Jak powstało Pomorze?: studium tworzenia państwowości we wczesnym średniowieczu = The origins of Pomerania: a study on the formation of a state in the early Middle Ages
Gespeichert in:
| 1. Verfasser: | |
|---|---|
| Format: | Buch |
| Sprache: | Polish |
| Veröffentlicht: |
Warszawa
Instytut Archeologii i Etnologii PAN
2020
Warszawa Muzeum Historii Polski |
| Schlagworte: | |
| Online-Zugang: | Inhaltsverzeichnis Literaturverzeichnis Register // Gemischte Register Register // Personenregister |
| Beschreibung: | Literaturverzeichnis: Seite 183-210. - Geographisches Register. - Personenregister |
| Beschreibung: | 227 Seiten Illustrationen, Karten, Pläne |
| ISBN: | 9788366463387 8366463389 9788365248510 8365248514 |
Internformat
MARC
| LEADER | 00000nam a2200000 c 4500 | ||
|---|---|---|---|
| 001 | BV047452559 | ||
| 003 | DE-604 | ||
| 005 | 20220720 | ||
| 007 | t | ||
| 008 | 210903s2020 a||| |||| 00||| pol d | ||
| 020 | |a 9788366463387 |9 978-83-66463-38-7 | ||
| 020 | |a 8366463389 |9 83-66463-38-9 | ||
| 020 | |a 9788365248510 |9 978-83-65248-51-0 | ||
| 020 | |a 8365248514 |9 83-65248-51-4 | ||
| 035 | |a (OCoLC)1245426811 | ||
| 035 | |a (DE-599)KXP1753282152 | ||
| 040 | |a DE-604 |b ger |e rda | ||
| 041 | 0 | |a pol | |
| 049 | |a DE-12 | ||
| 084 | |a OST |q DE-12 |2 fid | ||
| 084 | |a 15.47 |2 bkl | ||
| 100 | 1 | |a Rębkowski, Marian |d 1960- |e Verfasser |0 (DE-588)1174021039 |4 aut | |
| 245 | 1 | 0 | |a Jak powstało Pomorze? |b studium tworzenia państwowości we wczesnym średniowieczu = The origins of Pomerania: a study on the formation of a state in the early Middle Ages |c Marian Rębkowski |
| 246 | 1 | 1 | |a The origins of Pomerania: a study on the formation of a state in the early Middle Ages |
| 264 | 1 | |a Warszawa |b Instytut Archeologii i Etnologii PAN |c 2020 | |
| 264 | 1 | |a Warszawa |b Muzeum Historii Polski | |
| 300 | |a 227 Seiten |b Illustrationen, Karten, Pläne | ||
| 336 | |b txt |2 rdacontent | ||
| 337 | |b n |2 rdamedia | ||
| 338 | |b nc |2 rdacarrier | ||
| 500 | |a Literaturverzeichnis: Seite 183-210. - Geographisches Register. - Personenregister | ||
| 546 | |a Zusammenfassung in englischer Sprache | ||
| 648 | 7 | |a Geschichte 800-1199 |2 gnd |9 rswk-swf | |
| 651 | 7 | |a Pommern |0 (DE-588)4046744-2 |2 gnd |9 rswk-swf | |
| 689 | 0 | 0 | |a Pommern |0 (DE-588)4046744-2 |D g |
| 689 | 0 | 1 | |a Geschichte 800-1199 |A z |
| 689 | 0 | |5 DE-604 | |
| 710 | 2 | |a Instytut Archeologii i Etnologii (Warschau) |0 (DE-588)1224263-9 |4 isb | |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032854510&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Inhaltsverzeichnis |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032854510&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Literaturverzeichnis |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032854510&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Register // Gemischte Register |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032854510&sequence=000007&line_number=0004&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Register // Personenregister |
| 940 | 1 | |n oe | |
| 940 | 1 | |q BSB_NED_20220720 | |
| 999 | |a oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-032854510 | ||
| 942 | 1 | 1 | |c 900 |e 22/bsb |f 09021 |g 438 |
Datensatz im Suchindex
| _version_ | 1804182752515325952 |
|---|---|
| adam_text | SPIS TREŚCI Rozdział I. Państwo bez metryki......................................................................................7 1. Uwagi wprowadzające........................................................................................... 7 2. Wczesne państwo w historiografii wczesnego średniowiecza............................ 10 3. Stan badań nad genezą księstwa zachodniopomorskiego................................... 19 4. Sposób ujęcia, czyli o czym jest ta książka............................................................ 26 Rozdział II. „Od plemienia do państwa ? Struktury społeczne i osadnicze między dolną Odrą a dolną Wisłą w IX-X wieku....................................................................... 35 1. Plemię czy „wodzostwo ?..................................................................................... 35 2. Problem organizacji społeczno-politycznych na Pomorzu w okresie przedpaństwowym........................................................................................ 40 3. Struktury osadnicze w świetle archeologii........................................................... 43 Rozdział III. Ośrodki władzy w XI wieku.................................................................... 53 1. Nieciągłość przestrzeni społecznej w XI w. jako wyraz centralizacji władzy....... 53 2. Zróżnicowanie kulturowe i społeczne przez pryzmat obrządku pogrzebowego.... 64 3. Kto emitował monety w XI w.?............................................................................. 77 4. Kiedy powstało księstwo
pomorskie?...................................................................87 Rozdział IV. Państwo Warcisława i jego następców................................................... 107 1. Księstwo zachodniopomorskie i jego władcy w ХП w....................................... 107 2. Struktury osadnicze - centralizacji przestrzeni ciąg dalszy............................... 115 3. Reprezentacja władzy w przestrzeni społecznej: siedziby książęce i nekropole dynastyczne.................................................................................................... 125 4. Organizaqa państwa........................................................................................... 139 5. Symbolika wizerunków książąt........................................................................... 146 Rozdział V. Jak powstało państwo, którego nie ma?................................................... 159 Summary........................................................................................................................175 Bibliografia.....................................................................................................................183 Spis rycin........................................................................................................................211 Indeks nazw geograficznych, geograficzno-historycznych i etnicznych.................... 213 Indeks osób....................................................................................................................225
BIBLIOGRAFIA ŹRÓDŁA Adam z Bremy - Magistri Adam Bremensis Gesta Hammaburgensis ecclesiae pontificum, Scripteres rerum Germanicarum in usum scholarum ex Monumentis Germaniae Historieis separatu editi, wyd. В. Schmeidler, Hannover-Lipsk 1917. Annales Altaheuses - Annales Altaheuses maiores, Scripteres rerum Germanicarum in usum scholarum ex Monumentis Germaniae Historieis recudí, wyd. W. von Giesebrecht, E. von Oefele, Hannover 1891. CPD - Codex Pomeraniae diplomaticus I, wyd. K.F.W. Hasselbach, J.G.L. Kosegarten, Greifswald 1862. Ebo - Ebonis Vita S. Ottonis episcopi Babenbergensis, Monumenta Poloniae Historica. Series nova VII, fase. 2, wyd. J. Wikarjak, K. Liman, Warszawa 1969. Gall - Gcdli Anonymt Cronica et gesta ducum sive principům Polonorum, wyd. К. Maleczytìski, Monumenta Poloniae Historica. Series nova U, Kraków 1952. Tłumacze nie polskie: Anonim tzw. Gall, Kronika polska, wyd. Μ. Plezia, tłum. R. Gródecki, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1982 (wyd. 5). Helmold - Helmoldi presbyteri Bozoviensis Cronica Slavorum, Scripteres rerum Germa nicarum in usum scholarum, wyd. B. Schmeidler, Hannover 1937. Tłumaczenie polskie: Helmolda Kronika Słowian, tłum. J. Matuszewski, Warszawa 1974. Herbord - Herborđi Dialogus de Vita S. Ottonis episcopi Bebenbergensis, Monumenta Polo niae Historica. Series nova ѴП, fase. 3, wyd. J. Wikarjak, K. Liman, Warszawa 1974. Protocollum - Augustyn ze Stargardu zwany niegdyś Angelusem, Protokół. Kamieńska kronika - rodowód książąt pomorskich. Stargardzka genealogia, wyd. E. Rymar, Stargard 2008. PUB - Pommersches Urkundenbuch I (2.
Auf!.), wyd. K. Conrad, Köln-Wien 1970; II, wyd. R. Prümers, Stettin 1881-1885. Rocznik świętokrzyski - Rocznik świętokrzyski dawny, Monumenta Poloniae Historica. Series nova U, wyd. A. Bielowski, Lwów 1872,7T2.-77A Saxo - Saxonis Gesta Danorum, wyd. J. Olrik, H. Raeder, Huniae 1931. Słowiańszczyzna - G. Labuda, Słowiańszczyzna starożytna i wczesnośredniowieczna. Anto logia tekstów źródłowych, Poznań 1999. Thietmar - Kronika Thietmara, wyd. i tłum. M.Z. Jedlicki, Poznań 1953. VP - S. Ottonis episcopi Babenbergensis Vita Prieflingensis, Monumenta Poloniae Historica. Series nova VII, fase. 1, wyd. J. Wikarjak, K. Liman, Warszawa 1966. Tłumaczenie polskie: Żywot z Prüfening Ottona biskupa bamberskiego, Bum. J. Wikarjak, [w:] Pomo rze Zachodnie w żywotach Ottona, Warszawa 1979,45-137. 183
]nk powstało Pomorze? Studium tworzenia piwslwmoości we. wczesnym średniowieczu Widukind - Widukindi res gestae saxonicae, ex recensione Waitzii, Scriptores rerum Germanicarum in usum scholarum ex Monumentis Germaniae Historieis recudí, wyd. G.H. Pertz, Hannover 1866. LITERATURA Abraham 2009: Władysław Abraham, Organizacja Kościoła w Polsce do połowy wieku XII, Wodzisław Śląski 2009 (wyd. 4). Adamczyk 2018: Dariusz Adamczyk, Srebro i władza. Trybuty i handel dalekosiężny a kształtowanie się państwa piastowskiego i państw sąsiednich w latach 800-1100, Warszawa 2018. Ansorge, Schindler 2009: Jörg Ansorge, Giannina Schindler, Vom slawischen Burgwall zum pommerschen Herzogschlosss. Archäologische Prospektion auf der Wolgaster Schloßinsel, „Archäologische Berichte aus Mecklenburg-Vorpommern 16, 2009, 108-129. Auge 2017: Oliver Auge, Agieren im Windschatten mächtiger Nachbarn - zu den Hand lungspiegelräumen derfrühen Greifenherzöge im 12. Jahrhundert, [w:] Bischof Otto von Bamberg in Pommern. Historische und archäologische Forschungen zu Mission und Kulturverhältnissen des 12. Jahrhunderts im Südwesten der Ostsee, red. F. Biermann, F. Ruchhöft, Bonn 2017, 69-82. Babij 2017a: Paweł Babij, Jeden z dziesięciu. Pomorskie kontyngenty dla Krzywoustego we dług rełacji Herborda, „Przegląd Zachodniopomorski 32/2,2017,43-66. Babij 2017b: Paweł Babij, Wojskowość Słowian Połabskich 1, Wrocław 2017. Bagge 2005: Sverre Bagge, Christianization and State Formation in early medieval Norway, „Scandinavian Journal of History 30/2,2005,107-134. Bagge 2009: Sverre Bagge, Early state formation in
Scandinavia, [w:] Der frühmittelalter liche Staat 2009,145-154. Balcerzak i in. 2010: Tatiana Balcerzak, Maciej Gibczyński, .Sławomir Słowiński, Wyni ki badań architektoniczno-archeologicznych przeprowadzonych w obrębie założenia dworu w Wolinie, „Zachodniopomorskie Wiadomości Konserwatorskie 4,2010, 85-98. Banaszkiewicz 1989: Jacek Banaszkiewicz, Slavonic Origines Regni: Hero the Low-giver and Founder of Monarchy, „Acta Poloniae Históriáé 60,1989, 97-131. Banaszkiewicz 1992: Jacek Banaszkiewicz, Otto z Bambergu i pontifex idolorum. O urzą dzeniu i obyczaju miejsca wiecowego pogańskiego Szczecina, [w:] Biedni i bogaci. Studia z dziejów społeczeństwa i kultury ofiarowwane Bronisławowi Geremkowi w sześćdziesiątą rocznicę urodzin, red. Μ. Aymard i in., Warszawa 1992, 275-284. Banaszkiewicz 2002: Jacek Banaszkiewicz, Polskie dzieje bajeczne Mistrza Wincentego Kadłubka, Wrocław 2002. Banaszkiewicz 2012: Jacek Banaszkiewicz, Jedność porządku przestrzennego, społeczne go i tradycji początków ludu (Uwagi o urządzeniu wspólnoty plemienno-państwowej u Słowian), [w:] J. Banaszkiewicz, Takie sobie średniowieczne bajeczki, Kraków 2012, 187-228. 184
Bibliografin Banaszkiewicz 2013: Jacek Banaszkiewicz, Parę uwag bardzo ogólnych o problematyce po znańskiej debaty nad początkami „wczesnych państw”, [w:] Instytucja 2013,425-430. Barker 2009: Alex W. Barker, Chiefdom, [w:] Handbook of Archaeological Theories, red. R.A. Bentley, H.D.G. Maschner, Ch. Chippindale, Lanham-New York 2009,515-532. Beck 1969: Anne Beck, Die wendische Grabfunde aus Pommern, „Baltische Studien NF 55, 1969, 7-32. Behn 2012: Arthur Behn, Grablegen der Greifenherzöge, [w:] Die Herzöge von Pommern. Zeugnisse der Herrschaft des Greifenhauses, red. N. Buske, ƒ. Krüger, R.-G. Werlich, (= „Forschungen zur pommerschen Geschichte 45), Wien-Köln-Weimar 2012, 321-342. Beni 1986: Rudolf Beni, Slawische Stämmesnamen in Pommern und die Frage der Pommer schen Reichszugehörigkeit, „Baltische Studien NF 72,1986, 7-12. Bernbeck 2009: Reinhard Bernbeck, The Rise of the State, [w:] Handbook of Archaeological Theories, red. R. A. Bentley, H. D. G. Maschner, Ch. Chippindale, Lanham-New York 2009, 533-546. Białecki 1963: Zachodnia granica terytorium Szczecinian we wczesnym średniowieczu, „Prze gląd Zachodniopomorski 1963/4,5-20. Białoboki 2015: Klasztor premonstratensów w Białobokach. Archeologia i historia, red. Μ. Rębkowski, F. Biermann, Szczecin. Bieniak 2012: Janusz Bieniak, Państwo Miecława. Studium analityczne, Warszawa 2012 (wyd. 2). Biermann 2004: Felix Biermann, „Sie sollten die christlichen Toten nicht unter den Heiden in Wäldern oder auf Feldern bestatten... - Die Entwicklung der Grabsitten vom 7./8. bis 12./13. Jahrhundert in Pommern, „Baltische
Studien NF 89,2003, 7-24. Biermann 2008: Felix Biermann, Medieval élite burials in eastern Mecklenburg and Pomera nia, „Antiquity 82, 87-98. Biermann 2009: Felix Biermann, Bootsgrab - Brandgrab - Kammergrab. Die slawischen Grä berfelder von Usedom im Kontext der früh- und hochmittelaterlichen Bestattungssitten in Mecklenburg und Pommern, (= „Archäologie und Geschichte im Ostseeraum 7), Rahden 2009. Biermann 2014: Felix Biermann, Early Medieval Richly Furnished Burials in the South of the Baltic - Symbols of Ethnie Identity or Expressions of Social Élites under Pressure, [w:] Vers l Orient et vers l Occident. Regards croisés sur les dynamiques et les trans ferts culturels des Vikings à la Rous anderne, red. P. Bauduin, A.E. Musin, Caen 2014, 61-69. Biermann 2017: Felix Biermann mit enem Beitrag von Markus Leukhardt, Der Burwall von Drense (Uckermark) und seine Zentralfunktionen in der Slawenzeit, [w:] Religion und Gesellschaft im nördlichen westslawischen Raum, red. F. Biermann, T. Kersting, A. Klammt, (= „Beiträge zur Ur- und Frühgeschichte Mittelauropas 82), Langen weissbach 2017, 245-269. Biermann, Forler 2017: Felix Biermann, Dominik Forler, Die Burgstadt Usedom zu Zei ten Ottos von Bamberg - neue archäologische Untersuchungen, [w:J Bischof Otto von Bamberg in Pommern. Historische und archäologische Forschungen zu Mission und 185
jak powstało Pomorze? Studium tworzenia państwowości we wczesnym średniowieczu Kulturoerhältmssen des 12. Jahrhunderts im Südwesten der Ostsee, red. F. Biermann, F. Rüchhoft, (= „Studien zur Archäologie Europas 30), Bonn 2017,149-161. Biermann, Rębkowski 2007: Felix Biermann, Marian Rębkowski, Usedom-Grobe und Treptow (Trzebiatów)-Belbuck - Herrschafts- und Sakraltopographie pommerscher Zen tralorte im 12Հ13. Jahrhundert, [w:] Aedificatio terrae. Beiträge zur Umwelt- und Sied lungsarchäologie Mitteleuropas, red. G.H. Jeute, ƒ. Schneeweiß, C. Theune, (= „Stu dia honoraria 26), Rahden 2007, 69-78. Biermann i in. 2016: Felix Biermann, Thomas Kersting, Philipp Roskoschinski, Susanne Storch, Neue slawenzeitliche Schatz- und Grabfunde von Stolpe an der Oder, [w:] Die frühe Slawen - von der Expansion zu gentes und nationes, Teilband 1: Allgemeine Bei träge, red. F. Biermann, T. Kersting, A. Klammt, (= „Beiträge zur Ur- und Frühge schichte Mittelauropas 81/2), Langenweissbach 2016, 51-73. Biermann i in. 2017: Felix Biermann, Ottilie Blum, Cecilie Hergheligiu, Neue Forschun gen zum Prämonstratenserstift Grobe auf der Insel Usedom - Ausgrabungen am Wil helmshofer Priesterkamp im Jahre 2010, „Bodendenkmalpflege in Mecklenburg. Jahr buch 63, 2015 (2017), 53-144. Blaich 2013: Marcus C. Blaich, Überlegungen zur Herrscherrepräsentation in ostsächsi schen Pfalzen und Domburgen des Ί0./Ί1. Jahrhunderts, „Mitteilungen der Deut schen Gesellschaft für Archäologie des Mittelalters und der Neuzeit 25, 2013: Archäologischer Kontext und Soziale Interpretation, 117-126. Błaszczyk
2016: Dariusz Błaszczyk, Między ziemią a niebem: wczesnośredniowieczne po chówki w grobach komarowych na ziemiach polskich w kontekście europejskim, [w:] Po chówki w grobach komarowych na ziemiach polskich w okresie wczesnego średniowiecza, red. D. Błaszczyk, D. Stępniewska, Warszawa 2016, 34-47. Błędowski i in. 2019: Piotr Błędowski, Jacek Bojarski, Wojciech Chudziak, Ryszard Kaźmierczak, Ewelina Siemianowska, Marcin Weinkauf, Wczesnośredniowieczne grodziska Pojezierza Drawskiego w świetle badań weryfikacyjnych przeprowadzonych w latach 20152017, [w:] Współczesne metody badań wczesnośredniowiecznych grodów Europy Srodkowo-Wschodniej, red. K. Chrzan, S. Moździoch, S. Rodak, Wrocław 2019,81-116. Bobowski 1989: Kazimierz Bobowski, Dawne pieczęcie na Pomorzu Zachodnim. Zabytki prawa i kultury z epoki Gryfitów, Szczecin 1989. Bogucki 2012: Mateusz Bogucki, Główne etapy upieniężenia rynków na ziemiach polskich we wczesnym średniowieczu, [w:] Upieniężenie - kiedy moneta staje się pieniądzem. XIV Ogólnopolska Sesja Numizmatyczna, red. B. Paszkiewicz, Nowa Sól 2012,67-88. Bogucki 2014: Mateusz Bogucki, Czy istnieją monety Miecława, zbuntowanego cześnika Mieszka 11?, „Zapiski Numizmatyczne 9, 2014,135-144. Bogucki 2019: Mateusz Bogucki, Wczesnośredniowieczne mennice pomorskie - próba iden tyfikacji miejsc produkcji na podstawie źródeł archeologicznych i historycznych, War szawa (mps). Bogucki, Magiera 2015: Mateusz Bogucki, Jacek Magiera, Lund - Odense - Lund - Kołobrzeg. Danish influences in the Zemuzil Bomeraniorum Coinage, [w:] Myntstudier. Festskrift till Kenneth Jonsson,
red. T. Talio, Μ. Wijk, Stockholm, 2015,11-20. Bollnow 1964: Hermann Bollnow, Studien zur Geschichte der pommerschen Burgen und Städte im 12. und 13. Jahrhundert, Köln-Graz 1964. 186
Bibliografia Borawska 1964: Danuta Borawska, Kryzys monarchii wczesnopiastawskiej w latach trzy dziestych XI wieku. Studia, Warszawa 1964. Boroń 1999: Piotr Boroń, Słowiańskie wiece plemienne, Katowice 1999. Boroń 2001: Piotr Boroń, Słowiańskie plemię. O pojęciu i jego rozumieniu w polskiej historio grafii, [w:] Viae historicae, red. Μ. Goliński, S. Rosik, Wrocław 2001,189-207. Boroń 2010: Piotr Boroń, Kniaziowie, królowie, carowie... Tytuły i nazwy władców słowiań skich we wczesnym średniowieczu, Katowice 2010. Boroń 2011: Piotr Boroń, Rex Pomeranorum - o próbie awansu w hierarchii władców pomor skich w XII wieku, [w:] Ekskluzywne życie - dostojny pochówek, (= „Wolińskie Spotka nia Mediewistyczne 1), red. Μ. Rębkowski, Wolin 2011,117-131. Brather 1995: Sebastian Brather, Nordwestslawische Siedlungskeramik der Karolingerzeit - Frankische Waren als Vorbild?, „Germania 73/2,1995,403-420. Brather 1996: Sebastian Brather, Feldberger Keramik und frühe Slawen. Studien zur nord westslawischen Keramik der Karolingerzeit, Bonn 1996. Brather 2006: Sebastian Brather, Zwischen „Fluchtburg und „ Herrensitz”. Sozialgeschicht liche Interpretationen früh- und hochmittelalterlicher Burgwälle in Ostmitteleuropa, „Archaeologia Baltica 6,2006,40-57. Brüske 1955: Wolfgang Brüske, Untersuchungen zur Geschichte des Lutizenbundes. Deutsch-wendische Beziehungen des 10.-12. Jahrhunderts, (= „Mitteldeutsche For schungen 3), Köln-Wien 1955. Brzeżycki 1997: Jaroslaw Brzeżycki, Cmentarzysko i grodziska średniowieczne na stanowi sku 2 w Santoku, [w:] Santockie zamki, red. D. Rymar, Z.
Czarnuch, (= „Biblioteczka Nadwarciańskiego Rocznika Historyczno-Archiwalnego 3), Gorzów Wielkopol ski 1997, 7-41. Brzostowicz 2018: Michał Brzostowicz, Problematyka zachodniosłowiańskich grodów ple miennych w świetle badań archeologicznych w dorzeczu dolnej Parsęty, „Slavia An tiqua 59,2018, 97-119. Brzustowicz 1991: Grzegorz Brzustowicz, Heraldyka książąt zachodniopomorskich (XIIXVII wiek), „Przegląd Zachodniopomorski 6(35)/2,1991,109-117. Buczek 1965: Karol Buczek, Przemiany ustrojowe na Pomorzu Zachodnim w XII і XIII wie ku, „Kwartalnik Historyczny 72,1965, 349-379. Buko 2005: Andrzej Buko, Archeologia Polski wczesnośredniowiecznej. Odkrycia - hipotezy - interpretacje, Warszawa 2005. Buko 2018: Andrzej Buko, Mauzoleum przekształcone w elitarny cmentarz? O początkach nekropolii w Bodzi, „Slavia Antiqua 59, 239-264. Bukowski i in. 2006: Andrzej Bukowski, Marcin Lubas, Jacek Nowak, Zarządzanie prze strzenią. Globalizacja, etniczność, władza, Kraków 2006. Callmer 1994: Johan Callmer, Urbanization in Scandinavia and the Baltic Region c. AD 7001100: Trading Places, Centres and Early Urban Sites, [w:] The Twelfth Viking Congress, red. B. Ambrosiani, H. Clarke, (= „Birka Studies 3), Stockholm, 50-90. Carneiro 1981: Robert Carneiro, The Chiefdom: Precursor of State, [w:j Transition to Statehood in the New World, red. G. D. Jones, R. R. Kautz, Cambridge-New York 1981, 37-79. Chłopocka 1948: Helena Chłopocka, Początki Szczecina, „Roczniki Historyczne 17/2, 1948,281-335. 187
jak powstało Pomorze? Studium tworzenia państwowości we wczesnym średniowieczu Christianization 2007: Christianization and the Rise of Christian Monarchy. Scandinavia, Central Europe and Rus c. 900-1200, red. N. Berend, Cambridge 2007. Chudziak 2014a: Wojciech Chudziak, Wczesnośredniowieczne osadnictwo Pojezierza Za chodniopomorskiego w najnowszych badaniach ośrodka toruńskiej archeologii - nowe pytania, stare problemy, [w:] Pomorze we wczesnym średniowieczu w świetle źródeł archeologicznych. Historia, stan aktualny i potrzeby badań, red. H. Paner, Μ. Budziń ski, W. Świętosławski, Gdańsk 2014,19-31. Chudziak 2014b: Wojciech Chudziak, Z badań nad funkcją małych i średnich warowni na obszarze Pomorza, [w:] Funkcje grodów w państwach wczesnośredniowiecznej Europy Środkowej. Społeczeństwo, gospodarka, ideologia, red. K. Chrzan, K. Czapla, S. Moździoch, Wrocław-Głogów 2014,43-60. Chudziak 2017: Wojciech Chudziak, Początki państwowości piastowskiej na Pomorzu Nad wiślańskim - główne problemy w świetle źródeł archeologicznych, [w:] Spór o początki państwa polskiego. Historiografia, tradycja, mit, propaganda, red. W. Drelicharz, D. Jasiak, J. Poleski, Kraków 2017,119-138. Chudziak, Siemianowska 2016: Problem przyłączenia Pomorza Środkowego do państwa pierwszych Piastów. Głos archeologa, [w:] Tradycje i nowoczesność. Początki państwa polskiego na tle środkowoeuropejskim w badaniach interdyscyplinarnych, red. H. Kóčka-Krenz, M. Matla, Μ. Danielewski, Poznań 2016,181-200. Chudziak i in. 2011: Wojciech Chudziak, Ryszard Kaźmierczak, Jacek Niegowski, Pod wodne dziedzictwo
archeologiczne Polski, Toruń 2011. Ciepłe 2019: Ciepłe. Elitarna nekropola wczesnośredniowieczna na Pomorzu Wschodnim, red. S. Wadyl, Gdańsk 2019. Claessen, Skalnik 1978: Henri J.M. Claessen, Peter Skalnik, The Early State: Theories and Hypotheses, [w:] The Early State, red. H.J.M. Claesen, P. Skalnik, (= „Studies in the Social Sciences 32), The Hague 1978, 3-30. Cnotliwy 1982: Eugeniusz Cnotliwy, Białogard. Gród wczesnopolski, Koszalin 1982. Cnotliwy 1999: Eugeniusz Cnotliwy, Białogard i okolice we wczesnym średniowieczu, [w:] Białogard 1299-1999. Studia z dziejów miasta, red. B. Polak, Koszalin 1999,71-94. Cnotliwy 2005: Eugeniusz Cnotliwy, Pierwsze dendrodaty z białogardzkiego grodziska, „Fo lia Praehistorica Posnaniensia 13/14, 2005,271-278. Cnotliwy, Łosiński 1995: Eugeniusz Cnotliwy, Władysław Łosiński, Szczecin/Stettin. Vom frühstädtischen Zentrum zur Lokationsstadt, „Slavia Antiqua 36,1995, 73-92. Cnotliwy i in. 1979: Eugeniusz Cnotliwy, Tadeusz Nawrolski, Ryszard Rogosz, Grodzi ska wczesnośredniowieczne na ziemi pyrzyckiej, „Slavia Antiqua 26,1979,143-238. Cnotliwy i in. 1993: Eugeniusz Cnotliwy, Mieszko Pawlowski, Eugeniusz Wilgocki, Skarb denarów księcia Bogusława l z 1180-1182 r. ze Szczecina-Podzamcza, „Materiały Zachod niopomorskie 39,1993,121-134. Cohen 1978: Ronald Cohen, State Origins: A Reappraisal, [w:j The Early State, red. H.J.M. Claes en, P. Skalnik, (= „Studies in the Social Sciences 32), The Hague 1978,31-75. Consensus 2013: Consensus or Violence? Cohesive Forces in Early and High Medieval Societ ies (9Ά-14Λ c.), red. S. Moździoch, P.
Wiszewski, Wroclaw 2013. Creighton 2012: Oliver Creighton, Early European Castles. Aristocracy and Authority, AD 800-1200, London 2012. 188
Bibliografia Czapiewski 1947: Paweł Czapiewski, Studia nad regestem Dagome iudex, „Zapiski Towa rzystwa Naukowego w Toruniu 12,1946 (1947), 3-45. Czapiewski 1949: Paweł Czapiewski, Tytulatura książąt pomorskich do początku XIV wie ku, „Zapiski Towarzystwa Naukowego w Toruniu 15/1-2,1949, 9-62. Dalewski 2014: Zbigniew Dalewski, Modele władzy dynastycznej w Europie Środkowo-Wschodniej we wczesnym średniowieczu, Warszawa 2014. Danielewski 2019: Marcin Danielewski, Cuiavia Christiana. U progu chrześcijaństwa i Kościoła na Kujawach w X-XII wieku, Poznań 2019. Dannenberg 1893: Hermann Dannenberg, Münzgeschichte Pommerns im Mittelalter, Berlin 1893. de Jong 2009: Мауке de Jong, The state of the church: ecclesia and early medieval stateforma tion, [w:] Der frühmittelalterliche Staat 2009,241-254. de Jong, Theuws 2001: Мауке de Jong, Frans Theuws, Topographies of Power: Some conclu sions, [w:] Topographies of Power in tite Early Middle Ages, red. Μ. de Jong, F. Theuws, C. van Rhijn, Leiden-Boston-Köln 2001, 533-546. DeMarrrais i in. 1996: Elisabeth DeMarrais, Luis J. Castillo, Timothy K. Earle, Ideology, materialization and power strategies, „Current Anthropology 37,1996,15-31. Der frühmittelalterliche Staat 2009: Derfrühmittelalterliche Staat - europäische Perspektiven, red. W. Pohl, V. Wieser, (= „Forschungen zur Geschichte des Mittelalters 11), Wien 2009. Dowiat 1954: Jerzy Dowiat, Pochodzenie dynastii zachodnio-pomorskiej i ukształtowanie się terytorium księstwa zachodnio-pomorskiego, „Przegląd Historyczny 45,1954,268-276. Dowiat 1956: Jerzy Dowiat, Ewolucja państwa
wczesnofeudalnego na Pomorzu Zachodnim, „Przegląd Histoiyczny 47,1956,459-496. Dulinicz 2001: Marek Dulinicz, Kształtowanie się Słowiańszczyzny Północno-Zachodniej, Warszawa 2001. Dworaczyk 2003: Marek Dworaczyk, Umocnienia obronne, [w:] Μ. Dworaczyk, A.B. Ko walska, Μ. Rulewicz, Szczecin we wczesnym średniowieczu. Wschodnia część subur bium, Szczecin 2003,288-294. Dworaczyk 2006: Marek Dworaczyk 2006, Wyniki interwencyjnych badań archeologicz nych przeprowadzonych w Białobokach, [w:] Trzebiatów - spotkania pomorskie - 2005 r., red. J. Kochanowska, Trzebiatów 2006, 9-14. Dworaczyk 2016: Marek Dworaczyk, Kościół św. Wojciecha w Szczecinie, [w:] Kościoły w dobie chrystianizacji, red. Μ. Rębkowski, (= „Wolińskie Spotkania Mediewistyczne 3), Szczecin 2016, 215-224. Dworaczyk 2017: Marek Dworaczyk, Die Adalbertkirche in Stettin (Szczecin), [w:] Bischof von Bamberg in Pommern. Historische und archäologische Forschungen zu Mission und Kulturverhaltnissen des 12. Jahrhunderts im Südwesten der Ostsee, red. F. Biermann, F. Ruchhöft, Bonn 2017,163-170. Dworaczyk, Słowiński 1998: Marek Dworaczyk, Sławomir Słowiński, Przebieg umocnień wczesnośredniowiecznego podgrodzia w Szczecinie w świetle ostatnich badań, [w:] XII Se sja Pomorzoznawcza, red. Μ. Dworaczyk, P. Krajewski, E. Wilgocki, (= „Acta Archaeologica Pomoranica ), Szczecin 1998,279-298. Earle 1987: Timothy K. Earle, Chiefdoms in archaeological and ethnohistorical perspective, „Annual Review of Anthropology 16,1987,279-308. 189
]akpowstało Pomorze? Studium tworzenia państwowości we wczesnym średniowieczu Earle 1991: Timothy K. Earle, Property rights and the evolution ofchiefdoms, [w:] Chiefdoms: Power, economy and ideology, red. T. K. Earle, Cambridge 1991, 71-99. Eggers 1939a: Hans Jürgen Eggers, Das wendisch-wikingische Gräberfeld von Neppermin auf Usedom, „Monatsblätter der Gesellschaft für pommersche Geschichte und Al tertumskunde 53/10-12,1939,183-188. Eggers 1939b: Hans Jürgen Eggers, Ein Gräberfeld der wendisch-wikingischen Zeit bei Barvin, Kr. Rummelsburg, „Monatsblätter der Gesellschaft für pommersche Geschichte und Altertumskunde 53/2,1939,45-47. Eggers 1978: Hans Jürgen Eggers, Punde der wendisch-wikingischen Zeit in Pommern, Kel 1978. Eggert 1928: Oskar Eggert, Dänisch-wendische Kämpfe in Pommern und Mecklenburg (1157-1200), „Baltische Studien NE, 30/2,1928,1-74. Eisenschmidt 1994: Silke Eisenschmidt, Kammergräber der Wikingerzeit in Altdänemark, Bonn 1994. Fait 1963: Joachim Fait, Die Benediktinerkirche in Stolpe an der Peene. Eine Ausgrabungsbericht und Rekonstruktionsversuch, „Greifswalder-Stralsunder Jahrbuch 3,1963,119-134. Fenske 2013: Reiner Fenske, Die slawische Burg von Tribsees, Lkr. Vorpommern-Greifswald, „Archäologische Berichte aus Mecklenburg-Vorpommern 20,2013,28-32. Filipowiak 1959: Wladyslaw Filipowiak, Badania archeologiczno-konserwatorskie w Lubi nie, pow. Wolin, „Materiały Zachodniopomorskie 5,1959, 319-320. Filipowiak 1962: Władysław Filipowiak, Wolinianie. Studium osadnicze 1: Materiały, Szczecin 1962. Filipowiak 1997: Władysław Filipowiak, Wollin (Wolin)
und Kammin (Kamień Pomorski) im frühen Mittelalter, [w:] Lübecker Kolloquium zur Stadtarchäologie im Hanseraum I: Stand, Aufgaben und Perspektiven, red. Μ. Gläser, Lübeck 1997,253-265. Franks 2008: Franks, Northmen and Slavs: identities and state formation in early medieval Europe, red. I.H. Garipzanov, P.J. Geary, P. Urbańczyk, Tornhaut 2008. Frey, Jungklaus 2020: Katrin Frey, Bettina Jungklaus, Spätslawische Bestattungen mit Waffenbeigabe von Prenzlau-Sabinenklosterziegelei - neue Einsichten zu einem altbe kannten Fundplatz, [w:] Stolpe 2020,263-300. Fries 2001: Holger Fries, Das Kammergrab von Usedom, Lkr. Ostvorpommern. Ein Vorbe richt, „Bodendenkmalpflege in Mecklenburg. Jahrbuch 48,2000 (2001), 295-302. Fundberichte 2010: Kurze Fundberichte 2010, „Bodendenkmalpflege in Mecklenburg. Jahrbuch 58,2010,275-420. Garbaczewski 2007: Witold Garbaczewski, Ikonografia monet piastowskich 1173 - ok. 1280, Warszawa-Lublin 2007. Garczyński 1966: Władysław Garczyński, Stan badań nad wczesnośredniowiecznym Ka mieniem i okolicą, „Rocznik Kamieński 1966,109-115. Garipzanov 2009: Ildar H. Garipzanov, Coins as symbols of early medieval „Staatlichkeit , [w:] Der frühmittelalterliche Staat 2009,411-421. Gawlas 1996: Sławomir Gawlas, O kształt zjednoczonego królestwa. Niemieckie władztwo terytorialne a geneza społecznoustrojowej odrębności Polski, Warszawa 1996. Goetz 2003: Hans-Werner Goetz, Introduction, [w:] Regna et gentes: the relationship be tween late Antiquity and early medieval peoples and kingdoms in the transformation of the Roman world, red. H.-W. Goetz, J. Jarnut, W.
Pohl, Leiden-Boston 2003,1-12. 190
Bibliografia Goetz 2006: Hans-Werner Goetz, Die Wahrnehmung von „Staat und „Herrschaft im frü hen Mittelalter, [w:] Staat 2006,39-58. Gołębiewski 2005: Andrzej Gołębiewski, Zamczysko w Gdańsku - nowe fakty i ustale nia w świetle badań archeologicznych 2002-2003, [w:] XIV Sesja Pomorzoznawcza 2: Od wczesnego średniowiecza do czasów nowożytnych, red. H. Paner, Μ. Fudziński, Gdańsk 2005,49-66. Górski 1966: Konrad Górski, Geograficzne podstawy plemiennej organizacji Pomorza przed XI w., „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu 20, Hi storia 2,1966, 3-15. Górski 2018: Szymon Górski, Biskupi i krzyże. Tak zwany epizod szczeciński krucjaty połabskiej (1147) w relacji Wincentego z Pragi, „Zapiski Historyczne 83/3. 2018, 7-27. Gräslund 1980: Anne-Sofie Gräslund, Birka IV. The Burial Customs, Stockholm 1980. Grinin 2011: Leonid E. Grinin, Early State Analogues and the Models of Early State For mation, [w:j Europejczycy, Afrykanie i inni. Studia ofiarowane Profesorowi Michałowi Tymowskiemu, red. B. Nowak, Μ. Jagielski, J. Pysiak, Warszawa 2011,45-60. Grodziska 2019: Wczesnośredniowieczne grodziska w Polsce 2: Powiat drawski, red. W. Chudziak, R. Kaźmierczak, Wrodaw 2019. Gumowski 1950: Marian Gumowski, Pieczęcie książąt pomorskich, „Zapiski Towarzy stwa Naukowego w Toruniu 16/1-4,1950,23-66. Guzikowski 2016: Krzysztof Guzikowski, Najazdy zbrojne na Szczecin w XII wieku. Przy czyny - przebieg - skutki, [w:] Wojna - Wojsko - Bezpieczeństwo poprzez stulecia i epoki. Studia i materiały, red. A. Aksamitowski, R. Gałaj-Dempniak, H. Walczak, A. Wojtaszak.
Szczecin 2016, 91-100. Haczewska 1985: Bogumiła Haczewska, Insygnia koronacyjne na monetach polskich w okre sie rozbicia dzielnicowego, [w:] Nummus et historia. Pieniądz Europy średniowiecznej, red. S.K. Kuczyński, S. Suchodolski, Warszawa 1985,119-130. Haczewska 1995: Bogumiła Haczewska, Uwagi o przedstawieniach władcy na monetach XII і XIII wieku, [w:] Pozaekonomiczne funkcje monet. X Ogólnopolska Sesja Numizma tyczna w Nowej Soli, red. Μ. Gącarzowicz, Poznań 1995, 59-65. Härke 1990: Heinrich Härke, „Warrior graves ? The background of the Anglo-Saxon weapon burial rite, „Past Present 126,1990, 22-43. Harrison 2003: Dick Harrison, Structures and resources of power in early medieval Europe, [w:] Communities in the early Middle Ages.Texts, Resources and Artefacts, red. R. Cor radini, Μ. Diesenberger, H. Reimitz, Leiden-Boston 2003,17-38. Hilczerówna 1965: Zofia Hilczerówna, „Małe plemiona wczesnego średniowiecza i arche ologiczne sposoby ich badania, „Slavia Antiqua 12,1965, 83-124. Hofmeister 1924: Adolf Hofmeister, Zur Chronologie und Topographie der 1. Pommernfahrt des Bischofs Otto von Bamberg, „Pommersche Jahrbücher 22,3-25. Hoogeweg 1925: Hermann Hoogeweg, Die Stifter und Klöster der Provinz Pommern 2, Stettin 1925. Hoppe 1998: Reimar Hoppe, Die Entwicklung des Kirchenbaus in Mecklenburg von seinen Anfängen bis zum Ende des Dritten Viertels des dreizehnten Jahrhunderts. Anhand von Fallstudien unter Einbeziehung des gesamten Denkmälerbestandes, Kiel 1998 (CD). 191
Jak powstało Pomorze? Studium tworzenia państwowości we wczesnym średniowieczu Horoszko 1998: Genowefa Horoszko, Naśladownictwo denara karolińskiego z Kamienia Po morskiego, „Wiadomości Numizmatyczne 42/3-4,1998,183-187. Horoszko 2008: Genowefa Horoszko, Ikonografia XII-wiecznych denarów zachodniopomor skich z cmentarzyska w Cedyni, [w:] Wokół znaków i symboli. Herby, pieczęcie i monety na Pomorzu, Śląsku i Ziemi Lubuskiej do 1945 roku, red. A. Chlebowska, A. Gut, War szawa 2008,135-147. Horoszko 2014: Genowefa Horoszko, Gryf na monetach pomorskich, [w:] Pod skrzydłami gryfa, Szczecin 2014,92-94. Instytucja 2013: Instytucja „wczesnego państwa w perspektywie wielości i różnorodności kul tur, red. ƒ. Banaszkiewicz, Μ. Kara, H. Mamzer, Poznań 2013. Inventar 2016a: Frühmittelalterliche Münzfunde aus Polen. Inventar V. Ermland und Ma suren. Funde aus Polen 2011-2013. Addenda et corrigenda, red. Μ. Bogucki, P. Bisch, S. Suchodolski, Warszawa 2016. Inventar 2016b: Frühmittelalterliche Münzfunde aus Polen. Inventar II. Pommern, red. Μ. Bo gucki, P. Bisch, S. Suchodolski, Warszawa 2016. Jałowiecki 1985: Bohdan Jałowiecki, Przestrzeń jako pamięć, „Studia Socjologiczne 2/1985,131-142. Janicke, Schanz 2009: Ralf Janicke, Elke Schanz, Von Slawen und Deutschen - Die Lange Kontinuität der Burganlage „Haus Demmin , Lkr. Demmin, [w:J Archäologische Entde ckungen in Mecklenburg-Vorpommern. Kulturlandschaft zwischen Recknitz und Oder haff, Schwerin 2009,185-186. Janocha 2004: Henryk Janocha, Archeologia o początkach słupskiego ośrodka miejskiego, „Koszalińskie Zeszyty Muzealne 24,
2004,19-68. Janowski 2004: Andrzej Janowski, Grody nadwiślańskie na Pomorzu Wschodnim we wcze snym średniowieczu, Toruń 2004 (mps). Janowski 2011: Andrzej Janowski, Jeśli umrze ktoś znaczny,z nich, kopią dlań grób podobny do obszernego domu... Kilka uwag o tzw. grobach komarowych na terenie Europy Środko wej i Wschodniej, [w:] „In silvis, campis...et urbe . Średniowieczny obrządek pogrzebo wy na pograniczu polsko-ruskim, red. S. Cygan, Μ. Glinianowicz, P.N. Kotowicz, Rzeszów-Sanok 2011, 385-402. Janowski 2014: Andrzej Janowski, Groby 558 i 1120 z Cedyni na tle wczesnośrednio wiecznych zachodniopomorskich pochówków z mieczami, [w:] Civilas Cederte. Studia i materiały do dziejów Cedyni 1, red. P. Migdalski, Chojna-Szczecin-Cedynia 2014, 53-103. Janowski 2015: Andrzej Janowski, Groby komarowe w Europie Środkowo-Wschodniej. Problemy wybrane, Szczecin 2015. Janowski 2020: Andrzej Janowski, Grodziska wczesnośredniowieczne w dorzeczu Regi, (= „Scripta Historica Europaea 3), Wrocław 2020. Kajkowski 2019: KamB Kajkowski, Obrzędowość religijna Pomorzan we wczesnym średnio wieczu. Studium archeologiczne, Wrocław 2019. Kara 1998: Michał Kara, Wczesnośredniowieczny grób uzbrojonego kupca z miejscowości Ciepłe na Pomorzu Gdańskim w świetle ponownej analizy chronologicznej, [w:] Kraje słowiańskie w wiekach średnich. Profanum i sacrum, red. H. Kóčka-Krenz, W. Łosiń ski, Poznań 1998, 505-524. 192
Bibliografia Kara 2004: Michał Kara, Archeologia o początkach państwa Piastów (wybrane zagadnie nia), [w:] Kolory i struktury średniowiecza, red. W. Fałkowski, Warszawa 2004, 253-317. Kara 2009: Michał Kara, Najstarsze państwo Piastów - rezultat przełomu czy kontynu acji? Studium archeologiczne, Poznań 2009. Kara 2013: Michał Kara, Historiografia i archeologia polska o mechanizmach formowania się władztwa Piastów. Próba zestawienia ważniejszych poglądów, [w:] Instytuga 2013, 303-316. Kasperski 2017: Robert Kasperski, Reges et gentes. Studia nad dyskursem legitymizującym władzę nad wspólnotami wyobrażonymi oraz strategiami ich konstruowania we wcze snym średniowieczu (VI-VII w.), Warszawa. Kętrzyński 2017: Stanisław Kętrzyński, Kazimierz Odnowiciel (ok. 1034-1058), Kraków 2017 (wyd. 2). Kiersnowscy 1959: Teresa i Ryszard Kiersnowscy, Wczesnośredniowieczne skarby srebrne z Pomorza. Materiały, (= „Polskie Skarby Wczesnośredniowieczne. Inwentarze 2, „Polskie Badania Archeologiczne 4), Warszawa-Wrocław 1959. Kiersnowski 1951: Ryszard Kiersnowski, Kamień i Wolin, „Przegląd Zachodni 1959/9-10,178-225. Kiersnowski 1952: Ryszard Kiersnowski, Plemiona Pomorza Zachodniego w świetle naj starszych źródeł pisanych, „Slavia Antiqua 3,1951/52, 73-130. Kiersnowski 1953: Ryszard Kiersnowski, Budownictwo zachodnio-pomorskie wieku XII w świetle źródeł pisanych, „Wiadomości Archeologiczne 19,1953,105-135. Kiersnowski 1954: Ryszard Kiersnowski, W sprawie początków organizacji państwowej na Pomorzu Zachodnim, „Kwartalnik Historyczny 61/4,1954,160-168. Kiersnowski 1955: Ryszard
Kiersnowski, „Kłodona - Kłodzień, wczesnośredniowieczna osada pomorska, „Studia Wczesnośredniowieczne 3,1955, 87-136. Kiersnowski 1960а: Ryszard Kiersnowski, Denary zachodnio-pomorskie z drugiej połowy XII wieku, „Wiadomości Numizmatyczne 1960/4, 209-232. Kiersnowski 1960b: Ryszard Kiersnowski, Mennice i mincerze na Pomorzu Zachodnim w drugiej połowie XII w., „Materiały Zachodniopomorskie 6,1960,315-340. Kiersnowski 1960c: Ryszard Kiersnowski, Pieniądz kruszcowy w Polsce wczesnośrednio wiecznej, Warszawa 1960. Kiersnowski 2008: Ryszard Kiersnowski, Historia - Pieniądz - Herb. Opera selecta, Warsza wa 2008. Kieseler 2019: Andreas Kieseler, Grösse, Anlegeformen, Befestigungsarchitektur und Innenflächenbebaung der frühen slawischen Burgen im südlichen Hinterland der Ostsee, „Sla via Antiqua 60, 2019, 35-73. Kleingärtner 2014: Sunhild Kleingärtner, Die frühe Phase der Urbanisierung an der süd lichen Ostseeküste im ersten nachchristlichen jahrtausend, (= „Studien zur Siedlungs geschichte und Archäologie der Ostseegebiete 13), Neumünster 2014. Klimek i in. 2010: Leszek Klimek, Paweł Lucypera, Tomasz Kurasiński, Piotr Pudło, Wczesnośredniowieczne miecze ze zbiorów Muzeum Narodowego w Szczecinie w świe tle ponownej analizy typologiczno-chronologicznej, „Materiały Zachodniopomorskie NS, 6/7,2009/2010, 299-325. 193
Jak powstało Pomorze? Studium tworzenia państwowości we wczesnym średniowieczu Kóčka-Krenz, Sikorski 1998: Hanna Kóčka-Krenz, Andrzej Sikorski, Grób „księżniczki z Dębczyna koło Białogardu w woj. koszalińskim (stan. 53), [w:] Kraje słowiańskie w wie kach średnich. Profanum i sacrum, red. H. Kóčka-Krenz, W. Łosiński, Poznań 1998, 525-535. Kołobrzeg 2007: Kołobrzeg. Wczesne miasto nad Bałtykiem, red. L. Leciejewicz, Μ. Rębkowski. Warszawa 2007. Konow 2000: Karl-Otto Konow, Die Münzstätten und Prägezeiten derfrüheren Denare des Herzogtums Pommern, „Baltische Studien 85,1999, 7-18. Kossmann 1971: Oskar Kossmann, Das unbekannte Ostseeland Selencia und Anfänge Pom merns, „Zeitschrift für Ostforschung 20,1971,641-685. Kościński, Paner 2005: Bogdan Kościński, Henryk Paner, Nowe wyniki datowania grodu gdańskiego - stanowisko 1 (wyk. I-V), [w:] XIV Sesja Pomorzoznawcza 2: Od wcze snego średniowiecza do czasów nowożytnych, red. H. Paner, Μ. Fudziński, Gdańsk 2005,11-48. Kowalska 2011: Anna B. Kowalska, Zabudowa mieszkalno-gospodarcza, [w:] A.B. Kowal ska, Μ. Dworaczyk, Szczecin we wczesnośredniowieczny. Nadodrzańskie centrum, (= „Origines Polonorum 5), Warszawa 2011,163-198. Krawiec 2018: Adam Krawiec, Pomerania and the Baltic Sea in the imaginative geography of the Polish Middle Ages from the end of the 10й1 century to the beginning of the 13a centu ry, „Studia Maritima 31,2018,109-133. Krąpiec 2018: Marek Krąpiec, Results of Radiocarbon Analyses, [w:] Lubin 2018,161-164. Krysiński 1961: Alfons Krysiński, Pomorze plemienne w świetle przekazu tzw. Geografa Ba warskiego,
„Materiały Zachodniopomorskie 7,1961,463-515. Kryśkiewicz 2014: Hadrian L. Kryśkiewicz, Recepcja symbolu gryfa na Pomorzu Zachod nim, „Przegląd Zachodniopomorski 29/4,2014, 33-67. Krüger 2012: Joachim Krüger, Die Münzprägung der pommerschen Herzöge, [w:J Die Herzöge von Pommern. Zeugnisse der Herrschaft des Greifenhauses, red. N. Buske, J. Krüger, R.-G. Werlich, (= „Forschungen zur pommerschen Geschichte 45), Wien-Köln-Weimar 2012,49-106. Krzywdziński 2010: Robert Krzywdziński, Cmentarzysko na Placu Dominikańskim w Gdańsku (badania z 2002 i 2003 roku), „Archeologia Gdańska 4, 9-56. Kucypera i in. 2009: Paweł Kucypera, Tomasz Kurasiński, Piotr Pudło, Miecze z cmen tarzyska w Cedyni, powiat gryfiński (stan. 2) w świetle najnowszych badań interdyscy plinarnych, [w:] Arma et medium aeuum. Studia nad uzbrojeniem średniowiecznym, red. P. Kucypera, P. Pudło, G. Żabiński, Toruń 2009,141-168. Kurnatowska 1997: Zofia Kurnatowska, Die Christianisierung Polens im Lichte der mate riallen Kultur, [w:] Early Christianity in Central and East Europe, red. P. Urbańczyk, Warsaw 1997,101-121. Kurnatowska 2002: Zofia Kurnatowska, Początki Polski, Poznań 2002. Labuda 1949: Gerard Labuda, Pierwsze państwo słowiańskie. Państwo Somona, Poznań 1949. Labuda 1952: Gerard Labuda, Problematyka badań wczesno-dziejowych Szczecina, „Prze gląd Zachodni 8/3-4,1952, 536-578. Labuda 1958: Gerard Labuda, Czy książęta zachodniopomorscy wywodzili się od Piastów?, „Studia i Materiały do Dziejów Wielkopolski i Pomorza 4/1,1958,33-47. 194
Bibliografìa Labuda 1968: Gerard Labuda, Początki diecezjalnej organizacji kościelnej na Pomorzu i Ku jawach w XI i XII wieku, „Zapiski Historyczne 23/3,1968,19-60. Labuda 1969: Gerard Labuda, Ustrój terytorialny i polityczny Pomorza słowiańskiego, [w:] Historia Pomorza 1,1.1, cz. 2, red. G. Labuda, Poznań 1969,291-298. Labuda 1972: Gerard Labuda, Dzieje polityczne (VI-XII wiek); ekspansja państwa polskiego na Pomorze (X-XII wiek), [w:] Historia Pomorza 1, cz. 1, red. G. Labuda, Poznań 1972 (wyd. 2), 303-325. Labuda 1975: Gerard Labuda, O pochodzeniu i stanowisku polityczno-prawnym dynastii wschodniopomorskich, szczególnie sławieńskich, XII wieku, [w:] tegoż, Fragmenty dzie jów Słowiańszczyzny Zachodniej 3, Poznań 1975,270-341. Labuda 1977: Gerard Labuda, Marginalne uwagi o dziejach Pomorza sławieńsko-słupskiego w XII i XIII wieku, „Zapiski Historyczne 42/1,1977, 73-102. Labuda 1988: Gerard Labuda, Wolinianie - plemię pomorskie czy Wieleckie?, [w:] Studia nad etnogenezą Słowian i kulturą Europy wczesnośredniowiecznej 2, red. G. Labuda, S. Tabaczyński, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1988, 65-76. Labuda 1991: Gerard Labuda, Przedmowa, [w:] Walczak 1991, 3-6. Labuda 1992: Gerard Labuda, Mieszko II król Polski (1025-1034). Czasy przełomu w dzie jach państwa polskiego, Kraków 1992. Labuda 1993: Gerard Labuda, Udział książąt węgierskich w walkach polsko-pomorskich za Mieszka II czy za Kazimierza Odnowiciela?, [w:] Opuscula minora in memoria losepho Spors, Słupsk 1993, 65-76. Labuda 2000: Gerard Labuda, Święty Wojciech, Wrocław 2000. Labuda 2001: Gerard Labuda,
Zamierzenia organizacji diecezjalnej na Pomorzu w roku 1123 (przed misją chrystianizacyjną biskupa Ottona z Bambergu), [w:] Instantia est mater doctrinae, Szczecin 2001, 327-340. Labuda 2006: Gerard Labuda, Historia Kaszubów w dziejach Pomorza, Gdańsk 2006. Lachowicz i in. 1977: Franciszek Lachowicz, Jerzy Olczak, Kazimierz Siuchniński, Osadnictwo wczesnośredniowieczne na Pobrzeżu i Pojezierzu Wschodniopomorskim, Po znań 1977. Lampe 1973: Willi Lampe, Usedom das Zentrum terra Wanzlow, „Bodendenkmalpflege in Mecklenburg 1972,223-241. Leciejewicz 1959a: Lech Leciejewicz, Kilka uwag o najstarszych ośrodkach państwa zachodnio pomorskiego, „Studia i Materiały do Dziejów Wielkopolski i Pomorza 5/1,1959,5-22. Leciejewicz 1959b: Lech Leciejewicz, O położeniu słowiańskiego grodu w Kamieniu, „Stu dia i Materiały do Dziejów Wielkopolski i Pomorza 5/1,1959,335-341. Leciejewicz 1960a: Lech Leciejewicz, Plemiona zachodniopomorskie we wczesnym śre dniowieczu, „Archeologia Polski 5/1,1960, 91-110. Leciejewicz 1960b: Lech Leciejewicz, Wczesnośredniowieczny Kołobrzeg, „Slavia Antiqua 7,1960,307-390. Leciejewicz 1962: Lech Leciejewicz, Początki nadmorskich miast na Pomorzu Zachodnim, Wrocław-Warszawa-Kraków 1962. Leciejewicz 1968: Lech Leciejewicz, Miasta Słowian północnopołabskich, Wrocław 1968. Leciejewicz 1969: Lech Leciejewicz, Tworzenie się pomorskiego państwa monarchicznego, [w:] Historia Pomorza 1, cz. 2, red. G. Labuda, Poznań 1969,302-303. 195
jak powstało Pomorze? Studium tworzenia państwowości we wczesnym średniowieczu Leciejewicz 1970a: Lech Leciejewicz, Kształtowanie się stosunków gospodarczych i poli tycznych w basenie Bałtyku we wczesnym średniowieczu, „Zapiski Historyczne 35/2, 1970, 7-21. Leciejewicz 1970b: Lech Leciejewicz, Pomorzanie, [w:] Słownik Starożytności Słowiań skich 4, red. G. Labuda, G. Stieber, Wrocław-Warszawa-Kraków 1970,223-224. Leciejewicz 1976: Lech Leciejewicz, Sporne problemy genezy niezależności politycznej miast przy ujściu Odry we wczesnym średniowieczu, [w:] Ars historica. Prace z dziejów po wszechnych i Polski, Poznań 1978, 295-309. Leciejewicz 1978: Lech Leciejewicz, Wczesnośredniowieczne terytoria osadniczo-plemienne w dorzeczu Odry i Wisły, [w:] Badania z dziejów osadnictwa i toponimii, red. ƒ. Janczak, T. Ładogórski, Wrocław 1978, 7-20 Leciejewicz 1983: Lech Leciejewicz, O rozwoju miast w księstwie zachodniopomorskim na przełomie ХП/ХІІІ wieku, [w:] Studia z dziejów i kultury zachodniej Słowiańszczyzny, red. J. Żak, J. Ostoja-Zagórski, Poznań 1983,121-153. Leciejewicz 1987: Lech Leciejewicz, Słowianie Zachodni. Z dziejów tworzenia się średnio wiecznej Europy, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1989. Leciejewicz 1990: Lech Leciejewicz, Czy był Szczecin „najstarszym miastem Pomorza?, [w:] Źródłoznawstwo i studia historyczne, red. K. Bobowski, Wrocław 1990,41-50. Leciejewicz 1991a: Lech Leciejewicz, Początki miast w nadbałtyckiej Europie, [w:] Czas, przestrzeń, praca w dawnych miastach, Warszawa 1991,101-113. Leciejewicz 1991b: Lech Leciejewicz, Umacnianie państwowości a
przełom cywilizacyjny na przykładzie Śląska Х1-ХП wieku, [w:] Od plemienia 1991,207-229. Leciejewicz 1993: Lech Leciejewicz, Ośrodki władzy państwowej w księstwie zachodniopo morskim w XII w., [w:] Lokalne ośrodki władzy państwowej w XI-X1I wieku w Europie Środkowo-Wschodniej, red. S. Moździoch, Wrocław 1993, 63-76. Leciejewicz, Łosiński 1983: Lech Leciejewicz, Władysław Łosiński, Rozwój osady i jej zabudowa, [w:] Szczecin we wczesnym średniowieczu. Wzgórze Zamkowe, red. E. Cno tliwy, L. Leciqewicz, W. Łosiński, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1983,245-253. Leciejewicz, Rębkowski 2004: Lech Leciejewicz, Marian Rębkowski, Kołobrzeg - an early town on the Baltic coast, [w:] Polish Lands at the Turn of the First and the Second Millen nia, red. P. Urbańczyk, Warsaw 2004, 33-46. Liman 1975: Kazimierz Liman, Dialog Herborda. Ze studiów historycznoliterackich nad biografią łacińską XII wieku, Poznań 1975. Lubin 2018: Lubin. Early Medieval Stronghold at the Mouth of the Oder River, red. Μ. Ręb kowski, Szczecin 2018. Lübke 2009: Christian Lübke, Ests, Slavs and Saxons: ethnic groups and political structu res, [w:] Wulfstan s voyage: the Baltic Sea region in the early Viking Age as seen from shipboard, red. A. Englert, A. Trakadas, (= „Maritime Culture of the North 2), Roskilde 2009, 50-57. Lucht 1968: Dietmar Lucht, War Bogislaw I Reichsfürst?, „Baltische Studien NF 54,1968, 26-30. Lucht 1984: Dietmar Lucht, Pommern und das Reich vom Beginn des 12. jahhunderts bis zum Jahr 1181, „Baltische Studien NS 70,1984, 7-21. 196
Bibliografii Ławrynowicz 2005: Olgierd Ławrynowicz, Treści ideowe broni rycerskiej w Polsce wieków średnich, (= „Acta Archaeologica Lodziensia 51), Łódź 2005. Łęga 1930: Władysław Łęga, Kultura Pomorza we wczesnym średniowieczu na podstawie wykopalisk, Toruń 1930. Łosiński 1970: Władysław Łosiński (ree.), J. Wojtasik, Cmentarzysko wczesnośredniowieczne na wzgórzu „Młynówka w Wolinie, „Sprawozdania Archeologiczne 22,1970,501-504. Łosiński 1972: Władysław Łosiński, Początki wczesnośredniowiecznego osadnictwa grodowego w dorzeczu dolnej Parsęty (VJI-X/XI w.), Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1972. Łosiński 1981: Władysław Łosiński, Kolonizacja wewnętrzna ziem pomorskich w XI w., jej charakter i tło społeczne w świetle danych archeologicznych (na podstawie materiałów nekropolicznych), „Slavia Antiqua 27,1980/1981, 65-77. Łosiński 1982: Władysław Łosiński, Osadnictwo plemienne Pomorza (VI-X wiek), Wro cław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1982. Łosiński 1983: Władysław Łosiński, Struktura terytorialno-polityczna Pomorza w XI stuleciu w świetle archeologii, „Slavia Antiqua 28,1981/1982,113-125. Łosiński 1990: Władysław Łosiński, Stan i potrzeby badań nad wczesnym średniowie czem na Pomorzu Zachodnim, [w:] Stan i potrzeby badań nad wczesnym średniowieczem w Polsce, red. Z. Kurnatowska, Poznań-Wrocław-Warszawa 1990,23-49. Łosiński 1993: Władysław Łosiński, Chronologia, skala i drogi napływu monet arabskich do krajów europejskich u schyłku IX i w X w., „Slavia Anitqua 34,1993,1-41. Łosiński 1994: Władysław Łosiński, W sprawie genezy osiedli wczesnomiejskich u Słowian nadbałtyckich,
„Slavia Antiqua 35,1994,101-128. Łosiński 1996: Władysław Łosiński, Orzeszkowo, [w:] Słownik Starożytności Słowiań skich 8/2, red. A. Gąsiorowski, G. Labuda, A. Wędzki, Wrocław-WarszawaKraków 1996,490-492. Łosiński 1998: Władysław Łosiński, Z dziejów obrzędowości pogrzebowej u północnego odła mu Słowian zachodnich w świetle nowszych badań, [w:] Kraje słowiańskie w wiekach śred nich. Profanum i sacrum, red. H. Kóčka-Krenz, W. Łosiński, Poznań 1998,473-483. Łosiński 2000: Władysław Łosiński, Osadnictwo plemienne w dorzeczu Parsęty we wcze snym średniowieczu, [w:] Salsa Cholbergiensis. Kołobrzeg w średniowieczu, red. L. Leciejewicz, Μ. Rębkowski, Kołobrzeg 2000,13-22. Łosiński 2004: Władysław Łosiński, Topografia wczesnośredniowiecznego Szczecina w dobie misji Ottona z Bambergu, [w:] Archaeologia et historia urbana, red. R. Czaja, G. Nawrolska, Μ. Rębkowski, J. Tandecki, Elbląg 2004,133-138. Łosiński 2008: Władysław Łosiński, Pomorze Zachodnie we wczesnym średniowieczu. Studia archeologiczne, (= „Collectio archaeologica, historia et etimologica 3), Po znań 2008. Łosiński i in. 1971: Władysław Łosiński, Jerzy Olczak, Kazimierz Siuchniński, Źródła archeologiczne do studiów nad wczesnośredniowiecznym osadnictwem grodowym na te renie województwa koszalińskiego 4, Poznań 1971. Łowmiański 1970: Henryk Łowmiański. Początki Polski. Z dziejów Słowian w I tysiącleciu n.e. 4, Warszawa 1970. Łowmiański 1973: Henryk Łowmiański, Początki Polski. Z dziejów Słowian w I tysiącleciu n.e. 5, Warszawa 1973. 197
]ak powstało Pomorze? Studium tworzenia państwowości we wczesnym średniowieczu Łuczyński 2017: Michał Łuczyński, „Geograf Bawarski - nowe odczytanie, „Polonica 37, 2017, 67-89. Macháček 2009: Jiři Macháček, Disputes over Great Moravia: Chiefdom or State? The Mora va or the Tisca River?, „Early Medieval Europe 17/3,2009,248-267. Majewski 2016a: Marcin Majewski, Ecclesia sub ecclesia - czyli o świątyni odkrytej pod ko ściołem augustiańskim w Stargardzie, [w:] Kościoły w dobie chrystianizacji, red. Μ. Rębkowski, (= „Wolińskie Spotkania Mediewistyczne 3), Szczecin 2016,247-254. Majewski 2016b: Osada podgrodowa, [w:] Archeologia Stargardu 2/1: Badania na obszarze dawnego klasztoru augustiańskiego, red. Μ. Majewski, Stargard 2016,101-106. Maleczyński 1975: Karol Maleczyński, Bolesław III Krzywousty, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk 1975. Malinowska-Łazarczyk 1982: Helena Malinowska-Łazarczyk, Cmentarzysko średnio wieczne w Cedyni 1-2, Szczecin 1982. Malinowska-Łazarczyk 1985: Helena Malinowska-Łazarczyk, Badania wykopaliskowe na cmen tarzysku w Cedyni w latach 1976-1985, „Materiały Zachodniopomorskie 31,1985,85-115. Marciniak 1970: Ryszard Marciniak, Dobra kapituły kamieńskiej do połowy XV wieku, Stu dium z dziejów społecznych gospodarstwafeudalnego, Szczecin 1970. Marciniak 1973: Ryszard Marciniak, Zachodniopomorska legenda etnogenetyczna w średnio wieczu, „Materiały Zachodniopomorskie 19,1973,511-528. Marciniak 1977: Ryszard Marciniak, Słowiańskie dzieje Kamienia Pomorskiego, „Roczniki Historyczne 43,1977,141-145. Marciniak 1987: Ryszard Marciniak, O oprawie wiana
Anastazji Mieszkówny, księżnej za chodniopomorskiej, „Zapiski Historyczne 52/4,1987,21-33. Michalak, Sinkowski 2017: Arkadiusz Michalak, Stanisław Sinkowski, An Ottoman spur from the early medieval cemetery in Santok in Western Poland, „Acta Militaria Medievalia 13, 2017,133-147. Michczyński, Rębkowski 2019: Adam Michczyński, Marian Rębkowski, Chronology of the Cultural Deposits, [w:] Wolin - the Old Town 1: Settlement Structure, Stratigraphy and Chronology, red. Μ. Rębkowski, Szczecin 2019,95-114. Mikhajlov 2011: Kiryll A. Mikhailov, Chamber-graves as interregional phenomenon of the Viking Age: from Denamrk to Old Rus , [w:] Ekskluzywne życie - dostojny pochówek. Wkręgu kultury elitarnej wieków średnich, red. Μ. Rębkowski, (= „Wolińskie Spotka nia Mediewistyczne 1), Wolin 2011, 205-221. Modzelewski 1987: Karol Modzelewski, Chłopi w monarchii wczesnopiastowskiej, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1987. Modzelewski 1991: Karol Modzelewski, Nowe formy więzi społecznej na Śląsku w XIXII wieku, [w:] Od plemienia 1991,181-194. Modzelewski 2004: Karol Modzelewski, Barbarzyńska Europa, Warszawa 2004. Myśliński 1948a: Kazimierz Myśliński, Bogusław l, książę Pomorza Zachodniego, BydgoszczGdańsk-Szczecin 1948. Myśliński 1948b: Kazimierz Myśliński, Polska a Pomorze Zachodnie po śmierci Bolesława Krzywoustego, „Roczniki Historyczne 17,1948,1-69 Natanson-Leski 1953: Jan Natanson-Leski, Zarys granic i podziałów Polski najstarszej, Wrocław 1953. 198
Bibliografin Nawrolski, Rogosz 1982: Tadeusz Nawrolski, Ryszard Rogosz, Zespół klasztorno-pałacowy w Trzebiatowie w świetle badań archeologiczno-architektonicznych, „Materiały Zachod niopomorskie 28,1982,51-160. Niessen 1913: Paul von Niessen, Die staatsrechtlichen Verhältnisse Pommerns in den ļahren 1180 bis 1214, „Baltische Studien NF 17,1913, 233-310. Niesyty, Hoppéi 1998: Maciej Niesyty, Piotr Hoppéi, Konstrukcje obronne wczesnośre dniowiecznego grodziska we Wrześnicy, stan. 7, gm. Sławno, woj. słupskie, [w:] XII Se sja Pomorzoznawcza, red. Μ. Dworaczyk, P. Krajewski, E. Wilgocki, (= „Acta Archaeologica Pomoranica ), Szczecin 1998,167-176. Od plemienia 1991: Od plemienia do państwa. Śląsk na tle wczesnośredniowiecznej Słowiań szczyzny Zachodniej, red. L. Leciejewicz, Wrocław-Warszawa 1991. Oexle 1995: Otto Gerhard Oexle, Memoria als Kultur, [w:] Memoria als Kultur, red. O.G. Oexle, (= „Veröffentlichungen des Max-Planck-Instituts für Geschich te 121), Göttingen 1995, 9-78. Oexle 2000: Otto Gerhard Oexle, Społeczeństwo średniowieczne. Mentalność - grupy spo łeczne -formy żyda, Toruń 2000. Olczak, Siuchniński 1966: Jerzy Olczak, Kazimierz Siuchniński, Źródła archeologiczne do studiów nad wczesnośredniowiecznym osadnictwem grodowym na terenie województwa koszalińskiego 1, Poznań 1966. Olczak, Siuchniński 1968: Jerzy Olczak, Kazimierz Siuchniński, Źródła archeologiczne do studiów nad wczesnośredniowiecznym osadnictwem grodowym na terenie województwa koszalińskiego 2, Poznań 1968. Olczak, Siuchniński 1970: Jerzy Olczak, Kazimierz Siuchniński, Źródła archeologiczne do
studiów nad wczesnośredniowiecznym osadnictwem grodowym na terenie województwa koszalińskiego 3, Poznań 1970. Olczak, Siuchniński 1985: Jerzy Olczak, Kazimierz Siuchniński, Źródła archeologiczne do studiów nad wczesnośredniowiecznym osadnictwem grodowym na terenie województwa słupskiego 1, Poznań 1985. Olczak, Siuchniński 1989: Jerzy Olczak, Kazimierz Siuchniński, Źródła archeologiczne do studiów nad wczesnośredniowiecznym osadnictwem grodowym na terenie województwa słupskiego 2, Poznań 1989. Paner 2015: Henryk Paner, Rozwój przestrzenny wczesnośredniowiecznego Gdańska w świe tle źródeł archeologicznych, „ Archaeologia Historica Polona 23, 2015,139-161. Paszkiewicz 2011: Borys Paszkiewicz, Monety z wczesnośredniowiecznego cmentarzyska w Ciepłem, [w:] X VII Sesja Pomorzoznawcza 1: Od epoki kamienia do wczesnego średnio wiecza, red. Μ. Fudziński, H. Paner, Gdańsk 2011,171-176. Paszkiewicz 2012: Borys Paszkiewicz, The Pomeranian imitative coinage and the recent dis coveries from Gdańsk, [w:] Nummi docent! Münzen - Schätze ֊ Funde. Festschrift für Peter Ilisch zum 65. Geburtstag am 28. April 2012, red. G. Dethlefs, A. Pol, S. Witten brink, Osnabrück 2012,127-142. Paszkiewicz 2017: Borys Paszkiewicz, Denary zachodniopomorskie z drugiej połowy XII wieku na nowo zbadane, [w:] Pieniądz i banki na Pomorzu, red. W. Garbaczewski, R. Macyra, (= „Studia nad dziejami pieniądza i bankowości w Polsce 3), Poznań 2017,41-96. 199
Jak powstało Pomorze? Studium tworzenia państwowości we wczesnym średniowieczu Paxton 1996: Fredderick S. Paxton, Christianizing Death. The creation ofa Ritual Process in Early Medieval Europe, Ithaca-London 1996 (wyd. 2). Petersohn 1971a: Jürgen Petersohn, Die räumliche Entwicklung des Bistums Kammin, „Bal tische Studien NF 57,1971, 7-25. Petersohn 1971b: Jürgen Petersohn, Zur Lage des slawischen Prenzlau, „Jahrbuch für die Geschichte Mittel- und Ostdeutschlands 20, 245-250. Petersohn 1979: Jürgen Petersohn, Der südliche Ostseeraum im kirchlich-politischen Kräfte spiel des Reichs, Polens und Dänemarks vom 10. bis 13. Jahrhundert. Mission - Kirchen organisation - Kultpolitik, Köln-Wien 1979. Petersohn 1983: Jürgen Petersohn, Prawnoustrojowy stosunek Pomorza Zachodniego do państw sąsiednich w okresie średniowiecza, [w:] Śląsk i Pomorze w historii stosunków polsko-niemieckich w średniowieczu, red. Μ. Biskup, Wrocław-Warszawa-KrakówGdańsk-Łódź 1983, 91-109. Petersohn 1992: Jürgen Petersohn, Gründung, Vorgeschichte und Frühzeit des pommerschen Bistums, „Baltische Studien NF 78,1992, 7-16. Petersohn 1995a: Jürgen Petersohn, Anfänge und Frühzeit der Greifenmemorie, [w:] Land am Meer. Pommern in Spiegel seiner Geschichte. Roderich Schmidt zum 70. Geburstag, red. W. Buchholz, G. Mangelsdorf, Köln 1995, 85-100. Petersohn 1995b: Jürgen Petersohn, Grobe - Marienberg - Usedom. Die Aussagen der Urkunden zur Entwicklung und Topographie des Usedomer Prämonstratenerstifts im 12. und 13. Jahrhundert, [w:J Die Insel Usedom in slawisch-frühdeutscher Zeit, red. G. Mangelsdorf, (=
„Greifswalder Mitteilungen 1), Frankfurt am Main 1995,137-149. Petersohn 2001: Jürgen Petersohn, Der Akt von Gnesen im Jahre 1000 und die Errichtung des Bistums Salz-Kolberg. Zur historischen Substanz eines Jubiläums, „Baltische Studien NF 87,2001,24-35. Piekalski 2004: Jerzy Piekalski, Wczesne domy mieszczan w Europie Środkowej. Geneza -funkcja -forma, Wrocław 2004. Piętkowski 2015: Piotr Piętkowski, Biskupstwo pomorskie jako początek biskupstwa kamień skiego, (= „Scripta Historica Medievalia 4), Wrocław 2015. Piniński 1976: Jerzy Piniński, Dzieje pieniądza zachodniopomorskiego, Szczecin 1976. Piniński 1998: Jerzy Piniński, Gdzie bito tzw. naśladownictwa łupawskie monet wczesnośre dniowiecznych, [w:] Fałszerstwa i naśladownictwa monet. XI Ogólnopolska Sesja Numi zmatyczna w Nowej Soli, red. Μ. Gącarzewicz, Poznań 1998,48-59. Piniński 2012: Jerzy Piniński, Money on the territory of Poland between the 8a and 11® cen tury. Hoards and single coin finds evidence, [w:] Coin hoards as economic evidence, red. Μ. Mielczarek, Łódź 2012,89-126. Piskorski 2002: Jan Μ. Piskorski, Pomorze plemienne. Historia - Archeologia - Językoznaw stwo, Poznań 2002. Pleszczyński 2000: Andrzej Pleszczyński, Przestrzeń i polityka. Studium rezydencji władzy wcześniejszego średniowiecza. Przykład czeskiego Wyszehradu, Lublin 2000. Pleszczyński 2018: Andrzej Pleszczyński, Kryzys i upadek wczesnych państw słowiańskich oraz ich odbudowa (IX-XI тек). Zarys problemu, „Kwartalnik Historyczny 125/2, 2018, 263-303. 200
Bibliografia Początki państwa 1962: Początki państwa polskiego. Księga Tysiąclecia, red. Kazimierz Ty mieniecki, Poznań 1962. Poggensee 2003: Anja Poggensee, Die slawische Vorbesiedlung der Altstadt von Wolgast, Lkr. Ostvorpommern, „Bodendenkmalpflege in Mecklenburg. Jahrbuch 50, 2002 (2003), 35-55. Pohl 1997: Walter Pohl, The Barbarian Successor States, [w:] Transformation of the Roman World A.D. 400-900, red. L. Webster, Μ. Brown, London 1997, 33-47. Pohl 2006: Walter Pohl, Staat und Herrschaft im Frühmittelalter: Überlagungen zum For schungsstand, [w:] Staat im frühen Mittelalter, red. S. Airlie, W. Pohl, H. Reimitz, (= „Forschungen zur Geschichte des Mittelalters 11), Wien 2006, 9-38. Polak, Rębkowski 2019: Zbigniew Polak, Marian Rębkowski, Building Structures and Spa tial Organization, [w:] Wolin - the Old Town Ί: Settlement Structure, Stratigraphy and Chronology, red. Μ. Rębkowski, Szczecin 2019,115-132. Pollex 2000: Axel Pollex, Die frühen pommerschen Denare aus dem slawischen Gräberfeld Penkun 28, Lkr. Uecker-Randow, „Bodendenkmalpflege in Mecklenburg. Jahrbuch 47,1999 (2000), 247-277. Porzeziński 2006: Antoni Porzeziński, Wczesnośredniowieczne cmentarzysko szkieletowe na stanowisku 2a w Cedyni, województwo zachodniopomorskie, Szczecin 2006. Porzeziński, Garczyński 2006: Antoni Porzeziński, Władysław Garczyński, Archeolo giczne badania rozpoznawcze w Kamieniu Pomorskim w 1958 roku, „Materiały Zachod niopomorskie NS 2/3, 2006,177-270. Posern-Zieliński 2013: Aleksander Posern-Zieliński, Antropologia polityczna a studia nad wczesnym państwem, [w:J Instytucja
2013,39-52. Posern-Zieliński, Kairski 2004: Aleksander Posern-Zieliński, Mariusz Kairski, Początki państwa w ujęciu antropologicznym, [w:] Kolory i struktury średniowiecza, red. W. Fał kowski, Warszawa 2004, 318-337. Powierski i in.1993: Jan Powierski, Błażej Śliwiński, Klemens Bruski, Studia z dziejów Pomorza w XII wieku, Słupsk 1993. Quandt 1845: Ludwig Quandt, Die Landestheilungen in Pommern vor 1295, „Baltische Studien 11/2,1845,118-142. Quandt 1856: Ludwig Quandt, Ostpommern, seine Fürsten, fürstlichen Landestheilungen und Districte, „Baltische Studien 16/1,1856,97-156. Quandt 1857: Ludwig Quandt, Ostpommern, seine Fürsten, fürstlichen Landestheilungen und Districte. Fortsetzung, „Baltische Studien 16/2,1857, 41-72. Quandt 1868: Ludwig Quandt, Zur Urgeschichte Pomoranen, „Baltische Studien 22, 1868,121-213. Ratajczyk 2013: Zdzisława Ratajczyk, The cemetery in Ciepłe - current research results, [w:] Scandinavian Culture in Medieval Poland, red. S. Moździoch, В. Stanisław ski, P. Wiszewski, (= „Interdisciplinary Medieval Studies 2), Wroclaw 2013, 323-351. Ratajczyk 2014: Zdzisława Ratajczyk, Wczesnośredniowieczne cmentarzyska płaskie regio nu gdańskiego, [w:] Pomorze we wczesnym średniowieczu w świetle źródeł archeologicz nych. Historia, stan aktualny i potrzeby badań, red. H. Paner, Μ. Fudziński, W. Świętosławski, Gdańsk 2014,33-56. 201
Jak powstało Pomorze? Studium rioorzema państwowości we wczesnym średniowieczu Ratajczyk 2016: Zdzisława Ratajczyk, Groby komorowe z wczesnośredniowiecznego cmenta rzyska w Ciepłem, gm. Gniew, woj. pomorskie, [w:] Pochówki w grobach komarowych na ziemiach polskich w okresie wczesnego średniowiecza, red. D. Błaszczyk, D. Stępniew ska, Warszawa 2016,90-101. Rączkowski 2008: Włodzimierz Rączkowski, Antropogeniczneformy krajobrazowe powsta łe w pradziejach i wczesnym średniowieczu w dorzeczu środkowej Wieprzy, „Landform Analysis 7,2008,143-153. Rączkowski, Sikorski 1996: Włodzimierz Rączkowski, Andrzej Sikorski, Datowanie grodziska wczesnośredniowiecznego we Wrześnicy, gm. Sławno, stanowisko 7, „Geochronometria 14,1996,169-181. Renfrew 1977: Colin Renfrew, Space, time and policy, [w:] The evolution of social systems, red. J. Friedmann, Μ. Rowlands, London 1977, 89-112. Reynolds 2003: Susan Reynolds, There were States in Medieval Europe: A Response to Rees Davies, Journal of Historical Sociology 16,2003, 550-555. Rębkowski 2001: Marian Rębkowski, Pierwsze lokacje miast w księstwie zachodniopomor skim. Przemiany przestrzenne i kulturowe, Kołobrzeg 2001. Rębkowski 2006: Marian Rębkowski, Pomorze Zachodnie. Osiągnięcia ostatniego piętna stolecia, potrzeby i perspektywy badań, [w:] Stan i potrzeby badań nad wczesnym śre dniowieczem w Polsce - 15 lat później, red. W. Chudziak, S. Moździoch, Toruń-Wrocław-Warszawa 2006, 311-327. Rębkowski 2007: Marian Rębkowski, Chrystianizacja Pomorza Zachodniego. Studium ar cheologiczne, Szczecin 2007. Rębkowski 2008: Marian Rębkowski,
Czy archeolog odczytuje historię średniowiecza? Uwa gi o znaczeniu źródeł archeologicznych, [w:] Źródła historyczne wydobywane z ziemi, red. S. Suchodolski, Wrocław 2008,11-31. Rębkowski 2010: Marian Rębkowski, The Pomeranian Towns and the State of the First Piasts. The Case ofSzczecin and Kołobrzeg, „Acta Praehistorica et Archaeologica 42,2010,9-17. Rębkowski 2015a: Marian Rębkowski, Archeologiczne wyznaczniki przemian XII-XIII w. w księstwie zachodniopomorskim. Zarys problematyki, „Fontes Archaeologici Posnanienses 51,2015,183-199. Rębkowski 2015b: Christian mission, stateformation and changes in burial customs. The case of Pomerania, „Archaeologia Polona 48,2010 (2015), 254-265. Rębkowski 2016: Marian Rębkowski, Od grodu książęcego do rezydencji prepozyta kapituły. Lubin w X1-XVI w., „Archaeologia Historica Polona 24,2016, 59-74. Rębkowski 2017: Marian Rębkowski, Gdzie rezydował Świętopełk dux odrensis? Przyczy nek do badań struktury politycznej Pomorza w pierwszej połowie XII w., [w:] Cum gratia et amiciția. Studia z dziejów osadnictwa dedykowane Pani Profesor Marcie Młynarskiej-Kaletynowej z okazji 65-lecia działalności naukowej, red. D. Adamska, K. Chrzan, A. Pankiewicz, Wrocław 2017,125-136. Rębkowski 2018: Marian Rębkowski, O znaczeniu Świny we wczesnym średniowieczu, „Slavia Antiqua 59,2018,157-170. Rębkowski 2019: Marian Rębkowski, Central Settlement of Medieval Wolin, [w:] Wolin - the Old Town 1: Settlement Structure, Stratigraphy and Chronology, red. Μ. Rębkow ski, Szczecin 2019,133-150. 202
Bibliografia Rębkowski 2020: Marian Rębkowski, The beginnings of Christianity in Pomerania, [w:] The Dawning of Christianity in Poland and across Central-Eastern Europe: History and the Pol itics of Memory, red. I. Kąkolewski, Ch. Lübke, P. Urbańczyk, (= „Polish Studies - Transdisciplinary Perspectives 26), Berlin 2020, 91-109. Rębkowski, Kiarszys 2014: Marian Rębkowski, Grzegorz Kiarszys, O niektórych proble mach badawczych związanych ze średniowieczną Cedynią, [w:] Cimtas Cedene. Studia i materiały do dziejów Cedyni 1, red. P. Migdalski, Chojna-Szczecin-Cedynia 2014, 105-121. Rębkowski, Romanowicz 2018: Marian Rębkowski, Paulina Romanowicz, The Church of St Nicholas, [w:] Lubin 2018,183-190. Rębkowski, Simiński 2017: Marian Rębkowski, Rafał Simiński, Die Anfänge der Stadt Köslin, „Baltische Studien NF 102,2016 (2017), 7-30. Rodzińska-Chorąży 2009: Teresa Rodzińska-Chorąży, Zespoły rezydencjonalne i kościoły centralne na ziemiach polskich do połowy XII wieku, Kraków 2009. Rogosz 1973: Ryszard Rogosz, Początki Stargardy w świetle dotychczasowych badań arche ologicznych, „Materiały Zachodniopomorskie 12,1973, 215-269. Rogosz 1974: Ryszard Rogosz, Grodzisko wczesnośredniowieczne w Szczecinie-Mścięcinie, Warszawa 1974. Rogosz 1981: Ryszard Rogosz, Osadnictwo wczesnośredniowieczne na terenie Trzebiato wa w świetle badań archeologicznych. Część I, „Materiały Zachodniopomorskie 27, 1981, 71-149. Rogosz 1986: Ryszard Rogosz, Stargard nad Iną w świetle analizy chronologicznej cerami ki, [w:] Problemy chronologii ceramiki wczesnośredniowiecznej na Pomorzu Zachodnim. Studia
i materiały, red. J. Gromnicki, Warszawa 1986,118-145. Rosik 2000: Stanisław Rosik, Reinbern - Salsae Cholbergiensis ecclessiae episcopus, [w:] Salsa Cholbergiensis - Kołobrzeg w sreàniowieczu, red. L. Leciejewicz, Μ. Rębkowski, Koło brzeg 2000,85-93. Rosik 2010: Stanisław Rosik, Conversia gentis Pomeranorum. Studium świadectwa o wyda rzeniu (XII wiek), Wrocław 2010. Rosik 2013: Stanisław Rosik, Bolesław Krzywousty, Wrocław 2013. Rymar 1983: Edward Rymar, Miejsca pochowania książąt pomorskich (XII-XVII w.), „Ma teriały Zachodniopomorskie 29,1983,145-208. Rymar 2005: Edward Rymar, Rodowód książąt pomorskich, Szczecin 2005 (wyd. 2). Ruchhöft 2008: Fred Ruchhöft, Vom slawischen Stammesgebiet zur deutschen Vogtei. Die Ent wicklung der Territorien in Ostholstein, Leuenburg, Mecklenburg und Vorpommern im Mit telalter, (= „Archäologie und Geschichte im Ostseeraum 4), Rahden/Westf. 2008. Rusakiewicz 2003: Agnieszka Rusakiewicz, Najdawniejsze godła książąt wschodniopomorskich: lilia i gryf, „Gdańskie studia z dziejów średniowiecza 9,2003: Biskupi, lenni cy, żeglarze, 147-188. Rusakiewicz 2018: Monika Rusakiewicz, The murder of Warcisław I in documents and histo riography from the twelfth to sixteenth centuries, „Studia z dziejów średniowiecza 22, 2018,194-205. Samsonowicz 2005: Henryk Samsonowicz, Plemię i państwo, „Kwartalnik Historyczny 112/3,2005,5-20. 203
jak powstało Pomorze? Studium tworzenia państwowości we wczesnym średniowieczu Samsonowicz 2011: Henryk Samsonowicz, „Pan i jego państwo, [w:], Europejczycy, Afrykanie, Inni. Studia ofiarowane Profesorowi Michałowi Tymowskiemu, red. J. Pysiak, B. Nowak, Μ. Nagielski, Warszawa 2011,33-44. Schanz 2016: Elke Schanz, Eine jungslawische Siedlung auf dem Flachsberg bei Rottmanns hagen, Lankreis Mecklenburgische Seenplatte, „Archäologische Berichte aus Mecklen burg-Vorpommern , Beiheft 15, 2016, 81-110. Schich 1980: Winfried Schich, Stadtwerdung im Raum zwischen Elbe und Oder im Übergang von der slawischen zur deutschen Periode. Beobachtungen zum Verhältnis von Recht, Wirtschaft und Topographie am Beispiel von Städten in der Mark Brandenburg, [w:] Ger mania Slavica 1, red. W.H. Fritze, Berlin 1980,191-238. Schich 1998: Winfried Schich, Die pommersche Frühstadt im 11. undfrühen 12. Jahrhundert am Beispiel von Kolberg (Kołobrzeg), [w:] Die Frühgeschichte der europäischen Stadt im 11. Jahrhundert, red. J. Jamut, P. Johanek, Köln-Weimar-Wien 1998,273-304. Schlesinger 1987: Walter Schlesinger, Zur Geschichte der Magdeburger Königspfalz, [w:J Ausgewählte Aufsätze von Walter Schlesinger 1965-1979, (= „Vorträge und For schungen 34,1987), 315-345. Schmidt 1989: Volker Schmidt, Drense. Eine Hauptburg der Ukrane, (= „Beiträge zur Ur und Frühgeschichte der Bezirke Rostock, Schwerin und Neubrandenburg 22), Berlin 1989. Schoknecht 1977: Ulrich Schoknecht, Menzlin. Ein frühgeschichtlicher Handelsplatz and der Peene, (= „Beiträge zur Ur- und Frühgeschichte der Berichte Rostock, Schwerin
und Neubrandenburg 10), Berlin 1977. Schulz 2010: Matthias Schulz, Die Entwicklung Prenzlaus vom 10. Jh. bis 1772, (= „Mate rialen zur Archäologie in Brandenburg 3), Rahden/Westf. 2010. Sczaniecki 1955: Michal Sczaniecki, Główne linie rozwoju feudalnego państwa zachodnio-pomorskiego. Część 1 (do 1478), „Czasopismo Prawno-Historyczne 7,1955, 49-91. Seehausen 2014: Das Nonnenkloster von Seehausen in der Uckermark. Neue Forschungen zur untergegangenen Zisterze am Oberuckersee, red. K. Frey, F. Biermann, Prenzlau 2014. Service 1962: Elman R. Service, Primitive Sodai Organization. An Evolutionary Perspective, New York 1962. Service 1975: Elman R. Service, Origins of the State and Civilization. The Process of Cultural Evolution, New York 1975. Sikora 1981: Marian Sikora, Starożytność i wczesne średniowiecze, [w:] Historia Słupska, red. S. Gierszewski, Poznań 1981,15-35. Sikora 2013a: Jerzy Sikora, Akulturacja, wymuszona chrystianizacja czy migracja? Problem genezy wczesnośredniowiecznej inhumacji na Pomorzu, [w:] Migracje, red. W. Dzieduszycki, J. Wrzesiński, (= „Funeralia Lednickie 15), Poznań 2013,135-146. Sikora 2013b: Jerzy Sikora, O interpretacji etnicznej wczesnośredniowiecznych pochówków elitarnych. Skandynawowie w państwie pierwszych Piastów i na Pomorzu?, „Slavia Antiqua 54, 2013, 61-96. Sikora 2014: Jerrzy Sikora, Groby wojowników, groby z bronią. Uwagi o wczesnośrednio wiecznym rytuale deponowania uzbrojenia w grobach, [w:] Królowie i biskupi, rycerze i chłopi ֊ identyfikacja umarłych, red. W. Dzieduszycki, J. Wrzesiński, (= „Funeralia Lednickie 16), Poznań
2014, 297-312. 204
Bibliografit Sikora 2016: Jerzy Sikora, Czy w Ostrowitem, gm. Chojnice, woj. pomorskie, odkryto wcze snośredniowieczne groby komarowe?, [w:] Pochówki w grobach komarowych na ziemiach polskich w okresie wczesnego średniowiecza, red. D. Błaszczyk, D. Stępniewska, War szawa 2016, 62-79. Sikora 2019: Jerzy Sikora, Skandynawowie a ziemie polskie w badaniach archeologicznych, [w:] Wikingowie w Polsce? Zabytki skandynawskie z ziem polskich, red. Μ. Bogacki, A. Janowski, Ł. Kaczmarek, Gniezno-Szczecin 2019, 31-71. Sikora, Trzciński 2014: Jerzy Sikora, Piotr Trzciński, Stan badań archeologicznych nad wczesnym średniowieczem w rejonie Chojnic i Tucholi, [w:] Pomorze we wczesnym śre dniowieczu w świetle źródeł archeologicznych. Historia, stan aktualny i potrzeby badań, red. H. Paner, Μ. Fudziński, W. Świętosławski, Gdańsk 2014,143-168. Sikora i in. 2015: Jerzy Sikora, Piotr Kittel, Łukasz Trzciński, Zespól osadniczy w Ostrowitem w świetle badań z lat 2012-2013, [w:] XIX Sesja Pomorzoznawcza, red. A. Janowski et al., (= „Acta Archaeologica Pomeranica ), Szczecin 2015,187-208. Sikorski, Szczurek 2002: Andrzej Sikorski, Tadeusz Szczurek, Monety z wczesnośredniowiecz nego cmentarzyska szkieletowego w Dębczynie na Pomorzu, [w:] Moneta i kontakty mennicze w rejonie Morza Bałtyckiego ХШ-ХѴІІІ w., red. A. Musiałowski, Toruń 2002,7-32. Sinkowski 2016: Stanisław Sinkowski, Santok prawobrzeżny. Badania archeologiczne 20142015, Gorzów Wielkopolski 2016. Słowiński 1992: Sławomir Słowiński, Badania na grodzisku w Lipianach w 1992 roku, „Ma teriały Zachodniopomorskie 38,1992, 249-276. Słupecki
1993: Leszek Paweł Słupecki, Swiytynie pogańskich Pomorzan w czasach misji świętego Ottona (Szczecin), „Przegląd Religioznawczy 169/3,1993,15-32. Sobietzky 2013: Gerd Sobietzky, Zur Problematik der Falschmünzen zwischen Elbe und Oder im 11. und 12. Jahrhundert am Beispiel von Wilhelmshof, Lkr. VorpommernGreifswald, „Archäologische Berichte aus Mecklenburg-Vorpommern 20, 2013, 72-81. Sobietzky 2014: Gerd Sobietzky, Die frühen Denare Pommerns, „Baltische Studien 99, 2013 (2014), 13-34. Sobietzky 2015: Gerd Sobietzky, Der Münzfund von Ganschendorf, Lkr. Mecklenburgische Seenplatte, und diefrühen pommerschen Denare, „Archäologische Berichte aus Meck lenburg-Vorpommern 22, 2015,49-58. Sochacki 2007: Jaroslaw Sochacki, Relacja roczników ałtajskich o księciu pomorskim Zemuzile, [w:] Średniowiecze polskie i powszechne 4, red. I. Panic, J. Sperka, Katowice 2007,74-92. Spencer 2010: Charles S. Spencer, Teritorial expansion and primary stateformation, „PNAS 107/16, 2010, 7119-7126. Spors 1973: Józef Spors, Dzieje polityczne ziem sławieńskiej, słupskiej i białogardzkiej XIIXIV w., Poznań 1973. Spors 1981: Józef Spors, Ośrodki stołeczne państwa zachodniopomorskiego w XII i pierwszej połowie ХШ w., „Materiały Zachodniopomorskie 27,1981,209-234. Spors 1983: Józef Spors, Pochodzenie dynastii książęcych na Pomorzu w Xli XII w., w szcze gólności Świętobora i Świętopełka z Kroniki Galla Anonima, „Roczniki Historyczne 49, 1983,1-47. 205
Jak powstało Pomorze? Stadium tworzenia państwowości we wczesnym średniowieczu Spors 1988a: Józef Spors, Kwestia lokalizacji wczesnośredniowiecznego Trzebiatowa, „Ma teriały Zachodniopomorskie 34,1988, 69-98. Spors 1988b: Józef Spors, Studia nad wczesnośredniowiecznymi dziejami Pomorza Zachod niego. XII - pierwsza połowa XIII w., Słupsk 1988. Spors 1991: Józef Spors, Organizacja kasztelańska na Pomorzu Zachodnim w XII-XIII w., Słupsk 1991. Spors 1992: Józef Spors, Urzędnicy terytorialni i nadworni na Pomorzu Zachodnim w XII i 1 połowie XIII wieku. „AUNC Historia 26,240,1992,17-36. Spors 1994: Józef Spors, O domniemanej jedności plemiennej i państwowej Pomorza we wcze snym średniowieczu, [w:] Społeczeństwo Polski średniowiecznej 6, red. S.K. Kuczyński, Warszawa 1994,23-37. Staat 2006: Staat im frühen Mittelalter, red. S. Airile, W. Pohl, H. Reimitz, (= „Forschun gen zur Geschichte des Mittelalters 11), Wien 2006. Stabenow 1995: Ulf Stabenow, Die Entstehung der Pomoranen [w:] Slawen und Deutsche im südlichen Ostseeraum vom 11. bis 16. Jahrhundert. Archäologische, historische und sprachwissenschaftliche Beispiele aus Schleswig-Holstein, Mecklenburg und Pommern, red. Μ. Müller-Wille, D. Meier, H. Unverhau, Neumünster 1995,127-148. Stań 2019: Karolina Stań, Sprawozdanie z badań archeologicznych. Stargard, stan. 11, AZP: 32-10/166, Stargard 2019 (mps). Stępiński 1971: Włodzimierz Stępiński, Biskupstwo pomorskie w Uznamiu w XII wieku, „Materiały Zachodniopomorskie 17,1971,167-172. Stępiński 1975: Włodzimierz Stępiński, Kamień Pomorski w XII i XIII wieku, WarszawaPoznań
1975. Stolpe 2020: Das slawische Gräberfeld von Stolpe und die früh- bis hochmittelalterlichen Bestattungssiten zwischen Ucker und Oder, red. F. Biermann, T. Kersting, Ph. Rosko schinski, (= „Scripta Historica Europaea 2), Wrocław 2020. Suchodolski 1971: Stanisław Suchodolski, Początki mennictwa w Europie Środkowej, Wschodniej i Północnej, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1971. Suchodolski 2012: Stanisław Suchodolski, Numizmatyka średniowieczna. Moneta źródłem archeologicznym, historycznym i ikonograficznym, Warszawa 2012. Suchodolski 2017: Stanisław Suchodolski, Moneta polska i obca w średniowieczu, (= „Collectio archaeologica, historica et etnologica 6), Warszawa 2017. Suchodolski 2019: Stanisław Suchodolski, Początki polskiego mennictwa w świetle nowszych badań, „Slavia Antiqua 60,2019,193-219. Suhle 1937: Arthur Suhle, Beiträge zur Geschichte des Münzenwesens in Pommern im Mit telalter (bis ca. 1330). Mit besonderer Berücksichtigung des herzoglichen Münzwesens, „Baltische Studien 39,1937,119-146. Sulowski 1952: Zygmunt Sułowski, Najstarsza granica zachodnia Polski, „Przegląd Za chodni 1952/3-4, 343-483. Szczecin 1983: Szczecin we wczesnym średniowieczu. Wzgórze Zamkowe, red. E. Cnotliwy, L. Leciejewicz, W. Łosiński, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1983. Szczepanik 2016: Paweł Szczepanik, Gród w Słupsku i jego losy na tle wczesnośrednio wiecznej sieci grodowej ziemi słupskiej, „Archeologia Historia Polona 24, 2016, 135-154. 206
Bibliografii Szynkiewicz 1987: Sławoj Szynkiewicz, Plemię, [w:] Słownik etnologiczny. Terminy ogólne, red. Z. Staszczak, Warszawa-Poznań 1987,272-273. Śląski 1951: Kazimierz Śląski, Zasięg lasów Pomorza w ostatnim tysiącleciu, „Przegląd Za chodni 7/5-6,1951, 207-263. Śląski 1960: Kazimierz Śląski, Podziały terytorialne Pomorza w ХІІ-ХПІ wieku, Poznań 1960. Śląski 1962: Kazimierz Śląski, Rozwój osadnictwa na Pomorzu Słupskim w IX-XIII wieku, „Zapiski Historyczne 27/4,1962,467-487. Śląski 1969a: Kazimierz Śląski, Lądowe szlaki handlowe Pomorza w XI-XIII wieku, „Zapi ski Historyczne 34/2,1969, 29-44. Śląski 1969b: Kazimierz Śląski, Zwycięstwo stosunków feudalnych na Pomorzu Zachodnim (1124-1295), [w:] Historia Pomorza 1, cz. 2, red. G. Labuda, Poznań 1969, 5-167. Śliwiński 2000: Błażej Śliwiński, Pomorze w polityce i strukturze państwa wczesnopiastowskiego (X-X11 w.), „Kwartalnik Historyczny 107/2, 2000, 3-38. Śliwiński 2003: Błażej Śliwiński, Przynależność państwowa ziemi słupskiej w XII i w począt kach XIII w., czyli o historiograficznym micie przynależności ziemi słupskiej do księstwa sławieńskiego, „Gdańskie Studia z Dziejów Średniowiecza 9,2003: Biskupi, lennicy, żeglarze, 273-289. Śliwiński 2009: Błażej Śliwiński, Początki Gdańska. Dzieje ziem nad zachodnim brzegiem Zatoki Gdańskiej w 1 połowie X wieku, Gdańsk 2009. Śliwiński 2017: Błażej Śliwiński, Pierwsza wyprawa Władysława Hermana na Pomorze na przełomie lat 80./90. XI wieku, [w:] Opuscula Joachimo Zdrenka dedicata, red. J. Karczew ska, Μ. Tureczek, Toruń 2017,49-70. Świątkiewicz 2002: Piotr Świątkiewicz,
Uzbrojenie wczesnośredniowieczne z Pomorza Za chodniego, (= „Acta Archaeologica Lodziensia 48), Łódź 2002. Tyc 1926: Teodor Tyc, Polska a Pomorze za Krzywoustego, „Roczniki Historyczne 2,1926, 1-36. Tymieniecki 1951: Kazimierz Tymieniecki, Ziemie polskie w starożytności, Poznań 1951. Tymowski 1992: Michał Tymowski, Badania wczesnych form państwowości na tle porów nawczym, [w:] Geneza i funkcjonowanie wczesnychform państwowości na tle porównaw czym, red. Μ. Tymowski, Μ. Ziółkowski, Warszawa 1992,269-288. Tymowski 2008: Michał Tymowski, Organizacje plemienne na obszarze Polski w IX-X w. w świetle antropologicznych teorii systemu segmentarnego i wodzostwa (chiefdom), [w:] Eu ropa barbarica, Europa Christiana, red. R. Michałowski i in., Warszawa 2008,263-284. Tymowski 2013: Michał Tymowski, Kilka problemów wynikających z zastosowania teorii Early State do badań przedkolonialnych państw Czarnej Afryki, [w:] Instytucja 2013, 75-87. Turasiewicz 2004: Adam Turasiewicz, Dzieje polityczne Obodrzyców. Od IX wieku do utra ty niepodległości w latach 1160-1164, Kraków 2004. Untermann 2015: Matthias Untermann, Frühmittelalerliche Pfalzen im ostfränkischen Reich, [w:] The Emperor s House. Palaces from Augustus to the Age of Absolutism, red. Μ. Featherstone, J.-M. Spieser, G. Tanman, U. Wulf-Rheidt, Berlin-Boston 2015,107-126. Urbańczyk 2000: Przemysław Urbańczyk, Władza i polityka we wczesnym średniowieczu, Wrocław 2000. 207
jak powstało Pomorze? Studium tworzenia państwowości we wczesnym średniowieczu Urbańczyk 2002: Przemysław Urbańczyk, Wczesnośredniowieczne skarby złomu srebrnego, [w:] Moneta mediaevalis. Studia numizmatyczne i historyczne ofiarowane Profesorowi Stanisławowi Suchodolskiemu w 65. rocznicę urodzin, red. B. Paszkiewicz, Warszawa 2002, 209-224. Urbańczyk 2008: Przemysław Urbańczyk, Trudne początki Polski, Wrocław 2008. Urbańczyk 2009: Przemysław Urbańczyk, Plemiona czy chaos? [w:] Stare i nowe w śre dniowieczu. Pomiędzy innowacją a tradycją, red. S. Moździoch, (= „Spotkania Bytom skie 6), Wrocław 2009,12-22. Urbańczyk 2016: Przemysław Urbańczyk, Who were medieval „Wolinians , [w:] Kościoły w dobie chrystianizacji, red. Μ. Rębkowski, (= „Wolińskie Spotkania Mediewistyczne 3), Szczecin 2016,33-42. Vorbrich 1987: Ryszard Vorbrich, Wodzostwo, [w:] Słownik etnologiczny. Terminy ogólne, red. Z. Staszczak, Warszawa-Poznań 1987, 368-370. Vossberg 1854: Friedrich August Vossberg, Siegel des Mittelalters von Polen, Lithauen, Schlesien, Pommern und Preussen. Ein Beitrag zur Forderung diplomatischer, genealogi scher, numismatischer und kunstgeschichtlicher Studien über ursprünglich slavische Theile der Preussischen Monarchie, Berlin 1854. Wachowski 1950: Kazimierz Wachowski, Słowiańszczyzna Zachodnia, Poznań 1950 (wyd. 2). Wadyl 2015a: Sławomir Wadyl, Pomorze Wschodnie w X w. Uwagi na marginesie pracy Bła żeja Śliwińskiego, Początki Gdańska. Dzieje ziem nad zachodnim brzegiem Zatoki Gdańskiej w I połowie X wieku, Gdańsk 2009, ss. 298, „Pomorania Antiqua 24,2015,537-574. Wadyl 2015b:
Sławomir Wadyl, Wczesnośredniowieczne cmentarzysko w Czarnówku, [w:] Czarnówko, stan. 5. Cmentarzyska z późnej starożytności na Pomorzu 1, red. J. An drzejewski, („Monumenta Archaeologica Barbarica , Series Gemina V) LęborkWarszawa 2015,43-68. Walachowicz 1963: Jerzy Walachowicz, Monopole książęce w skarbowości wczesnofeudalnej Pomorza Zachodniego, (= „Prace Komisji Historycznej PTPN 20/2), Poznań 1963. Walczak 1991: Ryszard Walczak, „Protocollum augustianina-eremity zwanego Angełusem ze Stargardu. O polsko-pomorskich związkach historiograficznych w średniowieczu, Poznań 1991. Ważny 2001: Tomasz Ważny, Badania dendrochronologiczne podgrodzia i osady w Wolinie, [w:] Instantia est mater doctrinae, red. E. Wilgocki i in., Szczecin 2001,155-166. Weber 1998: Jörg Weber, Zur Entstehung und Frühzeit der deutschen Stadt Usedom nach den Ergebnissen stadtarchäologischen Untersuchungen der Jahre 1994 bis 1997, [w:] Use dom. Geschichte und Geschichten. 700 Jahre Stadt Usedom, red. B. Metz, Ostklüne 1998, 61-66. Wehrmann 1919: Martin Wehrmann, Geschichte Pommerns 1, Gotha 1919. Wehrmann 1935: Martin Wehrmann, Das Bistum Usedom, „Monatsblätter der Gesell schaft für pommersche Geschichte und Altertumskunde 49,1935,17-21. Wehrmann 1937a: Martin Wehrmann, Die Begräbnissstätten der Angehörigen des pommerschen Herzogshauses, „Baltische Studien NF, 39,1937,100-118. Wehrmann 1937b: Martin Wehrmann, Genealogie des pommerschen Herzoghauses, Stettin 1937. 208
Bibliografia Wenzel 2017: Walter Wenzel, Stupa, pirale, continue ֊ etymologisdie Überlegungen, [w:] Bi schof Otto von Bamberg in Pommern. Historische und archäologische Forschungen zu Mis sion und Kulturverhältnissen des 12. Jahrhunderts im Südwesten der Ostsee, red. F. Bier mann, F. Rüchhoft, (= „Studien zur Archäologie Europas 30), Bonn 2017,137-138. Werlich 2012: Ralf-Gunnar Werlich, ...welches den Greifen führt - Das Geschlecht der Herzöge von Pommern ind seine heraldischen Herrschaftssymbole, [w:J Die Herzöge von Pommern. Zeugnisse der Herrschaft des Greifenhauses, red. N. Buske, J. Krüger, R.-G. Werlich, (= „Forschungen zur pommerschen Geschichte 45), Wien-KölnWeimar 2012,163-154. Werlich 2014: Ralf-Gunnar Werlich, Początki pomorskiego herbu Gryfitów w ówczesnym kontekście politycznym i heraldycznym z okazji 800-lecia najstarszego przedstawienia ob razowego, [w:] Pod skrzydłami gryfa, Szczecin 2014,11-37. Wickham 2001: Chris Wickham, Topographies of Power: Introduction, [w:] Topogra phies of Power in the Early Middle Ages, red. Μ. de Jong, F. Theuws, C. van Rhijn, Leiden-Boston-Köln 2001,1-8. Widajewicz 1947: Jerzy Widajewicz, Państwo Wiślan, Kraków 1947. Wiechmann 2013: Ralf Wiechmann, Kupfer und Messing statt Silber. Münzimitationen des 11. und 12. Jahrhunderts aus Nordostdeutschland, [w:] Economies, Monetisation and Society in West Slavic Lands 800-1200 AD, (= „Wolińskie Spotkania Mediewistyczne 2), red. Μ. Bogucki, Μ. Rębkowski, Szczecin 2013,267-312. Witczak 2012: Krzysztof Tomasz Witczak, Z problematyki Słowiańszczyzny plemiennej, ez. 5: Wierzyczanie
(Uerizane), plemię wschodniopomorskie znad rzeki Wierzycy, „Pomorania Antiqua 24, 2012,1-18. Wojtasik 1968: Jerzy Wojtasik, Wczesnośredniowieczne cmentarzysko na wzgórzu „Mły nówka w Wolinie, Szczecin 1968. Wojtasik 1970: Jerzy Wojtasik, Cmentarzysko wczesnośredniowieczne na wzgórzu „Młynówka w Wolinie (Badania w 1969 r.), „Materiały Zachodniopomorskie 16,1970,289-323. Wybranowski 1987: Dariusz Wybranowski, Uzbrojenie i wyposażenie rycerskie na pieczęciach Gryfitów z lat 1170-1523, „Przegląd Zachodniopomorski 2(31)/2,1987,149-181. Wybranowski 2004: Dariusz Wybranowski, Organizacja wojskowa księstwa pomorskiego od XII do połowy XIII wieku, [w:] Pomorze militarne XII-XX wiek. Materiały z sesji naukowej zorganizowanej 27 listopada 2003 r. w Zamku Książąt Pomorskich, red. K. Ko złowski, E. Rymar, Szczecin 2004, 201-228. Wybranowski 2006: Dariusz Wybranowski, Geneza i podstawy gospodarcze rycerstwa Po morza Zachodniego do początku XIII wieku, [w:] Pomorze militarne XII-XX wiek. Ma teriały z sesji naukowej zorganizowanej 14 marca 2005 r. w Zamku Książąt Pomorskich, red. K. Kozłowski, W. Wróblewski, Szczecin 2006,163-185. Zaginione 2012: Zaginione - ocalone. Szczecińska kolekcja starożytności pomorskich, red. K. Ko walski, D. Kozłowska-Skoczka, Szczecin 2012. Zajączkowski 1962: Stanisław Zajączkowski, Podziały plemienne Polski w okresie powstania państwa. Geografia plemienna ziem polskich, [w:] Początki państwa polskiego 1: Organiza cja polityczna, red. K. Tymieniecki, G. Labuda, H. Łowmiański, Poznań 1962,73-110. Zakrzewski 1917: Stanisław Zakrzewski, Opis grodów i
terytoriów z północnej strony Dunaju, czyli tzw. GeografBawarski, Lwów 1917. 209
Jak powstało Pomorze ? Studium tworzenia państwowości we wczesnym średniowieczu Zentren 2007: Zentren herrschaftlicher Repräsentation im Hochmittelalter. Geschichte, Archi tektur und Zeremoniell, red. C. Ehlers, ƒ. Jarnut, Μ. Wemhoff, (= „Deutsche Königs pfalzen 7), Göttingen 2007. Zernack 1967: Klaus Zernack, Die burgstädtischen Volkersammlungen bei den Ost- und Westslawen. Studien zur verfassungsgeschichtlichen Bedeutung des Vece, (= „Giesse ner Abhandlungen zur Agrar- und Wirtschaftsforschung des europäischen Os tens 33), Wiesbaden 1967. Zientara 1970a: Benedykt Zientara, Polityczne i kościelne związki Pomorza Zachodniego z Polską za Bolesława Krzywoustego, „Przegląd Historyczny 61/2,1970,192-232. Zientara 1970b: Benedykt Zientara, Stosunki polityczne Pomorza Zachodniego z Polską w drugiej połowie XII wieku, „Przegląd Historyczny 61/4,1970, s. 546-576. Zierhofer 2005: Wolfgang Zierhofer, State, power and space, „Social Geography 1,2005, 29-36. ZoU-Adamikowa 1979: Helena Zoll-Adamikowa, Wczesnośredniowieczne cmentarzyska cia łopalne Słowian na terenie Polski 2: Analiza. Wnioski, Wrocław-Warszawa-KrakówGdańsk 1979. Zotz 2009: Thomas Zotz, Grundlagen, Grenzen und Probleme der Staatlichkeit im frühen Mittelalter. Zur Bedeutung der Königspfalzen, [w:] Der frühmittelalterliche Staat 2009, 515-520. Żmudzki 2009: Pawel Żmudzki, Władca i wojownicy. Narracje o wodzach, drużynie i woj nach w najdawniejszej historiografii Polski i Rusi, Wrocław 2009. Żółte 2014: The Island in Żółte on Lake Zarańskie. Early Medieval Gateway into West Pomer ania, red. W. Chudziak, R.
Kaźmierczak, Toruń 2014. 210
INDEKS NAZW GEOGRAFICZNYCH, GEOGRAFICZNO-HISTORYCZNYCH I ETNICZNYCH A Am Hain zob. Uznam Amtswiek zob. Uznam Arkona (Niemcy - wyspa Rugia, Meklemburgia-Pomorze Przednie), gród, ośrodek kultu 151 В Bałtyk zob. Morze Bałtyckie barbariom 8,13,18,69,159,164,175 Bardo (ob. Barth; Niemcy - Meklemburgia-Pomorze Przednie), gród 115 Barwice (pow. szczecinecki, woj. zachodniopomorskie), cmentarzysko 82, 95 Barwino (pow. słupski, woj. pomorskie), cmentarzysko 66, 71, 73, 74, 76, 95 Basedow (Niemcy - Meklemburgia-Pomorze Przednie) 151 Bauhof zob. Uznam Berge к. Magdeburga (Niemcy - Saksonia-Anhalt), klasztor 133 Berlin (Niemcy) 83,151 - Spandau 151 Białoboki (pow. gryficki, woj. zachodniopomorskie), klasztor 172 Białogard (pow. loco, woj. zachodniopomorskie), gród 21,56,62, 65, 70, 95-98,110, 111,116,131,145,163,177 Bobięcino (pow. bytowski, woj. pomorskie), gród 56, 62 Bobolice (pow. koszaliński, woj. zachodniopomorskie) 75 Bonin (pow. koszaliński, woj. zachodniopomorskie) 82 Bory Tucholskie, region fizycznogeograficzny 60, 62, 85 Brda, rzeka 45,46,67, 71, 79, 80, 82,94, 95,111,113,146,151 Broda (ob. cz. miasta Neubrandenburg; Niemcy - Meklemburgia-Pomorze Przednie), klasztor 172 Budzistowo zob. Kołobrzeg Bydgoszcz (woj. kujawsko-pomorskie) 81 Bytów (pow. loco, woj. pomorskie), gród 84, 95,163 C Cedynia (pow. giyfiński, woj. zachodniopomorskie) 104 - cmentarzysko 65, 66,71, 72, 74, 76,105,140,141,151,152 -gród 105,116,145 213
Jak powstało Pomorze? Studium tworzenia państwowości we wczesnym średniowieczu Cesarstwo Rzymskie (Roman Empire) 7,13,18, 29, 37,159,175,179 Cewlino (pow. koszaliński, woj. zachodniopomorskie), cmentarzysko 151,152 Choćków (ob. Gützkow, Niemcy - Meklemburgia-Pomorze Przednie), gród 106,112, 113,117,143,144,146,151 Ciecholub (pow. słupski, woj. pomorskie), cmentarzysko 71, 74, 76, 95 Ciepłe nad Wisłą (pow. tczewski, woj. pomorskie), cmentarzysko 65, 66, 69-73, 76 Czarna Gwda, rzeka 31 Czarnków (pow. czarnkowsko-trzcianecki, woj. wielkopolskie), gród 99,103 Czarnówko k. Lęborka (pow. lęborski, woj. pomorskie), cmentarzysko 64 Czechy 91,144,161 Czrezpienianie, plemię Wieleckie 115 D Dania 8,83,173 - królestwo duńskie (Kingdom of Denmark) 34,180,181 Dargun (Niemcy - Meklemburgia-Pomorze Przednie), klasztor 172 Dąbrowa (pow. człuchowski, woj. pomorskie), gród 82, 95 Dębczyno (pow. białogardzki, woj. zachodniopomorskie), cmentarzysko 65, 70, 71 Dobra (pow. łobeski, woj. zachodniopomorskie), gród 82, 95 Drawa, rzeka 45, 50,67, 71, 79, 80, 82, 94, 95,111,113,146,151 Drawianie 50 drawski, powiat 58 Drense (Niemcy - Brandenburgia), gród 117,121,151 Dymin (ob. Demmin, Niemcy - Meklemburgia-Pomorze Przednie), gród 112,113, 117,137,144,146,150-152,167,172,178 Dziwna, cieśnina dawniej określana jako rzeka 45,49,122 E Europa (Europe) 7-10,13,14,18,38,42, 70, 72, 84,125,126,132,159,160,165-167, 170,173,177,180,181 - północna 13, 70 - środkowa, środkowo-wschodnia 7,13, 70, 77,134,159,175 - zachodnia 13,16, 87,133,166,177 F Francja 155 Frankowie 72 G Ganschendorf (Niemcy - Meklemburgia-
Pomorze Przednie) 150-152 Gardziec nad Odrą (niem. Gartz; Niemcy - Meklemburgia-Pomorze Przednie), gród 58,110,111,117,170 214
indeks nazie geograficznych, gcograficznß-histmycznyd։ i etnicznych Gdansk (urbs Gyddanyzc) (woj. pomorskie) 61,73, 82, 85, 86, 89, 95,151 ֊ Hala Targowa, cmentarzysko 65, 66 - gród 61, 95 GHszcz (pow. bydgoski, woj. kujawsko-pomorskie), skarb 81,82, 85, 95 Gniew (pow. tczewski, woj. pomorskie), gród 61 gnieźnieńskie państwo zob. państwo Piastów Góra Chełmska zob. Koszalin Grabowa, rzeka, dopływ Wieprzy 45, 67, 71, 79,80, 82,111,113,146,151 Gralewo (pow. gorzowski, woj. lubuskie), cmentarzysko 82,95 Grobia zob. Uznam Groźwin gród wymieniony w bulli papieża Innocentego II, obecnie nie istniejący (położony w pobliżu m. Anklam, nad rzeką Pianą, niem. Peene; Niemcy Meklemburgia-Pomorze Przednie) 112,113,117,134,146,156 Gruczno (pow. świecki, woj. kujawsko-pomorskie), gród 61 Gwda, rzeka 45, 67, 71, 79, 80,85, 94, 95,110,111,113,146,151 Gwieździn (pow. człuchowski, woj. pomorskie), gród 60 Gyddanyzc (urbs Gyddanyzc) 89, zob. też Gdańsk H Hamburg (Niemcy) 171 Hawela (niem. Havel), rzeka 67, 71,82,95,111,113,146,151 I Ina, rzeka 45, 67, 71, 79, 80,82,95,111,113,120,146,151 J Jezioro Uznamskie 119 К Kałdus (pow. chełmiński, woj. kujawsko-pomorskie), cmentarzysko 71 Kamień (łac. Camyn, Gamin) (pow. loco, woj. zachodniopomorskie), ośrodek grodowy 24,34, 59, 60,62,101,102,111-113,116,118,119,126,127,131-134,137,138,144, 146,150,151,156,170,172,173,178,180,181 - kościół św. Jana Chrzciciela 132 kamieńska kasztelania 123 Kamieński Zalew zob. Zalew Kamieński Karlino (pow. białogardzki, woj. zachodniopomorskie) 151,152 Karwno (pow. bytowski, woj. pomorskie) 81, 82,85, 86, 95 Karznica
(pow. słupski, woj. pomorskie) 82 Kaszubi, grupa ludności z Pomorza Gdańskiego i wschodniej części Pomorza Zachodniego 48 - kaszubsko-gdańska „grupa kulturalna 43 215
Jak powstało Pomorze? Studium tworzenia państwowości we wczesnym średniowieczu Kępsko (pow. koszaliński, woj. zachodniopomorskie), cmentarzysko 75 Kłodona (k. Trzebiatowa, pow. gryficki, woj. zachodniopomorskie), osada wzmiankowana w opisie pierwszej wyprawy misyjnej Ottona z Bambergu 111, 123,132 Kołbacz (pow. pyrzycki, woj. zachodniopomorskie), klasztor 172 Kołobrzeg (Salsa Cholbergiensis) (pow. loco, woj. zachodniopomorskie), gród 21,24, 48, 56, 62, 66, 82, 84, 86, 87, 89, 91, 95, 96, 98,102,103,108,110-113,116,117,131, 144,146,149,151,152,156,163,170,177 - Budzistowo 82, 84, 95,103,151 Konungahela (średniowieczny gród norweski, ob. Kungälv - Szwecja) 140,167,172 Koszalin (pow. loco, woj. zachodniopomorskie) 82,151 - gród 63,116 - Góra Chełmska 151,152 zob. też Wzgórza Chełmskie - koszalińskie województwo 54 księstwo kamieńskie zob. Pomorze księstwo kaszubsko-lucickie zob. Pomorze księstwo pomorskie zob. Pomorze księstwo sławieńsko-słupskie zob. Pomorze księstwo zachodniopomorskie zob. Pomorze L Lębork (pow. loco, woj. pomorskie) 64 Lieps (Niemcy - Meklemburgia-Pomorze Przednie), jezioro 151 Litwa 7 Lipiany (pow. pyrzycki, woj. zachodniopomorskie), gród 58,116 Lubeka (Niemcy - Szlezwik-Holsztyn) 33,173,181 Lubieszewo (pow. gryficki, woj. zachodniopomorskie) 151 Lubin (pow. kamieński, woj. zachodniopomorskie), gród 59, 60, 62, 66,101,110,111, 116,130,131,151,152 Lucice zob. Wieleci Lund (średniowieczne miasto duńskie, ob. w Szwecji - Skania) 123 Ł Łaba (Elbe River), rzeka 41,130,159,175 Łabędzie (pow. drawski, woj. zachodniopomorskie) 151,152 Łeba (Lebafluvius, Łeba
River), rzeka 30-32,41,43-45, 55,61, 67, 69-71, 79, 80, 82, 85, 94,102,110-115,146,151,162,169,177,178 Łupawa (pow. słupski, woj. pomorskie), skarb 81-83, 85,86, 95 Łupawa, rzeka 45,67, 71, 79, 85,111,113,146,151 Μ Magdeburg (Niemcy - Saksonia-Anhalt) 133,171 216
indeks mizu) geograficznych, geograficzno-hístcryczmjch i etnicznych Mazowsze (Mazovia) 93, 97,162,176 Menzlin (Niemcy - Meklemburgia-Pomorze Przednie) 84 Merseburg (Niemcy - Saksonia-Anhalt) 92,133 Miśnia (Meissen; Niemcy - Saksonia) 92 Morze Bałtyckie 8,45, 63, 67,71, 78-80,82, 84, 88-91, 93, 95-97, 99,110,111,113,117, 146,151,159,161,162,165,166,168,175,176,178 - ziemie nadbałtyckie 8,19, 32, 89,130,162 Mosiny (pow. człuchowski, woj. pomorskie) 82, 95 Mścięcino (ob. część m. Police, woj. zachodniopomorskie), gród 59, 60,62,101 Mühlenberg zob. Uznam N Nakło nad Notecią (pow. loco, woj. kujawsko-pomorskie) 81, 86, 99,103 - gród 99 Neppermin (wyspa Uznam, Niemcy - Meklemburgia-Pomorze Przednie), cmentarzysko 71, 74, 76,139 Niemcy, państwo 8,20 - Rzesza Niemiecka (German Reich, Holy Roman Empire) 8,19, 34,134,159,170,173, 179-181 Norwegia, państwo norweskie 13 Noteć, rzeka 45, 55, 66, 67, 71, 79-82, 85, 86, 95,99,110,111,113,115,146,151 - nadnotecka puszcza 32,45,110 O Obodryci zob. państwo Obodrytów Odra (Oder River), rzeka 8,19,21, 30, 32,35,40-46, 55, 58, 62, 64,66-68, 70, 71, 74-76, 78-80,82,84, 88-91, 95,97,100-104,106,110, 111, 113-115,117,127,138,146,151, 160,168-170,175,176,178,179 - ziemie (terytoria) zaodrzańskie 30, 70,115,116,143,145 Oderberg (Niemcy - Brandenburgia), gród 105 Oldenburg (hist. Starogard Wagryjski, Niemcy - Szlezwik-Holsztyn) 133 Orzeszkowo (pow. łobeski, woj. zachodniopomorskie), cmentarzysko 67, 68, 94 Ostrowite (pow. chojnicki, woj. pomorskie) - gród 60 - cmentarzysko 65, 70, 71 Owidz (pow. starogardzki, woj. pomorskie) 82 P państwo Arpadów
(Árpád state) 159,161,175 państwo (monarchia) Karola Wielkiego 13 państwo Miecława (Mieclaw s state) 93, 97,162,176 217
Jak powstało Pomorze? Studium tworzenia państwowości we wczesnym średniowieczu państwo Obodrytów (Obotrite state), księstwo obodrzyckie 111,159,175 państwo Piastów (państwo pierwszych Piastów, monarchia Piastów, władztwo Piastów, państwo gnieźnieńskie, państwo piastowskie, monarchia piastowska, państwo wczesnopiastowskie, monarchia wczesnopiastowska / Piast monarchy, Piast state) 14, 26, 32, 33,35, 70, 72, 77, 88-91, 93, 97,159,161-163,175,176 państwo polskie zob. Polska państwo Przemyślidów (Přemyslid state) 159,161,175 państwo Samona 11 państwo Warcisława (władztwo Warcisława, księstwo Warcisława) 9,23,106,107157,170,179,180 zob. też Pomorze, księstwo zachodniopomorskie państwo wielkomorawskie zob. Wielka Morawa państwo Wiślan zob. Wiślanie państwo pomorskie zob. Pomorze Parsęcko (pow. szczecinecki, woj. zachodniopomorskie), gród 56 Parsęta, rzeka 21,45,48, 50,54, 56, 57,66, 67, 71, 79, 80, 82, 85, 94, 95, 98,102,110, 111,113,114,117,146,151,163,168 Passow (Niemcy - Brandenburgia) 151,152 Pawłówko (pow. chojnicki, woj. pomorskie), cmentarzysko 71, 74, 95 Penkun (Niemcy - Meklemburgia-Pomorze Przednie), cmentarzysko 151,152 Piana (Peene), rzeka 30, 67, 71,82, 95,111-113,134,135,137,146,150,151,170,179 Pień (pow. bydgoski, woj. kujawsko-pomorskie), cmentarzysko 71 Płocko (pow. słupski, woj. pomorskie) 82 Płonią, rzeka 45, 67, 71, 79, 80, 82, 95,111,113,146,151 pojezierza pomorskie 68 zob. też Pojezierze Wschodniopomorskie, Pojezierze Zachodniopomorskie Pojezierze Kaszubskie 68 Pojezierze Krajeńskie 46, 79, 85 Pojezierze Drawskie 58 Pojezierze Szczecineckie 68 Pojezierze
Wschodniopomorskie 55 Pojezierze Zachodniopomorskie 55 Polanie, plemię zachodniosłowiańskie 37 Polanów (pow. koszaliński, woj. zachodniopomorskie), gród 95 Polska (Poland) 8,19,20, 26,32, 77,81, 90-92, 99,101,103,107,144,153,161,162,164, 167-169,171,176,178,179 - państwo piastowskie zob. państwo Piastów - państwo polskie 11, 24,25 zob. też państwo Piastów Pomorzanie, pomorskie plemiona (gens Pomeranorum, Pomeranians) 10,35, 37,39,41, 42,46, 50, 51,56, 91-93, 96,108,109,113,163-165,170,174,177,179 Pomorze (Pommern, Pomerania), państwo, kraina historyczno-geograficzna passim - biskupstwo pomorskie (Pomeranian bishopric) 30, 31,110,112,113,116,122,126, 134,136,144,156,169,170,172,176,179,180 218
Indeks naan geograficznych, geograficzno-historycznych i etnicznych - księstwo kamieńskie 8 - księstwo kaszubsko-lucickie 8 - księstwo pomorskie (Duchy of Pomerania) 20, 31, 87-106,107-109,115,116,159162,169-172,175,177-180 - księstwo sławieńskie (sławieńsko-słupskie) 31,114,153 ֊ księstwo zachodniopomorskie 8,19-25, 31, 33, 34,107,135,140,145,146,169,170, 173 zob. też państwo Warcisława Pomorze Nadwiślańskie 61 Pomorze Wschodnie 62 Pomorze Zachodnie 21 Pozdawilk (ob. Pasewalk; Niemcy - Meklemburgia-Pomorze Przednie) 117 Prusy, kraina geograficzno-historyczna 99 Pruszcz Gdański (pow. gdański, woj. pomorskie) 65 Przęcław (Prenzlau; Niemcy - Brandenburgia) 150,151 - gród 117,122,140,145,146,156 - cmentarzysko 71, 75, 76 puszcza nadnotecka zob. Noteć Pyrzyce (Pirissä; pow. loco, woj. zachodniopomorskie), gród 49, 51, 54, 58,111-113, 116,131,142,143,146 - „pyrzyckie skupisko osadnicze 44 - „pyrzycko-stargardzkie skupisko osadnicze 45,49 - rejon pyrzycki 62 Pyrzyczanie (Prissam) 49 R Radacz (pow. szczecinecki, woj. zachodniopomorskie), gród 56 Radew, rzeka 45, 56, 67,68, 71, 76, 79, 80, 95,111,113,146,151 Radunia, rzeka 45, 50, 61, 67, 71, 79, 80, 82,95,111,113,146,151 Ralswiek (Niemcy - Meklemburgia-Pomorze Przednie) 151 Reda, rzeka 61 Rega (Rega River), rzeka 45, 57, 61, 67,68, 71,79, 80, 82,94, 95,102,111,113,122,123, 132,146,151,162,177,178 Reknica, rzeka 30,115 Rędowa, rzeka 46 Rottmannshagen (Niemcy - Meklemburgia-Pomorze Przednie) 151 Rugia (Niemcy - Meklemburgia-Pomorze Przednie), wyspa 151 Runowo Krajeńskie (pow. sępoleński, woj. kujawsko-pomorskie) 82 Rzesza
Niemiecka zob. Niemcy S Salino (pow. wejherowski, woj. pomorskie), gród 61 Santok (pow. gorzowski, woj. lubuskie), gród 66, 99 219
Jak powstało Pomorze? Studium tworzenia państwowości we wczesnym średniowieczu Sanzkow (Niemcy - Meklemburgia-Pomorze Przednie), cmentarzysko 151,152 Seehausen (Niemcy - Brandenburgia) 151 Selencja, kraj graniczący z Pomorzem wymieniony przez Galla Anonima 99 Siewierzanie 50 Sitno (ob. Ziethen; Niemcy - Meklemburgia-Pomorze Przednie) 112 Skandynawia 7,151,159 Skandynawowie 161 sławieńsko-słupskie księstwo zob. Pomorze Sławno (pow. loco, woj. zachodniopomorskie), gród 95,114,153,163,177 Sławsko (pow. sławieński, woj. zachodniopomorskie), gród 57, 62 Słowianie, grupa ludów indoeuropejskich 72,127,165 - „król Słowian 110 - książęta słowiańscy 92 - nadbałtyccy (pomorscy) 64, 65,161 - Vuloini, określenie z kroniki Widukinda 49 - zachodniosłowiańskie plemiona (West Slavic tribes) 159,175 Słowiańszczyzna 38 - nadbałtycka 7,130 - Zachodnia 14, 29, 38,44,133 Słupia, rzeka 45, 66, 67, 76, 79, 80, 82, 85, 86, 95,111,113,168 Słupsk (pow. loco, woj. pomorskie) 86, 87,114,163,166,177 -gród 86, 95, 98,163,177 - cmentarzysko 66, 71, 73 - słupskie województwo 54 Stare Borne (pow. koszaliński, woj. zachodniopomorskie), gród 56 Stare Brynki (pow. koszaliński, woj. zachodniopomorskie) 151 Stargard (pow. loco, woj. zachodniopomorskie), gród 60, 62,65, 82,102,112,113,116, 120,146 - „stargardzkie skupisko osadnicze 44 Stary Chwalim (pow. szczecinecki, woj. zachodniopomorskie), gród 82,95 Stojkowo (pow. kołobrzeski, woj. zachodniopomorskie) 82,95 Stołpie nad Odrą (ob. Stolpe; Niemcy - Brandenburgia), cmentarzysko 71, 74, 76, 104,105 Stołpie nad Pianą (ob. Stolpe an der Peene; Niemcy -
Meklemburgia-Pomorze Przednie), klasztor 133-135,138,155,172,180 Strzelce Dolne (pow. bydgoski, woj. kujawsko-pomorskie), gród 61 Strzykocin (pow. gryficki, woj. zachodniopomorskie), cmentarzysko 67 Sulibórz (pow. choszczeński, woj. zachodniopomorskie), gród 58,116 Szczecin (woj. zachodniopomorskie), ośrodek godowy 24,46,48,51, 58, 75,84, 97,101, 102,106,111-113,116,124,127-132,138,142,143,146,150-152,169,170,172,178 - gród 129 - kościół św. Wojciecha 128-131 220
Indeks nazw geograficznych, gecgraficzno~hisionjcznyd¡ i etnicznych - świątynia Trzygława 128-131 - Wzgórze Zamkowe 128,129 Ś Świelubie, cmentarzysko 75 Świeszyno (pow. koszaliński, woj. zachodniopomorskie), gród 60 Święte (pow. stargardzki, woj. zachodniopomorskie) 151 Świna, cieśnina 59, 63 Świniec, rzeka 118 T Thafnezi, etnonim, z Geografa Bawarskiego 50 Tołęża (Tollense, Niemcy - Meklemburgia-Pomorze Przednie), rzeka 137 Trzebiatów (pow. gryficki, woj. zachodniopomorskie), gród 122,123 Trzebiel, rzeka 112 Trzebusz (ob. Tribsees, Niemcy - Meklemburgia-Pomorze Przednie), gród 112,113, 117,120,146 U Uecker (Niemcy - Brandenburgia i Meklemburgia-Pomorze Przednie), rzeka 67, 71, 82, 95,111,113,146,151 Uerizane, etnonim, lud lokalizowany na lewym brzegu dolnej Wisły 50 Unieść, rzeka 31,110,114,169 Usadel (Niemcy - Meklemburgia-Pomorze Przednie), cmentarzysko 71,151,152 Usedom (Niemcy - Meklemburgia-Pomorze Przednie) 152 zob. też Uznam Uznam (Usedom), wyspa Uznam 58, 74,105,106,139 Uznam (Usedom; Niemcy - Meklemburgia-Pomorze Przednie) 21, 58, 59, 71, 72, 74, 76,105,106,112,113,117-121,134,136,138-140,143,146,149-151,156,178,180 - Am Hain, cmentarzysko 65,66, 70,105,121 - Amtswiek, osada podgrodowa 120,121 - Bauhof, gród 59,106,119,121 - cmentarz przy Priesterstr. 121 - Grobia (Grobe), osada, klasztor 120,121,134,136,138,156,172,180 - kościół klasztorny NMP i św. Gotarda 121 - kościół św. Pawła 121 - Mühlenberg, osada podgrodowa 120,121 Uznamskie Jezioro zob. Jezioro Uznamskie Uznoirn (gens Uznoim), lud wzmiankowany w żywotach Ottona z Bambergu 106 W Wahlendow (Niemcy -
Meklemburgia-Pomorze Przednie), cmentarzysko 71 221
jak powstało Pomorze? Studium tworzenia państwowości we wczesnym średniowieczu Wanzlow (provincia Wanzlow), terytorium wzmiankowane przez Mnicha z Prieflingen 106,112,118,143 Wargowo (pow. bytowski, woj. pomorskie) 81, 82, 85, 95 Warta, rzeka 45, 55, 67, 71, 79,80, 82, 95,110,111,113,115,146,151 Wda, rzeka 45,46,67, 71, 79,80, 82, 94, 95, 99,111,113,146,151 Werbelow (Niemcy - Brandenburgia) 151 Węgry, państwo 161 Wieleci (Lučiče; Veleti tribes), plemiona Słowian połabskich 21, 30, 39, 46, 51,170, 175,178,179 - ziemie Wieleckie 23, 32, 76,109,111,112,144,145,167,169,170 - Związek Wielecki (Veleti Union) 21,169,179 Wieleń (pow. czarnkowsko-trzcianecki, woj. wielkopolskie), gród 99 Wielka Morawa, wczesnośredniowieczne państwo/ wodzostwo 38 Wielkopolska 25, 70, 97,151,163 Wieprza, rzeka 45, 57, 67, 79, 80, 82, 95,111,113,146,151 Wierzyca, rzeka 45, 50, 61, 67, 71, 79, 80, 82, 95,111,113,146,151 Wierzyczanie 50 Wisła (Vistula River), rzeka 8,19, 32,35,40-45, 50, 55, 61,62, 64-67, 69-72, 75, 76, 79, 80, 82, 88, 90, 91,95,97,100-102, 111, 113,146,151,159,160,175,176,178 - nadwiślańskie ziemie (pas nadwiślański), pogranicze pomorsko-polskie 32,99,168,169 Wiślanie 37 - państwo Wiślan 11 Wkrzanie, plemię Wieleckie 30,112,115,122,145 Włynkowo (pow. słupski, woj. pomorskie) 81, 82, 85,86,95,167 Wnzlow (provincia Wnzlow) zob. Wanzlow (provincia Wanzlow) Woliczno (pow. drawski, woj. zachodniopomorskie) 58 Wolin, wyspa 45,49, 58, 59, 66,110,131 Wolin (Welunecz; pow. kamieński, woj. zachodniopomorskie), ośrodek grodowy 24, 49, 59, 60, 62,
84,90,101,106,111-113,116,118,122,124,126-128,130,132,133, 136,142-144,146,169,178-180 - Młynówka, cmentarzysko 65, 66 - Stare Miasto, gród 127 - kościół św. Michała 122 - kościół św.św. Wojciecha i Jerzego 122 - „wolińsko-kamieńskie skupisko osadnicze 45,62 Wolinianie (Vuloini, Vulenzani), etnonimy określające mieszkańców ośrodka wolińskiego i/ lub zachodniosłowiańskie plemię Wolinian 49, 54 Wołogoszcz (ob. Wolgast; Niemcy - Meklemburgia-Pomorze Przednie), gród 106, 112,113,117,120,144,146 Wrześnica (pow. sławieński, woj. zachodniopomorskie), gród 57 Wustrow (Niemcy - Meklemburgia-Pomorze Przednie), gród 117 Wyszogród (pow. płocki, woj. mazowieckie) 99 222
indeks naan geograficznych, geognficzncMstorycznydi i etnicznych Wyżyna Gnieźnieńska 164 Wzgórza Chełmskie 31,110,114,151,169,179 - Góra Chełmska 151,152 Z zachodniopomorskie księstwo zob. Pomorze Zalew Kamieński (Zatoka Kamieńska) 118,119,172 Zalew Szczeciński 58-60, 63,101,119 Zatoka Gdańska 61 Zieleniewo (pow. kołobrzeski, woj. zachodniopomorskie) 152 ziemia chełmińska 70 ziemia pyrzycka 58 Zeriuani, etnonim, z Geografa Bawarskiego 50 Ziterigroda, castrum, gród wzmiankowany w opisie pierwszej wyprawy misyjnej Ottona z Bambergu 111 Złocieniec (pow. drawski, woj. zachodniopomorskie), gród 58 Ż Żółte (pow. drawski, woj. zachodniopomorskie), gród 57, 58, 62, 82, 95 Żydowo (pow. koszaliński, woj. zachodniopomorskie), cmentarzysko 56, 66, 71, 73, 75,76, 95 223
İNDEKS OSÓB Arpadowie (Árpáds), dynastia książąt (889-1001), a następnie królów Węgier (do 1310) 159,161,175 Barnim I (ok. 1210-1278), książę szczeciński i pomorski z dynastii Gryfitów 155,174 Bela I (ok. 1015-1063), książę węgierski, król Węgier (od 1061) 92 Bezprym (986 lub 987-1032), książę polski 91 Bogusław (Bogislaw) I (1127-1187), książę pomorski i szczeciński z dynastii Gryfitów 10,33,34,108-110,115,132,134-136,138,147-156,172-174,180,181 Bolesław I Chrobry (967-1025), książę polski (992-1025), król Polski (1025) 88,90,91,96 Bolesław II Śmiały (1042-1081), książę polski (1058-1076), król Polski (1076-1079) 99,169 Bolesław III Krzywousty (Wrymouth) (1086-1138), książę mazowiecki, śląski i sandomierski (1102-1107), książę Polski (od 1107) 87, 96,101,103,107,108, 114,142,169,172,180 Brzetysław I (1002? -1055), książę czeski 92 Domasław, możny ze Szczecina (1. połowa XII w.) 143 Eilbert, mincerz (koniec XII w.) 149 Ethelred II (ok. 968-1016), król Anglii 89 Fryderyk (Frederick) I Barbarossa (ok. 1122-1190), król Niemiec (od 1152), Święty Cesarz Rzymski (od 1155) 33,153,173,181 Gniewomir z Czarnkowa (pocz. XII w.), książę pomorski 103 Godfried, mincerz (koniec ХП w.) 149 Gryfici, dynastia książąt Pomorza Zachodniego (XII-XVII w.) 23,109,174 zob. też Warcisławowice Hartmann, mincerz (koniec XII w.) 149 Henryk Π Święty (973 lub 978-1024), król Niemiec (od 1002), król Włoch (od 1004), Święty Cesarz Rzymski (od 1014), św. 90 Henryk (Henry) ΙΠ (1017-1056), król Niemiec (od 1028), Burgundii (od 1033) i Włoch (od 1039), Święty Cesarz Rzymski (od 1046) 92,177 Henryk Gotszalkowic
(7-1127), książę obodrycki 111 Henryk Lew (Henry the Lion) (1129-1195), książę Saksonii 173,181 Innocenty II (7-1143), papież (od 1130) 30,112,113,116,144 Kanut VI (Canute) (1163-1202), król Danii (od 1170) 34,132,173,181 Kapetyngowie, dynastia królów Frangi (987-1848) 155 Karol III Prostak (879-929), król Franków Zachodnich (893/ 898-922) 59 225
Jak powstało Pomorze? Studium tworzenia państwowości we wczesnym średniowieczu Karol I Wielki (742 lub 747-814), król Franków (od 771) i Longobardów (od 774), Święty Cesarz Rzymski (od 800) 13 Kazimierz (Casimir) I (przed 1135-1180), książę pomorski z dynastii Giyfitów 33,108, 115,123,132,134,136,137,144,146,147,150,152,155,172,180 Kazimierz I Odnowiciel (1016-1058), książę, władca Polski (od 1034 lub 1039) 91, 92 Klemens III (?-1191), papież (od 1187) 133,145 Magnus I Dobry (1024-1047), król Norwegii (od 1035) i Danii (od 1042) 83 Miecław (?-1047), władca Mazowsza 92, 93, 97,162,176 Mieszko I (ok. 930/935-992), książę, władca Polski (od ok. 960) 88,89 Mieszko II Lambert (990-1034), król Polski (1025-1031) 91 Misław z Choćkowa, możny (1. połowa XII w.) 143 Otton z Bambergu (ok. 1060-1139), biskup Bambergu, misjonarz, „apostoł Pomorza , św. 9,10,20,21,51,76,106,107,110-114,117-120,122-126,128,130,131,138-140,142, 165,168,174,179,180 Ottonowie (dynastia ottońska), dynastia władców Niemiec (919-1024) i cesarzy Świętego Cesarstwa Rzymskiego (962-1024) 171 Piastowie (Piasts), dynastia panująca w Polsce (960-1370) 20, 23,24, 88, 90, 91, 97, 159,162-164,175,176 Przemyślidzi (Přemyslids), dynastia panująca w Czechach (871-1306) 159,161,175 Przybysława (XII w.), żona Racibora I 136 Racibor (Ratibor) I (ok. 1110-1155 lub 1156), książę pomorski z dynastii Giyfitów 31,33, 108-110,114,134-138,172,180 Reinbern (7-1013?), biskup Kołobrzegu 91 Rochillus (pocz. XIII w.), kasztelan z Dymina 144 Samon (?-zm. między 658-661), władca pierwszego słowiańskiego organizmu państwowego 11 Siemomysł
92 zob. Zemuzil Siemyśl 92 zob. Zemuzil Sven II Estridsen (ok. 1020-zm. między 1074 a 1076), król Danii (od 1047) 83 Świętobor (7-1107), książę pomorski 103 Świętopełk (7-1121), „książę odrzański 103,104 Świętopełk z Nakła (pocz. XII w.), książę pomorski 103 Teodoryk, mincerz (koniec ХП w.) 149 Waldemar I Wielki (1131-1182), król Danii (od 1146) 173,181 Walpurgia (ХП w.), żona Bogusława I 136 Walter, mincerz (koniec XII w.) 149 Warcisław (Wartislaw) I (przed 1100-zm.ll35 lub 1146-1148), książę pomorski z dynastii Gryfitów (Warcisławowiców) 9,10,21, 23,31, 33,106-116,120,123, 126,131,132,134-136,138,140,142-144,147,167,170,172,174,179,180 226
Indeks osób Warcisławowice, pierwsi przedstawiciele dynastii Gryfitów (do 2. dekady ХШ w.) 109,115,116,147 zob. Gryfici Władysław I Herman (ok. 1043-1102), książę, władca Polski (od 1079) 87, 99 Wojciech (?-1162), biskup pomorski 134 Zemuzü (prawdop. Siemomysł lub Siemysł; ?-zm. po 29.06.1046), książę pomorski 86, 92-94,108,163,177 227
|
| adam_txt |
SPIS TREŚCI Rozdział I. Państwo bez metryki.7 1. Uwagi wprowadzające. 7 2. Wczesne państwo w historiografii wczesnego średniowiecza. 10 3. Stan badań nad genezą księstwa zachodniopomorskiego. 19 4. Sposób ujęcia, czyli o czym jest ta książka. 26 Rozdział II. „Od plemienia do państwa"? Struktury społeczne i osadnicze między dolną Odrą a dolną Wisłą w IX-X wieku. 35 1. Plemię czy „wodzostwo"?. 35 2. Problem organizacji społeczno-politycznych na Pomorzu w okresie przedpaństwowym. 40 3. Struktury osadnicze w świetle archeologii. 43 Rozdział III. Ośrodki władzy w XI wieku. 53 1. Nieciągłość przestrzeni społecznej w XI w. jako wyraz centralizacji władzy. 53 2. Zróżnicowanie kulturowe i społeczne przez pryzmat obrządku pogrzebowego. 64 3. Kto emitował monety w XI w.?. 77 4. Kiedy powstało księstwo
pomorskie?.87 Rozdział IV. Państwo Warcisława i jego następców. 107 1. Księstwo zachodniopomorskie i jego władcy w ХП w. 107 2. Struktury osadnicze - centralizacji przestrzeni ciąg dalszy. 115 3. Reprezentacja władzy w przestrzeni społecznej: siedziby książęce i nekropole dynastyczne. 125 4. Organizaqa państwa. 139 5. Symbolika wizerunków książąt. 146 Rozdział V. Jak powstało państwo, którego nie ma?. 159 Summary.175 Bibliografia.183 Spis rycin.211 Indeks nazw geograficznych, geograficzno-historycznych i etnicznych. 213 Indeks osób.225
BIBLIOGRAFIA ŹRÓDŁA Adam z Bremy - Magistri Adam Bremensis Gesta Hammaburgensis ecclesiae pontificum, Scripteres rerum Germanicarum in usum scholarum ex Monumentis Germaniae Historieis separatu editi, wyd. В. Schmeidler, Hannover-Lipsk 1917. Annales Altaheuses - Annales Altaheuses maiores, Scripteres rerum Germanicarum in usum scholarum ex Monumentis Germaniae Historieis recudí, wyd. W. von Giesebrecht, E. von Oefele, Hannover 1891. CPD - Codex Pomeraniae diplomaticus I, wyd. K.F.W. Hasselbach, J.G.L. Kosegarten, Greifswald 1862. Ebo - Ebonis Vita S. Ottonis episcopi Babenbergensis, Monumenta Poloniae Historica. Series nova VII, fase. 2, wyd. J. Wikarjak, K. Liman, Warszawa 1969. Gall - Gcdli Anonymt Cronica et gesta ducum sive principům Polonorum, wyd. К. Maleczytìski, Monumenta Poloniae Historica. Series nova U, Kraków 1952. Tłumacze nie polskie: Anonim tzw. Gall, Kronika polska, wyd. Μ. Plezia, tłum. R. Gródecki, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1982 (wyd. 5). Helmold - Helmoldi presbyteri Bozoviensis Cronica Slavorum, Scripteres rerum Germa nicarum in usum scholarum, wyd. B. Schmeidler, Hannover 1937. Tłumaczenie polskie: Helmolda Kronika Słowian, tłum. J. Matuszewski, Warszawa 1974. Herbord - Herborđi Dialogus de Vita S. Ottonis episcopi Bebenbergensis, Monumenta Polo niae Historica. Series nova ѴП, fase. 3, wyd. J. Wikarjak, K. Liman, Warszawa 1974. Protocollum - Augustyn ze Stargardu zwany niegdyś Angelusem, Protokół. Kamieńska kronika - rodowód książąt pomorskich. Stargardzka genealogia, wyd. E. Rymar, Stargard 2008. PUB - Pommersches Urkundenbuch I (2.
Auf!.), wyd. K. Conrad, Köln-Wien 1970; II, wyd. R. Prümers, Stettin 1881-1885. Rocznik świętokrzyski - Rocznik świętokrzyski dawny, Monumenta Poloniae Historica. Series nova U, wyd. A. Bielowski, Lwów 1872,7T2.-77A Saxo - Saxonis Gesta Danorum, wyd. J. Olrik, H. Raeder, Huniae 1931. Słowiańszczyzna - G. Labuda, Słowiańszczyzna starożytna i wczesnośredniowieczna. Anto logia tekstów źródłowych, Poznań 1999. Thietmar - Kronika Thietmara, wyd. i tłum. M.Z. Jedlicki, Poznań 1953. VP - S. Ottonis episcopi Babenbergensis Vita Prieflingensis, Monumenta Poloniae Historica. Series nova VII, fase. 1, wyd. J. Wikarjak, K. Liman, Warszawa 1966. Tłumaczenie polskie: Żywot z Prüfening Ottona biskupa bamberskiego, Bum. J. Wikarjak, [w:] Pomo rze Zachodnie w żywotach Ottona, Warszawa 1979,45-137. 183
]nk powstało Pomorze? Studium tworzenia piwslwmoości we. wczesnym średniowieczu Widukind - Widukindi res gestae saxonicae, ex recensione Waitzii, Scriptores rerum Germanicarum in usum scholarum ex Monumentis Germaniae Historieis recudí, wyd. G.H. Pertz, Hannover 1866. LITERATURA Abraham 2009: Władysław Abraham, Organizacja Kościoła w Polsce do połowy wieku XII, Wodzisław Śląski 2009 (wyd. 4). Adamczyk 2018: Dariusz Adamczyk, Srebro i władza. Trybuty i handel dalekosiężny a kształtowanie się państwa piastowskiego i państw sąsiednich w latach 800-1100, Warszawa 2018. Ansorge, Schindler 2009: Jörg Ansorge, Giannina Schindler, Vom slawischen Burgwall zum pommerschen Herzogschlosss. Archäologische Prospektion auf der Wolgaster Schloßinsel, „Archäologische Berichte aus Mecklenburg-Vorpommern" 16, 2009, 108-129. Auge 2017: Oliver Auge, Agieren im Windschatten mächtiger Nachbarn - zu den Hand lungspiegelräumen derfrühen Greifenherzöge im 12. Jahrhundert, [w:] Bischof Otto von Bamberg in Pommern. Historische und archäologische Forschungen zu Mission und Kulturverhältnissen des 12. Jahrhunderts im Südwesten der Ostsee, red. F. Biermann, F. Ruchhöft, Bonn 2017, 69-82. Babij 2017a: Paweł Babij, Jeden z dziesięciu. Pomorskie kontyngenty dla Krzywoustego we dług rełacji Herborda, „Przegląd Zachodniopomorski" 32/2,2017,43-66. Babij 2017b: Paweł Babij, Wojskowość Słowian Połabskich 1, Wrocław 2017. Bagge 2005: Sverre Bagge, Christianization and State Formation in early medieval Norway, „Scandinavian Journal of History" 30/2,2005,107-134. Bagge 2009: Sverre Bagge, Early state formation in
Scandinavia, [w:] Der frühmittelalter liche Staat 2009,145-154. Balcerzak i in. 2010: Tatiana Balcerzak, Maciej Gibczyński, .Sławomir Słowiński, Wyni ki badań architektoniczno-archeologicznych przeprowadzonych w obrębie założenia dworu w Wolinie, „Zachodniopomorskie Wiadomości Konserwatorskie" 4,2010, 85-98. Banaszkiewicz 1989: Jacek Banaszkiewicz, Slavonic Origines Regni: Hero the Low-giver and Founder of Monarchy, „Acta Poloniae Históriáé" 60,1989, 97-131. Banaszkiewicz 1992: Jacek Banaszkiewicz, Otto z Bambergu i pontifex idolorum. O urzą dzeniu i obyczaju miejsca wiecowego pogańskiego Szczecina, [w:] Biedni i bogaci. Studia z dziejów społeczeństwa i kultury ofiarowwane Bronisławowi Geremkowi w sześćdziesiątą rocznicę urodzin, red. Μ. Aymard i in., Warszawa 1992, 275-284. Banaszkiewicz 2002: Jacek Banaszkiewicz, Polskie dzieje bajeczne Mistrza Wincentego Kadłubka, Wrocław 2002. Banaszkiewicz 2012: Jacek Banaszkiewicz, Jedność porządku przestrzennego, społeczne go i tradycji początków ludu (Uwagi o urządzeniu wspólnoty plemienno-państwowej u Słowian), [w:] J. Banaszkiewicz, Takie sobie średniowieczne bajeczki, Kraków 2012, 187-228. 184
Bibliografin Banaszkiewicz 2013: Jacek Banaszkiewicz, Parę uwag bardzo ogólnych o problematyce po znańskiej debaty nad początkami „wczesnych państw”, [w:] Instytucja 2013,425-430. Barker 2009: Alex W. Barker, Chiefdom, [w:] Handbook of Archaeological Theories, red. R.A. Bentley, H.D.G. Maschner, Ch. Chippindale, Lanham-New York 2009,515-532. Beck 1969: Anne Beck, Die wendische Grabfunde aus Pommern, „Baltische Studien" NF 55, 1969, 7-32. Behn 2012: Arthur Behn, Grablegen der Greifenherzöge, [w:] Die Herzöge von Pommern. Zeugnisse der Herrschaft des Greifenhauses, red. N. Buske, ƒ. Krüger, R.-G. Werlich, (= „Forschungen zur pommerschen Geschichte" 45), Wien-Köln-Weimar 2012, 321-342. Beni 1986: Rudolf Beni, Slawische Stämmesnamen in Pommern und die Frage der Pommer schen Reichszugehörigkeit, „Baltische Studien" NF 72,1986, 7-12. Bernbeck 2009: Reinhard Bernbeck, The Rise of the State, [w:] Handbook of Archaeological Theories, red. R. A. Bentley, H. D. G. Maschner, Ch. Chippindale, Lanham-New York 2009, 533-546. Białecki 1963: Zachodnia granica terytorium Szczecinian we wczesnym średniowieczu, „Prze gląd Zachodniopomorski" 1963/4,5-20. Białoboki 2015: Klasztor premonstratensów w Białobokach. Archeologia i historia, red. Μ. Rębkowski, F. Biermann, Szczecin. Bieniak 2012: Janusz Bieniak, Państwo Miecława. Studium analityczne, Warszawa 2012 (wyd. 2). Biermann 2004: Felix Biermann, „Sie sollten die christlichen Toten nicht unter den Heiden in Wäldern oder auf Feldern bestatten." - Die Entwicklung der Grabsitten vom 7./8. bis 12./13. Jahrhundert in Pommern, „Baltische
Studien" NF 89,2003, 7-24. Biermann 2008: Felix Biermann, Medieval élite burials in eastern Mecklenburg and Pomera nia, „Antiquity" 82, 87-98. Biermann 2009: Felix Biermann, Bootsgrab - Brandgrab - Kammergrab. Die slawischen Grä berfelder von Usedom im Kontext der früh- und hochmittelaterlichen Bestattungssitten in Mecklenburg und Pommern, (= „Archäologie und Geschichte im Ostseeraum" 7), Rahden 2009. Biermann 2014: Felix Biermann, Early Medieval Richly Furnished Burials in the South of the Baltic - Symbols of Ethnie Identity or Expressions of Social Élites under Pressure, [w:] Vers l'Orient et vers l'Occident. Regards croisés sur les dynamiques et les trans ferts culturels des Vikings à la Rous anderne, red. P. Bauduin, A.E. Musin, Caen 2014, 61-69. Biermann 2017: Felix Biermann mit enem Beitrag von Markus Leukhardt, Der Burwall von Drense (Uckermark) und seine Zentralfunktionen in der Slawenzeit, [w:] Religion und Gesellschaft im nördlichen westslawischen Raum, red. F. Biermann, T. Kersting, A. Klammt, (= „Beiträge zur Ur- und Frühgeschichte Mittelauropas" 82), Langen weissbach 2017, 245-269. Biermann, Forler 2017: Felix Biermann, Dominik Forler, Die Burgstadt Usedom zu Zei ten Ottos von Bamberg - neue archäologische Untersuchungen, [w:J Bischof Otto von Bamberg in Pommern. Historische und archäologische Forschungen zu Mission und 185
jak powstało Pomorze? Studium tworzenia państwowości we wczesnym średniowieczu Kulturoerhältmssen des 12. Jahrhunderts im Südwesten der Ostsee, red. F. Biermann, F. Rüchhoft, (= „Studien zur Archäologie Europas" 30), Bonn 2017,149-161. Biermann, Rębkowski 2007: Felix Biermann, Marian Rębkowski, Usedom-Grobe und Treptow (Trzebiatów)-Belbuck - Herrschafts- und Sakraltopographie pommerscher Zen tralorte im 12Հ13. Jahrhundert, [w:] Aedificatio terrae. Beiträge zur Umwelt- und Sied lungsarchäologie Mitteleuropas, red. G.H. Jeute, ƒ. Schneeweiß, C. Theune, (= „Stu dia honoraria" 26), Rahden 2007, 69-78. Biermann i in. 2016: Felix Biermann, Thomas Kersting, Philipp Roskoschinski, Susanne Storch, Neue slawenzeitliche Schatz- und Grabfunde von Stolpe an der Oder, [w:] Die frühe Slawen - von der Expansion zu gentes und nationes, Teilband 1: Allgemeine Bei träge, red. F. Biermann, T. Kersting, A. Klammt, (= „Beiträge zur Ur- und Frühge schichte Mittelauropas" 81/2), Langenweissbach 2016, 51-73. Biermann i in. 2017: Felix Biermann, Ottilie Blum, Cecilie Hergheligiu, Neue Forschun gen zum Prämonstratenserstift Grobe auf der Insel Usedom - Ausgrabungen am Wil helmshofer Priesterkamp im Jahre 2010, „Bodendenkmalpflege in Mecklenburg. Jahr buch" 63, 2015 (2017), 53-144. Blaich 2013: Marcus C. Blaich, Überlegungen zur Herrscherrepräsentation in ostsächsi schen Pfalzen und Domburgen des Ί0./Ί1. Jahrhunderts, „Mitteilungen der Deut schen Gesellschaft für Archäologie des Mittelalters und der Neuzeit" 25, 2013: Archäologischer Kontext und Soziale Interpretation, 117-126. Błaszczyk
2016: Dariusz Błaszczyk, Między ziemią a niebem: wczesnośredniowieczne po chówki w grobach komarowych na ziemiach polskich w kontekście europejskim, [w:] Po chówki w grobach komarowych na ziemiach polskich w okresie wczesnego średniowiecza, red. D. Błaszczyk, D. Stępniewska, Warszawa 2016, 34-47. Błędowski i in. 2019: Piotr Błędowski, Jacek Bojarski, Wojciech Chudziak, Ryszard Kaźmierczak, Ewelina Siemianowska, Marcin Weinkauf, Wczesnośredniowieczne grodziska Pojezierza Drawskiego w świetle badań weryfikacyjnych przeprowadzonych w latach 20152017, [w:] Współczesne metody badań wczesnośredniowiecznych grodów Europy Srodkowo-Wschodniej, red. K. Chrzan, S. Moździoch, S. Rodak, Wrocław 2019,81-116. Bobowski 1989: Kazimierz Bobowski, Dawne pieczęcie na Pomorzu Zachodnim. Zabytki prawa i kultury z epoki Gryfitów, Szczecin 1989. Bogucki 2012: Mateusz Bogucki, Główne etapy upieniężenia rynków na ziemiach polskich we wczesnym średniowieczu, [w:] Upieniężenie - kiedy moneta staje się pieniądzem. XIV Ogólnopolska Sesja Numizmatyczna, red. B. Paszkiewicz, Nowa Sól 2012,67-88. Bogucki 2014: Mateusz Bogucki, Czy istnieją monety Miecława, zbuntowanego cześnika Mieszka 11?, „Zapiski Numizmatyczne" 9, 2014,135-144. Bogucki 2019: Mateusz Bogucki, Wczesnośredniowieczne mennice pomorskie - próba iden tyfikacji miejsc produkcji na podstawie źródeł archeologicznych i historycznych, War szawa (mps). Bogucki, Magiera 2015: Mateusz Bogucki, Jacek Magiera, Lund - Odense - Lund - Kołobrzeg. Danish influences in the Zemuzil Bomeraniorum Coinage, [w:] Myntstudier. Festskrift till Kenneth Jonsson,
red. T. Talio, Μ. Wijk, Stockholm, 2015,11-20. Bollnow 1964: Hermann Bollnow, Studien zur Geschichte der pommerschen Burgen und Städte im 12. und 13. Jahrhundert, Köln-Graz 1964. 186
Bibliografia Borawska 1964: Danuta Borawska, Kryzys monarchii wczesnopiastawskiej w latach trzy dziestych XI wieku. Studia, Warszawa 1964. Boroń 1999: Piotr Boroń, Słowiańskie wiece plemienne, Katowice 1999. Boroń 2001: Piotr Boroń, Słowiańskie plemię. O pojęciu i jego rozumieniu w polskiej historio grafii, [w:] Viae historicae, red. Μ. Goliński, S. Rosik, Wrocław 2001,189-207. Boroń 2010: Piotr Boroń, Kniaziowie, królowie, carowie. Tytuły i nazwy władców słowiań skich we wczesnym średniowieczu, Katowice 2010. Boroń 2011: Piotr Boroń, Rex Pomeranorum - o próbie awansu w hierarchii władców pomor skich w XII wieku, [w:] Ekskluzywne życie - dostojny pochówek, (= „Wolińskie Spotka nia Mediewistyczne" 1), red. Μ. Rębkowski, Wolin 2011,117-131. Brather 1995: Sebastian Brather, Nordwestslawische Siedlungskeramik der Karolingerzeit - Frankische Waren als Vorbild?, „Germania" 73/2,1995,403-420. Brather 1996: Sebastian Brather, Feldberger Keramik und frühe Slawen. Studien zur nord westslawischen Keramik der Karolingerzeit, Bonn 1996. Brather 2006: Sebastian Brather, Zwischen „Fluchtburg" und „ Herrensitz”. Sozialgeschicht liche Interpretationen früh- und hochmittelalterlicher Burgwälle in Ostmitteleuropa, „Archaeologia Baltica" 6,2006,40-57. Brüske 1955: Wolfgang Brüske, Untersuchungen zur Geschichte des Lutizenbundes. Deutsch-wendische Beziehungen des 10.-12. Jahrhunderts, (= „Mitteldeutsche For schungen" 3), Köln-Wien 1955. Brzeżycki 1997: Jaroslaw Brzeżycki, Cmentarzysko i grodziska średniowieczne na stanowi sku 2 w Santoku, [w:] Santockie zamki, red. D. Rymar, Z.
Czarnuch, (= „Biblioteczka Nadwarciańskiego Rocznika Historyczno-Archiwalnego" 3), Gorzów Wielkopol ski 1997, 7-41. Brzostowicz 2018: Michał Brzostowicz, Problematyka zachodniosłowiańskich grodów ple miennych w świetle badań archeologicznych w dorzeczu dolnej Parsęty, „Slavia An tiqua" 59,2018, 97-119. Brzustowicz 1991: Grzegorz Brzustowicz, Heraldyka książąt zachodniopomorskich (XIIXVII wiek), „Przegląd Zachodniopomorski" 6(35)/2,1991,109-117. Buczek 1965: Karol Buczek, Przemiany ustrojowe na Pomorzu Zachodnim w XII і XIII wie ku, „Kwartalnik Historyczny" 72,1965, 349-379. Buko 2005: Andrzej Buko, Archeologia Polski wczesnośredniowiecznej. Odkrycia - hipotezy - interpretacje, Warszawa 2005. Buko 2018: Andrzej Buko, Mauzoleum przekształcone w elitarny cmentarz? O początkach nekropolii w Bodzi, „Slavia Antiqua" 59, 239-264. Bukowski i in. 2006: Andrzej Bukowski, Marcin Lubas, Jacek Nowak, Zarządzanie prze strzenią. Globalizacja, etniczność, władza, Kraków 2006. Callmer 1994: Johan Callmer, Urbanization in Scandinavia and the Baltic Region c. AD 7001100: Trading Places, Centres and Early Urban Sites, [w:] The Twelfth Viking Congress, red. B. Ambrosiani, H. Clarke, (= „Birka Studies" 3), Stockholm, 50-90. Carneiro 1981: Robert Carneiro, The Chiefdom: Precursor of State, [w:j Transition to Statehood in the New World, red. G. D. Jones, R. R. Kautz, Cambridge-New York 1981, 37-79. Chłopocka 1948: Helena Chłopocka, Początki Szczecina, „Roczniki Historyczne" 17/2, 1948,281-335. 187
jak powstało Pomorze? Studium tworzenia państwowości we wczesnym średniowieczu Christianization 2007: Christianization and the Rise of Christian Monarchy. Scandinavia, Central Europe and Rus' c. 900-1200, red. N. Berend, Cambridge 2007. Chudziak 2014a: Wojciech Chudziak, Wczesnośredniowieczne osadnictwo Pojezierza Za chodniopomorskiego w najnowszych badaniach ośrodka toruńskiej archeologii - nowe pytania, stare problemy, [w:] Pomorze we wczesnym średniowieczu w świetle źródeł archeologicznych. Historia, stan aktualny i potrzeby badań, red. H. Paner, Μ. Budziń ski, W. Świętosławski, Gdańsk 2014,19-31. Chudziak 2014b: Wojciech Chudziak, Z badań nad funkcją małych i średnich warowni na obszarze Pomorza, [w:] Funkcje grodów w państwach wczesnośredniowiecznej Europy Środkowej. Społeczeństwo, gospodarka, ideologia, red. K. Chrzan, K. Czapla, S. Moździoch, Wrocław-Głogów 2014,43-60. Chudziak 2017: Wojciech Chudziak, Początki państwowości piastowskiej na Pomorzu Nad wiślańskim - główne problemy w świetle źródeł archeologicznych, [w:] Spór o początki państwa polskiego. Historiografia, tradycja, mit, propaganda, red. W. Drelicharz, D. Jasiak, J. Poleski, Kraków 2017,119-138. Chudziak, Siemianowska 2016: Problem przyłączenia Pomorza Środkowego do państwa pierwszych Piastów. Głos archeologa, [w:] Tradycje i nowoczesność. Początki państwa polskiego na tle środkowoeuropejskim w badaniach interdyscyplinarnych, red. H. Kóčka-Krenz, M. Matla, Μ. Danielewski, Poznań 2016,181-200. Chudziak i in. 2011: Wojciech Chudziak, Ryszard Kaźmierczak, Jacek Niegowski, Pod wodne dziedzictwo
archeologiczne Polski, Toruń 2011. Ciepłe 2019: Ciepłe. Elitarna nekropola wczesnośredniowieczna na Pomorzu Wschodnim, red. S. Wadyl, Gdańsk 2019. Claessen, Skalnik 1978: Henri J.M. Claessen, Peter Skalnik, The Early State: Theories and Hypotheses, [w:] The Early State, red. H.J.M. Claesen, P. Skalnik, (= „Studies in the Social Sciences" 32), The Hague 1978, 3-30. Cnotliwy 1982: Eugeniusz Cnotliwy, Białogard. Gród wczesnopolski, Koszalin 1982. Cnotliwy 1999: Eugeniusz Cnotliwy, Białogard i okolice we wczesnym średniowieczu, [w:] Białogard 1299-1999. Studia z dziejów miasta, red. B. Polak, Koszalin 1999,71-94. Cnotliwy 2005: Eugeniusz Cnotliwy, Pierwsze dendrodaty z białogardzkiego grodziska, „Fo lia Praehistorica Posnaniensia" 13/14, 2005,271-278. Cnotliwy, Łosiński 1995: Eugeniusz Cnotliwy, Władysław Łosiński, Szczecin/Stettin. Vom frühstädtischen Zentrum zur Lokationsstadt, „Slavia Antiqua" 36,1995, 73-92. Cnotliwy i in. 1979: Eugeniusz Cnotliwy, Tadeusz Nawrolski, Ryszard Rogosz, Grodzi ska wczesnośredniowieczne na ziemi pyrzyckiej, „Slavia Antiqua" 26,1979,143-238. Cnotliwy i in. 1993: Eugeniusz Cnotliwy, Mieszko Pawlowski, Eugeniusz Wilgocki, Skarb denarów księcia Bogusława l z 1180-1182 r. ze Szczecina-Podzamcza, „Materiały Zachod niopomorskie" 39,1993,121-134. Cohen 1978: Ronald Cohen, State Origins: A Reappraisal, [w:j The Early State, red. H.J.M. Claes en, P. Skalnik, (= „Studies in the Social Sciences" 32), The Hague 1978,31-75. Consensus 2013: Consensus or Violence? Cohesive Forces in Early and High Medieval Societ ies (9Ά-14Λ c.), red. S. Moździoch, P.
Wiszewski, Wroclaw 2013. Creighton 2012: Oliver Creighton, Early European Castles. Aristocracy and Authority, AD 800-1200, London 2012. 188
Bibliografia Czapiewski 1947: Paweł Czapiewski, Studia nad regestem Dagome iudex, „Zapiski Towa rzystwa Naukowego w Toruniu" 12,1946 (1947), 3-45. Czapiewski 1949: Paweł Czapiewski, Tytulatura książąt pomorskich do początku XIV wie ku, „Zapiski Towarzystwa Naukowego w Toruniu" 15/1-2,1949, 9-62. Dalewski 2014: Zbigniew Dalewski, Modele władzy dynastycznej w Europie Środkowo-Wschodniej we wczesnym średniowieczu, Warszawa 2014. Danielewski 2019: Marcin Danielewski, Cuiavia Christiana. U progu chrześcijaństwa i Kościoła na Kujawach w X-XII wieku, Poznań 2019. Dannenberg 1893: Hermann Dannenberg, Münzgeschichte Pommerns im Mittelalter, Berlin 1893. de Jong 2009: Мауке de Jong, The state of the church: ecclesia and early medieval stateforma tion, [w:] Der frühmittelalterliche Staat 2009,241-254. de Jong, Theuws 2001: Мауке de Jong, Frans Theuws, Topographies of Power: Some conclu sions, [w:] Topographies of Power in tite Early Middle Ages, red. Μ. de Jong, F. Theuws, C. van Rhijn, Leiden-Boston-Köln 2001, 533-546. DeMarrrais i in. 1996: Elisabeth DeMarrais, Luis J. Castillo, Timothy K. Earle, Ideology, materialization and power strategies, „Current Anthropology" 37,1996,15-31. Der frühmittelalterliche Staat 2009: Derfrühmittelalterliche Staat - europäische Perspektiven, red. W. Pohl, V. Wieser, (= „Forschungen zur Geschichte des Mittelalters" 11), Wien 2009. Dowiat 1954: Jerzy Dowiat, Pochodzenie dynastii zachodnio-pomorskiej i ukształtowanie się terytorium księstwa zachodnio-pomorskiego, „Przegląd Historyczny" 45,1954,268-276. Dowiat 1956: Jerzy Dowiat, Ewolucja państwa
wczesnofeudalnego na Pomorzu Zachodnim, „Przegląd Histoiyczny" 47,1956,459-496. Dulinicz 2001: Marek Dulinicz, Kształtowanie się Słowiańszczyzny Północno-Zachodniej, Warszawa 2001. Dworaczyk 2003: Marek Dworaczyk, Umocnienia obronne, [w:] Μ. Dworaczyk, A.B. Ko walska, Μ. Rulewicz, Szczecin we wczesnym średniowieczu. Wschodnia część subur bium, Szczecin 2003,288-294. Dworaczyk 2006: Marek Dworaczyk 2006, Wyniki interwencyjnych badań archeologicz nych przeprowadzonych w Białobokach, [w:] Trzebiatów - spotkania pomorskie - 2005 r., red. J. Kochanowska, Trzebiatów 2006, 9-14. Dworaczyk 2016: Marek Dworaczyk, Kościół św. Wojciecha w Szczecinie, [w:] Kościoły w dobie chrystianizacji, red. Μ. Rębkowski, (= „Wolińskie Spotkania Mediewistyczne" 3), Szczecin 2016, 215-224. Dworaczyk 2017: Marek Dworaczyk, Die Adalbertkirche in Stettin (Szczecin), [w:] Bischof von Bamberg in Pommern. Historische und archäologische Forschungen zu Mission und Kulturverhaltnissen des 12. Jahrhunderts im Südwesten der Ostsee, red. F. Biermann, F. Ruchhöft, Bonn 2017,163-170. Dworaczyk, Słowiński 1998: Marek Dworaczyk, Sławomir Słowiński, Przebieg umocnień wczesnośredniowiecznego podgrodzia w Szczecinie w świetle ostatnich badań, [w:] XII Se sja Pomorzoznawcza, red. Μ. Dworaczyk, P. Krajewski, E. Wilgocki, (= „Acta Archaeologica Pomoranica"), Szczecin 1998,279-298. Earle 1987: Timothy K. Earle, Chiefdoms in archaeological and ethnohistorical perspective, „Annual Review of Anthropology" 16,1987,279-308. 189
]akpowstało Pomorze? Studium tworzenia państwowości we wczesnym średniowieczu Earle 1991: Timothy K. Earle, Property rights and the evolution ofchiefdoms, [w:] Chiefdoms: Power, economy and ideology, red. T. K. Earle, Cambridge 1991, 71-99. Eggers 1939a: Hans Jürgen Eggers, Das wendisch-wikingische Gräberfeld von Neppermin auf Usedom, „Monatsblätter der Gesellschaft für pommersche Geschichte und Al tertumskunde" 53/10-12,1939,183-188. Eggers 1939b: Hans Jürgen Eggers, Ein Gräberfeld der wendisch-wikingischen Zeit bei Barvin, Kr. Rummelsburg, „Monatsblätter der Gesellschaft für pommersche Geschichte und Altertumskunde" 53/2,1939,45-47. Eggers 1978: Hans Jürgen Eggers, Punde der wendisch-wikingischen Zeit in Pommern, Kel 1978. Eggert 1928: Oskar Eggert, Dänisch-wendische Kämpfe in Pommern und Mecklenburg (1157-1200), „Baltische Studien" NE, 30/2,1928,1-74. Eisenschmidt 1994: Silke Eisenschmidt, Kammergräber der Wikingerzeit in Altdänemark, Bonn 1994. Fait 1963: Joachim Fait, Die Benediktinerkirche in Stolpe an der Peene. Eine Ausgrabungsbericht und Rekonstruktionsversuch, „Greifswalder-Stralsunder Jahrbuch" 3,1963,119-134. Fenske 2013: Reiner Fenske, Die slawische Burg von Tribsees, Lkr. Vorpommern-Greifswald, „Archäologische Berichte aus Mecklenburg-Vorpommern" 20,2013,28-32. Filipowiak 1959: Wladyslaw Filipowiak, Badania archeologiczno-konserwatorskie w Lubi nie, pow. Wolin, „Materiały Zachodniopomorskie" 5,1959, 319-320. Filipowiak 1962: Władysław Filipowiak, Wolinianie. Studium osadnicze 1: Materiały, Szczecin 1962. Filipowiak 1997: Władysław Filipowiak, Wollin (Wolin)
und Kammin (Kamień Pomorski) im frühen Mittelalter, [w:] Lübecker Kolloquium zur Stadtarchäologie im Hanseraum I: Stand, Aufgaben und Perspektiven, red. Μ. Gläser, Lübeck 1997,253-265. Franks 2008: Franks, Northmen and Slavs: identities and state formation in early medieval Europe, red. I.H. Garipzanov, P.J. Geary, P. Urbańczyk, Tornhaut 2008. Frey, Jungklaus 2020: Katrin Frey, Bettina Jungklaus, Spätslawische Bestattungen mit Waffenbeigabe von Prenzlau-Sabinenklosterziegelei - neue Einsichten zu einem altbe kannten Fundplatz, [w:] Stolpe 2020,263-300. Fries 2001: Holger Fries, Das Kammergrab von Usedom, Lkr. Ostvorpommern. Ein Vorbe richt, „Bodendenkmalpflege in Mecklenburg. Jahrbuch" 48,2000 (2001), 295-302. Fundberichte 2010: Kurze Fundberichte 2010, „Bodendenkmalpflege in Mecklenburg. Jahrbuch" 58,2010,275-420. Garbaczewski 2007: Witold Garbaczewski, Ikonografia monet piastowskich 1173 - ok. 1280, Warszawa-Lublin 2007. Garczyński 1966: Władysław Garczyński, Stan badań nad wczesnośredniowiecznym Ka mieniem i okolicą, „Rocznik Kamieński" 1966,109-115. Garipzanov 2009: Ildar H. Garipzanov, Coins as symbols of early medieval „Staatlichkeit", [w:] Der frühmittelalterliche Staat 2009,411-421. Gawlas 1996: Sławomir Gawlas, O kształt zjednoczonego królestwa. Niemieckie władztwo terytorialne a geneza społecznoustrojowej odrębności Polski, Warszawa 1996. Goetz 2003: Hans-Werner Goetz, Introduction, [w:] Regna et gentes: the relationship be tween late Antiquity and early medieval peoples and kingdoms in the transformation of the Roman world, red. H.-W. Goetz, J. Jarnut, W.
Pohl, Leiden-Boston 2003,1-12. 190
Bibliografia Goetz 2006: Hans-Werner Goetz, Die Wahrnehmung von „Staat" und „Herrschaft" im frü hen Mittelalter, [w:] Staat 2006,39-58. Gołębiewski 2005: Andrzej Gołębiewski, Zamczysko w Gdańsku - nowe fakty i ustale nia w świetle badań archeologicznych 2002-2003, [w:] XIV Sesja Pomorzoznawcza 2: Od wczesnego średniowiecza do czasów nowożytnych, red. H. Paner, Μ. Fudziński, Gdańsk 2005,49-66. Górski 1966: Konrad Górski, Geograficzne podstawy plemiennej organizacji Pomorza przed XI w., „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu" 20, Hi storia 2,1966, 3-15. Górski 2018: Szymon Górski, Biskupi i krzyże. Tak zwany epizod szczeciński krucjaty połabskiej (1147) w relacji Wincentego z Pragi, „Zapiski Historyczne" 83/3. 2018, 7-27. Gräslund 1980: Anne-Sofie Gräslund, Birka IV. The Burial Customs, Stockholm 1980. Grinin 2011: Leonid E. Grinin, Early State Analogues and the Models of Early State For mation, [w:j Europejczycy, Afrykanie i inni. Studia ofiarowane Profesorowi Michałowi Tymowskiemu, red. B. Nowak, Μ. Jagielski, J. Pysiak, Warszawa 2011,45-60. Grodziska 2019: Wczesnośredniowieczne grodziska w Polsce 2: Powiat drawski, red. W. Chudziak, R. Kaźmierczak, Wrodaw 2019. Gumowski 1950: Marian Gumowski, Pieczęcie książąt pomorskich, „Zapiski Towarzy stwa Naukowego w Toruniu" 16/1-4,1950,23-66. Guzikowski 2016: Krzysztof Guzikowski, Najazdy zbrojne na Szczecin w XII wieku. Przy czyny - przebieg - skutki, [w:] Wojna - Wojsko - Bezpieczeństwo poprzez stulecia i epoki. Studia i materiały, red. A. Aksamitowski, R. Gałaj-Dempniak, H. Walczak, A. Wojtaszak.
Szczecin 2016, 91-100. Haczewska 1985: Bogumiła Haczewska, Insygnia koronacyjne na monetach polskich w okre sie rozbicia dzielnicowego, [w:] Nummus et historia. Pieniądz Europy średniowiecznej, red. S.K. Kuczyński, S. Suchodolski, Warszawa 1985,119-130. Haczewska 1995: Bogumiła Haczewska, Uwagi o przedstawieniach władcy na monetach XII і XIII wieku, [w:] Pozaekonomiczne funkcje monet. X Ogólnopolska Sesja Numizma tyczna w Nowej Soli, red. Μ. Gącarzowicz, Poznań 1995, 59-65. Härke 1990: Heinrich Härke, „Warrior graves"? The background of the Anglo-Saxon weapon burial rite, „Past Present" 126,1990, 22-43. Harrison 2003: Dick Harrison, Structures and resources of power in early medieval Europe, [w:] Communities in the early Middle Ages.Texts, Resources and Artefacts, red. R. Cor radini, Μ. Diesenberger, H. Reimitz, Leiden-Boston 2003,17-38. Hilczerówna 1965: Zofia Hilczerówna, „Małe plemiona" wczesnego średniowiecza i arche ologiczne sposoby ich badania, „Slavia Antiqua" 12,1965, 83-124. Hofmeister 1924: Adolf Hofmeister, Zur Chronologie und Topographie der 1. Pommernfahrt des Bischofs Otto von Bamberg, „Pommersche Jahrbücher" 22,3-25. Hoogeweg 1925: Hermann Hoogeweg, Die Stifter und Klöster der Provinz Pommern 2, Stettin 1925. Hoppe 1998: Reimar Hoppe, Die Entwicklung des Kirchenbaus in Mecklenburg von seinen Anfängen bis zum Ende des Dritten Viertels des dreizehnten Jahrhunderts. Anhand von Fallstudien unter Einbeziehung des gesamten Denkmälerbestandes, Kiel 1998 (CD). 191
Jak powstało Pomorze? Studium tworzenia państwowości we wczesnym średniowieczu Horoszko 1998: Genowefa Horoszko, Naśladownictwo denara karolińskiego z Kamienia Po morskiego, „Wiadomości Numizmatyczne" 42/3-4,1998,183-187. Horoszko 2008: Genowefa Horoszko, Ikonografia XII-wiecznych denarów zachodniopomor skich z cmentarzyska w Cedyni, [w:] Wokół znaków i symboli. Herby, pieczęcie i monety na Pomorzu, Śląsku i Ziemi Lubuskiej do 1945 roku, red. A. Chlebowska, A. Gut, War szawa 2008,135-147. Horoszko 2014: Genowefa Horoszko, Gryf na monetach pomorskich, [w:] Pod skrzydłami gryfa, Szczecin 2014,92-94. Instytucja 2013: Instytucja „wczesnego państwa" w perspektywie wielości i różnorodności kul tur, red. ƒ. Banaszkiewicz, Μ. Kara, H. Mamzer, Poznań 2013. Inventar 2016a: Frühmittelalterliche Münzfunde aus Polen. Inventar V. Ermland und Ma suren. Funde aus Polen 2011-2013. Addenda et corrigenda, red. Μ. Bogucki, P. Bisch, S. Suchodolski, Warszawa 2016. Inventar 2016b: Frühmittelalterliche Münzfunde aus Polen. Inventar II. Pommern, red. Μ. Bo gucki, P. Bisch, S. Suchodolski, Warszawa 2016. Jałowiecki 1985: Bohdan Jałowiecki, Przestrzeń jako pamięć, „Studia Socjologiczne" 2/1985,131-142. Janicke, Schanz 2009: Ralf Janicke, Elke Schanz, Von Slawen und Deutschen - Die Lange Kontinuität der Burganlage „Haus Demmin", Lkr. Demmin, [w:J Archäologische Entde ckungen in Mecklenburg-Vorpommern. Kulturlandschaft zwischen Recknitz und Oder haff, Schwerin 2009,185-186. Janocha 2004: Henryk Janocha, Archeologia o początkach słupskiego ośrodka miejskiego, „Koszalińskie Zeszyty Muzealne" 24,
2004,19-68. Janowski 2004: Andrzej Janowski, Grody nadwiślańskie na Pomorzu Wschodnim we wcze snym średniowieczu, Toruń 2004 (mps). Janowski 2011: Andrzej Janowski, Jeśli umrze ktoś znaczny,z nich, kopią dlań grób podobny do obszernego domu. Kilka uwag o tzw. grobach komarowych na terenie Europy Środko wej i Wschodniej, [w:] „In silvis, campis.et urbe". Średniowieczny obrządek pogrzebo wy na pograniczu polsko-ruskim, red. S. Cygan, Μ. Glinianowicz, P.N. Kotowicz, Rzeszów-Sanok 2011, 385-402. Janowski 2014: Andrzej Janowski, Groby 558 i 1120 z Cedyni na tle wczesnośrednio wiecznych zachodniopomorskich pochówków z mieczami, [w:] Civilas Cederte. Studia i materiały do dziejów Cedyni 1, red. P. Migdalski, Chojna-Szczecin-Cedynia 2014, 53-103. Janowski 2015: Andrzej Janowski, Groby komarowe w Europie Środkowo-Wschodniej. Problemy wybrane, Szczecin 2015. Janowski 2020: Andrzej Janowski, Grodziska wczesnośredniowieczne w dorzeczu Regi, (= „Scripta Historica Europaea" 3), Wrocław 2020. Kajkowski 2019: KamB Kajkowski, Obrzędowość religijna Pomorzan we wczesnym średnio wieczu. Studium archeologiczne, Wrocław 2019. Kara 1998: Michał Kara, Wczesnośredniowieczny grób uzbrojonego kupca z miejscowości Ciepłe na Pomorzu Gdańskim w świetle ponownej analizy chronologicznej, [w:] Kraje słowiańskie w wiekach średnich. Profanum i sacrum, red. H. Kóčka-Krenz, W. Łosiń ski, Poznań 1998, 505-524. 192
Bibliografia Kara 2004: Michał Kara, Archeologia o początkach państwa Piastów (wybrane zagadnie nia), [w:] Kolory i struktury średniowiecza, red. W. Fałkowski, Warszawa 2004, 253-317. Kara 2009: Michał Kara, Najstarsze państwo Piastów - rezultat przełomu czy kontynu acji? Studium archeologiczne, Poznań 2009. Kara 2013: Michał Kara, Historiografia i archeologia polska o mechanizmach formowania się władztwa Piastów. Próba zestawienia ważniejszych poglądów, [w:] Instytuga 2013, 303-316. Kasperski 2017: Robert Kasperski, Reges et gentes. Studia nad dyskursem legitymizującym władzę nad wspólnotami wyobrażonymi oraz strategiami ich konstruowania we wcze snym średniowieczu (VI-VII w.), Warszawa. Kętrzyński 2017: Stanisław Kętrzyński, Kazimierz Odnowiciel (ok. 1034-1058), Kraków 2017 (wyd. 2). Kiersnowscy 1959: Teresa i Ryszard Kiersnowscy, Wczesnośredniowieczne skarby srebrne z Pomorza. Materiały, (= „Polskie Skarby Wczesnośredniowieczne. Inwentarze" 2, „Polskie Badania Archeologiczne" 4), Warszawa-Wrocław 1959. Kiersnowski 1951: Ryszard Kiersnowski, Kamień i Wolin, „Przegląd Zachodni" 1959/9-10,178-225. Kiersnowski 1952: Ryszard Kiersnowski, Plemiona Pomorza Zachodniego w świetle naj starszych źródeł pisanych, „Slavia Antiqua" 3,1951/52, 73-130. Kiersnowski 1953: Ryszard Kiersnowski, Budownictwo zachodnio-pomorskie wieku XII w świetle źródeł pisanych, „Wiadomości Archeologiczne" 19,1953,105-135. Kiersnowski 1954: Ryszard Kiersnowski, W sprawie początków organizacji państwowej na Pomorzu Zachodnim, „Kwartalnik Historyczny" 61/4,1954,160-168. Kiersnowski 1955: Ryszard
Kiersnowski, „Kłodona" - Kłodzień, wczesnośredniowieczna osada pomorska, „Studia Wczesnośredniowieczne" 3,1955, 87-136. Kiersnowski 1960а: Ryszard Kiersnowski, Denary zachodnio-pomorskie z drugiej połowy XII wieku, „Wiadomości Numizmatyczne" 1960/4, 209-232. Kiersnowski 1960b: Ryszard Kiersnowski, Mennice i mincerze na Pomorzu Zachodnim w drugiej połowie XII w., „Materiały Zachodniopomorskie" 6,1960,315-340. Kiersnowski 1960c: Ryszard Kiersnowski, Pieniądz kruszcowy w Polsce wczesnośrednio wiecznej, Warszawa 1960. Kiersnowski 2008: Ryszard Kiersnowski, Historia - Pieniądz - Herb. Opera selecta, Warsza wa 2008. Kieseler 2019: Andreas Kieseler, Grösse, Anlegeformen, Befestigungsarchitektur und Innenflächenbebaung der frühen slawischen Burgen im südlichen Hinterland der Ostsee, „Sla via Antiqua" 60, 2019, 35-73. Kleingärtner 2014: Sunhild Kleingärtner, Die frühe Phase der Urbanisierung an der süd lichen Ostseeküste im ersten nachchristlichen jahrtausend, (= „Studien zur Siedlungs geschichte und Archäologie der Ostseegebiete" 13), Neumünster 2014. Klimek i in. 2010: Leszek Klimek, Paweł Lucypera, Tomasz Kurasiński, Piotr Pudło, Wczesnośredniowieczne miecze ze zbiorów Muzeum Narodowego w Szczecinie w świe tle ponownej analizy typologiczno-chronologicznej, „Materiały Zachodniopomorskie" NS, 6/7,2009/2010, 299-325. 193
Jak powstało Pomorze? Studium tworzenia państwowości we wczesnym średniowieczu Kóčka-Krenz, Sikorski 1998: Hanna Kóčka-Krenz, Andrzej Sikorski, Grób „księżniczki" z Dębczyna koło Białogardu w woj. koszalińskim (stan. 53), [w:] Kraje słowiańskie w wie kach średnich. Profanum i sacrum, red. H. Kóčka-Krenz, W. Łosiński, Poznań 1998, 525-535. Kołobrzeg 2007: Kołobrzeg. Wczesne miasto nad Bałtykiem, red. L. Leciejewicz, Μ. Rębkowski. Warszawa 2007. Konow 2000: Karl-Otto Konow, Die Münzstätten und Prägezeiten derfrüheren Denare des Herzogtums Pommern, „Baltische Studien" 85,1999, 7-18. Kossmann 1971: Oskar Kossmann, Das unbekannte Ostseeland Selencia und Anfänge Pom merns, „Zeitschrift für Ostforschung" 20,1971,641-685. Kościński, Paner 2005: Bogdan Kościński, Henryk Paner, Nowe wyniki datowania grodu gdańskiego - stanowisko 1 (wyk. I-V), [w:] XIV Sesja Pomorzoznawcza 2: Od wcze snego średniowiecza do czasów nowożytnych, red. H. Paner, Μ. Fudziński, Gdańsk 2005,11-48. Kowalska 2011: Anna B. Kowalska, Zabudowa mieszkalno-gospodarcza, [w:] A.B. Kowal ska, Μ. Dworaczyk, Szczecin we wczesnośredniowieczny. Nadodrzańskie centrum, (= „Origines Polonorum" 5), Warszawa 2011,163-198. Krawiec 2018: Adam Krawiec, Pomerania and the Baltic Sea in the imaginative geography of the Polish Middle Ages from the end of the 10й1 century to the beginning of the 13a centu ry, „Studia Maritima" 31,2018,109-133. Krąpiec 2018: Marek Krąpiec, Results of Radiocarbon Analyses, [w:] Lubin 2018,161-164. Krysiński 1961: Alfons Krysiński, Pomorze plemienne w świetle przekazu tzw. Geografa Ba warskiego,
„Materiały Zachodniopomorskie" 7,1961,463-515. Kryśkiewicz 2014: Hadrian L. Kryśkiewicz, Recepcja symbolu gryfa na Pomorzu Zachod nim, „Przegląd Zachodniopomorski" 29/4,2014, 33-67. Krüger 2012: Joachim Krüger, Die Münzprägung der pommerschen Herzöge, [w:J Die Herzöge von Pommern. Zeugnisse der Herrschaft des Greifenhauses, red. N. Buske, J. Krüger, R.-G. Werlich, (= „Forschungen zur pommerschen Geschichte" 45), Wien-Köln-Weimar 2012,49-106. Krzywdziński 2010: Robert Krzywdziński, Cmentarzysko na Placu Dominikańskim w Gdańsku (badania z 2002 i 2003 roku), „Archeologia Gdańska" 4, 9-56. Kucypera i in. 2009: Paweł Kucypera, Tomasz Kurasiński, Piotr Pudło, Miecze z cmen tarzyska w Cedyni, powiat gryfiński (stan. 2) w świetle najnowszych badań interdyscy plinarnych, [w:] Arma et medium aeuum. Studia nad uzbrojeniem średniowiecznym, red. P. Kucypera, P. Pudło, G. Żabiński, Toruń 2009,141-168. Kurnatowska 1997: Zofia Kurnatowska, Die Christianisierung Polens im Lichte der mate riallen Kultur, [w:] Early Christianity in Central and East Europe, red. P. Urbańczyk, Warsaw 1997,101-121. Kurnatowska 2002: Zofia Kurnatowska, Początki Polski, Poznań 2002. Labuda 1949: Gerard Labuda, Pierwsze państwo słowiańskie. Państwo Somona, Poznań 1949. Labuda 1952: Gerard Labuda, Problematyka badań wczesno-dziejowych Szczecina, „Prze gląd Zachodni" 8/3-4,1952, 536-578. Labuda 1958: Gerard Labuda, Czy książęta zachodniopomorscy wywodzili się od Piastów?, „Studia i Materiały do Dziejów Wielkopolski i Pomorza" 4/1,1958,33-47. 194
Bibliografìa Labuda 1968: Gerard Labuda, Początki diecezjalnej organizacji kościelnej na Pomorzu i Ku jawach w XI i XII wieku, „Zapiski Historyczne" 23/3,1968,19-60. Labuda 1969: Gerard Labuda, Ustrój terytorialny i polityczny Pomorza słowiańskiego, [w:] Historia Pomorza 1,1.1, cz. 2, red. G. Labuda, Poznań 1969,291-298. Labuda 1972: Gerard Labuda, Dzieje polityczne (VI-XII wiek); ekspansja państwa polskiego na Pomorze (X-XII wiek), [w:] Historia Pomorza 1, cz. 1, red. G. Labuda, Poznań 1972 (wyd. 2), 303-325. Labuda 1975: Gerard Labuda, O pochodzeniu i stanowisku polityczno-prawnym dynastii wschodniopomorskich, szczególnie sławieńskich, XII wieku, [w:] tegoż, Fragmenty dzie jów Słowiańszczyzny Zachodniej 3, Poznań 1975,270-341. Labuda 1977: Gerard Labuda, Marginalne uwagi o dziejach Pomorza sławieńsko-słupskiego w XII i XIII wieku, „Zapiski Historyczne" 42/1,1977, 73-102. Labuda 1988: Gerard Labuda, Wolinianie - plemię pomorskie czy Wieleckie?, [w:] Studia nad etnogenezą Słowian i kulturą Europy wczesnośredniowiecznej 2, red. G. Labuda, S. Tabaczyński, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1988, 65-76. Labuda 1991: Gerard Labuda, Przedmowa, [w:] Walczak 1991, 3-6. Labuda 1992: Gerard Labuda, Mieszko II król Polski (1025-1034). Czasy przełomu w dzie jach państwa polskiego, Kraków 1992. Labuda 1993: Gerard Labuda, Udział książąt węgierskich w walkach polsko-pomorskich za Mieszka II czy za Kazimierza Odnowiciela?, [w:] Opuscula minora in memoria losepho Spors, Słupsk 1993, 65-76. Labuda 2000: Gerard Labuda, Święty Wojciech, Wrocław 2000. Labuda 2001: Gerard Labuda,
Zamierzenia organizacji diecezjalnej na Pomorzu w roku 1123 (przed misją chrystianizacyjną biskupa Ottona z Bambergu), [w:] Instantia est mater doctrinae, Szczecin 2001, 327-340. Labuda 2006: Gerard Labuda, Historia Kaszubów w dziejach Pomorza, Gdańsk 2006. Lachowicz i in. 1977: Franciszek Lachowicz, Jerzy Olczak, Kazimierz Siuchniński, Osadnictwo wczesnośredniowieczne na Pobrzeżu i Pojezierzu Wschodniopomorskim, Po znań 1977. Lampe 1973: Willi Lampe, Usedom das Zentrum terra Wanzlow, „Bodendenkmalpflege in Mecklenburg" 1972,223-241. Leciejewicz 1959a: Lech Leciejewicz, Kilka uwag o najstarszych ośrodkach państwa zachodnio pomorskiego, „Studia i Materiały do Dziejów Wielkopolski i Pomorza" 5/1,1959,5-22. Leciejewicz 1959b: Lech Leciejewicz, O położeniu słowiańskiego grodu w Kamieniu, „Stu dia i Materiały do Dziejów Wielkopolski i Pomorza" 5/1,1959,335-341. Leciejewicz 1960a: Lech Leciejewicz, Plemiona zachodniopomorskie we wczesnym śre dniowieczu, „Archeologia Polski" 5/1,1960, 91-110. Leciejewicz 1960b: Lech Leciejewicz, Wczesnośredniowieczny Kołobrzeg, „Slavia Antiqua" 7,1960,307-390. Leciejewicz 1962: Lech Leciejewicz, Początki nadmorskich miast na Pomorzu Zachodnim, Wrocław-Warszawa-Kraków 1962. Leciejewicz 1968: Lech Leciejewicz, Miasta Słowian północnopołabskich, Wrocław 1968. Leciejewicz 1969: Lech Leciejewicz, Tworzenie się pomorskiego państwa monarchicznego, [w:] Historia Pomorza 1, cz. 2, red. G. Labuda, Poznań 1969,302-303. 195
jak powstało Pomorze? Studium tworzenia państwowości we wczesnym średniowieczu Leciejewicz 1970a: Lech Leciejewicz, Kształtowanie się stosunków gospodarczych i poli tycznych w basenie Bałtyku we wczesnym średniowieczu, „Zapiski Historyczne" 35/2, 1970, 7-21. Leciejewicz 1970b: Lech Leciejewicz, Pomorzanie, [w:] Słownik Starożytności Słowiań skich 4, red. G. Labuda, G. Stieber, Wrocław-Warszawa-Kraków 1970,223-224. Leciejewicz 1976: Lech Leciejewicz, Sporne problemy genezy niezależności politycznej miast przy ujściu Odry we wczesnym średniowieczu, [w:] Ars historica. Prace z dziejów po wszechnych i Polski, Poznań 1978, 295-309. Leciejewicz 1978: Lech Leciejewicz, Wczesnośredniowieczne terytoria osadniczo-plemienne w dorzeczu Odry i Wisły, [w:] Badania z dziejów osadnictwa i toponimii, red. ƒ. Janczak, T. Ładogórski, Wrocław 1978, 7-20 Leciejewicz 1983: Lech Leciejewicz, O rozwoju miast w księstwie zachodniopomorskim na przełomie ХП/ХІІІ wieku, [w:] Studia z dziejów i kultury zachodniej Słowiańszczyzny, red. J. Żak, J. Ostoja-Zagórski, Poznań 1983,121-153. Leciejewicz 1987: Lech Leciejewicz, Słowianie Zachodni. Z dziejów tworzenia się średnio wiecznej Europy, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1989. Leciejewicz 1990: Lech Leciejewicz, Czy był Szczecin „najstarszym miastem Pomorza?, [w:] Źródłoznawstwo i studia historyczne, red. K. Bobowski, Wrocław 1990,41-50. Leciejewicz 1991a: Lech Leciejewicz, Początki miast w nadbałtyckiej Europie, [w:] Czas, przestrzeń, praca w dawnych miastach, Warszawa 1991,101-113. Leciejewicz 1991b: Lech Leciejewicz, Umacnianie państwowości a
przełom cywilizacyjny na przykładzie Śląska Х1-ХП wieku, [w:] Od plemienia 1991,207-229. Leciejewicz 1993: Lech Leciejewicz, Ośrodki władzy państwowej w księstwie zachodniopo morskim w XII w., [w:] Lokalne ośrodki władzy państwowej w XI-X1I wieku w Europie Środkowo-Wschodniej, red. S. Moździoch, Wrocław 1993, 63-76. Leciejewicz, Łosiński 1983: Lech Leciejewicz, Władysław Łosiński, Rozwój osady i jej zabudowa, [w:] Szczecin we wczesnym średniowieczu. Wzgórze Zamkowe, red. E. Cno tliwy, L. Leciqewicz, W. Łosiński, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1983,245-253. Leciejewicz, Rębkowski 2004: Lech Leciejewicz, Marian Rębkowski, Kołobrzeg - an early town on the Baltic coast, [w:] Polish Lands at the Turn of the First and the Second Millen nia, red. P. Urbańczyk, Warsaw 2004, 33-46. Liman 1975: Kazimierz Liman, Dialog Herborda. Ze studiów historycznoliterackich nad biografią łacińską XII wieku, Poznań 1975. Lubin 2018: Lubin. Early Medieval Stronghold at the Mouth of the Oder River, red. Μ. Ręb kowski, Szczecin 2018. Lübke 2009: Christian Lübke, Ests, Slavs and Saxons: ethnic groups and political structu res, [w:] Wulfstan's voyage: the Baltic Sea region in the early Viking Age as seen from shipboard, red. A. Englert, A. Trakadas, (= „Maritime Culture of the North" 2), Roskilde 2009, 50-57. Lucht 1968: Dietmar Lucht, War Bogislaw I Reichsfürst?, „Baltische Studien" NF 54,1968, 26-30. Lucht 1984: Dietmar Lucht, Pommern und das Reich vom Beginn des 12. jahhunderts bis zum Jahr 1181, „Baltische Studien" NS 70,1984, 7-21. 196
Bibliografii Ławrynowicz 2005: Olgierd Ławrynowicz, Treści ideowe broni rycerskiej w Polsce wieków średnich, (= „Acta Archaeologica Lodziensia" 51), Łódź 2005. Łęga 1930: Władysław Łęga, Kultura Pomorza we wczesnym średniowieczu na podstawie wykopalisk, Toruń 1930. Łosiński 1970: Władysław Łosiński (ree.), J. Wojtasik, Cmentarzysko wczesnośredniowieczne na wzgórzu „Młynówka" w Wolinie, „Sprawozdania Archeologiczne" 22,1970,501-504. Łosiński 1972: Władysław Łosiński, Początki wczesnośredniowiecznego osadnictwa grodowego w dorzeczu dolnej Parsęty (VJI-X/XI w.), Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1972. Łosiński 1981: Władysław Łosiński, Kolonizacja wewnętrzna ziem pomorskich w XI w., jej charakter i tło społeczne w świetle danych archeologicznych (na podstawie materiałów nekropolicznych), „Slavia Antiqua" 27,1980/1981, 65-77. Łosiński 1982: Władysław Łosiński, Osadnictwo plemienne Pomorza (VI-X wiek), Wro cław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1982. Łosiński 1983: Władysław Łosiński, Struktura terytorialno-polityczna Pomorza w XI stuleciu w świetle archeologii, „Slavia Antiqua" 28,1981/1982,113-125. Łosiński 1990: Władysław Łosiński, Stan i potrzeby badań nad wczesnym średniowie czem na Pomorzu Zachodnim, [w:] Stan i potrzeby badań nad wczesnym średniowieczem w Polsce, red. Z. Kurnatowska, Poznań-Wrocław-Warszawa 1990,23-49. Łosiński 1993: Władysław Łosiński, Chronologia, skala i drogi napływu monet arabskich do krajów europejskich u schyłku IX i w X w., „Slavia Anitqua" 34,1993,1-41. Łosiński 1994: Władysław Łosiński, W sprawie genezy osiedli wczesnomiejskich u Słowian nadbałtyckich,
„Slavia Antiqua" 35,1994,101-128. Łosiński 1996: Władysław Łosiński, Orzeszkowo, [w:] Słownik Starożytności Słowiań skich 8/2, red. A. Gąsiorowski, G. Labuda, A. Wędzki, Wrocław-WarszawaKraków 1996,490-492. Łosiński 1998: Władysław Łosiński, Z dziejów obrzędowości pogrzebowej u północnego odła mu Słowian zachodnich w świetle nowszych badań, [w:] Kraje słowiańskie w wiekach śred nich. Profanum i sacrum, red. H. Kóčka-Krenz, W. Łosiński, Poznań 1998,473-483. Łosiński 2000: Władysław Łosiński, Osadnictwo plemienne w dorzeczu Parsęty we wcze snym średniowieczu, [w:] Salsa Cholbergiensis. Kołobrzeg w średniowieczu, red. L. Leciejewicz, Μ. Rębkowski, Kołobrzeg 2000,13-22. Łosiński 2004: Władysław Łosiński, Topografia wczesnośredniowiecznego Szczecina w dobie misji Ottona z Bambergu, [w:] Archaeologia et historia urbana, red. R. Czaja, G. Nawrolska, Μ. Rębkowski, J. Tandecki, Elbląg 2004,133-138. Łosiński 2008: Władysław Łosiński, Pomorze Zachodnie we wczesnym średniowieczu. Studia archeologiczne, (= „Collectio archaeologica, historia et etimologica" 3), Po znań 2008. Łosiński i in. 1971: Władysław Łosiński, Jerzy Olczak, Kazimierz Siuchniński, Źródła archeologiczne do studiów nad wczesnośredniowiecznym osadnictwem grodowym na te renie województwa koszalińskiego 4, Poznań 1971. Łowmiański 1970: Henryk Łowmiański. Początki Polski. Z dziejów Słowian w I tysiącleciu n.e. 4, Warszawa 1970. Łowmiański 1973: Henryk Łowmiański, Początki Polski. Z dziejów Słowian w I tysiącleciu n.e. 5, Warszawa 1973. 197
]ak powstało Pomorze? Studium tworzenia państwowości we wczesnym średniowieczu Łuczyński 2017: Michał Łuczyński, „Geograf Bawarski" - nowe odczytanie, „Polonica" 37, 2017, 67-89. Macháček 2009: Jiři Macháček, Disputes over Great Moravia: Chiefdom or State? The Mora va or the Tisca River?, „Early Medieval Europe" 17/3,2009,248-267. Majewski 2016a: Marcin Majewski, Ecclesia sub ecclesia - czyli o świątyni odkrytej pod ko ściołem augustiańskim w Stargardzie, [w:] Kościoły w dobie chrystianizacji, red. Μ. Rębkowski, (= „Wolińskie Spotkania Mediewistyczne" 3), Szczecin 2016,247-254. Majewski 2016b: Osada podgrodowa, [w:] Archeologia Stargardu 2/1: Badania na obszarze dawnego klasztoru augustiańskiego, red. Μ. Majewski, Stargard 2016,101-106. Maleczyński 1975: Karol Maleczyński, Bolesław III Krzywousty, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk 1975. Malinowska-Łazarczyk 1982: Helena Malinowska-Łazarczyk, Cmentarzysko średnio wieczne w Cedyni 1-2, Szczecin 1982. Malinowska-Łazarczyk 1985: Helena Malinowska-Łazarczyk, Badania wykopaliskowe na cmen tarzysku w Cedyni w latach 1976-1985, „Materiały Zachodniopomorskie" 31,1985,85-115. Marciniak 1970: Ryszard Marciniak, Dobra kapituły kamieńskiej do połowy XV wieku, Stu dium z dziejów społecznych gospodarstwafeudalnego, Szczecin 1970. Marciniak 1973: Ryszard Marciniak, Zachodniopomorska legenda etnogenetyczna w średnio wieczu, „Materiały Zachodniopomorskie" 19,1973,511-528. Marciniak 1977: Ryszard Marciniak, Słowiańskie dzieje Kamienia Pomorskiego, „Roczniki Historyczne" 43,1977,141-145. Marciniak 1987: Ryszard Marciniak, O oprawie wiana
Anastazji Mieszkówny, księżnej za chodniopomorskiej, „Zapiski Historyczne" 52/4,1987,21-33. Michalak, Sinkowski 2017: Arkadiusz Michalak, Stanisław Sinkowski, An Ottoman spur from the early medieval cemetery in Santok in Western Poland, „Acta Militaria Medievalia" 13, 2017,133-147. Michczyński, Rębkowski 2019: Adam Michczyński, Marian Rębkowski, Chronology of the Cultural Deposits, [w:] Wolin - the Old Town 1: Settlement Structure, Stratigraphy and Chronology, red. Μ. Rębkowski, Szczecin 2019,95-114. Mikhajlov 2011: Kiryll A. Mikhailov, Chamber-graves as interregional phenomenon of the Viking Age: from Denamrk to Old Rus', [w:] Ekskluzywne życie - dostojny pochówek. Wkręgu kultury elitarnej wieków średnich, red. Μ. Rębkowski, (= „Wolińskie Spotka nia Mediewistyczne" 1), Wolin 2011, 205-221. Modzelewski 1987: Karol Modzelewski, Chłopi w monarchii wczesnopiastowskiej, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1987. Modzelewski 1991: Karol Modzelewski, Nowe formy więzi społecznej na Śląsku w XIXII wieku, [w:] Od plemienia 1991,181-194. Modzelewski 2004: Karol Modzelewski, Barbarzyńska Europa, Warszawa 2004. Myśliński 1948a: Kazimierz Myśliński, Bogusław l, książę Pomorza Zachodniego, BydgoszczGdańsk-Szczecin 1948. Myśliński 1948b: Kazimierz Myśliński, Polska a Pomorze Zachodnie po śmierci Bolesława Krzywoustego, „Roczniki Historyczne" 17,1948,1-69 Natanson-Leski 1953: Jan Natanson-Leski, Zarys granic i podziałów Polski najstarszej, Wrocław 1953. 198
Bibliografin Nawrolski, Rogosz 1982: Tadeusz Nawrolski, Ryszard Rogosz, Zespół klasztorno-pałacowy w Trzebiatowie w świetle badań archeologiczno-architektonicznych, „Materiały Zachod niopomorskie" 28,1982,51-160. Niessen 1913: Paul von Niessen, Die staatsrechtlichen Verhältnisse Pommerns in den ļahren 1180 bis 1214, „Baltische Studien" NF 17,1913, 233-310. Niesyty, Hoppéi 1998: Maciej Niesyty, Piotr Hoppéi, Konstrukcje obronne wczesnośre dniowiecznego grodziska we Wrześnicy, stan. 7, gm. Sławno, woj. słupskie, [w:] XII Se sja Pomorzoznawcza, red. Μ. Dworaczyk, P. Krajewski, E. Wilgocki, (= „Acta Archaeologica Pomoranica"), Szczecin 1998,167-176. Od plemienia 1991: Od plemienia do państwa. Śląsk na tle wczesnośredniowiecznej Słowiań szczyzny Zachodniej, red. L. Leciejewicz, Wrocław-Warszawa 1991. Oexle 1995: Otto Gerhard Oexle, Memoria als Kultur, [w:] Memoria als Kultur, red. O.G. Oexle, (= „Veröffentlichungen des Max-Planck-Instituts für Geschich te" 121), Göttingen 1995, 9-78. Oexle 2000: Otto Gerhard Oexle, Społeczeństwo średniowieczne. Mentalność - grupy spo łeczne -formy żyda, Toruń 2000. Olczak, Siuchniński 1966: Jerzy Olczak, Kazimierz Siuchniński, Źródła archeologiczne do studiów nad wczesnośredniowiecznym osadnictwem grodowym na terenie województwa koszalińskiego 1, Poznań 1966. Olczak, Siuchniński 1968: Jerzy Olczak, Kazimierz Siuchniński, Źródła archeologiczne do studiów nad wczesnośredniowiecznym osadnictwem grodowym na terenie województwa koszalińskiego 2, Poznań 1968. Olczak, Siuchniński 1970: Jerzy Olczak, Kazimierz Siuchniński, Źródła archeologiczne do
studiów nad wczesnośredniowiecznym osadnictwem grodowym na terenie województwa koszalińskiego 3, Poznań 1970. Olczak, Siuchniński 1985: Jerzy Olczak, Kazimierz Siuchniński, Źródła archeologiczne do studiów nad wczesnośredniowiecznym osadnictwem grodowym na terenie województwa słupskiego 1, Poznań 1985. Olczak, Siuchniński 1989: Jerzy Olczak, Kazimierz Siuchniński, Źródła archeologiczne do studiów nad wczesnośredniowiecznym osadnictwem grodowym na terenie województwa słupskiego 2, Poznań 1989. Paner 2015: Henryk Paner, Rozwój przestrzenny wczesnośredniowiecznego Gdańska w świe tle źródeł archeologicznych, „ Archaeologia Historica Polona" 23, 2015,139-161. Paszkiewicz 2011: Borys Paszkiewicz, Monety z wczesnośredniowiecznego cmentarzyska w Ciepłem, [w:] X VII Sesja Pomorzoznawcza 1: Od epoki kamienia do wczesnego średnio wiecza, red. Μ. Fudziński, H. Paner, Gdańsk 2011,171-176. Paszkiewicz 2012: Borys Paszkiewicz, The Pomeranian imitative coinage and the recent dis coveries from Gdańsk, [w:] Nummi docent! Münzen - Schätze ֊ Funde. Festschrift für Peter Ilisch zum 65. Geburtstag am 28. April 2012, red. G. Dethlefs, A. Pol, S. Witten brink, Osnabrück 2012,127-142. Paszkiewicz 2017: Borys Paszkiewicz, Denary zachodniopomorskie z drugiej połowy XII wieku na nowo zbadane, [w:] Pieniądz i banki na Pomorzu, red. W. Garbaczewski, R. Macyra, (= „Studia nad dziejami pieniądza i bankowości w Polsce" 3), Poznań 2017,41-96. 199
Jak powstało Pomorze? Studium tworzenia państwowości we wczesnym średniowieczu Paxton 1996: Fredderick S. Paxton, Christianizing Death. The creation ofa Ritual Process in Early Medieval Europe, Ithaca-London 1996 (wyd. 2). Petersohn 1971a: Jürgen Petersohn, Die räumliche Entwicklung des Bistums Kammin, „Bal tische Studien" NF 57,1971, 7-25. Petersohn 1971b: Jürgen Petersohn, Zur Lage des slawischen Prenzlau, „Jahrbuch für die Geschichte Mittel- und Ostdeutschlands" 20, 245-250. Petersohn 1979: Jürgen Petersohn, Der südliche Ostseeraum im kirchlich-politischen Kräfte spiel des Reichs, Polens und Dänemarks vom 10. bis 13. Jahrhundert. Mission - Kirchen organisation - Kultpolitik, Köln-Wien 1979. Petersohn 1983: Jürgen Petersohn, Prawnoustrojowy stosunek Pomorza Zachodniego do państw sąsiednich w okresie średniowiecza, [w:] Śląsk i Pomorze w historii stosunków polsko-niemieckich w średniowieczu, red. Μ. Biskup, Wrocław-Warszawa-KrakówGdańsk-Łódź 1983, 91-109. Petersohn 1992: Jürgen Petersohn, Gründung, Vorgeschichte und Frühzeit des pommerschen Bistums, „Baltische Studien" NF 78,1992, 7-16. Petersohn 1995a: Jürgen Petersohn, Anfänge und Frühzeit der Greifenmemorie, [w:] Land am Meer. Pommern in Spiegel seiner Geschichte. Roderich Schmidt zum 70. Geburstag, red. W. Buchholz, G. Mangelsdorf, Köln 1995, 85-100. Petersohn 1995b: Jürgen Petersohn, Grobe - Marienberg - Usedom. Die Aussagen der Urkunden zur Entwicklung und Topographie des Usedomer Prämonstratenerstifts im 12. und 13. Jahrhundert, [w:J Die Insel Usedom in slawisch-frühdeutscher Zeit, red. G. Mangelsdorf, (=
„Greifswalder Mitteilungen" 1), Frankfurt am Main 1995,137-149. Petersohn 2001: Jürgen Petersohn, Der Akt von Gnesen im Jahre 1000 und die Errichtung des Bistums Salz-Kolberg. Zur historischen Substanz eines Jubiläums, „Baltische Studien" NF 87,2001,24-35. Piekalski 2004: Jerzy Piekalski, Wczesne domy mieszczan w Europie Środkowej. Geneza -funkcja -forma, Wrocław 2004. Piętkowski 2015: Piotr Piętkowski, Biskupstwo pomorskie jako początek biskupstwa kamień skiego, (= „Scripta Historica Medievalia" 4), Wrocław 2015. Piniński 1976: Jerzy Piniński, Dzieje pieniądza zachodniopomorskiego, Szczecin 1976. Piniński 1998: Jerzy Piniński, Gdzie bito tzw. naśladownictwa łupawskie monet wczesnośre dniowiecznych, [w:] Fałszerstwa i naśladownictwa monet. XI Ogólnopolska Sesja Numi zmatyczna w Nowej Soli, red. Μ. Gącarzewicz, Poznań 1998,48-59. Piniński 2012: Jerzy Piniński, Money on the territory of Poland between the 8a and 11® cen tury. Hoards and single coin finds evidence, [w:] Coin hoards as economic evidence, red. Μ. Mielczarek, Łódź 2012,89-126. Piskorski 2002: Jan Μ. Piskorski, Pomorze plemienne. Historia - Archeologia - Językoznaw stwo, Poznań 2002. Pleszczyński 2000: Andrzej Pleszczyński, Przestrzeń i polityka. Studium rezydencji władzy wcześniejszego średniowiecza. Przykład czeskiego Wyszehradu, Lublin 2000. Pleszczyński 2018: Andrzej Pleszczyński, Kryzys i upadek wczesnych państw słowiańskich oraz ich odbudowa (IX-XI тек). Zarys problemu, „Kwartalnik Historyczny" 125/2, 2018, 263-303. 200
Bibliografia Początki państwa 1962: Początki państwa polskiego. Księga Tysiąclecia, red. Kazimierz Ty mieniecki, Poznań 1962. Poggensee 2003: Anja Poggensee, Die slawische Vorbesiedlung der Altstadt von Wolgast, Lkr. Ostvorpommern, „Bodendenkmalpflege in Mecklenburg. Jahrbuch" 50, 2002 (2003), 35-55. Pohl 1997: Walter Pohl, The Barbarian Successor States, [w:] Transformation of the Roman World A.D. 400-900, red. L. Webster, Μ. Brown, London 1997, 33-47. Pohl 2006: Walter Pohl, Staat und Herrschaft im Frühmittelalter: Überlagungen zum For schungsstand, [w:] Staat im frühen Mittelalter, red. S. Airlie, W. Pohl, H. Reimitz, (= „Forschungen zur Geschichte des Mittelalters" 11), Wien 2006, 9-38. Polak, Rębkowski 2019: Zbigniew Polak, Marian Rębkowski, Building Structures and Spa tial Organization, [w:] Wolin - the Old Town Ί: Settlement Structure, Stratigraphy and Chronology, red. Μ. Rębkowski, Szczecin 2019,115-132. Pollex 2000: Axel Pollex, Die frühen pommerschen Denare aus dem slawischen Gräberfeld Penkun 28, Lkr. Uecker-Randow, „Bodendenkmalpflege in Mecklenburg. Jahrbuch" 47,1999 (2000), 247-277. Porzeziński 2006: Antoni Porzeziński, Wczesnośredniowieczne cmentarzysko szkieletowe na stanowisku 2a w Cedyni, województwo zachodniopomorskie, Szczecin 2006. Porzeziński, Garczyński 2006: Antoni Porzeziński, Władysław Garczyński, Archeolo giczne badania rozpoznawcze w Kamieniu Pomorskim w 1958 roku, „Materiały Zachod niopomorskie" NS 2/3, 2006,177-270. Posern-Zieliński 2013: Aleksander Posern-Zieliński, Antropologia polityczna a studia nad wczesnym państwem, [w:J Instytucja
2013,39-52. Posern-Zieliński, Kairski 2004: Aleksander Posern-Zieliński, Mariusz Kairski, Początki państwa w ujęciu antropologicznym, [w:] Kolory i struktury średniowiecza, red. W. Fał kowski, Warszawa 2004, 318-337. Powierski i in.1993: Jan Powierski, Błażej Śliwiński, Klemens Bruski, Studia z dziejów Pomorza w XII wieku, Słupsk 1993. Quandt 1845: Ludwig Quandt, Die Landestheilungen in Pommern vor 1295, „Baltische Studien" 11/2,1845,118-142. Quandt 1856: Ludwig Quandt, Ostpommern, seine Fürsten, fürstlichen Landestheilungen und Districte, „Baltische Studien" 16/1,1856,97-156. Quandt 1857: Ludwig Quandt, Ostpommern, seine Fürsten, fürstlichen Landestheilungen und Districte. Fortsetzung, „Baltische Studien" 16/2,1857, 41-72. Quandt 1868: Ludwig Quandt, Zur Urgeschichte Pomoranen, „Baltische Studien" 22, 1868,121-213. Ratajczyk 2013: Zdzisława Ratajczyk, The cemetery in Ciepłe - current research results, [w:] Scandinavian Culture in Medieval Poland, red. S. Moździoch, В. Stanisław ski, P. Wiszewski, (= „Interdisciplinary Medieval Studies" 2), Wroclaw 2013, 323-351. Ratajczyk 2014: Zdzisława Ratajczyk, Wczesnośredniowieczne cmentarzyska płaskie regio nu gdańskiego, [w:] Pomorze we wczesnym średniowieczu w świetle źródeł archeologicz nych. Historia, stan aktualny i potrzeby badań, red. H. Paner, Μ. Fudziński, W. Świętosławski, Gdańsk 2014,33-56. 201
Jak powstało Pomorze? Studium rioorzema państwowości we wczesnym średniowieczu Ratajczyk 2016: Zdzisława Ratajczyk, Groby komorowe z wczesnośredniowiecznego cmenta rzyska w Ciepłem, gm. Gniew, woj. pomorskie, [w:] Pochówki w grobach komarowych na ziemiach polskich w okresie wczesnego średniowiecza, red. D. Błaszczyk, D. Stępniew ska, Warszawa 2016,90-101. Rączkowski 2008: Włodzimierz Rączkowski, Antropogeniczneformy krajobrazowe powsta łe w pradziejach i wczesnym średniowieczu w dorzeczu środkowej Wieprzy, „Landform Analysis" 7,2008,143-153. Rączkowski, Sikorski 1996: Włodzimierz Rączkowski, Andrzej Sikorski, Datowanie grodziska wczesnośredniowiecznego we Wrześnicy, gm. Sławno, stanowisko 7, „Geochronometria" 14,1996,169-181. Renfrew 1977: Colin Renfrew, Space, time and policy, [w:] The evolution of social systems, red. J. Friedmann, Μ. Rowlands, London 1977, 89-112. Reynolds 2003: Susan Reynolds, There were States in Medieval Europe: A Response to Rees Davies, "Journal of Historical Sociology" 16,2003, 550-555. Rębkowski 2001: Marian Rębkowski, Pierwsze lokacje miast w księstwie zachodniopomor skim. Przemiany przestrzenne i kulturowe, Kołobrzeg 2001. Rębkowski 2006: Marian Rębkowski, Pomorze Zachodnie. Osiągnięcia ostatniego piętna stolecia, potrzeby i perspektywy badań, [w:] Stan i potrzeby badań nad wczesnym śre dniowieczem w Polsce - 15 lat później, red. W. Chudziak, S. Moździoch, Toruń-Wrocław-Warszawa 2006, 311-327. Rębkowski 2007: Marian Rębkowski, Chrystianizacja Pomorza Zachodniego. Studium ar cheologiczne, Szczecin 2007. Rębkowski 2008: Marian Rębkowski,
Czy archeolog odczytuje historię średniowiecza? Uwa gi o znaczeniu źródeł archeologicznych, [w:] Źródła historyczne wydobywane z ziemi, red. S. Suchodolski, Wrocław 2008,11-31. Rębkowski 2010: Marian Rębkowski, The Pomeranian Towns and the State of the First Piasts. The Case ofSzczecin and Kołobrzeg, „Acta Praehistorica et Archaeologica" 42,2010,9-17. Rębkowski 2015a: Marian Rębkowski, Archeologiczne wyznaczniki przemian XII-XIII w. w księstwie zachodniopomorskim. Zarys problematyki, „Fontes Archaeologici Posnanienses" 51,2015,183-199. Rębkowski 2015b: Christian mission, stateformation and changes in burial customs. The case of Pomerania, „Archaeologia Polona" 48,2010 (2015), 254-265. Rębkowski 2016: Marian Rębkowski, Od grodu książęcego do rezydencji prepozyta kapituły. Lubin w X1-XVI w., „Archaeologia Historica Polona" 24,2016, 59-74. Rębkowski 2017: Marian Rębkowski, Gdzie rezydował Świętopełk dux odrensis? Przyczy nek do badań struktury politycznej Pomorza w pierwszej połowie XII w., [w:] Cum gratia et amiciția. Studia z dziejów osadnictwa dedykowane Pani Profesor Marcie Młynarskiej-Kaletynowej z okazji 65-lecia działalności naukowej, red. D. Adamska, K. Chrzan, A. Pankiewicz, Wrocław 2017,125-136. Rębkowski 2018: Marian Rębkowski, O znaczeniu Świny we wczesnym średniowieczu, „Slavia Antiqua" 59,2018,157-170. Rębkowski 2019: Marian Rębkowski, Central Settlement of Medieval Wolin, [w:] Wolin - the Old Town 1: Settlement Structure, Stratigraphy and Chronology, red. Μ. Rębkow ski, Szczecin 2019,133-150. 202
Bibliografia Rębkowski 2020: Marian Rębkowski, The beginnings of Christianity in Pomerania, [w:] The Dawning of Christianity in Poland and across Central-Eastern Europe: History and the Pol itics of Memory, red. I. Kąkolewski, Ch. Lübke, P. Urbańczyk, (= „Polish Studies - Transdisciplinary Perspectives" 26), Berlin 2020, 91-109. Rębkowski, Kiarszys 2014: Marian Rębkowski, Grzegorz Kiarszys, O niektórych proble mach badawczych związanych ze średniowieczną Cedynią, [w:] Cimtas Cedene. Studia i materiały do dziejów Cedyni 1, red. P. Migdalski, Chojna-Szczecin-Cedynia 2014, 105-121. Rębkowski, Romanowicz 2018: Marian Rębkowski, Paulina Romanowicz, The Church of St Nicholas, [w:] Lubin 2018,183-190. Rębkowski, Simiński 2017: Marian Rębkowski, Rafał Simiński, Die Anfänge der Stadt Köslin, „Baltische Studien" NF 102,2016 (2017), 7-30. Rodzińska-Chorąży 2009: Teresa Rodzińska-Chorąży, Zespoły rezydencjonalne i kościoły centralne na ziemiach polskich do połowy XII wieku, Kraków 2009. Rogosz 1973: Ryszard Rogosz, Początki Stargardy w świetle dotychczasowych badań arche ologicznych, „Materiały Zachodniopomorskie" 12,1973, 215-269. Rogosz 1974: Ryszard Rogosz, Grodzisko wczesnośredniowieczne w Szczecinie-Mścięcinie, Warszawa 1974. Rogosz 1981: Ryszard Rogosz, Osadnictwo wczesnośredniowieczne na terenie Trzebiato wa w świetle badań archeologicznych. Część I, „Materiały Zachodniopomorskie" 27, 1981, 71-149. Rogosz 1986: Ryszard Rogosz, Stargard nad Iną w świetle analizy chronologicznej cerami ki, [w:] Problemy chronologii ceramiki wczesnośredniowiecznej na Pomorzu Zachodnim. Studia
i materiały, red. J. Gromnicki, Warszawa 1986,118-145. Rosik 2000: Stanisław Rosik, Reinbern - Salsae Cholbergiensis ecclessiae episcopus, [w:] Salsa Cholbergiensis - Kołobrzeg w sreàniowieczu, red. L. Leciejewicz, Μ. Rębkowski, Koło brzeg 2000,85-93. Rosik 2010: Stanisław Rosik, Conversia gentis Pomeranorum. Studium świadectwa o wyda rzeniu (XII wiek), Wrocław 2010. Rosik 2013: Stanisław Rosik, Bolesław Krzywousty, Wrocław 2013. Rymar 1983: Edward Rymar, Miejsca pochowania książąt pomorskich (XII-XVII w.), „Ma teriały Zachodniopomorskie" 29,1983,145-208. Rymar 2005: Edward Rymar, Rodowód książąt pomorskich, Szczecin 2005 (wyd. 2). Ruchhöft 2008: Fred Ruchhöft, Vom slawischen Stammesgebiet zur deutschen Vogtei. Die Ent wicklung der Territorien in Ostholstein, Leuenburg, Mecklenburg und Vorpommern im Mit telalter, (= „Archäologie und Geschichte im Ostseeraum" 4), Rahden/Westf. 2008. Rusakiewicz 2003: Agnieszka Rusakiewicz, Najdawniejsze godła książąt wschodniopomorskich: lilia i gryf, „Gdańskie studia z dziejów średniowiecza" 9,2003: Biskupi, lenni cy, żeglarze, 147-188. Rusakiewicz 2018: Monika Rusakiewicz, The murder of Warcisław I in documents and histo riography from the twelfth to sixteenth centuries, „Studia z dziejów średniowiecza" 22, 2018,194-205. Samsonowicz 2005: Henryk Samsonowicz, Plemię i państwo, „Kwartalnik Historyczny" 112/3,2005,5-20. 203
jak powstało Pomorze? Studium tworzenia państwowości we wczesnym średniowieczu Samsonowicz 2011: Henryk Samsonowicz, „Pan" i jego państwo, [w:], Europejczycy, Afrykanie, Inni. Studia ofiarowane Profesorowi Michałowi Tymowskiemu, red. J. Pysiak, B. Nowak, Μ. Nagielski, Warszawa 2011,33-44. Schanz 2016: Elke Schanz, Eine jungslawische Siedlung auf dem Flachsberg bei Rottmanns hagen, Lankreis Mecklenburgische Seenplatte, „Archäologische Berichte aus Mecklen burg-Vorpommern", Beiheft 15, 2016, 81-110. Schich 1980: Winfried Schich, Stadtwerdung im Raum zwischen Elbe und Oder im Übergang von der slawischen zur deutschen Periode. Beobachtungen zum Verhältnis von Recht, Wirtschaft und Topographie am Beispiel von Städten in der Mark Brandenburg, [w:] Ger mania Slavica 1, red. W.H. Fritze, Berlin 1980,191-238. Schich 1998: Winfried Schich, Die pommersche Frühstadt im 11. undfrühen 12. Jahrhundert am Beispiel von Kolberg (Kołobrzeg), [w:] Die Frühgeschichte der europäischen Stadt im 11. Jahrhundert, red. J. Jamut, P. Johanek, Köln-Weimar-Wien 1998,273-304. Schlesinger 1987: Walter Schlesinger, Zur Geschichte der Magdeburger Königspfalz, [w:J Ausgewählte Aufsätze von Walter Schlesinger 1965-1979, (= „Vorträge und For schungen" 34,1987), 315-345. Schmidt 1989: Volker Schmidt, Drense. Eine Hauptburg der Ukrane, (= „Beiträge zur Ur und Frühgeschichte der Bezirke Rostock, Schwerin und Neubrandenburg" 22), Berlin 1989. Schoknecht 1977: Ulrich Schoknecht, Menzlin. Ein frühgeschichtlicher Handelsplatz and der Peene, (= „Beiträge zur Ur- und Frühgeschichte der Berichte Rostock, Schwerin
und Neubrandenburg" 10), Berlin 1977. Schulz 2010: Matthias Schulz, Die Entwicklung Prenzlaus vom 10. Jh. bis 1772, (= „Mate rialen zur Archäologie in Brandenburg" 3), Rahden/Westf. 2010. Sczaniecki 1955: Michal Sczaniecki, Główne linie rozwoju feudalnego państwa zachodnio-pomorskiego. Część 1 (do 1478), „Czasopismo Prawno-Historyczne" 7,1955, 49-91. Seehausen 2014: Das Nonnenkloster von Seehausen in der Uckermark. Neue Forschungen zur untergegangenen Zisterze am Oberuckersee, red. K. Frey, F. Biermann, Prenzlau 2014. Service 1962: Elman R. Service, Primitive Sodai Organization. An Evolutionary Perspective, New York 1962. Service 1975: Elman R. Service, Origins of the State and Civilization. The Process of Cultural Evolution, New York 1975. Sikora 1981: Marian Sikora, Starożytność i wczesne średniowiecze, [w:] Historia Słupska, red. S. Gierszewski, Poznań 1981,15-35. Sikora 2013a: Jerzy Sikora, Akulturacja, wymuszona chrystianizacja czy migracja? Problem genezy wczesnośredniowiecznej inhumacji na Pomorzu, [w:] Migracje, red. W. Dzieduszycki, J. Wrzesiński, (= „Funeralia Lednickie" 15), Poznań 2013,135-146. Sikora 2013b: Jerzy Sikora, O interpretacji etnicznej wczesnośredniowiecznych pochówków elitarnych. Skandynawowie w państwie pierwszych Piastów i na Pomorzu?, „Slavia Antiqua" 54, 2013, 61-96. Sikora 2014: Jerrzy Sikora, Groby wojowników, groby z bronią. Uwagi o wczesnośrednio wiecznym rytuale deponowania uzbrojenia w grobach, [w:] Królowie i biskupi, rycerze i chłopi ֊ identyfikacja umarłych, red. W. Dzieduszycki, J. Wrzesiński, (= „Funeralia Lednickie" 16), Poznań
2014, 297-312. 204
Bibliografit Sikora 2016: Jerzy Sikora, Czy w Ostrowitem, gm. Chojnice, woj. pomorskie, odkryto wcze snośredniowieczne groby komarowe?, [w:] Pochówki w grobach komarowych na ziemiach polskich w okresie wczesnego średniowiecza, red. D. Błaszczyk, D. Stępniewska, War szawa 2016, 62-79. Sikora 2019: Jerzy Sikora, Skandynawowie a ziemie polskie w badaniach archeologicznych, [w:] Wikingowie w Polsce? Zabytki skandynawskie z ziem polskich, red. Μ. Bogacki, A. Janowski, Ł. Kaczmarek, Gniezno-Szczecin 2019, 31-71. Sikora, Trzciński 2014: Jerzy Sikora, Piotr Trzciński, Stan badań archeologicznych nad wczesnym średniowieczem w rejonie Chojnic i Tucholi, [w:] Pomorze we wczesnym śre dniowieczu w świetle źródeł archeologicznych. Historia, stan aktualny i potrzeby badań, red. H. Paner, Μ. Fudziński, W. Świętosławski, Gdańsk 2014,143-168. Sikora i in. 2015: Jerzy Sikora, Piotr Kittel, Łukasz Trzciński, Zespól osadniczy w Ostrowitem w świetle badań z lat 2012-2013, [w:] XIX Sesja Pomorzoznawcza, red. A. Janowski et al., (= „Acta Archaeologica Pomeranica"), Szczecin 2015,187-208. Sikorski, Szczurek 2002: Andrzej Sikorski, Tadeusz Szczurek, Monety z wczesnośredniowiecz nego cmentarzyska szkieletowego w Dębczynie na Pomorzu, [w:] Moneta i kontakty mennicze w rejonie Morza Bałtyckiego ХШ-ХѴІІІ w., red. A. Musiałowski, Toruń 2002,7-32. Sinkowski 2016: Stanisław Sinkowski, Santok prawobrzeżny. Badania archeologiczne 20142015, Gorzów Wielkopolski 2016. Słowiński 1992: Sławomir Słowiński, Badania na grodzisku w Lipianach w 1992 roku, „Ma teriały Zachodniopomorskie" 38,1992, 249-276. Słupecki
1993: Leszek Paweł Słupecki, Swiytynie pogańskich Pomorzan w czasach misji świętego Ottona (Szczecin), „Przegląd Religioznawczy" 169/3,1993,15-32. Sobietzky 2013: Gerd Sobietzky, Zur Problematik der Falschmünzen zwischen Elbe und Oder im 11. und 12. Jahrhundert am Beispiel von Wilhelmshof, Lkr. VorpommernGreifswald, „Archäologische Berichte aus Mecklenburg-Vorpommern" 20, 2013, 72-81. Sobietzky 2014: Gerd Sobietzky, Die frühen Denare Pommerns, „Baltische Studien" 99, 2013 (2014), 13-34. Sobietzky 2015: Gerd Sobietzky, Der Münzfund von Ganschendorf, Lkr. Mecklenburgische Seenplatte, und diefrühen pommerschen Denare, „Archäologische Berichte aus Meck lenburg-Vorpommern" 22, 2015,49-58. Sochacki 2007: Jaroslaw Sochacki, Relacja roczników ałtajskich o księciu pomorskim Zemuzile, [w:] Średniowiecze polskie i powszechne 4, red. I. Panic, J. Sperka, Katowice 2007,74-92. Spencer 2010: Charles S. Spencer, Teritorial expansion and primary stateformation, „PNAS" 107/16, 2010, 7119-7126. Spors 1973: Józef Spors, Dzieje polityczne ziem sławieńskiej, słupskiej i białogardzkiej XIIXIV w., Poznań 1973. Spors 1981: Józef Spors, Ośrodki stołeczne państwa zachodniopomorskiego w XII i pierwszej połowie ХШ w., „Materiały Zachodniopomorskie" 27,1981,209-234. Spors 1983: Józef Spors, Pochodzenie dynastii książęcych na Pomorzu w Xli XII w., w szcze gólności Świętobora i Świętopełka z Kroniki Galla Anonima, „Roczniki Historyczne" 49, 1983,1-47. 205
Jak powstało Pomorze? Stadium tworzenia państwowości we wczesnym średniowieczu Spors 1988a: Józef Spors, Kwestia lokalizacji wczesnośredniowiecznego Trzebiatowa, „Ma teriały Zachodniopomorskie" 34,1988, 69-98. Spors 1988b: Józef Spors, Studia nad wczesnośredniowiecznymi dziejami Pomorza Zachod niego. XII - pierwsza połowa XIII w., Słupsk 1988. Spors 1991: Józef Spors, Organizacja kasztelańska na Pomorzu Zachodnim w XII-XIII w., Słupsk 1991. Spors 1992: Józef Spors, Urzędnicy terytorialni i nadworni na Pomorzu Zachodnim w XII i 1 połowie XIII wieku. „AUNC Historia" 26,240,1992,17-36. Spors 1994: Józef Spors, O domniemanej jedności plemiennej i państwowej Pomorza we wcze snym średniowieczu, [w:] Społeczeństwo Polski średniowiecznej 6, red. S.K. Kuczyński, Warszawa 1994,23-37. Staat 2006: Staat im frühen Mittelalter, red. S. Airile, W. Pohl, H. Reimitz, (= „Forschun gen zur Geschichte des Mittelalters" 11), Wien 2006. Stabenow 1995: Ulf Stabenow, Die Entstehung der Pomoranen [w:] Slawen und Deutsche im südlichen Ostseeraum vom 11. bis 16. Jahrhundert. Archäologische, historische und sprachwissenschaftliche Beispiele aus Schleswig-Holstein, Mecklenburg und Pommern, red. Μ. Müller-Wille, D. Meier, H. Unverhau, Neumünster 1995,127-148. Stań 2019: Karolina Stań, Sprawozdanie z badań archeologicznych. Stargard, stan. 11, AZP: 32-10/166, Stargard 2019 (mps). Stępiński 1971: Włodzimierz Stępiński, Biskupstwo pomorskie w Uznamiu w XII wieku, „Materiały Zachodniopomorskie" 17,1971,167-172. Stępiński 1975: Włodzimierz Stępiński, Kamień Pomorski w XII i XIII wieku, WarszawaPoznań
1975. Stolpe 2020: Das slawische Gräberfeld von Stolpe und die früh- bis hochmittelalterlichen Bestattungssiten zwischen Ucker und Oder, red. F. Biermann, T. Kersting, Ph. Rosko schinski, (= „Scripta Historica Europaea" 2), Wrocław 2020. Suchodolski 1971: Stanisław Suchodolski, Początki mennictwa w Europie Środkowej, Wschodniej i Północnej, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1971. Suchodolski 2012: Stanisław Suchodolski, Numizmatyka średniowieczna. Moneta źródłem archeologicznym, historycznym i ikonograficznym, Warszawa 2012. Suchodolski 2017: Stanisław Suchodolski, Moneta polska i obca w średniowieczu, (= „Collectio archaeologica, historica et etnologica" 6), Warszawa 2017. Suchodolski 2019: Stanisław Suchodolski, Początki polskiego mennictwa w świetle nowszych badań, „Slavia Antiqua" 60,2019,193-219. Suhle 1937: Arthur Suhle, Beiträge zur Geschichte des Münzenwesens in Pommern im Mit telalter (bis ca. 1330). Mit besonderer Berücksichtigung des herzoglichen Münzwesens, „Baltische Studien" 39,1937,119-146. Sulowski 1952: Zygmunt Sułowski, Najstarsza granica zachodnia Polski, „Przegląd Za chodni" 1952/3-4, 343-483. Szczecin 1983: Szczecin we wczesnym średniowieczu. Wzgórze Zamkowe, red. E. Cnotliwy, L. Leciejewicz, W. Łosiński, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1983. Szczepanik 2016: Paweł Szczepanik, Gród w Słupsku i jego losy na tle wczesnośrednio wiecznej sieci grodowej ziemi słupskiej, „Archeologia Historia Polona" 24, 2016, 135-154. 206
Bibliografii Szynkiewicz 1987: Sławoj Szynkiewicz, Plemię, [w:] Słownik etnologiczny. Terminy ogólne, red. Z. Staszczak, Warszawa-Poznań 1987,272-273. Śląski 1951: Kazimierz Śląski, Zasięg lasów Pomorza w ostatnim tysiącleciu, „Przegląd Za chodni" 7/5-6,1951, 207-263. Śląski 1960: Kazimierz Śląski, Podziały terytorialne Pomorza w ХІІ-ХПІ wieku, Poznań 1960. Śląski 1962: Kazimierz Śląski, Rozwój osadnictwa na Pomorzu Słupskim w IX-XIII wieku, „Zapiski Historyczne" 27/4,1962,467-487. Śląski 1969a: Kazimierz Śląski, Lądowe szlaki handlowe Pomorza w XI-XIII wieku, „Zapi ski Historyczne" 34/2,1969, 29-44. Śląski 1969b: Kazimierz Śląski, Zwycięstwo stosunków feudalnych na Pomorzu Zachodnim (1124-1295), [w:] Historia Pomorza 1, cz. 2, red. G. Labuda, Poznań 1969, 5-167. Śliwiński 2000: Błażej Śliwiński, Pomorze w polityce i strukturze państwa wczesnopiastowskiego (X-X11 w.), „Kwartalnik Historyczny" 107/2, 2000, 3-38. Śliwiński 2003: Błażej Śliwiński, Przynależność państwowa ziemi słupskiej w XII i w począt kach XIII w., czyli o historiograficznym micie przynależności ziemi słupskiej do księstwa sławieńskiego, „Gdańskie Studia z Dziejów Średniowiecza" 9,2003: Biskupi, lennicy, żeglarze, 273-289. Śliwiński 2009: Błażej Śliwiński, Początki Gdańska. Dzieje ziem nad zachodnim brzegiem Zatoki Gdańskiej w 1 połowie X wieku, Gdańsk 2009. Śliwiński 2017: Błażej Śliwiński, Pierwsza wyprawa Władysława Hermana na Pomorze na przełomie lat 80./90. XI wieku, [w:] Opuscula Joachimo Zdrenka dedicata, red. J. Karczew ska, Μ. Tureczek, Toruń 2017,49-70. Świątkiewicz 2002: Piotr Świątkiewicz,
Uzbrojenie wczesnośredniowieczne z Pomorza Za chodniego, (= „Acta Archaeologica Lodziensia" 48), Łódź 2002. Tyc 1926: Teodor Tyc, Polska a Pomorze za Krzywoustego, „Roczniki Historyczne" 2,1926, 1-36. Tymieniecki 1951: Kazimierz Tymieniecki, Ziemie polskie w starożytności, Poznań 1951. Tymowski 1992: Michał Tymowski, Badania wczesnych form państwowości na tle porów nawczym, [w:] Geneza i funkcjonowanie wczesnychform państwowości na tle porównaw czym, red. Μ. Tymowski, Μ. Ziółkowski, Warszawa 1992,269-288. Tymowski 2008: Michał Tymowski, Organizacje plemienne na obszarze Polski w IX-X w. w świetle antropologicznych teorii systemu segmentarnego i wodzostwa (chiefdom), [w:] Eu ropa barbarica, Europa Christiana, red. R. Michałowski i in., Warszawa 2008,263-284. Tymowski 2013: Michał Tymowski, Kilka problemów wynikających z zastosowania teorii Early State do badań przedkolonialnych państw Czarnej Afryki, [w:] Instytucja 2013, 75-87. Turasiewicz 2004: Adam Turasiewicz, Dzieje polityczne Obodrzyców. Od IX wieku do utra ty niepodległości w latach 1160-1164, Kraków 2004. Untermann 2015: Matthias Untermann, Frühmittelalerliche Pfalzen im ostfränkischen Reich, [w:] The Emperor's House. Palaces from Augustus to the Age of Absolutism, red. Μ. Featherstone, J.-M. Spieser, G. Tanman, U. Wulf-Rheidt, Berlin-Boston 2015,107-126. Urbańczyk 2000: Przemysław Urbańczyk, Władza i polityka we wczesnym średniowieczu, Wrocław 2000. 207
jak powstało Pomorze? Studium tworzenia państwowości we wczesnym średniowieczu Urbańczyk 2002: Przemysław Urbańczyk, Wczesnośredniowieczne skarby złomu srebrnego, [w:] Moneta mediaevalis. Studia numizmatyczne i historyczne ofiarowane Profesorowi Stanisławowi Suchodolskiemu w 65. rocznicę urodzin, red. B. Paszkiewicz, Warszawa 2002, 209-224. Urbańczyk 2008: Przemysław Urbańczyk, Trudne początki Polski, Wrocław 2008. Urbańczyk 2009: Przemysław Urbańczyk, Plemiona czy chaos? [w:] Stare i nowe w śre dniowieczu. Pomiędzy innowacją a tradycją, red. S. Moździoch, (= „Spotkania Bytom skie" 6), Wrocław 2009,12-22. Urbańczyk 2016: Przemysław Urbańczyk, Who were medieval „Wolinians", [w:] Kościoły w dobie chrystianizacji, red. Μ. Rębkowski, (= „Wolińskie Spotkania Mediewistyczne" 3), Szczecin 2016,33-42. Vorbrich 1987: Ryszard Vorbrich, Wodzostwo, [w:] Słownik etnologiczny. Terminy ogólne, red. Z. Staszczak, Warszawa-Poznań 1987, 368-370. Vossberg 1854: Friedrich August Vossberg, Siegel des Mittelalters von Polen, Lithauen, Schlesien, Pommern und Preussen. Ein Beitrag zur Forderung diplomatischer, genealogi scher, numismatischer und kunstgeschichtlicher Studien über ursprünglich slavische Theile der Preussischen Monarchie, Berlin 1854. Wachowski 1950: Kazimierz Wachowski, Słowiańszczyzna Zachodnia, Poznań 1950 (wyd. 2). Wadyl 2015a: Sławomir Wadyl, Pomorze Wschodnie w X w. Uwagi na marginesie pracy Bła żeja Śliwińskiego, Początki Gdańska. Dzieje ziem nad zachodnim brzegiem Zatoki Gdańskiej w I połowie X wieku, Gdańsk 2009, ss. 298, „Pomorania Antiqua" 24,2015,537-574. Wadyl 2015b:
Sławomir Wadyl, Wczesnośredniowieczne cmentarzysko w Czarnówku, [w:] Czarnówko, stan. 5. Cmentarzyska z późnej starożytności na Pomorzu 1, red. J. An drzejewski, („Monumenta Archaeologica Barbarica", Series Gemina V) LęborkWarszawa 2015,43-68. Walachowicz 1963: Jerzy Walachowicz, Monopole książęce w skarbowości wczesnofeudalnej Pomorza Zachodniego, (= „Prace Komisji Historycznej" PTPN 20/2), Poznań 1963. Walczak 1991: Ryszard Walczak, „Protocollum" augustianina-eremity zwanego Angełusem ze Stargardu. O polsko-pomorskich związkach historiograficznych w średniowieczu, Poznań 1991. Ważny 2001: Tomasz Ważny, Badania dendrochronologiczne podgrodzia i osady w Wolinie, [w:] Instantia est mater doctrinae, red. E. Wilgocki i in., Szczecin 2001,155-166. Weber 1998: Jörg Weber, Zur Entstehung und Frühzeit der deutschen Stadt Usedom nach den Ergebnissen stadtarchäologischen Untersuchungen der Jahre 1994 bis 1997, [w:] Use dom. Geschichte und Geschichten. 700 Jahre Stadt Usedom, red. B. Metz, Ostklüne 1998, 61-66. Wehrmann 1919: Martin Wehrmann, Geschichte Pommerns 1, Gotha 1919. Wehrmann 1935: Martin Wehrmann, Das Bistum Usedom, „Monatsblätter der Gesell schaft für pommersche Geschichte und Altertumskunde" 49,1935,17-21. Wehrmann 1937a: Martin Wehrmann, Die Begräbnissstätten der Angehörigen des pommerschen Herzogshauses, „Baltische Studien" NF, 39,1937,100-118. Wehrmann 1937b: Martin Wehrmann, Genealogie des pommerschen Herzoghauses, Stettin 1937. 208
Bibliografia Wenzel 2017: Walter Wenzel, Stupa, pirale, continue ֊ etymologisdie Überlegungen, [w:] Bi schof Otto von Bamberg in Pommern. Historische und archäologische Forschungen zu Mis sion und Kulturverhältnissen des 12. Jahrhunderts im Südwesten der Ostsee, red. F. Bier mann, F. Rüchhoft, (= „Studien zur Archäologie Europas" 30), Bonn 2017,137-138. Werlich 2012: Ralf-Gunnar Werlich, ".welches den Greifen führt" - Das Geschlecht der Herzöge von Pommern ind seine heraldischen Herrschaftssymbole, [w:J Die Herzöge von Pommern. Zeugnisse der Herrschaft des Greifenhauses, red. N. Buske, J. Krüger, R.-G. Werlich, (= „Forschungen zur pommerschen Geschichte" 45), Wien-KölnWeimar 2012,163-154. Werlich 2014: Ralf-Gunnar Werlich, Początki pomorskiego herbu Gryfitów w ówczesnym kontekście politycznym i heraldycznym z okazji 800-lecia najstarszego przedstawienia ob razowego, [w:] Pod skrzydłami gryfa, Szczecin 2014,11-37. Wickham 2001: Chris Wickham, Topographies of Power: Introduction, [w:] Topogra phies of Power in the Early Middle Ages, red. Μ. de Jong, F. Theuws, C. van Rhijn, Leiden-Boston-Köln 2001,1-8. Widajewicz 1947: Jerzy Widajewicz, Państwo Wiślan, Kraków 1947. Wiechmann 2013: Ralf Wiechmann, Kupfer und Messing statt Silber. Münzimitationen des 11. und 12. Jahrhunderts aus Nordostdeutschland, [w:] Economies, Monetisation and Society in West Slavic Lands 800-1200 AD, (= „Wolińskie Spotkania Mediewistyczne" 2), red. Μ. Bogucki, Μ. Rębkowski, Szczecin 2013,267-312. Witczak 2012: Krzysztof Tomasz Witczak, Z problematyki Słowiańszczyzny plemiennej, ez. 5: Wierzyczanie
(Uerizane), plemię wschodniopomorskie znad rzeki Wierzycy, „Pomorania Antiqua" 24, 2012,1-18. Wojtasik 1968: Jerzy Wojtasik, Wczesnośredniowieczne cmentarzysko na wzgórzu „Mły nówka" w Wolinie, Szczecin 1968. Wojtasik 1970: Jerzy Wojtasik, Cmentarzysko wczesnośredniowieczne na wzgórzu „Młynówka" w Wolinie (Badania w 1969 r.), „Materiały Zachodniopomorskie" 16,1970,289-323. Wybranowski 1987: Dariusz Wybranowski, Uzbrojenie i wyposażenie rycerskie na pieczęciach Gryfitów z lat 1170-1523, „Przegląd Zachodniopomorski" 2(31)/2,1987,149-181. Wybranowski 2004: Dariusz Wybranowski, Organizacja wojskowa księstwa pomorskiego od XII do połowy XIII wieku, [w:] Pomorze militarne XII-XX wiek. Materiały z sesji naukowej zorganizowanej 27 listopada 2003 r. w Zamku Książąt Pomorskich, red. K. Ko złowski, E. Rymar, Szczecin 2004, 201-228. Wybranowski 2006: Dariusz Wybranowski, Geneza i podstawy gospodarcze rycerstwa Po morza Zachodniego do początku XIII wieku, [w:] Pomorze militarne XII-XX wiek. Ma teriały z sesji naukowej zorganizowanej 14 marca 2005 r. w Zamku Książąt Pomorskich, red. K. Kozłowski, W. Wróblewski, Szczecin 2006,163-185. Zaginione 2012: Zaginione - ocalone. Szczecińska kolekcja starożytności pomorskich, red. K. Ko walski, D. Kozłowska-Skoczka, Szczecin 2012. Zajączkowski 1962: Stanisław Zajączkowski, Podziały plemienne Polski w okresie powstania państwa. Geografia plemienna ziem polskich, [w:] Początki państwa polskiego 1: Organiza cja polityczna, red. K. Tymieniecki, G. Labuda, H. Łowmiański, Poznań 1962,73-110. Zakrzewski 1917: Stanisław Zakrzewski, Opis grodów i
terytoriów z północnej strony Dunaju, czyli tzw. GeografBawarski, Lwów 1917. 209
Jak powstało Pomorze ? Studium tworzenia państwowości we wczesnym średniowieczu Zentren 2007: Zentren herrschaftlicher Repräsentation im Hochmittelalter. Geschichte, Archi tektur und Zeremoniell, red. C. Ehlers, ƒ. Jarnut, Μ. Wemhoff, (= „Deutsche Königs pfalzen" 7), Göttingen 2007. Zernack 1967: Klaus Zernack, Die burgstädtischen Volkersammlungen bei den Ost- und Westslawen. Studien zur verfassungsgeschichtlichen Bedeutung des Vece, (= „Giesse ner Abhandlungen zur Agrar- und Wirtschaftsforschung des europäischen Os tens" 33), Wiesbaden 1967. Zientara 1970a: Benedykt Zientara, Polityczne i kościelne związki Pomorza Zachodniego z Polską za Bolesława Krzywoustego, „Przegląd Historyczny" 61/2,1970,192-232. Zientara 1970b: Benedykt Zientara, Stosunki polityczne Pomorza Zachodniego z Polską w drugiej połowie XII wieku, „Przegląd Historyczny" 61/4,1970, s. 546-576. Zierhofer 2005: Wolfgang Zierhofer, State, power and space, „Social Geography" 1,2005, 29-36. ZoU-Adamikowa 1979: Helena Zoll-Adamikowa, Wczesnośredniowieczne cmentarzyska cia łopalne Słowian na terenie Polski 2: Analiza. Wnioski, Wrocław-Warszawa-KrakówGdańsk 1979. Zotz 2009: Thomas Zotz, Grundlagen, Grenzen und Probleme der Staatlichkeit im frühen Mittelalter. Zur Bedeutung der Königspfalzen, [w:] Der frühmittelalterliche Staat 2009, 515-520. Żmudzki 2009: Pawel Żmudzki, Władca i wojownicy. Narracje o wodzach, drużynie i woj nach w najdawniejszej historiografii Polski i Rusi, Wrocław 2009. Żółte 2014: The Island in Żółte on Lake Zarańskie. Early Medieval Gateway into West Pomer ania, red. W. Chudziak, R.
Kaźmierczak, Toruń 2014. 210
INDEKS NAZW GEOGRAFICZNYCH, GEOGRAFICZNO-HISTORYCZNYCH I ETNICZNYCH A Am Hain zob. Uznam Amtswiek zob. Uznam Arkona (Niemcy - wyspa Rugia, Meklemburgia-Pomorze Przednie), gród, ośrodek kultu 151 В Bałtyk zob. Morze Bałtyckie barbariom 8,13,18,69,159,164,175 Bardo (ob. Barth; Niemcy - Meklemburgia-Pomorze Przednie), gród 115 Barwice (pow. szczecinecki, woj. zachodniopomorskie), cmentarzysko 82, 95 Barwino (pow. słupski, woj. pomorskie), cmentarzysko 66, 71, 73, 74, 76, 95 Basedow (Niemcy - Meklemburgia-Pomorze Przednie) 151 Bauhof zob. Uznam Berge к. Magdeburga (Niemcy - Saksonia-Anhalt), klasztor 133 Berlin (Niemcy) 83,151 - Spandau 151 Białoboki (pow. gryficki, woj. zachodniopomorskie), klasztor 172 Białogard (pow. loco, woj. zachodniopomorskie), gród 21,56,62, 65, 70, 95-98,110, 111,116,131,145,163,177 Bobięcino (pow. bytowski, woj. pomorskie), gród 56, 62 Bobolice (pow. koszaliński, woj. zachodniopomorskie) 75 Bonin (pow. koszaliński, woj. zachodniopomorskie) 82 Bory Tucholskie, region fizycznogeograficzny 60, 62, 85 Brda, rzeka 45,46,67, 71, 79, 80, 82,94, 95,111,113,146,151 Broda (ob. cz. miasta Neubrandenburg; Niemcy - Meklemburgia-Pomorze Przednie), klasztor 172 Budzistowo zob. Kołobrzeg Bydgoszcz (woj. kujawsko-pomorskie) 81 Bytów (pow. loco, woj. pomorskie), gród 84, 95,163 C Cedynia (pow. giyfiński, woj. zachodniopomorskie) 104 - cmentarzysko 65, 66,71, 72, 74, 76,105,140,141,151,152 -gród 105,116,145 213
Jak powstało Pomorze? Studium tworzenia państwowości we wczesnym średniowieczu Cesarstwo Rzymskie (Roman Empire) 7,13,18, 29, 37,159,175,179 Cewlino (pow. koszaliński, woj. zachodniopomorskie), cmentarzysko 151,152 Choćków (ob. Gützkow, Niemcy - Meklemburgia-Pomorze Przednie), gród 106,112, 113,117,143,144,146,151 Ciecholub (pow. słupski, woj. pomorskie), cmentarzysko 71, 74, 76, 95 Ciepłe nad Wisłą (pow. tczewski, woj. pomorskie), cmentarzysko 65, 66, 69-73, 76 Czarna Gwda, rzeka 31 Czarnków (pow. czarnkowsko-trzcianecki, woj. wielkopolskie), gród 99,103 Czarnówko k. Lęborka (pow. lęborski, woj. pomorskie), cmentarzysko 64 Czechy 91,144,161 Czrezpienianie, plemię Wieleckie 115 D Dania 8,83,173 - królestwo duńskie (Kingdom of Denmark) 34,180,181 Dargun (Niemcy - Meklemburgia-Pomorze Przednie), klasztor 172 Dąbrowa (pow. człuchowski, woj. pomorskie), gród 82, 95 Dębczyno (pow. białogardzki, woj. zachodniopomorskie), cmentarzysko 65, 70, 71 Dobra (pow. łobeski, woj. zachodniopomorskie), gród 82, 95 Drawa, rzeka 45, 50,67, 71, 79, 80, 82, 94, 95,111,113,146,151 Drawianie 50 drawski, powiat 58 Drense (Niemcy - Brandenburgia), gród 117,121,151 Dymin (ob. Demmin, Niemcy - Meklemburgia-Pomorze Przednie), gród 112,113, 117,137,144,146,150-152,167,172,178 Dziwna, cieśnina dawniej określana jako rzeka 45,49,122 E Europa (Europe) 7-10,13,14,18,38,42, 70, 72, 84,125,126,132,159,160,165-167, 170,173,177,180,181 - północna 13, 70 - środkowa, środkowo-wschodnia 7,13, 70, 77,134,159,175 - zachodnia 13,16, 87,133,166,177 F Francja 155 Frankowie 72 G Ganschendorf (Niemcy - Meklemburgia-
Pomorze Przednie) 150-152 Gardziec nad Odrą (niem. Gartz; Niemcy - Meklemburgia-Pomorze Przednie), gród 58,110,111,117,170 214
indeks nazie geograficznych, gcograficznß-histmycznyd։ i etnicznych Gdansk (urbs Gyddanyzc) (woj. pomorskie) 61,73, 82, 85, 86, 89, 95,151 ֊ Hala Targowa, cmentarzysko 65, 66 - gród 61, 95 GHszcz (pow. bydgoski, woj. kujawsko-pomorskie), skarb 81,82, 85, 95 Gniew (pow. tczewski, woj. pomorskie), gród 61 gnieźnieńskie państwo zob. państwo Piastów Góra Chełmska zob. Koszalin Grabowa, rzeka, dopływ Wieprzy 45, 67, 71, 79,80, 82,111,113,146,151 Gralewo (pow. gorzowski, woj. lubuskie), cmentarzysko 82,95 Grobia zob. Uznam Groźwin gród wymieniony w bulli papieża Innocentego II, obecnie nie istniejący (położony w pobliżu m. Anklam, nad rzeką Pianą, niem. Peene; Niemcy Meklemburgia-Pomorze Przednie) 112,113,117,134,146,156 Gruczno (pow. świecki, woj. kujawsko-pomorskie), gród 61 Gwda, rzeka 45, 67, 71, 79, 80,85, 94, 95,110,111,113,146,151 Gwieździn (pow. człuchowski, woj. pomorskie), gród 60 Gyddanyzc (urbs Gyddanyzc) 89, zob. też Gdańsk H Hamburg (Niemcy) 171 Hawela (niem. Havel), rzeka 67, 71,82,95,111,113,146,151 I Ina, rzeka 45, 67, 71, 79, 80,82,95,111,113,120,146,151 J Jezioro Uznamskie 119 К Kałdus (pow. chełmiński, woj. kujawsko-pomorskie), cmentarzysko 71 Kamień (łac. Camyn, Gamin) (pow. loco, woj. zachodniopomorskie), ośrodek grodowy 24,34, 59, 60,62,101,102,111-113,116,118,119,126,127,131-134,137,138,144, 146,150,151,156,170,172,173,178,180,181 - kościół św. Jana Chrzciciela 132 kamieńska kasztelania 123 Kamieński Zalew zob. Zalew Kamieński Karlino (pow. białogardzki, woj. zachodniopomorskie) 151,152 Karwno (pow. bytowski, woj. pomorskie) 81, 82,85, 86, 95 Karznica
(pow. słupski, woj. pomorskie) 82 Kaszubi, grupa ludności z Pomorza Gdańskiego i wschodniej części Pomorza Zachodniego 48 - kaszubsko-gdańska „grupa kulturalna" 43 215
Jak powstało Pomorze? Studium tworzenia państwowości we wczesnym średniowieczu Kępsko (pow. koszaliński, woj. zachodniopomorskie), cmentarzysko 75 Kłodona (k. Trzebiatowa, pow. gryficki, woj. zachodniopomorskie), osada wzmiankowana w opisie pierwszej wyprawy misyjnej Ottona z Bambergu 111, 123,132 Kołbacz (pow. pyrzycki, woj. zachodniopomorskie), klasztor 172 Kołobrzeg (Salsa Cholbergiensis) (pow. loco, woj. zachodniopomorskie), gród 21,24, 48, 56, 62, 66, 82, 84, 86, 87, 89, 91, 95, 96, 98,102,103,108,110-113,116,117,131, 144,146,149,151,152,156,163,170,177 - Budzistowo 82, 84, 95,103,151 Konungahela (średniowieczny gród norweski, ob. Kungälv - Szwecja) 140,167,172 Koszalin (pow. loco, woj. zachodniopomorskie) 82,151 - gród 63,116 - Góra Chełmska 151,152 zob. też Wzgórza Chełmskie - koszalińskie województwo 54 księstwo kamieńskie zob. Pomorze księstwo kaszubsko-lucickie zob. Pomorze księstwo pomorskie zob. Pomorze księstwo sławieńsko-słupskie zob. Pomorze księstwo zachodniopomorskie zob. Pomorze L Lębork (pow. loco, woj. pomorskie) 64 Lieps (Niemcy - Meklemburgia-Pomorze Przednie), jezioro 151 Litwa 7 Lipiany (pow. pyrzycki, woj. zachodniopomorskie), gród 58,116 Lubeka (Niemcy - Szlezwik-Holsztyn) 33,173,181 Lubieszewo (pow. gryficki, woj. zachodniopomorskie) 151 Lubin (pow. kamieński, woj. zachodniopomorskie), gród 59, 60, 62, 66,101,110,111, 116,130,131,151,152 Lucice zob. Wieleci Lund (średniowieczne miasto duńskie, ob. w Szwecji - Skania) 123 Ł Łaba (Elbe River), rzeka 41,130,159,175 Łabędzie (pow. drawski, woj. zachodniopomorskie) 151,152 Łeba (Lebafluvius, Łeba
River), rzeka 30-32,41,43-45, 55,61, 67, 69-71, 79, 80, 82, 85, 94,102,110-115,146,151,162,169,177,178 Łupawa (pow. słupski, woj. pomorskie), skarb 81-83, 85,86, 95 Łupawa, rzeka 45,67, 71, 79, 85,111,113,146,151 Μ Magdeburg (Niemcy - Saksonia-Anhalt) 133,171 216
indeks mizu) geograficznych, geograficzno-hístcryczmjch i etnicznych Mazowsze (Mazovia) 93, 97,162,176 Menzlin (Niemcy - Meklemburgia-Pomorze Przednie) 84 Merseburg (Niemcy - Saksonia-Anhalt) 92,133 Miśnia (Meissen; Niemcy - Saksonia) 92 Morze Bałtyckie 8,45, 63, 67,71, 78-80,82, 84, 88-91, 93, 95-97, 99,110,111,113,117, 146,151,159,161,162,165,166,168,175,176,178 - ziemie nadbałtyckie 8,19, 32, 89,130,162 Mosiny (pow. człuchowski, woj. pomorskie) 82, 95 Mścięcino (ob. część m. Police, woj. zachodniopomorskie), gród 59, 60,62,101 Mühlenberg zob. Uznam N Nakło nad Notecią (pow. loco, woj. kujawsko-pomorskie) 81, 86, 99,103 - gród 99 Neppermin (wyspa Uznam, Niemcy - Meklemburgia-Pomorze Przednie), cmentarzysko 71, 74, 76,139 Niemcy, państwo 8,20 - Rzesza Niemiecka (German Reich, Holy Roman Empire) 8,19, 34,134,159,170,173, 179-181 Norwegia, państwo norweskie 13 Noteć, rzeka 45, 55, 66, 67, 71, 79-82, 85, 86, 95,99,110,111,113,115,146,151 - nadnotecka puszcza 32,45,110 O Obodryci zob. państwo Obodrytów Odra (Oder River), rzeka 8,19,21, 30, 32,35,40-46, 55, 58, 62, 64,66-68, 70, 71, 74-76, 78-80,82,84, 88-91, 95,97,100-104,106,110, 111, 113-115,117,127,138,146,151, 160,168-170,175,176,178,179 - ziemie (terytoria) zaodrzańskie 30, 70,115,116,143,145 Oderberg (Niemcy - Brandenburgia), gród 105 Oldenburg (hist. Starogard Wagryjski, Niemcy - Szlezwik-Holsztyn) 133 Orzeszkowo (pow. łobeski, woj. zachodniopomorskie), cmentarzysko 67, 68, 94 Ostrowite (pow. chojnicki, woj. pomorskie) - gród 60 - cmentarzysko 65, 70, 71 Owidz (pow. starogardzki, woj. pomorskie) 82 P państwo Arpadów
(Árpád state) 159,161,175 państwo (monarchia) Karola Wielkiego 13 państwo Miecława (Mieclaw's state) 93, 97,162,176 217
Jak powstało Pomorze? Studium tworzenia państwowości we wczesnym średniowieczu państwo Obodrytów (Obotrite state), księstwo obodrzyckie 111,159,175 państwo Piastów (państwo pierwszych Piastów, monarchia Piastów, władztwo Piastów, państwo gnieźnieńskie, państwo piastowskie, monarchia piastowska, państwo wczesnopiastowskie, monarchia wczesnopiastowska / Piast monarchy, Piast state) 14, 26, 32, 33,35, 70, 72, 77, 88-91, 93, 97,159,161-163,175,176 państwo polskie zob. Polska państwo Przemyślidów (Přemyslid state) 159,161,175 państwo Samona 11 państwo Warcisława (władztwo Warcisława, księstwo Warcisława) 9,23,106,107157,170,179,180 zob. też Pomorze, księstwo zachodniopomorskie państwo wielkomorawskie zob. Wielka Morawa państwo Wiślan zob. Wiślanie państwo pomorskie zob. Pomorze Parsęcko (pow. szczecinecki, woj. zachodniopomorskie), gród 56 Parsęta, rzeka 21,45,48, 50,54, 56, 57,66, 67, 71, 79, 80, 82, 85, 94, 95, 98,102,110, 111,113,114,117,146,151,163,168 Passow (Niemcy - Brandenburgia) 151,152 Pawłówko (pow. chojnicki, woj. pomorskie), cmentarzysko 71, 74, 95 Penkun (Niemcy - Meklemburgia-Pomorze Przednie), cmentarzysko 151,152 Piana (Peene), rzeka 30, 67, 71,82, 95,111-113,134,135,137,146,150,151,170,179 Pień (pow. bydgoski, woj. kujawsko-pomorskie), cmentarzysko 71 Płocko (pow. słupski, woj. pomorskie) 82 Płonią, rzeka 45, 67, 71, 79, 80, 82, 95,111,113,146,151 pojezierza pomorskie 68 zob. też Pojezierze Wschodniopomorskie, Pojezierze Zachodniopomorskie Pojezierze Kaszubskie 68 Pojezierze Krajeńskie 46, 79, 85 Pojezierze Drawskie 58 Pojezierze Szczecineckie 68 Pojezierze
Wschodniopomorskie 55 Pojezierze Zachodniopomorskie 55 Polanie, plemię zachodniosłowiańskie 37 Polanów (pow. koszaliński, woj. zachodniopomorskie), gród 95 Polska (Poland) 8,19,20, 26,32, 77,81, 90-92, 99,101,103,107,144,153,161,162,164, 167-169,171,176,178,179 - państwo piastowskie zob. państwo Piastów - państwo polskie 11, 24,25 zob. też państwo Piastów Pomorzanie, pomorskie plemiona (gens Pomeranorum, Pomeranians) 10,35, 37,39,41, 42,46, 50, 51,56, 91-93, 96,108,109,113,163-165,170,174,177,179 Pomorze (Pommern, Pomerania), państwo, kraina historyczno-geograficzna passim - biskupstwo pomorskie (Pomeranian bishopric) 30, 31,110,112,113,116,122,126, 134,136,144,156,169,170,172,176,179,180 218
Indeks naan geograficznych, geograficzno-historycznych i etnicznych - księstwo kamieńskie 8 - księstwo kaszubsko-lucickie 8 - księstwo pomorskie (Duchy of Pomerania) 20, 31, 87-106,107-109,115,116,159162,169-172,175,177-180 - księstwo sławieńskie (sławieńsko-słupskie) 31,114,153 ֊ księstwo zachodniopomorskie 8,19-25, 31, 33, 34,107,135,140,145,146,169,170, 173 zob. też państwo Warcisława Pomorze Nadwiślańskie 61 Pomorze Wschodnie 62 Pomorze Zachodnie 21 Pozdawilk (ob. Pasewalk; Niemcy - Meklemburgia-Pomorze Przednie) 117 Prusy, kraina geograficzno-historyczna 99 Pruszcz Gdański (pow. gdański, woj. pomorskie) 65 Przęcław (Prenzlau; Niemcy - Brandenburgia) 150,151 - gród 117,122,140,145,146,156 - cmentarzysko 71, 75, 76 puszcza nadnotecka zob. Noteć Pyrzyce (Pirissä; pow. loco, woj. zachodniopomorskie), gród 49, 51, 54, 58,111-113, 116,131,142,143,146 - „pyrzyckie" skupisko osadnicze 44 - „pyrzycko-stargardzkie" skupisko osadnicze 45,49 - rejon pyrzycki 62 Pyrzyczanie (Prissam) 49 R Radacz (pow. szczecinecki, woj. zachodniopomorskie), gród 56 Radew, rzeka 45, 56, 67,68, 71, 76, 79, 80, 95,111,113,146,151 Radunia, rzeka 45, 50, 61, 67, 71, 79, 80, 82,95,111,113,146,151 Ralswiek (Niemcy - Meklemburgia-Pomorze Przednie) 151 Reda, rzeka 61 Rega (Rega River), rzeka 45, 57, 61, 67,68, 71,79, 80, 82,94, 95,102,111,113,122,123, 132,146,151,162,177,178 Reknica, rzeka 30,115 Rędowa, rzeka 46 Rottmannshagen (Niemcy - Meklemburgia-Pomorze Przednie) 151 Rugia (Niemcy - Meklemburgia-Pomorze Przednie), wyspa 151 Runowo Krajeńskie (pow. sępoleński, woj. kujawsko-pomorskie) 82 Rzesza
Niemiecka zob. Niemcy S Salino (pow. wejherowski, woj. pomorskie), gród 61 Santok (pow. gorzowski, woj. lubuskie), gród 66, 99 219
Jak powstało Pomorze? Studium tworzenia państwowości we wczesnym średniowieczu Sanzkow (Niemcy - Meklemburgia-Pomorze Przednie), cmentarzysko 151,152 Seehausen (Niemcy - Brandenburgia) 151 Selencja, kraj graniczący z Pomorzem wymieniony przez Galla Anonima 99 Siewierzanie 50 Sitno (ob. Ziethen; Niemcy - Meklemburgia-Pomorze Przednie) 112 Skandynawia 7,151,159 Skandynawowie 161 sławieńsko-słupskie księstwo zob. Pomorze Sławno (pow. loco, woj. zachodniopomorskie), gród 95,114,153,163,177 Sławsko (pow. sławieński, woj. zachodniopomorskie), gród 57, 62 Słowianie, grupa ludów indoeuropejskich 72,127,165 - „król Słowian" 110 - książęta słowiańscy 92 - nadbałtyccy (pomorscy) 64, 65,161 - Vuloini, określenie z kroniki Widukinda 49 - zachodniosłowiańskie plemiona (West Slavic tribes) 159,175 Słowiańszczyzna 38 - nadbałtycka 7,130 - Zachodnia 14, 29, 38,44,133 Słupia, rzeka 45, 66, 67, 76, 79, 80, 82, 85, 86, 95,111,113,168 Słupsk (pow. loco, woj. pomorskie) 86, 87,114,163,166,177 -gród 86, 95, 98,163,177 - cmentarzysko 66, 71, 73 - słupskie województwo 54 Stare Borne (pow. koszaliński, woj. zachodniopomorskie), gród 56 Stare Brynki (pow. koszaliński, woj. zachodniopomorskie) 151 Stargard (pow. loco, woj. zachodniopomorskie), gród 60, 62,65, 82,102,112,113,116, 120,146 - „stargardzkie" skupisko osadnicze 44 Stary Chwalim (pow. szczecinecki, woj. zachodniopomorskie), gród 82,95 Stojkowo (pow. kołobrzeski, woj. zachodniopomorskie) 82,95 Stołpie nad Odrą (ob. Stolpe; Niemcy - Brandenburgia), cmentarzysko 71, 74, 76, 104,105 Stołpie nad Pianą (ob. Stolpe an der Peene; Niemcy -
Meklemburgia-Pomorze Przednie), klasztor 133-135,138,155,172,180 Strzelce Dolne (pow. bydgoski, woj. kujawsko-pomorskie), gród 61 Strzykocin (pow. gryficki, woj. zachodniopomorskie), cmentarzysko 67 Sulibórz (pow. choszczeński, woj. zachodniopomorskie), gród 58,116 Szczecin (woj. zachodniopomorskie), ośrodek godowy 24,46,48,51, 58, 75,84, 97,101, 102,106,111-113,116,124,127-132,138,142,143,146,150-152,169,170,172,178 - gród 129 - kościół św. Wojciecha 128-131 220
Indeks nazw geograficznych, gecgraficzno~hisionjcznyd¡ i etnicznych - świątynia Trzygława 128-131 - Wzgórze Zamkowe 128,129 Ś Świelubie, cmentarzysko 75 Świeszyno (pow. koszaliński, woj. zachodniopomorskie), gród 60 Święte (pow. stargardzki, woj. zachodniopomorskie) 151 Świna, cieśnina 59, 63 Świniec, rzeka 118 T Thafnezi, etnonim, z Geografa Bawarskiego 50 Tołęża (Tollense, Niemcy - Meklemburgia-Pomorze Przednie), rzeka 137 Trzebiatów (pow. gryficki, woj. zachodniopomorskie), gród 122,123 Trzebiel, rzeka 112 Trzebusz (ob. Tribsees, Niemcy - Meklemburgia-Pomorze Przednie), gród 112,113, 117,120,146 U Uecker (Niemcy - Brandenburgia i Meklemburgia-Pomorze Przednie), rzeka 67, 71, 82, 95,111,113,146,151 Uerizane, etnonim, lud lokalizowany na lewym brzegu dolnej Wisły 50 Unieść, rzeka 31,110,114,169 Usadel (Niemcy - Meklemburgia-Pomorze Przednie), cmentarzysko 71,151,152 Usedom (Niemcy - Meklemburgia-Pomorze Przednie) 152 zob. też Uznam Uznam (Usedom), wyspa Uznam 58, 74,105,106,139 Uznam (Usedom; Niemcy - Meklemburgia-Pomorze Przednie) 21, 58, 59, 71, 72, 74, 76,105,106,112,113,117-121,134,136,138-140,143,146,149-151,156,178,180 - Am Hain, cmentarzysko 65,66, 70,105,121 - Amtswiek, osada podgrodowa 120,121 - Bauhof, gród 59,106,119,121 - cmentarz przy Priesterstr. 121 - Grobia (Grobe), osada, klasztor 120,121,134,136,138,156,172,180 - kościół klasztorny NMP i św. Gotarda 121 - kościół św. Pawła 121 - Mühlenberg, osada podgrodowa 120,121 Uznamskie Jezioro zob. Jezioro Uznamskie Uznoirn (gens Uznoim), lud wzmiankowany w żywotach Ottona z Bambergu 106 W Wahlendow (Niemcy -
Meklemburgia-Pomorze Przednie), cmentarzysko 71 221
jak powstało Pomorze? Studium tworzenia państwowości we wczesnym średniowieczu Wanzlow (provincia Wanzlow), terytorium wzmiankowane przez Mnicha z Prieflingen 106,112,118,143 Wargowo (pow. bytowski, woj. pomorskie) 81, 82, 85, 95 Warta, rzeka 45, 55, 67, 71, 79,80, 82, 95,110,111,113,115,146,151 Wda, rzeka 45,46,67, 71, 79,80, 82, 94, 95, 99,111,113,146,151 Werbelow (Niemcy - Brandenburgia) 151 Węgry, państwo 161 Wieleci (Lučiče; Veleti tribes), plemiona Słowian połabskich 21, 30, 39, 46, 51,170, 175,178,179 - ziemie Wieleckie 23, 32, 76,109,111,112,144,145,167,169,170 - Związek Wielecki (Veleti Union) 21,169,179 Wieleń (pow. czarnkowsko-trzcianecki, woj. wielkopolskie), gród 99 Wielka Morawa, wczesnośredniowieczne państwo/ wodzostwo 38 Wielkopolska 25, 70, 97,151,163 Wieprza, rzeka 45, 57, 67, 79, 80, 82, 95,111,113,146,151 Wierzyca, rzeka 45, 50, 61, 67, 71, 79, 80, 82, 95,111,113,146,151 Wierzyczanie 50 Wisła (Vistula River), rzeka 8,19, 32,35,40-45, 50, 55, 61,62, 64-67, 69-72, 75, 76, 79, 80, 82, 88, 90, 91,95,97,100-102, 111, 113,146,151,159,160,175,176,178 - nadwiślańskie ziemie (pas nadwiślański), pogranicze pomorsko-polskie 32,99,168,169 Wiślanie 37 - państwo Wiślan 11 Wkrzanie, plemię Wieleckie 30,112,115,122,145 Włynkowo (pow. słupski, woj. pomorskie) 81, 82, 85,86,95,167 Wnzlow (provincia Wnzlow) zob. Wanzlow (provincia Wanzlow) Woliczno (pow. drawski, woj. zachodniopomorskie) 58 Wolin, wyspa 45,49, 58, 59, 66,110,131 Wolin (Welunecz; pow. kamieński, woj. zachodniopomorskie), ośrodek grodowy 24, 49, 59, 60, 62,
84,90,101,106,111-113,116,118,122,124,126-128,130,132,133, 136,142-144,146,169,178-180 - Młynówka, cmentarzysko 65, 66 - Stare Miasto, gród 127 - kościół św. Michała 122 - kościół św.św. Wojciecha i Jerzego 122 - „wolińsko-kamieńskie" skupisko osadnicze 45,62 Wolinianie (Vuloini, Vulenzani), etnonimy określające mieszkańców ośrodka wolińskiego i/ lub zachodniosłowiańskie plemię Wolinian 49, 54 Wołogoszcz (ob. Wolgast; Niemcy - Meklemburgia-Pomorze Przednie), gród 106, 112,113,117,120,144,146 Wrześnica (pow. sławieński, woj. zachodniopomorskie), gród 57 Wustrow (Niemcy - Meklemburgia-Pomorze Przednie), gród 117 Wyszogród (pow. płocki, woj. mazowieckie) 99 222
indeks naan geograficznych, geognficzncMstorycznydi i etnicznych Wyżyna Gnieźnieńska 164 Wzgórza Chełmskie 31,110,114,151,169,179 - Góra Chełmska 151,152 Z zachodniopomorskie księstwo zob. Pomorze Zalew Kamieński (Zatoka Kamieńska) 118,119,172 Zalew Szczeciński 58-60, 63,101,119 Zatoka Gdańska 61 Zieleniewo (pow. kołobrzeski, woj. zachodniopomorskie) 152 ziemia chełmińska 70 ziemia pyrzycka 58 Zeriuani, etnonim, z Geografa Bawarskiego 50 Ziterigroda, castrum, gród wzmiankowany w opisie pierwszej wyprawy misyjnej Ottona z Bambergu 111 Złocieniec (pow. drawski, woj. zachodniopomorskie), gród 58 Ż Żółte (pow. drawski, woj. zachodniopomorskie), gród 57, 58, 62, 82, 95 Żydowo (pow. koszaliński, woj. zachodniopomorskie), cmentarzysko 56, 66, 71, 73, 75,76, 95 223
İNDEKS OSÓB Arpadowie (Árpáds), dynastia książąt (889-1001), a następnie królów Węgier (do 1310) 159,161,175 Barnim I (ok. 1210-1278), książę szczeciński i pomorski z dynastii Gryfitów 155,174 Bela I (ok. 1015-1063), książę węgierski, król Węgier (od 1061) 92 Bezprym (986 lub 987-1032), książę polski 91 Bogusław (Bogislaw) I (1127-1187), książę pomorski i szczeciński z dynastii Gryfitów 10,33,34,108-110,115,132,134-136,138,147-156,172-174,180,181 Bolesław I Chrobry (967-1025), książę polski (992-1025), król Polski (1025) 88,90,91,96 Bolesław II Śmiały (1042-1081), książę polski (1058-1076), król Polski (1076-1079) 99,169 Bolesław III Krzywousty (Wrymouth) (1086-1138), książę mazowiecki, śląski i sandomierski (1102-1107), książę Polski (od 1107) 87, 96,101,103,107,108, 114,142,169,172,180 Brzetysław I (1002? -1055), książę czeski 92 Domasław, możny ze Szczecina (1. połowa XII w.) 143 Eilbert, mincerz (koniec XII w.) 149 Ethelred II (ok. 968-1016), król Anglii 89 Fryderyk (Frederick) I Barbarossa (ok. 1122-1190), król Niemiec (od 1152), Święty Cesarz Rzymski (od 1155) 33,153,173,181 Gniewomir z Czarnkowa (pocz. XII w.), książę pomorski 103 Godfried, mincerz (koniec ХП w.) 149 Gryfici, dynastia książąt Pomorza Zachodniego (XII-XVII w.) 23,109,174 zob. też Warcisławowice Hartmann, mincerz (koniec XII w.) 149 Henryk Π Święty (973 lub 978-1024), król Niemiec (od 1002), król Włoch (od 1004), Święty Cesarz Rzymski (od 1014), św. 90 Henryk (Henry) ΙΠ (1017-1056), król Niemiec (od 1028), Burgundii (od 1033) i Włoch (od 1039), Święty Cesarz Rzymski (od 1046) 92,177 Henryk Gotszalkowic
(7-1127), książę obodrycki 111 Henryk Lew (Henry the Lion) (1129-1195), książę Saksonii 173,181 Innocenty II (7-1143), papież (od 1130) 30,112,113,116,144 Kanut VI (Canute) (1163-1202), król Danii (od 1170) 34,132,173,181 Kapetyngowie, dynastia królów Frangi (987-1848) 155 Karol III Prostak (879-929), król Franków Zachodnich (893/ 898-922) 59 225
Jak powstało Pomorze? Studium tworzenia państwowości we wczesnym średniowieczu Karol I Wielki (742 lub 747-814), król Franków (od 771) i Longobardów (od 774), Święty Cesarz Rzymski (od 800) 13 Kazimierz (Casimir) I (przed 1135-1180), książę pomorski z dynastii Giyfitów 33,108, 115,123,132,134,136,137,144,146,147,150,152,155,172,180 Kazimierz I Odnowiciel (1016-1058), książę, władca Polski (od 1034 lub 1039) 91, 92 Klemens III (?-1191), papież (od 1187) 133,145 Magnus I Dobry (1024-1047), król Norwegii (od 1035) i Danii (od 1042) 83 Miecław (?-1047), władca Mazowsza 92, 93, 97,162,176 Mieszko I (ok. 930/935-992), książę, władca Polski (od ok. 960) 88,89 Mieszko II Lambert (990-1034), król Polski (1025-1031) 91 Misław z Choćkowa, możny (1. połowa XII w.) 143 Otton z Bambergu (ok. 1060-1139), biskup Bambergu, misjonarz, „apostoł Pomorza", św. 9,10,20,21,51,76,106,107,110-114,117-120,122-126,128,130,131,138-140,142, 165,168,174,179,180 Ottonowie (dynastia ottońska), dynastia władców Niemiec (919-1024) i cesarzy Świętego Cesarstwa Rzymskiego (962-1024) 171 Piastowie (Piasts), dynastia panująca w Polsce (960-1370) 20, 23,24, 88, 90, 91, 97, 159,162-164,175,176 Przemyślidzi (Přemyslids), dynastia panująca w Czechach (871-1306) 159,161,175 Przybysława (XII w.), żona Racibora I 136 Racibor (Ratibor) I (ok. 1110-1155 lub 1156), książę pomorski z dynastii Giyfitów 31,33, 108-110,114,134-138,172,180 Reinbern (7-1013?), biskup Kołobrzegu 91 Rochillus (pocz. XIII w.), kasztelan z Dymina 144 Samon (?-zm. między 658-661), władca pierwszego słowiańskiego organizmu państwowego 11 Siemomysł
92 zob. Zemuzil Siemyśl 92 zob. Zemuzil Sven II Estridsen (ok. 1020-zm. między 1074 a 1076), król Danii (od 1047) 83 Świętobor (7-1107), książę pomorski 103 Świętopełk (7-1121), „książę odrzański" 103,104 Świętopełk z Nakła (pocz. XII w.), książę pomorski 103 Teodoryk, mincerz (koniec ХП w.) 149 Waldemar I Wielki (1131-1182), król Danii (od 1146) 173,181 Walpurgia (ХП w.), żona Bogusława I 136 Walter, mincerz (koniec XII w.) 149 Warcisław (Wartislaw) I (przed 1100-zm.ll35 lub 1146-1148), książę pomorski z dynastii Gryfitów (Warcisławowiców) 9,10,21, 23,31, 33,106-116,120,123, 126,131,132,134-136,138,140,142-144,147,167,170,172,174,179,180 226
Indeks osób Warcisławowice, pierwsi przedstawiciele dynastii Gryfitów (do 2. dekady ХШ w.) 109,115,116,147 zob. Gryfici Władysław I Herman (ok. 1043-1102), książę, władca Polski (od 1079) 87, 99 Wojciech (?-1162), biskup pomorski 134 Zemuzü (prawdop. Siemomysł lub Siemysł; ?-zm. po 29.06.1046), książę pomorski 86, 92-94,108,163,177 227 |
| any_adam_object | 1 |
| any_adam_object_boolean | 1 |
| author | Rębkowski, Marian 1960- |
| author_GND | (DE-588)1174021039 |
| author_facet | Rębkowski, Marian 1960- |
| author_role | aut |
| author_sort | Rębkowski, Marian 1960- |
| author_variant | m r mr |
| building | Verbundindex |
| bvnumber | BV047452559 |
| ctrlnum | (OCoLC)1245426811 (DE-599)KXP1753282152 |
| era | Geschichte 800-1199 gnd |
| era_facet | Geschichte 800-1199 |
| format | Book |
| fullrecord | <?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?><collection xmlns="http://www.loc.gov/MARC21/slim"><record><leader>02985nam a2200517 c 4500</leader><controlfield tag="001">BV047452559</controlfield><controlfield tag="003">DE-604</controlfield><controlfield tag="005">20220720 </controlfield><controlfield tag="007">t</controlfield><controlfield tag="008">210903s2020 a||| |||| 00||| pol d</controlfield><datafield tag="020" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">9788366463387</subfield><subfield code="9">978-83-66463-38-7</subfield></datafield><datafield tag="020" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">8366463389</subfield><subfield code="9">83-66463-38-9</subfield></datafield><datafield tag="020" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">9788365248510</subfield><subfield code="9">978-83-65248-51-0</subfield></datafield><datafield tag="020" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">8365248514</subfield><subfield code="9">83-65248-51-4</subfield></datafield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(OCoLC)1245426811</subfield></datafield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(DE-599)KXP1753282152</subfield></datafield><datafield tag="040" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-604</subfield><subfield code="b">ger</subfield><subfield code="e">rda</subfield></datafield><datafield tag="041" ind1="0" ind2=" "><subfield code="a">pol</subfield></datafield><datafield tag="049" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-12</subfield></datafield><datafield tag="084" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">OST</subfield><subfield code="q">DE-12</subfield><subfield code="2">fid</subfield></datafield><datafield tag="084" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">15.47</subfield><subfield code="2">bkl</subfield></datafield><datafield tag="100" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">Rębkowski, Marian</subfield><subfield code="d">1960-</subfield><subfield code="e">Verfasser</subfield><subfield code="0">(DE-588)1174021039</subfield><subfield code="4">aut</subfield></datafield><datafield tag="245" ind1="1" ind2="0"><subfield code="a">Jak powstało Pomorze?</subfield><subfield code="b">studium tworzenia państwowości we wczesnym średniowieczu = The origins of Pomerania: a study on the formation of a state in the early Middle Ages</subfield><subfield code="c">Marian Rębkowski</subfield></datafield><datafield tag="246" ind1="1" ind2="1"><subfield code="a">The origins of Pomerania: a study on the formation of a state in the early Middle Ages</subfield></datafield><datafield tag="264" ind1=" " ind2="1"><subfield code="a">Warszawa</subfield><subfield code="b">Instytut Archeologii i Etnologii PAN</subfield><subfield code="c">2020</subfield></datafield><datafield tag="264" ind1=" " ind2="1"><subfield code="a">Warszawa</subfield><subfield code="b">Muzeum Historii Polski</subfield></datafield><datafield tag="300" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">227 Seiten</subfield><subfield code="b">Illustrationen, Karten, Pläne</subfield></datafield><datafield tag="336" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">txt</subfield><subfield code="2">rdacontent</subfield></datafield><datafield tag="337" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">n</subfield><subfield code="2">rdamedia</subfield></datafield><datafield tag="338" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">nc</subfield><subfield code="2">rdacarrier</subfield></datafield><datafield tag="500" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">Literaturverzeichnis: Seite 183-210. - Geographisches Register. - Personenregister</subfield></datafield><datafield tag="546" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">Zusammenfassung in englischer Sprache</subfield></datafield><datafield tag="648" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Geschichte 800-1199</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="651" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Pommern</subfield><subfield code="0">(DE-588)4046744-2</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="0"><subfield code="a">Pommern</subfield><subfield code="0">(DE-588)4046744-2</subfield><subfield code="D">g</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="1"><subfield code="a">Geschichte 800-1199</subfield><subfield code="A">z</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2=" "><subfield code="5">DE-604</subfield></datafield><datafield tag="710" ind1="2" ind2=" "><subfield code="a">Instytut Archeologii i Etnologii (Warschau)</subfield><subfield code="0">(DE-588)1224263-9</subfield><subfield code="4">isb</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032854510&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Inhaltsverzeichnis</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032854510&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Literaturverzeichnis</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032854510&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Register // Gemischte Register</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032854510&sequence=000007&line_number=0004&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Register // Personenregister</subfield></datafield><datafield tag="940" ind1="1" ind2=" "><subfield code="n">oe</subfield></datafield><datafield tag="940" ind1="1" ind2=" "><subfield code="q">BSB_NED_20220720</subfield></datafield><datafield tag="999" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-032854510</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">900</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">09021</subfield><subfield code="g">438</subfield></datafield></record></collection> |
| geographic | Pommern (DE-588)4046744-2 gnd |
| geographic_facet | Pommern |
| id | DE-604.BV047452559 |
| illustrated | Illustrated |
| index_date | 2024-07-03T18:03:47Z |
| indexdate | 2024-07-10T09:12:33Z |
| institution | BVB |
| institution_GND | (DE-588)1224263-9 |
| isbn | 9788366463387 8366463389 9788365248510 8365248514 |
| language | Polish |
| oai_aleph_id | oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-032854510 |
| oclc_num | 1245426811 |
| open_access_boolean | |
| owner | DE-12 |
| owner_facet | DE-12 |
| physical | 227 Seiten Illustrationen, Karten, Pläne |
| psigel | BSB_NED_20220720 |
| publishDate | 2020 |
| publishDateSearch | 2020 |
| publishDateSort | 2020 |
| publisher | Instytut Archeologii i Etnologii PAN Muzeum Historii Polski |
| record_format | marc |
| spelling | Rębkowski, Marian 1960- Verfasser (DE-588)1174021039 aut Jak powstało Pomorze? studium tworzenia państwowości we wczesnym średniowieczu = The origins of Pomerania: a study on the formation of a state in the early Middle Ages Marian Rębkowski The origins of Pomerania: a study on the formation of a state in the early Middle Ages Warszawa Instytut Archeologii i Etnologii PAN 2020 Warszawa Muzeum Historii Polski 227 Seiten Illustrationen, Karten, Pläne txt rdacontent n rdamedia nc rdacarrier Literaturverzeichnis: Seite 183-210. - Geographisches Register. - Personenregister Zusammenfassung in englischer Sprache Geschichte 800-1199 gnd rswk-swf Pommern (DE-588)4046744-2 gnd rswk-swf Pommern (DE-588)4046744-2 g Geschichte 800-1199 z DE-604 Instytut Archeologii i Etnologii (Warschau) (DE-588)1224263-9 isb Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032854510&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Inhaltsverzeichnis Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032854510&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Literaturverzeichnis Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032854510&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Register // Gemischte Register Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032854510&sequence=000007&line_number=0004&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Register // Personenregister |
| spellingShingle | Rębkowski, Marian 1960- Jak powstało Pomorze? studium tworzenia państwowości we wczesnym średniowieczu = The origins of Pomerania: a study on the formation of a state in the early Middle Ages |
| subject_GND | (DE-588)4046744-2 |
| title | Jak powstało Pomorze? studium tworzenia państwowości we wczesnym średniowieczu = The origins of Pomerania: a study on the formation of a state in the early Middle Ages |
| title_alt | The origins of Pomerania: a study on the formation of a state in the early Middle Ages |
| title_auth | Jak powstało Pomorze? studium tworzenia państwowości we wczesnym średniowieczu = The origins of Pomerania: a study on the formation of a state in the early Middle Ages |
| title_exact_search | Jak powstało Pomorze? studium tworzenia państwowości we wczesnym średniowieczu = The origins of Pomerania: a study on the formation of a state in the early Middle Ages |
| title_exact_search_txtP | Jak powstało Pomorze? studium tworzenia państwowości we wczesnym średniowieczu = The origins of Pomerania: a study on the formation of a state in the early Middle Ages |
| title_full | Jak powstało Pomorze? studium tworzenia państwowości we wczesnym średniowieczu = The origins of Pomerania: a study on the formation of a state in the early Middle Ages Marian Rębkowski |
| title_fullStr | Jak powstało Pomorze? studium tworzenia państwowości we wczesnym średniowieczu = The origins of Pomerania: a study on the formation of a state in the early Middle Ages Marian Rębkowski |
| title_full_unstemmed | Jak powstało Pomorze? studium tworzenia państwowości we wczesnym średniowieczu = The origins of Pomerania: a study on the formation of a state in the early Middle Ages Marian Rębkowski |
| title_short | Jak powstało Pomorze? |
| title_sort | jak powstalo pomorze studium tworzenia panstwowosci we wczesnym sredniowieczu the origins of pomerania a study on the formation of a state in the early middle ages |
| title_sub | studium tworzenia państwowości we wczesnym średniowieczu = The origins of Pomerania: a study on the formation of a state in the early Middle Ages |
| topic_facet | Pommern |
| url | http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032854510&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032854510&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032854510&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032854510&sequence=000007&line_number=0004&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |
| work_keys_str_mv | AT rebkowskimarian jakpowstałopomorzestudiumtworzeniapanstwowosciwewczesnymsredniowieczutheoriginsofpomeraniaastudyontheformationofastateintheearlymiddleages AT instytutarcheologiiietnologiiwarschau jakpowstałopomorzestudiumtworzeniapanstwowosciwewczesnymsredniowieczutheoriginsofpomeraniaastudyontheformationofastateintheearlymiddleages AT rebkowskimarian theoriginsofpomeraniaastudyontheformationofastateintheearlymiddleages AT instytutarcheologiiietnologiiwarschau theoriginsofpomeraniaastudyontheformationofastateintheearlymiddleages |