, t. 1, red. J. Banaszkiewicz, A. Dąbrówka, P. Węcowski, Warszawa 2018, s. 447-449. Starzyński Μ., Średniowieczny Kazimierz, jego ustrój i kancelaria, Kra ków 2015. Steffenhagen E., Deutsche Rechtsquellen in Preussen vom XIII, bis zum XVI. fahrhundert, Leipzig 1875. Steffenhagen E., Zu den Thorner Formelbuche und das Formelbuch Arnoldis von Protzen, Altpreussische Monatsschrift, Bd. 8, 1871, s. 531-534. Superczyński Μ., Pisarze miejscy w kancelarii chełmińskiej od XIV do XVI w., Zapiski Historyczne, t. 81, 2016, z. 3, s. 46-53. Superczyński Μ., Czas użytkowania ksiąg w średniowiecznych kancela riach miast pruskich - decyzje rady, czy strategia pisarza (w druku). Szczuczko W„ Recesy w kancelarii miasta Elbląga w okresie księgi wpisów, [w:] Kancelarie okresu księgi wpisów w Prusach Królew skich, red. A. Tomczak, Warszawa 1994, s. 59-67. Tandecki J., Średniowieczne księgi wielkich miast pruskich jako źródła historyczne i zabytki kultury mieszczańskiej (organizacja władz, zachowane archiwalia, działalność kancelarii), Warszawa-Toruń 1990. Tandecki J., Anfänge
und Entwicklung der Forschungen zur städti schen Diplomatik in Polen, [w:] La diplomatique urbaine en Euro pe au moyen âge. Actes du congres de la Commission internatio nale de Diplomatique, Gand, 25-29 août 1998 publicēs par W. Prevenier et Th. de Hemptinne, Louvain-Apeldoorn 2000, s. 489-500. Tandecki J., Struktury administracyjne i społeczne oraz formy życia w wielkich miastach Prus Krzyżackich i Królewskich w średnio wieczu i na progu czasów nowożytnych, Toruń 2001. Tandecki J., Kancelarie wielkich miast pruskich jako ośrodki średnio wiecznej kultury miejskiej, [w:] Drogą historii. Studia ofiarowane 262
Wykaz źródeł i literatury profesorowi Józefowi Szymańskiemu w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, Lublin 2001, s. 213-226. Tandecki J., Organizacja i działalność kancelarii w średniowiecznych miastach hanzeatyckich, Zapiski Historyczne, t. 69, 2004, z. 1, s. 7-22. Tandecki ƒ., Dziejopisarstwo miejskie w Toruniu i w Prusach w śre dniowieczu i na progu czasów nowożytnych, Rocznik Toruński, t. 38, 2011, s. 7-22. Tandecki J., Nieznane źródło do dziejów przestępczości w średniowiecz nym Toruniu, [w:] Ecclesia Regnum Fontes. Studia z dziejów śre dniowiecza, red. S. Gawlas i in., Warszawa 2014, s. 543-550. Tandecki J., Proskrypcja i banicja w średniowiecznych miastach pru skich, [w:] Memoria viva. Studia historyczne poświęcone pamięci Izabeli Skierskiej (1967-2014), red. G. Rutkowska, A. Gąsiorowski, Warszawa-Poznań 2015, s. 703-711. Tandecki ƒ., Wytwory kancelarii miejskich, [w:] Dyplomatyka staropol ska, red. T. Jurek, Warszawa 2015, s. 407-446. Tandecki J., Zarządzanie majątkiem sierot w średniowiecznym Toru niu i Chełmnie, [w:] Stilo et animo. Praca historyczne ofiarowane Profesorowi Tomaszowi Jasińskiemu w 65. Rocznicę urodzin, red. Μ. Dorna i in., Poznań 2016, s. 231-239. Tandecki ƒ., Kilka uwag na temat toruńskich testamentów miesz czańskich w średniowieczu i na progu czasów nowożytnych, [w:] Wokół metodyki archiwalnej. Księga dedykowana prof. Wie sławie Kwiatkowskiej w sześćdziesiątą piątą rocznicę urodzin, red. W. Chorążyczewski, A. Rosa, Μ. Żmudziński, Toruń 2018, s. 307-327. Thumser Μ., Private Briefkonzepte aus dem Nachlaß des Deutschordenssekräters Liborius
Nacker (+ 1502/1503), Archiv für Diplo matik, Bd. 43, 1997, s. 413-454. Thumser Μ., Schriftlichkeit in der Spätzeit der preußischen Deutschordensherrschaf. Kanzleitätigkeit und Aufzeichnungen des hochmeisterlichen Sekräters Liborius Nacker (+ 1502/1503), [w:] Schriftkultur und Landesgeschichte. Studien zum südlichen Ost seeraum vom 12. bis zum 16. Jahrhundert, hrsg. v. Μ. Thumser, Köln-Weimar-Wien 1997, s. 155-218. Toeppen Μ., Eibinger Antiquitäten. Ein Beitrag zur Geschichte des städtischen Lebens im Mittelalter, Bd. 1-3, Danzig 1871-1873. 263
Wykaz źródeł i literatury Vahtre S., Kroniki bałtyckie (inflanckie) ΧΙΠ-XVIII wieku jako źródła hi storyczne. Stan badań. Zapiski Historyczne, t. 34, 1969, s. 661-667. Vogelsang R., Reval und der Deutsche Orden: Zwischen städtischer Autonomie und landesherrlicher Gewalt, [w:] Stadt und Orden. Das Verhältnis des Deutschen Ordens zu der Städten in Livland, Preussen und im Deutschen Reich, hrsg. v. U. Arnold, Quellen und Studien zur Geschichte des Deutschen Ordens, Bd. 44, Mar burg 1993, s. 34-58. Vogelsang R., Zur Finanzverwaltung im mittelalterlichen Reval, Zeit schrift für Ostforschung, Jg. 20, 1971, s. 685-708. Wagner A., Introligatorstwo poznańskie XVI wieku jako historyczno-artystyczna terra incognito, [w:] Sztuka w Wielkopolsce, red. Μ. Błaszczyński i in., Poznań 2013, s. 68-87. Wattenbach W., Das Schriftwesen im Mittelalter, Leipzig 1896 (przedruk Graz 1958). Weber Ch.F., Trust, Secrecy, and Control in the Medieval Italian Com munes, [w:] Writing and the Administration of Medieval Towns: Medieval Urban Literacy I, ed. Μ. Mostert and A. Adamska, Utrecht Studies in Medieval Literacy 27, Turnhout 2014, s. 243-265. Wermbter H., Die Verfassung der Städte im Ordenslande Preussen, Zeit schrift des Westpreußischen Geschichtsvereins, H. 13, 1884, s. 1-73. Wittram R., Baltische Geschichte. Die Ostseelande Livland, Estland, Kurland 1180-1918, München 1954. Wolf ƒ., Ein deutsches Mittelalter in Lettland. Kulturraumprojektio nen zwischen Mittelalter und Gegenwart, [w:] Deutsch-Baltischer Kulturtransfer. Beiträge einer Tagung zur Perspektivierung der nordosteuropäischen
Literatur- und Kulturbeziehungen vom 3.-4. September 2012 in Daugavpils, hrsg. v. D. Baldes und L Vingre, Daugavpils 2013, s. 73-85. Wółkiewicz E., „Viri docti et secretorum conscii.” Personel kancelaryjny Wrocławia w późnym średniowieczu, Sobótka, z. 1, 2006, s. 21-43. Wriedt К., Latein und Deutsch in den Hansestädten vom 13. bis zum 16. Jahrhundert, [w:] Latein und Nationalsprachen in der Renais sance, hrsg. v. B. Guthmüller, Wiesbaden 1998, s. 287-313. Zdrenka J., Średniowieczne gdańskie księgi miejskie nie w pełni wyko rzystanym źródłem do dziejów miasta XIV-XV w., [w:] Kopijnicy, Szyprowie, Tenutariusze, red. B. Śliwiński, Gdańsk 2002, s. 358-362. 264
Wykaz źródeł i literatury Zdrenka J., Urzędnicy miejscy Gdańska w latach 1342-1792 i 1807-1814. Spisy, Gdańsk 2008. Zdrójkowski Z., Na siedemsetpięćdziesięciolecie przywileju chełmiń skiego (1233-1983), [w:] Studia Culmensia Historico-Juridica czyli Księga Pamiątkowa 750-lecia prawa chełmińskiego, tom pierwszy, red. Z. Zdrójkowski, Toruń 1990, s. 25-34. Zieliński M.G., Archiwum Fary Chełmińskiej, Bydgoszcz 2019. Zühlke R., Stadt-Land-Fluß. Bremen und Riga. Zwei mittelalterliche Metropolen im Vergleich, Münster 2002. Strony internetowe www.handschriftencensus.de www.gedanopedia.pl |
| adam_txt |
SPIS TREŚCI Wstęp. 7 Rozdział I Prawo, ustrój i administracja wielkich miast pruskich i inflanckich w średniowieczu. Zarys problematyki . Wielkie miasta pruskie na prawie chełmińskim. Wielkie miasta pruskie na prawie lubeckim. Wielkie miasta inflanckie . 17 22 42 54 Rozdział II Średniowieczne księgi wielkich miast pruskich i inflanckich . 69 Kodeksy, zbiory praw i przywilejów, wilkierze. Księgi ogólne rady, recesy ze zjazdów, missiva. Księgi kiery (wyboru władz miejskich) i obywateli. Księgi opiekuńcze (małoletnich). Księgi hipoteczno-gruntowe, łąkowe i placów składowych . . Wykazy i księgi czynszów. Księgi szosu i szarwarków. Księgi cła funtowego. Rachunki urzędów miejskich i inne. Księgi i rachunki wojenne. Ogólne księgi rachunkowe, inwentarze, rachunki prywatne . Księgi proskrybowanych. Inne księgi sądowe i akta procesowe.
Manuały i brudnopisy. :. 72 84 97 99 102 115 125 132 136 146 151 156 159 164
Rozdział III Organizacja i działalność kancelarii dużych miast pruskich i inflanc kich w średniowieczu. Próba syntezy. 173 Powstanie i rozwój kancelarii miejskich. Pisarze wielkich miast pruskich i inflanckich. Zadania i przygotowanie zawodowe pisarzy. Dochody pisarzy miejskich . Tok pracy kancelarii oraz forma i język zachowanych archi waliów . Materiały pisarskie i oprawy ksiąg . 175 190 195 204 211 226 Zakończenie. 233 Wykaz źródeł i literatury 238 Abstract . . 267
WYKAZ ŹRÓDEŁ I LITERATURY Źródła archiwalne Archiwum Państwowe w Gdańsku, 300, 12/1, 28, 394, 395, 396, 397, 479, 480, 482, 483, 484, 488, 489, 661, 827, 829, 1001; 300, 27/1, 2, 3, 4, 5, 6; 300, 28/150, 150c, 152a, 153m, 155, 163a, 217; 300, 29, 1, la; 300, 32/1, 2, 3 4, 5, 6, 7, 8, 79; 300, 44/4; 300, 59/1, 3, 4; 300, D/68, 80, 100; 300, R/G 1; 369, 1/1, 2, 3, 4, 10, 112, 114, 115, 116, 117, 118, 123, 124, 125, 126, 129, 130, 131, 789, 1171, 1293, 1296, 1305, 1376, 1377, 1378, 1379, 1928, 1929, 1931, 2661, 2907, 2988, 2989, 2990, 2991, 2992, 3005, 3006, 3007; 369, 43/la, Ib, Ie; AP Gdańsk, Zbiór dokumentów elbląskich, sygn. E 135 (codex) Archiwum Państwowe w Toruniu, Katalog I nr 22, 32, 429, 866, 889, 991a, 1424, 1465, 1685; AP Toruń, Katalog II I 7, 121, 124; II 1; III 61, 62, 64, 65, 65a, 66, 67, 69, 70, 73, 74, 76, 77, 79; IV 1, 2; V 1; VII 1, 2, 3, 5, 6, 7, 36, 62; VIII 2, 3, 4, 5, 18, 62; IX 2, 3, 4; XVI 2, 2а, З, 5, 6, 7, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 19; XVI 6, 8, 10, 14, 16, 19 Archiwum Archidiecezji Warmińskiej w Olsztynie, sygn. Braniewo, Magistrat 6, 7, 12 Archiwum Diecezjalne w Pelplinie, sygn. C 83 Deutschordens-Zentralarchiv Wien, Dokument z 18 II 1430 r. Geheimes Staatsarchiv Preussischer Kulturbesitz zu Berlin, OBA (Ordensbriefarchiv), nr 1435, 8151, 8933, 28053; OF (Ordensfolianten) 83, 87, 263; 322A Nr 1, 3, 5, 6, 7, 8 Dolnosaksońska Państwowa i Uniwersytecka Biblioteka w Getyndze, sygn. lurid. 807 (8o) Historische Kommission für Ost- und Westpreussische Landesforschung, Bibliothek, nr inw. 3407 239
Wykaz źródeł i literatury Źródła drukowane Acten der Ständetage Preussens unter der Herrschaft des Deutschen Ordens, hrsg. v. Μ. Toeppen, Bd. 1-5, Leipzig 1874-1886. Akten und Rezesse der livländischen Ständetage, Bd. 1 (1304-1460), hrsg. v. O. Stavenhagen, L. Arbusow, Riga 1907-1933; Bd. 2/1-2, bearb. v. A. Bauer, Riga 1934-1938; Bd. 3, bearb. v. L. Arbusow, Riga 1910. Bender G., Die ältesten Willküren der Neustadt Ihorn (c. vom Jah re 1300), Zeitschrift des Westpreußischen Geschichtsvereins, H. 7, 1882, s. 160-202. Benninghoven E, Ein Aufgebotsverzeichnis der Stadt Reval um 1425, Zeitschrift für Ostforschung, Jg. 21, 1972, s. 619-630. Chodyński R., Inwentarz broni palnej w ratuszu elbląskim z 1413 roku, Rocznik Elbląski, t. 15, 1997, s. 69-80. Ciesielska K., Wykazy mieszczan toruńskich zobowiązanych do udzia łu w wyprawach krzyżackich na Gotlandię w latach 1398-1408, Zapiski Historyczne, t. 32, 1967, z. 4, s. 79-98. Codex diplomaticus Warmiensis oder Regesten und Urkunden zur Ge schichte Ermlands, ed. C.P. Woelky, J.M. Saage, Bd. 1-4, Mainz-Braunsberg-Leipzig 1860-1935. Curicke R., Historische Beschreibung der Stadt Danzig v. 1645, Am sterdam und Dantzigk 1687. Das älteste Kolberger Stadtbuch 1277-1373, bearb. v. E. Sandow, Balti sche Studien, Neue Folge, Bd. 42, 1940, s. 90-137. Das älteste Wackenbuch des Revaler St. Johannis-Sichenhauses 1435-1507, hrsg. v. P. Johansen, Reval 1925. Das älteste Wittschopbuch der Stadt Reval (1312-1360), hrsg. v. L. Ar busow, Reval 1888. Das ältesten Zinsregister der Altstadt Ihorn, hrsg. v. E Prowe, Mit teilungen des Coppernicus-
Vereins für Wissenschaft und Kunst zu Ihorn, H. 39, 1931, s. 155-174. Das Danziger Pfundzollbuch von 1409 und 1411, bearb. v. S. Jenks, Quellen und Darstellungen zur Hansischen Geschichte N.F. LXIII, Köln-Weimar-Wien 2012. Das drittälteste Erbebuch der Stadt Reval (1383-1458), hrsg. v. E. Nottbeck, Reval 1892. 240
Wykaz źródeł i literatury Das Eibinger Kriegsbuch (1383-1409): Rechnungen, für städtische Aufgebote, bearb. v. D. Heckmann unter Mitarbeit v. K. Kwiat kowski, Veröffentlichungen aus den Archiven Preußischer Kulturbesitz, Bd. 68, Köln-Weimar-Wien 2013. Das Elbinger Stadtbuch, Bd. 1: 1330-1360(1393), hrsg. v. H.W. Hoppe, Zeitschrift für Geschichte und Altertumskunde Ermlands, Beiheft 3, Osnabrück 1976, Bd. 2: 1361-1418, hrsg. v. H.W. Hoppe, Zeitschrift für Geschichte und Altertumskunde Ermlands, Beiheft 5, Münster 1986. Das Kontenführungsbuch der Elenden Bruderschaft von KönigsbergLöbenicht (1477-1523), bearb. v. D. Heckmann, Köln-Weimar-Wien 2000. Das Kulmer Gerichtsbuch 1330-1430, Liber memoriarum Colmensis civitatis, bearb. v. C.A. Lückerath, F. Benninghoven, Köln 1999. Das Revaler Bürgerbuch (1409-1624), hrsg. v. O. Greiffenhagen, Publikationen aus dem Revaler Stadtarchiv 6, Reval 1932. Das Revaler Kämmereibuch von 1376-1380, hrsg. v. D. Heckmann, Zeitschrift für Ostforschung, Jg. 41, 1992, s. 186-247. Das Revaler Pergament Rentenbuch 1382-1518, hrsg. v. A. Plaesterer, Reval 1930. Das Rigische Schuldbuch (1286 bis 1352), hrsg. v. H. Hildebrand, St. Petersburg 1872. Das Schossverzeichniss des Revaler Kirchspiels St. Olai von 1402, bearb. v. D. Heckmann, [w:] Aus der Geschichte Alt-Livlands, Festschrift für Heinz von zur Mühlen zum 90. Geburstag, hrsg. v. B. Jähnig, K. Militzer, Münster 2004, s. 71-100. Das zweitälteste Erbebuch der Stadt Reval (1360-1383), hrsg. v. E. Nottbeck, Reval 1890. Der Revalische Gerichtsvogt und seine Protokolle von 1436 und 1437, hrsg. v. E. von
Nottbeck, [w:] Beiträge zur Kunde Ehst- Liv- und Kurlands, Bd. 3, Reval 1887, s. 52-75. Die alten Schragen der Grossen Gilde zu Reval, hrsg. v. E. Nottbeck, Reval 1885. Die ältesten Kämmereibücher der Stadt Reval 1363-1374, hrsg. v. O. Greiffenhagen, Reval 1927. Die ältesten Zinsregister der Altstadt Thorn, hrsg. v. F. Prowe, Mitteilungen des Coppernicus-Vereins für Wissenschaft und Kunst zu Ihorn, H. 39, 1931, s. 155-174. 241
Wykaz źródeł i literatury Die Danziger Chronik vom Bunde, hrsg. v. T. Hirsch, Scriptores rerum Prussicarum, Bd. 4, s. 405-489. Die Erbebücher der Stadt Riga 1384-1579, bearh. v. J.G.L. Napiersky, Riga 1888. Die Kämmerei-Register der Stadt Riga, 1348-1361, 1405-1474, hrsg. v. A. Bulmerincq, Riga 1909. Die Libri Redituum der Stadt Riga, hrsg. v. J.G.L. Napiersky, Leipzig 1881. Die Quellen des Revaler Stadtrechts, Erste Lieferung: Das alte und neuere Lübische Recht, hrsg. v. F.G. von Bunge, Bd. 1, Dorpat 1844. Die Quellen des Rigischen Stadtrechts bis zum Jahr 1673, hrsg. v. J.G.L. Napiersky, Riga 1876. Die Schragen der Grossen Gilde zu Dorpat: Materialien zur Ver fassungsgeschichte der Stadt Dorpat, hrsg. v. C. Mettig, Riga 1907. Domagała T., Decretum Cvitatis Danceke gdański kodeks prawa lubeckiego z 1263 roku, Gdańsk 2005. Ein Kulmer Zinsbuch aus der Mitte des 15. Jahrhunderts (um 1448-1457), bearb. v. A.D. Meyer, G. Meyer, Münster 2017. Est- und Livländische Brieflade, hrsg. v. F.G. v. Bunge, R. v. Toll, 1. Teil: 1. u. 2., Bd. Dänische und Ordenszeit, Reval Riga 1856, 1885. Formularz z Uppsali. Późnośredniowieczna księga formularzowa bi skupstw pruskich, komentarz i edycja R. Biskup, Toruń 2016. Hanserecesse 1256-1430, Bd. 2, Leipzig 1872; Hanserecesse von 1431-1476, hrsg. v. G. Ropp, Bd. 1-2, Leipzig 1876-1878. Heckmann D., Ein Ausgäbenverzeichnis für Mauerausbesserungen der Revaler Bürgerstadt von 1388189, Zeitschrift für Ostforschung, Jg. 37, 1988, s. 175-186. Heckmann D., Die ältesten Satzungen des Junkerhofes und -gartens der Altstadt Königsberg aus dem Jahre 1431,
Zeitschrift für Ost mitteleuropa-Forschung, Jg. 44, 1995, H. 3, s. 358-374. Heckmann D., Das Wortzinsverzeichnis der Stadt Königsberg-Kneiphof von um 1455, Zeitschrift der Savigny-Stiftung für Rechtsgeschichte, Bd. 114, 1997, s. 318-351. Heckmann D., Edition der Pfundzollrechnungen der Altstadt Königs berg für den hansischen Krieg gegen König Waldemar IV. von Dänemark zu den Jahren 1367-1374, [w:] Studies on the military orders, Prussia and urban history: essays in honour of Roman Czaja on the occasion of his sixtieth birthday, edited by J Sarnowsky et al., Debrecen 2020, s. 273-300. 242
Wykaz źródeł i literatury Henricus Pauper. Rechnungen der Stadt Breslau von 1299-1358, hrsg. v. G. Grünhagen, P. Rehme, Codex diplomaticus Silesiae, Bd. 3, Breslau 1860. Herdzin В., Oliński P., Rachunki z uczty wydanej na cześć wielkie go mistrza Ulryka von Jungingen w Toruniu w 1407 r„ [w:] Stu dia nad dziejami miast i mieszczaństwa w średniowieczu, red. R. Czaja, J. Tandecki, Toruń 1996, s. 295-301. Hildebrand H., Auszüge aus einem verlorenen rigischen Missivbuche von 1347-1384, Mittheilungen aus dem Gebiete der Geschichte Liv-, Est- und Kurlands, Bd. 13, 1886, s. 97-108. Janosz Biskupowa I., Materiały dotyczące udziału Torunia w wyprawie krzyżackiej na ziemię dobrzyńską w r. 1409, Zapiski Historyczne, t. 25, 1960, z. 2, s. 83-101. Kala T., Lübecki õiguse Tallinna koodeks 1282. Transkribeerinud ja tõl kinud / Der Revaler Kodex des lübischen Rechts 1282. Transkrip tion und Übersetzung, Tallinn 1998. Kämmereibuch der Stadt Reval 1463-1507, hrsg. v. R. Vogelsang, Colo gne 1983. Kardasz C., Wykaz czynszów Starego Miasta Elbląga z roku 1385, [w:] Piśmienność pragmatyczna - edytorstwo źródeł historycznych archiwistyka, red. R. Czaja, K. Kopiński, Toruń 2015, s. 453-475. Koczy L., Materiały do dziejów handlu Hanzy Pruskiej z Zachodem, Rocznik Gdański, t. 7/8, 1935, s. 281-301. Kopiński K., Oliński P., Wykaz opłat mieszczan pruskich z pierwszej połowy lat 90. XIV wieku, [w:] Schriftlichkeit. Beschreibung und Interpretation von Quellen, hrsg. v. R. Skowrońska, К. Kopiński, H. Flachenecker, Toruń 2020, s. 67-82. Księga czynszów fary chełmińskiej (1435-1496), wyd. Z.H. Nowak,
ƒ. Tandecki, Toruń 1994. Księga kamlarii miasta Torunia 1453-1495, wyd. K. Kopiński, K. Mikul ski, J. Tandecki, Toruń 2007. Księga ławnicza Nowego Miasta Torunia, wyd. K. Ciesielska, Warszawa-Poznań 1973. Księga ławnicza sądu przedmiejskiego Chełmna 1480-1559 (1567), wyd. Z.H. Nowak, ƒ. Tandecki, Warszawa-Poznań-Toruń 1990. Księga ławnicza Starego Miasta Torunia (1428-1456), wyd. K. Ciesiel ska, J. Tandecki, cz. 1: 1428-1443, Toruń 1992; cz. 2: 1444-1456, Toruń 1993. 243
Wykaz źródeł i literatury Księga ławnicza Starego Miasta Torunia (1456-1479), wyd. K. Kopiński, ƒ. Tandecki, Toruń 2007. Księga ławnicza Starego Miasta Torunia (1479-1515), wyd. K. Kopiński, K. Mikulski, J. Tandecki, cz. 1: 1479-1501, Toruń 2018; cz. 2: 1502-1515, Toruń 2018. Księga proskrybowanych Nowego Miasta Torunia (1358-1412), wyd. B. Wyrozumska, Toruń 2013. Księgi małoletnich Głównego Miasta Gdańska z XV wieku, wyd. i ko mentarzem opatrzył Μ. Grulkowski, Studia i materiały do dziejów Kancelarii w Gdańsku, t. 3, Warszawa 2017. Księgi małoletnich z lat 1376-1429, wyd. K. Mikulski, J. Tandecki, Toruń 2002. Księgi szosu i wykazy obciążeń mieszkańców Starego Miasta Torunia z lat 1394-1435, wyd. K. Mikulski, J. Tandecki, A. Czacharowski, Toruń 2002. Kwiatkowski K., Auf die reyse ken Danczke. Chełmińska zapiska doty cząca kontyngentu wojskowego - przyczynek do zagadnień woj skowości miejskiej w strefie bałtyckiej w późnym średniowieczu, [w:] Piśmienność pragmatyczna ֊ edytorstwo źródeł historycznych - archiwistyka, red. R. Czaja, K. Kopiński, Toruń 2015, s. 499-531. Liber scabinorum Veteris Civitatis Thorunensis (1363-1428), wyd. K. Kaczmarczyk, Toruń 1936. Libri de diversis articulis 1333-1374, hrsg. V.P. Johansen, Reval 1935. Liv-, Est- und Kurländisches Urkundenbuch, Abt. 1, Bd. 1-12, hrsg. v. F. von Bunge, Riga 1853-1910, Aalen 1967-1981; Abt. 2, Bd. 1-3, hrsg. v. H. Hildebrand, P. Schwartz, L. Arbusow, Riga-Moskau 1900-1914, Aalen 1981. Militzer K., Ein Thorner Schuldbrief von 1392 aus dem Deutschordens zentralarchiv Wien, Preußenland, Bd. 5, 2014, s. 45-48. Mühlen
H. von zur, Schosslisten der Stadt Reval 1369-1372, Jahrbuch für die Geschichte Mittel- und Ostdeutschlands, Bd. 48, 2003, s. 117-218. Mühlen H. von zur, Drei Revaler Einwohnerlisten aus dem 15. und 16. fahrhundert, Zeitschrift für Ostforschung, Jg. 19, 1970 s. 699-744. Najstarsze księgi kamlarskie Głównego Miasta Gdańska z XIV-XV wie ku, wyd. i komentarzem opatrzył Μ. Grulkowski, Studia i Materiały do Dziejów Kancelarii w Gdańsku, t. 2, Warszawa 2016. Najstarsze rachunki przemyskie (1472-1510), oprać, i wyd. A. Łosowska, Μ. Schmidt, Przemyśl 2019. 244
Wykaz źródeł i literatury Nowa księga rachunkowa Starego Miasta Elbląga 1404-1414, wyd. M. Pelech, cz. 1: 1404-1410, Warszawa-Poznań-Toruń 1987; cz. 2: 1411-1414, Warszawa-Poznań-Toruń 1989. Nowak Z.H., Tandecki J., Prawa i przywileje Starego i Nowego Miasta Elbląga w średniowieczu, Gdańsk 1988. Perlbach Μ., Quellen-Beiträge zur Geschichte der Stadt Königsberg, Göttingen 1878 (Neudruck Wiesbaden 1969). Pommerelisches Urkundenbuch, hrsg. v. Μ. Perlbach, Abt. 1-2, Danzig 1881-1882. Pommersches Urkundenbuch, hrsg. v. R. Klempin, R. Prümers, K. Con rad et al., Bd. 1-11, Stettin-Aalen-Köln 1868-1990. Prawo starochełmińskie 1584 (1394), red. W. Maisel, Z. Zdrójkowski, To ruń 1985. Preussische Regesten bis zum Ausgang des dreizehnten Jahrhunderts, hrsg. v. Μ. Perlbach, Königsberg 1876. Preußisches Urkundenbuch Politische Abteilung, Bd. 1, hrsg. v. R. Phi lippi, C.P. Woelky, A. Seraphim, Königsberg 1882-1909; Bd. 2, hrsg. v. Μ. Hein, E. Maschke, Königsberg 1932-1939; Bd. 3, hrsg. v. Μ. Hein, H. Koeppen, Königsberg 1944-Marburg 1961; Bd. 4, hrsg. v. H. Koeppen, Marburg 1960-1964, Bd. 5, hrsg. v. K. Conrad, Mar burg 1969-1975; Bd. 6, hrsg. v. K. Conrad, Marburg 1986-2000. Przeracki ƒ., Księga ławnicza sądu przedmiejskiego Nowego Miasta Torunia z lat 1444-1457, [w:] Studia nad dziejami miast i miesz czaństwa. Prace ofiarowane Profesorowi Antoniemu Czachorow skiemu w sześćdziesiątą piątą rocznicę urodzin i czterdziestolecie pracy naukowej, red. R. Czaja, J. Tandecki, Toruń 1996, s. 309-330. Przywilej chełmiński 1233 i 1251, wyd. K. Zielińska-Melkowska, Toruń 1986. Radzimiński A.,
Rachunki plebana kościoła parafialnego Świętych Ja nów w Starym Mieście Toruniu z lat 1445-1446, Roczniki Histo ryczne, t. 69, 2003, s. 167-187· Regesten aus zwei Missivbüchern des XVI. Jahrhunderts im Revaler Stadt-Archiv, bearb. v. G. Hansen, Reval 1895. Revaler Geleitsbuch-Bruchstücke 1365-1458, hrsg. v. P. Johansen, Reval 1929. Revaler Regesten, Bd. 3, Testamente Revaler Bürger und Einwohner aus den Jahren 1369 bis 1851, hrsg. v. R. Seeberg-Elwerfeldt, Göttingen 1975. 245
Wykaz źródeł i literatury Revaler Schifflisten 1425-1471 und 1479-1496, hrsg. v. R. Vogelsang, Quellen und Studien zur baltischen Geschichte 13, Köln-Weimar-Wien 1992. Revaler Urkunden und Briefe 1273 bis 1510, hrsg. v. D. Heckmann, Köln-Weimar-Wien 1995. Revaler Zollbücher und Quittungen des 14. Jahrhunderts, hrsg. v. W. Stieda, Hansische Geschichtsquellen, NF 5, Halle 1887. Schöffenbuch der Kühner Stadtfreiheit 1407-1457, nach Vorarbeiten von J.K. von Schroeder (+) bearbeitet von B. Jähnig, Quellen und Dar stellungen zur Geschichte Westpreußens Nr. 40/2, Münster 2014. Schragen der Gilden und Ämter der Stadt Riga bis 1621, hrsg. v. W. Stieda und C. Mettig, Riga 1896. Scriptores rerum Prussicarum, hrsg. v. T. Hirsch, Μ. Toeppen, E. Strehlke, Bd. 1-5, Leipzig 1874-1886. Scriptores rerum Livonicarum, hrsg. v. A. Hansen, Bd. 1-2, Riga-Leipzig 1853, 1858. Semrau A., Das älteste Zinsbuch der Altstadt Elbing 1295 bis etwa 1316, Eibinger Jahrbuch, Bd. 4, 1924, s. 1-32. Semrau A., Die mittelalterlichen Willküren der Altstadt und Neustadt Elbing, Mitteilungen des Coppernicus-Vereins für Wissenschaft und Kunst zu Ihorn, H. 34, 1926, s. 1-80. Semrau A., Die Register über die Bewachung der Altstadt Elbing aus dem 15. Jahrhundert, Mitteilungen des Coppernicus-Vereins für Wissenschaft und Kunst zu Ihorn, H. 34, 1926, s. 50-61. Semrau A„ Die Willkür der Stadt Kulm von etwa 1400, Mitteilungen des Coppernicus-Ver eins für Wissenschaft und Kunst zu Ihorn, H. 35, 1927, s. 29-56. Semrau A., Ein vorstädtisches Zinsregister der Stadt Kulm aus der Zeit von etwa 1320, Mitteilungen des
Coppernicus-Vereins für Wis senschaft und Kunst zu Ihorn, H. 35, 1927, s. 24-28. Thorner Denkwürdigkeiten von 1345-1547, hrsg. v. A. Voigt, Mitteilun gen des Coppernicus-Vereins für Wissenschaft und Kunst zu Ihorn, H. 13, 1904. Toeppen Μ., Das Danziger Schöffenbuch, Danzig 1878. Toeppen Μ., Das Eibinger Kriegsbuch, Altpreussische Monatsschrift, Bd. 32, 1899, s. 265-273. Toeppen Μ., Zu den Eibinger Kämmerei-Rechnungen, Altpreussische Monatsschrift, Bd. 8, 1871, s. 369-371, Bd. 9, 1872, s. 373-376. 246
Wykaz źródeł i literatury Urkundenbuch des Bisthums Culm, Bd. 1, hrsg. v. C.P. Woelky, Danzig 1887. Vier Bücher der Landvogtei der Stadt Riga, Ein Beitrag zur Wirt schaftsgeschichte, bearb. v. A. Bulmerincq, Erster Band, Erstes Buch 1382-1378, Zweites Buch 1576-1578, Riga 1923. Vier Bücher der Landvogtei der Stadt Riga. Ein Beitrag zur Wirt schaftsgeschichte, bearb. v. A. Bulmerincq, Zweiter Band, Drittes Buch: Das Grundzinsbuch 1438-1693, Riga 1925. Wykaz czynszów Starego Miasta Torunia z lat około 1330, wyd. T. Trze biński, Zapiski TNT, t. 10, 1935, z. 5-6, s. 186-196. Zernecke J.H., Kern der Thornischen Chronické 1231-1711, Ihorn 1711. Zwei Kämmerei-Register der Stadt Riga, hrsg. v. A. Bulmerincq, Leipzig 1902 Opracowania Achremczyk A., Szorc A., Braniewo, Olsztyn 1995. Adamska A., Średniowiecze na nowo odczytane. O badaniach nad kul turą pisma, Roczniki Historyczne, t. 65, 1999, s. 129-154. Adamska A., The Study of Medieval Literacy. Old Sources, New Ideas, [w:] The Development of Literate Mentalities in East Central Eu rope, red. A. Adamska, Μ. Mostert, Turnhout 2004, s. 13-49. Adamska A., Loca scribendi: geneza pojęcia, definicje i granice użytecz ności, [w:] Loca scribendi. Miejsca i środowiska tworzące kulturę pisma w dawnej Rzeczypospolitej ХѴ-ХѴШ stulecia, red. A. Adam ska, A. Bartoszewicz, Μ. Ptaszyński, Warszawa 2017, s. 9-26. Adamska A., Mostert Μ., O sposobach uprawiania dyplomatyki miej skiej. Przykład holenderski, [w:] Miasta, ludzie, instytucje, znaki. Księga jubileuszowa ofiarowana Profesor Bożenie Wyrozumskiej w 75. rocznicę urodzin, red. Z.
Piech, Kraków 2008, s. 477-485. Adolph A., Das Geburtshaus des Nicolaus Coppernicus. Eine Wieder legung, Anhang, Mitteilungen des Coppernicus-Vereins für Wissen schaft und Kunst zu Thorn, H. 4, 1882, s. 25-47. Ahlers O., Die Geschichte des Notariats in Lübeck, Städtewesen und Bürgertum als geschichtliche Kräfter, [w:] Gedechtnisschrift für Fritz Rörig, Lübeck 1953, s. 341-347. Angermann N., Das Hamburgische Recht in Nordosteurope, [w:] Die Stadt in europäischen Nordosten. Kulturbeziehungen von der Ausbreitung des Lübisches Rechts bis zum Aufklärung, hrsg. v. 247
Wykaz źródeł i literatury R. Schweitzer, W. Bastman-Bühner, J. Heckmann, Helsinki-Lübeck 2001, s. 65-73. Barth H., Zu danziger mitteldeutscher Kanzleisprache, Danzig 1938. Bartoszewicz A., Czas w małych miastach. Studium z dziejów kultury umysłowej późnośredniowiecznej Polski, Warszawa-Pułtusk 2003. Bartoszewicz A., Pauperes litterati w polskich miastach późnego śre dniowiecza, [w:] Europejczycy, Afrykanie, inni. Studia ofiarowane Profesorowi Michałowi Tymowskiemu, red. B. Nowak, Μ. Nagielski, J. Pysiak, Warszawa 2011. Bartoszewicz A., Piśmienność mieszczańska w późnośredniowiecznej Polsce, Warszawa 2012. Bartoszewicz A., O potrzebie badań nad kulturą pisma w średnio wiecznej Polsce. Na marginesie książki Anny kosowskiej. Studia Źródłoznawcze, t. 51, 2013, s. 172-177. Bartoszewicz A., Urban Literacy in Late Medieval Poland, Utrecht Stu dies in Medieval Literacy 39, Turnhout 2017. Bartoszewicz A., Warszawskie loca scribendi w drugiej połowie XV w., [w:] Loca scribendi. Miejsca i środowiska tworzące kulturę pisma w dawnej Rzeczypospolitej ХѴ-ХѴПІ stulecia, red. A. Adamska, A. Bartoszewicz, Μ. Ptaszyński, Warszawa 2017, s. 46-62. Benninghoven E, Anlage und Enstehung der Kulmer Willkür vom En de des 14. Jahrhunderts, Archiv für Diplomatik, Schriftgeschichte, Siegel- und Wappenkunde, Bd. 46, 2000, s. 277-291. Benninghoven E, Rigas Entstehung und der frühhansische Kaufmann, Hamburg 1961. Benninghoven E, Anlage und Entstehung des Kulmer Gerichtsbuches 1330-1430, Archiv für Diplomatik, Schriftgeschichte, Siegel- und Wappenkunde, Bd. 45, 1999, s. 87-117. Beyerle K„ Die deutschen
Stadtbücher, Deutsche Geschichtsblätter, Bd. 11, 1910, s. 145-200. Bibliotheca Livoniae Historica. Systematische Verzeichniss der Quellen und Hülfsmittel zur Geschichte Estlands, Livlands und Kurlands, bearb. v. E. Winkelmann, St. Petersburg 1870. Biskup Μ., Pod panowaniem krzyżackim (od 1308 r. do 1454 r.), [w:] Historia Gdańska, t. 1, Gdańsk 1978, s. 338-627. Biskup Μ., Królewiec a Polska i Litwa jagiellońska w czasach średnio wiecza (do roku 1525), Komunikaty Mazursko-Warmińskie, 1992, nr 3-4, s. 223-245. 248
Wykaz źródeł i literatury Biskup Μ., Livland als politischer Faktor im Ostseeraum zur Zeit der Kalmarer Union (1597-1521), [w:] Der Deutschen Orden in der Zeit der Kalmarer Union 1397-1521, hrsg. v. Z.H. Nowak, R. Czaja, Ordines Militares - Colloquia Torunensia Historica X, Toruń 1999, s. 99-133. Biskup Μ., Labuda G., Dzieje Zakonu Krzyżackiego w Prusach. Gospo darka - Społeczeństwo - Państwo - Ideologia, Gdańsk 1986. Bogdan D., Przeracki J., Urzędnicy Starego i Nowego Miasta Braniewa do 1772 roku, Olsztyn 2018. Böthführ H.J., Die Rigische Rathslinie von 1226 bis 1876: Nebst einem Anhang, Riga 1877. Bruns F., Die Lübecker Stadtschreiber von 1350-1500, Hansische Ge schichtsblätter, Jg. 31, 1903, s. 43-102. Brück T., Hermann Helewegh - Ratssekretär und Ratsherr in Riga im Spannungsfeld zwischen Stadt und Stadtherren im 15. Jahrhun dert, [w:] Akteure und Gegener der Hanse - Zur Prosopographie der Hansezeit, hrsg. v. D. Kattinger, H. Wernicke, R.-G. Werlich, Weimar 1998, s. 145-163. Brück T., Konflikt und Rechtfertigung in der Geschichtsschreibung Alt-Livlands. Christoph Forstenau - Silvester Stodewescher - Her mann Helewegh, [w:] Geschichtsschreibung in mittelalterlichen Livland, hrsg. v. Μ. Ihumser, Berlin 2011, s. 87-131. Brüggemann K., Tuchtenhagen R., Tallinn. Kleine Geschichte der Stadt, Köln-Weimar-Wien 2011. Buchholz F„ Braunsberg in Wandel, Braunsberg 1933. Bulmerincq A. von, Die Verfassung der Stadt Riga im ersten Jahrhundert der Stadt. Ein Beitrag zur Geschichte der deutschen Stadtverfassung, Leipzig 1898. Bunge F.G. von, Die Revaler Rathslinie nebst Geschichte
der Rathsverfassung und einem Anhänge über Riga und Dorpat, Reval 1874. Bunge F.G. von, Die Stadt Riga im dreizehnten und vierzehnten Jahrhundert. Geschichte, Verfassung und Rechtzustand, Leipzig 1878. Bunge F.G. von, Das Herzogthum Estland unter der Königen von Dänmark, Gotha 1877. Burger J.G., Die Südwestdeutschen Stadtschreiber im Mittelalter, Böblingen 1960. Carstenn E., Die Eibinger Handschriften des Lübischen Rechts, Zeitschrift des Westpreußischen Geschichtsvereins, Bd. 72, 1935, s. 139-183. 249
Wykaz źródeł i literatury Carstenn E., Geschichte der Hansestadt Elbing, Elbing 1937. Cieślak E., Walki ustrojowe w Gdańsku i Toruniu oraz w niektórych miastach hanzeatyckich w XV w., Gdańsk 1960. Cuny G., Danziger Stadtbaumeister, Mitteilungen des Westpreussischen Geschichtsvereins, Jg. 5, 1906, s. 63-72. Czacharowski A., Prawo chełmińskie w życiu stanowym państwa krzyżackiego, [w:] Niemcy-Polska w średniowieczu, Poznań 1986, s. 275-281. Czaja R., Urzędnicy miejscy Torunia do roku 1454, Toruń 1999. Czaja R., Miasta i ich posiadłości ziemskie w państwie zakonu krzy żackiego w Prusach, [w:] Państwo zakonu krzyżackiego w Pru sach. Podziały administracyjne i kościelne od XIII do XVI wieku, red. Z.H. Nowak, R. Czaja, Toruń 2000, s. 45-65. Czaja R., Miasta inflanckie i estońskie w XIII-XVI wieku, [w:] Inflan ty w średniowieczu. Władztwa zakonu krzyżackiego i biskupów, red. Μ. Biskup, Toruń 2002, s. 55-74. Czaja R., Ze studiów nad kształtowaniem się grup rządzących w mia stach nadbałtyckich w średniowieczu, Roczniki Dziejów Społecz nych i Gospodarczych, t. 64, 2004, s. 85-106. Czaja R., Urzędnicy miejscy Elbląga do 1524 r., Elbląg 2010. Czaja R., Przenoszenie listów między miastami hanzeatyckimi w stre fie bałtyckiej w XIV-XV wieku, Klio, t. 23 (4), 2012, s. 7-24. Czaja R., Statut o obronności Królewca z początku XVI w., [w:] Memo ria viva. Studia historyczne poświęcone pamięci Izabeli Skierskiej (1967-2014), red. G. Rutkowska, A. Gąsiorowski, Warszawa-Poznań 2015, s. 728-735. Czaja R., Rada i gmina w Królewcu na początku XVI wieku, [w:] Cum gratia et amiciția. Studia z
dziejów osadnictwa dedykowane Pani Profesor Marcie Młynarskiej-Kaletynowej z okazji 65-lecia działal ności naukowej, red. D. Adamska, K. Chrzan, A. Pankiewicz, War szawa 2017, s. 301-311. Czaja R., Städtische Gemeinden im mittelalterlichen Preußen und Liv land - zwischen Ratsherrschaft und bürgerlicher Partizipation, Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska Lublin - Polonia, Vol. 72, 2017, s. 121-135. Czarnecki R., Kronika Namysłowa autorstwa Johannesa Frobena jako utwór dziejopisarstwa miejskiego, Warszawa 2015. Dartmann Ch., Zur Einführung: Dimensionen mittelalterlichen Schrift kultur zwischen Pragmatik und Performanz, [w:] Dimensionen 250
Wykaz źródeł i literatury mittelalterlichen Schriftkultur zwischen Pragmatik und Perfor manz, hrsg. v. Ch. Dartmann, T. Scharff, Ch.F. Weber, Utrecht Stu dies in Medieval Literacy, Vol. 18, Turnhout 2011, s. 1-23. Domagała T., Zagubiony elbląski kodeks prawa lubeckiego z 1240 roku. Próba identyfikacji i rekonstrukcji tekstu, [w:] Archeologia et hi storia urbana, red. R. Czaja et al., Elbląg 2004, s. 89-93. Dragan Μ., Recesy gdańskie i ich wartość zastępcza w stosunku do utraconych źródeł archiwalnych, Archeion, t. 21, 1952, s. 175-191. Ebei W., Lübisches Recht, Bd. 1, Lübeck 1971. Ermisch E., Die sächsischen Stadtbücher des Mittelalters, Neues Ar chiv für Sächsische Geschichte und Altertumskunde, Bd. 10, 1889, s. 83-143, 177-215. Friedberg Μ., Kancelaria miasta Krakowa do połowy XVIII wieku, Archeion, t. 24, 1955, s. 277-304. Gause P., Die Geschichte der Stadt Königsberg, Bd. 1, Köln-Graz 1965. Gąsiorowski A„ Uwagi o najstarszej kancelarii miasta Poznania, Studia i Materiały do Dziejów Wielkopolski i Pomorza, t. 8, 1964, s. 139-152. Gąssowska Μ., Tolck - bedeuted Dolmetscher. Anmerkungen zur Frage des Russischlernens im mittelalterlichen Livland und in der Hanse, Ученые записки Новгородского государственного университета имени Ярослава Мудроскго, № 5 (23), 2019, s. 1-8. Giglewicz E., Pojęcie „piśmiennictwo pragmatyczne". Rozważania leksykograficzne, [w:] Piśmiennictwo pragmatyczne w Polsce do końca XVIII wieku na tle powszechnym, red. J. Gancewski, A. Wałkówski, Olsztyn 2006, s. 25-31. Gnegel-Waitschies G., Bischof Albert von Riga. Ein Bremer Domherr als Kirchenfürst im
Osten (1199-1229), Hamburg 1958. Goliński Μ., Finanse ratusza w średniowieczu, Roczniki Dziejów Spo łecznych i Gospodarczych, t. 74, 2014, s. 197-216. Gołombiowski K„ Szwejkowska H., Książka rękopiśmienna i biblioteka w starożytności i średniowieczu, Warszawa 1971. Górski K., Dyplomatyka krzyżacka, [w:] idem, Studia i szkice z dziejów państwa krzyżackiego, Olsztyn 1986, s. 123-147. Grabowski J., Ustrój i organizacja władz Starej i Nowej Warszawy w epoce książąt mazowieckich (XIV-XVI wiek), Rocznik Warszaw ski, t. 36, 2008, s. 61-80. Graške К., Der Hochmeister Heinrich von Plauen im Konflikt mit den Städten des Ordenslandes Preussen, Zeitschrift des Westpreußi schen Geschichtsvereins, H. 35, 1896, s. 3-17. 251
Wykaz źródeł i literatury Graßmann A., Zu den Lübecker Stadtbüchern, [w:] Verwaltung und Schriftlichkeit in den Hansestädten, hrsg. v. J. Sarnowsky, Hansi sche Studien XVI, Trier 2006, s. 71-81. Grulkowski Μ., Najstarsze księgi gruntowe Głównego Miasta Gdań ska w XIV i XV wieku. Uwagi źródłoznawcze, [w:] Miasta polskie w średniowieczu i czasach nowożytnych, red. P. Gołdyn, Kraków 2008, s. 181-200. Grulkowski Μ., Wprowadzenie cła funtowego w Gdańsku w 1443 r. Źródło do dziejów polityki finansowej państwa zakonu krzyżackie go, Rocznik Gdański, t. 69/70, 2009-2010, s. 113-130. Grulkowski Μ., Cło funtowe a działalność kancelarii Głównego Miasta Gdańska w XIV-XV w., Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodar czych, t. 70, 2010, s. 147-173. Grulkowski Μ., Najstarsze księgi miejskie Głównego Miasta Gdańska z XIV i początku XV wieku. Studium kodykologiczne, Warszawa 2015. Grulkowski Μ., Podatki miejskie a księgowość w Głównym Mieście Gdańsku w późnym średniowieczu, [w:] Loca scribendi. Miejsca i środowiska tworzące kulturę pisma w dawnej Rzeczypospolitej XV-XVIII stulecia, red. A. Adamska, A. Bartoszewicz, Μ. Ptaszyński, Warszawa 2017, s. 100-125. Hahn K.-R., Revaler Testamente im 15. und 16. Jahrhundert, Berlin 2015. Hansen G. von, Die Codices manuscripti und gedruckte Bücher in der Revaler Stadtbibliothek, Reval 1893. Hansen G. von, Tallinna Unna arhiiwi kataloog / Katalog des Revaler Stadtarchivs, zweite, umgearbeitete und vermehrte Auflage hrsg. v. O. Greiffenhagen, I. Abteilung: Codices und Bücher, Reval 1924. Heckmann D., Das Schoßregister der Stadt Königsberg-Kneiphof von
1477, Zeitschrift für Ostforschung, Jg. 43, 1994, s. 1-29. Heckmann D., Das Wortzinsverzeichnis der Stadt Königsberg-Kneiphof von um 1455, [w:] Ein gefüllter Willkomen. Festschrift für Knut Schulz zum 65. Geburtstag, hrsg. v. F.J. Felten, S. Irrgang, K. We soły, Aachen 2002, s. 367-381. Heckmann D., Königsbergs Wandel vom preußischen Außenposten zum Mittelpunkt (1255-1466), [w:] 750 Jahre Königsberg. Beiträ ge zur Geschichte einer Residenzstadt auf Zeit, hrsg. v. B. Jähnig, Marburg 2008, s. 27-38. 252
Wykaz źródeł i literatury Heckmann D., Verwaltungsvereinfachung im Preußenland: Der Deut sche Orden und der öffentliche Notare im 14. und 15. Jahrhun dert, [w:] Strafzüge durch Brandenburg-Preußen. Archivarische Beiträge zur kulturellen Bildungsarbeit im Wissenschaftsjahr 2010, hrsg. v. J. Kloosterhuius, Berlin 2010, s. 57-67. Heckmann D., Der öffentliche Notar im Geflecht der preussischen Schreiber des frühen 15. Jahrhunderts, Ordines Militares, Vol. 19, 2014, s. 157-166. Heckmann D., Aspekte der Neuordnung des Kanzleiwesens im Preussi schen Ordensland nach dem 2. Thorner Friedensschluss, Zapiski Historyczne, t. 81, 2016, z. 4, s. 101-116. Heckmann D., Die Königsberger Pfundzollliste von 1367 bis 1374. Ein Amtsbuch in statu nascendi [w:] Editionswissenschaftliches Kolloquium 2019. Urkundenbücher, Chroniken, Amtsbücher, alte und neue Editionsmethoden, hrsg. v. H. Flachenecker, K. Kopiński, J. Tandecki, Toruń 2019, s. 179-187. Hellmann Μ., Der Deutsche Orden und die Stadt Riga, [w:] Stadt und Orden. Das Verhältnis des Deutschen Ordens zu der Städten in Livland, Preussen und im Deutschen Reich, hrsg. v. U. Arnold, Quellen und Studien zur Geschichte des Deutschen Ordens, Bd. 44, Marburg 1993, s. 1-33. Helwig H., Handbuch der Einbandkunde, Bd. 1, Hamburg 1953. Hollender B.A., Die livländischen Ständetage bis zum Jahr 1500, [w:] Program der Stadt-Realschule zu Riga, Riga 1888, s. 1-56. Homeyer G., Die deutschen Rechtsbücher des Mittelalters und ihre Handschriften, Weimar 1931/1934. Isenmann E., Die deutsche Stadt im Spätmittelalter 1250-1500 Stadtge stalt, Recht,
Stadtregiment, Kirche, Gesellschaft, Wirtschaft, Stutt gart 1988. Janosz-Biskupowa L, Archiwum Ziem Pruskich. Studium archiwoznawcze, Warszawa-Poznań 1974. Jasiński T., Tabliczki woskowe w kancelariach miast Pomorza Nadwi ślańskiego, Poznań 1991. Jasiński T., Tandecki J., Literowy i równoległy system kancelaryjny w starotoruńskich poliptykach woskowych, Studia Źródłoznawcze, t. 28, 1983, s. 105-161. Jähnig В., Die Rigische Sache zur Zeit des Erzbischofs Johannes Ambundii (1418-1424), [w:] Von Akkon bis Wien. Studien zur Deutschordensgeschichte vom 13. bis zum 20. Jahrhundert. 253
Wykaz źródeł i literatury Festschrift zum 90. Geburstag von Althochmeister P. Dr. Marian Tumler О.Т, Quellen und Studien zur Geschichte des Deutschen Ordens, Bd. 20, s. 84-105. Jeziorski P.A., Infamia w miastach prusko-inflanckich i Rusi północno-za chodniej w średniowieczu i wczesnych czasach nowożytnych, Toruń 2008, praca doktorska, msp w Archiwum UMK. Jeziorski P.A., Margines społeczny w dużych miastach Prus i Inflant w późnym średniowieczu i wczesnych czasach nowożytnych, Toruń 2009. Jeziorski P.A., Proskrypcja i banicja w miastach pruskich późnego śre dniowiecza, Warszawa 2017. Johanek P., Magdeburger Rechtsbücher, [w:] Die deutsche Literatur des Mittelalters. Verfasserlexicon, Bd. 11, Lief. 3, Berlin-New York 2002, s. 946-954. Johansen P., Nordische Mission, Revals Gründung und die Schweden siedlung in Estland, Stockholm 1951. Johansen P., Mühlen H. von zur, Deutsch und Undeutsch im mittelal terlichen und frühneuzeitlichen Reval, Köln-Wien 1973. Jucker Μ., Urban Literacy and Urban Secrecy? Some New Appro aches to an Old Problem, [w:] Writing and the Administration of Medieval Towns: Medieval Urban Literacy I, ed. Μ. Mostert and A. Adamska, Utrecht Studies in Medieval Literacy 27, Turnhout 2014, s. 231-241. Jurek T., Stanowisko dokumentu w Polsce średniowiecznej, Studia Źródłoznawcze, t. 40, 2002, s. 1-18. Kaczmarczyk Z., Leśnodorski B., Zdrójkowski Z., Historia państwa i prawa Polski, t. 2: Od połowy XV wieku do r. 1795, red. J. Bar dach, Warszawa 1966. Kala T., Die Beziehungen zwischen Dortmund und Reval im Mittelalter. Ein Inventar der Quellen des Stadtarchivs
Reval, Beiträ ge zur Geschichte Dortmunds und der Grafschaft Mark, Bd. 85/86, 1994/1995, s. 85-120. Kala T., Deutschsprachige Handschriften des Mittelalters in Estland, [w:] Manuscripta germanica. Deutschsprachige Handschriften des Mittelalters in Bibliotheken und Archiven Osteuropas, hrsg. v. A. Breith u.a., Zeitschrift für Deutsches Altertum und Deutsche Li teratur Beihefte, Beiheft 15, Stuttgart 2012, s. 13-27. 254
Wykaz źródeł i literatury Kaliszuk ƒ., Przemiany społecznych funkcji pisma w późnym średnio wieczu. Programy badawcze i ich rezultaty, [w:] Historia spo łeczna późnego średniowiecza. Nowe badania, red. S. Gawlas, M.T. Szczepański, Warszawa 2011, s. 169-188. Kamińska K., Sądownictwo miasta Torunia do połowy XVIII wieku na tle ustroju niektórych miast Niemiec i Polski, Warszawa-Poznań-Toruń 1980. Keyser E., Die Gerichtsbücher der Altstadt Danzig, Mitteilungen des Westpreussischen Geschichtsvereins, Jg. 23, 1924, s. 31-32. Kętrzyński W., O ludności polskiej w Prusiech niegdyś krzyżackich, Lwów 1882. Kivimäle ƒ., Das Lübische Recht und Entstehung der Stadt Tallin: zehn Thesen, [w:] Die Stadt im europäischen Nordosten. Kulturbezie hungen von der Ausbreitung des Lübisches Rechts bis zum Auf klärung, hrsg. v. R. Schweitzer, W. Bastman-Bühner, J. Heckmann, Helsinki-Lübeck 2001, s. 29-31. Kleeberg E., Stadtschreiber und Stadtbücher in Mühlhausen i. Th. vom 14.-16. Jahrhundert, Archiv für Urkundenforschung, Bd. 2, 1909, s. 407-490. Kloss E., Gdańskie księgi gruntowe, Archeion, է. 22, 1954, s. 196-212. Kopiński K., Gliński Р., Regesty dokumentów i wzmianek źródłowych do dziejów średniowiecznego Torunia i Prus w tzw. Zbiorze Klosego w Archiwum Państwowym we Wrocławiu, cz. 1, Zapiski Hi storyczne, t. 68, 2003, z. 2-3, s. 145-160; cz. 2, Zapiski Zapiski Histo ryczne, t. 68, 2003, z. 4, s. 109-132. Kostrzak J„ Narodziny ogólnoinflanckich zgromadzeń stanowych od XIII do połowy XV wieku, Warszawa-Poznań-Toruń 1985. Krajniak R., Lindau Johann, [w:] Gedanopedia http://www.gedanopedia.pl
[dostęp: 13.01.2019]. Kreem J., The Town and its Lord. Reval and Teutonic Order in the fifteenth Century, Tallinn 2002. Kroeger G., Erzbischof Silvester Stodewescher und sein Kampf mit dem Orden um die Herrschaft über Riga, Riga 1930. Krollmann Ch., Die Ratslisten der drei Städte Königsberg im Mittelal ter, Königsberg 1935. Kutrzeba S., Historia źródeł dawnego prawa polskiego, t. 2, Lwów-Warszawa-Kraków 1926. 255
Wykaz źródeł i literatury Krzyżaniakowa J., Kancelaria królewska Władysława Jagiełły jako ośro dek kultury historycznej, Studia Źrodłoznawcze, t. 18, 1973, s. 67-95. Laband P., Magdeburger Rechtsquellen, Königsberg 1869. Lazzarini I., Records, Politics and Diplomacy: Secretaries and Chance ries in Renaissance Italy (1350-c. 1520), [w:] Secretaries and Sta tecraft in the Early Modern World, ed. by P.M. Dover, Edinburgh 2016, s. 16-36. Ligers Z., Geschichte der Baltischen Städte, Bern 1948. Lilienthal J.A., Geschichte des Magistrates der Altstadt Braunsberg von der ältesten Zeit bis zur preußischen Besitznahme im Jahre 1772, Braunsberg 1842. Lorenzen-Schmidt Κ.-J., Die hamburgischen Erbebbücher als topo graphische sowie kultur- und wirtschaftliche Quelle, [w:] Verwal tung und Schriftlichkeit in den Hansestädten, hrsg. v. J. Sarnowsky, Hansische Studien XVI, Trier 2006 s. 97-108. Losowski J., Personel pomocniczy w kancelariach miejskich okresu sta ropolskiego, [w:] Piśmiennictwo pragmatyczne w Polsce do końca XVIII wieku na tle powszechnym, red. J. Gancewski, A. Wałkówski, Olsztyn 2006, s. 158-167. Mahling Μ., Ad rem publicam et ad ignem. Das mittelalterliche Schrift gut des Rigaer Rats und sein Fortbestand in der Neuzeit, Studien zur Ostmitteleuropaforschung 33, Marburg 2015. Maisel W., Poznańskie prawo karne do końca XVI wieku, Poznań 1963. Mailek J., Źródła do dziejów reprezentacji stanowej w krajach nadbał tyckich od Pomorza Zachodniego po Inflanty, [w:] idem, Opera se lecta, Vol. V: Polska w Europie nowożytnej. Studia i szkice, Toruń 2019, s. 131-140. Manikowska
H., Funkcje pisma w życiu publicznym późnośrednio wiecznej Florencji. Uwagi na marginesie badań nad alfabetyzacją, Odrodzenie i Reformacja w Polsce, t. 35, 1990, s. 23-37. Manteuffel G., Listy z nad Bałtyku, Kraków 1886. Methner A., Conrad Bitschin als Danziger Stadtschreiber, Zeitschrift des Westpreußischen Geschichtsvereins, H. 69, 1929, s. 69-83. Methner A., Die Danziger Stadtschreiber bis 1650, Danziger familienge schichtliche Beiträge, H. 1, 1929, s. 27-39. Methner A., Die älteste deutsche Handschrift des Lübischen Rechts für Elbing, Eibinger Jahrbuch, Bd. 14, 1937, s. 79-110. 256
Wykaz źródeł i literatury Mettig C., Baltische Städte. Skizzen aus der Geschichte Liv-, Est- und Kurlands, Riga 1905. Mettig C., Geschichte der Stadt Riga, Riga 1897. Mikuła Μ., Prawo miejskie magdeburskie (ius municipale Magdeburgense) w Polsce XIV-pocz. XVI w. Studium o ewolucji i adaptacji prawa, Kraków 2018. Militzer K., Reihnländer im mittelalterlichen Livland, [w:] idem, Zen trale und Region. Gesammelte Beiträge zur Geschichte des Deut schen Ordens in Preussen, Livland und im Deutschen Reich aus den Jahren 1968 bis 2008, Quellen und Studien zur Geschichte des Deutschen Ordens, Bd. 75, Weimar 2015, s. 262-278. Misäns L, Die skandinavische und preußische Politik der livländischen Städte vor der Kalmarer Union, [w:] Der Deutschen Orden in der Zeit der Kalmarer Union 1397-1521, Ordines Militares - Colloquia Torunensia Historica X, 1999, hrsg. v. Z.H. Nowak, R. Czaja, Toruń 1999, s. 135-150. Misáns I., Die Städte als politischer Faktoren in Livland zur Hansezeit, [w:] Städtisches Leben im Baltikum zur Zeit der Hanse, hrsg. v. N. Angermann, I. Misäns, Lüneburg 2003, s. 21-42. Mittelalterliche Handschriften in den Sammlungen des Stadtarchivs Tallinn und des Estnischen Historischen Museums. Katalog, hrsg. v T. Kala, Tallinn 2007. Możdżeń ƒ., Przedstawianie świata przez kronikarzy gdańskich na przełomie XV i XVI wieku, Toruń 2016. Mühlen H. von zur, Die Bezwingung der Stadt Riga durch den Or den, [w:] Baltische Länder, hrsg. v. G. von Pistohlkors, Berlin 1996, s. 69-71. Mühlen H. von zur, Die Städte: Wirtschaft, Gesellschaft und Ver fassung, [w:] Baltische Länder, hrsg. v.
G. von Pistohlkors, Berlin 1996, s. 101-111. Mühlen H. von zur, Zur wissenschaftlichen Diskussion über den Ur sprung Revals, Zeitschrift für Ostforschung, 33, 1984, s. 508-533. Napiersky C.E., Nachrichten von alten Rigischen Stadtbüchern, Mittheilungen aus dem Gebiete der Geschichte Liv-, Ehst-und Kurlands, Bd. 11, 1865, s. 156-204. Nazarowa J.N., Inflanckie interesy zakonu krzyżackiego (ideologiczne aspekty problemu) w XIII-XIV w., [w:] Ekspansja niemieckich za konów rycerskich w strefie Bałtyku od XIII do połowy XVI wieku, red. Μ. Biskup, Toruń 1990, s. 93-101. 257
Wykaz źródeł i literatury Neitmann K., Die Residenzen des livländischen Ordensmeisters in Riga und Wenden im 15. Jahrhundert, [w:] Stadt und Orden. Das Verhältnis des Deutschen Ordens zu der Städten in Livland, Preussen und im Deutschen Reich, hrsg. v. U. Arnold, Quellen und Studien zur Geschichte des Deutschen Ordens, Bd. 44, Marburg 1993, s. 59-93. Neugebauer W., Von Truso nach Elbing. Leitlinien der Frühgeschichte des Eibinger Raumes, Bremerhaven-Münster 1975. Nowak Z., Kultura umysłowa Prus Królewskich w czasach Kopernika, Toruń 1972. Nowak Z., Przydatność badawcza ksiąg miejskich Chełmna z XIV i XV wieku, AUNC, Historia VIII, Nauki Humanistyczno-Społeczne, z. 54, 1973, s. 73-83 Nowak Z.H., Die Rolle der Gelehrten in der Gesellschaft des Ordenslan des Preußen, [w:] Gelehrte im Reich. Zur Sozial- und Wirkungs geschichte akademischer Eliten des 14. bis 16. Jahrhunderts, hrsg. v. R.Ch. Schwinges, Zeitschrift für Historische Forschung, Beiheft 18, 1996, s. 211-223. Nowak Z.H., Dzieje Chełmna do końca XVIII w., [w:] Dzieje Chełmna i jego regionu. Zarys monograficzny, Toruń 1968. Nowak Z.H., O sposobach werbowania intelektualistów do zakonu krzyżackiego w Prusach w pierwszej połowie XV w., Zapiski Histo ryczne, t. 45, 1980, z. 2, s. 101-106. Okniński P., Oficjalna przeszłość miasta, [w:] Przeszłość w kulturze średniowiecznej Polski, t. 2, red. H. Manikowska, Warszawa 2019, s. 177-201. Okniński P., Uwarunkowania początków rozwoju polskich kancela rii miejskich. Przykład Krakowa (do 1312 r.), [w:] Loca scribendi. Miejsca i środowiska tworzące kulturę pisma w dawnej Rze
czypospolitej XV-XVIII stulecia, red. A. Adamska, A. Bartoszewicz, Μ. Ptaszyński, Warszawa 2017, s. 27-45. Oliński P., Die Danziger Stadtbücher im 14. und der ersten Hälfte des 15. Jahrhunderts, [w:] Verwaltung und Schriftlichkeit in den Han sestädten, hrsg. v. ƒ. Sarnowsky, Hansische Studien XVI, Trier 2006, s. 109-122. Oppitz U.-D., Deutsche Rechtsbücher des Mittelalters, Bd. II: Beschrei bung der Handschriften, Köln-Wien 1990. Osipova S., Rigas Stadtrecht im Laufe des 13. Jh., [w:] Starptautiska konference Hanza vaakar - Hanza rit, Riga 1998, 8-13 jūnijs (In258
Wykaz źródeł i literatury ternational conference Hansa yesterday ֊ Hansa Tommorrow, Ri ga, June 8-13 1998), Izdevniecība 'Vārds' 2001, s. 162-168. Ožóg К., Studia krakowian na praskim uniwersytecie do początku XV wieku, [w:] Miasta, ludzie, instytucje, znaki. Księga jubileuszowa ofiarowana Profesor Bożenie Wyrozumskiej w 75. rocznicę uro dzin, red. Z. Piech, Kraków 2008, s. 637-651. Pańków S., Perzanowski Z., Nauki pomocnicze historii wraz z archiwi styką i archiwoznawstwem, Kraków 1957. Päsler R.G., Deutschsprachige Sachliteratur im Preußenland bis 1500. Untersuchungen zu ihrer Überlieferung (Aus Archiven, Bi bliotheken und Museen Mittel- und Osteuropas 2), Köln-Weimar-Wien 2003. Päsler R.G., Von Königsberg nach Berlin und anderswohin. Zu den mittelalterlichen Handschriften des ehern. Königsberger Staatsar chivs, [w:] Manuscripta germanica. Deutschsprachige Handschrif ten des Mittelalters in Bibliotheken und Archiven Osteuropas, hrsg. von Astrid Breith u.a., Zeitschrift für Deutsches Altertum und Deutsche Literatur Beihefte, Beiheft 15, Stuttgart 2012, s. 157-166. Pelech Μ., Ein Rechnungsbuch über den Preußischen Pfundzoll den Jahre 1397-1404, Beiträge zur Geschichte Westpreußens, Bd. 10, 1987, s. 139-193. Piccard G., Die Ochsenkopf-Wasserzeichen, Tl. 1-3, Stuttgart 1966. Piskorska H., Organizacja władz i kancelarii miasta Torunia do 1793 r„ Toruń 1956. Pitz E., Schrift- und Aktenwesen der städtischen Verwaltung im Spät mittelalter. Köln-Nürnberg-Lübeck, Ein Beitrag zur vergleichen den Städteforschung und zur spätmittelalterlichen Aktenkunde, Köln 1959. Polski
słownik archiwalny, red. W. Maciejewska, Warszawa 1974. Potkowski E., Książka rękopiśmienna w kulturze Polski, Warszawa 1984. Pöltsam-Jürio L, Grundzüge des livländischen Städtewesens im Mittelalter, [w:] Stadtgeschichte des Baltikums oder baltische Stadtge schichte? Annäherungen an ein neues Forschungsfeld zur bal tischen Geschichte, hrsg. v. H. Hein-Kircher, I. Misäns, Marburg 2016, s. 117-135. Prutz H., Über ein Formelbuch aus dem Anfänge des fünfzehnten Jahrhunderts, Altpreussische Monatsschrift, Bd. 6, 1869, s. 193-214. Ptaśnik J., Miasta i mieszczaństwo w dawnej Polsce, Warszawa 1949. 259
Wykaz źródeł i literatury Radke I., Kancelaria miasta Poznania do 1570 r„ Warszawa 1967. Radzimiński A., „Listy cechowe" ze zbiorów Archiwum Toruńskiego i ich przydatność do badań genealogicznych mieszczaństwa. Zie mia Dobrzyńska, t. 2, 1992, s. 141-145. Rauch G. von, Stadt una Bistum Dorpat zum Ende der Ordenszeit, Zeitschrift für Ostforschung, Jg. 24, 1975, s. 577-626. Rehme P., Das Lübecker Ober-Stadtbuch. Ein Beitrag zur Geschichte der Rechtsquellen und das Liegenschaftsrecht, Hannover 1895. Rehme P., Über die Breslauer Stadtbücher. Ein Beitrag zur Geschichte des Urkundenwesens, zugleich der städtischen Verwaltung und Rechtspflege, Halle 1909. Rozenkranz E., Recepcja prawa lubeckiego w miastach nadbałtyckich (rozprawa habilitacyjna), Gdańsk 1967. Rozenkranz E., Prawo lubeckie w Elblągu od XIII do XVI wieku, Rocz nik Gdański, t. 51, 1991, z. 1, s. 5-34. Salminen T., Bücher, Konzepte und Briefe: Schriftlichkeit des Revaler Rates von Stadtschreiber Hermannus bis Joachim Muter (1375֊1456), [w:] Die Stadt im europäischen Nordosten. Kulturbezie hungen von der Ausbreitung des Lübischen Rechts bis zur Auf klärung, hrsg. v. R. Schweizer, W. Bastman-Bühner, J. Hackmann, Helsinki-Lübeck 2001, s. 153-168. Salminen T., The earliest Missives und Missivebooks of the Council of Reval - Some Remarks on the Management of Information in Fourteenth Century Town Administration, [w:] Verwaltung und , Schriftlichkeit in den Hansestädten, hrsg. v. J. Sarnowsky, Hansi sche Studien XVI, Trier 2006, s. 123-134. Salminen T., Obscure Hands - Trusted Men. Textualization, the Offi ce of the
City Scribe and the Written Management of Informa tion and Communication of the Council of Reval (Tallinn) before 1460, Tampere 2016. Samsonowicz H., Zagadnienia kultury miast nadbałtyckich w XIV i XV wieku (Przegląd problematyki i postulaty badawcze), Rocznik Olsztyński, t. 5, 1963, s. 29-52. Samsonowicz H., Kultura miejska w Polsce późnego średniowiecza, Kwartalnik Historyczny, R. 90, 1983, nr 4, s. 771-789. Scharff T., Pragmatik und Symbolik: Formen und Funktionen von Schriftlichkeit im Umfeld des Braunschweiger Rates um 1400, [w:] Dimensionen mittelalterlichen Schriftkultur zwischen Pragmatik 260
Wykaz źródeł i literatury und Performanz, hrsg. v. Ch. Dartmann, T. Scharff, Ch.F. Weber, Utrecht Studies in Medieval Literacy 18, Turnhout 2011, s. 351-370. Schirren C., Verzeichniss Livländischer Geschichts-Quellen in schwedi schen Archiven und Bibliotheken, Dorpat 1861-1868. Schmid B., Die Miniaturmalereien des Eibinger Wiesenbuches, Elbinger Jahrbuch, Bd. 1, 1919/1920, s. 95-100. Schneider K., Gotische Schriften in deutscher Sprache, I: Vom späten І2. fahrhundert bis um 1300, Text- und Tafelband, Wiesbaden 1987. Schultz F„ Conrad Bitschin während seines Aufenthaltes in Culm (1430-38), Altpreussische Monatsschrift, Bd. 12, 1875, s. 513-530. Schultz F„ Die Stadt Kulm im Mittelalter, Zeitschrift des Westpreußi schen Geschichtsvereins, H. 23, 1888, s. 1-251. Schulz K., Gewerbliche Strukturen des Hanseraumes unter besonderer Berücksichtigung der baltischen Städte (Riga, Reval) im Spätmit telalter, [w:] Mittelständische Wirtschaft, Handwerk und Kultur im baltischen Raum, hrsg. v. B. Schmidt, Hamburg 2006, s. 84-108. Selart A., Non-German Literacy in Medieval Livonia, [w:] Uses of the Written Word in Medieval Towns: Medieval Urban Literacy II, ed. Μ. Mostert and A. Adamska, Utrecht Studies in Medieval Liter acy 28, Turnhout 2014, s. 37-63. Semrau A., Die Organe der Stadtgemeinde nach kulmischem Rechte in 13 Jahrhundert, Mitteilungen des Coppernicus-Vereins für Wis senschaft und Kunst zu Thorn, H. 29, 1921, s. 1-26. Semrau A., Die erste Vermessung der Bürgerwiesen in der Altstadt Elbing im Jahre 1338, Eibinger Jahrbuch, H. 31, 1923, s. 116-128. Simson P., Geschichte der
Stadt Danzig, Bd. 4, Danzig 1918. Skrzypczak H., Stadt und Schriftlichkeit in deutchen Mittelalter. Beiträge zur Sozialgeschichte des Schreibens, 1956, msp, Biblioteka Frei Uni versität Berlin. Sławoszewska Μ., Gdańskie „Missiva", Archeion, t. 29, 1958, s. 199-207. Spáčil V„ Písaři a kanceláře mèsta Olomouce do roku 1786, Olomouc 2001. Speer Ch., Stand und Perspectiven der Stadtbuchforschung - ein Überblick, [w:] Města ve středověku a raném novověku jako ba datelské téma posledních dvou desetiletí, sestavili O. Fejtová et al., Documenta Pragensia XXXII/2, Praha 2013, s. 367-394. Speer Ch., Account and Town Records as Mirrors of Social Change und Control in the 15th and 16th Century, [w:J Monuments or do cuments? Accounts: sources for the history of social control (13th -18th c.), ed. A. Wirth-Jaillard et al., Bruxelles 2015, s. 269-278. 261
Wykaz źródeł i literatury Sprandel R., Die Anfänge der Hamburger Stadtbücher, [w:] Verwaltu ng und Schriftlichkeit in den Hansestädten, hrsg. v. J. Sarnowsky, Hansische Studien XVI, Trier 2006, s. 81-96. Stadt im Wandel. Kunst und Kultur des Bürgertums in Norddeutsch lands 1150-1650, hrsg. v. C. Meckseper, Bd. 1-2, Stuttgart 1985. Stankowa Μ., Kancelaria miasta Lublina ХІѴ-ХѴІП w., Warszawa 1968. Starzyński Μ., Archiwa miejskie w średniowiecznych strategiach pa mięci, [w:] Przeszłość w kulturze średniowiecznej Polski, t. 1, red. J. Banaszkiewicz, A. Dąbrówka, P. Węcowski, Warszawa 2018, s. 447-449. Starzyński Μ., Średniowieczny Kazimierz, jego ustrój i kancelaria, Kra ków 2015. Steffenhagen E., Deutsche Rechtsquellen in Preussen vom XIII, bis zum XVI. fahrhundert, Leipzig 1875. Steffenhagen E., Zu den Thorner Formelbuche und das Formelbuch Arnoldis von Protzen, Altpreussische Monatsschrift, Bd. 8, 1871, s. 531-534. Superczyński Μ., Pisarze miejscy w kancelarii chełmińskiej od XIV do XVI w., Zapiski Historyczne, t. 81, 2016, z. 3, s. 46-53. Superczyński Μ., Czas użytkowania ksiąg w średniowiecznych kancela riach miast pruskich - decyzje rady, czy strategia pisarza (w druku). Szczuczko W„ Recesy w kancelarii miasta Elbląga w okresie księgi wpisów, [w:] Kancelarie okresu księgi wpisów w Prusach Królew skich, red. A. Tomczak, Warszawa 1994, s. 59-67. Tandecki J., Średniowieczne księgi wielkich miast pruskich jako źródła historyczne i zabytki kultury mieszczańskiej (organizacja władz, zachowane archiwalia, działalność kancelarii), Warszawa-Toruń 1990. Tandecki J., Anfänge
und Entwicklung der Forschungen zur städti schen Diplomatik in Polen, [w:] La diplomatique urbaine en Euro pe au moyen âge. Actes du congres de la Commission internatio nale de Diplomatique, Gand, 25-29 août 1998 publicēs par W. Prevenier et Th. de Hemptinne, Louvain-Apeldoorn 2000, s. 489-500. Tandecki J., Struktury administracyjne i społeczne oraz formy życia w wielkich miastach Prus Krzyżackich i Królewskich w średnio wieczu i na progu czasów nowożytnych, Toruń 2001. Tandecki J., Kancelarie wielkich miast pruskich jako ośrodki średnio wiecznej kultury miejskiej, [w:] Drogą historii. Studia ofiarowane 262
Wykaz źródeł i literatury profesorowi Józefowi Szymańskiemu w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, Lublin 2001, s. 213-226. Tandecki J., Organizacja i działalność kancelarii w średniowiecznych miastach hanzeatyckich, Zapiski Historyczne, t. 69, 2004, z. 1, s. 7-22. Tandecki ƒ., Dziejopisarstwo miejskie w Toruniu i w Prusach w śre dniowieczu i na progu czasów nowożytnych, Rocznik Toruński, t. 38, 2011, s. 7-22. Tandecki J., Nieznane źródło do dziejów przestępczości w średniowiecz nym Toruniu, [w:] Ecclesia Regnum Fontes. Studia z dziejów śre dniowiecza, red. S. Gawlas i in., Warszawa 2014, s. 543-550. Tandecki J., Proskrypcja i banicja w średniowiecznych miastach pru skich, [w:] Memoria viva. Studia historyczne poświęcone pamięci Izabeli Skierskiej (1967-2014), red. G. Rutkowska, A. Gąsiorowski, Warszawa-Poznań 2015, s. 703-711. Tandecki ƒ., Wytwory kancelarii miejskich, [w:] Dyplomatyka staropol ska, red. T. Jurek, Warszawa 2015, s. 407-446. Tandecki J., Zarządzanie majątkiem sierot w średniowiecznym Toru niu i Chełmnie, [w:] Stilo et animo. Praca historyczne ofiarowane Profesorowi Tomaszowi Jasińskiemu w 65. Rocznicę urodzin, red. Μ. Dorna i in., Poznań 2016, s. 231-239. Tandecki ƒ., Kilka uwag na temat toruńskich testamentów miesz czańskich w średniowieczu i na progu czasów nowożytnych, [w:] Wokół metodyki archiwalnej. Księga dedykowana prof. Wie sławie Kwiatkowskiej w sześćdziesiątą piątą rocznicę urodzin, red. W. Chorążyczewski, A. Rosa, Μ. Żmudziński, Toruń 2018, s. 307-327. Thumser Μ., Private Briefkonzepte aus dem Nachlaß des Deutschordenssekräters Liborius
Nacker (+ 1502/1503), Archiv für Diplo matik, Bd. 43, 1997, s. 413-454. Thumser Μ., Schriftlichkeit in der Spätzeit der preußischen Deutschordensherrschaf. Kanzleitätigkeit und Aufzeichnungen des hochmeisterlichen Sekräters Liborius Nacker (+ 1502/1503), [w:] Schriftkultur und Landesgeschichte. Studien zum südlichen Ost seeraum vom 12. bis zum 16. Jahrhundert, hrsg. v. Μ. Thumser, Köln-Weimar-Wien 1997, s. 155-218. Toeppen Μ., Eibinger Antiquitäten. Ein Beitrag zur Geschichte des städtischen Lebens im Mittelalter, Bd. 1-3, Danzig 1871-1873. 263
Wykaz źródeł i literatury Vahtre S., Kroniki bałtyckie (inflanckie) ΧΙΠ-XVIII wieku jako źródła hi storyczne. Stan badań. Zapiski Historyczne, t. 34, 1969, s. 661-667. Vogelsang R., Reval und der Deutsche Orden: Zwischen städtischer Autonomie und landesherrlicher Gewalt, [w:] Stadt und Orden. Das Verhältnis des Deutschen Ordens zu der Städten in Livland, Preussen und im Deutschen Reich, hrsg. v. U. Arnold, Quellen und Studien zur Geschichte des Deutschen Ordens, Bd. 44, Mar burg 1993, s. 34-58. Vogelsang R., Zur Finanzverwaltung im mittelalterlichen Reval, Zeit schrift für Ostforschung, Jg. 20, 1971, s. 685-708. Wagner A., Introligatorstwo poznańskie XVI wieku jako historyczno-artystyczna terra incognito, [w:] Sztuka w Wielkopolsce, red. Μ. Błaszczyński i in., Poznań 2013, s. 68-87. Wattenbach W., Das Schriftwesen im Mittelalter, Leipzig 1896 (przedruk Graz 1958). Weber Ch.F., Trust, Secrecy, and Control in the Medieval Italian Com munes, [w:] Writing and the Administration of Medieval Towns: Medieval Urban Literacy I, ed. Μ. Mostert and A. Adamska, Utrecht Studies in Medieval Literacy 27, Turnhout 2014, s. 243-265. Wermbter H., Die Verfassung der Städte im Ordenslande Preussen, Zeit schrift des Westpreußischen Geschichtsvereins, H. 13, 1884, s. 1-73. Wittram R., Baltische Geschichte. Die Ostseelande Livland, Estland, Kurland 1180-1918, München 1954. Wolf ƒ., Ein deutsches Mittelalter in Lettland. Kulturraumprojektio nen zwischen Mittelalter und Gegenwart, [w:] Deutsch-Baltischer Kulturtransfer. Beiträge einer Tagung zur Perspektivierung der nordosteuropäischen
Literatur- und Kulturbeziehungen vom 3.-4. September 2012 in Daugavpils, hrsg. v. D. Baldes und L Vingre, Daugavpils 2013, s. 73-85. Wółkiewicz E., „Viri docti et secretorum conscii.” Personel kancelaryjny Wrocławia w późnym średniowieczu, Sobótka, z. 1, 2006, s. 21-43. Wriedt К., Latein und Deutsch in den Hansestädten vom 13. bis zum 16. Jahrhundert, [w:] Latein und Nationalsprachen in der Renais sance, hrsg. v. B. Guthmüller, Wiesbaden 1998, s. 287-313. Zdrenka J., Średniowieczne gdańskie księgi miejskie nie w pełni wyko rzystanym źródłem do dziejów miasta XIV-XV w., [w:] Kopijnicy, Szyprowie, Tenutariusze, red. B. Śliwiński, Gdańsk 2002, s. 358-362. 264
Wykaz źródeł i literatury Zdrenka J., Urzędnicy miejscy Gdańska w latach 1342-1792 i 1807-1814. Spisy, Gdańsk 2008. Zdrójkowski Z., Na siedemsetpięćdziesięciolecie przywileju chełmiń skiego (1233-1983), [w:] Studia Culmensia Historico-Juridica czyli Księga Pamiątkowa 750-lecia prawa chełmińskiego, tom pierwszy, red. Z. Zdrójkowski, Toruń 1990, s. 25-34. Zieliński M.G., Archiwum Fary Chełmińskiej, Bydgoszcz 2019. Zühlke R., Stadt-Land-Fluß. Bremen und Riga. Zwei mittelalterliche Metropolen im Vergleich, Münster 2002. Strony internetowe www.handschriftencensus.de www.gedanopedia.pl |
| any_adam_object | 1 |
| any_adam_object_boolean | 1 |
| author | Tandecki, Janusz 1950- |
| author_GND | (DE-588)1108129145 |
| author_facet | Tandecki, Janusz 1950- |
| author_role | aut |
| author_sort | Tandecki, Janusz 1950- |
| author_variant | j t jt |
| building | Verbundindex |
| bvnumber | BV047507674 |
| ctrlnum | (OCoLC)1266275974 (DE-599)BVBBV047507674 |
| era | Geschichte 1240-1450 gnd |
| era_facet | Geschichte 1240-1450 |
| format | Book |
| fullrecord | <?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?><collection xmlns="http://www.loc.gov/MARC21/slim"><record><leader>00000nam a2200000 c 4500</leader><controlfield tag="001">BV047507674</controlfield><controlfield tag="003">DE-604</controlfield><controlfield tag="005">20220825</controlfield><controlfield tag="007">t|</controlfield><controlfield tag="008">211012s2021 xx |||| 00||| pol d</controlfield><datafield tag="020" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">9788365127785</subfield><subfield code="9">978-83-65127-78-5</subfield></datafield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(OCoLC)1266275974</subfield></datafield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(DE-599)BVBBV047507674</subfield></datafield><datafield tag="040" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-604</subfield><subfield code="b">ger</subfield><subfield code="e">rda</subfield></datafield><datafield tag="041" ind1="0" ind2=" "><subfield code="a">pol</subfield></datafield><datafield tag="049" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-12</subfield></datafield><datafield tag="100" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">Tandecki, Janusz</subfield><subfield code="d">1950-</subfield><subfield code="e">Verfasser</subfield><subfield code="0">(DE-588)1108129145</subfield><subfield code="4">aut</subfield></datafield><datafield tag="245" ind1="1" ind2="0"><subfield code="a">Piśmienność pragmatyczna, pisarze i kancelarie w wielkich miastach pruskich i inflanckich w średniowieczu</subfield><subfield code="c">Janusz Tandecki</subfield></datafield><datafield tag="264" ind1=" " ind2="1"><subfield code="a">Toruń</subfield><subfield code="b">Towarzystwo Naukowe w Toruniu</subfield><subfield code="c">2021</subfield></datafield><datafield tag="300" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">270 Seiten</subfield><subfield code="c">23 cm</subfield></datafield><datafield tag="336" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">txt</subfield><subfield code="2">rdacontent</subfield></datafield><datafield tag="336" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">sti</subfield><subfield code="2">rdacontent</subfield></datafield><datafield tag="337" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">n</subfield><subfield code="2">rdamedia</subfield></datafield><datafield tag="338" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">nc</subfield><subfield code="2">rdacarrier</subfield></datafield><datafield tag="546" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">Englische Zusammenfassung</subfield></datafield><datafield tag="648" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Geschichte 1240-1450</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Kanzlei</subfield><subfield code="0">(DE-588)4029534-5</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Stadtverwaltung</subfield><subfield code="0">(DE-588)4056784-9</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Stadtbuch</subfield><subfield code="0">(DE-588)4056729-1</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="651" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Livland</subfield><subfield code="0">(DE-588)4036075-1</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="651" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Preußen</subfield><subfield code="g">Ordensstaat</subfield><subfield code="0">(DE-588)4076337-7</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2="0"><subfield code="a">Administracja</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2="0"><subfield code="a">Kancelaria</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2="0"><subfield code="a">Księgi miejskie</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2="0"><subfield code="a">Miasta</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2="2"><subfield code="a">Inflanty (kraina historyczna)</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2="2"><subfield code="a">Prusy</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2="0"><subfield code="a">Sztuka pisania / średniowiecze</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2="0"><subfield code="a">Pismo / średniowiecze</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2="4"><subfield code="a">1201-1300</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2="4"><subfield code="a">1301-1400</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2="4"><subfield code="a">1401-1500</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2="6"><subfield code="a">Opracowanie</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="0"><subfield code="a">Preußen</subfield><subfield code="g">Ordensstaat</subfield><subfield code="0">(DE-588)4076337-7</subfield><subfield code="D">g</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="1"><subfield code="a">Livland</subfield><subfield code="0">(DE-588)4036075-1</subfield><subfield code="D">g</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="2"><subfield code="a">Stadtbuch</subfield><subfield code="0">(DE-588)4056729-1</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="3"><subfield code="a">Stadtverwaltung</subfield><subfield code="0">(DE-588)4056784-9</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="4"><subfield code="a">Kanzlei</subfield><subfield code="0">(DE-588)4029534-5</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="5"><subfield code="a">Geschichte 1240-1450</subfield><subfield code="A">z</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2=" "><subfield code="5">DE-604</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032908602&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Inhaltsverzeichnis</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032908602&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Literaturverzeichnis</subfield></datafield><datafield tag="940" ind1="1" ind2=" "><subfield code="q">BSB_NED_20220825</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">909</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">0902</subfield><subfield code="g">479</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">909</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">0902</subfield><subfield code="g">438</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">351.09</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">0902</subfield><subfield code="g">43</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">909</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">0902</subfield><subfield code="g">43</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">351.09</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">0902</subfield><subfield code="g">479</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">351.09</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">0902</subfield><subfield code="g">438</subfield></datafield><datafield tag="943" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-032908602</subfield></datafield></record></collection> |
| geographic | Livland (DE-588)4036075-1 gnd Preußen Ordensstaat (DE-588)4076337-7 gnd |
| geographic_facet | Livland Preußen Ordensstaat |
| id | DE-604.BV047507674 |
| illustrated | Not Illustrated |
| index_date | 2024-07-03T18:20:53Z |
| indexdate | 2024-11-19T09:02:58Z |
| institution | BVB |
| isbn | 9788365127785 |
| language | Polish |
| oai_aleph_id | oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-032908602 |
| oclc_num | 1266275974 |
| open_access_boolean | |
| owner | DE-12 |
| owner_facet | DE-12 |
| physical | 270 Seiten 23 cm |
| psigel | BSB_NED_20220825 |
| publishDate | 2021 |
| publishDateSearch | 2021 |
| publishDateSort | 2021 |
| publisher | Towarzystwo Naukowe w Toruniu |
| record_format | marc |
| spelling | Tandecki, Janusz 1950- Verfasser (DE-588)1108129145 aut Piśmienność pragmatyczna, pisarze i kancelarie w wielkich miastach pruskich i inflanckich w średniowieczu Janusz Tandecki Toruń Towarzystwo Naukowe w Toruniu 2021 270 Seiten 23 cm txt rdacontent sti rdacontent n rdamedia nc rdacarrier Englische Zusammenfassung Geschichte 1240-1450 gnd rswk-swf Kanzlei (DE-588)4029534-5 gnd rswk-swf Stadtverwaltung (DE-588)4056784-9 gnd rswk-swf Stadtbuch (DE-588)4056729-1 gnd rswk-swf Livland (DE-588)4036075-1 gnd rswk-swf Preußen Ordensstaat (DE-588)4076337-7 gnd rswk-swf Administracja Kancelaria Księgi miejskie Miasta Inflanty (kraina historyczna) Prusy Sztuka pisania / średniowiecze Pismo / średniowiecze 1201-1300 1301-1400 1401-1500 Opracowanie Preußen Ordensstaat (DE-588)4076337-7 g Livland (DE-588)4036075-1 g Stadtbuch (DE-588)4056729-1 s Stadtverwaltung (DE-588)4056784-9 s Kanzlei (DE-588)4029534-5 s Geschichte 1240-1450 z DE-604 Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032908602&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Inhaltsverzeichnis Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032908602&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Literaturverzeichnis |
| spellingShingle | Tandecki, Janusz 1950- Piśmienność pragmatyczna, pisarze i kancelarie w wielkich miastach pruskich i inflanckich w średniowieczu Kanzlei (DE-588)4029534-5 gnd Stadtverwaltung (DE-588)4056784-9 gnd Stadtbuch (DE-588)4056729-1 gnd |
| subject_GND | (DE-588)4029534-5 (DE-588)4056784-9 (DE-588)4056729-1 (DE-588)4036075-1 (DE-588)4076337-7 |
| title | Piśmienność pragmatyczna, pisarze i kancelarie w wielkich miastach pruskich i inflanckich w średniowieczu |
| title_auth | Piśmienność pragmatyczna, pisarze i kancelarie w wielkich miastach pruskich i inflanckich w średniowieczu |
| title_exact_search | Piśmienność pragmatyczna, pisarze i kancelarie w wielkich miastach pruskich i inflanckich w średniowieczu |
| title_exact_search_txtP | Piśmienność pragmatyczna, pisarze i kancelarie w wielkich miastach pruskich i inflanckich w średniowieczu |
| title_full | Piśmienność pragmatyczna, pisarze i kancelarie w wielkich miastach pruskich i inflanckich w średniowieczu Janusz Tandecki |
| title_fullStr | Piśmienność pragmatyczna, pisarze i kancelarie w wielkich miastach pruskich i inflanckich w średniowieczu Janusz Tandecki |
| title_full_unstemmed | Piśmienność pragmatyczna, pisarze i kancelarie w wielkich miastach pruskich i inflanckich w średniowieczu Janusz Tandecki |
| title_short | Piśmienność pragmatyczna, pisarze i kancelarie w wielkich miastach pruskich i inflanckich w średniowieczu |
| title_sort | pismiennosc pragmatyczna pisarze i kancelarie w wielkich miastach pruskich i inflanckich w sredniowieczu |
| topic | Kanzlei (DE-588)4029534-5 gnd Stadtverwaltung (DE-588)4056784-9 gnd Stadtbuch (DE-588)4056729-1 gnd |
| topic_facet | Kanzlei Stadtverwaltung Stadtbuch Livland Preußen Ordensstaat |
| url | http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032908602&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032908602&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |
| work_keys_str_mv | AT tandeckijanusz pismiennoscpragmatycznapisarzeikancelariewwielkichmiastachpruskichiinflanckichwsredniowieczu |