Verfügbarkeit: Krypty grobowe kościoła pw. św. Franciszka z Asyżu w Krakowie w świetle badań interdyscyplinarnych

Krypty grobowe kościoła pw. św. Franciszka z Asyżu w Krakowie w świetle badań interdyscyplinarnych: Tom 2 Antropologia - archeobotanika - mikrobiologia - konserwacja

Gespeichert in:

Bibliographische Detailangaben
Weitere Verfasser:	Drążkowska, Anna ca. 20./21. Jh (HerausgeberIn)
Format:	Buch
Sprache:	Polish
Veröffentlicht:	Toruń Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika 2020
Ausgabe:	Wydanie I
Online-Zugang:	Inhaltsverzeichnis Literaturverzeichnis Abstract
Beschreibung:	253 Seiten Illustrationen, Diagramme, Karten
ISBN:	9788323144663

Internformat

MARC


LEADER	00000nam a2200000 cc4500
001	BV047396838
003	DE-604
005	20220628
007	t
008	210802s2020 a\|\|\| \|\|\|\| 00\|\|\| pol d
020			\|a 9788323144663 \|9 978-83-231-4466-3
035			\|a (OCoLC)1263266805
035			\|a (DE-599)BVBBV047396838
040			\|a DE-604 \|b ger \|e rda
041	0		\|a pol
049			\|a DE-12
084			\|a OST \|q DE-12 \|2 fid
100	1		\|a Drążkowska, Anna \|d ca. 20./21. Jh. \|0 (DE-588)134178270 \|4 edt
245	1	0	\|a Krypty grobowe kościoła pw. św. Franciszka z Asyżu w Krakowie w świetle badań interdyscyplinarnych \|n Tom 2 \|p Antropologia - archeobotanika - mikrobiologia - konserwacja \|c pod redakcją Anny Drążkowskiej
250			\|a Wydanie I
264		1	\|a Toruń \|b Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika \|c 2020
300			\|a 253 Seiten \|b Illustrationen, Diagramme, Karten
336			\|b txt \|2 rdacontent
337			\|b n \|2 rdamedia
338			\|b nc \|2 rdacarrier
773	0	8	\|w (DE-604)BV047396822 \|g 2
856	4	2	\|m Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment \|q application/pdf \|u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032798019&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA \|3 Inhaltsverzeichnis
856	4	2	\|m Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment \|q application/pdf \|u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032798019&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA \|3 Literaturverzeichnis
856	4	2	\|m Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment \|q application/pdf \|u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032798019&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA \|3 Abstract
940	1		\|n oe
940	1		\|q BSB_NED_20220628
999			\|a oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-032798019
942	1	1	\|c 200.9 \|e 22/bsb \|g 438
942	1	1	\|c 307.09 \|e 22/bsb \|g 438

Datensatz im Suchindex

_version_	1804182654118002688
adam_text	SPIS TRESCI ZAGADNIENIA WSTĘPNE....................................................................................................................................... 10 Wprowadzenie....................................................................................................................................................... U ANTROPOLOGIA......................................................................................................................................................... 16 ANALIZA ANATOMOANTROPOLOGICZNA SZCZĄTKÓW LUDZKICH (Henryk Głąb) ....... 17 BADANIA KONCENTRACJI WYBRANYCH PIERWIASTKÓW U POCHOWANYCH OSÓB (Marta Kurek, Anna Spinek) .................................................................................................. 37 ANALIZA GENETYCZNA MARKERÓW HAPLOIDALNYCH Z PRÓBEK MATERIAŁU KOSTNEGO (Marta Gorzkiewicz, Tomasz Grzybowski) ................................................. 42 IZOTOPY WĘGLA I AZOTU W BADANIU DIETY ELIT XVII-XVIII WIEKU NA PODSTAWIE WYDOBYTYCH SZCZĄTKÓW (Laurie J. Reitsema, Anna Drążkowska, Marcin Nowak).... 49 REKONSTRUKCJA WYGLĄDU PRZYŻYCIOWEGO TRZECH OSÓB POCHOWANYCH W KRYPTACH (Barbara Kwiatkowska, Agata Bisiecka, Dobrochna Fryc, Dominika Mirko, Katarzyna Martewicz, Renata Bonter-Jędrzejewska, Jakub Biewald, Michał Wasiak, Marcin Michalak)...................................................................................................................... REKONSTRUKCJA PRAWDOPODOBNEGO PRZYŻYCIOWEGO WYGLĄDU 59 GŁÓW (Dariusz Zajdel)........................................................................................................................ 72 ARCHEOBOTANIKA................................................................................................................................................... 80 SZCZĄTKI ROŚLIN ODNALEZIONE W KRYPTACH (Katarzyna Pińska, Anna Drążkowska) .... 81 BADANIA ARCHEOBOTANICZNE ZIÓŁ UŻYTYCH DO BALSAMACJI CIAŁ ZMARŁYCH (Katarzyna Pińska, Anna Drążkowska) 113 BADANIA PALINOLOGICZNE NA PRZYKŁADZIE CZTERECH WYBRANYCH POCHÓWKÓW (Agnieszka Μ. Noryśkiewicz)................................................. ;................................................ 131 MIKROBIOLOGIA.............................................................................................................................................. 146 ANALIZA MIKROBIOLOGICZNA SZCZĄTKÓW LUDZKICH I ELEMENTÓW TRUMIEN Z KRYPT GROBOWYCH (Maciej Walczak, Anna Drążkowska, Aleksandra Burkowska-But, Maria Swiontek Brzezińska)..................................................................................... 147 CHARAKTERYSTYKA ZNISZCZEŃ MIKROBIOLOGICZNYCH TKANIN JEDWABNYCH (Joanna Karbowska-Berent, Justyna Szulc, Tomasz Ruman, Anna Drążkowska, Beata Gutarowska, Joanna Jarmilko).......................................................................................... 159 KONSERWACJA ZABYTKÓW........................................................................................................................ 172 PRACE KONSERWATORSKIE IRESTAURATORSKIE PRZEPROWADZONE NA ZABYTKACH TEKSTYLNYCH (Anna Drążkowska, Marcin Nowak)..................................................... 173 KONSERWACJA ZABYTKÓW METALOWYCH I DREWNIANYCH ORAZ PRZEDMIOTÓW O ZŁOŻONYCH STRUKTURACH SUROWCOWYCH (Marcin Nowak, Anna Drążkowska) 180 STUDIA ARCHEOMETRYCZNE WYBRANYCH TASIEMEK I KORONEK (Beata Miazga).... ANALIZA SKŁADU PIERWIASTKOWEGO ZABYTKÓW (Artur Ginter) ................................... 186 205 SPIS ILUSTRACJI............................................................................................................................................... 221 227 229 247 251 SPIS TABEL........................................................................................................................................................... BIBLIOGRAFIA.................................................................................................................................................... NOTY O AUTORACH........................................................................................................................................ SUMMARY............................................................................................................................................................. Allentoft M. E., Sikora Μ., Sjögren K. G., Rasmussen S., Rasmussen Μ., Stenderup J., Damgaard P. В., Schroeder H., Ahlström T., Vinner L., Malaspinas A. S., Margaryan A., Lynnerup N., Harvig L., Frei K., Merkyte I., Orlando L., Sicheritz-Pontén T., Brunak S., Willerslev E. 2015 Population genomics ofBronze Age Eurasia, „Nature”, vol. 522, iss. 7555, s. 167-172. Alvarez-Iglesias V., Mosquera-Miguel A., Cerezo Μ., Quintans В., Zarrabeitia M. T., Cusco I., Lareu M. V, García O., Pérez-Jurado L., Carracedo A., Salas A. 2009 New population and phylogenetic features ofthe internal variation within mitochondrial DNA macro-haplogroup RO, „PLoS One”, vol. 4, iss. 4: e 5112. Al-Julaifi M. Z„ Al-Khaliel A. S„ Elkhider K. A. 1996 Patulin production by fungi isolated from barley locally grown in Saudi Arabia, „Journal of King Saud University - Science”, vol. 8 (1), s. 19-24. AIQahtani S. J., Hector M. P., Liversidge H. Μ. 2010 Brief communication: the London atlas of human tooth development and eruption, „American Jour nal of Physical Anthropology”, vol. 142, s. 481-490. Ambrose S. H. 1990 Preparation and characterization of bone and tooth collagen for isotopic analysis, „Journal of Ar chaeological Science”, vol. 17, s. 431-451. 1991 Effects of diet, climate and physiology on nitrogen isotope abundances in terrestrial foodwebs, „Journal of Archaeological Science”, vol. 18, s. 293-317. Ambrose S. H., Norr L. 1993 Experimental evidence for the relationship of the carbon isotope ratios of whole diet and dietary protein to those of bone collagen and carbonate, [w:] Prehistoric human bone: archaeology at the molecular level, red. J. B. Lambert, G. Grupe, Berlin, s. 1-37. Andrews R. Μ., Kubacka I., Chinnery P. F., Lightowlers R. N., Turnbull D. Μ., Howell N. 1999 Reanalysis and revision of the Cambridge reference sequence for human mitochondrial DNA, „Natu re Genetics”, vol. 23, s. 147. Aufderheide A. C., Rodriguez-Martin C. 1998 The Cambridge Encyclopedia of Human Paleopathology, Cambridge. BIBLIOGRAFÌA BIBLIOGRAFIA Badura Μ., Noryśkiewicz A. Μ., Kosmaczewska A., Jarosińska Μ., Nowak S., Grupa Μ., Michalik J. 2019 Plants for the final journey-archaeobotanical exploration of the 18th c. children burials in the Holy Trinity church (sanctuary of the Divine Mother Queen ofKrajna) in Byszewo (Poland), [w:] 18 Con ference of The International Workgroup for Palaeoethnobotany, Lecce, 3-8 June 2019, red. G. Fio rentino, Μ. Primavera, Università del Salento, s. 135-136. Baczyńska В. 2005 Kataplazm z dziegciu i ziół. Ślady zabiegów medycznych lub magicznych wykorzystywanych we wczesnym okresie epoki brązu, „Polish Botanical Studies, Guidebook Series”, vol. 28, s. 93-102. 230 Balta Z. I., Csedreki L., Furu E., Cretu L, Huszank R., Lupu Μ., Torok Z., Kertesz Z., Szikszai Z. 2015 Ion beam analysis ofgolden threads from Romanian medieval textiles, „Nuclear Instruments and Methods in Physics Research”, B, vol. 348, s. 285-290. BIBLIOGRAFIA Baumann B. B. 1960 The botanical aspects ofancient Egyptian embalming and burial, „Economic Botany”, vol. 14, no. 1, s. 84-104. Baxarias J., Herrerin J. 2008 The Handbook Atlas of Paleopathology, Zaragoza. Bednarek J., Bloch-Boguslawska E., Engelgardt P., Wolska E., Śliwka К. 2005 Wykorzystanie stopnia zarastania szwów czaszkowych do szybkiej śródsekcyjnej oceny wieku osób dorosłych, „Archiwum Medycyny Sądowej i Kryminologii”, nr 55, s. 185-189. Benazzi S., Fantini Μ., De Crescenzio F., Mallegni G., Mallegni E, Persiani F., Gruppioni G. 2009 The face of the poet Dante Alighieri reconstructed by virtual modelling and forensic anthropology techniques, „Journal of Archaeological Science”, vol. 36, s. 278-283. Berglund B. E., Jasiewiczowa Μ. 1986 Pollen analysis and pollen diagrams, [w:] Handbook ofHolocene Palaeoecology and Palaeohydrology, red. B. E. Berglund, Chichester, s. 455-484. Beug H. 2004 Leitfaden der Pollenbestimmung für Mitteleuropa und angrenzende Gebiete [Guide to the Pollen Analysis for Central Europe and Adjacent Areas], München-Pfeil. Bochenek A., Reicher Μ. 1952 Anatomia ogólna. Kości, stawy i więzadła. Mięśnie, 1.1, Warszawa. Brandenburgh C. R. 2010 Early medieval textile remains from settlements in the Netherlands. An evaluation of textile pro duction, „Journal of Archaeology in the Low Countries”, vol. 2, no. 1, s. 41-79. Buikstra J. E., Ubelaker D. H. 1994 Standards for data collection from human skeletal remains, [w:] Proceedings of a seminar at the field Museum ofNatural History, „Arkansas Archeological Survey Research Series”, no. 44. s. 672. Burton J. 2008 Bone chemistry and trace element analysis, [w:] Biological Anthropology of human skeleton, red. A. Μ. Katzenberg, S. R. Saunders, Wiley, s. 443-460. Butinar L., Zalar P, Frisvad J. C., Gunde-Cimerman N. 2005 The genus Eurotium-members of indigenous fungal community in hypersaline waters of salterns, „FEMS Microbiology Ecology”, vol. 51 (2), s. 155-166. Bynum C. W. 1987 Holy fast and holy feast: the religious significance offood to medieval women, Berkeley-Los Angeles. Caneva G., Bartoli E, Fontani Μ., Mazzeschi D., Visca P. 2019 Changes in biodeterioration patterns of mural paintings: Multi-temporal mapping for a preventive conservation strategy in the Crypt of the Original Sin (Matera, Italy), „Journal of Cultural Herita ge”, vol. 40, s. 59-68. Cappers R. T. J., Bekker R. Μ., Jans J. E. A. 2006 Digitalnezadernatlas van Nederland, Groningen. Charlier P. 2006 Qui a tué la Dame de Beauté? Étudescientifique des restesdAgnès Sorel (1422-1450), „Histoire des SciencesMédicales”, vol. 40, s. 255-263. Chabracka A. 2013 Rekonstrukcja XVII-wiecznych męskich szat grobowych z klasztoru OO. Paulinów na Jasnej Górze, [w:] Tajemnice bazyliki jasnogórskiej. Studium do dziejów, red. J. Golonka OSPPE, Częstochowa, s. 225-238. Chisholm B. S., Nelson D. E., Schwarcz H. P. 1982 Stable-carbon isotope ratio as a measure of marine versus terrestrial protein in ancient diets, „Scien ce”, no. 216, s. 1131-1132. Cooper A., Poinar H. N. 2000 Ancient DNA: do it right or not at all, „Science”, no. 289, s. 1139. Cybulska Μ., Maik J. 2007 Archaeological Textiles-А Need for New Methods ofAnalysis and Reconstruction, „Fibres 8г Texti lesin Eastern Europe”, vol. 15, no. 5-6, s. 185-189. Czekanowski J. 1967 Człowiek w czasie i przestrzeni, Warszawa. Czubak A. 2009 Rekonstrukcja wyglądu twarzy oraz antropologiczna ocena szkieletu generała Władysława Sikor skiego, „Archiwum Medycyny Sądowej i Kryminologii”, nr 59, s. 27-32. Czuma Μ., Mazan L. 2005 Poczet serc polskich, Kraków. Čavka Μ., Glasnović A., Jankovič L, Rajić-Šikanjić P., Perič В., Brkljačič В., Missoni E. Μ., Škrlin J. 2010 Microbiological analysis of a mummy from the archeological museum in Zagreb, „Collegium Antropologicum”, vol. 34 (3), s. 803-805. Data Collection Codebook 2005 The Global History ofHealth Project, eds. R. Steckel, C. Larsen, P. Sciulli, P. Walker, http://global. sbs.ohio-state.edu/. De Greef S., Claes P., Vandermeulen D., Mollemans W, Suetens P., Willems G. 2006 Large-scale in vivo Caucasian facial soft tissue thickness database for craniofacial reconstruction, „Forensic Science International”, vol. 159, s. 126-146. 231 İBL1OGRAHA Cataldo R., Siviera S., Leucci G., Pagiotti R., Angelini P. 2008 Integrated surveys for the analysis of the deterioration in the crypt of the Abbey of Montecorona Italy, 9th International Conference on NDT of Art, Jerusalem, s. 1-9. Dembińska M. 1999 Food and drink in medieval Poland: rediscovering a cuisine of the past, Philadelphia. DeNiro M. J. 1985 Postmortem preservation and alteration ofin vivo bone collagen isotope ratios in relation to palaeo dietary reconstruction, „Nature”, no. 317, s. 806-809. Diakumaku E., Gorbushina A. A., Krumbein W. E., Panina L., Soukharjevski S. 1995 Black fungi in marble and limestones - an aesthetical, chemical and physical problem for the conser vation of monuments, „Science of the Total Environment”, vol. 167 (1-3), s. 295-304. B IB LIO G R A FIA 232 Drążkowska A. 2005 Wyposażenie XVII i XVIII-wiecznych grobów dziecięcych zlokalizowanych wewnątrz kościołów, [w:] Nekropolie, kirkuty, cmentarze, t. 2, red. Μ. Opęchowski, A. Łazanowski, Szczecin, s. 19-40. 2005a Konserwacja XVII- i XVIII-wiecznej dziecięcej odzieży grobowej, „Ochrona Zabytków”, nr 1, s. 55-67. 2006 Wianki wydobyte z krypty grobowej w kościele pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Toru niu, „Rocznik Toruński”, t. 33, s. 209-217. 2007 Kwiaty i wianki elementem wyposażenia grobowego osiemnastowiecznych pochówków na podstawie znalezisk z kościoła św. Jana i z kościoła św. Trójcy w Gdańsku, [w:] XVSesja Pomorzoznawcza, red. G. Nawrolska, Elbląg, s. 491-496. 2007a Problemy konserwacji elementów pasmanteryjnych wykonanych z nici metalowej, „Prace i Materia ły Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi”, seria Numizmatyczna i Konserwa torska, nr 13, s. 131-141. 2008 Odzież grobowa w Rzeczypospolitej w XVII i XVIII wieku, Toruń. 2009 Jedwabne XVIII-wieczne dodatki do odzieży wydobyte w kościele pw. św. Mikołaja w Gdańsku, [w:] XVI Sesja Pomorzoznawcza, cz. 2: Od późnego średniowiecza do czasów nowożytnych, red. A. Janowski, K. Kowalski, S. Słowiński, Szczecin, s. 241-246. 2014 Odzież i insygnia grobowe biskupów przemyskich obrządku łacińskiego, Toruń. 2016 Wianek grobowy, [w:] Badania na obszarze dawnego kościoła augustiańskiego. Archeologia Stargar du, t. 2, red. Μ. Majewski, Stargard, s. 367-383. 2017 Jedwabna odzież grobowa i akcesoria ubiorów. Analiza kostiumologiczna i problemy konserwator skie, [w:] Staromiejski kościół famy pw. Najświętszej Maryi Panny w Kostrzynie nad Odrą. Studia archeologiczno-architektoniczne, Kostrzyn nad Odrą, s. 177-191. Drążkowska A., Siemińska D., Grupa Μ. 2015 Konserwacja zabytków archeologicznych, [w:] Kultura funeralna elit Rzeczypospolitej od XVI do XVIII wieku, red. A. Drążkowska, Toruń, s. 353-374. Duma P. 2010 Grób Alienata Avalon, Kraków. Egan G., Pritchard F. 2008 Dress accessories c. 1150-c. 1450 in Medieval Finds from Excavation in London, Woodbridge. Enguita O., Climent-Font A., Garcia G., Montero I., Fedi M. E., Chiari Μ., Lucarelli F. 2002 Characterization of metal threads using differential PIXE analysis, „Nuclear Instruments and Methods in Physics Research”, B, vol. 189, s. 328-333. Ericson J. E., Smith D. R., Flegal A. R. 1991 Skeletal concentrations of lead, cadmium, zinc, and silver in ancient North American Pecos Indians, „Environmental Health Perspectives”, vol. 93, s. 217-224. Ezzo J. A., Larsen C. S., Burton J. H. 1995 Elemental signatures of human diets from the Georgia Bight, „American Journal of Physical Anthropology”, vol. 98, s. 471-481. Fabiani B. 1988 Na dworze Wazów w Warszawie, Warszawa. Fernandes R., Nadeau M. J., Grootes P. M. 2012 Macronutrient-based model for dietary carbon routing in bone collagen and bioapatite, „Archaeolo gical and Anthropological Sciences”, vol. 4, s. 291-301. Finnilä S., Lehtonen M. S., Majamaa К. 2001 Phylogenetic network for European mtDNA, „AmericanJurnal of Human Genetics”, vol. 68, s. 1475-1484. 233 Fornaciari G., Marinozzi S., Gazzaniga V., Giuffra V., Picchi M. S., Giusiani Μ., Masetti Μ. 2011 The use of mercury against pediculosis in the Renaissance: the case ofFerdinand II ofAragon, King of Naples, 1467-96, „Medical History”, vol. 55 (1), s. 109-115. Forstner D. 2001 Świat symboliki chrześcijańskiej, Warszawa. Fuller B. T., Muldner G., Van Neer, W., Ervynck A., Richards Μ. P. 2012 Carbon and nitrogen stable isotope ratio analysis of freshwater, brackish and marine fish from Bel gian archaeological sites (1st and 2nd millennium AD), „Journal of Analytical Atomic Spectrome try’, vol. 27, s. 807-820. Gabriel M. N., Huffine E. E, Ryan J. H., Holland Μ. Μ., Parsons T. J. 2001 Improved MtDNA sequence analysis of forensic remains using a “mini-primer set” amplification stra tegy, „Journal of Forensic Science”, vol. 46, s. 247-253. Galera H., Jurkiewicz E., Sudnik-Wójcikowska В. 2013 Kwiaty i zioła па ostatnią drogę, [w:] Tajemnice bazyliki jasnogórskiej. Studium dziejów, red. J. Golon ka OSPPE, Jasna Góra-Częstochowa, s. 181-224. Gerasimow Μ. Μ. 1955 Wostanowlenie lica po czerepu, Moskwa. Gieysztor A., Kiniewicz S., Rostworowski E., Tazbir J., Wereszycki H. 1968 History of Poland, Warszawa. Gloger Z. 1972 Encyklopedia staropolska, t. 4, Warszawa. Gładykowska-Rzeczycka J. 1989 Schorzenia ludności prehistorycznej na ziemiach polskich, Gdańsk. Głąb H., Kępa Μ., Stepańczak B., Szostek K., Wrębiak A. 2010 Analiza anatomo-antropologiczna oraz demograficzna ludności pochowanej na przedlokacyjnym cmentarzysku w Krakowie, „Krzysztofory. Zeszyty Naukowe Muzeum Historycznego Miasta Krakowa”, nr 28, cz. 2, s. 123-136. Good I. 2001 Archaeological Textiles: A Review of Current Research, „Annual Review of Anthropology”, vol. 30, s. 209-226. BIBLIOGRAFIA Fischer A. 1921 Zwyczaje pogrzebowe ludu polskiego, Lwów. Goździewski S. 1969 Związek cech kefalometrycznych z kraniometrycznymi u człowieka, „Materiały i Prace Antropolo giczne”, nr 77, s. 283-293. Grattana J., Huxleya S., Karakib L. A., Tolanda H., Gilbertsonc H., Pyattd B., al Saadb Z. 2002 Death... more desirable than life’? The human skeletal record andtoxicological implications ofancient copper mining and smelting in WadiFaynan, southwestern Jordan, „Toxicology and Industrial He alth”, vol 18, s. 297-307. Grezak A., Kurach В. 1996 Konsumpcja mięsa w średniowieczu oraz czasach nowożytnych na terenie obecnych ziem polskich w świetle danych archeologicznych, „Archeologia Polski”, nr 41,139-167. BIBLIOGRAFIA 234 Grupa Μ. 2005 Ubiór mieszczan i szlachty z XVI-XVIII wieku z kościoła pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Pan ny w Toruniu, Toruń. 2007 Konserwacja jedwabnych tkanin i rekonstrukcja szat, „Prace Materiały Muzeum Archeologiczne go i Etnograficznego”, seria „Numizmatyczna”, nr 13, s. 207-218. 2012 Wełniane tekstylia pospólstwa i plebsu gdańskiego (XIV֊XVII w.) i ich konserwacja, Toruń 2012. Grupa Μ., Grupa D., Kozłowski T., Krajewska Μ., Majorek Μ., Nowak Μ., Nowak S., Przymorska-Sztuczka Μ., Wojciechowska A., Dudziński T. 2014 Tajemnice szczuczyńskich krypt, t. II, Grajewo-Toruń. Grupa Μ., Kozłowski T., Rimantas J., Grupa D., Krajweska Μ., Krakowska S., Majorek Μ., Mosiejczyk J., Nowak Μ., Nowak S., Przymorska-Sztuczka Μ., Wojciechowska A. 2015 Tajemnice krypty w kaplicy św. Anny, Gniew. Grupa Μ., Nowak Μ. 2017 Wianki jako element wyposażenia grobowego, „Acta Universítatis Nicolai Copernici. Archeolo gia”, t. 35, s. 159-172. Grupe G., Heinrich D., Peters J. 1999 A brackish water aquatic foodweb: trophic levels and salinity gradients in the Schlei ford, Nort hern Germany, in Viking and medieval times, „Journal of Archaeological Sciience”, vol. 36, s. 2125-2144. Gupta S., Gupta V, Vij H., Vij R., Tyagi N. 2015 Forensic Facial Reconstruction: The Final Frontier, „Journal of Clinical and Diagnostic Research”, no. 9, s. 26-28. Gryglewski R. W. 2005 Mumifikacja ciała ludzkiego w świetle historii obyczajów i nauk medycznych, Kraków. Grzybowski T., Malyarchuk B. A., Derenko M. V., Perkova Μ. A., Bednarek J., Woźniak Μ. 2007 Complex interactions of the Eastern and Western Slavic populations with other European groups as revealed by mitochondrial DNA analysi, „Forensic Science International: Genetics”, vol. 1, s. 141-147. Grzybowski T., Pawlowski R., Kupiec T., Branicki W, Jacewicz R. 2018 Recommendations of the Polish Speaking Working Group of the International Society for Forensic Genetics for forensic mitochondrial DNA testing, „Archiwum Medycuny Sądowej i Kryminologii”, որ 68, s. 242-258. Guiamet P. S., Rosato V., de Saravia S. G., Garcia A. Μ., Moreno D. A. 2012 Biofouling of crypts of historical and architectural interest at La Plata Cemetery (Argentina), „Jour nal of Cultural Heritage”, vol. 13 (3), s. 339-344. Gutarowska B., Piotrowska Μ., Koziróg A., Żakowska Z. 2010 Ochrona przed mikrobiologiczną biodeterioracją w muzealnictwie, [w:] Rola nauki w zachowaniu dziedzictwa kulturowego, red. B. Więcek, J. Perkowski, Łódź, s. 15-19. Hagelberg E., Hofreiter Μ., Keyser C. 2015 Introduction. Ancient DNA: the first three decades, „Philosophical Transactions of The Royal So ciety В Biological Sciences”, vol. 370, iss. 166. Hoefs J. 2004 Stable Isotope Geochemistry, Berlin. Hryszko H. 1994 Problemy związane z rekonstrukcją strojów pochodzących z sarkofagów książąt Pomorza Zachodnie go, [w:] Ubiory w Polsce. Materiały III Sesji Klubu Kostiumologii i Tkaniny Artystycznej przy Od dziale Warszawskim Stowarzyszenia Historyków Sztuki, red. A. Sieradzka, K. Turska, Warszawa, s. 141-152. Hwa-Yen L., Jiunn-Hsing C., Chun-Yu C., Hung-Li C., Chung-Wei Y., Yuh-chang S. 2013 Study ofP, Ca, Sr, Ba and Pb levels in enamel and dentine of human third molars for environmental and archaeological research, „Advances in Anthropology”, vol. 3, s. 71-77. Jadczak D., Grzeszczuk Μ. 2004 Zioła przyprawowe w kuchni i w apteczce, „Panacea”, nr 3 (8), s. 16-18. Janda K., Markowska-Szczupak, A. 2014 Wpływ aktywności wody i temperatury na wzrost oraz aktywność lipolityczną kserofilnego grzyba Eurotiumherbariorum (Weber ex FH Wigg.) Link, „Folia Pomeranae Universitaris Technológiáé Stetinensis. Agricultura, Alimentaria, Piscaria et Zootechnica”, t. 30, Szczecin, s. 43-53. Janda-Ulñg K., Ulñg К., Markowska А. 2009 Extracellular Enzyme Profiles ofXerophilic Fungi Isolated from Dried Materials ofMedicinal Plants, „Polish Journal of Environmental Studies”, vol. 18 (3), s. 391-397. Janińska В. 2000 Environmental requirements for fungi, „Journal of Thermal Envelope and Building Science”, vol. 23, s. 339-348. Janińska B., Twarużek Μ., Składanowska В., Szczepaniak К., Grajewski J. 2000 Warunki środowiskowe a toksyczność grzybów pleśniowych rozwijających się w budynkach, V Mię dzynarodowa Konferencja „Mikotoksyny i dioksyny a środowisko”, Bydgoszcz, s. 137-146. Jarczak J., Grochowalski Ł., Marciniak B., Lach J., Słomka Μ., Sobalska-Kwapis Μ., Lorkiewicz W, Pu łaski Ł., Strapagiel D. 2019 Mitochondrial DNA variability of the Polish population, „European Journal of Human Genetics”, doi: 10.1038/s41431-019֊0381-x. Járó Μ., Gál T., Tóth A. 2000 The Characterization and Deterioration of Modern Metallic Threads, „Studies in Conservation”, vol. 45, no. 2, s. 95-105. BiBMOGRAHA Hedges R. E. Μ., Clement J. G., Thomas C. D. L., O’Connell T. C. 2007 Collagen turnover in the adult femoral mid-shaft: modeled from anthropogenic radiocarbon tracer measurements, „American Journal Physical Anthropology”, no. 133, s. 808-816. Jopkiewicz A., Suliga E. 2005 Biomedyczne podstawy rozwoju i wychowania, Radom-Kielce. Jurado V., Porca E., Pastrana M. P, Cuezva S., Fernandez-Cortes A., Sáiz-Jiménez C. 2010 Microbiological study of bulls of indulgence of the 15th֊16th centuries, „Science of the Total Envi ronment”, vol. 408 (17), s. 3711-3715. Karbowiak A. 1900 Obiady profesorów Uniwfersytetu] Jagiellońskiego w XVI i XVII wieku, Kraków. Karbowska-Berent J. 2014 Metody pobierania próbek do badań organizmów niszczących zabytki, „Acta Universitatis Nicolai Copernici. Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo”, t. 45, s. 441 -458. BIBLIOGRAFIA 236 Karg S. 2012/13 Auf Hopfengebettet. Pflanzliche Grabbeigaben in Bestattungen des 17. Und 18. Jahrhundertsim Dom zu Helsingør, Nordseeland (Dänemark), Offa, 69/70, s. 403-410. Kendall C., Høier Eriksen A. Μ., Kontopoulos I., Collins Μ. J., Turner-Walker G. 2018 Diagenesis of archaeological bone and tooth, „Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology”, vol. 491, s. 21-37. Katzenberg A. Μ., Weber A. 1999 Stable isotope ecology and paleodiet in the Lake Baikal region ofSiberia, „Journal of Archaeological Science”, vol. 26, s. 651-659. Kizik E. 1997 Śmierć w mieście hanzeatyckim w XVI֊XVIII wieku: studium z nowożytnej kultury funeralnej, Gdańsk. 2001 Wesele, kilka chrztów i pogrzebów. Uroczystości rodzinne w mieście hanzeatyckim od XVI do XVIII wieku, Gdańsk. Klaudel L. 2006 Mięta pieprzowa, „Panacea”, nr 2 (15), s. 8-10. Kloczowski J. 2000 A History of Polish Christianity, Cambridge. Klonder A. 2002 Poor and abundant diet in the towns of Royal Prussia in the 17th century, „Acta Poloniae Histori ca”, vol. 85, s. 89-127. KlukK. 1788 Roślin potrzebnych, pożytecznych, wygodnych, osobliwie krajowych, albo które w kraju użyteczne być mogą, utrzymanie, rozmnażanie, i zażycie, t. 2: Z figurami o drzewach, i ziołach dzikich, lasach, Warszawa. 1808 Dykcyonarz roślinny, t. 2, Warszawa. Kobielus S. 2006 Florariumchristianum. Symbolika roślin - chrześcijańska starożytność i średniowiecze, Tyniec-Kraków. 2014 Florariumchristianum. Symbolika roślin ֊ chrześcijańska starożytność i średniowiecze, Tyniec. Kokič-Tanakov S. D., Dimič G. R., Karalič D. 2007 Contamination of spices with moulds potential producers ofsterigmatocysiine, „APTEFF”, no. 38, s. 29-35. Kowalski P. 2007 Kultura magiczna. Omen, przesąd, znaczenie, Warszawa. Kozajda A., Szadkowska-Stańczyk I. 2012 Bakterie Bacillus Subtilis jako problem legislacyjny higieny pracy w Polsce, „Medycyna Pracy”, nr 63 (1), s. 91-96. Krajewski A. 2001 Owady - szkodniki drewna budowlanego, [w:] Ochrona budynków przed korozją biologiczną, red. J. Ważny, J. Karyś, Warszawa, s. 91-127. Kramell A., Li X., Csuk R, Wagner Μ., Goslar T., Tarasov P. E., Kreusel N., Kluge R., Wunderlich Ch. H. 2014 Dyes of late Bronze Age textile clothes and accessories from the Yanghai archaeological site, Tur fan, China: Determination of the fibers, color analysis and dating, „Quaternary International”, vol. 348, s. 214-223. Krikštaponis A., Stakėnienė J., Lugauskas A. 2001 Toxigenic fungi in human environment, „Biologija”, vol. 4, s. 10-12. Krupiński T., Kwiatkowska В., Rajchel Z. 1995 Szczątki kostne świętej Jadwigi śląskiej w ujęciu antropologicznym; rekonstrukcja czaszki i głowy, [w:] Księga Jadwiżańska, red. K. Bobrowski, Wrocław, s. 125-135. 2005 Rekonstrukcje czaszek i głów, [w:] O nauce i kulturze, red. J. Mozrzymas, t. X, s. 30-43. Krupiński T., Kwiatkowska B., Rajchel Z., Bonter-Jędrzejewska R. 2006 Rekonstrukcja głowy Błogosławionego Czesława - patrona Wrocławia, [w:] Tutelaris Silesiae. Bło gosławiony Czesław we Wrocławiu, red. E. Klimek, Wrocław, s. 54-69. Kurasiński T., Skóra K., Gayduchik V. 2018 Agrainagainst a vampier? Someremarks on so-calledanti-vampirepractices in the light of archaeolo gical and folkloristic-ethnographic data, „Sprawozdania Archeologiczne”, vol. 70, red. S. Kadrów, P. Włodarczak, Białystok, s. 173-202. Kuchowicz Z. 1966 Wpływ odżywiania na stan zdrowotny społeczeństwa polskiego w XVIII wieku, Łódź. Latał owa Μ. 1998 Botanical analysis ofa boundle of flax (Linumusitatissimum L.) from the 3re/4th century A.D. in northern Poland, „Vegetation History and Archeobotany”, no. 7, s. 97-107. Latałowa Μ., Święta J. 2004 Szczątki roślinne i zwierzęce z pochówków trumiennych (XVII i XVIII w.) w klasztorze Norber tanek w Strzelnie (woj. Kujawsko-Pomorskie), Gdańsk, maszynopis w Pracowni Paleoekologii i Archeobotaniki, katedra Ekologii Roślin, Uniwersytet Gdański. Lee W. J., Yoon A. Y., Song M. K., Wilkinson C. Μ., Shin D. H. 2014 The archaeological contribution of forensic craniofacial reconstruction to a portrait drawing ofa Ko rean historical figure, „Journal of Archaeological Science”, no. 49, s. 228-236. Leplat, J., Francois, A., Bousta, F. 2017 White fungal covering on the wall paintings of the Saint-Savin-sur-Gartempe Abbey church crypt: A case study, „International Biodeterioration Biodegradation ”, vol. 122, s. 29-37. 8ÎBLİOGRAFIA Krakova L., Solty K., Puškárova A., Bůčková Μ., Jeszeová L., Kuchařík Μ., Budiš J., Orovčík L., Szemes T., Pangado D. 2018 The microbiomes ofa XVIII century mummy from the castle of Krásna Hôrka (Slovakia) and its sur rounding environment, „Environmental Microbiology”, no. 20 (9), s. 3294-3308. Lityńska-Zając M. 2005 Chwasty w uprawach roślinnych w pradziejach i wczesnym średniowieczu, Kraków. Lityńska-Zając Μ., Wasylikowa K. 2005 Przewodnik do badań archeobotanicznych, Poznań. 238 Loogväli E. L., Roostalu U., Malyarchuk B. A., Derenko M. V., Kivisild T., Metspalu E., Tambets К., Reídla Μ., Tolk H. V., Parik J., Pennarun E., Laos S., Lunkina A., Golubenko Μ., Barac L., Pericic Μ., Balanovsky O. R, Gusar V, Khusnutdinova E. K., Stepanov V,PuzyrevV, Rudan P., Balanovska E. V., Grechanina E., Richard C., Moisan J. R, Chaventré A., AnagnouN. R, Pappa K. I., Michalodimitrakis E. N., Claustres Μ., Gölge Μ., Mikerezi I., Usanga E., Villems R. 2004 Disuniting uniformity: a pied cladistic canvas ofmtDNA haplogroup H in Eurasia, „Molecular Bio logy and Evolution”, vol. 21, s. 2012-2021. SPIS TABEL Loth S. R., Henneberg Μ. 2001 Sexually dimorphic mandibular morphology in the first few years of life, „American Journal of Phy sical Anthropology”, vol. 115 (2), s. 179-186. Lovejoy C. O. 1985 Dental wear in the Libben population: its functional pattern and role in the determination of adult skeletal age at death, „American Journal of Physical Anthropology”, vol. 68 (1), s. 47-56. Łuczaj Ł. J., Dumanowski J., Köhler R, Mueller-Bieniek A. 2012 The use and economic value of manna grass (Glyceria) in Poland from the Middle Ages to the twen tieth century, „Human Ecology”, vol. 40, s. 721-733. Makowiecki D. 2001 Some remarks on medieval fishing in Poland, [w:] Buitenhuis, H., Prummel, W. (Eds.), Animals and Man in the Past, red. H. Buitenhuis, W. Prummel, Gronigen, Netherlands. 2008 Użytkowanie zwierząt i konsumpcja mięsa w średniowieczu w świetle badań archeozoologicznych, [w:] Źródła Historyczne wydobywane z ziemi, red. S. Suchodolski, Wrocław, s. 57-77. Malinowski A., Bożiłow W. 1997 Podstawy antropometrii. Metody, techniki, normy, Warszawa-Łódź. Malyarchuk B., Derenko Μ..Grzybowski T., Perkova Μ., Rogalla U., Vanecek T., Tsybovsky L 2010 The peopling ofEurope from the mitochondrial haplogroup U5 perspective, „PLoS One”, 5, s. 10285. Malyarchuk B., Litvinov A., Derenko Μ., Skonieczna K., Grzybowski T., Grosheva A., Shneider Y, Rychkov S., Zhukova O. 2017 Mitogenomic diversity in Russians and Poles, „Forensic Science International: Genetics”, vol. 30, s. 51-56. Martin R., Sailer F. 1957 Lehrbuch der Anthropologie, Stuttgart. Martin R., Knaussman R. 1988 Anthropologie. Handbuch der vergleichenden Biologie des Menschen, Bd I: Wesen und Methoden der Anthropologie, Stuttgart-New York. Meindl R. S., Lovejoy C. O. 1985 Ectocranial suture closure: a revised method for the determination of skeletal age at death based on the lateral-anterior sutures, „American Journal of Physical Anthropology”, vol. 68 (1), s. 57-66. Miazga В. 2014 Tin and tinned dress accessories from medieval Wroclaw (SW Poland). X-ray fluorescence investiga tions, „Estonian Journal of Archaeology”, vol. 18, no. 1, s. 57-79. Mielnik-Sikorska Μ., Daca P., Malyarchuk B., Derenko Μ., Skonieczna K., Perkova Μ., Dobosz Grzybow ski T. 2013 The history of Slavs inferred from complete mitochondrial genome sequences, „PLoS One”, 8, s. 54360. Minawaga Μ., Wada E. 1984 Stepwise enrichment ofl5N along food chains: further evidence and the relation between 15N and animal age, „Geochimica Cosmochimica Acta”, no. 48, s. 1135 -1140. Molleson T., Cruse K. 1998 Some sexually dimorphic features of the human juvenile skull and their value in sex determination in immature skeletal remains, „Journal of Archaeological Science”, vol. 25 (8), s. 719-728. Moszyński К. 1967 Kultura ludowa Słowian, t. 2: Kultura duchowa, cz. 1, Warszawa. Muros V., Wärmländer S. К. T. S, Scott D. A., Theile J. M. 2007 Characterization of T7th-19th Century Metal Threads from the Colonial Andes, „Journal of the American Institute for Conservation”, vol. 46, no. 3, s. 229 -244. Nadel D., Damom A., Power R. C., Rosen A. Μ., Bacquemtom E, Tsatskin A., Rosenberg D., Yeshurun R., Wessbrod L., Rebollo N. R., Barzdai O., Boaretto E. 2013 Earliestfloral grave lining from 13,700-11,7000y - old Natufianburials At Raqefet Cave, Mt. Car mel, Izrael, „Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America” (www.pnas.org.), vol. 110, no. 29, s. 11774-11778. Nikitin A. G., Kochkin I. T., June C. Μ., Willis C. Μ., Mcbain I., Videiko M. Y. 2009 Mitochondrial DNA sequence variation in the Boyko, Hutsul, and Lemko populations of the Car pathian highlands, „Human Biology”, no. 81, s. 43-58. Noryśkiewicz A. Μ., Sulkowska-Tuszyńska G. К. 2016 Rytuały pogrzebowe na cmentarzu przy kościele św. Jakuba w Toruniu (XIII/XIV-XIX w.) w świetle badań palinologicznych, [w:] X Sympozjum Archeologii Środowiskowej. Konferencja Polskiego To warzystwa Botanicznego „W 100. Rocznicę powstania analizy pyłkowej” 13-15 października 2016, red. Μ. Badura, J. Święta-Musznicka, M. Makohonienko, G. Skrzyński, Poznań, s. 66-67. Nowiński Μ. 1983 Dzieje upraw i roślin leczniczych, Warszawa. Nugari Μ. P, Pietrini A. Μ., Caneva G., Imperi F., Visca P. 2009 Biodeterioration of mural paintings in a rocky habitat: The Crypt of the Original Sin (Matera, Italy), „International Biodeterioration Biodegradation ”, no. 63, s. 705-711. Ogrodowska B. 2000 Zwyczaje, obrzędy i tradycje w Polsce. Mały słownik, Warszawa. Olivieri A., Pala Μ., Gandini E, Hooshiar Kashani В., Peregő U. A., Woodward S. R., Grugni V., Battaglia V., Semino O., Achilli A., Richards M. B., Torroni А. 2013 Mitogenomes from two uncommon haplogroups mark late glacial/postglacial expansions from the near east and neolithic dispersals within Europe, „PLoS One”, 8, s. e70492. SPÎS TABEL Mirek Z., Piękoś-Mirkowa H., Zając A., Zając Μ. 2002 Ploweringplants and Pteridophytes of Poland. A Checklist, Kraków. Ortner D. J. 2003 Identyfication ofpathological conditions in human skeletal remains, USA. Pala Μ., Olivieri A., Achilli A., Accetturo Μ., Metspalu E., Reídla Μ., Tamm E., Karmin Μ., Reisberg T., Hooshiar Kashani В., Perego U. A., Carossa V., Gandini E, Pereira J. В., Soares Р., Angerhofer N., Rychkov S., Al-Zahery N., Carelli V., Sanati M. H., Houshmand Μ., Hatina J., Macaulay V., Pereira L., Woodward S. R., Davies W., Gamble C., Baird D., Semino O., Villems R., Torroni A., Richards M. B. 2012 Mitochondrial DNA signals of late glacial recolonization of Europe from near eastern refugia, „Ame rican Journal of Human Genetics”, vol. 90, s. 915-924. SPIS TABEL 240 Paluch A. 1989 Zerwij ziele z dziewięciu miedz... Ziołolecznictwo ludowe w Polsce w XIX i początku XX wieku, Wrocław. Pałczyński C., Wittczak T., Dudek W, Wiszniewska Μ., Krawczyk-Szulc P., Kręcisz B., Kieć-Swierczyńska Μ., Walusiak-Skorupa J. 2013 Czynniki alergizujące w środowisku pracy konserwatorów dzieł sztuki i pracowników muzeów, „Aler gia”, vol. 1, s. 41-45. Pangallo D., Krakova L., Chovanová K., BučkováM., Puškárova A., Simonovičová А. 2013 Disclosing a crypt: microbial diversity and degradation activity of the microflora isolated from fune ral clothes of Cardinal Peter Pázmány, „Microbiological Research”, vol. 168 (5), s. 289-299. Parson W, Gusmão L., Hares D. R., Irwin J. A., Mayr W. R., Morling N., Pokorak E., Prinz Μ., Salas A., Schneider P. Μ., Parsons T. J. 2014 DNA Commission of the International Society for Forensic Genetics: revised and extended guidelines for mitochondrial DNA typing, „Forensic Science International: Genetics”, vol. 13, s. 134-142. Paulsen F., Waschke J. 2012 Atlas anatomii człowieka Sobotta. Ogólne pojęcia anatomiczne. Narządy ruchu, opr. i red. wyd. IV polskiego W. Woźniak, K. S. Jędrzejewski, Wrocław. Petrycka A. 2003 „Umrzeć w wianku”. Próba interpretacji nowożytnych pochówków z wiankami, „Kwartalnik Histo rii Kultury Materialnej”, r. 51, z. 1, s. 17-26, Warszawa. Phenice T. W. 1969 A Newly Developed Visual Method of Sexing the Os Pubis, „American Journal of Physical Anthro pology”, 30 (2), s. 297-301. Pińska K., Sady A., Drążkowska A. 2015 Szczątki roślin z badań archeologicznych z wybranych stanowisk z Polski i Litwy, [w:] Kultura funeralna elit Rzeczypospolitej od XVI do XVIII wieku: próba analizy interdyscyplinarnej, red. A. Drąż kowska, Toruń, s. 627-324. Piontek J. 1992 Stres w populacjach pradziejowych: założenia, metody i wstępne wyniki badań, [w:] Biologia popula cji ludzkich współczesnych i pradziejowych, red. F. Rożnowski, Słupsk, s. 321-344. 1999 Biologia populacji pradziejowych, Poznań. Piontek Μ. 1999 Grzyby pleśniowe (Mould Fungi), Zielona Góra. Prag J, Neave R. 1997 Making faces - using forensic and archaeological evidence, British Museum Press, London. Pucéat E., Bruno Reynard В., Lécuyer C. 2004 Cancrystallinity Ъе used to determine the degree of chemical alteration of biogenic apatites?, „Che mical Geology”, vol. 205, s. 83-97. Punt W., BlackmoreS., Hoen P. P., Stafford P. J. 1976-2003 Northwest European Pollen Flora (Volumes I-VIII), Amsterdam. Rajchel Z. 1988 Antropologiczne rekonstrukcje części kostnych i miękkich głów kopalnych form Hominoidea, „Acta Universitatis Wratislaviensis”, որ 992, „Prace Zoologiczne”, է. XX. Rasmussen K. L., Boldsen J. L., Kristensen H. K., Skytte L., Hansen K. L., Mølholm L., Grootes P. Μ., Nadeau M. J., Eriksen K. M. F. 2008 Mercury levels in Danish Medieval human bones, „Journal of Archaeological Science”, no. 35 (8), s. 2295-2306. Rasmussen K. L., Skytte L., Pilekær C., Lauritsen A., Boldsen J. L., Leth P. Μ., Thomsen P. O. 2013 The distribution of mercury and other trace elements in the bones of two human individuals from medieval Denmark — the chemical life history hypothesis, „Heritage Science”, vol. 1, no. 10. Rasmussen K. L., Skytte L., Jensen A. J., Boldsen J. R. 2015 Comparison of mercury and lead levels in the bones of rural and urban populations in Southern Den mark and Northern Germany during the Middle Ages, „Journal of Archaeological Science: Re ports”, no. 3, s. 358-370. Rawa-Szubert A., Hryszko H., Kahl J. 1981 Konserwacja ubiorów pochodzących z sarkofagów książąt słupskich, „Ochrona Zabytków”, nr 1-2, s. 72-81. Renfrew C. 2000 Archaeogenetics: towards a population prehistory of Europe, [w:] Archaeogenetics: DNA and the po pulation prehistory of Europe, red. C. Renfrew, K. Boyle, Cambridge, s. 3-11. Reitsema L. J., Crews D. E., Polcyn Μ. 2010 Preliminary evidence for medieval Polish diet from carbon and nitrogen stable isotopes, „Journal of Archaeolgical Science”, vol. 37, s. 1413-1423. Reitsema L. J., Vercellotti G. 2012 Stable isotope evidence for sex- and status-based variations in diet and life history at medieval Trino Vercellese, Italy, „American Journal of Physical Anthropology”, no. 148, s. 589-600. Reitsema L. J., Kozlowski,T., Makowiecki D. 2013 Human-environment interactions in medieval Poland: A perspective from the analysis offaunal stab le isotope ratios, „Journal of Archaeolgical Science”, vol. 40, s. 3636-3646. Reitsema L. J., Kozlowski T., Jankauskas R., Drążkowska A., Krajewska Μ. 2016 The diet of the Polish-Lithuanian Commonwealth social elites on the basis of analyses of stable carbon and nitrogen isotopes in skeletal remains, [w:] Elites, red. A. Drążkowska, T. Kozlowski, R. Jankauskas, Toruń. Reitsema L. J., Kozlowski T., Crews D. E., Katzenberg Μ. A., Chudziak W. 2017 Resilience and local dietary adaptation in rural Poland, 1000-1400 CE, „Journal of Anthropologi cal Archaeology”, vol. 45, s. 38-52. Richards M. P., Hedges R. E. M. 1999 Stable isotope evidence for similarities in the types of marine foods used by Late Mesolithic humans at sites along the Atlantic coast ofEurope, „Journal of Archaeolgical Science”, vol. 26, s. 717-722. Rośliny 2016 Rośliny w wierzeniach i zwyczajach ludowych. Słownik Adama Fischera, red. Μ. Kujawska, Ł. Łuczaj, J. Sosnowska, P. Klepacki, Wrocław. Rothmaler W., Jäger E. J. 2009 Exkursionsflora von Deutchland, Bd 3: Gefäßpflanzen: Atlasboand, Berlin. Samson R. A., Hoekstra E. S., Frisvad J. C., Filtenborg O. 2000 Introduction to food - and airborne fungi, Utrecht. SPIS TABEL 242 Sassenberg D., Senkpiel К., Keller R., Ohgke H. 2000 Mykotoxinnachweis in Pilzsporen von Schimmelpilz-belasteten Wohn- undAufenthalsräumen, „My cotoxin Workshop”, 22, Bonn. Sawicki W. 2000 Histologia, Warszawa. Schaefer Μ., Black S., Scheuer L. 2008 Juvenile Osteology. A Laboratory and Field Manual, Amsterdam-London. Scheuer L., Black S. 2004 The Juvenile Skeleton, London-Amsterdam. Schoeninger Μ. J., DeNiro M. J. 1984 Nitrogen and carbon isotopic composition of bone collagen from marine and terrestrial animals, „Geochimica Cosmochimica Acta”, no. 48, s. 625-639. Schoeninger Μ. J., Moore K. 1992 Bone stable isotope studies in archaeology, „Journal of World Prehistory”, vol. 6, s. 247-296. Schutkowski H. 1993 Sex determination of infant and juvenile skeletons: I. morphognostic features, „American Journal of Physical Anthropology”, t. 90, s. 199-205. Shamir O., Sukenik N. 2011 Qumran Textiles and the Garments ofQumran’s Inhabitants, „Dead Sea Discoveries”, vol. 18, no. 2, s. 206 ֊225. Shreir L. L. 1966 Podstawowe wiadomości o korozji. Klasyfikacja procesów korozji, korozja w roztworach wodnych, [w:] Korozja, 1.1: Korozja metali i stopów, red. L. L. Shreir, Warszawa, s. 23-97. Slack G. J., Puniani E., Frisvad J. C., Samson R. A., Miller J. D. 2009 Secondary metabolites from Eurotium species, Aspergillus calidoustus and A. insuetus common in Canadian homes with a review of their chemistry and biological activities, „Mycological Research”, vol. 113 (4), s. 480-490. Soares R, Achilli A., Semino О., Davies W, Macaulay V., Bandelt H. J., Torroni A., Richards Μ. B. 2010 The archaeogenetics ofEurope, „Current Biology”, vol. 20 (4), s. 174-183. Stavrianos Ch., Stavrianou L, Zouloumis L., Mastagas G. 2007 An Introduction to Facial Reconstruction, „Balkan Journal of Stomatology”, vol. 11, s. 76-83. Steckel R., Larsen C., Sciulli R, Walker P. 2006 The Global History of Health Project: Data collection codebook. Stolarczyk H., Lorkiewicz W. 1993 Wysokość ciała ludności terytorium Polski od neolitu do współczesności, [w:] Miscełlanea archaeo logical Thaddaeo Malinowski dedicata / quae Franciscus Rożnowski redigendum curavit; Academia Paedagogica in urbe Słupsk, red. F. Rożnowski, Słupsk-Poznań, s. 325-340. Strzelecka H., Kowalski J. 2000 Encyklopedia zielarstwa i ziołolecznictwa, Warszawa. Sudnik-Wójcikowska B. 2011 Rośliny synantropijne, Warszawa. Sullivan К. Μ., Hopgood R., Gill P. 1992 Identification of human remains by amplification and automated sequencing of mitochondrial DNA, „International Journal Legal Medicine”, vol. 105, s. 83-86. Szczepaniak К., Grajewski J. 2000 Warunki środowiskowe a toksyczność grzybów pleśniowych rozwijających się w budynkach, V Mię dzynarodowa Konferencja „Mikotoksyny i dioksyny a środowisko”, Bydgoszcz, s. 137-146. Szczepanowicz B. 2003 Atlas roślin biblijnych. Pochodzenia, miejsce w Biblii i symbolika, Kraków. Szczęśniak K. 2008 Świat roślin światem ludzi na pograniczu wschodniej i zachodniej Słowiańszczyzny, Gdańsk. Szostek K. 2006 Rekonstrukcja ogólnego stanu biologicznego historycznych i przedhistorycznych grup ludzkich na podstawie analiz makro- i mikroelementów w materiale odontologicznym, Kraków, s. 10-16. Szostek K., Stepańczak B., Szczepanek A., Kępa Μ., Głąb H., Jarosz P., Włodarczak P., Tunia K, Pawlyta J., Paluszkiewicz Cz., Tylko G. 2001 Diagenetic signals from ancient human remains - bioarchaeological applications, „Mineralogia”, vol. 42, no. 2-3, s. 93-112. Szpak P. 2014 Complexities of nitrogen isotope biogeochemistry in plant-soil systems: Implications for the study of ancient agricultural and animal management practices, „Frontiers in Plant Science”, vol. 5. Simić K., Zamboni L, Fazinić S., Mudronja D., Sovič L., Gouasmia S., Soljačic I. 2018 Comparative analysis of textile metal threads from liturgical vestments and folk costumes, „Croatia. Nuclear Instruments and Methods in Physics Research”, B, vol. 417, s. 115-120. Simonovičová A., Krakova L., Pangallo D., Majorošová Μ., Piecková E., Bodoriková S., Dörnhoferová M. 2015 Fungi on mummified human remains and in the indoor air in the Kuffner family crypt in Sládkovičovo (Slovakia), „International Biodeterioration Biodegradation”, no. 99, s. 157-164. Skrlin J., Kavur L., Missoni Mlinarič E., Jankovič L, Petaros A., Brkljačič В., Čavka M. 2011 Microbiological analysis of the mummy of St. Marcian, „Collegium Antropologicum”, vol. 35 (3), s. 923-924. Taylor К. T. 2001 Forensic Art and Illustration, Boca Raton. Thomas L. V. 1991 Trup. Od biologii do antropologii, Łódź. Tomaszewska-Szewczyk A. 2011 Zabytki metalowe, [w:] Zabytki kamienne i metalowe, ich niszczenie i konserwacja profilaktyczna, red. W. Domasłowski, Toruń, s. 494-534. Tomaszewska A., Żelaźniewicz A., Borysławski K. 2012 Mumia na receptę, „Wiedza i Życie”, t. 2 (926), s. 58-61. Trotter Μ., Gleser G. C. 1952 Estimation of Stature from Long Bones of American Whites and Negroes, „American Journal of Physical Anthropology”, vol. 10 (4), s. 463-514. 1958 Are֊evaluation of estimation of stature based on measurements of stature taken during life and of long bones after death, „American Journal of Physical Anthropology ”, vol. 16 (1), s. 79-123. SPIS TABEL 244 Tucker F. 2007 Kill or cure? The osteologicul evidence of the mercury treatment of syphilis in 17th to 19th century London, „London Archaeologist”, vol. 11 (8), s. 220-224. Walanus A. 1995 Komputerowa baza danych zliczeń ziaren pyłku, „Wiadomości Botaniczne”, t. 39, nr 3-4, s. 41-46. Walanus A., Nalepka D. 1994 POLPAL - Palinologiczna Baza Danych. Instrukcjaobslugi, Kraków. 1999 POLPAL Program for counting pollen grains, diagrams poltting and numerical analysis, „Acta Paleo botanica”, nr 2, Suppiementum, s. 659-661. Walczak Μ., Drążkowska A., Burkowska-But A., Swiontek Brzezinska Μ. 2015 Zagrożenie mikrobiologiczne w kryptach grobowych, [w:] Kultura funeralna elit Rzeczypospolitej od XVI do XVIII wieku na terenie Korony i Wielkiego Księstwa Litewskiego: próba analizy interdyscypli narnej, red. A. Drążkowska, Toruń, s. 327-343. Waluszewska-Bubien, A. 1979 The avifauna of the Early Middle Ages against a background of archaeozoological materials from a number of Polish settlement sites. Proceedings of the 3rd International Archaeozoological Confe rence, Szczecin, s. 243-255. Wanke A. 1955 Indywidualne określanie taksonomiczne, „Przegląd Antropologiczny”, t. 21, s. 968-990. Weiss-Krejci E. 2010 Heart burial in medieval and early post-medieval central Europe, [w:] Body Parts and Bodies Whole, eds. K. Rebay-Salisbury, Μ. L. Stig Sorensen, J. Hughes, „Studies in Funerary Archaeology”, vol. 5, s. 119-134. White T. D., Folkens P. A. 2005 The Human Bone Manual, Elsevier, USA. Wilkinson C. 2003 The facial reconstruction of the Marina El-Alamein mummy, „Polish Archaeology in the Mediter ranean”, vol. 14, s. 66-71. Wilson L., Pollard Μ. 2002 Here today, gonetomorrow? Integratedexperimentation and geochemical modeling in studies of ar chaeological diagenetic change, „Accounts of Chemical Research”, vol. 35, s. 644-651. Witomski P. 2001 Drewno, [w:] Ochrona budynków przed korozją biologiczną, red. J. Ważny, J. Karyś, Warszawa, s. 29-51. Wyczański A. 1966 Studia nad konsumpcją żywności w Polsce w XVI i pierwszej połowie XVII wieku, Warszawa. Vančata V. 2000 Reconstruction of body height, body mass and body shape in fossil and historical human popula tions, [w:] Nowe techniki i technologie badań materiałów kostnych, III Warsztaty Antropologiczne, red. J. Charzewski, J. Piontek, Warszawa, s. 11-34. van Klinken G. J., Richards M. P., Hedges R. E. M. 2000 An overview of causes for stable isotopic variations in past European human populations: environ mental, ecophysiological, and cultural effects, [w:] Biogeochemical Approaches to Paleodietary Ana lysis, red. S. H. Ambrose, A. Μ. Katzenberg, New York, s. 39-63. Vermeeren C., van Haaster H. 2002 The embalming of the ancestors of the Dutch royal family, „Vegetation History and Archaeobotany”, year 11, s. 121-126. Verze L. 2009 History of facial reconstruction, „Acta Bio-medica: Atenei Parmensis”, vol. 50, s. 5-12. Vogel J. C., van der Merwe N. J. 1977 Isotopic evidence for early maize cultivation in New York State, „American Antiquity”, no. 42, s. 238-242. Yang D. Y, Cannon A., Saunders S. R. 2004 DNA species identification of archaeological salmon bone from the Pacific Northwest Coast of North America, „Journal of Archaeological Science”, vol. 31, s. 619-631. Zamoyski A. 1988 The Polish Way: A Thousand-Year History of the Poles and their Culture, New York. Zegers R. H. C., Maas Μ., Koopman A. G., Maat G. J. R. 2009 Are the alleged remains of Johann Sebastian Bach authentic? A critical assessment of the remains analysis, „The Medical Journal of Australia”, no. 190, s. 213-216. Zerling C. 2007 Lexikon der Pflanzensymbolik, Baden-Muenchen. Zohary D., Hopf Μ. 2004 Plants in the Old World, Oxford. Zyska В. 1999 Biologiczne zagrożenia budynku (Biological Risk Factors in a Building), Warszawa. SPSS van der Merwe N. J., Vogel J. C. 1978 13C Content of human collagen as a measure of prehistoric diet in late woodland North America, „Nature”, no. 276, s. 815-816. TABEL van Oven Μ., Kayser Μ. 2009 Updated comprehensive phylogenetic tree of global human mitochondrial DNA variation, „Human Mutation”, vol. 30, s. 386-394. GRÄVE CRYPTS OF ST FRANCIS OF ASSISI CHURCH IN CRACOW IN THE LIGHT OF INTERDISCIPLINARY STUDIES Continuation of my scientific journey and studies of funeral culture has brought me to Cracow, to the crypts of the church of St Francis of Assisi. This unique temple, located in the Old Town, at All Saints’ Square and St Francis Street has struck me with its beauty, as well as its interesting and dramatic history. For ages the space below the church floor was used for funeral purposes. Among the numerous per sons buried here there were prince Bolesław V the Chaste and his sister, Blessed Salomea of Poland, two sons of Władysław I Łokietek (Ladislaus the Short), monastery benefactors, monks, nuns, burghers of high status as well as high nobility, clergy, adults and children. Such a wide-scoped study of this extraordinary necropolis was possible because of the project ti tled “Grave crypts of the St Francis of Assisi Church in Cracow in the light of interdisciplinary studies”, funded by the National Science Center within the OPUS 12 competitive funding scheme (project num ber: 2016/23/B/HS3/01910). For the purposes of realization of this interdisciplinary project I have gathered a large scientific team with representatives of many disciplines. It included archaeologists, art historians, conservators, chemists, microbiologists, anthropologists, palaeogeneticists, palynologists, archaebotanists, architects, archivists, geophysicists and textile specialists. I have also collaborated with sculptors and specialists of the Police Central Forensic Laboratory in Warsaw. This is the first time bur ial crypts and the tombs they include were studied in such a complex and versatile way. The majority of the underground chambers used for burials in the Cracow church were not marked in any way on the surface of the floor. From one perspective it was a significant obstacle, but from an other, a great challenge for archaeologists, allowing making of genuine discovery and testing of various modern devices and survey methods. In order to locate the crypts under the church and the cloister floor a noninvasive ground penetrat ing radar (GPR). During the survey 18 crypts were located (in the church and 4 crypts in the cloisters) (Fig. 4), 13 were opened, and 12 sepulchral rooms were entered and comprehensively surveyed: nine in the church (B1-B9) and three in the monastery cloisters (K1-K3) L 1 Crypts located under the church floor that were entered were marked with letter В and numbers from 1 to 9. Crypts located in the cloisters were marked with letter К and numbers from 1 to 4. Crypt K4 located in the cloisters was completely filled with bones and functioned as an ossuary. SUMMARY SUMMARY SUMMARY 252 The remaining 9 underground chambers2 were studied with noninvasive methods only. The analy sis was performed basing only on images from an inspection camera introduced through a small-diam eter borehole. Some of the chambers were filled with debris, but in all cases the sepulchral function was confirmed. Nine of them were located only with the use of GPR method - their location is not current ly marked on the floor level and some of them are not included in any of the monastery records. Fur thermore, the noninvasive survey results allowed to record with high probability remains of foundation walls of old surface structures. Such spectacular survey results were possible due to the accepted meth odology. Outstanding value of such surveys comes from the fact that during one project detailed non invasive (GPR) reconnaissance was performed with the testing of applicability of several types of devic es and then exploration (archaeological) and measurement (architectonic) works were correlated with the results. Such detailed noninvasive methods allowed to define the locations where the floor should be removed and openings to the crypts should be pierced. Each time it was necessary do define it very precisely, since we were allowed to remove only 5 floor tiles 30 x 30 cm. Use of inspection camera was a valuable experience. We were able to evaluate its usefulness for the analysis of crypt preservation sta tus, estimates of crypt sizes and definition of the number of burials inside. Very interesting conclusions were appearing, when we were able to confront the image from the camera with the reality observed af ter opening of subsequent crypts. The noninvasive survey was an important alternative that allowed us to study chambers inaccessible to us for various reasons. The camera allowed us to confirm the existence of other underground chambers and their sepulchral function. Unfortunately it allowed only a very gen eral evaluation of these chambers. Exploratory and non-invasive surveys allowed to state, that the crypts under the Franciscan church and the cloisters did not constitute a unified, compact spatial system of underground cham bers and are not consistent architectonically nor chronologically. They have not been designed during the same time. Their locations within the church space seem to be quite accidental. It results from the fact, that they were built at the moment a demand appeared, when wealthy families expressed the will to bury their close ones in these underground chambers. For this purpose more or less prestigious lo cations were chosen. Location of a tomb depended on the person’s status, and in case of clergymen, on the function within the order. In case of laymen both the social status and family wealth were impor tant, since more exposed location of a crypt required much larger financial contribution. A place under the church floor was also available to the benefactors of the church and the monastery. The studies re veal, that the crypts have been built in locations previously occupied by other brickwork funeral objects. This suggests that location of new underground chambers was sometimes chosen quite spontaneously, without an analysis of location of older tombs. Both maps of father Alojzy Karwacki were of special importance to us, since the marked tombs are linked with specific persons or families. In the situations, where no other premises were present, this al lowed to perform a general, probable identification of the persons. After the crypts were opened, there were numerous, standard activities to be performed and for correctness and credibility of separate analyses we had to carry them out in a proper, always the same sequence. Thus the procedures were prepared that allowed us to maintain the same sequence and to re member about specific tasks. Work of archaeologists was not limited to exploration of the crypts, mak ing an inventory of architectural structures and burials, but also included taking of various samples to be studied by other scientists. Microbiological material was secured in the first place. Before disinfection, I descended into the crypt with an assistant, who helped me in proper taking and marking of samples. Material was taken from various places, including coffins, skeletons, clothes and walls, each time on an identical area, so that the results could be compared. Then, after disinfection the drawing documentation was prepared and architectonic analyses were made by architects. Under ground chambers were additionally documented with 3D scanning method. After scanning the record- 2 Basing on arrangements with the Voivodeship Historical Monument Protection Administration in Cracow. ing of the inventory of the burials and gathering of other samples commenced: textiles for dye analyses and technical analyzes, plants from the pillows, mattresses, wreaths, bouquets. From the remains we sampled molar teeth for DNA analysis, ribs for dietetic analyses. Also anthropological analyses were car ried out in situ, including the remains placed in the sarcophagus of Bolesław V the Chaste. The project I led allowed a comprehensive study of the burial crypts with the tombs. We have per formed the analysis of crypt architectonic layout and recorded the full inventory with the use of state of the art techniques. Besides, also sets of archaeological artifacts constituting tomb furnishing were stud ied in detail. Selected objects underwent metallographic analysis. The funeral clothes underwent costumology analysis and the fabrics were catalogued with the use of modern analytical methods, allowing also dye identification. Also microbiological surveys of the crypts, human remains and grave furnish ing elements were an important activity. Besides, artifacts important for the national heritage, being a part of the furnishing, such as clothes and devotional items were taken for conservation. The project was conducted on multiple areas and its aim was to show new directions of crypt studies. The performed analyses will be presented in papers and several larger monographs. Tłumaczenie Mateusz Józefowicz
adam_txt	SPIS TRESCI ZAGADNIENIA WSTĘPNE. 10 Wprowadzenie. U ANTROPOLOGIA. 16 ANALIZA ANATOMOANTROPOLOGICZNA SZCZĄTKÓW LUDZKICH (Henryk Głąb) . 17 BADANIA KONCENTRACJI WYBRANYCH PIERWIASTKÓW U POCHOWANYCH OSÓB (Marta Kurek, Anna Spinek) . 37 ANALIZA GENETYCZNA MARKERÓW HAPLOIDALNYCH Z PRÓBEK MATERIAŁU KOSTNEGO (Marta Gorzkiewicz, Tomasz Grzybowski) . 42 IZOTOPY WĘGLA I AZOTU W BADANIU DIETY ELIT XVII-XVIII WIEKU NA PODSTAWIE WYDOBYTYCH SZCZĄTKÓW (Laurie J. Reitsema, Anna Drążkowska, Marcin Nowak). 49 REKONSTRUKCJA WYGLĄDU PRZYŻYCIOWEGO TRZECH OSÓB POCHOWANYCH W KRYPTACH (Barbara Kwiatkowska, Agata Bisiecka, Dobrochna Fryc, Dominika Mirko, Katarzyna Martewicz, Renata Bonter-Jędrzejewska, Jakub Biewald, Michał Wasiak, Marcin Michalak). REKONSTRUKCJA PRAWDOPODOBNEGO PRZYŻYCIOWEGO WYGLĄDU 59 GŁÓW (Dariusz Zajdel). 72 ARCHEOBOTANIKA. 80 SZCZĄTKI ROŚLIN ODNALEZIONE W KRYPTACH (Katarzyna Pińska, Anna Drążkowska) . 81 BADANIA ARCHEOBOTANICZNE ZIÓŁ UŻYTYCH DO BALSAMACJI CIAŁ ZMARŁYCH (Katarzyna Pińska, Anna Drążkowska) 113 BADANIA PALINOLOGICZNE NA PRZYKŁADZIE CZTERECH WYBRANYCH POCHÓWKÓW (Agnieszka Μ. Noryśkiewicz). ;. 131 MIKROBIOLOGIA. 146 ANALIZA MIKROBIOLOGICZNA SZCZĄTKÓW LUDZKICH I ELEMENTÓW TRUMIEN Z KRYPT GROBOWYCH (Maciej Walczak, Anna Drążkowska, Aleksandra Burkowska-But, Maria Swiontek Brzezińska). 147 CHARAKTERYSTYKA ZNISZCZEŃ MIKROBIOLOGICZNYCH TKANIN JEDWABNYCH (Joanna Karbowska-Berent, Justyna Szulc, Tomasz Ruman, Anna Drążkowska, Beata Gutarowska, Joanna Jarmilko). 159 KONSERWACJA ZABYTKÓW. 172 PRACE KONSERWATORSKIE IRESTAURATORSKIE PRZEPROWADZONE NA ZABYTKACH TEKSTYLNYCH (Anna Drążkowska, Marcin Nowak). 173 KONSERWACJA ZABYTKÓW METALOWYCH I DREWNIANYCH ORAZ PRZEDMIOTÓW O ZŁOŻONYCH STRUKTURACH SUROWCOWYCH (Marcin Nowak, Anna Drążkowska) 180 STUDIA ARCHEOMETRYCZNE WYBRANYCH TASIEMEK I KORONEK (Beata Miazga). ANALIZA SKŁADU PIERWIASTKOWEGO ZABYTKÓW (Artur Ginter) . 186 205 SPIS ILUSTRACJI. 221 227 229 247 251 SPIS TABEL. BIBLIOGRAFIA. NOTY O AUTORACH. SUMMARY. Allentoft M. E., Sikora Μ., Sjögren K. G., Rasmussen S., Rasmussen Μ., Stenderup J., Damgaard P. В., Schroeder H., Ahlström T., Vinner L., Malaspinas A. S., Margaryan A., Lynnerup N., Harvig L., Frei K., Merkyte I., Orlando L., Sicheritz-Pontén T., Brunak S., Willerslev E. 2015 Population genomics ofBronze Age Eurasia, „Nature”, vol. 522, iss. 7555, s. 167-172. Alvarez-Iglesias V., Mosquera-Miguel A., Cerezo Μ., Quintans В., Zarrabeitia M. T., Cusco I., Lareu M. V, García O., Pérez-Jurado L., Carracedo A., Salas A. 2009 New population and phylogenetic features ofthe internal variation within mitochondrial DNA macro-haplogroup RO, „PLoS One”, vol. 4, iss. 4: e 5112. Al-Julaifi M. Z„ Al-Khaliel A. S„ Elkhider K. A. 1996 Patulin production by fungi isolated from barley locally grown in Saudi Arabia, „Journal of King Saud University - Science”, vol. 8 (1), s. 19-24. AIQahtani S. J., Hector M. P., Liversidge H. Μ. 2010 Brief communication: the London atlas of human tooth development and eruption, „American Jour nal of Physical Anthropology”, vol. 142, s. 481-490. Ambrose S. H. 1990 Preparation and characterization of bone and tooth collagen for isotopic analysis, „Journal of Ar chaeological Science”, vol. 17, s. 431-451. 1991 Effects of diet, climate and physiology on nitrogen isotope abundances in terrestrial foodwebs, „Journal of Archaeological Science”, vol. 18, s. 293-317. Ambrose S. H., Norr L. 1993 Experimental evidence for the relationship of the carbon isotope ratios of whole diet and dietary protein to those of bone collagen and carbonate, [w:] Prehistoric human bone: archaeology at the molecular level, red. J. B. Lambert, G. Grupe, Berlin, s. 1-37. Andrews R. Μ., Kubacka I., Chinnery P. F., Lightowlers R. N., Turnbull D. Μ., Howell N. 1999 Reanalysis and revision of the Cambridge reference sequence for human mitochondrial DNA, „Natu re Genetics”, vol. 23, s. 147. Aufderheide A. C., Rodriguez-Martin C. 1998 The Cambridge Encyclopedia of Human Paleopathology, Cambridge. BIBLIOGRAFÌA BIBLIOGRAFIA Badura Μ., Noryśkiewicz A. Μ., Kosmaczewska A., Jarosińska Μ., Nowak S., Grupa Μ., Michalik J. 2019 Plants for the final journey-archaeobotanical exploration of the 18th c. children burials in the Holy Trinity church (sanctuary of the Divine Mother Queen ofKrajna) in Byszewo (Poland), [w:] 18 Con ference of The International Workgroup for Palaeoethnobotany, Lecce, 3-8 June 2019, red. G. Fio rentino, Μ. Primavera, Università del Salento, s. 135-136. Baczyńska В. 2005 Kataplazm z dziegciu i ziół. Ślady zabiegów medycznych lub magicznych wykorzystywanych we wczesnym okresie epoki brązu, „Polish Botanical Studies, Guidebook Series”, vol. 28, s. 93-102. 230 Balta Z. I., Csedreki L., Furu E., Cretu L, Huszank R., Lupu Μ., Torok Z., Kertesz Z., Szikszai Z. 2015 Ion beam analysis ofgolden threads from Romanian medieval textiles, „Nuclear Instruments and Methods in Physics Research”, B, vol. 348, s. 285-290. BIBLIOGRAFIA Baumann B. B. 1960 The botanical aspects ofancient Egyptian embalming and burial, „Economic Botany”, vol. 14, no. 1, s. 84-104. Baxarias J., Herrerin J. 2008 The Handbook Atlas of Paleopathology, Zaragoza. Bednarek J., Bloch-Boguslawska E., Engelgardt P., Wolska E., Śliwka К. 2005 Wykorzystanie stopnia zarastania szwów czaszkowych do szybkiej śródsekcyjnej oceny wieku osób dorosłych, „Archiwum Medycyny Sądowej i Kryminologii”, nr 55, s. 185-189. Benazzi S., Fantini Μ., De Crescenzio F., Mallegni G., Mallegni E, Persiani F., Gruppioni G. 2009 The face of the poet Dante Alighieri reconstructed by virtual modelling and forensic anthropology techniques, „Journal of Archaeological Science”, vol. 36, s. 278-283. Berglund B. E., Jasiewiczowa Μ. 1986 Pollen analysis and pollen diagrams, [w:] Handbook ofHolocene Palaeoecology and Palaeohydrology, red. B. E. Berglund, Chichester, s. 455-484. Beug H. 2004 Leitfaden der Pollenbestimmung für Mitteleuropa und angrenzende Gebiete [Guide to the Pollen Analysis for Central Europe and Adjacent Areas], München-Pfeil. Bochenek A., Reicher Μ. 1952 Anatomia ogólna. Kości, stawy i więzadła. Mięśnie, 1.1, Warszawa. Brandenburgh C. R. 2010 Early medieval textile remains from settlements in the Netherlands. An evaluation of textile pro duction, „Journal of Archaeology in the Low Countries”, vol. 2, no. 1, s. 41-79. Buikstra J. E., Ubelaker D. H. 1994 Standards for data collection from human skeletal remains, [w:] Proceedings of a seminar at the field Museum ofNatural History, „Arkansas Archeological Survey Research Series”, no. 44. s. 672. Burton J. 2008 Bone chemistry and trace element analysis, [w:] Biological Anthropology of human skeleton, red. A. Μ. Katzenberg, S. R. Saunders, Wiley, s. 443-460. Butinar L., Zalar P, Frisvad J. C., Gunde-Cimerman N. 2005 The genus Eurotium-members of indigenous fungal community in hypersaline waters of salterns, „FEMS Microbiology Ecology”, vol. 51 (2), s. 155-166. Bynum C. W. 1987 Holy fast and holy feast: the religious significance offood to medieval women, Berkeley-Los Angeles. Caneva G., Bartoli E, Fontani Μ., Mazzeschi D., Visca P. 2019 Changes in biodeterioration patterns of mural paintings: Multi-temporal mapping for a preventive conservation strategy in the Crypt of the Original Sin (Matera, Italy), „Journal of Cultural Herita ge”, vol. 40, s. 59-68. Cappers R. T. J., Bekker R. Μ., Jans J. E. A. 2006 Digitalnezadernatlas van Nederland, Groningen. Charlier P. 2006 Qui a tué la Dame de Beauté? Étudescientifique des restesdAgnès Sorel (1422-1450), „Histoire des SciencesMédicales”, vol. 40, s. 255-263. Chabracka A. 2013 Rekonstrukcja XVII-wiecznych męskich szat grobowych z klasztoru OO. Paulinów na Jasnej Górze, [w:] Tajemnice bazyliki jasnogórskiej. Studium do dziejów, red. J. Golonka OSPPE, Częstochowa, s. 225-238. Chisholm B. S., Nelson D. E., Schwarcz H. P. 1982 Stable-carbon isotope ratio as a measure of marine versus terrestrial protein in ancient diets, „Scien ce”, no. 216, s. 1131-1132. Cooper A., Poinar H. N. 2000 Ancient DNA: do it right or not at all, „Science”, no. 289, s. 1139. Cybulska Μ., Maik J. 2007 Archaeological Textiles-А Need for New Methods ofAnalysis and Reconstruction, „Fibres 8г Texti lesin Eastern Europe”, vol. 15, no. 5-6, s. 185-189. Czekanowski J. 1967 Człowiek w czasie i przestrzeni, Warszawa. Czubak A. 2009 Rekonstrukcja wyglądu twarzy oraz antropologiczna ocena szkieletu generała Władysława Sikor skiego, „Archiwum Medycyny Sądowej i Kryminologii”, nr 59, s. 27-32. Czuma Μ., Mazan L. 2005 Poczet serc polskich, Kraków. Čavka Μ., Glasnović A., Jankovič L, Rajić-Šikanjić P., Perič В., Brkljačič В., Missoni E. Μ., Škrlin J. 2010 Microbiological analysis of a mummy from the archeological museum in Zagreb, „Collegium Antropologicum”, vol. 34 (3), s. 803-805. Data Collection Codebook 2005 The Global History ofHealth Project, eds. R. Steckel, C. Larsen, P. Sciulli, P. Walker, http://global. sbs.ohio-state.edu/. De Greef S., Claes P., Vandermeulen D., Mollemans W, Suetens P., Willems G. 2006 Large-scale in vivo Caucasian facial soft tissue thickness database for craniofacial reconstruction, „Forensic Science International”, vol. 159, s. 126-146. 231 İBL1OGRAHA Cataldo R., Siviera S., Leucci G., Pagiotti R., Angelini P. 2008 Integrated surveys for the analysis of the deterioration in the crypt of the Abbey of Montecorona Italy, 9th International Conference on NDT of Art, Jerusalem, s. 1-9. Dembińska M. 1999 Food and drink in medieval Poland: rediscovering a cuisine of the past, Philadelphia. DeNiro M. J. 1985 Postmortem preservation and alteration ofin vivo bone collagen isotope ratios in relation to palaeo dietary reconstruction, „Nature”, no. 317, s. 806-809. Diakumaku E., Gorbushina A. A., Krumbein W. E., Panina L., Soukharjevski S. 1995 Black fungi in marble and limestones - an aesthetical, chemical and physical problem for the conser vation of monuments, „Science of the Total Environment”, vol. 167 (1-3), s. 295-304. B IB LIO G R A FIA 232 Drążkowska A. 2005 Wyposażenie XVII i XVIII-wiecznych grobów dziecięcych zlokalizowanych wewnątrz kościołów, [w:] Nekropolie, kirkuty, cmentarze, t. 2, red. Μ. Opęchowski, A. Łazanowski, Szczecin, s. 19-40. 2005a Konserwacja XVII- i XVIII-wiecznej dziecięcej odzieży grobowej, „Ochrona Zabytków”, nr 1, s. 55-67. 2006 Wianki wydobyte z krypty grobowej w kościele pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Toru niu, „Rocznik Toruński”, t. 33, s. 209-217. 2007 Kwiaty i wianki elementem wyposażenia grobowego osiemnastowiecznych pochówków na podstawie znalezisk z kościoła św. Jana i z kościoła św. Trójcy w Gdańsku, [w:] XVSesja Pomorzoznawcza, red. G. Nawrolska, Elbląg, s. 491-496. 2007a Problemy konserwacji elementów pasmanteryjnych wykonanych z nici metalowej, „Prace i Materia ły Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi”, seria Numizmatyczna i Konserwa torska, nr 13, s. 131-141. 2008 Odzież grobowa w Rzeczypospolitej w XVII i XVIII wieku, Toruń. 2009 Jedwabne XVIII-wieczne dodatki do odzieży wydobyte w kościele pw. św. Mikołaja w Gdańsku, [w:] XVI Sesja Pomorzoznawcza, cz. 2: Od późnego średniowiecza do czasów nowożytnych, red. A. Janowski, K. Kowalski, S. Słowiński, Szczecin, s. 241-246. 2014 Odzież i insygnia grobowe biskupów przemyskich obrządku łacińskiego, Toruń. 2016 Wianek grobowy, [w:] Badania na obszarze dawnego kościoła augustiańskiego. Archeologia Stargar du, t. 2, red. Μ. Majewski, Stargard, s. 367-383. 2017 Jedwabna odzież grobowa i akcesoria ubiorów. Analiza kostiumologiczna i problemy konserwator skie, [w:] Staromiejski kościół famy pw. Najświętszej Maryi Panny w Kostrzynie nad Odrą. Studia archeologiczno-architektoniczne, Kostrzyn nad Odrą, s. 177-191. Drążkowska A., Siemińska D., Grupa Μ. 2015 Konserwacja zabytków archeologicznych, [w:] Kultura funeralna elit Rzeczypospolitej od XVI do XVIII wieku, red. A. Drążkowska, Toruń, s. 353-374. Duma P. 2010 Grób Alienata Avalon, Kraków. Egan G., Pritchard F. 2008 Dress accessories c. 1150-c. 1450 in Medieval Finds from Excavation in London, Woodbridge. Enguita O., Climent-Font A., Garcia G., Montero I., Fedi M. E., Chiari Μ., Lucarelli F. 2002 Characterization of metal threads using differential PIXE analysis, „Nuclear Instruments and Methods in Physics Research”, B, vol. 189, s. 328-333. Ericson J. E., Smith D. R., Flegal A. R. 1991 Skeletal concentrations of lead, cadmium, zinc, and silver in ancient North American Pecos Indians, „Environmental Health Perspectives”, vol. 93, s. 217-224. Ezzo J. A., Larsen C. S., Burton J. H. 1995 Elemental signatures of human diets from the Georgia Bight, „American Journal of Physical Anthropology”, vol. 98, s. 471-481. Fabiani B. 1988 Na dworze Wazów w Warszawie, Warszawa. Fernandes R., Nadeau M. J., Grootes P. M. 2012 Macronutrient-based model for dietary carbon routing in bone collagen and bioapatite, „Archaeolo gical and Anthropological Sciences”, vol. 4, s. 291-301. Finnilä S., Lehtonen M. S., Majamaa К. 2001 Phylogenetic network for European mtDNA, „AmericanJurnal of Human Genetics”, vol. 68, s. 1475-1484. 233 Fornaciari G., Marinozzi S., Gazzaniga V., Giuffra V., Picchi M. S., Giusiani Μ., Masetti Μ. 2011 The use of mercury against pediculosis in the Renaissance: the case ofFerdinand II ofAragon, King of Naples, 1467-96, „Medical History”, vol. 55 (1), s. 109-115. Forstner D. 2001 Świat symboliki chrześcijańskiej, Warszawa. Fuller B. T., Muldner G., Van Neer, W., Ervynck A., Richards Μ. P. 2012 Carbon and nitrogen stable isotope ratio analysis of freshwater, brackish and marine fish from Bel gian archaeological sites (1st and 2nd millennium AD), „Journal of Analytical Atomic Spectrome try’, vol. 27, s. 807-820. Gabriel M. N., Huffine E. E, Ryan J. H., Holland Μ. Μ., Parsons T. J. 2001 Improved MtDNA sequence analysis of forensic remains using a “mini-primer set” amplification stra tegy, „Journal of Forensic Science”, vol. 46, s. 247-253. Galera H., Jurkiewicz E., Sudnik-Wójcikowska В. 2013 Kwiaty i zioła па ostatnią drogę, [w:] Tajemnice bazyliki jasnogórskiej. Studium dziejów, red. J. Golon ka OSPPE, Jasna Góra-Częstochowa, s. 181-224. Gerasimow Μ. Μ. 1955 Wostanowlenie lica po czerepu, Moskwa. Gieysztor A., Kiniewicz S., Rostworowski E., Tazbir J., Wereszycki H. 1968 History of Poland, Warszawa. Gloger Z. 1972 Encyklopedia staropolska, t. 4, Warszawa. Gładykowska-Rzeczycka J. 1989 Schorzenia ludności prehistorycznej na ziemiach polskich, Gdańsk. Głąb H., Kępa Μ., Stepańczak B., Szostek K., Wrębiak A. 2010 Analiza anatomo-antropologiczna oraz demograficzna ludności pochowanej na przedlokacyjnym cmentarzysku w Krakowie, „Krzysztofory. Zeszyty Naukowe Muzeum Historycznego Miasta Krakowa”, nr 28, cz. 2, s. 123-136. Good I. 2001 Archaeological Textiles: A Review of Current Research, „Annual Review of Anthropology”, vol. 30, s. 209-226. BIBLIOGRAFIA Fischer A. 1921 Zwyczaje pogrzebowe ludu polskiego, Lwów. Goździewski S. 1969 Związek cech kefalometrycznych z kraniometrycznymi u człowieka, „Materiały i Prace Antropolo giczne”, nr 77, s. 283-293. Grattana J., Huxleya S., Karakib L. A., Tolanda H., Gilbertsonc H., Pyattd B., al Saadb Z. 2002 Death. more desirable than life’? The human skeletal record andtoxicological implications ofancient copper mining and smelting in WadiFaynan, southwestern Jordan, „Toxicology and Industrial He alth”, vol 18, s. 297-307. Grezak A., Kurach В. 1996 Konsumpcja mięsa w średniowieczu oraz czasach nowożytnych na terenie obecnych ziem polskich w świetle danych archeologicznych, „Archeologia Polski”, nr 41,139-167. BIBLIOGRAFIA 234 Grupa Μ. 2005 Ubiór mieszczan i szlachty z XVI-XVIII wieku z kościoła pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Pan ny w Toruniu, Toruń. 2007 Konserwacja jedwabnych tkanin i rekonstrukcja szat, „Prace Materiały Muzeum Archeologiczne go i Etnograficznego”, seria „Numizmatyczna”, nr 13, s. 207-218. 2012 Wełniane tekstylia pospólstwa i plebsu gdańskiego (XIV֊XVII w.) i ich konserwacja, Toruń 2012. Grupa Μ., Grupa D., Kozłowski T., Krajewska Μ., Majorek Μ., Nowak Μ., Nowak S., Przymorska-Sztuczka Μ., Wojciechowska A., Dudziński T. 2014 Tajemnice szczuczyńskich krypt, t. II, Grajewo-Toruń. Grupa Μ., Kozłowski T., Rimantas J., Grupa D., Krajweska Μ., Krakowska S., Majorek Μ., Mosiejczyk J., Nowak Μ., Nowak S., Przymorska-Sztuczka Μ., Wojciechowska A. 2015 Tajemnice krypty w kaplicy św. Anny, Gniew. Grupa Μ., Nowak Μ. 2017 Wianki jako element wyposażenia grobowego, „Acta Universítatis Nicolai Copernici. Archeolo gia”, t. 35, s. 159-172. Grupe G., Heinrich D., Peters J. 1999 A brackish water aquatic foodweb: trophic levels and salinity gradients in the Schlei ford, Nort hern Germany, in Viking and medieval times, „Journal of Archaeological Sciience”, vol. 36, s. 2125-2144. Gupta S., Gupta V, Vij H., Vij R., Tyagi N. 2015 Forensic Facial Reconstruction: The Final Frontier, „Journal of Clinical and Diagnostic Research”, no. 9, s. 26-28. Gryglewski R. W. 2005 Mumifikacja ciała ludzkiego w świetle historii obyczajów i nauk medycznych, Kraków. Grzybowski T., Malyarchuk B. A., Derenko M. V., Perkova Μ. A., Bednarek J., Woźniak Μ. 2007 Complex interactions of the Eastern and Western Slavic populations with other European groups as revealed by mitochondrial DNA analysi, „Forensic Science International: Genetics”, vol. 1, s. 141-147. Grzybowski T., Pawlowski R., Kupiec T., Branicki W, Jacewicz R. 2018 Recommendations of the Polish Speaking Working Group of the International Society for Forensic Genetics for forensic mitochondrial DNA testing, „Archiwum Medycuny Sądowej i Kryminologii”, որ 68, s. 242-258. Guiamet P. S., Rosato V., de Saravia S. G., Garcia A. Μ., Moreno D. A. 2012 Biofouling of crypts of historical and architectural interest at La Plata Cemetery (Argentina), „Jour nal of Cultural Heritage”, vol. 13 (3), s. 339-344. Gutarowska B., Piotrowska Μ., Koziróg A., Żakowska Z. 2010 Ochrona przed mikrobiologiczną biodeterioracją w muzealnictwie, [w:] Rola nauki w zachowaniu dziedzictwa kulturowego, red. B. Więcek, J. Perkowski, Łódź, s. 15-19. Hagelberg E., Hofreiter Μ., Keyser C. 2015 Introduction. Ancient DNA: the first three decades, „Philosophical Transactions of The Royal So ciety В Biological Sciences”, vol. 370, iss. 166. Hoefs J. 2004 Stable Isotope Geochemistry, Berlin. Hryszko H. 1994 Problemy związane z rekonstrukcją strojów pochodzących z sarkofagów książąt Pomorza Zachodnie go, [w:] Ubiory w Polsce. Materiały III Sesji Klubu Kostiumologii i Tkaniny Artystycznej przy Od dziale Warszawskim Stowarzyszenia Historyków Sztuki, red. A. Sieradzka, K. Turska, Warszawa, s. 141-152. Hwa-Yen L., Jiunn-Hsing C., Chun-Yu C., Hung-Li C., Chung-Wei Y., Yuh-chang S. 2013 Study ofP, Ca, Sr, Ba and Pb levels in enamel and dentine of human third molars for environmental and archaeological research, „Advances in Anthropology”, vol. 3, s. 71-77. Jadczak D., Grzeszczuk Μ. 2004 Zioła przyprawowe w kuchni i w apteczce, „Panacea”, nr 3 (8), s. 16-18. Janda K., Markowska-Szczupak, A. 2014 Wpływ aktywności wody i temperatury na wzrost oraz aktywność lipolityczną kserofilnego grzyba Eurotiumherbariorum (Weber ex FH Wigg.) Link, „Folia Pomeranae Universitaris Technológiáé Stetinensis. Agricultura, Alimentaria, Piscaria et Zootechnica”, t. 30, Szczecin, s. 43-53. Janda-Ulñg K., Ulñg К., Markowska А. 2009 Extracellular Enzyme Profiles ofXerophilic Fungi Isolated from Dried Materials ofMedicinal Plants, „Polish Journal of Environmental Studies”, vol. 18 (3), s. 391-397. Janińska В. 2000 Environmental requirements for fungi, „Journal of Thermal Envelope and Building Science”, vol. 23, s. 339-348. Janińska B., Twarużek Μ., Składanowska В., Szczepaniak К., Grajewski J. 2000 Warunki środowiskowe a toksyczność grzybów pleśniowych rozwijających się w budynkach, V Mię dzynarodowa Konferencja „Mikotoksyny i dioksyny a środowisko”, Bydgoszcz, s. 137-146. Jarczak J., Grochowalski Ł., Marciniak B., Lach J., Słomka Μ., Sobalska-Kwapis Μ., Lorkiewicz W, Pu łaski Ł., Strapagiel D. 2019 Mitochondrial DNA variability of the Polish population, „European Journal of Human Genetics”, doi: 10.1038/s41431-019֊0381-x. Járó Μ., Gál T., Tóth A. 2000 The Characterization and Deterioration of Modern Metallic Threads, „Studies in Conservation”, vol. 45, no. 2, s. 95-105. BiBMOGRAHA Hedges R. E. Μ., Clement J. G., Thomas C. D. L., O’Connell T. C. 2007 Collagen turnover in the adult femoral mid-shaft: modeled from anthropogenic radiocarbon tracer measurements, „American Journal Physical Anthropology”, no. 133, s. 808-816. Jopkiewicz A., Suliga E. 2005 Biomedyczne podstawy rozwoju i wychowania, Radom-Kielce. Jurado V., Porca E., Pastrana M. P, Cuezva S., Fernandez-Cortes A., Sáiz-Jiménez C. 2010 Microbiological study of bulls of indulgence of the 15th֊16th centuries, „Science of the Total Envi ronment”, vol. 408 (17), s. 3711-3715. Karbowiak A. 1900 Obiady profesorów Uniwfersytetu] Jagiellońskiego w XVI i XVII wieku, Kraków. Karbowska-Berent J. 2014 Metody pobierania próbek do badań organizmów niszczących zabytki, „Acta Universitatis Nicolai Copernici. Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo”, t. 45, s. 441 -458. BIBLIOGRAFIA 236 Karg S. 2012/13 Auf Hopfengebettet. Pflanzliche Grabbeigaben in Bestattungen des 17. Und 18. Jahrhundertsim Dom zu Helsingør, Nordseeland (Dänemark), Offa, 69/70, s. 403-410. Kendall C., Høier Eriksen A. Μ., Kontopoulos I., Collins Μ. J., Turner-Walker G. 2018 Diagenesis of archaeological bone and tooth, „Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology”, vol. 491, s. 21-37. Katzenberg A. Μ., Weber A. 1999 Stable isotope ecology and paleodiet in the Lake Baikal region ofSiberia, „Journal of Archaeological Science”, vol. 26, s. 651-659. Kizik E. 1997 Śmierć w mieście hanzeatyckim w XVI֊XVIII wieku: studium z nowożytnej kultury funeralnej, Gdańsk. 2001 Wesele, kilka chrztów i pogrzebów. Uroczystości rodzinne w mieście hanzeatyckim od XVI do XVIII wieku, Gdańsk. Klaudel L. 2006 Mięta pieprzowa, „Panacea”, nr 2 (15), s. 8-10. Kloczowski J. 2000 A History of Polish Christianity, Cambridge. Klonder A. 2002 Poor and abundant diet in the towns of Royal Prussia in the 17th century, „Acta Poloniae Histori ca”, vol. 85, s. 89-127. KlukK. 1788 Roślin potrzebnych, pożytecznych, wygodnych, osobliwie krajowych, albo które w kraju użyteczne być mogą, utrzymanie, rozmnażanie, i zażycie, t. 2: Z figurami o drzewach, i ziołach dzikich, lasach, Warszawa. 1808 Dykcyonarz roślinny, t. 2, Warszawa. Kobielus S. 2006 Florariumchristianum. Symbolika roślin - chrześcijańska starożytność i średniowiecze, Tyniec-Kraków. 2014 Florariumchristianum. Symbolika roślin ֊ chrześcijańska starożytność i średniowiecze, Tyniec. Kokič-Tanakov S. D., Dimič G. R., Karalič D. 2007 Contamination of spices with moulds potential producers ofsterigmatocysiine, „APTEFF”, no. 38, s. 29-35. Kowalski P. 2007 Kultura magiczna. Omen, przesąd, znaczenie, Warszawa. Kozajda A., Szadkowska-Stańczyk I. 2012 Bakterie Bacillus Subtilis jako problem legislacyjny higieny pracy w Polsce, „Medycyna Pracy”, nr 63 (1), s. 91-96. Krajewski A. 2001 Owady - szkodniki drewna budowlanego, [w:] Ochrona budynków przed korozją biologiczną, red. J. Ważny, J. Karyś, Warszawa, s. 91-127. Kramell A., Li X., Csuk R, Wagner Μ., Goslar T., Tarasov P. E., Kreusel N., Kluge R., Wunderlich Ch. H. 2014 Dyes of late Bronze Age textile clothes and accessories from the Yanghai archaeological site, Tur fan, China: Determination of the fibers, color analysis and dating, „Quaternary International”, vol. 348, s. 214-223. Krikštaponis A., Stakėnienė J., Lugauskas A. 2001 Toxigenic fungi in human environment, „Biologija”, vol. 4, s. 10-12. Krupiński T., Kwiatkowska В., Rajchel Z. 1995 Szczątki kostne świętej Jadwigi śląskiej w ujęciu antropologicznym; rekonstrukcja czaszki i głowy, [w:] Księga Jadwiżańska, red. K. Bobrowski, Wrocław, s. 125-135. 2005 Rekonstrukcje czaszek i głów, [w:] O nauce i kulturze, red. J. Mozrzymas, t. X, s. 30-43. Krupiński T., Kwiatkowska B., Rajchel Z., Bonter-Jędrzejewska R. 2006 Rekonstrukcja głowy Błogosławionego Czesława - patrona Wrocławia, [w:] Tutelaris Silesiae. Bło gosławiony Czesław we Wrocławiu, red. E. Klimek, Wrocław, s. 54-69. Kurasiński T., Skóra K., Gayduchik V. 2018 Agrainagainst a vampier? Someremarks on so-calledanti-vampirepractices in the light of archaeolo gical and folkloristic-ethnographic data, „Sprawozdania Archeologiczne”, vol. 70, red. S. Kadrów, P. Włodarczak, Białystok, s. 173-202. Kuchowicz Z. 1966 Wpływ odżywiania na stan zdrowotny społeczeństwa polskiego w XVIII wieku, Łódź. Latał owa Μ. 1998 Botanical analysis ofa boundle of flax (Linumusitatissimum L.) from the 3re/4th century A.D. in northern Poland, „Vegetation History and Archeobotany”, no. 7, s. 97-107. Latałowa Μ., Święta J. 2004 Szczątki roślinne i zwierzęce z pochówków trumiennych (XVII i XVIII w.) w klasztorze Norber tanek w Strzelnie (woj. Kujawsko-Pomorskie), Gdańsk, maszynopis w Pracowni Paleoekologii i Archeobotaniki, katedra Ekologii Roślin, Uniwersytet Gdański. Lee W. J., Yoon A. Y., Song M. K., Wilkinson C. Μ., Shin D. H. 2014 The archaeological contribution of forensic craniofacial reconstruction to a portrait drawing ofa Ko rean historical figure, „Journal of Archaeological Science”, no. 49, s. 228-236. Leplat, J., Francois, A., Bousta, F. 2017 White fungal covering on the wall paintings of the Saint-Savin-sur-Gartempe Abbey church crypt: A case study, „International Biodeterioration Biodegradation ”, vol. 122, s. 29-37. 8ÎBLİOGRAFIA Krakova L., Solty K., Puškárova A., Bůčková Μ., Jeszeová L., Kuchařík Μ., Budiš J., Orovčík L., Szemes T., Pangado D. 2018 The microbiomes ofa XVIII century mummy from the castle of Krásna Hôrka (Slovakia) and its sur rounding environment, „Environmental Microbiology”, no. 20 (9), s. 3294-3308. Lityńska-Zając M. 2005 Chwasty w uprawach roślinnych w pradziejach i wczesnym średniowieczu, Kraków. Lityńska-Zając Μ., Wasylikowa K. 2005 Przewodnik do badań archeobotanicznych, Poznań. 238 Loogväli E. L., Roostalu U., Malyarchuk B. A., Derenko M. V., Kivisild T., Metspalu E., Tambets К., Reídla Μ., Tolk H. V., Parik J., Pennarun E., Laos S., Lunkina A., Golubenko Μ., Barac L., Pericic Μ., Balanovsky O. R, Gusar V, Khusnutdinova E. K., Stepanov V,PuzyrevV, Rudan P., Balanovska E. V., Grechanina E., Richard C., Moisan J. R, Chaventré A., AnagnouN. R, Pappa K. I., Michalodimitrakis E. N., Claustres Μ., Gölge Μ., Mikerezi I., Usanga E., Villems R. 2004 Disuniting uniformity: a pied cladistic canvas ofmtDNA haplogroup H in Eurasia, „Molecular Bio logy and Evolution”, vol. 21, s. 2012-2021. SPIS TABEL Loth S. R., Henneberg Μ. 2001 Sexually dimorphic mandibular morphology in the first few years of life, „American Journal of Phy sical Anthropology”, vol. 115 (2), s. 179-186. Lovejoy C. O. 1985 Dental wear in the Libben population: its functional pattern and role in the determination of adult skeletal age at death, „American Journal of Physical Anthropology”, vol. 68 (1), s. 47-56. Łuczaj Ł. J., Dumanowski J., Köhler R, Mueller-Bieniek A. 2012 The use and economic value of manna grass (Glyceria) in Poland from the Middle Ages to the twen tieth century, „Human Ecology”, vol. 40, s. 721-733. Makowiecki D. 2001 Some remarks on medieval fishing in Poland, [w:] Buitenhuis, H., Prummel, W. (Eds.), Animals and Man in the Past, red. H. Buitenhuis, W. Prummel, Gronigen, Netherlands. 2008 Użytkowanie zwierząt i konsumpcja mięsa w średniowieczu w świetle badań archeozoologicznych, [w:] Źródła Historyczne wydobywane z ziemi, red. S. Suchodolski, Wrocław, s. 57-77. Malinowski A., Bożiłow W. 1997 Podstawy antropometrii. Metody, techniki, normy, Warszawa-Łódź. Malyarchuk B., Derenko Μ.Grzybowski T., Perkova Μ., Rogalla U., Vanecek T., Tsybovsky L 2010 The peopling ofEurope from the mitochondrial haplogroup U5 perspective, „PLoS One”, 5, s. 10285. Malyarchuk B., Litvinov A., Derenko Μ., Skonieczna K., Grzybowski T., Grosheva A., Shneider Y, Rychkov S., Zhukova O. 2017 Mitogenomic diversity in Russians and Poles, „Forensic Science International: Genetics”, vol. 30, s. 51-56. Martin R., Sailer F. 1957 Lehrbuch der Anthropologie, Stuttgart. Martin R., Knaussman R. 1988 Anthropologie. Handbuch der vergleichenden Biologie des Menschen, Bd I: Wesen und Methoden der Anthropologie, Stuttgart-New York. Meindl R. S., Lovejoy C. O. 1985 Ectocranial suture closure: a revised method for the determination of skeletal age at death based on the lateral-anterior sutures, „American Journal of Physical Anthropology”, vol. 68 (1), s. 57-66. Miazga В. 2014 Tin and tinned dress accessories from medieval Wroclaw (SW Poland). X-ray fluorescence investiga tions, „Estonian Journal of Archaeology”, vol. 18, no. 1, s. 57-79. Mielnik-Sikorska Μ., Daca P., Malyarchuk B., Derenko Μ., Skonieczna K., Perkova Μ., Dobosz Grzybow ski T. 2013 The history of Slavs inferred from complete mitochondrial genome sequences, „PLoS One”, 8, s. 54360. Minawaga Μ., Wada E. 1984 Stepwise enrichment ofl5N along food chains: further evidence and the relation between 15N and animal age, „Geochimica Cosmochimica Acta”, no. 48, s. 1135 -1140. Molleson T., Cruse K. 1998 Some sexually dimorphic features of the human juvenile skull and their value in sex determination in immature skeletal remains, „Journal of Archaeological Science”, vol. 25 (8), s. 719-728. Moszyński К. 1967 Kultura ludowa Słowian, t. 2: Kultura duchowa, cz. 1, Warszawa. Muros V., Wärmländer S. К. T. S, Scott D. A., Theile J. M. 2007 Characterization of T7th-19th Century Metal Threads from the Colonial Andes, „Journal of the American Institute for Conservation”, vol. 46, no. 3, s. 229 -244. Nadel D., Damom A., Power R. C., Rosen A. Μ., Bacquemtom E, Tsatskin A., Rosenberg D., Yeshurun R., Wessbrod L., Rebollo N. R., Barzdai O., Boaretto E. 2013 Earliestfloral grave lining from 13,700-11,7000y - old Natufianburials At Raqefet Cave, Mt. Car mel, Izrael, „Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America” (www.pnas.org.), vol. 110, no. 29, s. 11774-11778. Nikitin A. G., Kochkin I. T., June C. Μ., Willis C. Μ., Mcbain I., Videiko M. Y. 2009 Mitochondrial DNA sequence variation in the Boyko, Hutsul, and Lemko populations of the Car pathian highlands, „Human Biology”, no. 81, s. 43-58. Noryśkiewicz A. Μ., Sulkowska-Tuszyńska G. К. 2016 Rytuały pogrzebowe na cmentarzu przy kościele św. Jakuba w Toruniu (XIII/XIV-XIX w.) w świetle badań palinologicznych, [w:] X Sympozjum Archeologii Środowiskowej. Konferencja Polskiego To warzystwa Botanicznego „W 100. Rocznicę powstania analizy pyłkowej” 13-15 października 2016, red. Μ. Badura, J. Święta-Musznicka, M. Makohonienko, G. Skrzyński, Poznań, s. 66-67. Nowiński Μ. 1983 Dzieje upraw i roślin leczniczych, Warszawa. Nugari Μ. P, Pietrini A. Μ., Caneva G., Imperi F., Visca P. 2009 Biodeterioration of mural paintings in a rocky habitat: The Crypt of the Original Sin (Matera, Italy), „International Biodeterioration Biodegradation ”, no. 63, s. 705-711. Ogrodowska B. 2000 Zwyczaje, obrzędy i tradycje w Polsce. Mały słownik, Warszawa. Olivieri A., Pala Μ., Gandini E, Hooshiar Kashani В., Peregő U. A., Woodward S. R., Grugni V., Battaglia V., Semino O., Achilli A., Richards M. B., Torroni А. 2013 Mitogenomes from two uncommon haplogroups mark late glacial/postglacial expansions from the near east and neolithic dispersals within Europe, „PLoS One”, 8, s. e70492. SPÎS TABEL Mirek Z., Piękoś-Mirkowa H., Zając A., Zając Μ. 2002 Ploweringplants and Pteridophytes of Poland. A Checklist, Kraków. Ortner D. J. 2003 Identyfication ofpathological conditions in human skeletal remains, USA. Pala Μ., Olivieri A., Achilli A., Accetturo Μ., Metspalu E., Reídla Μ., Tamm E., Karmin Μ., Reisberg T., Hooshiar Kashani В., Perego U. A., Carossa V., Gandini E, Pereira J. В., Soares Р., Angerhofer N., Rychkov S., Al-Zahery N., Carelli V., Sanati M. H., Houshmand Μ., Hatina J., Macaulay V., Pereira L., Woodward S. R., Davies W., Gamble C., Baird D., Semino O., Villems R., Torroni A., Richards M. B. 2012 Mitochondrial DNA signals of late glacial recolonization of Europe from near eastern refugia, „Ame rican Journal of Human Genetics”, vol. 90, s. 915-924. SPIS TABEL 240 Paluch A. 1989 Zerwij ziele z dziewięciu miedz. Ziołolecznictwo ludowe w Polsce w XIX i początku XX wieku, Wrocław. Pałczyński C., Wittczak T., Dudek W, Wiszniewska Μ., Krawczyk-Szulc P., Kręcisz B., Kieć-Swierczyńska Μ., Walusiak-Skorupa J. 2013 Czynniki alergizujące w środowisku pracy konserwatorów dzieł sztuki i pracowników muzeów, „Aler gia”, vol. 1, s. 41-45. Pangallo D., Krakova L., Chovanová K., BučkováM., Puškárova A., Simonovičová А. 2013 Disclosing a crypt: microbial diversity and degradation activity of the microflora isolated from fune ral clothes of Cardinal Peter Pázmány, „Microbiological Research”, vol. 168 (5), s. 289-299. Parson W, Gusmão L., Hares D. R., Irwin J. A., Mayr W. R., Morling N., Pokorak E., Prinz Μ., Salas A., Schneider P. Μ., Parsons T. J. 2014 DNA Commission of the International Society for Forensic Genetics: revised and extended guidelines for mitochondrial DNA typing, „Forensic Science International: Genetics”, vol. 13, s. 134-142. Paulsen F., Waschke J. 2012 Atlas anatomii człowieka Sobotta. Ogólne pojęcia anatomiczne. Narządy ruchu, opr. i red. wyd. IV polskiego W. Woźniak, K. S. Jędrzejewski, Wrocław. Petrycka A. 2003 „Umrzeć w wianku”. Próba interpretacji nowożytnych pochówków z wiankami, „Kwartalnik Histo rii Kultury Materialnej”, r. 51, z. 1, s. 17-26, Warszawa. Phenice T. W. 1969 A Newly Developed Visual Method of Sexing the Os Pubis, „American Journal of Physical Anthro pology”, 30 (2), s. 297-301. Pińska K., Sady A., Drążkowska A. 2015 Szczątki roślin z badań archeologicznych z wybranych stanowisk z Polski i Litwy, [w:] Kultura funeralna elit Rzeczypospolitej od XVI do XVIII wieku: próba analizy interdyscyplinarnej, red. A. Drąż kowska, Toruń, s. 627-324. Piontek J. 1992 Stres w populacjach pradziejowych: założenia, metody i wstępne wyniki badań, [w:] Biologia popula cji ludzkich współczesnych i pradziejowych, red. F. Rożnowski, Słupsk, s. 321-344. 1999 Biologia populacji pradziejowych, Poznań. Piontek Μ. 1999 Grzyby pleśniowe (Mould Fungi), Zielona Góra. Prag J, Neave R. 1997 Making faces - using forensic and archaeological evidence, British Museum Press, London. Pucéat E., Bruno Reynard В., Lécuyer C. 2004 Cancrystallinity Ъе used to determine the degree of chemical alteration of biogenic apatites?, „Che mical Geology”, vol. 205, s. 83-97. Punt W., BlackmoreS., Hoen P. P., Stafford P. J. 1976-2003 Northwest European Pollen Flora (Volumes I-VIII), Amsterdam. Rajchel Z. 1988 Antropologiczne rekonstrukcje części kostnych i miękkich głów kopalnych form Hominoidea, „Acta Universitatis Wratislaviensis”, որ 992, „Prace Zoologiczne”, է. XX. Rasmussen K. L., Boldsen J. L., Kristensen H. K., Skytte L., Hansen K. L., Mølholm L., Grootes P. Μ., Nadeau M. J., Eriksen K. M. F. 2008 Mercury levels in Danish Medieval human bones, „Journal of Archaeological Science”, no. 35 (8), s. 2295-2306. Rasmussen K. L., Skytte L., Pilekær C., Lauritsen A., Boldsen J. L., Leth P. Μ., Thomsen P. O. 2013 The distribution of mercury and other trace elements in the bones of two human individuals from medieval Denmark — the chemical life history hypothesis, „Heritage Science”, vol. 1, no. 10. Rasmussen K. L., Skytte L., Jensen A. J., Boldsen J. R. 2015 Comparison of mercury and lead levels in the bones of rural and urban populations in Southern Den mark and Northern Germany during the Middle Ages, „Journal of Archaeological Science: Re ports”, no. 3, s. 358-370. Rawa-Szubert A., Hryszko H., Kahl J. 1981 Konserwacja ubiorów pochodzących z sarkofagów książąt słupskich, „Ochrona Zabytków”, nr 1-2, s. 72-81. Renfrew C. 2000 Archaeogenetics: towards a population prehistory of Europe, [w:] Archaeogenetics: DNA and the po pulation prehistory of Europe, red. C. Renfrew, K. Boyle, Cambridge, s. 3-11. Reitsema L. J., Crews D. E., Polcyn Μ. 2010 Preliminary evidence for medieval Polish diet from carbon and nitrogen stable isotopes, „Journal of Archaeolgical Science”, vol. 37, s. 1413-1423. Reitsema L. J., Vercellotti G. 2012 Stable isotope evidence for sex- and status-based variations in diet and life history at medieval Trino Vercellese, Italy, „American Journal of Physical Anthropology”, no. 148, s. 589-600. Reitsema L. J., Kozlowski,T., Makowiecki D. 2013 Human-environment interactions in medieval Poland: A perspective from the analysis offaunal stab le isotope ratios, „Journal of Archaeolgical Science”, vol. 40, s. 3636-3646. Reitsema L. J., Kozlowski T., Jankauskas R., Drążkowska A., Krajewska Μ. 2016 The diet of the Polish-Lithuanian Commonwealth social elites on the basis of analyses of stable carbon and nitrogen isotopes in skeletal remains, [w:] Elites, red. A. Drążkowska, T. Kozlowski, R. Jankauskas, Toruń. Reitsema L. J., Kozlowski T., Crews D. E., Katzenberg Μ. A., Chudziak W. 2017 Resilience and local dietary adaptation in rural Poland, 1000-1400 CE, „Journal of Anthropologi cal Archaeology”, vol. 45, s. 38-52. Richards M. P., Hedges R. E. M. 1999 Stable isotope evidence for similarities in the types of marine foods used by Late Mesolithic humans at sites along the Atlantic coast ofEurope, „Journal of Archaeolgical Science”, vol. 26, s. 717-722. Rośliny 2016 Rośliny w wierzeniach i zwyczajach ludowych. Słownik Adama Fischera, red. Μ. Kujawska, Ł. Łuczaj, J. Sosnowska, P. Klepacki, Wrocław. Rothmaler W., Jäger E. J. 2009 Exkursionsflora von Deutchland, Bd 3: Gefäßpflanzen: Atlasboand, Berlin. Samson R. A., Hoekstra E. S., Frisvad J. C., Filtenborg O. 2000 Introduction to food - and airborne fungi, Utrecht. SPIS TABEL 242 Sassenberg D., Senkpiel К., Keller R., Ohgke H. 2000 Mykotoxinnachweis in Pilzsporen von Schimmelpilz-belasteten Wohn- undAufenthalsräumen, „My cotoxin Workshop”, 22, Bonn. Sawicki W. 2000 Histologia, Warszawa. Schaefer Μ., Black S., Scheuer L. 2008 Juvenile Osteology. A Laboratory and Field Manual, Amsterdam-London. Scheuer L., Black S. 2004 The Juvenile Skeleton, London-Amsterdam. Schoeninger Μ. J., DeNiro M. J. 1984 Nitrogen and carbon isotopic composition of bone collagen from marine and terrestrial animals, „Geochimica Cosmochimica Acta”, no. 48, s. 625-639. Schoeninger Μ. J., Moore K. 1992 Bone stable isotope studies in archaeology, „Journal of World Prehistory”, vol. 6, s. 247-296. Schutkowski H. 1993 Sex determination of infant and juvenile skeletons: I. morphognostic features, „American Journal of Physical Anthropology”, t. 90, s. 199-205. Shamir O., Sukenik N. 2011 Qumran Textiles and the Garments ofQumran’s Inhabitants, „Dead Sea Discoveries”, vol. 18, no. 2, s. 206 ֊225. Shreir L. L. 1966 Podstawowe wiadomości o korozji. Klasyfikacja procesów korozji, korozja w roztworach wodnych, [w:] Korozja, 1.1: Korozja metali i stopów, red. L. L. Shreir, Warszawa, s. 23-97. Slack G. J., Puniani E., Frisvad J. C., Samson R. A., Miller J. D. 2009 Secondary metabolites from Eurotium species, Aspergillus calidoustus and A. insuetus common in Canadian homes with a review of their chemistry and biological activities, „Mycological Research”, vol. 113 (4), s. 480-490. Soares R, Achilli A., Semino О., Davies W, Macaulay V., Bandelt H. J., Torroni A., Richards Μ. B. 2010 The archaeogenetics ofEurope, „Current Biology”, vol. 20 (4), s. 174-183. Stavrianos Ch., Stavrianou L, Zouloumis L., Mastagas G. 2007 An Introduction to Facial Reconstruction, „Balkan Journal of Stomatology”, vol. 11, s. 76-83. Steckel R., Larsen C., Sciulli R, Walker P. 2006 The Global History of Health Project: Data collection codebook. Stolarczyk H., Lorkiewicz W. 1993 Wysokość ciała ludności terytorium Polski od neolitu do współczesności, [w:] Miscełlanea archaeo logical Thaddaeo Malinowski dedicata / quae Franciscus Rożnowski redigendum curavit; Academia Paedagogica in urbe Słupsk, red. F. Rożnowski, Słupsk-Poznań, s. 325-340. Strzelecka H., Kowalski J. 2000 Encyklopedia zielarstwa i ziołolecznictwa, Warszawa. Sudnik-Wójcikowska B. 2011 Rośliny synantropijne, Warszawa. Sullivan К. Μ., Hopgood R., Gill P. 1992 Identification of human remains by amplification and automated sequencing of mitochondrial DNA, „International Journal Legal Medicine”, vol. 105, s. 83-86. Szczepaniak К., Grajewski J. 2000 Warunki środowiskowe a toksyczność grzybów pleśniowych rozwijających się w budynkach, V Mię dzynarodowa Konferencja „Mikotoksyny i dioksyny a środowisko”, Bydgoszcz, s. 137-146. Szczepanowicz B. 2003 Atlas roślin biblijnych. Pochodzenia, miejsce w Biblii i symbolika, Kraków. Szczęśniak K. 2008 Świat roślin światem ludzi na pograniczu wschodniej i zachodniej Słowiańszczyzny, Gdańsk. Szostek K. 2006 Rekonstrukcja ogólnego stanu biologicznego historycznych i przedhistorycznych grup ludzkich na podstawie analiz makro- i mikroelementów w materiale odontologicznym, Kraków, s. 10-16. Szostek K., Stepańczak B., Szczepanek A., Kępa Μ., Głąb H., Jarosz P., Włodarczak P., Tunia K, Pawlyta J., Paluszkiewicz Cz., Tylko G. 2001 Diagenetic signals from ancient human remains - bioarchaeological applications, „Mineralogia”, vol. 42, no. 2-3, s. 93-112. Szpak P. 2014 Complexities of nitrogen isotope biogeochemistry in plant-soil systems: Implications for the study of ancient agricultural and animal management practices, „Frontiers in Plant Science”, vol. 5. Simić K., Zamboni L, Fazinić S., Mudronja D., Sovič L., Gouasmia S., Soljačic I. 2018 Comparative analysis of textile metal threads from liturgical vestments and folk costumes, „Croatia. Nuclear Instruments and Methods in Physics Research”, B, vol. 417, s. 115-120. Simonovičová A., Krakova L., Pangallo D., Majorošová Μ., Piecková E., Bodoriková S., Dörnhoferová M. 2015 Fungi on mummified human remains and in the indoor air in the Kuffner family crypt in Sládkovičovo (Slovakia), „International Biodeterioration Biodegradation”, no. 99, s. 157-164. Skrlin J., Kavur L., Missoni Mlinarič E., Jankovič L, Petaros A., Brkljačič В., Čavka M. 2011 Microbiological analysis of the mummy of St. Marcian, „Collegium Antropologicum”, vol. 35 (3), s. 923-924. Taylor К. T. 2001 Forensic Art and Illustration, Boca Raton. Thomas L. V. 1991 Trup. Od biologii do antropologii, Łódź. Tomaszewska-Szewczyk A. 2011 Zabytki metalowe, [w:] Zabytki kamienne i metalowe, ich niszczenie i konserwacja profilaktyczna, red. W. Domasłowski, Toruń, s. 494-534. Tomaszewska A., Żelaźniewicz A., Borysławski K. 2012 Mumia na receptę, „Wiedza i Życie”, t. 2 (926), s. 58-61. Trotter Μ., Gleser G. C. 1952 Estimation of Stature from Long Bones of American Whites and Negroes, „American Journal of Physical Anthropology”, vol. 10 (4), s. 463-514. 1958 Are֊evaluation of estimation of stature based on measurements of stature taken during life and of long bones after death, „American Journal of Physical Anthropology ”, vol. 16 (1), s. 79-123. SPIS TABEL 244 Tucker F. 2007 Kill or cure? The osteologicul evidence of the mercury treatment of syphilis in 17th to 19th century London, „London Archaeologist”, vol. 11 (8), s. 220-224. Walanus A. 1995 Komputerowa baza danych zliczeń ziaren pyłku, „Wiadomości Botaniczne”, t. 39, nr 3-4, s. 41-46. Walanus A., Nalepka D. 1994 POLPAL - Palinologiczna Baza Danych. Instrukcjaobslugi, Kraków. 1999 POLPAL Program for counting pollen grains, diagrams poltting and numerical analysis, „Acta Paleo botanica”, nr 2, Suppiementum, s. 659-661. Walczak Μ., Drążkowska A., Burkowska-But A., Swiontek Brzezinska Μ. 2015 Zagrożenie mikrobiologiczne w kryptach grobowych, [w:] Kultura funeralna elit Rzeczypospolitej od XVI do XVIII wieku na terenie Korony i Wielkiego Księstwa Litewskiego: próba analizy interdyscypli narnej, red. A. Drążkowska, Toruń, s. 327-343. Waluszewska-Bubien, A. 1979 The avifauna of the Early Middle Ages against a background of archaeozoological materials from a number of Polish settlement sites. Proceedings of the 3rd International Archaeozoological Confe rence, Szczecin, s. 243-255. Wanke A. 1955 Indywidualne określanie taksonomiczne, „Przegląd Antropologiczny”, t. 21, s. 968-990. Weiss-Krejci E. 2010 Heart burial in medieval and early post-medieval central Europe, [w:] Body Parts and Bodies Whole, eds. K. Rebay-Salisbury, Μ. L. Stig Sorensen, J. Hughes, „Studies in Funerary Archaeology”, vol. 5, s. 119-134. White T. D., Folkens P. A. 2005 The Human Bone Manual, Elsevier, USA. Wilkinson C. 2003 The facial reconstruction of the Marina El-Alamein mummy, „Polish Archaeology in the Mediter ranean”, vol. 14, s. 66-71. Wilson L., Pollard Μ. 2002 Here today, gonetomorrow? Integratedexperimentation and geochemical modeling in studies of ar chaeological diagenetic change, „Accounts of Chemical Research”, vol. 35, s. 644-651. Witomski P. 2001 Drewno, [w:] Ochrona budynków przed korozją biologiczną, red. J. Ważny, J. Karyś, Warszawa, s. 29-51. Wyczański A. 1966 Studia nad konsumpcją żywności w Polsce w XVI i pierwszej połowie XVII wieku, Warszawa. Vančata V. 2000 Reconstruction of body height, body mass and body shape in fossil and historical human popula tions, [w:] Nowe techniki i technologie badań materiałów kostnych, III Warsztaty Antropologiczne, red. J. Charzewski, J. Piontek, Warszawa, s. 11-34. van Klinken G. J., Richards M. P., Hedges R. E. M. 2000 An overview of causes for stable isotopic variations in past European human populations: environ mental, ecophysiological, and cultural effects, [w:] Biogeochemical Approaches to Paleodietary Ana lysis, red. S. H. Ambrose, A. Μ. Katzenberg, New York, s. 39-63. Vermeeren C., van Haaster H. 2002 The embalming of the ancestors of the Dutch royal family, „Vegetation History and Archaeobotany”, year 11, s. 121-126. Verze L. 2009 History of facial reconstruction, „Acta Bio-medica: Atenei Parmensis”, vol. 50, s. 5-12. Vogel J. C., van der Merwe N. J. 1977 Isotopic evidence for early maize cultivation in New York State, „American Antiquity”, no. 42, s. 238-242. Yang D. Y, Cannon A., Saunders S. R. 2004 DNA species identification of archaeological salmon bone from the Pacific Northwest Coast of North America, „Journal of Archaeological Science”, vol. 31, s. 619-631. Zamoyski A. 1988 The Polish Way: A Thousand-Year History of the Poles and their Culture, New York. Zegers R. H. C., Maas Μ., Koopman A. G., Maat G. J. R. 2009 Are the alleged remains of Johann Sebastian Bach authentic? A critical assessment of the remains analysis, „The Medical Journal of Australia”, no. 190, s. 213-216. Zerling C. 2007 Lexikon der Pflanzensymbolik, Baden-Muenchen. Zohary D., Hopf Μ. 2004 Plants in the Old World, Oxford. Zyska В. 1999 Biologiczne zagrożenia budynku (Biological Risk Factors in a Building), Warszawa. SPSS van der Merwe N. J., Vogel J. C. 1978 13C Content of human collagen as a measure of prehistoric diet in late woodland North America, „Nature”, no. 276, s. 815-816. TABEL van Oven Μ., Kayser Μ. 2009 Updated comprehensive phylogenetic tree of global human mitochondrial DNA variation, „Human Mutation”, vol. 30, s. 386-394. GRÄVE CRYPTS OF ST FRANCIS OF ASSISI CHURCH IN CRACOW IN THE LIGHT OF INTERDISCIPLINARY STUDIES Continuation of my scientific journey and studies of funeral culture has brought me to Cracow, to the crypts of the church of St Francis of Assisi. This unique temple, located in the Old Town, at All Saints’ Square and St Francis Street has struck me with its beauty, as well as its interesting and dramatic history. For ages the space below the church floor was used for funeral purposes. Among the numerous per sons buried here there were prince Bolesław V the Chaste and his sister, Blessed Salomea of Poland, two sons of Władysław I Łokietek (Ladislaus the Short), monastery benefactors, monks, nuns, burghers of high status as well as high nobility, clergy, adults and children. Such a wide-scoped study of this extraordinary necropolis was possible because of the project ti tled “Grave crypts of the St Francis of Assisi Church in Cracow in the light of interdisciplinary studies”, funded by the National Science Center within the OPUS 12 competitive funding scheme (project num ber: 2016/23/B/HS3/01910). For the purposes of realization of this interdisciplinary project I have gathered a large scientific team with representatives of many disciplines. It included archaeologists, art historians, conservators, chemists, microbiologists, anthropologists, palaeogeneticists, palynologists, archaebotanists, architects, archivists, geophysicists and textile specialists. I have also collaborated with sculptors and specialists of the Police Central Forensic Laboratory in Warsaw. This is the first time bur ial crypts and the tombs they include were studied in such a complex and versatile way. The majority of the underground chambers used for burials in the Cracow church were not marked in any way on the surface of the floor. From one perspective it was a significant obstacle, but from an other, a great challenge for archaeologists, allowing making of genuine discovery and testing of various modern devices and survey methods. In order to locate the crypts under the church and the cloister floor a noninvasive ground penetrat ing radar (GPR). During the survey 18 crypts were located (in the church and 4 crypts in the cloisters) (Fig. 4), 13 were opened, and 12 sepulchral rooms were entered and comprehensively surveyed: nine in the church (B1-B9) and three in the monastery cloisters (K1-K3) L 1 Crypts located under the church floor that were entered were marked with letter В and numbers from 1 to 9. Crypts located in the cloisters were marked with letter К and numbers from 1 to 4. Crypt K4 located in the cloisters was completely filled with bones and functioned as an ossuary. SUMMARY SUMMARY SUMMARY 252 The remaining 9 underground chambers2 were studied with noninvasive methods only. The analy sis was performed basing only on images from an inspection camera introduced through a small-diam eter borehole. Some of the chambers were filled with debris, but in all cases the sepulchral function was confirmed. Nine of them were located only with the use of GPR method - their location is not current ly marked on the floor level and some of them are not included in any of the monastery records. Fur thermore, the noninvasive survey results allowed to record with high probability remains of foundation walls of old surface structures. Such spectacular survey results were possible due to the accepted meth odology. Outstanding value of such surveys comes from the fact that during one project detailed non invasive (GPR) reconnaissance was performed with the testing of applicability of several types of devic es and then exploration (archaeological) and measurement (architectonic) works were correlated with the results. Such detailed noninvasive methods allowed to define the locations where the floor should be removed and openings to the crypts should be pierced. Each time it was necessary do define it very precisely, since we were allowed to remove only 5 floor tiles 30 x 30 cm. Use of inspection camera was a valuable experience. We were able to evaluate its usefulness for the analysis of crypt preservation sta tus, estimates of crypt sizes and definition of the number of burials inside. Very interesting conclusions were appearing, when we were able to confront the image from the camera with the reality observed af ter opening of subsequent crypts. The noninvasive survey was an important alternative that allowed us to study chambers inaccessible to us for various reasons. The camera allowed us to confirm the existence of other underground chambers and their sepulchral function. Unfortunately it allowed only a very gen eral evaluation of these chambers. Exploratory and non-invasive surveys allowed to state, that the crypts under the Franciscan church and the cloisters did not constitute a unified, compact spatial system of underground cham bers and are not consistent architectonically nor chronologically. They have not been designed during the same time. Their locations within the church space seem to be quite accidental. It results from the fact, that they were built at the moment a demand appeared, when wealthy families expressed the will to bury their close ones in these underground chambers. For this purpose more or less prestigious lo cations were chosen. Location of a tomb depended on the person’s status, and in case of clergymen, on the function within the order. In case of laymen both the social status and family wealth were impor tant, since more exposed location of a crypt required much larger financial contribution. A place under the church floor was also available to the benefactors of the church and the monastery. The studies re veal, that the crypts have been built in locations previously occupied by other brickwork funeral objects. This suggests that location of new underground chambers was sometimes chosen quite spontaneously, without an analysis of location of older tombs. Both maps of father Alojzy Karwacki were of special importance to us, since the marked tombs are linked with specific persons or families. In the situations, where no other premises were present, this al lowed to perform a general, probable identification of the persons. After the crypts were opened, there were numerous, standard activities to be performed and for correctness and credibility of separate analyses we had to carry them out in a proper, always the same sequence. Thus the procedures were prepared that allowed us to maintain the same sequence and to re member about specific tasks. Work of archaeologists was not limited to exploration of the crypts, mak ing an inventory of architectural structures and burials, but also included taking of various samples to be studied by other scientists. Microbiological material was secured in the first place. Before disinfection, I descended into the crypt with an assistant, who helped me in proper taking and marking of samples. Material was taken from various places, including coffins, skeletons, clothes and walls, each time on an identical area, so that the results could be compared. Then, after disinfection the drawing documentation was prepared and architectonic analyses were made by architects. Under ground chambers were additionally documented with 3D scanning method. After scanning the record- 2 Basing on arrangements with the Voivodeship Historical Monument Protection Administration in Cracow. ing of the inventory of the burials and gathering of other samples commenced: textiles for dye analyses and technical analyzes, plants from the pillows, mattresses, wreaths, bouquets. From the remains we sampled molar teeth for DNA analysis, ribs for dietetic analyses. Also anthropological analyses were car ried out in situ, including the remains placed in the sarcophagus of Bolesław V the Chaste. The project I led allowed a comprehensive study of the burial crypts with the tombs. We have per formed the analysis of crypt architectonic layout and recorded the full inventory with the use of state of the art techniques. Besides, also sets of archaeological artifacts constituting tomb furnishing were stud ied in detail. Selected objects underwent metallographic analysis. The funeral clothes underwent costumology analysis and the fabrics were catalogued with the use of modern analytical methods, allowing also dye identification. Also microbiological surveys of the crypts, human remains and grave furnish ing elements were an important activity. Besides, artifacts important for the national heritage, being a part of the furnishing, such as clothes and devotional items were taken for conservation. The project was conducted on multiple areas and its aim was to show new directions of crypt studies. The performed analyses will be presented in papers and several larger monographs. Tłumaczenie Mateusz Józefowicz
any_adam_object	1
any_adam_object_boolean	1
author2	Drążkowska, Anna ca. 20./21. Jh
author2_role	edt
author2_variant	a d ad
author_GND	(DE-588)134178270
author_facet	Drążkowska, Anna ca. 20./21. Jh
building	Verbundindex
bvnumber	BV047396838
ctrlnum	(OCoLC)1263266805 (DE-599)BVBBV047396838
edition	Wydanie I
format	Book
fullrecord	<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?><collection xmlns="http://www.loc.gov/MARC21/slim"><record><leader>02021nam a2200373 cc4500</leader><controlfield tag="001">BV047396838</controlfield><controlfield tag="003">DE-604</controlfield><controlfield tag="005">20220628 </controlfield><controlfield tag="007">t</controlfield><controlfield tag="008">210802s2020 a\|\|\| \|\|\|\| 00\|\|\| pol d</controlfield><datafield tag="020" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">9788323144663</subfield><subfield code="9">978-83-231-4466-3</subfield></datafield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(OCoLC)1263266805</subfield></datafield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(DE-599)BVBBV047396838</subfield></datafield><datafield tag="040" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-604</subfield><subfield code="b">ger</subfield><subfield code="e">rda</subfield></datafield><datafield tag="041" ind1="0" ind2=" "><subfield code="a">pol</subfield></datafield><datafield tag="049" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-12</subfield></datafield><datafield tag="084" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">OST</subfield><subfield code="q">DE-12</subfield><subfield code="2">fid</subfield></datafield><datafield tag="100" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">Drążkowska, Anna</subfield><subfield code="d">ca. 20./21. Jh.</subfield><subfield code="0">(DE-588)134178270</subfield><subfield code="4">edt</subfield></datafield><datafield tag="245" ind1="1" ind2="0"><subfield code="a">Krypty grobowe kościoła pw. św. Franciszka z Asyżu w Krakowie w świetle badań interdyscyplinarnych</subfield><subfield code="n">Tom 2</subfield><subfield code="p">Antropologia - archeobotanika - mikrobiologia - konserwacja</subfield><subfield code="c">pod redakcją Anny Drążkowskiej</subfield></datafield><datafield tag="250" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">Wydanie I</subfield></datafield><datafield tag="264" ind1=" " ind2="1"><subfield code="a">Toruń</subfield><subfield code="b">Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika</subfield><subfield code="c">2020</subfield></datafield><datafield tag="300" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">253 Seiten</subfield><subfield code="b">Illustrationen, Diagramme, Karten</subfield></datafield><datafield tag="336" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">txt</subfield><subfield code="2">rdacontent</subfield></datafield><datafield tag="337" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">n</subfield><subfield code="2">rdamedia</subfield></datafield><datafield tag="338" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">nc</subfield><subfield code="2">rdacarrier</subfield></datafield><datafield tag="773" ind1="0" ind2="8"><subfield code="w">(DE-604)BV047396822</subfield><subfield code="g">2</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032798019&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Inhaltsverzeichnis</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032798019&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Literaturverzeichnis</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032798019&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Abstract</subfield></datafield><datafield tag="940" ind1="1" ind2=" "><subfield code="n">oe</subfield></datafield><datafield tag="940" ind1="1" ind2=" "><subfield code="q">BSB_NED_20220628</subfield></datafield><datafield tag="999" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-032798019</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">200.9</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="g">438</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">307.09</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="g">438</subfield></datafield></record></collection>
id	DE-604.BV047396838
illustrated	Illustrated
index_date	2024-07-03T17:51:17Z
indexdate	2024-07-10T09:10:59Z
institution	BVB
isbn	9788323144663
language	Polish
oai_aleph_id	oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-032798019
oclc_num	1263266805
open_access_boolean
owner	DE-12
owner_facet	DE-12
physical	253 Seiten Illustrationen, Diagramme, Karten
psigel	BSB_NED_20220628
publishDate	2020
publishDateSearch	2020
publishDateSort	2020
publisher	Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika
record_format	marc
spelling	Drążkowska, Anna ca. 20./21. Jh. (DE-588)134178270 edt Krypty grobowe kościoła pw. św. Franciszka z Asyżu w Krakowie w świetle badań interdyscyplinarnych Tom 2 Antropologia - archeobotanika - mikrobiologia - konserwacja pod redakcją Anny Drążkowskiej Wydanie I Toruń Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika 2020 253 Seiten Illustrationen, Diagramme, Karten txt rdacontent n rdamedia nc rdacarrier (DE-604)BV047396822 2 Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032798019&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Inhaltsverzeichnis Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032798019&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Literaturverzeichnis Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032798019&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Abstract
spellingShingle	Krypty grobowe kościoła pw. św. Franciszka z Asyżu w Krakowie w świetle badań interdyscyplinarnych
title	Krypty grobowe kościoła pw. św. Franciszka z Asyżu w Krakowie w świetle badań interdyscyplinarnych
title_auth	Krypty grobowe kościoła pw. św. Franciszka z Asyżu w Krakowie w świetle badań interdyscyplinarnych
title_exact_search	Krypty grobowe kościoła pw. św. Franciszka z Asyżu w Krakowie w świetle badań interdyscyplinarnych
title_exact_search_txtP	Krypty grobowe kościoła pw. św. Franciszka z Asyżu w Krakowie w świetle badań interdyscyplinarnych
title_full	Krypty grobowe kościoła pw. św. Franciszka z Asyżu w Krakowie w świetle badań interdyscyplinarnych Tom 2 Antropologia - archeobotanika - mikrobiologia - konserwacja pod redakcją Anny Drążkowskiej
title_fullStr	Krypty grobowe kościoła pw. św. Franciszka z Asyżu w Krakowie w świetle badań interdyscyplinarnych Tom 2 Antropologia - archeobotanika - mikrobiologia - konserwacja pod redakcją Anny Drążkowskiej
title_full_unstemmed	Krypty grobowe kościoła pw. św. Franciszka z Asyżu w Krakowie w świetle badań interdyscyplinarnych Tom 2 Antropologia - archeobotanika - mikrobiologia - konserwacja pod redakcją Anny Drążkowskiej
title_short	Krypty grobowe kościoła pw. św. Franciszka z Asyżu w Krakowie w świetle badań interdyscyplinarnych
title_sort	krypty grobowe kosciola pw sw franciszka z asyzu w krakowie w swietle badan interdyscyplinarnych antropologia archeobotanika mikrobiologia konserwacja
url	http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032798019&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032798019&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032798019&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA
volume_link	(DE-604)BV047396822
work_keys_str_mv	AT drazkowskaanna kryptygrobowekosciołapwswfranciszkazasyzuwkrakowiewswietlebadaninterdyscyplinarnychtom2

Verfügbarkeit

Es ist kein Print-Exemplar vorhanden.

Fernleihe Bestellen Achtung: Nicht im THWS-Bestand! Inhaltsverzeichnis

MARC

Datensatz im Suchindex

Es ist kein Print-Exemplar vorhanden.

Ähnliche Einträge