Verfügbarkeit: Polskość wyjęta spod prawa

Polskość wyjęta spod prawa: Polska mniejszość narodowa na Białorusi 1919-2017

Gespeichert in:

Bibliographische Detailangaben
1. Verfasser:	Gawin, Tadeusz 1951- (VerfasserIn)
Weitere Verfasser:	Łuba, Witalis (ÜbersetzerIn)
Format:	Buch
Sprache:	Polish
Veröffentlicht:	Warszawa Studium Europy Wschodniej. Uniwersytet Warszawski 2020
Schriftenreihe:	Bibliotheca Europae Orientalis 55 Bibliotheca Europae Orientalis. Studia 10
Schlagworte:	Geschichte 1919-2017 Polen > Volk Belarus Polacy za granicą Polityka wewnętrzna Polityka zagraniczna Białoruś Polska Mniejszości / Białoruś / 20 w Mniejszości / Białoruś / 1990- Polacy / Białoruś / 20 w Polacy / Białoruś / 1990- Polska / stosunki / Białoruś / 20 w Polska / stosunki / Białoruś / 1990- Białoruś / stosunki / Polska / 20 w Białoruś / stosunki / Polska / 1990- 1901-2000 2001- Monografia
Online-Zugang:	Abstract Abstract Register // Personenregister Inhaltsverzeichnis Literaturverzeichnis
Beschreibung:	542 Seiten Illustrationen, Karten 24 cm
ISBN:	9788361325796

Internformat

MARC


LEADER	00000nam a2200000 cb4500
001	BV047320054
003	DE-604
005	20220711
007	t\|
008	210610s2020 xx a\|\|\| \|\|\|\| 00\|\|\| pol d
020			\|a 9788361325796 \|9 978-83-61325-79-6
035			\|a (OCoLC)1256421086
035			\|a (DE-599)BVBBV047320054
040			\|a DE-604 \|b ger \|e rda
041	0		\|a pol
049			\|a DE-B1595 \|a DE-12 \|a DE-Re13
084			\|a OST \|q DE-12 \|2 fid
100	1		\|a Gawin, Tadeusz \|d 1951- \|0 (DE-588)1161624708 \|4 aut
245	1	0	\|a Polskość wyjęta spod prawa \|b Polska mniejszość narodowa na Białorusi 1919-2017 \|c Tadeusz Gawin ; [tłumaczenie z języka białoruskiego na polski: Witalis Łuba]
246	1	3	\|a Pad prèsìngam palìtykì
264		1	\|a Warszawa \|b Studium Europy Wschodniej. Uniwersytet Warszawski \|c 2020
300			\|a 542 Seiten \|b Illustrationen, Karten \|c 24 cm
336			\|b txt \|2 rdacontent
337			\|b n \|2 rdamedia
338			\|b nc \|2 rdacarrier
490	1		\|a Bibliotheca Europae Orientalis \|v 55
490	1		\|a Bibliotheca Europae Orientalis. Studia \|v 10
546			\|a Zusammenfassung in englischer und russischer Sprache
648		7	\|a Geschichte 1919-2017 \|2 gnd \|9 rswk-swf
650	0	7	\|a Polen \|g Volk \|0 (DE-588)4046497-0 \|2 gnd \|9 rswk-swf
651		7	\|a Belarus \|0 (DE-588)4079143-9 \|2 gnd \|9 rswk-swf
653		0	\|a Polacy za granicą
653		0	\|a Polityka wewnętrzna
653		0	\|a Polityka zagraniczna
653		2	\|a Białoruś
653		2	\|a Polska
653		0	\|a Mniejszości / Białoruś / 20 w
653		0	\|a Mniejszości / Białoruś / 1990-
653		0	\|a Polacy / Białoruś / 20 w
653		0	\|a Polacy / Białoruś / 1990-
653		2	\|a Polska / stosunki / Białoruś / 20 w
653		2	\|a Polska / stosunki / Białoruś / 1990-
653		2	\|a Białoruś / stosunki / Polska / 20 w
653		2	\|a Białoruś / stosunki / Polska / 1990-
653		4	\|a 1901-2000
653		4	\|a 2001-
653		6	\|a Monografia
689	0	0	\|a Belarus \|0 (DE-588)4079143-9 \|D g
689	0	1	\|a Polen \|g Volk \|0 (DE-588)4046497-0 \|D s
689	0	2	\|a Geschichte 1919-2017 \|A z
689	0		\|5 DE-604
700	1		\|a Łuba, Witalis \|4 trl
830		0	\|a Bibliotheca Europae Orientalis \|v 55 \|w (DE-604)BV014255014 \|9 55
830		0	\|a Bibliotheca Europae Orientalis. Studia \|v 10 \|w (DE-604)BV023125075 \|9 10
856	4	2	\|m Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment \|q application/pdf \|u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032722825&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA \|3 Abstract
856	4	2	\|m Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment \|q application/pdf \|u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032722825&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA \|3 Abstract
856	4	2	\|m Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment \|q application/pdf \|u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032722825&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA \|3 Register // Personenregister
856	4	2	\|m Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment \|q application/pdf \|u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032722825&sequence=000007&line_number=0004&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA \|3 Inhaltsverzeichnis
856	4	2	\|m Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment \|q application/pdf \|u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032722825&sequence=000009&line_number=0005&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA \|3 Literaturverzeichnis
940	1		\|n oe
940	1		\|q BSB_NED_20220531
942	1	1	\|c 900 \|e 22/bsb \|f 090512 \|g 478
942	1	1	\|c 305.8009 \|e 22/bsb \|f 0904 \|g 478
942	1	1	\|c 900 \|e 22/bsb \|f 090511 \|g 478
942	1	1	\|c 305.8009 \|e 22/bsb \|f 090512 \|g 478
942	1	1	\|c 305.8009 \|e 22/bsb \|f 090511 \|g 478
942	1	1	\|c 900 \|e 22/bsb \|f 0904 \|g 438
942	1	1	\|c 900 \|e 22/bsb \|f 0904 \|g 478
942	1	1	\|c 900 \|e 22/bsb \|f 090512 \|g 438
942	1	1	\|c 900 \|e 22/bsb \|f 090511 \|g 438
943	1		\|a oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-032722825

Datensatz im Suchindex

_version_	1816692584130543616
adam_text	STRESZCZENIE Under Political Pressure: The Polish Minority in Belarus from 1919-2017 This book attempts to provide in depth analysis to the following ques tion: Why did Soviet party and administrative organs actively develop Polish ed ucation and culture in the Byelorussian Soviet Socialist Republic from the 1920’s until the mid-1930 s and then they liquidated and simultaneously physically led to the destruction of tens of thousands of Poles who believed and took part in the rebirth of their national identity? What was the reason for deportation to Northern and North-East regions of the USSR from 1939 until 1941? Why was the post-war plan to resettle Poles to Poland from 1944 until 1946 and subse quently repatriation in the years 1955-1959 not successful? What was the reason for the lack of success of Byelorussian governmental authorities in solving the problem of the question of Polish nationality in the Byelorussian Soviet Socialist Republic? This book illustrates the methods and approaches of government authori ties in the post war period in destroying Polish language education and national culture and later, as its partial recovery was allowed from Moscow, why did gov ernmental authorities work against this process? During the years 1944-1956, the Byelorussian Soviet Socialist Republic un dertook actions to Byelorussify, and later Russify and Sovietize the remaining Polish population of the Byelorussian Soviet Socialist Republic. In 1948, all Pol ish schools were liquidated and Catholic churches were closed. Clergy and Be lievers were persecuted, forced collectivization was implemented while return ing soldiers from Anders Army were deported to Siberia where Kulaks, wealthy or prosperous peasants according to Soviet terminology, were also sent. The Byelorussian Soviet Socialist Republic was the only Republic at the scale of the Soviet Union where neither the Belarusans nor the Poles had the opportunity to use Stalins death and the resolutions of the 20th Party Congress to bring rebirth to their national language and culture. There were several reasons for this state of events which will be analyzed in this book. Sovietization and Russification sewed their seed, in 1969, in the Republic’s Capitol (Minsk) where there was not a school with subjects taught in the Belarusan language. The government of the Polish People’s Republic was not against the process of depolonization of the Polish population in the Byelorussian Soviet Socialist Repubhc. Allowing Byelorussians to engage in cultural-educational activities in Poland did not include parity for Poles in the Byelorussian Soviet Socialist Re public. This allowed the authorities in Minsk to continue the process of forced assimilation of Poles in Belarus without regard to Warsaw. In the early 1970’s, the 508 STRESZCZENIE first Polish representatives found themselves in the pohtical and state structures. These Poles obtained higher education in the USSR during the post-war period. Some of these individuals occupied leadership roles in the party and administra tive apparatus at the city, regional and municipality levels. However, not dur ing this period nor later until the dissolution of the Soviet Union did they play a positive role in combatting language and cultural discrimination of Poles in the Byelorussian Soviet Socialist Republic. This book attempts to find the reasons for this approach. Mikhail Gorbachev’s perestroika, initiated in 1985, created the opportunity for Poles in the Byelorussian Soviet Socialist Republic the opportunity for na tional rebirth. In 1988, the Polish Cultural-Educational Association A. Mickie wicz was established and in 1990 the Union of Poles in Belarus. Were Poles able to use their historical opportunity “during the Perestroika period” for national rebirth? This proposed publication gives an answer to this question and also illus trates how the Polish national rebirth developed during the Parliamentary Re public from 1991 until 1995 and later during the Presidential Republic. Both of these periods of national rebirth were analyzed in the book and each has re ceived a qualitative assessment. This book discusses the reasons for limiting the development of Polish lan guage education and Polish culture from 1995-2017 as well as the attempts to organized two Polish schools in the Republic of Belarus into dual-language schools. An attempt was also made to specify the conditions necessary for un inhibited development of Polish language and culture in the modern realities of the Republic of Belarus. 509 STRESZCZENIE Под прессингом политики Польское национальное меньшинство на Беларуси 1919-2017 Настоящая работа, является углубленной попыткой ответа на вопрос: почему советские партийные и административные органы в двадцатые и до половины тридцатых годов прошлого века, активно развивали поль ское образование и культуру в БССР, а потом не только ликвидировали их, но также физически уничтожили десятки тысяч поляков, поверив ших власти и принявших участие в своём национальном возрождении? Что было причиной депортаций в северные и северо-восточные области СССР в 1939-1941 годах? Почему потерпел крах план послевоенного пе реселения поляков в Польшу 1944-1946 гг., и репатриации в 1955-1959 гг.? Что было поводом неудачи белорусских властей в окончательном решении проблемы, связанной с польским национальным вопросом в БССР? В работе показано, какими методами и способами власти в послево енный период уничтожали в БССР польскоязычное образование и на циональную культуру, а потом, когда с разрешения Москвы появилась возможность её частичного возрождения, этому активно противодейство вали. В 1944-1956 годах в БССР был осуществлён ряд мероприятий, направ ленных на белорусизацию, а позже русификацию и советизацию оставше гося в БССР польского населения. С этой целью в 1948 году ликвидированы все польские школы, закрывались католические костёлы. Преследовались служители культа и верующие, проводилась насильственная коллекти визация, а также депортация бывших военнослужащих армии Андерса, вернувшихся в БССР, в Сибирь, куда сослали и так называемых „кулаков”. БССР была единственной республикой в масштабах всего СССР, где ни белорусы, ни поляки не смогли воспользоваться смертью Сталина и ре шениями XX съезда партии, чтобы начать возрождать свои родные языки и культуру. Причин здесь было несколько, и в данной работе они рассма триваются. Советизация и русификация приносили свои плоды. В 1969 году в столице республики Минске не было ни одной школы, в которой все предметы преподавались бы на белорусском языке. Процессу деполонизации польского населения в БССР не противились власти Польской Народной Республики. Разрешая в 1956 году белорусам Польши культурно-просветительную деятельность, польские власти не потребовали паритета в этой области для поляков в БССР. Это позволи ло властям в Минске и далее без оглядки на Варшаву проводить процесс насильственной ассимиляции поляков в этой республике. В начале се- 510 STRESZCZENIE мидесятых годов XX века в структурах политической и государственной власти появились первые представители поляков, получивших высшее образование в СССР в послевоенный период. Некоторые из них занимали руководящие партийные и советские должности в городском, районном и сельском звене. Тем не менее, в этот период и позже, вплоть до распада СССР, они не сыграли положительной роли в том, чтобы противостоять языковой и культурной дискриминации поляков в БССР. В книге делается попытка найти корни этой причины. Перестройка, начатая в 1985 году Μ. Горбачёвым, дала полякам БССР возможности для национального возрождения. В 1988 году они созда ли Польское культурно-просветительное общество им. А. Мицкевича, а в 1990 году - Союз поляков Беларуси, который стал подлинным выра зителем национальных интересов поляков в БССР. Сумели ли поляки использовать „перестроечный период” как данный им историей шанс на своё национальное возрождение? Данное издание даёт ответ на этот вопрос, а также показывает, как развивалось польское национальное возрождение во время парламент ской республики (1991-1995 гг.) и позже, когда была реорганизована в президентскую. Эти два периода национального возрождения в книге рассмотрены, и каждому из них дана качественная оценка. В работе рассматриваются причины сдерживания польскоязычного образования и развития польской культуры в 1995-2017 годах, а также по пытки реорганизации двух, единственных польских школ в РБ в двуязыч ные. Предпринята попытка определить условия, необходимые для нор мального, ничем не ограниченного развития польского языка и культуры в современных условиях Республики Беларусь. 511 INDEKS OSOBOWY A Abramowa Nadzieja 171 Adamowicz Aleś 358 Adamowicz Anton 169 Ajnenkiel Andrzej 206 Akińczyc Fabian 166 Albin Bernard Janusz 358 Aleksiej - patriarcha Moskiewski i całej Rusi 251 Aleksijewicz Świetlana 395,396,399 „Alfonek”, patrz: Kopacz Alfons Anders Władysław 18,19,141-145,149, 184,246 Andropow Jurij 325,338 Andrzejewski Stanisław 311-314,316, 336 Aniszczenko Michał 383 Aranowicz Michał 347 Arciszewski Tomasz 67,91,181,183, 184 Arcymienia Dzmitrij 380,420 Artisz Irena 383 Awtorchanow Abdurachman 54,59 В Babosow Jewgienij 433, 434 Badowski R. 327 Bajdukow - czerwonoarmista 105 Balcerak Wiesław 79,123 Baluk Walenty 358,431,437,438 Barabasz Witalij 146,158 Basów - wiceminister sprawiedliwości BSRR 240 Basztakow Leonid 121 Batowski Henryk 67 Baum Włodzimierz 246 Beck Józef 92-94 Benisławski Michał 39 Beria Ławrientij 122,127,148,164, 205-208,265 Berling Zygmunt 19,115,148,205 Berman Borys 79 Berman Jakub 148 Bialacki Aleś 328 Białek Tomasz 444 Biegun Kazimierz 102 Bielawski Aleksander 148 Bielawski Siergiej 229,230 Bielczenko - naczelnik białostockiego Zarządu NKWD 115 Bielczenko Siergiej 207 Bielecki Jan Krzysztof 416 Bierut Bolesław 167,180,181 Biłyk Aleksander 442 Birukowa Maria 289,352,403,407 Blum Ignacy 43 Bobryk Adam 385 „Bocian”, patrz: Wojciechowicz Franciszek Boczka Aleksander (ks. Aleksander Nadson) 144 Boćkowski Daniel 18,119,123,129 513 INDEKS OSOBOWY Bogomolow Aleksander 139 Bohusz-Szyszko Zygmunt 141,142 Bondar Leonid 284 Bonisławski Dariusz Piotr 380 Boradyn Zofia 409,411 Boradyn Zygmunt 152,153,155,156, 157,160,162,163 Borodziej Włodzimierz 191 Borys Andżelika 22, 380,394,399,425430, 437, 439,440, 443 Borysewicz Jan „Krysia”, „Mściciel” 212, 214,217 Breżniew Leonid 304, 305,325, 338 Bryll Józef 415, 444 Brzoza Czesław 38,39,482 Bubko Anna 381 Bujak Bronisław 313,315 Bukatko Jan „Lew” 214,217 Burba Stanisław „Skoczek” 217 Burzyński Antoni „Kmicic” 159 Butewicz Anatol 381 Bykau Wasil 328,358 c Canawa Ławrentij 122-125,207,213, 214,244,255 Chackiewicz Aleksander 18,121,123, 126 Chadanowicz Ihar 274 Chałupczak Henryk 431,437,438 Chaniawko Czesław 166 Charczystow - sekretarz lidzkiego komitetu rejonowego partii 211 Chaustowicz Mikołaj 191 Chmielarz Andrzej 162,207,214 Chmielewski Czesław 314 Chodubski Andrzej 416 Chomow - kierownik rejonowego wydziału oświaty ludowej w Świsłoczy 113 Chruszczów Nikita 54,201,266,267, 268,269,270,286 514 Churchill Winston Spencer 135,138, 141,144-147,179,181,182,184,185 Chweduk Bronisław „Cietrzew” 213 Ciechanowicz Jan 337,356 Ciesielski Stanisław 18,116,127-129, 192, 375 „Cietrzew”, patrz: Chweduk Bronisław Cimoszewicz Włodzimierz 410,426 Curzon George 19,167,179,180,182, 184-188,193,204,205,218 Cyganków - pierwszy sekretarz rejonowego komitetu partii w Szereszowie 219 Cyrankiewicz Józef 200 Czapajew Wasyl 160 Czarnel Franciszek „Gajowy” 156 Czarnowska Jadwiga 156 Czarnowski - ziemianin 156 Czarnyszewicz Florian 33, 61 Czerniakiewicz Jan 192,193,199,204, 483 Czernienko Konstantin 325 Czubiński Antoni 13,19,143,147,148, 179,182,183 Czwołek Arkadiusz 328,358,387,388 Czyhir Michaił 383,385,405 Czyhrynow Iwan 342 D Dabrawolski Alaksandr 358 Daladier Édouard 93 Danejko Jan 156 Daniluk Aleksandra 415,444 Davies Norman 37, 91,94,95,106,130, 140,142,144 „Dąb”, patrz: Marko Dąbal Tomasz 35,42, 79 Dębiński Józef 74 Dmowski Roman 11 Dobroński Adam 96,381 Dobrynin Michał 341,409 Domasz Siemion 377,380,382-384, 401,405 INDEKS OSOBOWY Drakachrust Jury) 328 Drozdowski Marian Marek 138,185 Drucki-Lubecki Hieronim 39 Dubikowski Andrzej 424 Dubko Aleksander 401,404,405,407, 408,421 Dudarow Nikołaj 201 Dunaj Kazimierz 331 Duraczyński Eugeniusz 191 Durys Michał „Ojciec”, „Piorun” 212, 214 Dymsza Henryk 39 Dziemidowicz-Dziemidecki Adam 167 Dzierabin - pełnomocnik Rady ds. Kultów Religijnych przy RM ZSRR na obwód mołodeczański 258 Dzierżyński Feliks 16,33, 76 Dzikiewicz Edward 377 Dziurbejko Józef 383 Dzmitryjew Wiktar 360 Dzwonkowski Roman SAC 74,194,249, 250,252-253,259,289,290, 332, 344, 397, 398 E Eberhardt Piotr 31,43,44, 97 Eden Anthony 135-138,187 Elman Andrej 213 Eska Stanisław 74 F „Fala”, patrz: Mikłaszewicz Józef Fastowiec - czerwonoarmista 105 Fedorowicz Krzysztof 378,416,485 Fieduta Aleksander 403,408 Filimonow - pełnomocnik Komitetu Kontroli Partyjnej w Moskwie 227 Finder Paweł 115 Fornalska Małgorzata 115 „Franc”, patrz: Weremowicz Franciszek Frąckiewicz Kazimierz 358,388,390 Frołow Aleksiej 216,265 Frońska T. 333 G Gajdéi Jan 34,41,43,44 „Gajowy”, patrz: Czarnel Franciszek Gallacher William 185 Garłiński Józef 155 Gastello Mikołaj 158 Gasztold Tadeusz 159 Gawin Tadeusz 10,17,20-24, 75, 95, 101,102,105,153,194,196,198, 207-209,219,222,224,225,234, 240,250,259,265,268,273,282, 284,285,287,290,291,293,294, 296,298,299, 301, 302, 316, 317, 319, 327-329, 331, 333-336, 339, 341, 342, 344, 345, 348-356, 358361, 363-365, 368, 369, 371, 372, 377, 380, 381, 383-385,388, 392394, 397, 399, 404-412, 417, 420, 421, 423, 425, 426, 428,430, 436440, 442 Gawrylicz - nauczyciel 234 Gede Tadeusz 201 Giebień Helena 342,378,384,395,427 Gierus I. - dowódca oddziału AK 208 Gil Andrzej 378 Giruć Mieczysław 284,286,291 Giżejewska Małgorzata 18,121 Glaser Stefan 11 Gleb Leonid 371 Glemp Józef, kard. 344 Gluza Zbigniew 130 Głogowska Helena 406,407,411,416, 418, 419, 421-423 Głowacki Albin 18,97,115,119,127130 Gnatowski Michał 97,100,104,116, 155 Godlewski Wincenty, ks. 166 Goebbels Joseph 185 Goliński Cezary 345 Gołkowski Marek 420 Gomułka Władysław 201 515 INDEKS OSOBOWY Gorbaczow Michaił 20,24,273,276, 325-327, 330, 338, 340, 344,351, 361, 365,371,375,389 Gorbaniuk Julia 398 Gorbaniuk Oleg 398 Gorbunow Timofiej 226,261,285 Gordzianiec W. 333 Gorłow Michaił 404 Gostiew - zastępca przewodniczącego Rady ds. Kultów Religijnych 258 Gottberg Curt von 171,172 „Góra”, patrz: Pilch Adolf Górnicki S. 42 Górski Wacław „Młody” 214 Grałanowski - czerwonoarmista 105 Grędzik-Radzik Agnieszka 222 Grott Bogumił 234 Grudziński Kazimierz 42 Grybojedow Μ. - zastępca przewodniczącego Grodzieńskiego Obwodowego Komitetu Wykonawczego 307 Grzelak Czesław 95, 99,103,119 Grzybowski Wacław 78, 92, 95 Gurianow Aleksander 129 H Habowski Mirosław 420 Habrusiewicz Siarhiej 404 Habrusiou Siarhiej 358 Haj sionek Wiktor 382 Halifax, lord (Edward Wood) 187 Haller Stanisław 141 Haładzied Mikoła 59,68 Hanczar Wiktar 385 Hankiewicz - dowódca oddziału partyzanckiego Hańko Michał 171 Haraburdowie - bracia, członkowie AK 156 Hikała Mikoła 59, 68 Himmler Heinrich 185 516 Hitler Adolf 58, 67, 71,73,77,79-81,91, 93, 95,119,127,130,135,136,150, 185,187, 448 Hlebowicz Adam 253,259,289,343, 344 Hładkiewicz Wiesław 358 Hołownia Teresa 333 Hryb Mieczysław 284,420 Hryciuk Grzegorz 115,129,266 Hrynkiewicz - były partyzant „Ragnera” 218 Hryńczuk ƒ. 333 Husarow Mikoła 228,236,254 Hytrek-Hryciuk Joanna 266 I Igajew Siemion 111 Ignatjew Siemion 237,241 Ihnatowicz Mikałaj 358 „Ikar”, patrz: Rybka Stanisław Iowczuk Michaił 237 „Irena”, patrz: Klikiewicz Paweł „Iwan”, patrz: Oleszkiewicz Antoni Iwanow ֊ naczelnik obwodowego zarządu KGB w Grodnie 287 Iwanow Mikołaj (Iwanow Nikołaj) 16, 35,37, 40,41,43, 44,51,55-59, 62, 63, 68, 70, 71, 73, 77, 80, 82, 84,180, 423,434 Iwanowski Wacław 166,171 Iwaszkiewicz Wiktar 394 J Jabłoński Walenty 232 Jaczyński Stanisław 115 Jagiełło Michał 334 Jakowlew Anatol 284,333,470 Jałbrzykowski Romuald, bp 250 „Jan Florian”, patrz: Weremowicz Franciszek Jan Paweł II, papież 332,344,345 Janajew Giennadij 372 Janczewski Wiktor 39 INDEKS OSOBOWY Janukowycz Wiktor 427 „Jarema”, patrz: Mikuć Włodzimierz Jarmusik Edmund 259,396,397,398 Jaruzelski Wojciech 85,330 Jasiewicz Krzysztof 96-100,108,110, 112,123 Jaśkiewicz Albin „Wiik” 216 Jaśkiewicz Mieczysław 22,428,430 „Jawor”, patrz: Kazimierski „Jaźmirski”, patrz: Sosnowski W. Jedynak Mieczysław 85 Jelimaszewski - dowódca oddziału partyzanckiego 212 Jermaczenko Iwan 165,169,170 Jermałowicz Wiktor 161,162 Jewstigniejew Iwan 141 Jeżów Nikołaj 73, 76, 77 Jędrychowski Stefan 148 Jędrzejewicz Wacław 189 Jocz Wacław „Żbik” 217 Jóźwiak Franciszek 148,470 Jurewicz-Bakun Katarzyna 438, 444 Jurgiel Bolesław 217 Jurkowski Roman 9,10 „Juryj” patrz: Zbiluta К Kabułow Amiak 121 Kabułow Bogdan 157 Kabzińska-Stawarz Iwona (Kabzińska Iwona) 397 Kaczorowski Ryszard 186 Kaczyński Lech 186,427 Kalenkiewicz Maciej „Kotwicz” 160, 206 Kalinin Piotr 152,210,227,229-231, 235,239, 318 Kamieniew Lew 54 Kamiński Czesław „Matros” 159 Kamiński Łukasz 111,207 Kaniuk Natalia 229 Kapusta Pilip - dowódca radzieckiego oddziału partyzanckiego 157 Kapuśniak Tomasz 378 Karaczun Ryszard 360,377,382,383, 390, 392, 393,403, 404,406,422, 444 Karatkiewicz Uładzimir 274 Karczewski Stanisław 429 Kardasz T. - wiceminister oświaty ludowej BSRR 368 Karp Marek 12,490 Karpiuk Alaksiej 101,102,341,351,361 Karski Jan 67,93,94,120,130,136, 137,140,141,147,148,179,180, 181,185 Karski K. 19,186 Kartanowicz Walentyna 314 Kasiaklwan 169 Kaszkiewicz Aleksander, bp 345 Kasztalan Iryna 235 Kauba Krzysztof 19,186 Kaufman Konstanty von 9 Kawka Alaksiej 273 Kaziejko - przywódca bandy 100 Kazimierski „Jawor” - sierżant, dowódca oddziału AK 159 Kempa Tomasz 128 Kersten Krystyna 186,191,192 Kępka Marek 415, 417 Kiebicz Wiaczesław 382, 383,416 Kiec Franciszek 229,301 Kiewlak Wiesław 413,428,440 Kisielewski Bronisław „Krukowski” 216 Kisielów Kuźma 195,197 Kisielów Tichon 103 Kitowski Władysław „Orlicz” 208 Kleckow Leonid 274,289, 347 Kleszczów Alaksiej 240,258 Klikiewicz Paweł „Irena” 212 Klimaszewski Wacław 301 Klimow W. I. - pierwszy sekretarz KO KP(b) w Mołodecznie 347 Kłoczowski Jerzy 12 „Kmicic”, patrz: Burzyński Antoni 517 INDEKS OSOBOWY Knysz - kierownik miejskiego wydziału oświaty ludowej w Grodnie 232 Kołakowski Piotr 152 Kołocej Mikołaj 382 Kołodziej Edward 15,148,490 Kołyszko Aleksander 334,339,470 Komaiszko Leokadia 95,269,334,339, 345,354 „Komar”, patrz: Stankiewicz Czesław Kondrusiewicz Tadeusz, abp 342,345, 397, 398 Konstantinow Josif 248 Kontowi Mieczysław 22 Kopacz Alfons „Alfonek” 213,218 Koprowski Marek 395 Kornijczuk Aleksander 148 Korniłow Iwan 222 Korń Bronisław, ks. 102 Korzeniowski Mariusz 15 Kosmowicz Dmitrij 167 Kostiuszko Iwan 43 Kosygin Nikołaj 325 Kościuszko Tadeusz 148,159 Kot Stanisław 139,140,142,145 „Kotwicz”, patrz: Kalenkiewicz Maciej Kowalczyk Elżbieta 135,152 Kowalow Michaił 101 Kowalska Ewa 18,127 Kowalski Włodzimierz Tadeusz 19,50, 181,186,188 Kozłow Wasil 244 Krajewski Kazimierz 151,205,212,214, 217 Kranz Jerzy 19,186 Krawczenko Piotr 415,419 Kruczkowski Tadeusz 358,388,390, 391,394, 411,412,425 „Krukowski”, patrz: Kisielewski Bronisław Krupienko Henryk 380,405, 411, 422, 439, 440 Kryński Jan, ks. 102 „Krysia”, patrz: Borysewicz Jan 518 Krzywiec Jan 156 Kube Wilhelm 168,169,171 Kublicki - sekretarz grodzieńskiego komitetu rejonowego partii Kudrajew - sekretarz białostockiego Obwodowego Komitetu KP(b)B Kudzirko J. 246 Kukułka Józef 14,19, 61,180,185,188 Kulikowski S. 333 „Kuna”, patrz: Weremowicz Franciszek Kunert Zofia 18 Kupała Janka 388,411 Kupczak Janusz 389 Kupczyna Alena 428,444 Kuromiya Hiroaki 58,119 Kurtyka Janusz 129,130 Kusielczuk Andrzej 413,423 Kuszel Franciszek 170,172 Kuzniecow Aleksiej 236 Kuzniecow K. - naczelnik zarządu obwodowego KGB w Grodnie 288 Kuźmin Aleksander 289 Kuźniar Roman 415 Kwaśniewski Aleksander 393,421,424 L Labiedźka Anatol 389,393,394 „Laluś”, patrz: Urbanowicz Anatol (Burzyński) Lampe Alfred 148 Landsbergis Vitautas 389 Lapter Karol 67 Lebiediew Wiktor 111 Lebiediewa Natalia 119 Lebiedziński Michał 313 „Lech”, patrz: Świda Józef Lenin Włodzimierz 38,49-55,59,62, 117,158,246,276,288,289 „Lew”, patrz: Bukatko Jan Lewicki - dyrektor Grodzieńskiego Instytutu Pedagogicznego 308 Lewićkyj Borys 269,492 Lipka Michał 95,103 INDEKS OSOBOWY Lis Anatol 409 Litwinow Maksim 91 Lubański Eustachy 39 Ł Łabaty - rachmistrz 41 Labus Piotr 261 Łabuszewski Tomasz 214,215 Lapiez Bronisław 314 Łasicki - instruktor 41 Łastowski Wacław 12 Łastówka Piotr 166 Łatypow Urał 386 Łatyszonek Oleg 10,12,13,16, 79,82, 120,121,166,168,169,171-174, 328 Łojek Jerzy 95, 97, 492 Łojko - dowódca antyradzieckiego oddziału partyzanckiego 91,216 Łopaciński Stanisław 39 Łossowski Piotr 15 Łubieński Lew 39 Łubikowski Józef „Sybirak” 207 Łuckiewicz Iwan 12 Łucznik Józef 425,426,428,443 Łukaszenka Aleksander 235,383,385, 393,403, 405,424, 427-429, 432, 436, 444 Łukianow Mikałaj 404 Łuszniewski Kazimierz 311,314,315 Łycz Leonid 267,272, 321 Łysko W 333 Łysy Mieczysław 427 Μ Mackiewicz Józef 464 Maculewicz Wiktor 333 Maczulin S. A. - sekretarz grodzieńskiego obwodowego komitetu partii 285 Majsiejonak Anatol 404 Majski Iwan 18,135-139,149,151,187 Makiej Uładzimir 428,444 Makowski - zastępca naczelnika Specjalnego Oddziału NKWD obwodu omskiego 76 Malawko Ludmiła 422 Malec Uładzimir 380,391 Malenkow Gieorgij 240 Malewicz Tadeusz 389,397,398,402, 411,425,438,442, 443 Malicki Jan 325,375 Malinowska N. 424 Malinowska Tacciana 404 Maliszewski Edward 39 Małaszenko Oleg 338 Marasz Jakow 288 Marczyk - kleryk 102 Markiewicz Mikola 361,393,403,404, 439, 440 Marko „Dąb” - dowódca antyradzieckiego oddziału partyzanckiego 217,218 Markow Fiodor 159 Markowski - dowódca radzieckiej grupy operacyjnej 208 Maroszek Józef 426 Marżała Tatiana 228 Masłowski Paweł 389,492 Maszerow Piotr 270 Maszkiewicz Mariusz 22,346,356,394, 412,425,427,434, 442 Matecki Józef 139,497 Materski Wojciech 14,15,18,19,54, 62, 67, 68, 79, 84, 92-94,119,121,122, 124-126,128,135-139,141-143,145, 146,191 „Matros”, patrz: Kamiński Czesław Matuszewski Stefan 189 Mazik A. ֊ dowódca radzieckiej grupy dywersyjnej 100 Mazouka Arkadź 380 Mazurów Kirył 266,267,270 McEwen John 138 „Men”, patrz: Niedziński Mieczysław Menkiszak Marek 415 519 INDEKS OSOBOWY Michajlik Laura, patrz: Michajlik Larysa Michajlik Larysa 97, 98,102,109,114, 251,256,262, 333,376 Michalski W. - pracownik polskiej ambasady w Moskwie 291 Michaluk Dorota 10,12,13,105,189, 191,415 Michniuk Władimir 79,494 Michowicz Waldemar 131 Mickiewicz Adam 20,25,116,117,341, 342, 351, 352, 354, 357,364,407 Mickiewicz Bolesław „Niedźwiedź” 210 Miedwiediew Roj 286 Mieriekałow Aleksiej 91 Mierkułow Feliks 356 Mierkułow Wsiewołod 121 Mierzwiński Zbigniew 95,377 Mieszczeriakow Borys 377,417 Mikhailik L„ patrz: Michajlik Larysa Mikłaszewicz Józef „Fala” 212,214 Miknys Rymantas 9,11,494 Mikołajczyk Stanisław 147,180,181, 183 Mikuć Włodzimierz „Wieś”, „Jarema” 208 Milawski - przewodniczący komitetu rodzicielskiego 232 Milewski Jan Jerzy 96 Milinkiewicz Aleksander 380,383,389, 394, 399 Minc Hilary 148 Mincewicz Jan 345 Mironiuk I. - dowódca antyradzieckiego oddziału partyzanckiego 217 Mironowicz Eugeniusz 10,12,13,15, 16,18, 31, 35, 36, 44, 45,52, 56, 65, 66, 72, 75, 79-82, 98,108,109,120127,129, 151-153,165,166,168, 169,171-174,191,194,199,243, 266,267,269,270,272,273,293, 520 328,415-417,420, 422,431-435, 437,438, 441,443 Mitkiewicz Leon 138,139,141 „Młody”, patrz: Górski Wacław Mogilnicki Adam 312,313 Mołczanow 1.244 Mołotow Wiaczesław 5,26,91-106,137, 146,187,279, 389 „Morski”, patrz: Niedziński Mieczysław Motyka Grzegorz 151,154,156,157, 182,205,206,212,216,218 Mroczkowski Wincenty 159 „Mściciel”, patrz: Borysewicz Jan Muchin - naczelnik Obwodowego Zarządu Łączności w Grodnie 248 Muraszka ֊ minister edukacji BSRR 275 Murawjow Michaił 221 „Murzyn” - członek antyradzieckiego oddziału partyzanckiego 218 N Nagotko Edward 311,312,314,316 Najdus Walentyna 15,115 Narocznicka Natalia 279 Naumow Leonid 80 Naumowicz Jadwiga 313 Niaklajeu Uładzimir 399 Nicieja Stanisław 179 Niedziński Mieczysław „Ren”, „Men”, „Morski”, „Niemen” 212,214 „Niedźwiedź”, patrz: Mickiewicz Bolesław „Niemen”, patrz: Niedziński Mieczysław Niezabytowski Karol 39 Nikitienko - przedstawiciel komitetu miejskiego partii w Grodnie 232 Niściuk Uładzimir 393 Nowak Andrzej 13,16,19,61,72-75, 78, 80, 82, 85, 87,119 Nowak Jan 148 Nowak-Jeziorański Jan 187 Nowotko Marceli 115 INDEKS OSOBOWY О Obiedziński Mieczysław 336, 337,339, 344, 346,352 Obuchowicz Wiktor 314 Ochab Edward 148 „Ojciec”, patrz: Durys Michał Okulicki Leopold 218 „Ola”, patrz: Wodziczko Aleksandra „Olech”, patrz: Radziwonik Anatol Oleksa Nina 350 Oleksy Józef 420 Oleszkiewicz Antoni „Iwan” 218 Olizarowicz Roman 85,311-315 Olski Jan (Kulikowski) 76 Olszyna-Wilczyński Józef 377 Ordżonikidze Sergo 54 Orechwo Andżelika 22,428 „Orlicz”, patrz: Kitowski Władysław Orzechowski Mieczysław 365 Orzeszkowa Eliza 117 Osękowski Czesław 191 Osóbka-Morawski Edward 182 Ostapczyk Wacław 312 Ostrowski Radosław 166,172 Ozim O. - członek antyradzieckiego oddziału partyzanckiego 218 P Paczkowski Andrzej 128 Pałyga Edward Józef 19,186 Panfilów Aleksiej 141,142 Patoliczew Nikołaj 236,244,245,265, 266,285 Paul Allen 18, 97,119,145-147,149, 155 Paulus Friedrich Wilhelm Ernst 147 Pawlik Konrad 430 Pawłowicz Marian 315 Pawłowski Aleksander 335-337 Pawłowski Wacław „Zawieja” 207 Paźniak Zianon 16, 82, 328, 329, 358, 361, 383,389, 390, 393, 399 Pejda Marta 434,497,500 Pelsze Arwid 325 Pełczyńska-Nałęcz Katarzyna 444 Pełka Wacław 159 Penciul Wacław 315 Pereświet-Sołtan Piotr 39 Perkowski Tadeusz 249 Peršak Krzysztof 111,207 Piatkiewicz Alaksiej 360,404 „Piechur”, patrz: Titowicki 207 Pierchorowicz Franc 84 Piestrak Pilip 100 Pietrow Nikita 80,81 Pietrzyk Bartłomiej 58,497 Pilch Adolf „Góra” 160,212 Piłsudski Józef 50, 67,248 Pintai Stanisław 76 „Piorun”, patrz: Durys Michał Piotrowski Marcin Andrzej 415 Pisalnik Andrzej 413,428 Piskunowicz Henryk 162,206,214 Pitirim - metropolita 255 Piwowar-Lesman Urszula 409,410 Płatonow Rościsław 55 Pobóg-Malinowski Władysław 91, 92, 135,141,142,179,184,186, 496 Poczobut Andrzej 77, 86,210,214,239, 242, 413,426, 428, 429, 431 Polańska Taisa 283 Polański Iwan 252,254,256,257 Politiko Wasil 211,215,216 Ponomarenko Pantelejmon 122,123, 146,147,152-155,158,159, 202, 236, Ponomarenko Piotr 101 Porzecki Józef 103,413,428 Posochow Siergiej 386,402 Postel Arkādij 78 Potiomkin Władimir 92 Prawdzic-Szlaski Janusz 152 Prylepa Margaryta 86 Prytycki Siarhiej 239,240,242,244,247, 248,285, 318 521 INDEKS OSOBOWY Psarow - kapitan Armii Czerwonej 103 Pujdak Czesław 315 Puszkin Ihar 23,339,340 Pusznienkowa Nelli 313,315 R Raczkiewicz Władysław 138,193 Raczyński Edward 145 Radkiewicz Stanisław 111,148 Radzik Ryszard 36,108,191,194,416 Radziwonik Anatol „Olech” 210,212, 214,239 „Ragner”, patrz: Zajączkowski Czesław Redens Stanisław 76 Regiel A. - zastępczyni kierownika Wydziału Szkolnego КС KP(b)B 226,227 „Ren”, patrz: Niedziński Mieczysław Retinger Józef 139 Rezmer Waldemar 14 Ribbentrop Joachim von 5,26, 91-106, 137,187,279, 389 Rogiński Arsienij 80,81 Rogula Borys 169 Rokicki Konrad 135 Rokossowski Konstanty 84 Romanowska Halina 268,372 Romer Eugeniusz 37 Romer Tadeusz Ludwik 145,146 Roosevelt Franklin Delano 147,181, 182 Roszkowska Iwona 345 Roszkowski Wojciech 183 Rotfeld Adam Daniel 18 Różycki Krzysztof 356 „Różyczka”, patrz: Sebastianowicz Weronika Ruchniewicz Małgorzata 192,193,199, 201,203,204,235,238,239,242, 243,247,375, 376 Rudkouski Piotr (Rudkowski Piotr) 434 522 Rusakiewicz - dowódca antyradzieckiego oddziału partyzanckiego 216 Rusakiewicz Władimir 406 Rusinowicz Marian 315 Rusynowicz Wacław „Żelazo” 214 Rybka Stanisław „Ikar” 207 Rzewuski Paweł 75 s Sablewski Z., patrz: Poczobut Andrzej Sadowski Jan 269 Sakowicz Julian 169 Samborski Tadeusz 368 „Samotny”, patrz: Stasiewicz Józef Sanieszko E. - członek antyradzieckiego oddziału partyzanckiego 214 Sannikau Andrej 399 Sawczyk Alaksiej 382 Schulenburg Friedrich 92,93 Sciackiewicz - nauczyciel 230 Sebastianowicz Weronika „Różyczka” 217 Seroczyński Grzegorz 410 Seyda Marian 138 „Sęp”, patrz: Wołk-Łaniewski Jan Siamaszka Jauhien 161,218 Sidorenko Raisa 440 Siedlecki Julian 18,124,127,130,136, 140,142 Sieliwończyk Teresa 339 Siemaszko Stanisław 428 Siemiński Jan 100 Siemionów - pomocnik dowódcy plutonu 105 Siemionów Aleksander 334,339,354 Sienkiewicz Jan 340 Sieńko Włodzimierz 417 Sierocka Krystyna 43 Sierow - czerwonoarmista 105 Sierow Iwan 207 Sikorski Władysław 18,135-145,147, 149,151,155,156, 427 INDEKS OSOBOWY Silajew Fiodor 244 Silwanowicz Stanisław 100-103 Siuczyk Wiaczasłau 394 Skirmunt Roman 39 „Skoczek”, patrz: Burba Stanisław Skrobocki Eugeniusz (Skrabocki Jauhien) 97,100,206-208,212,216, 217,280,283, 333, 381, 404 Skubiszewski Krzysztof 416 Slonskas Bolesław (Slonskan, Slonskans) 249 Smalianczuk Aliaksandr 46,295 Smolak Stanisław 316 Smułkowa Elżbieta 418 Snyder Timothy 31,58, 73, 77, 79-81, 119, 127,130 Sobiszak Wiesława 350 Sobolewski Juryj 169 Sokołow Jafrem 290,342,365 Sommer Tomasz 58, 78, 80,84 Soroka Józef 314, 316 Sosnkowski Kazimierz 138,139 Sosnowski W. „Jaźmirski” 217 Spurgiasz Józef 217 Srebrakowski Aleksander 129,268,375, 482, 483, 486, 495-497, 500, Stalin Józef 16-19,24, 44,50, 53-55, 58-60, 67, 71-73, 75-77, 79-81, 8386, 91,93, 95, 97,107,115-117,119, 127,130,135,142,143,145-150, 155,156,163,164,167,179-182, 185-189,201,205,206,208,214, 251,252,259-262,265,267,268, 277,286,318, 326, 333 Staniewicz W 381 Stanisławski Stanisław 108 Stankiewicz Czesław „Komar” 216 Stankiewicz Jan 166 Stankiewicz Stanisław 169,358 Stasiewicz Józef „Samotny” 217 Staszkiewicz Mikałaj 55 Statkiewicz Mikałaj 399 Stelmachowski Andrzej 380,419 Stepan Kamil 38,39 Stępień Józef 188 Stępień Marian 331 Stępień Sławomir 135 Stobniak-Smogorzewska Janina 124 Stoel Max van der 393,437 Strauchold Grzegorz 266,375 Strażew Wasil 383,401,402,439 Strelczyk Borys 166 Stroński Henryk 58, 70, 75, 410, 486, 498 Strzembosz Tomasz 18, 97,106,121, 214 Suchnat Ludmiła 270,271,354 Suchocka Hanna 381,418,420 Sula Dorota 62,191 Surganow Fiodor 294 Surwiło Jerzy 333 Susłow Michaił 203,325 Susza Alaksandr 328 „Sybirak”, patrz: Łubikowski Józef Syrnyk Jarosław 266 Szachno Bohdan 39 Szapiłow Dmitrij 202 Szarecki Siamion 393 Szaronow Nikołaj 94 Szczepanik Krzysztof 415 Szczerbiński Marek 358 Szczors Mikołaj 166,168 Szejman Wiktor 426 Szemiet Aleksander, ks. 429 Szkućka Anatol 166 Szostak Sylwester 410 Szostakowski Józef 345 Szoszyn Rusłan 429,432 Szpoper Dariusz 10,11 Sztachelski Jerzy 148 Szuba Zdzisław 345 Szumilin - kierownik wydziału agitacji i propagandy obwodowego komitetu partii w Brześciu 280 Szumski Jan 208,211,221-223,231, 235,246 523 INDEKS OSOBOWY Szuszkiewicz Stanisław 329,372,375, 376, 383, 389,390,392,399,418, 419 Szychów - dowódca grupy operacyjnej NKWD-NKGB 208 Szydło Beata 66 Szyłkoń Irena 314 Szyrkowski Eduard 359,379 Szyszko K. 214 ś Śleszyński Wojciech 97,99,112,115, 117,120,123,126,384,412 Ślusarczyk Jacek 142 Światopełk-Czetwertyńska Róża z Dembińskich 101 Światopełk-Czetwertyński Andrzej 101 Świątek Kazimierz, kard. 345,397 Swida Józef „Lech” 160 Świgoń Matylda 383 T Talewicz Franciszek 216 Tankiewicz - dowódca antyradzieckiego oddziału partyzanckiego 217 Tarasiewicz Konstanty 409 Tarasiewiczowie - „Helena” z dziećmi 156 Tarasiuk Dariusz 10-13,37 Terry Martin 81 Tęgoborski Włodzimierz, patrz: Dąbal Tomasz Tietiuszew - sekretarz KO KP(b)B w Pińsku 272 Timczenko - naczelnik zarządu obwodowego KGB w Brześciu 280 Timoszenko Siemion 84 Titkow B. P. 286 Titowicki „Piechur” 207 Tkaczou Michaś (Tkaczow Michaś) 328,360 524 Tokć Siarhiej (Tokts Siarhei) 36,37,40, 108,191,194,222,224,228,234, 266 Tomaszewski Jerzy 43 Tomczyk Antoni 97,101,102 Topolski Ireneusz 420,488 Topolski Jerzy 19,143,147,148,182, 183 Torkunow Anatolij 18 Trafimczyk Anatol 55 Traugutt Romuald 341 Trocki Lew 54 Truman Harry 193 Trusow Aleh (Trusau Aleh) 328,392 Tucholski Jędrzej 141 Tumasz Witowt 166 „Tumry”, patrz: Turanek Wiktor „Tur”, patrz: Turanek Wiktor Tur - przedstawiciel Frontu Białoruskiego 101 Turanek Jerzy 154,160,166,171 Turanek Wiktor „Tur”, „Tumry” 208 Twarowski Antoni, ks. 102 Tymanowski Józef 415,444 U Uborewicz Hieronim 46 Ułasiewicz Halina 355 Ułasiewicz Kondrat 252,256,257 Urbanowicz Anatol (Burzyński) „Laluś” 210 Usau Pawał (Usov Pavel) 434,444 Ustinow Dmitrij 325 Uszakiewicz Stanisław 277,333 W Wabiszczewicz Aleksander 161 Wachowski Mieczysław 420 Walewander Edward 345 Wallas Tadeusz 416,487 Wałachanowicz - rachmistrz 41 Wałęsa Lech 289,381,410,416,419421,471 INDEKS OSOBOWY Wappa Eugeniusz 422 Wasiek Bolesław 301 Wasilewska Wanda 148 Wasilewski A. - dowódca oddziału AK 208 Wasilewski Aleksander 141,142 Waszczykowski Witold 428,430 Waszkiewicz Jerzy 346 Weremowicz Franciszek „Kuna”, „Franc”, „Jan Florian” 208 Werowska Danuta 340 Węgierko Aleksander 116 Wiaczorka Wincuk 328,329,393,394 Wialiki Anatol 77,196,204,221,226, 227, 273,282,297-299,317,319, 335 Wieck Hans-Georg 437 Wierciński Ryszard 313,315 Wierzbicki Marek 97-99,111 Wierzbowska-Miazga Agata 363,369, 378,379,418, 436-438 „Wieś”, patrz: Mikuć Włodzimierz Wiktorow - major, dowódca grupy NKWD 208 „Wiik”, patrz: Jaśkiewicz Albin Willoughby de Eresby, lord 185 Winiewicz Józef 202 Winnicki Zdzisław Julian 20, 73,156, 157,202,221,222,280,282,283, 331, 333,339,342, 356, 358,384, 388, 389, 391,392, 395, 396, 515, 432 Wiszniewska S. - pełnomocnik TRJN 197 Wiszniewski Jan 39 Wodziczko Aleksandra „Ola” 155 Wojciechowicz Franciszek „Bocian” 214 Wojnicz-Sianożęcki Władysław 39 Wojnicz-Sianożęcki Zygmunt 100 Wolpe Henryk 115 Wołk-Łaniewski Jan „Sęp” 217 Wołkowieka Ludwika 100 Wołkowicki Antoni 100 Wołodin ֊ czerwonoarmista 105 Woropaj Μ. 333 Woroszyłow Klimient 93,94,159,261 Wosipawa Halina 404 Woyniłłowicz Edward 39 Wróblewski Μ. 148 Wykowski Gustaw 39 Wyszyński Andriej 111,139,200 Z Zabłocki-Gwasz Tadeusz 189 Zacharko Wasil 165,166 Zadala Walery 389,391, 392 Zadionczenko Siemion 236 Zajączkowski Czesław „Ragner” 206, 212 Zaleska Tatiana 394 Zaleski - młodszy lejtnant 105 Zaleski August 136,138 Zambrowski Roman 148 Zamiatalin Władimir 386 Zasada Maciej 426 Zasztowt Leszek 4,9 Zawadzki Aleksander 148 „Zawieja”, patrz: Pawłowski Wacław Zbiluta „Juryj” - porucznik, dowódca oddziału AK 159 Zdyszenko - major, dowódca 284. Pułku wojsk wewnętrznych NKWD 208 Zenderowski Radosław 431,437,438 Ziabkowa - nauczycielka 234 Zielenkowski Anatol 347 Zieliński Konrad 50 Zimianin Michaił 244,265 Zinowiew Grigorij 54 Ziółkowski Marek 428 Znajdziński Kazimierz 428 ż Żarski Henryk 63 „Żbik”, patrz: Jocz Wacław 525 INDEKS OSOBOWY Żuków Gieorgij 141 Żukowski Arkadiusz 416 Żumar Siarhiej 161 Żuraulou Alaksandr 358 Żylanin - sekretarz połockiego obwodowego komitetu partii 196 Żyń Kanstancin 404 Żdanow Andriej 158,202,228,236, 253,254 Żdanowicz Mikołaj 166 „Żelazo”, patrz: Rusynowicz Wacław Żemojtel - dowódca antyradzieckiego oddziału partyzanckiego 217 Żuk Witał 23,44,81 A Г Абламейка Сяргей 274 Авторханов Абдурахман 54,55,59 Агееў Аляксандр 64 Адамушка Уладзімір 73 Анішэўская Алена 168 Арлоў Уладзімір 357 Гавін Тадэвуш 376, 392, 402, 403, 405 Гаравы Марат 390,423 Гардзіенка Алег 166 Гатагова Людмила 29,49 Гаўрылін Дзмітрый 100 Глод Уладзімір 393 Гнилякевич Михаил 67 Горбачёв Михаил 325-327,329,340,345, 351, 355, 365, 375 Горланов Олег 120,129 Грибовский Юрий 246 Громыко Андрей 92 Грэбень Яўген 243 Гурьянов Александр 129,131 Б Бабосов Евгений 433,435 Барабаш Віталь 159,173,217 Барбарыч Генадзь 423 Бартосік Зміцер 283 Баўм Уладзімір 246 Белязо Елена 245 Богуш Александр 246 Бондар Леанід 284 Бондаренко Николай 215 Борадин Зыгмунт 162 Боцьковски Даниель 62,76 Брыгадзін Пётр 126,162 Букчин Семён 329 Бурая Наталля 443 д Дабрынін Міхаіл 281,282 Далідовіч Генрых 357 Данилович В. 161 Деев Г. К. 67 Драбкин Яков 72 Дюков А. 161 В E Вабищевич Александр 161 Валаханович Игорь 161,213,214,218 Вашкевіч Андрэй 103 Воробьёв Николай 33 Вялікі Анатоль 120,189 Елисеева Н. 208 Ермаловіч Віктар (Ермолович Виктор) 126,161,213,214,218 526 INDEKS OSOBOWY Ж Жалкоўскі Аляксандр 246 Жаўняровіч Пятро 274 Жвалевский В. 246 Жиромская Валентина 46 Жлоба Екатерина 83 Жук Виталий 16,23, 34,37, 38, 41, 42, 44, 64, 66-70, 74, 81,83, Жуков Георгий 147 Жумарь Сергей 161,213,218 Журавлёв Валерий 24 3 Задаля Валерий 389,392 Зялінскі Пётр 162 И Иванов Н. В. 215 Іванова В. 112 Иоффе Эммануил 126 К Кавка Алексей 273 Кандыбовіч Сымон 60 Капчык Пятрусь 390,402 Караткевіч Уладзімір 274 Карачун Рышард 350,371 Карбалевич Валерий 283,359,379 Карневіч Міхал 430 Касатая Таццяна 103 Касмовіч Дзмітрый 167 Касовіч В. 441 Касцюк Міхаіл 60,169 Карпюк Алексей 351 Касяк Іван 166 Кебич Вячеслав 416 Кен Олег 67 Киселёв И. Н. 46 Коваленя Александр 151 Ковалёв Μ. 402 Ковкель Иван 99 Коктыш Кирилл 388 Колпакиди Александр 72 Комплектов Виктор 93 Кондрусевич Тадеуш 397 Коряков Юрий 270 Костюшко Иван 43,63,66 Кошелева Л. 29,49 Кравцевич Александр 221 Крывашэй Дзмітрый 170 Кузняцоў irap 16,20, 60, 74, 75,81,82 Кузняцоў Мікола 390,402 Кумель Лоран 269 Курков Илья 215 Кушаль Францішак 170 л Лaдысеў Уладзімір 72,126,162 Лазарев Владимир 256 Лазько Рыгор 107 Лебедева Наталия 119 Лейзеров Аркадий 57,63, 75 Ленин Владимир 49,50, 52, 54 Лепёшкин Алексей 50 Липило Павел 243 Літвін Аляксей 243 Луба Віталь 168 Лыч Леанід 265,267,269,271,272, 321 M Мажэйка Павел 310,424 Мазец Валянцін 75,293 Малецкі Язэп 161 Маржала Таццяна 222 Мацкевич Юзеф 18 Мельтюхов Михаил 97 Мусиенко Светлана 444 н Навумчык Сяргей 328 Найдзюк Язэп 166 Нарочницкая Наталья 279 Нарядкина Людмила 269 Наумов Леонид 80 Новікаў Сяргей 243 527 INDEKS OSOBOWY Π Пазьняк Зянон 167,170 Парсадонова Валентина 198 Петров Никита 77, 79-81,83, 84 Пихоя Рудольф 325,375 Поляков Юрий 46 Посохов Сергей 390,402 Прохоров Дмитрий 72 Пушкін irap 23, 64,297,302,305,308, 309, 311, 318, 320, 321,339, 342, 343 P Ракашкевич Владислав 54,55 Рогинский Арсений 121,129 Роговая Лариса 29,49 Романовский В. Ф. 243 Рухович Μ. 388 Рыбак Наталля 173,207,209,217 Рыбаков Μ. Л. 441 Савчук E. 72 Саласюк В. 402 Саяпин Виктор 287 Селеменев Вячеслав 79 Селицкая Людмила 76,83 Семаковіч Мар'ян 181,201 Семёнов П. 271 Сідарэвіч Анатоль 357 Сидоренко Раиса 440 Сільвановіч Станіслаў 112,114,116, 131 Сінькевіч Алена 274 Ситкевич Сергей 173 Сліўкін Валерый 218 Смалянчук Аляксандр (Смоленчук Александр) 9-13,18,38, 46,96,114, 120,221,222,295 Снайдэр Тымаці 31,104 Сосна Уладзімір 357 Сталин Иосиф 55, 76,116 Станкевіч Адам 12 528 Сямашка Віталь 430 Сямашка Яўген 161,214,218, 429 т Талочка 3.105 Тарас Анатоль 95,97 Татаренко Александр 111 Терешкович Павел 40 Титок Владимир 162 Токць Сяргей (Токть Сергей) 100,221 Трафімчык Анатоль 108 Тугай Уладзімір 52,55,59 Ф Федута Александр 383,385,403,408 Фельштинский Юрий 91 Филиппов Сергей 107,120 Фирсова Екатерина 52 X Хаустов Владимир 73, 76, 78,83 Хацкевич Александр 18,127,162,207 Хількевіч У 390, 402 Хмеляж Анджэй 157 Холмогоров Егорь 386 Холуб Чэслаў 159 Хрущёв Никита 265,269 Хрущёв Сергей 24 Чернякевич Андрей 14 Чугай Аляксандр 443 ш Шимолин Виктор 79 Я Ярмусик Эдмунд 99,250,257,259,260, 262,282,286,287, 344,345 SPIS RZECZY Wstęp . 9 I. Polska mniejszość narodowa w BSRR w latach 1919-1939 . 29 Struktura i rozmieszczenie Polaków w BSRR . 31 Polityka narodowa Rosji Radzieckiej i Białoruskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej w latach 1921-1939 . 49 Polityka władz radzieckich w stosunku do polskiej mniejszości narodowej w BSRR. 61 Operacja polska NKWD na Białorusi (1937-1938). 73 II. Polacy w BSRR w latach 1939-1941 . 89 Pakt Ribbentrop-Mołotow. Podział Polski. 91 Polityka radziecka na ziemiach północno-wschodnich byłej Rzeczypospolitej 107 Aresztowania, deportacje i przesiedlenia ludności polskiej. 119 III. Stosunki polsko-radzieckie i polsko-białoruskie podczas okupacji niemieckiej . 133 Stosunki wzajemne między rządami ZSRR i Polski w latach 1941-1944 . 135 Kwestia polska w polityce podziemia radzieckiego. 151 Stosunki między podziemiem polskim i białoruskim ruchem narodowym . 165 5 SPIS RZECZY IV. Polacy w BSRR w latach 1944-1956 . 177 Porozumienie Wielkiej Trójki w sprawie wschodniej granicy Polski. Następstwa dla Polaków w BSRR. 179 Przesiedlenie Polaków z BSRR do Polski. Przyczyny niepowodzenia operacji. 191 Polskie podziemie na Białorusi w latach 1944-1956 . 205 Warunki życia narodowego mniejszości polskiej w BSRR. 221 Następstwa kolektywizacji wsi polskich.235 Polityka wobec Kościoła katolickiego.249 V. Sowietyzacja polskiej mniejszości narodowej na Białorusi w latach 1956-1986 . 263 Rusyfikacja i sowietyzacja życia publicznego w BSRR.265 Sowietyzacja społeczności polskiej w BSRR.279 Polskie życie narodowe na Białorusi w okresie „rozkwitu” państwa radzieckiego. 293 Polacy z Białorusi na służbie partii komunistycznej i państwa radzieckiego. 307 VI. Odrodzenie życia narodowego w okresie pieriestrojki (1986-1991). 323 Polacy w okresie pieriestrojki .325 Odrodzenie życia organizacyjnego i religijnego oraz szkolnictwa. 339 Stosunek centralnych i regionalnych władz BSRR oraz ruchów opozycyjnych do aktywizacji organizacji polskich . 351 Zmiany w prawodawstwie BSRR dotyczącym narodowości i ich znaczenie dla rozwoju polskiego ruchu narodowego . 363 6 SPIS RZECZY VII. Polityka władz Republiki Białoruś wobec polskiej mniejszości narodowej wiatach 1991-2017 . 373 Polityka władz centralnych i lokalnych w okresie republiki parlamentarnej (1991-1995). 375 Polska mniejszość narodowa a białoruskie partie opozycyjne. 387 Zmiana sytuacji mniejszości polskiej w okresie centralizacji życia politycznego na Białorusi. 401 Wpływ polsko-białoruskich stosunków dwustronnych na sytuację mniejszości polskiej na Białorusi. 415 Koncepcja narodu białoruskiego w ideologii państwowej. Polska społeczność etniczna . 431 Zakończenie . 447 Bibliografia. 453 Wykaz skrótów. 502 Spis tablic. 506 Streszczenie w jeżyku angielskim. 508 Streszczenie w jeżyku rosyjskim. 510 Indeks osobowy . 513 Indeks nazw geograficznych . 529 7 BIBLIOGRAFIA ARCHIWA Państwowe Archiwum Federacji Rosyjskiej w Moskwie Zespoły: P 5263 - Stała Komisja Centralna ds. Kultów przy Prezydium Centralnego Komitetu Wykonawczego ZSRR, 1929-1938. P 6990 - Komisja Pełnomocna Wszechrosyjskiego Centralnego Komitetu Wykonawczego do Walki z Bandytyzmem na Froncie Zachodnim. P 6991 - Rada ds. Religii przy Radzie Ministrów ZSRR, 1942-1991. P 9401 - Ministerstwo Spraw Wewnętrznych ZSRR (MSW ZSRR). P 9415 - Zarząd Główny Milicji Ministerstwa Spraw Wewnętrznych ZSRR. P 9478 - Zarząd Główny do Walki z Bandytyzmem Ministerstwa Spraw Wewnętrznych ZSRR. P 9654 - Zjazd Deputowanych Ludowych ZSRR, Rada Najwyższa ZSRR i jej organy. Rosyjskie Państwowe Archiwum Historii Społeczno-Politycznej w Moskwie Zespoły: 17 on. 2 - Plenum КС WKP(b) VII-XVIII kadencji, 1918-1941. 17 on. 3 ֊ Protokoły posiedzeń Biura Politycznego КС RKP(b) i WKP(b) ѴІІ-ХѴІП kadencji, 1919-1952. 17 on. 21 - Wydział Kierowniczych Organów Partyjnych. Sektor Informacji, 1925-1939. 453 BIBLIOGRAFIA 17 оп. 112 ֊ Biuro Organizacyjne i Sekretariat КС RKP(b), VII-XII kadencje, 1919-1925. 17 оп. 122 -Wydział Organizacyjno-Instruktorski КС WKP(b). Zarząd ds. Kontroli Organów Partyjnych КС WKP(b), 1937-1948. 17 on. 128 - Wydział Informacji Międzynarodowej (Wydział Polityki Zagranicznej, Wydział Stosunków Międzynarodowych, Komisja Spraw Zagranicznych), 1943-1952. 44 - Dziewiąta Wszechrosyjska Konferencja RKP(b), 1920. 81 - Referaty, wystąpienia, listy adresowane do Ł. Μ. Kaganowicza, 1917-1957. 82 on. 2 ֊ Mołotow W. Μ., 1907-1996. Rosyjskie Państwowe Archiwum Historii Najnowszej w Moskwie Zespoły: 1 - Zjazdy Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego XX-XXVIII kadencji, 1955-1991. 2 ֊ Plenarne posiedzenia КС KPZR, 1941-1991. 5 ֊ Aparat КС KPZR, 1935-1991. 6 - Komitet Kontroli Partyjnej przy КС KPZR (KKP przy КС KPZR), 1934-1990. 7 - Wydział Pracy Organizacyjno-Partyjnej przy КС KPZR (ogólne materiały statystyczne o składzie KPZR), 1936-1991. Narodowe Archiwum Republiki Białoruś Zespoły: 4-n - КС Komunistycznej Partii Białorusi (KPB), m. Mińsk. 7 - Rada Ministrów Republiki Białoruś, m. Mińsk. 42 - Ministerstwo Oświaty BSRR, m. Mińsk. 48 - Ministerstwo Gospodarki Rolnej i Żywności Republiki Białoruś, m. Mińsk. 787 - Zarząd Przesiedleń i Repatriacji przy Radzie Ministrów BSRR, m. Mińsk. 454 BIBLIOGRAFIA 788 - Naczelni i rejonowi przedstawiciele Rady Ministrów BSRR ds. Ewakuacji Ludności Polskiej z Terytorium Białorusi, m. Baranowicze. 789 - Naczelny Pełnomocnik Rady Ministrów BSRR ds. Ewakuacji Ludności Białoruskiej z Terytorium Polski, m. Białystok. 915 - Przedstawiciel Rady ds. Kołchozów przy Rządzie ZSRR na BSRR, m. Mińsk. 952 - Pełnomocnik Rady ds. Kultów Religijnych przy Radzie Komisarzy Ludowych (RKL) ZSRR na BSRR, od 26.03.1946 - przy Radzie Ministrów ZSRR na BSRR, m. Mińsk. 1399 ֊ Formacje partyzanckie w obwodzie baranowickim w latach Wielkiej Wojny Ojczyźnianej 1941-1945. 1450 ֊ Białoruski Sztab Ruchu Partyzanckiego (BSRB), wieś Timochino rejonu taropieckiego w obwodzie kalinińskim, od 07.1944 - wieś Łoszyca rejonu mińskiego w obwodzie mińskim. Archiwum Akt Nowych w Warszawie Zespoły: 130 - Związek Patriotów Polskich w ZSRR, 1943-1946. 322 - Ministerstwo Spraw Zagranicznych w Warszawie, 1918-1939. 510 ֊ Ambasada RP w Moskwie, (1919-1920) 1921-1939. 1183 - Urząd Wojewódzki w Brześciu nad Bugiem, 1923-1939. 1184 - Urząd Wojewódzki w Nowogródku, 1922-1939. 1354 - Polska Zjednoczona Partia Robotnicza, Komitet Centralny w Warszawie, 1948-1990. 1424 - Zbiór komunikatów Agencji TASS, 1943-1946. Państwowe Archiwum Obwodu Mińskiego, m. Mińsk Zespół: l-n - Miński Komitet Obwodowy Komunistycznej Partii Białorusi (KO KPB), m. Mińsk. 455 BIBLIOGRAFIA Państwowe Archiwum Organizacji Społecznych Obwodu Grodzieńskiego, m. Grodno Zespoły: 1 - Grodzieński Komitet Obwodowy Komunistycznej Partii Białorusi (KO KPB), m. Grodno obwodu grodzieńskiego BSRR. 8 - Sopoćkiński Komitet Rejonowy Komunistycznej Partii Białorusi (KR KPB), m. Sopoćkinie obwodu grodzieńskiego BSRR. 9 - Lidzki Komitet Rejonowy Komunistycznej Partii Białorusi (KR KPB), m. Lida obwodu grodzieńskiego BSRR. 11 - Raduński Komitet Rejonowy Komunistycznej Partii Białorusi (KR KPB), m. Raduń (od 30.04.1958 - os. Raduń) obwodu grodzieńskiego BSRR. 20 - Grodzieński Komitet Obwodowy Białoruskiego Związku Młodzieży, m. Grodno obwodu grodzieńskiego, Republika Białoruś. 5910 - Grodzieński Przemysłowy Komitet Obwodowy Komunistycznej Partii Białorusi (KO KPB), m. Grodno obwodu grodzieńskiego BSRR. 6195 - Białostocki Komitet Obwodowy Komunistycznej Partii (bolszewików) Białorusi (KO KP(b)B), m. Białystok obwodu białostockiego BSRR. Państwowe Archiwum Obwodu Grodzieńskiego Zespoły: 127 - Zarząd Edukacji Grodzieńskiego Miejskiego Komitetu Wykonawczego, m. Grodno obwodu grodzieńskiego. 730 - Zarząd Edukacji Komitetu Wykonawczego Grodzieńskiej Obwodowej Rady Deputowanych Ludowych (od 15.03.1994 - Rady Deputowanych, od 06.10.1994 - Grodzieńskiego Obwodowego Komitetu Wykonawczego), m. Grodno obwodu grodzieńskiego. 1171 - Grodzieńska Obwodowa Rada Deputowanych m. Grodno obwodu grodzieńskiego. Grodzieński Obwodowy Komitet Wykonawczy, m. Grodno obwodu grodzieńskiego. 1385 - Pełnomocnik Rady ds. Kultów Religijnych przy Radzie Ministrów ZSRR na obwód grodzieński, m. Grodno obwodu grodzieńskiego. 456 BIBLIOGRAFIA Państwowe Archiwum Obwodu Brzeskiego Zespół: l-n - Brzeski Komitet Obwodowy Komunistycznej Partii Białorusi (KO KPB), m. Brześć. Strefowe Archiwum Państwowe w Baranowiczach Zespoły: 162 - Wydział Edukacji Ludowej Komitetu Wykonawczego Baranowickiej Obwodowej Rady Deputowanych Pracujących, m. Baranowicze obwodu baranowickiego. 188 - Baranowicka Obwodowa Rada Deputowanych Pracujących i jej Komitet Wykonawczy. 499 - Zarząd Edukacji Baranowickiego Miejskiego Komitetu Wykonawczego, m. Baranowicze obwodu brzeskiego. Archiwum Polskiego Stowarzyszenia Kulturalno-Oświatowego im. Adama Mickiewicza w Grodnie Wybrane dokumenty dotyczące działalności programowej organizacji w latach 1988-1990. Listy białoruskich i polskich działaczy społecznych kierowane do władz partyjnych i administracyjnych w Moskwie, Mińsku i Grodnie. Artykuły o działalności PSKO w latach 1988-1990 w prasie radzieckiej i polskiej. Archiwum Związku Polaków na Białorusi Dokumenty odzwierciedlające działalność ZPB na rzecz polskiego odrodzenia narodowego w Republice Białoruś, jego kontakty robocze z władzami RB szczebla centralnego i lokalnego oraz z instytucjami państwowymi i organizacjami społecznymi w Polsce w latach 1990-2005. Od 2005roku archiwum Związku Polaków na Białorusi Andżeliki Borys. Archiwum prywatne docenta, kandydata nauk historycznych Anatola Wialikiego z Mińska. 457 BIBLIOGRAFIA ŹRÓDŁA OPUBLIKOWANE Аграрные преобразования в Молодечненской области 1944-1953: документы, сост. Н. А. Бондаренко, Н. В. Иванов, И. Н. Курков, Минск 2003. Беларусь в годы Великой Отечественной войны 1941-1945, ред. А. Коваленя, Минск 2005. Беларусь в первые месяцы Великой Отечественной войны (22 июня - август 1941 г.). Документы и материалы, сост. В. Адамушка, Н. Колесник и др., Минск 2006. Беларусь у перыяд Другой сусветнай i Вялікай Айчыннай вайны (1939-1945): дакументы i матэрыялы, склад. А. Котаў, Мінск 2008. Внешняя политика СССР: сборник документов (октябрь 1917 - февраль 1947), т. 1-6, Москва 1944-1947. Всенародная борьба в Белоруссии против немецко-фашистских захватчиков в годы Великой Отечественной войны, гл. ред. А. Кузьмин, т. 2, Минск 1984. Всенародное партизанское движение в Белоруссии в годы Великой Отечественной войны (июнь 1941 - июль 1944): документы и материалы, т. 1, Минск 1967. Всесоюзная перепись населения. 17.XII.1926 г. Краткие сводки, вып. IV: Народности и родной язык населения СССР, Москва 1928. Всесоюзная перепись населения 1937 года: общие итоги. Сборник документов и материалов, Москва 2007. Всесоюзная перепись населения СССР 1959 года, Москва 1961. Второй Съезд РСДРП. Июль - август 1903 года. Протоколы, Москва 1959. Год кризиса. 1938-1939, т. II: 2 июня 1939 - 4 сентября 1939 г.: документы и материалы, ред. А. П. Бондаренко и др., Москва 1990. Двадцатый (XX) съезд КПСС и его исторические реальности, под общей ред. В. Журавлёва, Москва 1991. Двенадцатый (XII) съезд РКП(б): стенографический отчёт, Москва 1923. Десятый съезд РКП(б). Март 1921 года: стенографический отчёт, Москва 1963. 458 BIBLIOGRAFIA Директивы командования фронтов Красной Армии. 1917-1922 гг.: сборник документов, т. I, Москва 1971. Документы внешней политики СССР, т. І-ХХІІ, Москва 1957-1992. Документы и материалы по истории советско-польских отношений, т. 7, Москва 1973. Закон Белорусской Советской Социалистической Республики „О языках в Белорусской ССР”, Минск 1990. Закон РБ „Об образовании в Республике Беларусь” от 29 октября 1991 г., № 12Ö2-XII, „Ведомости Верховного Совета Республики Беларусь”, Минск 1991, որ 33, s. 598. Закон Рэспублікі Беларусь ад 9 студзеня 2006 г. „Аб ахове гісторыкакультурнай спадчыны Рэспублікі Беларусь”, „Национальный реестр правовых актов”, Мінск 2006. Закон Республики Беларусь „О национальных меньшинствах в Республике Беларусь” от 7мая 2007 г. № 212-3, „Национальный реестр правовых актов Республики Беларусь 2007 г.”, 118, 2/1309, http//forb.by/node/95 [dostęp: 4.06.2018]. Закон СССР от 26 апреля 1990 года „О свободном национальном развитии граждан СССР, проживающих за пределами своих национально государственных образований или не имеющих их на территории СССР, [w:] Свод законов СССР”, Москва 1990. История Беларуси в документах и материалах, ред. И. Кузнецов, В. Мазец, Минск 2000. История сталинского Гулага. Конец 1920-х - первая половина 1950-х годов”: собрание документов в семи томах, ред. Ю. Н. Афанасьев и др., т. 1: Массовые репрессии в СССР, отв. ред. Н. Верт, С. В. Мироненко, Москва 2004. Итоги переписи населения Республики Беларусь 1999 года. Национальный состав населения Республики Беларусь и распространённость языков: статистический сборник, т. 1, Минск 2001. Кодекс Республики Беларусь об образовании. С изменениями и дополнениями по состоянию на 21 сентября 2016 г., Минск 2016. Кодэкс Рэспублікі Беларусь аб культуры. Уступіў у сілу 3 лютага 2017, Минск 2016. 459 BIBLIOGRAFIA Коминтерн и идея мировой революции, ред. Я. Драбкин, Москва 1998. Коммунистическая партия Белоруссии в цифрах 1918-1978, Минск 1978. Коммунистическая партия Белоруссии в цифрах 1918-1988, Минск 1988. Коммунистическая партия Советского Союза в резолюциях и решениях съездов, конференций и пленумов ЦК, т. 9:1956-1960, Москва 1986. Конституция Республики Беларусь (1994,1919,1927,1937, 1978), Минск 2014. Лубянка. Сталин и главное управление госбезопасности НКВД 1937-1938: документы, ред. В. Хаустов, В. Наумов, Н. Плотникова, Москва 2004. Материалы „Особой папки” Политбюро ЦК РКП(б) - ВКП(б) по вопросам советско-польских отношений, сост. И. И. Костюшко, Москва 1997. Международное положение и внешняя политика СССР. Сборник документов и материалов, Москва 1939. Накануне. Западный особый военный округ (конец 1939 г. - 1941 г.): документы и материалы, ред. В. Скалабан, Минск 2007. Народное (национальное) собрание Западной Белоруссии 28-30 октября 1939 г.: стенографический отчёт, Минск 1946. Народное образование в БССР 1928-1941: сбор документов и материалов, т. 2, Минск 1980. Образование и развитие Союза Советских Социалистических Республик (в документах), сост. H. Т. Савенков, Москва 1973. Оглашению подлежит: СССР - Германия 1939-1941 (документы и материалы), сост. Ю. Фельштинский, Москва 1991. Освобождённая Беларусь: документы и материалы 1943-1945, кн. 1-2, Минск 2004-2005. Подпольные партийные органы Компартии Белоруссии в годы Великой Отечественной войны (1941-1944), ред. А. Кузняев, Минск 1975. Политбюро ЦК РКП(б) - ВКП(б) и Коминтерн. 1919-1943: документы, Москва 2004. Полное собрание сочинений Ленина В. И., изд. 5, Москва 1957-1963. 460 BIBLIOGRAFIA Польско-советская война 1919-1920 (Ранее не опубликованные документы и материалы), ред. И. И. Костюшко, т. І-ІІ, Москва 1994. Польша - Беларусь (1921-1953): сборник документов и материалов, ред. А. Вабищевич и др., Минск 2012. Постановление Совета Министров Республики Беларусь, 6 мая 2002 г. „О вопросах сохранения историко-культурного наследия”, „Национальный реестр правовых актов”, Минск 2002. Семнадцатый (XVII) съезд ВКП(б) 26 января -10 февраля 1934 г.: стенографический отчёт, Москва 1934. Советско-английские отношения во время Великой Отечественной войны 1941-1945: документы и материалы в двух томах, т. 1:1941-1943, ред. Г. П. Кынин и др., Москва 1983. Сталинские депортации 1928-1953: документы, сост. Н. Л. Поболь и П. Μ. Полян, Москва 2005. Съезды Советов в постановлениях и резолюциях, Москва 1933. Тринадцатый съезд Российской Коммунистической партии (большевиков): стенографический отчёт. 23-31 мая 1924 года, Москва 1924. „Тыз заходняй, я з усходняй нашай Беларусі. ”: дакументы i матэрыялы, кн. 2: ліпень 1944 г. - 1956 г., скл. У. Адамушка i інш., Мінск 2009. Указ Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 18 кастрычніка 2007 г. „Аб некаторых пытаннях аховы гісторыка- культурнай спадчыны”, „Национальный реестр правовых актов”, Мінск 2007. ЦК РКП(б) - ВКП(б) и национальный вопрос, сост. Л. Гатагова, Л. Кошелева, Л. Роговая, Москва 2005. XXVI Zjazd Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego: podstawowe dokumenty, Warszawa 1981. XXVII Zjazd komunistycznej Partii Związku Radzieckiego: podstawowe dokumenty, Warszawa 1986. Adamuszko W. L, Iwanowa N. W, Litości. Represje w obwodzie wilejskim w dokumentach 1939-1941, Warszawa 1996. Agresja sowiecka na Polskę 17 września 1939 w świetle dokumentów, red. E. Kozłowski, 1.1: Geneza i skutki agresji, Warszawa 1994. 461 BIBLIOGRAFIA Armia Krajowa na Nowogródczyźnie i Wileńszczyźnie (1942-1944) w świetle dokumentów sowieckich, орг. Z. Boradyn, A. Chmielarz, N. Piskunowicz, Warszawa 1997. Armia Krajowa w dokumentach 1939-1945, t. 3, Wrocław - Warszawa 1990-1991. Armia Krajowa w dokumentach 1944-1945, t. 5, Londyn 1981. Armia Polska w ZSRR 1941-1942, oprać. W. Materski, t. II: Z archiwów sowieckich, Warszawa 1992. Czekiści. Organy bezpieczeństwa w europejskich krajach bloku sowieckiego 1944-1989, red. K. Peršak i Ł. Kamiński, Warszawa 2010. Deportacje obywateli polskich z Zachodniej Ukrainy i Zachodniej Białorusi w 1940 roku, Warszawa - Moskwa 2003. Dokumenty i materiały do historii stosunków polsko-radzieckich, t. 3-5,7, Warszawa 1964-1966,1973. Dopalanie Kresów. Nowogródzki Okręg AK w dokumentach, wybr. i oprać. K. Krajewski, Warszawa 2009. Dziesiąty (X) Zjazd PZPR o przyjaźni i współpracy ze Związkiem Radzieckim (dokumentacje), Warszawa 1987. Katyń. Dokumenty ludobójstwa (dokumenty i materiały archiwalne przekazane Polsce 14 października 1992 r.), oprać. W. Materski, Warszawa 1992. Katyń. Dokumenty zbrodni, oprać., N. Lebiediewa, W. Materski i in., 1.1: Jeńcy nie wypowiedzianej wojny. Sierpień 1939 - marzec 1940, Warszawa 1995; t. II: Zagłada, Warszawa 1998; t. III: Losy ocalałych, Warszawa 2001. Kącka B., Stępka S., Repatriacja ludności polskiej z ZSRR 1955-1959: wybór dokumentów, Warszawa 1994. Kot S„ Listy z Rosji do Gen. Sikorskiego, Londyn 1955. Kot S., Rozmowy z Kremlem, Londyn 1959. Materiały XX Zjazdu Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego, 14-25 lutego 1956 r. Referaty, wybór przemówień, uchwały i rezolucje, Warszawa 1956. NKWD i polskie podziemie. Z dokumentów teczki specjalnej Stalina, red. A. F. Noskowa, Kraków 1999. 462 BIBLIOGRAFIA NKWD o Polsce i Polakach. Rekonesans archiwalny, red. W. Materski i A. Paczkowski, Warszawa 1996. NKWD o polskim podziemiu 1944-1948. Konspiracja polska na Nowogródczyźnie i Grodzieńszczyźnie, opr. A. Chmielarz, K. Krajewski, T. Łabuszewski, H. Piskunowicz, red. nauk. T. Strzembosz, Warszawa 1997. Odrodzona Polska wśród sąsiadów 1918-1921, red. A. Koryn, Warszawa 1999. O kulcie jednostki i jego następstwach. Referat I Sekretarza КС KPZR tow. N. S. Chruszczowa па XX Zjeździe Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego 25 lutego 1956 r., Warszawa 1956. Okupacja sowiecka (1939-1941) w świetle tajnych dokumentów. Obywatele polscy na kresach północno-wschodnich II Rzeczypospolitej pod okupacją sowiecką w latach 1939-1941, wybór, opracowanie, wstęp K. Jasiewicz, T. Strzembosz, Μ. Wierzbicki, Warszawa 1996. Oświata polskojęzyczna za granicą. Stan obecny i perspektywy rozwoju. Materiały z I Forum Oświaty Polonijnej, red. J. Mazur, Stowarzyszenie „Wspólnota Polska”, Warszawa 1997. Polska Ludowa - Związek Radziecki 1944-1974: zbiór dokumentów i materiałów, Warszawa 1974. Prawo międzynarodowe i historia dyplomatyczna: wybór dokumentów, red. L. Gelberg, t. I-III, Warszawa 1954-1960. Przesiedlenie ludności polskiej z Kresów Wschodnich do Polski 1944-1947, wybór, oprać, i red. dokumentów S. Ciesielski i in., Warszawa 1999. Raport. Polityka państwa polskiego wobec Polonii i Polaków za granicą 1989-2005, Warszawa 2007. Studia z dziejów okupacji sowieckiej (1939-1941). Obywatele polscy na kresach północno-wschodnich II Rzeczypospolitej pod okupacją sowiecką w latach 1939-1941, red. T. Strzembosz, Warszawa 1997. Teczka specjalna J. W Stalina. Raporty NKWD z Polski 1944-1946, Warszawa 1998. Traktat pokoju między Polską a Rosją i Ukrainą, Warszawa 1921. Tucholski J., Mord w Katyniu. Kozielsk, Ostaszków, Starobielsk. Lista ofiar, Warszawa 1991. 463 BIBLIOGRAFIA W objęciach wielkiego brata. Sowieci w Polsce 1944-1993, red. K. Rokicki i S. Stępień, Warszawa 2009. Wybór dokumentów prawnych dotyczących mniejszości narodowych, t. 2: Polacy na Białorusi, red. Wierzbowska-Miazga A., Warszawa 2001. więźniów politycznych pomiędzy II Rzecząpospolitą a Sowietami w okresie międzywojennym. Dokumenty i materiały, oprać. W. Materski, Warszawa 2000. „Zachodnia Białoruś” 17IX1939 - 22 VI1941,1.1: Wydarzenia i losy ludzkie. Rok 1939, red. B. Gronek, G. Knatko, Μ. Kupiecka, Warszawa 1998. „Zachodnia Białoruś” 17IX1939 - 22 VI1941, t. 2: Deportacje Polaków z północno-wschodnich ziem II Rzeczypospolitej 1940-1941, red. B. Gronek i G. Jakubowski, Warszawa 2001. Z archiwów sowieckich, t. 3: Konflikty polsko-sowieckie 1942-1944, Warszawa 1993. Zbrodnia katyńska w świetle dokumentów, przedm. W. Anders, oprać. J. Mackiewicz, wyd. 10, Londyn 1982. 464 BIBLIOGRAFIA PRASA PERIODYCZNA Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich, Republiki Białoruś i polskiej mniejszości narodowej na Białorusi: „Белорусская деловая газета”. „Правда”, „Белорусская нива”, „Правда Украины”, „Белорусская трибуна”, „Свабода”, „Гродзенская праўда”, „Свободные новости”. „Звязда”, „Скарыніца”, „Знамя юности”, „Советская Белоруссия”, „Іўеўскі край”, „Советская Литва”, „Имя”, „Уперад”. „Лидская газета”, .Яырвоная змена”, „Літаратура i мастацтва”. „Czerwony Sztandar”, „Народная газета”, „Głos znad Niemna”, „Настаўніцкая газета”. „Наша ніва”, „Głos znad Niemna” (na uchodźstwie od 2005 r.): „Неман”, „Magazyn Polski”, „Пагоня”, „Magazyn Polski” (na uchodźstwie od 2005 r.) Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i Rzeczypospolitej Polskiej: „Angora”, „Rzeczpospolita”, „Czasopis”, „Trybuna”, „Gazeta Współczesna”, „Trybuna Ludu”, „Gazeta Wyborcza”, „Tygodnik Ludowy”, „Kwartalnik Historyczny” „Uważam Rze”, „Ład”, „Wolna Polska”. „Panorama”, Republiki Litewskiej: „Kurier Wileński”. 465 BIBLIOGRAFIA ZASOBY ELEKTRONICZNE (STRONY INTERNETOWE) Republika Białoruś: Antysowiecki ruch partyzancki na Białorusi, www.erich-hartmann.top. Białoruska Agencja Telegraficzna, www.belta.by. Białoruski portal informacyjny „Х«р»шя-97”, www.charter97.org. Biblioteka elektroniczna artykułów historycznych „Жыве Беларусь”, www.jivebelarus.net. Historia polskiej marynarki wojennej na portalu „Trójmiasto.pl Historia”, www. historia.trojmiasto.pl. Kościół katolicki na Białorusi, www.catholic.by. Kwartalnik Polaków na Polesiu „Echa Polesia”, www.echapolesia.pl . Materiały analityczne i informacyjne. Zgromadzenie Narodowe Republiki Bia łoruś, www.sovrep.gov.by. Ministerstwo Obrony Federacji Rosyjskiej, www.encyclopedia.mil.ru. Narodowy portal prawny RB, www.pravo.by. „Nasza Niwa”, pierwsza gazeta białoruska, www.nn.by. Pełnomocnik ds. Religii i Narodowości, www.belarus21.by. Prawda historyczna (Историческая правда), www.istprawda.ru, artykuły publicystyczne i popularnonaukowe o historii Białorusi i Rosji, dodatek do portalu „Беларускі партизан”, www.belaruspartisan.org. Zbiór prac naukowych „Беларусь у XX стагоддзі”, www.homoliber.org. Związek Polaków na Białorusi, www.znadniemna.pl. 466 BIBLIOGRAFIA Rzeczpospolita Polska: Białoruskie Radio Racja, www.racyja.com - radiostacja białoruska, której stu dio mieści się w Białymstoku; finansowana przez Ministerstwo Spraw Zagra nicznych Polski. Od 1998 roku nadaje w języku białoruskim na terytorium Bia łorusi i Polski. Przekazuje informacje o wydarzeniach politycznych oraz życiu gospodarczym i kulturalnym Białorusinów w Polsce i na Białorusi. „Gazeta Wyborcza”, www.wyborcza.pl - ogólnopolska codzienna gazeta spo łeczno-polityczna wydawana przez koncern Agora. Ministerstwo Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej, www.msz.gov.pl. Ministerstwo Edukacji Narodowej Rzeczypospolitej Polskiej, www.men.gov.pl. „Newsweek”, www.newsweek.pl - tygodnik społeczno-polityczny, polska wersja tygodnika amerykańskiego. Polskie Radio, www.polskieradio.pl - jednoosobowa spółka Skarbu Państwa z siedzibą w Warszawie, wypełnia zadania radiofonii publicznej w Polsce. Telewizja białoruska BiełSat TV, www.belsat.eu - działający od 2007 roku białoruskojęzyczny satelitarny kanał telewizyjny; studio znajduje się w Warsza wie; finansowane przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych Polski. „Kresy 24”, www.kresy24.pl - wschodnia codzienna gazeta elektroniczna. Republika Czeska: Radio Svaboda, www.svaboda.org - redakcja białoruska międzynarodowej ra diostacji niekomercyjnej finansowanej przez Kongres USA. Początkowo nada wała z Monachium, a od 1995 roku - z Pragi. Wspiera zmiany demokratyczne w krajach z ograniczoną wolnością słowa. 467 BIBLIOGRAFIA PAMIĘTNIKI, WSPOMNIENIA, ANALIZA WSPOMNIEŃ Бурлацкий Ф., Никита Хрущёв и его советники ֊ красные, чёрные, белые, Москва 2002. Вашкевіч А., Касатая Т., Вайна і мір 1939-1940 гг. ва ўспамінах жыхароў Гародні i ваколіцаў, [w:] Восень 1939 года ў гістарычнай традыцыі i вуснай гісторыі, рэд. A. Смалянчук, Мінск 2015. Вялікі A., Дзейнасць аператыўна-чэкісцкіх груп у заходніх абласцях Беларусіў вераснг-кастрычніку 1939 г., [w:] Восень 1939 годаў гістарычнай традыцыі і вуснай гісторыі, рэд. А. Смалянчук, Мінск 2015. Горбачёв Μ., Понять перестройку. Почему это важно сейчас, Москва 2006. Гродназнаўства. Гісторыя еўрапейскага горада, рэд. Швед В., Карнялюк В., Гародня - Wrocław 2012. Данилов И., Неудобная история глазами западного белоруса, Минск 2009. Данилов И., Размышления западного белоруса, Минск 2009. Жуков Г., Сталинградская битва, Москва 1984. Іванова В., „Заходнікі” i „ўсходнікі” ва ўспамінах жыхароў былога савецкапольскага пагранічча, [w:] Восень 1939 года ў гістарычнай традыцыі і вуснай гісторыі, рэд. А. Смалянчук, Мінск 2015. Каліноўскі В., Пані Эльжбета. Гісторыя адной прыязні, Смаленск 2016. Карпюк А., Развітанне з ілюзіямі, Гародня - Вроцлаў 2008. Касмовіч Д„ За вольную і суверэнную Беларусь, Вільня 2006. Кебич В., Искушение властью. Из жизни премьер-министра, Минск 2008. Кравченко П., Беларусь нараспутье, или Правда о Беловежских соглашениях. Записки дипломата и политика, Москва 2006. Кушалъ Ф„ Спробы стварэння Беларускага войска, Менск 1999. Лазько Р„ Нас аб’ядналі ֊ хто? - Чужаніцы, [w:] Восень 1939 года ў гіста рычнай традыцыі i вуснай гісторыі, рэд. А. Смалянчук, Мінск 2015. Малецкі Я., Пад знакам Пагоні. Успаміны, Таронта 1976. 468 BIBLIOGRAFIA Мацкевич Ю., От Вилии до Изара. Статьи и очерки (1945-1985), перевод с польского Н. Горбаневской, Лондон 1992. Нічыпарук П., Мельнікаў I., Адысея палешука, Мінск 2017. Пазьняк 3., Гутаркі з Антонам Шукелойцем, Варшава - Вільня 2003. Пономаренко П., Всенародная борьба в тылу немецко- фашистских захватчиков 1941-1944, Москва 1986. Пономарёв В., Мятежное сердце, Минск 1987. Ракашкевич В., Под знаменем братства, Минск 1972. Рассвет над Неманом. Воспоминания активных участников колхозного строительства в Гродненской области, ред. В. П. Верхось и К. И. Сосина, Минск 1982. Смалянчук А., Верасень 1939 года як месца памяці беларусаў, [w:] Восень 1939 года ў гістарычнай традыцыі i вуснай гісторыі, рэд. А. Смалянчук, Мінск 2015. Трафімчык A., Успаміны заходнікаў пра першыя савецкія выбары ў Ганцавіцкімраёне Брэсцкай вобласці, [w:] Восень 1939 годаў гістарычнай традыцыі і вуснай гісторыі, рэд. А. Смалянчук, Мінск 2015. Федута А., Лукашенко. Политическая биография, Москва 2005. Хрущёв Н. С., Воспоминания. Избранные фрагменты, Москва 1997. Хрущёв С. Н. Рождение сверхдержавы. Книга об отце, Москва 2003. Anders W., gen., Bez ostatniego rozdziału. Wspomnienia z lat 1939-1946, wyd. 7, Lublin 1992. Beck J., Ostatni raport, Warszawa 1987. Bodnar T., Znad Niemna przez Sybir do II Korpusu, Wrocław 1997. Churchill W. S., Druga wojna światowa, t. IV, ks. 2, Gdańsk 1996. Czarnyszewicz E, Nadberezyńcy, powieść w trzech tomach osnuta na tle prawdzi wych wydarzeń, Kraków 2017. D’Abernon E. V., Osiemnasta decydująca bitwa w dziejach świata - pod Warsza wą 1920 r, Warszawa 1990. Dmowski R„ Myśli nowoczesnego Polaka, Warszawa 2004. Drozdowski Μ., Władysław Raczkiewicz. Prezydent RP, t. 2, Warszawa 2002. 469 BIBLIOGRAFIA Gawin T., Ojcowizna. Odrodzenie polskości na Białorusi, Grodno - Lublin 1993. Gawin T., Związek Polaków na Białorusi. Historia niszczenia niezależności 19882005, Białystok 2006. Gawin T.։ Zwycięstwa i porażki. Odrodzenie polskości na Białorusi w latach 1987-2000, Białystok 2003. Haniewicz W., Tragedia syberyjskiego Białegostoku, Pelplin 2008. Jakowlew A., Wspomnienia własne, [w:] Pamiętniki Polaków na Wschodzie. Bia łoruś, Ukraina, Kazachstan - losy Polaków, 1.1, Warszawa 2006. Jóźwiak E, PPR w walce o wyzwolenie narodowe i społeczne, Warszawa 1952. Karaczun R„ Odrodzona szkoła, Grodno 1998. Lipińska G., Jeśli zapomnę o nich., Warszawa 1990. Małaszkiewicz W, Los dziennikarza, Słonim 1996. Mazur B„ Katyń, relacje, wspomnienia, publicystyka, Warszawa 1989. Michałek Μ., Dołęga-Wrzosek E., Społeczna Szkoła Polska im. Tadeusza Rejtana w Baranowiczach 1987-2007, b.m., b.r.w. Milewski J. J., 17 września 1939 r. - zderzenie i dialog pamięci: polskiej, białoru skiej i żydowskiej, [w:] Восемь 1939 года ў гістарычнай традыцыі i вуснай гісторыі, рэд. A. Смалянчук, Мінск 2015. Mitkiewicz L., Z gen. Sikorskim na obczyźnie, Paryż 1968. Nowiński N., W szeregach dwóch Armii, Warszawa 1970. Pamiętnik I Zjazdu Polaków z Zagranicy, Warszawa 1930. Pamiętniki Polaków na Wschodzie. Białoruś, Ukraina, Kazachstan - losy pokoleń, t. 1-2, Warszawa 2006. Rokossowski K., Żołnierski obowiązek, wyd. II, Warszawa 1976. Romer E„ Dziennik 1914-1918,1.1, Warszawa 1995. Romer E., Dziennik 1919-1923, t. 2, Warszawa 1995. Siemiński J., Walczące Grodno, Białystok 1990. Siemionów A„ Nasze początki, [w:] Jak feniks z popiołu. Polacy na Ziemi Lidzkiej w latach 1987-1997, red. A. Kołyszko, Lida 1997. Siemionów A., Polak z wyboru, Lublin - Lida 2011. 470 BIBLIOGRAFIA Skubiszewski K., Polityka zagraniczna i odzyskanie niepodległości. Przemówienia, oświadczenia, wywiady 1989-1993, Warszawa 1997. Surwiło J., Rachunków nie zamykamy, Wilno 2007. Tomczyk A., Abyśmy mogli wybaczyć, Warszawa 2001. Turonek ƒ., Białoruś pod okupacją niemiecką, Warszawa - Wrocław 1989. Wałęsa L„ Droga nadziei, Kraków 1990. Wschodnie losy Polaków, 1.1-6, red. W. Myśliwski, Łomża 1991. Wschodnie losy Polaków, red. S. Ciesielski, Wrocław 1997. 471 BIBLIOGRAFIA LITERATURA Monografie, publikacje naukowe Авторханов А., Империя Кремля, Минск - Москва 1991. Адамушка У, Палітычныя рэпрэсіі 20-50-х гадоў на Беларусі, Мінск 1994. Арутюнов А., Ленин. Личностная и политическая биография, т. 2, Москва 2002. Бабосов E., Основы идеологии Белоруского Государства, Минск 2012. Бабосов E., Ролъ национальной идеи в обеспечении устойчивого развития Республики Беларусь, [w:] Национальная политика - основы устойчивого развития государства, Минск 2007. Барадач Г., Дамарад К., Калектывізацыя сельскай гаспадаркі ў заходніх абласцях Беларускай ССР, Мінск 1959. Белозорович В., Западнобелорусская деревня в 1939-1953 годах, Гродно 2004. Белязо А. П., Беларуская веска ў пасляваенныя гады (1945-1950), Мінск 1974. Белязо E. П., Крестьянство Белоруссии на пути к развитому социализму (1951-1960), Минск 1982. Берёзкин Ю., Деятельность Советов Белоруссии по развитию сельского хозяйства (1951-1953 гг.), Минск 1981. Беспамятных Н., Этносоциальные и конфессиональные процессы в современном обществе, Гродно 2000. Біч M. i інш., Гісторыя Беларусі. XX стагоддзе. Вучэбны дапаможнік для 10-11 класаў сярэдняй школы, Мінск 1993. Бодак А., Некоторые вопросы кадровой политики в Беларуси в послевоенное десятилетие, [w:] Чалавек. Тэрыторыя. Проблемы развіцця заходняга рэгіёна Беларусі. Матэрыялы міжнародний навуковапрактычнай канферэнцыі, Брэст 1998. Боцьковски Д., Поляки в СССР в 1919-1939 гг., [w:] Малцинствени и етнорелигиозни проблеми в Югоизточна и Централна Европа между двете световни войни, София 2005. 472 BIBLIOGRAFIA Брыгадзін П., Ладысеў Y, Зялінскі Π. i інш., Псторыя Беларусі, ч. 2: ХІХ-ХХ стагоддзі. Курс лекцый, Мінск 2002. Букчин С., Белорусская трагедия 1986-1999. Страна и народ в зеркале публицистики, Warszawa 2000. Бурая Н., Уплыў дзяржаўнай палітыкі наразвіццё нацыянальных i канфесійных адносін у Беларусі (1992-2004), „Весці БДПУ”, 2007, серыя 2. Валаханович И., Антисоветское подполье на территории Беларуси в 1944-1953, Минск 2002. Валаханович И., Подполье Армии Краевой на территории Беларуси в 1944-1953: организационная структура и основные этапы. деятельности, [w:] Гістарычная навукаўБДУ нарубяжы тысячагоддзяў. Матэрыялы Рэспубліканскай навукова-практычнай канферэнцыі, прысвечанай 65-годдзю гістарычнага факультета БДУ. 26 лістапада 1999 г., Мінск 1999. Варонка Я., Беларускірух ад 1917 да 1920 году: кароткі агляд, Коуна 1920. Великий А., Переселение польского населения с территории БССР в Польшу 1944-1947 гг., [w:] Studia z dziejów Europy Wschodniej, red. S. Ciesielski, 1.1, Wrocław 2002. Весялкоўскі Ю., Што прывяло Армію Краевую на Беларусь, Лондан 1995. Воробьёв Н., Всесоюзная перепись населения 1926 г., Москва 1957. Вялікі А., Беларусь - Польшча ў XX стагоддзі. Невядомая рэпатрыяцыя. 1955-1959, Мінск 2007. Вялікі А., Беларусь у савецка-польскіх міждзяржаўных адносінах. 1944-1959 гг. Манаграфія, Мінск 2010. Вялікі А., Заходнебеларускія землі ў планах Масквы, Варшавы, Лондана i Мінска ў 1943-1955 гг., [w:] Białoruś w XX stuleciu. W kręgu kultury i polityki, red. D. Michaluk, Toruń 2007. Вялікі A., Ha раздарожжы. Беларусы i палякі ў час перасялення (1944-1946), Мінск 2005. Гавін Т., Нацыянальная палітыка савецкіх уладаў у дачыненні да польскай меншасці ў БССРу 1921 -1939 гг„ „Гадавік Цэнтра Беларускіх Студыяў”, Варшава 2016, որ 2. 473 BIBLIOGRAFIA Гавін T., Пісъменнік Аляксей Карпюк i польскае Адраджэннеў Беларусі подчас Перабудовы, [w:] Гарадзенскі соцыум. Чалавеку прасторы города. ХѴ-ХХ стагоддзі. Матэрыялы міжнародний навуковай канферэнцыі (Гародня, 7-8 лістапада 2014 г.), Мінск 2015. Гавін Т., Польскамоўная адукацыяў 1988-1996 гг. у Беларусі: проблемы адраджэння i роля беларускай супольнасці Гародні, [w:] Гарадзенскі соцыум. Горад і яго жыхары: партрэт на фоне эпохі. Х-ХХ стст. Зборнік навуковых артыкулаў, Мінск 2016. Гавін Т„ Польшча ў палітыцы Савецкай Padi і Саюза Савецкіх Сацыялістычных Республік у 1919-1939 гадах, „Białoruskie Zeszyty Historyczne / Беларускі гістарычны зборнік”, Białystok 2015, որ 44. Гавін Т., Практыка адносінаў савецкай i партыйнай улады да мясцовага насельніцтва ў першыя пасляваенныя гады ў Гародні i вобласці, [w:] Гарадзенскі палімпсест 2011. Асоба, грамадства, дзяржава. XV-XX стагоддзі, Мінск 2012. Гавін Т., Працэс паэтапнай ліквідацыі польской адукацыі на Гарадзеншчыне, „Гістарычны альманах”, Гародня 2012, т. 18. Гавін Т., Русіфікацыя i саветызацыя публічнага жыццяў БССР у 1956-1986 гг., „Białoruskie Zeszyty Historyczne / Беларускі гістарычны зборнік”, Białystok 2017, որ 47. Ганчарук L, Да пытання абролі Каталіцкай царквы ў вызволенным руху Беларусі ў XX стагоддзі, [w:] Наш радавод, кн. 4, ч. З, Гродна 1992. Гісторыя Беларусі, т. 5: Беларусь у 1917-1945 гг., рэд. Μ. Касцюк, Мінск 2007. Горланов О., Рогинский А., Об арестах в западных областях Белоруссии и Украины в 1939-1941 гг., [w:] Репрессии против поляков и польских граждан, вып. 1, Москва 1997. Гурьянов А., Польские спецпереселенцы в СССР в 1940-1941 гг., [w:] Репрессии против поляков и польских граждан, вып. 1, Москва 1997. Дабрынін Μ., Палякі заходняй Беларусі: сучасны стан i перспектывы развіцця роднай мовы, [w:] Чалавек. Этнас. Тэрыторыя. Проблемы развіцця заходняга рэгіёна Беларусі: матэрыялы міжнароднай навуковай канферэнцыі, ч. 2, Брэст 1998. 474 BIBLIOGRAFIA Елисеева H. и др. Каталог эшелонов с интернированными поляками, отправленными в глубь СССР, [w:] Репрессии против поляков и польских граждан, Москва 1997. Ермолович В., Жумар С., Огнём и мечем. Хроника польского националистического подполья в Белоруссии (1939-1945), Минск 1994. Жиромская В. Б., Киселёв И. Н., Поляков Ю. А., Полвека под грифом „Секретно". Всесоюзная перепись населения 1937г., Москва 1996. Жлоба Е„ „Польская операция” НКВД 1937-1938 гг., [w:] Поляки в России: история и современность, Краснодар 2007. Жук В„ Польское национальное меньшинство в БССР (1921-1939 гг.), диссертация на соискание учёной степени кандидата исторических наук, Минск 2008. Зеленкова А„ Старовойтов Μ., Гомельщина многонациональная (20-30-е годы XX века), вып. II, Гомель 2000. Иоффе Э., Палачи (Они боролись с „врагами народа”), [w:] Репрессивная политика советской власти в Беларуси, вып. 3, Минск 2007. Кандыбовіч С., Разгром нацыянальнага руху ў Беларусі, Менск 2000. Канчер Я., Белорусский вопрос, Петроград 1919. Карбалевич В., Место Польши в политике Беларуси, [w:] Наш радавод, кн. 8, Гродна - Беласток 1999 (2000). Касовіч В., Забеспячэнне адукацыйных патрэб нацыянальных меншасцей у Рэспубліцы Беларусь, [w:] Нацыянальная палітыка i міжнацыяналъныя адносіны на Беларусі ў XX стагоддзі, Мінск 1997. Кен О., Москва и пакт о ненападении с Польшей (1930-1932), Санкт-Петербург 2003. Ковкель И., Ярмусик Э., История Беларуси. С древнейших времён до нашего времени, Минск 1998. Коктыш К., Трансформация политического режима в Республике Беларусь 1990-1999, Москва 2000. Конан У, Ксёндз Адам Станкевіч i каталіцкае адраджэнне ў Беларусі, Мінск 2003. 475 BIBLIOGRAFIA Коряков Ю., Языковая ситуация в Белоруссии и типология языковых ситуаций, диссертация на соискание учёной степени кандидата филологических наук, МГУ им. Μ. В. Ломоносова, Москва 2003. Костюшко И., Польское бюро ЦК РКП(б) 1920-1921 гг„ Москва 2005. Костюшко И., Польское национальное меньшинство в СССР (1920-е годы), Москва 2001. Кравцевич А., Смоленчук А., Токть С., Белорусы: нация Пограничья, Вильнюс 2001. Крывашэй Д., Польская супольнасць Беларусі падчас акупацыі, [w:] Беларусь у выпрабаваннях Вялікай Айчыннай вайны: массавыя забойствы нацыстаў, Мінск 2005. Кузняцоў L, Носьбіты ідэі беларускай дзяржаўнасці ֊ ахвяры таталітарнага рэжыму, „Białoruskie Zeszyty Historyczne / Беларускі гістарычны зборнік”, Białystok 2001, որ 16. Кузняцоў L, Палітычныя рэпрэсіі ў Беларусі ў 1939-1941 гадах, „Białoruskie Zeszyty Historyczne / Беларускі гістарычны зборнік”, Białystok 2000, որ 13. Купреева А., Возрождение народного хозяйства Белоруссии, Минск 1976. Ладысеў У, Беларускае пытаннеў Другой Рэчы Паспалітай. Уз’яднанне Заходняй Беларусі з БССР, „Беларускі гістарычны часопіс”, 2009, որ 9. Ладысеў У, Брыгадзін П„ На пераломе эпох. Станаўленне беларускай дзяржаўнасці (1917-1920 гг.), Мінск 1999. Лазарев В., Деятельность органов государственной безопасности СССР в послевоенный период (1945-1954 гг.), [w:] Исторические чтения на Лубянке, Москва 2001. Ламака Л., Этносоциальные и конфессиональные процессы в современном обществе, [w:] Некаторыя асаблівасці стану рэлігійнасці ў сучасний Беларусі, Гродна 2000. Лебедева Н„ Катынь. Преступление против человечества, Москва 1994. Лейзеров А., Большевики и коллективизация, [w:] Репрессивная политика советской власти в Беларуси, Минск 2007. Ленин В., Неизвестные документы 1891-1922, Москва 1999. 476 BIBLIOGRAFIA Ленин В., О национальном и национально-колониальном вопросе, Москва 1956. Ленин В., О праве наций на самоопределение, Москва 1956. Лепёшкин А., Советский федерализм, Москва 1977. Лыч Г.։ Трагедыя беларускага сялянства, Мінск 2003. Лыч Л., Міжнацыянальныя дачыненні на Беларусі (верасень 1943 ֊ кастрычнік 1964), Мінск 2009. Мазец В., Асіміляцыя нацыянальных меншасцей у БССР у 1945-1985 гг. як вынік дзяржаўнай нацыянальнай палітыкі, [w:] Репрессивная политика советской власти в Беларуси, вып. 3, Минск 2007. Маржала Т., Польскія школы ў БССР у пасляваенныя гады (1945-1949), „Беларускі гістарычны часопіс”, 2003, որ 4. Мельтюхов Μ., Советско-польские войны, Москва 2001. Мірановіч Я., Навейшая гісторыя Беларусі, Беласток 1999. Міхалюк Д., Беларуская Народная Республіка ў 1918-1920 гг. Ля вытокаў беларускай дзяржаўнасці, Смаленск 2015. Михнюк В., Социалистические преобразования в западных областях БССР, Минск 1979. Мусиенко С., Беларусь и Польша: двусторонние отношения, [w:] Polska i Białoruś we współczesnej Europie, red. J. Tymanowski, A. Daniluk, J. Bryll, Warszawa 2015. Навумчык C„ Сем гадоў адраджэння, альбо Фрагмэнты найноўшай беларускай гісторыі (1988-1995), Варшава - Прага 2006. Найдзюк Я., Касяк L, Беларусь учора і сёння, Мінск 1993. Нарочницкая Н„ Великие войны XX столетия, Москва 2007. Нарочницкая Н., Партитура Второй мировой. Кто и когда начал войну?, Москва 2009. Нарочницкая Н., Сосредоточение России. Битва за русский мир, Москва 2015. Наумов Л., Сталин и НКВД, Москва 2007. Парсадонова В., Формирование национального фронта в Польше (1944-1946), Москва 1972. 477 BIBLIOGRAFIA Петров H., Рогинский А., „Польская операция НКВД” 1937-1938 г., [w:] Репрессии против поляков и польских граждан, Москва 1997. Пичуков В., Старовойтов Μ., Гомельщина многонациональная (20-30-е годы XX века), вып. 1, Гомель 1999. Платонаў Р., Сташкевіч Μ., Дзве аперацыі супраць ворагаў народа, „Беларускі гістарычны часопіс”, 1993, nr 1. Пушкін I., Грамадска-палітычная актыўнасць палякаў БССР у 20-я гады i адносіны да ix з боку дзяржаўнага кіраўніцтва, [w:] Край - Kraj: дыялог на сумежжы культур, рэд. A. Агееў, Я. Іваноў, Магілёў 2000. Пушкін L, Заканадаўчыя асновы міжнацыянальных адносін у Рэспубліцы Беларусь (1991-2010), „Веснік Брэсцкага ўніверсітэта. Філасофія, паліталогія, сацыялогія”, 2012, серыя 1, nr 1. Пушкін L, Нацыяналъныя меншасці БССР у грамадска-палітычным i культурным жыцці (20-я гады XX ст.), Магілёў 2004. Пушкін L, Удзел нацыянальных меншасцей у грамадска- палітычным жыцці савецкай Беларусі (1919-1990 гг.), Мінск 2010. Пушкін L, Чутай А., Палітыка-прававыя асновы ўдзелу нацыянальных супольнасцей у грамадскім i гаспадарчым жыцці Беларусі, [w:] Современное белорусское общество: актуальные вопросы идеологической работы, Могилёв 2007. Рудовіч С., „Беларускі дзеяч з вялікіх паноў”. Эпізоды палітычнай біяграфіі Рамана Скірмунта, „Гістарычны Альманах”, 1999, t. 2. Рудовіч С., Час выбару. Праблема самавызначэння Беларусі ў 1917 годзе, Мінск 2001. Рыбак Н„ Да пытання ліквідацыі польскага антысавецкага падполля ў заходніх абласцях БССР у 1944-1948 гг., [w:] Problemy świadomości narodowej ludności polskiej na Białorusi, Grodno 2004. Рыбак H., Метады i сродкі ліквідацыі акаўскіх i постакаўскіх фарміраванняў у заходніх абласцях Беларусі, „Białoruskie Zeszyty Historyczne / Беларускі гістарычны зборнік”, Białystok 2000, որ 14. Рыбак Н., Польское подполье на территории западных областей Беларуси 1939-1954, Гродно 2004. 478 BIBLIOGRAFIA Рыбаков Μ., О межнациональных отношениях и государственной национальной политике в Республике Беларусь, [w:] Этносоциальные и конфесиональные процессы в современном обществе: сборник научных статей, Гродно 2010. Савчук E., Влияние советско-польской войны на отношения советской власти и польского населения Беларуси, [w:] Рыжскімірны дагавор 1921 г. i лесы народаў Усходняй Еўропы: матэрыялы міжнародний навуковатэарэтычнай канферэнцыі, Мінск, 16-17 сакавіка 2001 г., БДУ, навук. рэд. У. Ф. Ладысеў, Мінск 2001. Самбук С., Политика царизма в Белоруссии во второй половине XIX века, Минск 1980. Саяпин В., Гродненские костёлы. Послевоенная история, документы и фотографии, Гродно 2012. Селеменев В., Шимолин В., Партия и НКВД в 1938 году, [w:] Репрессивная политика советской власти в Беларуси, Минск 2007. Сільвановіч С., Палітыка савецкіх улад у адносінах да польскага насельніцтва паміж вераснем 1939 i чэрвенем 1941 г., [w:] Problemy świadomości narodowej ludności polskiej na Białorusi, Grodno 2003. Ситкевич С., Барабаш В., Рыбак H., Польское подполье на территории западных областей Беларуси 1939-1954, Гродно 2004. Смалянчук А., „Краевая ідэя”ў беларускай гісторыі, Мінск 2017. Смалянчук А., Нацыяналъная структура насельніцтва Беларусі ў XX стагоддзі, [w:] Беларусь у XX стагоддзі, Мінск 2002. Смалянчук А., Палякі Беларусі i Літвы ў рэвалюцыі 1905-1907 гг„ Гародня 2000. Смалянчук А., Паміж краёвасцю i нацыянальнай ідэяй. Польскі рух на беларускіх i літоўскіх землях 1864-1917 гг„ Горадня 2001. Смалянчук А., Паміж краёвасцю i нацыянальнай ідэяй. Польскі рух на беларускіх i літоўскіх землях 1864 - люты 1917 гг., выд. 2-е, дапрацав., Санкт-Пецярбург 2004. Смоленчук А., Мы и Польша. Неизвестная Беларусь 2005, Москва 2005. Снайдэр Т., Рэканструкцыя нацый: Польшча, Україна, Літва i Беларусь 1569-1999, пер. з англ, мовы Μ. Раманоўскі і В. Калацкая (ч. 1), Варшава 2014. 479 BIBLIOGRAFIA Станкевіч А., Да гісторыі беларускага палітычнага вызвалення, Вільня 1934. Сямашка Я., Армія Краёва на Беларусі, Мінск 1994. Сянкевіч Г., Нарысы гісторыі народнай асветы i педагагічнай думкі ў Беларусі, Мінск 1968. Талочка 3., „Паход” Чырвонай Армії ў Заходнюю Беларусь у верасні 1939 года ваўспрыняцці населъніцтва БССР, [w:] Białoruś w XX stuleciu. W kręgu kultury i polityki, red. D. Michaluk, Toruń 2007. Тарас А., Анатомия ненависти. Русско-польские конфликты в ХѴШ-ХХ вв., Минск 2008. Татаренко А., Жилищный вопрос в контексте общей репрессивной политики большевиков на территории западной Беларуси в 1939-1941 гг„ „Białoruskie Zeszyty Historyczne / Беларускі гістарычны зборнік”, Białystok 2009, որ 32. Токть С., Национальная политика Российской империи в Беларуси: дилемы руссификации, [w:] А. Кравцевич, А. Смоленчук, С. Токть, Белорусы: нация Пограничья, Вильнюс 2011. Токць С., Скідзелъскае паўстанне 1939 г. ва ўспамінах жыхароў Скідзельшчыны, [w:] Восень 1939 года ў гістарычнай традыцыі i вуснай гісторыі, рэд. A. Смалянчук, Мінск 2015. Троцкий Л., Сталин, т. 2, ред. Ю. Фельштинский, Москва 1990. Тугай У, Дзяржаўная нацыянальная палітыка ў БССР, [w:] Гісторыя Беларускай дзяржаўнасці ў канцы XVIII - пачаткуХХІ ст., кн. 1, Мінск 2001. Тугай У, Польскі этнас у БССР (20-30 гг.), [w:] Problemy świadomości narodowej ludności polskiej na Białorusi, Grodno 2003. Филиппов С., Деятельность органов ВКП(б) в западных областях Украины и Белоруссии в 1939-1941 гг., [w:] Репрессии против поляков и польских граждан, Москва 1997. Фирсова Е„ Осуществление в Белоруссии ленинских идей о всеобщей грамотности, Минск 1970. Ханазаров К., Сближение наций и национальные языки в СССР, Ташкент 1963. 480 BIBLIOGRAFIA Хаустов В., Из предистории массовых репрессий против поляков. Середина 1930-х годов, [w:] Репрессии против поляков и польских граждан, Москва 1977. Хлевнюк О., Политбюро: механизмы политической власти в 1930-е гг., Москва 1996. Хмеляж А., Борьба с АК в западных областях Белоруссии, [w:] Армия Краёва: военные, политические и правовые аспекты деятельности на Беларуси. Материалы научной конференции, Минск 14 апреля 1996 г., Минск 1996. Холуб Ч., История Полесского округа ЗВЗ-АК: краткий очерк, Брест 1993. Царюк И., В братском союзе. Социалистические преобразования экономики в западных областях БССР, сентябрь 1939 - июнь 1941 гг., Минск 1976. Церашковіч IL, Этнаканфесійная палітыка расійскай адміністрацыі i фарміраванне беларускай свядомасці ў другой палове XIX - пачатку XX стагоддзя, [w:] Наш радавод, кн. 4, ч. З, Гродна 1992. Чубин Г., Из истории всенародной борьбы против немецко-фашистских оккупантов в западных областях Белоруссии (июнь 1941 ֊ июль 1944), Волгоград 1972. Ярмусик Э., Католический Костёл в Беларуси в 1945-1990 гг., Гродно 2006. Barabasz W., Walka sowiecko-polska о ziemie Białorusi w latach okupacji niemieckiej (1941-1944), [w:] Problemy świadomości narodowej ludności polskiej na Białorusi, Grodno 2004. Bardach ƒ., O dawnej i niedawnej Litwie, Poznań 1988. Batowski H., Między dwiema wojnami 1919-1939. Zarys historii dyplomatycznej, Kraków 1988 (2001). Białe plamy - czarne plamy. Sprawy trudne w relacjach polsko-rosyjskich (1918-2008), red. A. D. Rotfeld i A. W. Torkunow, Warszawa 2010. Białek T., Międzynarodowe standardy ochrony praw mniejszości narodowych i ich realizacja na przykładzie Białorusi, Litwy i Ukrainy, Warszawa 2008. Białoruś w XX stuleciu. W kręgu kultury i polityki, red. D. Michaluk, Toruń 2007. 481 BIBLIOGRAFIA Biaspamiatnych Μ., Ludność polska Grodzieńszczyzny w świetle badań Centrum Etnokonfesjonalnych i Socjokulturalnych Uniwersytetu Grodzieńskiego, [w:] Problemy świadomości narodowej ludności polskiej na Białorusi, Grodno 2003. Blum L, Polacy w Rosji carskiej i w Związku Radzieckim, „Wojskowy Przegląd Historyczny”, 1966, nr 3. Bobryk A., Blisko, a tak daleko, Warszawa 2004. Bobryk A., Litewskie środowiska niepodległościowe wobec polskiej mniejszości narodowej u progu odzyskania suwerenności przez Litwę, [w:] Nie tylko Litwa. Geneza i przebieg upadku ZSRR w roku 1991,1.1, red. A. Srebrakowski i G. Strauchold, Łomianki 2017. Bobryk A., Społeczne uwarunkowania funkcjonowania oświaty w języku polskim na Białorusi (1988-2017), [w:] Polacy na Białorusi od końca XIX do początku XXI wieku. Wybrane problemy stosunków polsko-białoruskich, red. T. Gawin, Warszawa 2017. Boćkowski D., Czas nadziei. Obywatele Rzeczypospolitej Polskiej w ZSRR i opieka nad nimi placówek polskich w latach 1940-1943, Warszawa 1999. Boćkowski D., Deportacja ludności z zachodnich obwodów Białoruskiej SRR w głąb ZSRR w latach 1939-1941, [w:] Polacy na Białorusi od końca XIX do początku XXI wieku. Wybrane problemy stosunków polsko-białoruskich, red. T. Gawin, Warszawa 2017. Boćkowski D., Masowe deportacje ludności polskiej z tak zwanej Zachodniej Białorusi jesienią 1939 roku, [w:] Europa nieprowincjonalna. Przemiany na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej (Białoruś, Litwa, Łotwa, Ukraina, wschodnie pogranicze III Rzeczypospolitej Polskiej) w latach 1772-1999, praca zbiorowa, red. K. Jasiewicz, Warszawa - Londyn 1999. Boradyn Z., Niemen - rzeka niezgody. Polsko-sowiecka wojna partyzancka na Nowogródczyżnie 1943-1944, Warszawa 1999. Boradyn Z., Chmielarz A., Piskunowicz H., Armia Krajowa na Nowogródczyżnie i Wileńszczyźnie (1941-1945), Warszawa 1997. Borowy J., Edukacja kresowa jako ważny czynnik kształtujący świadomość narodową współczesnych Polaków „po tej i tamtej stronie Bugu”, [w:] Problemy świadomości narodowej ludności polskiej na Białorusi, Grodno 2003. Brzoza C., Stepan К., Posłowie polscy w parlamencie rosyjskim 1906-1917. Słownik biograficzny, Warszawa 2001. 482 BIBLIOGRAFIA Bugaj N. E, „Specjalna teczka Stalina”: deportacje i reemigracja Polaków, „Zeszyty Historyczne”, 1994, nr 107. Caban L, Polacy internowani w ZSRR w latach 1944-1947. Transporty i obozy, Lublin 1990. Chackiewicz A., Aresztowania i deportacje ludności zachodnich obszarów Białorusi (1939-1941), [w:] Polska - Białoruś 1939-1945, red. W. Balcerak, Warszawa 1994. Chackiewicz A., Aresztowania i deportacje społeczeństwa zachodnich obwodów Białorusi (1939-1941), [w:] Społeczeństwo białoruskie, litewskie i polskie na ziemiach północno-wschodnich II Rzeczypospolitej w latach 1939-1941, red. Μ. Giżejewska, T. Strzembosz, Warszawa 1995. Chmielarz A., Likwidacja podziemia polskiego na Nowogródczyźnie i Wileńszczyźnie (lipiec 1944 - lipiec 1945), [w:] Z dziejów Armii Krajowej na Nowogródczyźnie i Wileńszczyźnie (1941-1945). Studia, Warszawa 1997. Chodubski A., Stosunki polsko-białoruskie w latach dziewięćdziesiątych, [w:] Polska polityka zagraniczna w procesie przemian po 1989 roku, red. A. Żukowski, Olsztyn 1999. Ciesielski S., Hryciuk G., Srebrakowski A., Masowe deportacje ludności w Związku Radzieckim, Toruń 2004. Ciesielski S., Materski W, Paczkowski A., Represje sowieckie wobec Polaków i obywateli polskich, Warszawa 2002. Ciesielski W, Myśl polityczna polskich komunistów w latach 1939-1944, Wrocław 1990. Cywiński B., Ogniem próbowane. Z dziejów najnowszych Kościoła katolickiego w Europie Środkowo-Wschodniej, t. 1: Korzenie tożsamości, Rzym 1982. Czarniakiewicz A., Państwo polskie w ideologii białoruskich organizacji w latach 1918-1921, [w:] Polacy na Białorusi od końca XIX do początku XXI wieku. Wybrane problemy stosunków polsko-białoruskich, red. T. Gawin, Warszawa 2017. Czerniakiewicz J., Przemieszczenie ludności polskiej z ZSRR 1944-1959, Warszawa 2004. Czerniakiewicz J., Repatriacja ludności polskiej z ZSRR 1944-1948, Warszawa 1987. 483 BIBLIOGRAFIA Czubiński A., Czynniki kształtujące granice odrodzonego państwa polskiego w latach 1918-1945, [w:] Jałta z perspektywy półwiecza. Materiały z konferencji naukowej zorganizowanej przez Instytut Historii Uniwersytetu Opolskiego 25-26 października 1994 roku, red. S. Nicieja, Opole 1995. Czubiński A., Problem obszaru i granic odrodzonego państwa polskiego w latach 1918-1922, [w:] Problem granic i obszaru odrodzonego państwa polskiego (1918-1990), red. A. Czubiński, Poznań 1992. Czwołek A., Opozycja polityczna na Białorusi (1989-2010), Gdańsk 2013. Ćwięk H„ Działalność wywiadu sowieckiego na polskim pograniczu w latach trzydziestych, Warszawa 1995. Davies N., Boże igrzysko. Historia Polski, tł. z j. ang. E. Tabakowska, Kraków 1992. Davies N„ Orzeł biały, czerwona gwiazda. Wojna polsko-bolszewicka 19191920, przeł. A. Pawelec, Kraków 2006. Davies N. Serce Europy. Polska: przeszłość we współczesności, przekł. E. Tabakowska, Kraków 2014. Davies N., Szlak nadziei. Armia Andersa. Marsz przez trzy kontynenty, tł. I. i A. Zych, Izabelin ֊ Warszawa 2016. Dębiński J„ Kościół katolicki wobec wojny polsko-bolszewickiej i traktatu ryskiego, [w:] Да 90-годдзя прыняцця Рыжскага дагавору 1921 г. Матэрыялы з гісторыі польска-беларускіх узаемаадносін у XX ст. Зборнік навуковых прац III Міжнародний навукова-тэарэтычнай канферэнцыі. Мінск, 9-10 чэрвеня 2011 г., Мінск 2012. Dmowski R., Polityka polska i odbudowanie państwa, Warszawa 1988, t. 1-2. Dobroński A., Armia Czerwona w relacjach świadków wydarzeń wrześniowych 1939 r. na ziemiach II Rzeczypospolitej Polskiej, [w:] Восень 1939 года ў гістарычнай традыцыі i вуснай гісторыі, рэд. А. Смалянчук, Мінск 2015. Drozdowski Μ., Rząd RP w Londynie wobec układów jałtańskich, [w:] Jałta z perspektywy półwiecza. Materiały z konferencji naukowej zorganizowanej przez Instytut Historii Uniwersytetu Opolskiego 25-26października 1994 roku, red. S. Nicieja, Opole 1995. 484 BIBLIOGRAFIA Duraczyński E., Granice Polski w polityce koalicji antyhitlerowskiej i w polityce polskiej, [w:] Kompleks wypędzenia, praca zbiorowa, red. W. Borodziej, A. Hajnicz, Kraków 1998. Dzwonkowski R. SAC, Kościół katolicki a Polacy na Białorusi w latach 1945-1991, [w:] Polska mniejszość narodowa na Białorusi. Związek Polaków na Białorusi w 20-lecie działalności, red. Z. J. Winnicki, T. Gawin, Białystok 2010. Dzwonkowski R. SAC, Kościół katolicki w ZSRR 1917-1939. Zarys historii, Lublin 1997. Dzwonkowski R. SAC, Leksykon duchowieństwa polskiego represjonowanego w ZSRR 1939-1988, Lublin 2003. Dzwonkowski R. SAC, Losy duchowieństwa katolickiego w ZSSR 1917-1939. Martyrologium, Lublin 1998. Dzwonkowski R. SAC, Od „Kościoła polskiego” do „Kościoła Polaków” na Wschodzie, [w:] Polacy na Białorusi od końca XIX do początku XXI wieku. Wybrane problemy stosunków polsko-białoruskich, red. T. Gawin, Warszawa 2017. Dzwonkowski R. SAC, Papież Jan Paweł II. Spotkanie z Polakami na Wschodzie (1993,1999, 2001, 2002), Warszawa ֊ Lublin 20012. Dzwonkowski R. SAC, Polacy na dawnych kresach wschodnich. Z problematyki narodowościowej i religijnej, Lublin 1994. Dzwonkowski R. SAC, Polacy w Kościele katolickim na Wschodzie 1939-2011, Toruń 2011. Dzwonkowski R. SAC, Gorbaniuk O., Gorbaniuk J., Postawy katolików obrządku łacińskiego na Białorusi wobec języka polskiego, Lublin 2004. Eberhardt R, Polska ludność kresowa. Rodowód, liczebność, rozmieszczenie, Warszawa 1998. Fedorowicz K., Białoruś w polskiej polityce wschodniej, [w:] Stosunki polskobiałoruskie. Historia i polityka, 1.1, Siedlce 2009. Fedorowicz K., Polityka Polski wobec Białorusi, [w:] Polityka wschodnia Polski. Uwarunkowania, koncepcje, realizacja, red. A. Gil, T. Kapuśniak, Lublin Warszawa 2009. Frąckiewicz K., Białoruska opozycja narodowa a problematyka „odrodzenia” polskości w BSRR-RB, [w:] Polska mniejszość narodowa na Białorusi 1988-2009. Ocena minionego dwudziestolecia, red. Z. ƒ. Winnicki, T. Gawin, Białystok 2009. 485 BIBLIOGRAFIA Gajdéi J. Liczba i rozmieszczenie Polaków na Białorusi Radzieckiej w świetle powszechnych spisów ludności w okresie międzywojennym, [w:] Problemy świadomości narodowej ludności polskiej na Białorusi, Grodno 2003. Garliński ƒ., Polska w drugiej wojnie światowej, Londyn 1982. Gasztold T„ Rozkaz zabić przyszedł z Moskwy, Koszalin 1993. Gawin T„ Gorbaczowowska „pieriestrojka” a pierwsze próby odrodzenia szkolnictwa polskiego w BSRR w latach 1987-1991, [w:] Diaspora, t. 4: Wychowanie i edukacja w środowiskach diaspory polskiej, Szczecin 2011. Gawin T., Kościół katolicki a organizacje polskie na Białorusi. Działalność w sferze edukacyjnej na rzecz polskiego odrodzenia narodowego, „Rocznik Stowarzyszenia Naukowców Polaków Litwy”, 2009, t. 7. Gawin T., Liczebność, struktura społeczna, status polityczny i rozmieszczenie Polaków w BSRR w latach 1918-1939, [w:] Polacy na Białorusi od końca XIX do początku XXI wieku. Wybrane problemy stosunków polsko-białoruskich, red. T. Gawin, Warszawa 2017. Gawin T., O bycie Polakiem. Polacy w Białoruskiej Socjalistycznej Republice Sowieckiej 1944-1991, Grodno - Białystok 2013. Gawin T„ Odrodzenie polskiego życia narodowego w BSRR. Organizacje, Kościół katolicki, szkolnictwo, [w:] Polacy na Białorusi od końca XIX do początku XXI wieku. Wybrane problemy stosunków polsko-białoruskich, red. T. Gawin, Warszawa 2017. Gawin T„ Polacy na Białorusi wobec odrodzenia narodowego na Litwie w latach 1988-1991, [w:] Nie tylko Litwa. Geneza i przebieg upadku ZSRR w roku 1991, 1.1, red. A. Srebrakowski i G. Strauchold, Łomianki 2017. Gawin T., Polacy na Białorusi wobec sąsiedztwa litewskiego, [w:] Ruch Wolność i Pokój w relacjach międzynarodowych (1985-1990). Materiały z międzynarodowej konferencji „Bezpieczeństwo i tożsamość”, Warszawa 7-8 października 2011, red. Μ. Maszkiewicz, D. Zalewski, Warszawa 2012. Gawin T., Polska mniejszość narodowa w latach 1987-2005 a dyplomacja polska, [w:] Polska dyplomacja na wschodzie w XX ֊ początku XXI wieku, red. H. Stroński i G. Seroczyński, Olsztyn - Charków 2010. Gawin T„ Polskie odrodzenie na Białorusi 1988-2005, Białystok 2010. 486 BIBLIOGRAFIA Gawin T., Stan aktualny 2010 ¡perspektywy rozwoju Związku Polaków na Białorusi, [w:] Polska mniejszość narodowa na Białorusi. Związek Polaków na Białorusi w 20-lecie działalności, red. Z. J. Winnicki, T. Gawin, Białystok 2010. Gawin T., Wpływ polsko-białoruskich stosunków dwustronnych na sytuację mniejszości polskiej na Białorusi, [w:] Polacy na Białorusi od końca XIX do początku XXI wieku. Wybrane problemy stosunków polsko-białoruskich, red. T. Gawin, Warszawa 2017. Gawin T., Związek Polaków na Białorusi 1988-2005. Historia działalności, Białystok 2007. Giebień H., Polska inteligencja na Grodzieńszczyźnie po II wojnie światowej, [w:] Powojenne losy inteligencji kresowej, red. E. Trela-Mazur, Opole 2007. Giebień H., Polska wobec mniejszości polskiej na Białorusi w latach 1991-2016 (do października 2016 r.). Zarys problemu, [w:] Polacy na Białorusi od końca XIX do początku XXI wieku. Wybrane problemy stosunków polsko-białoruskich, red. T. Gawin, Warszawa 2017. Giebień H., Związek Polaków na Białorusi (BSRR-RB) w łatach 1988-2004, [w:] Polska mniejszość narodowa w Europie Środkowo-Wschodniej. Nowe problemy i wyzwania wobec współczesnych przemian w państwach regionu, red. Z. J. Winnicki, Wrocław 2005. Głaser S., Okupacja niemiecka na Litwie w latach 1915-1918. Stosunki prawne, Lwów 1929. Głogowska H., Białoruś w polityce polskiej między Niemcami a Rosją, [w:] Polska między Niemcami a Rosją, red. T. Wallas, Poznań 1999. Głogowska H„ Stosunki polsko-białoruskie w XX wieku. Od Imperium Rosyjskiego do Unii Europejskiej, Białystok 2012. Głowacki A., Inwazja Armii Czerwonej. IV rozbiór Polski, [w:] Białe plamy ֊ czarne plamy. Sprawy trudne w relacjach polsko-rosyjskich (1918-2008), red. A. D. Rotfeld i A. W. Torkunow, Warszawa 2010. Głowacki A., Polska 1939-1945. Straty osobowe i ofiary represji pod dwiema okupacjami, Warszawa 2009. Głowacki A., Sowieci wobec Polaków na ziemiach wschodnich II Rzeczypospolitej 1939-1941, Łódź 1998. Gnatowski Μ., Białostockie Zgrupowanie Partyzanckie, Białystok 1994. 487 BIBLIOGRAFIA Gnatowski Μ., Radzieckie dokumenty o sytuacji społeczno-politycznej i „niedostatkach” w pracy partyjnej i państwowej na północno-wschodnich ziemiach Polski w latach 1939-1940, „Studia Łomżyńskie”, 1998, t. 9. Gnatowski Μ., W radzieckich okowach (1939-1941). Studium o agresji 17 września 1939 r. i radzieckiej polityce w regionie łomżyńskim w latach 1939-1941, Łomża 1997. Grędzik-Radzik A., Oświata i szkolnictwo polskie na Białorusi 1989-2001, Kielce 2005. Grott В., Polacy na Białorusi - szanse przetrwania?, [w:] Polityczne, religijne i kulturalne aspekty sprawy polskiej na Kresach Wschodnich, red. B. Grott, Kraków 2009. Grudziński K„ Polacy na szerokim świecie, Warszawa 1936. Grzelak C., Kresy w czerwieni. Agresja Związku Sowieckiego na Polskę w 1939 roku, Warszawa 2001. Grzelak C., Płonące kresy. Wilno - Grodno - Kodziowce 1939. Bitwa z Armią Czerwoną na północno-wschodnich terenach Rzeczypospolitej, Warszawa 2013. Habowski Μ., Stosunki Białorusi z Polską, [w:] Białoruś w stosunkach międzynarodowych, red. I. Topolski, Lublin 2009. Historia dyplomacji polskiej, red. W. Michowicz, t. V: 1939-1945, Warszawa 1999. Hlebowicz A., Kościół w niewoli. Kościół rzymskokatolicki na Białorusi i Ukrainie po II wojnie światowej, Warszawa 1991. Hlebowicz A., Pokkie duchowieństwo katolickie na Białorusi i Ukrainie po II wojnie światowej, [w:] Polacy w Kościele katolickim w ZSRR, red. ks. E. Walewander, Lublin 1991. Hryciuk G., Deportacje z byłych ziem wschodnich II Rzeczypospolitej w latach 1944-1952, [w:] Polska 1939-1945. Straty osobowe i ofiary represji pod dwiema okupacjami, red. W. Materski, T. Szarota, Warszawa 2009. Iwanow Μ., Pierwszy naród ukarany. Polacy w Związku Radzieckim 1921-1939, Warszawa - Wrocław 1991. Iwanow Μ., Pierwszy naród ukarany. Stalinizm wobec polskiej ludności kresowej (1921-1938), Warszawa 1991. 488 BIBLIOGRAFIA Iwanow Μ., Polska autonomia w Związku Sowieckim, 1925-1935. Aspekt prawno-polityczny, [w:] Polacy na Białorusi od końca XIX do początku XXI wieku. Wybrane problemy stosunków polsko-białoruskich, red. T. Gawin, Warszawa 2017. Iwanow N., Powstanie warszawskie widziane z Moskwy, Kraków 2010. Iwanow N., Zapomniane ludobójstwo. Polacy w państwie Stalina. „Operacja polska” 1937-1938, Kraków 2014. Jaczyński S., Zygmunt Berling. Między sławą a potępieniem, Warszawa 1993. Jarmusik E„ Kościół katolicki w życiu społeczno-politycznym i kulturalnym Białorusi w latach 1991-2016, [w:] Polacy na Białorusi od końca XIX do początku XXI wieku. Wybrane problemy stosunków polsko-białoruskich, red. T. Gawin, Warszawa 2017. Jasiewicz K., Losy ziemiaństwa polskiego na terytorium tzw. Zachodniej Białorusi (1939-1941). Charakterystyka głównych tendencji, [w:] Studia z dziejów okupacji sowieckiej na Białorusi Zachodniej 1939-1941, Warszawa 1997. Jasiewicz K„ Pierwsi po diable. Elity sowieckie w okupowanej Polsce 1939-1941 (Białostocczyzna, Nowogródczyzna, Polesie, Wileńszczyzna), Warszawa 2001. Jasiewicz K., Rzeczywistość sowiecka 1939-1941 w świadectwach polskich Żydów, Warszawa 2009. Jasiewicz K., Zagłada polskich Kresów. Ziemiaństwo polskie na Kresach Północno-Wschodnich Rzeczypospolitej pod okupacją sowiecką 1939-1941. Studium z dziejów zagłady dawnego narodu politycznego, Warszawa 1997. Jurewicz-Bakun K., Prawa mniejszości polskiej na Białorusi a standardy międzynarodowe, [w:] Polska mniejszość narodowa na Białorusi. Związek Polaków na Białorusi w 20-lecie działalności, red Z. J. Winnicki, T. Gawin, Białystok 2010. Jurkiewicz J., Osadnictwo polskie w Wielkim Księstwie Litewskim w świetle badań historycznych, „Acta Baltico-Slavica”, 1994, t. 22. Jurkiewicz J., Rozwój polskiej myśli politycznej na Litwie i Białorusi w latach 1905-1922, Poznań 1983. Jurkowski R., Sukcesy i porażki. Ziemiaństwo polskie Ziem Zabranych w wyborach do Dumy Państwowej i Rady Państwa 1906-1913, Olsztyn 2009. Jurkowski R., Ziemiaństwopolskie Kresów Północno-Wschodnich 1864-1904. Działalność społeczno-gospodarcza, Warszawa 2001. 489 BIBLIOGRAFIA Kabzińska I., Katolik nie znaczy Polak, Polak nie znaczy katolik, [w:] Polacy na Białorusi od końca XIX do początku XXI wieku. Wybrane problemy stosunków polsko-białoruskich, red. T. Gawin, Warszawa 2017. Kabzińska I., Między pragnieniem ideału a rzeczywistością. Polacy na Litwie, Białorusi i Ukrainie w okresie transformacji systemowej przełomu XX i XXI stulecia, Warszawa 2009. Kabzińska L, Znajomość dziedzictwa kulturowego jako jeden z warunków zachowania tożsamości narodowej (etnicznej), [w:] Problemy świadomości narodowej ludności polskiej na Białorusi, Grodno 2003. Kabzińska-Stawarz I., Polacy na Białorusi, „Przegląd Wschodni”, 1994, t. 2, z. 3. Karp Μ., W poszukiwaniu współpracy między narodami byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego podczas I wojny światowej, [w:] Belarus, Lithuania, Poland, Ukraine. The Foundation of Historical and Cultural Traditions in East Central Europe. International Conference Rome, 28 April - 6 May 1990, red. J. Kłoczowski, Lublin 1994. Karski ƒ., Wielkie mocarstwa wobec Polski 1919-1945. Od Wersalu do Jałty, wstęp T. Snyder, przekł. E. Morawiec, Poznań 2014. Kersten K„ Jałta - mit i rzeczywistość, [w:] Jałta z perspektywy półwiecza. Materiały z konferencji naukowej zorganizowanej przez Instytut Historii Uniwersytetu Opolskiego 25-26października 1994 roku, red. S. Nicieja, Opole 1995. Kersten К., Narodziny systemu władzy. Polska 1943-1948, Lublin 1989. Kersten К., Od wyzwolenia do stalinizmu, [w:] Ziemie zachodnie i północne Polski w okresie stalinowskim, red. C. Osękowski, Zielona Góra 1999. Kołakowski P., NKWD i GRU na ziemiach polskich 1939-1945, Warszawa 2002. Kołodziej E., Dzieje Polonii w zarysie. 1918-1939, Warszawa 1991. Korzeniowski Μ., Na wygnańczym szlaku. Działalność Centralnego Komitetu Obywatelskiego Królestwa Polskiego na Białorusi w latach 1915-1918, Lublin 2001. Kowalczyk E„ Obraz partyzantki sowieckiej na terytorium północno-wschodniej Rzeczypospolitej Polskiej w świetle meldunków delegatury rządu na Kraj, [w:] W objęciach wielkiego brata. Sowieci w Роксе 1944-1993, red. K. Rokicki i S. Stępień, Warszawa 2009. 490 BIBLIOGRAFIA Kowalska E., Przeżyć, aby wrócić! Polscy zesłańcy lat 1940-1941 w ZSRR i ich losy do roku 1946, Warszawa 1998. Kowalski W., Skrzypek A., Stosunki polsko-radzieckie 1917-1945, Warszawa 1980. Kozik L., Przesiedlenie Polaków do Polski z obwodu połockiego BSRR w latach 1944-1946, [w:] Polacy na Białorusi od końca XIX do początku XXI wieku. Wybrane problemy stosunków polsko-białoruskich, red. T. Gawin, Warszawa 2017. Krajewski K., Działalność Obwodu AK Szczuczyn-Lida (nr 49/67) w latach 1945-1949, [w:] Europa nieprowincjonalna. Przemiany na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej (Białoruś, Litwa, Łotwa, Ukraina, wschodnie pogranicze III Rzeczypospolitej Polskiej) w latach 1772-1999, praca zbiorowa, red. K. Jasiewicz, Warszawa - Londyn 1999. Krajewski K., Jan Borysewicz „Krysia”, „Mściciel” 1913-1945, Warszawa 2013. Kruczkowski T„ Niektóre zagadnienia historii etnicznej Polaków na Białorusi, [w:] Problemy świadomości narodowej Polaków na Białorusi, Grodno 2003. Kruczkowski T., Polacy na Białorusi na tle historii i współczesności, Slonim 2003. Kruszyński Μ., Ambasada RP w Moskwie 1921-1939, Warszawa 2010. Kukułka J., Traktaty sąsiedzkie Polski odrodzonej, Wrocław 1998. Kumaniecki J., Pokój polsko-radziecki 1921. Geneza. Rokowania. Traktat. Komisje mieszane, Warszawa 1985. Kuromiya H., Głosy straconych, przekł. A. Weseli, Warszawa 2008. Kuzniecow L, Deportacje Polaków z Zachodniej Białorusi w latach 1944-1952 przez aparat bezpieczeństwa BSRR, [w:] Polacy na Białorusi od końca XIX do początku XXI wieku. Wybrane problemy stosunków polsko-białoruskich, red. T. Gawin, Warszawa 2017. Lapter K., Pakt Piłsudski-Hitler. Polsko-niemiecka deklaracja o niestosowaniu przemocy z 26 stycznia 1934 roku, Warszawa 1962. Latuch Μ., Repatriacja ludności polskiej w latach 1955-1960 na tle zewnętrznych ruchów wędrówkowych, Warszawa 1994. 491 BIBLIOGRAFIA Lebiediewa N., Inwazja Armii Czerwonej. IV rozbiór Pokki, [w:] Białe plamy ֊ czarne plamy. Sprawy trudne w relacjach pokko-rosyjskich (1918-2008), red. A. D. Rotfeld i A. W. Torkunow, Warszawa 2010. Leczyk Μ., Polityka II Rzeczypospolitej wobec ZSRR w latach 1925-1934. Studium z historii dyplomacji, Warszawa 1976. Lewićkyj B„ Polityka narodowościowa Z.S.S.R. w dobie Chruszczowa, Paryż 1966. Łabuszewski T., Poakowskie oddziały partyzanckie w byłym Inspektoracie Grodzieńskim AK-AKO-WiN 1945-1950, [w:] Europa nieprowincjonalna. Przemiany na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej (Białoruś, Litwa, Łotwa, Ukraina, wschodnie pogranicze III Rzeczypospolitej Pokkiej) w latach 1772-1999, praca zbiorowa, red. K. Jasiewicz, Warszawa - Londyn 1999. Łatyszonek O., Mironowicz E., Historia Białorusi od połowy XVIII do końca XX wieku, Białystok b.r.w. Łojek J., Agresja 17 września 1939. Studium aspektów politycznych, Warszawa 1990. Łossowski P., Kształtowanie się państwa polskiego i walka o jego granice (listopad 1918- czerwiec 1921), [w:] Historia dyplomacji pokkiej, red. P. Łossowski, t. 4:1918-1939, Warszawa 1995. Malewicz T., O języku w Kościele, [w:] Pokka mniejszość narodowa na Białorusi. Związek Polaków na Białorusi w 20-lecie działalności, red. Z. J. Winnicki, T. Gawin, Białystok 2010. Malewicz T„ Związek Polaków a stowarzyszenia mniejszości narodowych, [w:] Polska mniejszość narodowa na Białorusi. Związek Polaków na Białorusi w 20-lecie działalności, red Z. J. Winnicki, T. Gawin, Białystok 2010. Maliszewski E„ Polacy i polskość na Litwie i Rusi, Warszawa 1916. Masłowski P., Próba utworzenia pokkiej autonomii narodowo-terytorialnej na Wileńszczyźnie litewskiej 1989-1991, [w:] Kraje Europy Środkowej i Wschodniej na drodze przemian, red. J. Kupczak, J. Albin, Wrocław 2004. Maszkiewicz Μ., Między bezpieczeństwem a tożsamością. Rosyjskie, ukraińskie i białoruskie interpretacje idei i koncepcji w pokkiej polityce wschodniej (1990-2010), Wrocław 2013. Maszkiewicz Μ., Polityka Rządu RP wobec mniejszościpokkiej na Białorusi w okresie 2008-2015 - wybrane zagadnienia, [w:] Polacy na Białorusi od końca 492 BIBLIOGRAFIA XIX do początku XXI wieku. Wybrane problemy stosunków polsko-białoruskich, red. T. Gawin, Warszawa 2017. Maszkiewicz Μ., Polska mniejszość w krajach b. ZSRR w kontekście polityki wschodniej RP (wybrane zagadnienia), [w:] Polska mniejszość narodowa na Białorusi 1988-2009. Ocena minionego dwudziestolecia, red. Z. J. Winnicki, T. Gawin, Białystok 2009. Maszkiewicz Μ., Problemy ideologii państwowej na Białorusi, [w:] Białoruś dalsza droga do demokracji, red. Μ. Iwanow, Wrocław 2011. Maszkiewicz Μ., Repatriacja czy repatriotyzacja? Wybrane problemy polskich strategii politycznych wobec rodaków za wschodnią granicą (1986-1990), Wojnowice 2017. Maszkiewicz Μ., State Ideology in Bielarus: Main Problems and Concepts, „Warsaw East European Review”, Warszawa 2013, vol. 11/2012. Materski W, Na widecie. II Rzeczpospolita wobec Sowietów 1918-1943, Warszawa 2005. Materski W, Pobocza dyplomacji. Wymiana więźniów politycznych pomiędzy II RP a Sowietami w okresie międzywojennym, Warszawa 2002. Materski W, Polityka i jej skutki, [w:] Białe plamy ֊ czarne plamy. Sprawy trudne w relacjach polsko-rosyjskich (1918-2008), red. A. D. Rotfeld i A. W. Torkunow, Warszawa 2010. Materski W, Polska i ZSRR na przełomie lat dwudziestych i trzydziestych XX wieku, [w:] Białe plamy ֊ czarne plamy. Sprawy trudne w relacjach polskorosyjskich (1918-2008), red. A. D. Rotfeld i A. W. Torkunow, Warszawa 2010. Materski W, Powstanie narodowowyzwoleńcze 1924 r. w Gruzji, „Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej”, Warszawa 1999, t. XXXVI. Materski W, Problem Białorusi w pertraktacjach dyplomatycznych Narodów Zjednoczonych (1944-1945), [w:] Białoruś w XX stuleciu w kręgu kultury i polityki, red. D. Michaluk, Toruń 2007. Materski W, Tarcza Europy. Stosunki polsko-sowieckie 1918-1939, Warszawa 1994. Menkiszak Μ., Piotrowski Μ., Polska polityka wschodnia, [w:] Polityka zagraniczna RP 1989-2002, red. R. Kuźniar, K. Szczepanik, Warszawa 2002. Michaluk D., Białoruska idea państwowa. Odfederalizmu do państwa narodowego, [w:] Polacy na Białorusi od końca XIX do początku XXI wieku. 493 BIBLIOGRAFIA Wybrane problemy stosunków polsko-białoruskich, red. T. Gawin, Warszawa 2017. Michaluk D., Białoruska Republika Ludowa 1918-1920. U podstaw białoruskiej państwowości, Toruń 2010. Michniuk W., Z historii represji politycznych przeciwko Polakom na Białorusi w latach trzydziestych, [w:] Polska - Białoruś 1918-1945: zbiór studiów i materiałów, red. W. Balcerak, Warszawa 1993. Miedwiediew R., Chruszczów. Biografia polityczna, Warszawa 1990. Mierzwiński Z., Generałowie II Rzeczypospolitej, Warszawa 1990. MikhailikL., Kościół katolicki na Grodzieńszczyźnie 1939-1956, Warszawa 2008. Miknys R., Problem kształtowania się nowoczesnego narodu Polaków litewskich w pierwszej połowie XX w., „Biuletyn Historii Pogranicza”, 2000, nr 1. Milewski J. J., Stosunki polsko-białoruskie na ziemiach północno-wschodnich w międzywojennej Polsce - czynniki pozytywne i negatywne, [w:] Polacy na Białorusi od końca XIX do początku XXI wieku. Wybrane problemy stosunków polsko-białoruskich, red. T. Gawin, Warszawa 2017. Mironowicz E., Białorusini i Ukraińcy w polityce obozu piłsudczykowskiego, Białystok 2007. Mironowicz E., Białorusini w polityce piłsudczyków w latach dwudziestych, „Białoruskie Zeszyty Historyczne / Беларускі гістарычны зборнік”, Białystok 2005, որ 23. Mironowicz E., Historia państw świata XX wieku. Białoruś, Warszawa 1999. Mironowicz E„ Konsekwencje odmiennego definiowania interesu narodowego przez Polaków i Białorusinów w latach 1939-1944, [w:] Polacy na Białorusi od końca XIX do początku XXI wieku. Wybrane problemy stosunków polskobiałoruskich, red. T. Gawin, Warszawa 2017. Mironowicz E., Kształtowanie się struktury narodowościowej w BSRR (19211939), „Białoruskie Zeszyty Historyczne / Беларускі гістарычны зборнік”, Białystok 2004, որ 22. Mironowicz E., Polityka etniczna Republiki Białoruś, [w:] Polityka etniczna współczesnych państw Europy Środkowo-Wschodniej, red. H. Chałupczak, R. Zenderowski, W. Baluk, wyd. UMCS, Lublin 2015. 494 BIBLIOGRAFIA Mironowicz E„ Polityka zagraniczna Białorusi 1990-2010, Białystok 2011. Mironowicz E., Przesiedlenia ludności z Białorusi do Polski i z Polski na Białoruś w latach 1944-1946, [w:] E. Mironowicz, S. Tokć, R. Radzik, Zmiana struktury narodowościowej na pograniczu polsko-białoruskim w XX wieku, Białystok 2005. Mironowicz E., Ruch partyzancki na Białorusi w historiografii białoruskiej i polskiej, [w:] Historycy polscy, litewscy i białoruscy wobec problemów XX wieku. Historiografia polska, litewska i białoruska po 1989 r„ red. K. Buchowski, W. Śleszyński, Białystok 2003. Mironowicz E., Świadomość narodowa ludności białoruskiej Białostocczyzny (1944-1948), [w:] Colloquium narodów. Materiały z sympozjum „Litwini, Białorusini, Ukraińcy, Polacy - przesłanki pojednania”, Łódź 1987. Mironowicz E., Wojna wszystkich ze wszystkimi. Białoruś 1941-1944, Kraków 2015. E. Mironowicz, S. Tokć, R. Radzik, Zmiana struktury narodowościowej na pograniczu polsko-białoruskim w XX wieku, Białystok 2005. Motyka G., Na białych Polaków obława. Wojska NKWD w walce z polskim podziemiem 1944-1953, Kraków 2014. Najdus W., Lewica polska w Kraju Rad 1918-1920, Warszawa 1971. Nie tylko Litwa. Geneza i przebieg upadku ZSRR w roku 1991,1.1, red. A. Srebrakowski i G. Strauchold, Łomianki 2017. Nowak A., Czas walki z Bogiem. Kościół na straży polskiej wolności, Kraków 2011. Nowak A., Ojczyzna ocalona. Wojna sowiecko-polska 1919-1920, Kraków 2010. Nowak A., Polska i trzy Rosje. Studium polityki wschodniej Józefa Piłsudskiego (do kwietnia 1920 roku), Kraków 2001. Nowak A., Strachy i Lachy. Przemiany polskiej pamięci 1982-2012, Kraków 2012. Nowak-Jeziorański J., Czy alianci mogli ocalić Polskę? W 50. rocznicę Jałty, [w:] Jałta z perspektywy półwiecza. Materiały z konferencji naukowej zorganizowanej przez Instytut Historii Uniwersytetu Opolskiego 25-26października 1994 roku, red. S. Nicieja, Opole 1995. Pałyga E. J., Dyplomacja Polski Ludowej 1944-1984, Warszawa 1986. 495 BIBLIOGRAFIA Paul A., Katyń. Stalinowska masakra i tryumfprawdy, przekł. z ang. i opr. Z. Kunert, Warszawa 2006. Pepłoński A., Wywiad polski na ZSRR 1921-1939, Warszawa 1996. Piskunowicz H., Zwalczanie przez NKWD i NKGB polskiego podziemia na kresach północno-wschodnich II Rzeczypospolitej, [w:] Wojna domowa czy nowa okupacja? Polska po roku 1944, red. A. Ajnenkiel, Warszawa 2001. Pobóg-Malinowski W, Najnowsza historia polityczna Polski, wyd. 3, t. 2: 1914-1939, Londyn 1985. Polacy na Białorusi od końca XIX do początku XXI wieku. Wybrane problemy stosunków polsko-białoruskich, red. T. Gawin, Warszawa 2017. Polski wywiad wojskowy 1918-1945, red. A. Pepłoński, P. Kołakowski, Toruń 2006. Porzecki ƒ., Grodno semperfidelis, Grodno - Warszawa 2009. Prawdzic-Szlaski ƒ., Nowogródczyzna w walce 1940-1945, Londyn 1976. Proces księży w Mińsku. Zarys sprawozdawczy, Mińsk 1922. Puszkin L, Wpływ wizyt papieża Jana Pawła II w Polsce na aktywność ludności katolickiej i świadomość językowo-etniczną Polaków w Białorusi, [w:] Polacy na Białorusi od końca XIX do początku XXI wieku. Wybrane problemy stosunków polsko-białoruskich, red. T. Gawin, Warszawa 2017. Radzik R., Kim są Białorusini?, Toruń 2002. Radzik R„ Między zbiorowością etniczną a wspólnotą narodową, Lublin 2000. Roszkowski W, Okoliczności oraz modele zdobywania władzy przez komunistów w Europie Środkowo-Wschodniej po układach jałtańskich, [w:] Jałta z perspektywy półwiecza. Materiały z konferencji naukowej zorganizowanej przez Instytut Historii Uniwersytetu Opolskiego 25-26października 1994 roku, red. S. Nicieja, Opole 1995. Rozental-Sznejderman E., Na eksport, „Zeszyty Historyczne”, Paryż 1979, z. 49. Ruchniewicz Μ., Od BSRR do Republiki Białoruś (1986-1991), [w:] Nie tylko Litwa. Geneza i przebieg upadku ZSRR w roku 1991,1.1, red. A. Srebrakowski i G. Strauchold, Łomianki 2017. Ruchniewicz Μ., Organizacja przesiedleń z BSRR do Polski w latach 1944-1946, [w:] Polacy na Białorusi od końca XIX do początku XXI wieku. Wybrane problemy stosunków polsko-białoruskich, red. T. Gawin, Warszawa 2017. 496 BIBLIOGRAFIA Ruchniewicz Μ., Repatriacja ludności polskiej z ZSRR w latach 1955-1959, Warszawa 2000. Ruchniewicz Μ., Wieś zachodniobiałoruska 1944-1953. Wybrane aspekty, Wrocław 2010. Rudkouski P., Białoruska ideologia państwowa jako „utopia teraźniejszości”, [w:] Społeczeństwo białoruskie 2007. Nadzieje, złudzenia, perspektywy, red. Μ. Pejda, Warszawa - Mińsk 2007. Rudkowski P„ Białoruskie pytania w kontekście europejskich odpowiedzi, Wrocław 2017. Siedlecki J., Losy Polaków w ZSRR w latach 1939-1986, Londyn 1988. Sierocka K., Polonia radziecka 1917-1939. Z działalności kulturalnej i literackiej, Warszawa 1968. Silwanowicz S., Wydarzenia września 1939 na ziemiach północno-wschodnich II Rzeczypospolitej, [w:] Problemy świadomości narodowej ludności polskiej na Białorusi, red. E. Skrobocki, Grodno 2004. Skrobocki E., Polskie podziemie na Nowogródczyźnie i Grodzieńszczyźnie w latach 1944-1953, [w:] Problemy świadomości narodowej ludności polskiej na Białorusi, Grodno 2004. Smalianczuk A., Ewolucja polskiego ruchu społeczno-politycznego na ziemiach białoruskich i litewskich, 1864-1917 r„ [w:] Polacy na Białorusi od końca XIX do początku XXI wieku. Wybrane problemy stosunków polsko-białoruskich, red. T. Gawin, Warszawa 2017. Snyder T., Skrwawione ziemie. Europa między Hitlerem a Stalinem, tł. z ang. B. Pietrzyk, Warszawa 2011. Snyder T„ Tajna wojna. Henryk Józefski i polsko-sowiecka rozgrywka o Ukrainę, tł. z ang. B. Pietrzyk, Kraków 2008. Sommer T., Rozstrzelać Polaków. Ludobójstwo Polaków w Związku Sowieckim w latach 1937-1938, Warszawa 2010. Sosnkowski К., Materiały historyczne, red. J. Matecki, Londyn 1966. Srebrakowski A., Polacy w Litewskiej SRR1944-1989, Toruń 2001. Srebrakowski A., Tło historyczne i polityczne powstania Związku Polaków na Białorusi na tle polskiego odrodzenia narodowego na Litwie, [w:] Polska 497 BIBLIOGRAFIA mniejszość narodowa na Białorusi. Związek Polaków na Białorusi w 20-lecie działalności, red. Z. J. Winnicki, T. Gawin, Białystok 2010. Stobniak-Smogorzewska J., Kresowe osadnictwo wojskowe 1920-1945, Warszawa 2003. Stroński H., Represje stalinizmu wobec ludności polskiej na Ukrainie w latach 1929-1939, Warszawa 1998. Strzembosz T., Partyzantka polska na północno-wschodnich ziemiach II Rzeczypospolitej 1939-1941 (Wileńskie, Nowogródzkie, Grodzieńskie), „Kwartalnik Historyczny”, 1992, nr 4. Sukiennicki W, East Central Europe during World Wari: from foreign dominantion to national independence, red. Μ. Siekierski, t. 1, New York 1984. Sula D., Powojenne migracje ludności polskiej i białoruskiej, [w:] Acta Albaruthenica 7. Literatura. Język. Kultura, red. Μ. Timoszuk, Μ. Chaustowicz, Warszawa 2007. Sula D., Powrót ludności polskiej z byłego Imperium Rosyjskiego w latach 1918-1937, Warszawa 2013. Szpoper D., Sukcesorzy Wielkiego Księstwa. Myśl polityczna i działalność konserwatystów polskich na ziemiach litewsko-białoruskich w latach 1904-1939, Gdańsk 1999. Szuba Z., Katolicy obrządku łacińskiego i Polacy w ZSRR, stan obecny. Polacy w Kościele katolickim w ZSRR, red. ks. E. Walewander, Lublin 1991. Szumski ƒ., Polityka oświatowa władz sowieckich wobec ludności polskiej Grodzieńszczyzny w okresie powojennym: wybrane zagadnienia, [w:] Problemy świadomości narodowej ludności polskiej na Białorusi, Grodno 2004. Szumski ƒ., Sowietyzacja Zachodniej Białorusi 1944-1953. Propaganda i edukacja w służbie ideologii, Kraków 2010. Szumski ƒ., Szkolnictwo polskie na Grodzieńszczyźnie w latach 1939-1948. Sowietyzacja, likwidacja, „Rozprawy z Dziejów Oświaty”, Warszawa 2004, t. XLIII. Szwed W, Grodzieńscy więźniowie stalinowskich obozów w Katyniu, [w:] Polacy na Białorusi od końca XIX do początku XXI wieku. Wybrane problemy stosunków polsko-białoruskich, red. T. Gawin, Warszawa 2017. Śleszyński W, Bezpieczeństwo wewnętrzne w polityce państwa polskiego na ziemiach północno-wschodnich II Rzeczypospolitej, Warszawa 2007. 498 BIBLIOGRAFIA Śleszyński W., Główne kierunki w polityce narodowościowej władz sowieckich na północno-wschodnich ziemiach II Rzeczypospolitej (Białoruś Zachodnia) w stosunku do ludności polskiej w latach 1939-1941, [w:] Problemy świadomości narodowej ludności polskiej na Białorusi, red. E. Skrobocki, Grodno 2004. Śleszyński W., Historia w służbie polityki. Zmiany polityczne a konstruowanie przekazu historycznego na ziemiach białoruskich w XX i XXI wieku, Białystok 2018. Śleszyński W., Okupacja sowiecka na Białostocczyźnie 1939-1941. Propaganda i indoktrynacja, Białystok 2001. Śleszyński W., Polityka historyczna a mniejszość polska na Białorusi w latach 1991-2016, [w.] Polacy na Białorusi od końca XIX do początku XXI wieku. Wybrane problemy stosunków polsko-białoruskich, red. T. Gawin, Warszawa 2017. Ślusarczyk}., Stosunki polsko-sowieckie 1939-1945, Warszawa 1993. Tarasiuk D., Kwestia białoruska w poglądach mińskich Polaków (1917-1918), [w:] Нацыянальнае пытанне. Матэрыялы III Міжнароднага кангрэса беларусістаў „Беларуская культура ў дыялогу цывілізацый”, Мінск 2001. Tarasiuk D., Między nadzieją a niepokojem. Działalność społeczno-kulturalna i polityczna Polaków na wschodniej Białorusi w latach 1905-1918, Lublin 2007. Tęgoborski W, Polacy Związku Radzieckiego, Moskwa 1929. Tokć S., Relacje białorusko-polskie w okresie międzywojennym w wymiarze historycznym (na podstawie materiałów z gmin Berszty i Skidel powiatu grodzieńskiego), [w:] Polacy na Białorusi od końca XIX do początku XXI wieku. Wybrane problemy stosunków polsko-białoruskich, red. T. Gawin, Warszawa 2017. Tokć S., Zmiany struktury narodowościowej na pograniczu białoruskopolskim w BSRR (1945-1959), „Białoruskie Zeszyty Historyczne / Беларускі гістарычны зборнік”, Białystok 2004, որ 21. Tomaszewski J., Rzeczpospolita wielu narodów, Warszawa 1985. Unuczak A., Ruch białoruski a „sprawa polska” w końcu XIX i na początku XX wieku, [w:] Polacy na Białorusi od końca XIX do początku XXI wieku. Wybrane problemy stosunków polsko-białoruskich, red. T. Gawin, Warszawa 2017. Usau P„ Związek Radziecki w granicach odrębnego państwa. „Ideologia państwa białoruskiego” - mechanizm jej propagowania i narzucania społeczeństwu, [w:] 499 BIBLIOGRAFIA Społeczeństwo białoruskie '2007. Nadzieje, złudzenia, perspektywy, red. Μ. Pejda, Warszawa - Mińsk 2007. Wialiki A., „Operacja polska” w BSRR. Lata 1937-1938. Początek. Przebieg. Rezultaty, [w:] Polacy na Białorusi od końca XIX do początku XXI wieku. Wybrane problemy stosunków polsko-białoruskich, red. T. Gawin, Warszawa 2017. Wialiki A., Polacy w BSRR w latach 1944-1989, [w:] Polska mniejszość narodowa na Białorusi. Związek Polaków na Białorusi w 20-lecie działalności, red. Z. J. Winnicki, T. Gawin, Białystok 2010. Wierzbicki Μ., Ludność białoruska i polska wobec Armii Czerwonej po 17 września 1939 r„ „Białoruskie Zeszyty Historyczne / Беларускі гістарычны зборнік”, Białystok 1999, որ 11. Wierzbicki Μ., Stosunki polsko-białoruskie w okresie w okresie okupacji sowieckiej ziem północno-wschodnich II Rzeczypospolitej (1939-1941), [w:] Studia z dziejów okupacji sowieckiej (1939-1941), Warszawa 1997. Wierzbicki Μ., Zmiany społeczne i gospodarcze na wsi kresowej w latach 19391953, [w:] Tygiel narodów. Stosunki społeczne i etniczne na dawnych ziemiach wschodnich Rzeczypospolitej 1939-1953, red. K. Jasiewicz, Warszawa ֊ Londyn 2002. Winnicki Z. J., „Białoruskie środowiska niepodległościowe wobec polskiego odrodzenia narodowego w BSSR-RB”, [w:] Nie tylko Litwa. Geneza i przebieg upadku ZSRR w roku 1991,1.1, red. A. Srebrakowski i G. Strauchold, Łomianki 2017. Winnicki Z. J., Cywilizacyjno-kulturowe uwarunkowania współczesnych relacji białorusko-polskich, [w:] Pokka i Białoruś we współczesnej Europie, red. J. Tymanowski, A. Daniluk, J. Bryll, Warszawa 2015. Winnicki Z. ƒ., Ideologia państwowa Republiki Białoruś - teoria i praktyka projektu. Analiza politologiczna, Wrocław 2013. Winnicki Z. ƒ., Narodowa koncepcja historii jako doktrynalne założenie metodologiczne współczesnej historiografii białoruskiej, [w:] Nadzieje, złudzenia, rzeczywistość. Studia z historii Polski XX wieku. Księga dedykowana Profesorowi Tadeuszowi Wyrwie, red. W. Hładkiewicz i Μ. Szczerbiński, Gorzów Wielkopolski 2004. Winnicki Z. J., Szkice kresowe, Wrocław 1995. Winnicki Z. ƒ., Szkice polsko-białoruskie, Wrocław 1998. 500 BIBLIOGRAFIA Winnicki Z. J„ Traktat ryski 1921 r. w ocenie białoruskiej współczesnej myśli politycznej i historiografii, [w:] Polacy na Białorusi od końca XIX do początku XXI wieku. Wybrane problemy stosunków polsko-białoruskich, red. T. Gawin, Warszawa 2017. Winnicki Z. J„ Ustrój polityczno-administracyjny Republiki Białoruś - zarys problematyki, [w:] Białoruś, red. B. J. Albin i W. Baluk, Wrocław 2004. Winnicki Z. J„ Uwagi o wpływie i skutkach stosowania niektórych metod i środków depolonizacyjnych na obszarze Ziem Białoruskich na polską świadomość narodową w drugiej połowie XX wieku i współcześnie, [w:] Problemy świadomości narodowej ludności polskiej na Białorusi, red. E. Skrobocki, Grodno 2003. Winnicki Z. ƒ., Współczesna doktryna i historiografia białoruska (po roku 1989) wobec Polski i polskości, Wrocław 2003. Wyszczelski L., Wojna o polskie Kresy 1918-1921. W walce o niepodległość i terytorium państwa. Walki z czerwoną Rosją, Ukraińcami i Litwinami, Warszawa 2013. Zabłocki-Gwasz T., Kulisy głośnego wywiadu premiera Tomasza Arciszewskiego i dzisiejszy bilans Jałty, [w:] Jałta z perspektywy półwiecza. Materiały z konferencji naukowej zorganizowanej przez Instytut Historii Uniwersytetu Opolskiego 25-26października 1994 roku, red. S. Nicieja, Opole 1995. Zasztowt L., Europa Środkowo-Wschodnia a Rosja XIX-XX wieku. W kręgu edukacji i polityki, Warszawa 2007. Zieliński К., O Polską Republikę Rad. Działalność polskich komunistów w Rosji Radzieckiej 1918-1922, Lublin 2013. Żaroń P., Ludność pokka w Związku Radzieckim w czasie II wojny światowej, Warszawa 1990. Żenczykowski T., Polska Lubelska 1944, Warszawa 1990. 501 BIBLIOGRAFIA WYKAZ SKRÓTÓW AAN - Archiwum Akt Nowych AK ֊ Armia Krajowa ASRR - Autonomiczna Socjalistyczna Republika Radziecka BCN - Białoruskie Centrum Narodowe BCR ֊ Białoruska Centralna Rada BFL - Białoruski Front Ludowy „Odrodzenie” BKS - Białoruski Komitet Samopomocy BRL - Białoruska Republika Ludowa BSDH - Białoruska Socjaldemokratyczna Hromada BSRB - Białoruski Sztab Ruchu Partyzanckiego BSRR - Białoruska Socjalistyczna Republika Radziecka CKW - Centralny Komitet Wykonawczy CSRP - Centralny Sztab Ruchu Partyzanckiego FSB - Federalna Służba Bezpieczeństwa Federacji Rosyjskiej GPU - ros. Gosudarstwiennoje Politiczeskoje Uprawlenije - Państwowy Zarząd Polityczny (państwowa policja polityczna) GULAG - ros. Gławnoje Uprawlenije Isprawitielno-Trudowych Łagieriej - Za rząd Główny Poprawczych Obozów Pracy КС - Komitet Centralny KG - Konsulat Generalny KGB - ros. Komitiet Gosudarstwiennoj Biezopasnosti - Komitet Bezpieczeństwa Państwowego KO - Komitet Obwodowy KPB - Komunistyczna Partia Białorusi KP(b)B - Komunistyczna Partia (bolszewików) Białorusi KPZB - Komunistyczna Partia Zachodniej Białorusi KPZR - Komunistyczna Partia Związku Radzieckiego 502 BIBLIOGRAFIA KR - Komitet Rejonowy KRN - Krajowa Rada Narodowa LKZMB - Leninowski Komunistyczny Związek Młodzieży Białorusi (Komso mol) LSRR - Litewska Socjalistyczna Republika Radziecka MBP - Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego MSW - Ministerstwo Spraw Wewnętrznych MSZ - Ministerstwo Spraw Zagranicznych NARB - Narodowe Archiwum Republiki Białoruś NATO - Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego NKGB - ros. Narodnyj Komissariat Gosudarstwiennoj Biezopasnosti - Ludowy Komisariat Bezpieczeństwa Państwowego NKOA - Nagorno-Karabachski Obwód Autonomiczny NKWD - ros. Narodnyj Komissariat Wnutriennich Diet - Ludowy Komisariat Spraw Wewnętrznych OBWE - Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie ODKB - ros. Organizacyja Dogowora o Kollektiwnoj Bieziopasnosti - Organiza cja Układu o Bezpieczeństwie Zbiorowym OGPU - ros. Objedinionnoje Gusudarstwiennoje Politiczeskoje Uprawlenije Zjednoczony Państwowy Zarząd Polityczny (państwowa policja polityczna) OMON - ros. Otriađ Mobilnyj Osobogo Naznaczenija - Oddział Mobilny Spe cjalnego Przeznaczenia ONZ - Organizacja Narodów Zjednoczonych PAFR - Państwowe Archiwum Federacji Rosyjskiej PAOB - Państwowe Archiwum Obwodu Brzeskiego PAOG - Państwowe Archiwum Obwodu Grodzieńskiego PAOM - Państwowe Archiwum Obwodu Mińskiego PAOSOG - Państwowe Archiwum Organizacji Społecznych Obwodu Grodzień skiego PKWN - Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego 503 BIBLIOGRAFIA PPS - Polska Partia Socjalistyczna PRL - Polska Rzeczpospolita Ludowa PSKO - Polskie Stowarzyszenie Kulturalno-Oświatowe im. Adama Mickiewicza PSL - Polskie Stronnictwo Ludowe PZPR - Polska Zjednoczona Partia Robotnicza RB - Republika Białoruś RFSRR - Rosyjska Federacyjna Socjalistyczna Republika Radziecka RKL - Rada Komisarzy Ludowych RKP(b) - Rosyjska Komunistyczna Partia (bolszewików) RP ֊ Rzeczpospolita Polska RPAHN ֊ Rosyjskie Państwowe Archiwum Historii Najnowszej RPAHSP - Rosyjskie Państwowe Archiwum Historii Społeczo-Politycznej SAC - łac. Societas Apostolatus Catholici ֊ Stowarzyszenie Apostolstwa Katolic kiego (pallotyni) SAPB ֊ Strefowe Archiwum Państwowe w Baranowiczach SLD - Sojusz Lewicy Demokratycznej SS - niem. Die Schutzstaffel der NSDAP - Oddział Ochronny NSDAP SWP - Stowarzyszenie „Wspólnota Polska” TASS - ros. Tielegrafnoje Agientstwo Sowietskogo Sojuza - Agencja Prasowa Związku Radzieckiego TRJN - Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej USRR - Ukraińska Socjalistyczna Republika Radziecka WiN - Wolność i Niepodległość WKP(b) ֊ Wszechzwiązkowa Komunistyczna Partia (bolszewików) ZMB - Związek Młodzieży Białoruskiej ZPB - Związek Polaków na Białorusi ZPO - Zjednoczona Partia Obywatelska ZPP - Związek Patriotów Polskich 504 BIBLIOGRAFIA ZSRR - Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich ZWZ - Związek Walki Zbrojnej 505 BIBLIOGRAFIA SPIS TABLIC 1. Skład narodowościowy ludności BSRR według spisu z 1926 roku 2. Liczba Polaków w poszczególnych okręgach BSRR, sytuacja języka ojczystego wg spisu z 1926 roku 3. Sytuacja języka ojczystego Polaków na tle innych narodowości wg spisu z 1926 roku 4. Struktura społeczna polskiej mniejszości narodowej i innych narodowości w BSRR (w %) według spisu ludności z 1926 roku 5. Zmiany w strukturze narodowościowej BSRR w latach 1926-1939 6. Liczba żołnierzy i osób cywilnych, które wyjechały razem z armią Andersa 7. Kościoły, wspólnoty religijne i duchowieństwo katolickie w BSRR wg stanu na 1 grudnia 1953 roku 8. Języki nauczania w szkołach w BSRR w latach 1980-1987 9. Sekretarze obwodowych komitetów KPB 10. Skład narodowy obwodowej organizacji partyjnej w Grodnie w latach 1956-1980 11. Kierownicy wydziałów organizacyjnych rejonowych (miejskich) komitetów KPB 12. Kierownicy wydziałów propagandy i agitacji rejonowych (miejskich) komitetów KPB 13. Kierownicy wydziałów przemysłowo-transportowych rejonowych (miejskich) komitetów KPB 14. Kierownicy wydziałów rolnych rejonowych (miejskich) komitetów KPB 15. Skład narodowościowy delegatów I Obwodowej Konferencji Partyjnej w Grodnie (ilość, %) 16. Udział Polaków, członków KPB, w obwodowych konferencjach partyjnych w Grodnie 17. Polacy, członkowie KPB, uczestniczący w obwodowych konferencjach partyjnych w Grodnie (ilość) 506 BIBLIOGRAFIA 18. Skład narodowościowy kadry partyjnej na szczeblu komitetów obwodowych KPB 19. Skład narodowościowy kadry komitetów wykonawczych w BSRR 20. Polacy we władzach organów partyjnych, administracyjnych i komsomolskich, uczestnicy X, XII, XIV, XVI, XVIII Obwodowych Konferencji Partyjnych w Grodnie 21. Pierwsi, drudzy i trzeci sekretarze rejonowych i miejskich komitetów KPB w latach 1971-1986 22. Pierwsi sekretarze rejonowych i miejskich komitetów KPB w latach 1971-1986 23. Drudzy sekretarze komitetów rejonowych i miejskich KPB w latach 1971-1986 24. Trzeci sekretarze komitetów rejonowych i miejskich KPB w latach 1971-1986 25. Skład narodowościowy kadry kierowniczej BSRR wg stanu na 1.01.1989 roku, ilość osób (%) 26. Polacy w BSRR na tle innych narodowości w latach 1959-1989 27. Sekretarze komitetów miejskich (rejonowych) KPB w BSRR wiatach 1987-1989 507
adam_txt	STRESZCZENIE Under Political Pressure: The Polish Minority in Belarus from 1919-2017 This book attempts to provide in depth analysis to the following ques tion: Why did Soviet party and administrative organs actively develop Polish ed ucation and culture in the Byelorussian Soviet Socialist Republic from the 1920’s until the mid-1930 s and then they liquidated and simultaneously physically led to the destruction of tens of thousands of Poles who believed and took part in the rebirth of their national identity? What was the reason for deportation to Northern and North-East regions of the USSR from 1939 until 1941? Why was the post-war plan to resettle Poles to Poland from 1944 until 1946 and subse quently repatriation in the years 1955-1959 not successful? What was the reason for the lack of success of Byelorussian governmental authorities in solving the problem of the question of Polish nationality in the Byelorussian Soviet Socialist Republic? This book illustrates the methods and approaches of government authori ties in the post war period in destroying Polish language education and national culture and later, as its partial recovery was allowed from Moscow, why did gov ernmental authorities work against this process? During the years 1944-1956, the Byelorussian Soviet Socialist Republic un dertook actions to Byelorussify, and later Russify and Sovietize the remaining Polish population of the Byelorussian Soviet Socialist Republic. In 1948, all Pol ish schools were liquidated and Catholic churches were closed. Clergy and Be lievers were persecuted, forced collectivization was implemented while return ing soldiers from Anders Army were deported to Siberia where Kulaks, wealthy or prosperous peasants according to Soviet terminology, were also sent. The Byelorussian Soviet Socialist Republic was the only Republic at the scale of the Soviet Union where neither the Belarusans nor the Poles had the opportunity to use Stalins death and the resolutions of the 20th Party Congress to bring rebirth to their national language and culture. There were several reasons for this state of events which will be analyzed in this book. Sovietization and Russification sewed their seed, in 1969, in the Republic’s Capitol (Minsk) where there was not a school with subjects taught in the Belarusan language. The government of the Polish People’s Republic was not against the process of depolonization of the Polish population in the Byelorussian Soviet Socialist Repubhc. Allowing Byelorussians to engage in cultural-educational activities in Poland did not include parity for Poles in the Byelorussian Soviet Socialist Re public. This allowed the authorities in Minsk to continue the process of forced assimilation of Poles in Belarus without regard to Warsaw. In the early 1970’s, the 508 STRESZCZENIE first Polish representatives found themselves in the pohtical and state structures. These Poles obtained higher education in the USSR during the post-war period. Some of these individuals occupied leadership roles in the party and administra tive apparatus at the city, regional and municipality levels. However, not dur ing this period nor later until the dissolution of the Soviet Union did they play a positive role in combatting language and cultural discrimination of Poles in the Byelorussian Soviet Socialist Republic. This book attempts to find the reasons for this approach. Mikhail Gorbachev’s perestroika, initiated in 1985, created the opportunity for Poles in the Byelorussian Soviet Socialist Republic the opportunity for na tional rebirth. In 1988, the Polish Cultural-Educational Association A. Mickie wicz was established and in 1990 the Union of Poles in Belarus. Were Poles able to use their historical opportunity “during the Perestroika period” for national rebirth? This proposed publication gives an answer to this question and also illus trates how the Polish national rebirth developed during the Parliamentary Re public from 1991 until 1995 and later during the Presidential Republic. Both of these periods of national rebirth were analyzed in the book and each has re ceived a qualitative assessment. This book discusses the reasons for limiting the development of Polish lan guage education and Polish culture from 1995-2017 as well as the attempts to organized two Polish schools in the Republic of Belarus into dual-language schools. An attempt was also made to specify the conditions necessary for un inhibited development of Polish language and culture in the modern realities of the Republic of Belarus. 509 STRESZCZENIE Под прессингом политики Польское национальное меньшинство на Беларуси 1919-2017 Настоящая работа, является углубленной попыткой ответа на вопрос: почему советские партийные и административные органы в двадцатые и до половины тридцатых годов прошлого века, активно развивали поль ское образование и культуру в БССР, а потом не только ликвидировали их, но также физически уничтожили десятки тысяч поляков, поверив ших власти и принявших участие в своём национальном возрождении? Что было причиной депортаций в северные и северо-восточные области СССР в 1939-1941 годах? Почему потерпел крах план послевоенного пе реселения поляков в Польшу 1944-1946 гг., и репатриации в 1955-1959 гг.? Что было поводом неудачи белорусских властей в окончательном решении проблемы, связанной с польским национальным вопросом в БССР? В работе показано, какими методами и способами власти в послево енный период уничтожали в БССР польскоязычное образование и на циональную культуру, а потом, когда с разрешения Москвы появилась возможность её частичного возрождения, этому активно противодейство вали. В 1944-1956 годах в БССР был осуществлён ряд мероприятий, направ ленных на белорусизацию, а позже русификацию и советизацию оставше гося в БССР польского населения. С этой целью в 1948 году ликвидированы все польские школы, закрывались католические костёлы. Преследовались служители культа и верующие, проводилась насильственная коллекти визация, а также депортация бывших военнослужащих армии Андерса, вернувшихся в БССР, в Сибирь, куда сослали и так называемых „кулаков”. БССР была единственной республикой в масштабах всего СССР, где ни белорусы, ни поляки не смогли воспользоваться смертью Сталина и ре шениями XX съезда партии, чтобы начать возрождать свои родные языки и культуру. Причин здесь было несколько, и в данной работе они рассма триваются. Советизация и русификация приносили свои плоды. В 1969 году в столице республики Минске не было ни одной школы, в которой все предметы преподавались бы на белорусском языке. Процессу деполонизации польского населения в БССР не противились власти Польской Народной Республики. Разрешая в 1956 году белорусам Польши культурно-просветительную деятельность, польские власти не потребовали паритета в этой области для поляков в БССР. Это позволи ло властям в Минске и далее без оглядки на Варшаву проводить процесс насильственной ассимиляции поляков в этой республике. В начале се- 510 STRESZCZENIE мидесятых годов XX века в структурах политической и государственной власти появились первые представители поляков, получивших высшее образование в СССР в послевоенный период. Некоторые из них занимали руководящие партийные и советские должности в городском, районном и сельском звене. Тем не менее, в этот период и позже, вплоть до распада СССР, они не сыграли положительной роли в том, чтобы противостоять языковой и культурной дискриминации поляков в БССР. В книге делается попытка найти корни этой причины. Перестройка, начатая в 1985 году Μ. Горбачёвым, дала полякам БССР возможности для национального возрождения. В 1988 году они созда ли Польское культурно-просветительное общество им. А. Мицкевича, а в 1990 году - Союз поляков Беларуси, который стал подлинным выра зителем национальных интересов поляков в БССР. Сумели ли поляки использовать „перестроечный период” как данный им историей шанс на своё национальное возрождение? Данное издание даёт ответ на этот вопрос, а также показывает, как развивалось польское национальное возрождение во время парламент ской республики (1991-1995 гг.) и позже, когда была реорганизована в президентскую. Эти два периода национального возрождения в книге рассмотрены, и каждому из них дана качественная оценка. В работе рассматриваются причины сдерживания польскоязычного образования и развития польской культуры в 1995-2017 годах, а также по пытки реорганизации двух, единственных польских школ в РБ в двуязыч ные. Предпринята попытка определить условия, необходимые для нор мального, ничем не ограниченного развития польского языка и культуры в современных условиях Республики Беларусь. 511 INDEKS OSOBOWY A Abramowa Nadzieja 171 Adamowicz Aleś 358 Adamowicz Anton 169 Ajnenkiel Andrzej 206 Akińczyc Fabian 166 Albin Bernard Janusz 358 Aleksiej - patriarcha Moskiewski i całej Rusi 251 Aleksijewicz Świetlana 395,396,399 „Alfonek”, patrz: Kopacz Alfons Anders Władysław 18,19,141-145,149, 184,246 Andropow Jurij 325,338 Andrzejewski Stanisław 311-314,316, 336 Aniszczenko Michał 383 Aranowicz Michał 347 Arciszewski Tomasz 67,91,181,183, 184 Arcymienia Dzmitrij 380,420 Artisz Irena 383 Awtorchanow Abdurachman 54,59 В Babosow Jewgienij 433, 434 Badowski R. 327 Bajdukow - czerwonoarmista 105 Balcerak Wiesław 79,123 Baluk Walenty 358,431,437,438 Barabasz Witalij 146,158 Basów - wiceminister sprawiedliwości BSRR 240 Basztakow Leonid 121 Batowski Henryk 67 Baum Włodzimierz 246 Beck Józef 92-94 Benisławski Michał 39 Beria Ławrientij 122,127,148,164, 205-208,265 Berling Zygmunt 19,115,148,205 Berman Borys 79 Berman Jakub 148 Bialacki Aleś 328 Białek Tomasz 444 Biegun Kazimierz 102 Bielawski Aleksander 148 Bielawski Siergiej 229,230 Bielczenko - naczelnik białostockiego Zarządu NKWD 115 Bielczenko Siergiej 207 Bielecki Jan Krzysztof 416 Bierut Bolesław 167,180,181 Biłyk Aleksander 442 Birukowa Maria 289,352,403,407 Blum Ignacy 43 Bobryk Adam 385 „Bocian”, patrz: Wojciechowicz Franciszek Boczka Aleksander (ks. Aleksander Nadson) 144 Boćkowski Daniel 18,119,123,129 513 INDEKS OSOBOWY Bogomolow Aleksander 139 Bohusz-Szyszko Zygmunt 141,142 Bondar Leonid 284 Bonisławski Dariusz Piotr 380 Boradyn Zofia 409,411 Boradyn Zygmunt 152,153,155,156, 157,160,162,163 Borodziej Włodzimierz 191 Borys Andżelika 22, 380,394,399,425430, 437, 439,440, 443 Borysewicz Jan „Krysia”, „Mściciel” 212, 214,217 Breżniew Leonid 304, 305,325, 338 Bryll Józef 415, 444 Brzoza Czesław 38,39,482 Bubko Anna 381 Bujak Bronisław 313,315 Bukatko Jan „Lew” 214,217 Burba Stanisław „Skoczek” 217 Burzyński Antoni „Kmicic” 159 Butewicz Anatol 381 Bykau Wasil 328,358 c Canawa Ławrentij 122-125,207,213, 214,244,255 Chackiewicz Aleksander 18,121,123, 126 Chadanowicz Ihar 274 Chałupczak Henryk 431,437,438 Chaniawko Czesław 166 Charczystow - sekretarz lidzkiego komitetu rejonowego partii 211 Chaustowicz Mikołaj 191 Chmielarz Andrzej 162,207,214 Chmielewski Czesław 314 Chodubski Andrzej 416 Chomow - kierownik rejonowego wydziału oświaty ludowej w Świsłoczy 113 Chruszczów Nikita 54,201,266,267, 268,269,270,286 514 Churchill Winston Spencer 135,138, 141,144-147,179,181,182,184,185 Chweduk Bronisław „Cietrzew” 213 Ciechanowicz Jan 337,356 Ciesielski Stanisław 18,116,127-129, 192, 375 „Cietrzew”, patrz: Chweduk Bronisław Cimoszewicz Włodzimierz 410,426 Curzon George 19,167,179,180,182, 184-188,193,204,205,218 Cyganków - pierwszy sekretarz rejonowego komitetu partii w Szereszowie 219 Cyrankiewicz Józef 200 Czapajew Wasyl 160 Czarnel Franciszek „Gajowy” 156 Czarnowska Jadwiga 156 Czarnowski - ziemianin 156 Czarnyszewicz Florian 33, 61 Czerniakiewicz Jan 192,193,199,204, 483 Czernienko Konstantin 325 Czubiński Antoni 13,19,143,147,148, 179,182,183 Czwołek Arkadiusz 328,358,387,388 Czyhir Michaił 383,385,405 Czyhrynow Iwan 342 D Dabrawolski Alaksandr 358 Daladier Édouard 93 Danejko Jan 156 Daniluk Aleksandra 415,444 Davies Norman 37, 91,94,95,106,130, 140,142,144 „Dąb”, patrz: Marko Dąbal Tomasz 35,42, 79 Dębiński Józef 74 Dmowski Roman 11 Dobroński Adam 96,381 Dobrynin Michał 341,409 Domasz Siemion 377,380,382-384, 401,405 INDEKS OSOBOWY Drakachrust Jury) 328 Drozdowski Marian Marek 138,185 Drucki-Lubecki Hieronim 39 Dubikowski Andrzej 424 Dubko Aleksander 401,404,405,407, 408,421 Dudarow Nikołaj 201 Dunaj Kazimierz 331 Duraczyński Eugeniusz 191 Durys Michał „Ojciec”, „Piorun” 212, 214 Dymsza Henryk 39 Dziemidowicz-Dziemidecki Adam 167 Dzierabin - pełnomocnik Rady ds. Kultów Religijnych przy RM ZSRR na obwód mołodeczański 258 Dzierżyński Feliks 16,33, 76 Dzikiewicz Edward 377 Dziurbejko Józef 383 Dzmitryjew Wiktar 360 Dzwonkowski Roman SAC 74,194,249, 250,252-253,259,289,290, 332, 344, 397, 398 E Eberhardt Piotr 31,43,44, 97 Eden Anthony 135-138,187 Elman Andrej 213 Eska Stanisław 74 F „Fala”, patrz: Mikłaszewicz Józef Fastowiec - czerwonoarmista 105 Fedorowicz Krzysztof 378,416,485 Fieduta Aleksander 403,408 Filimonow - pełnomocnik Komitetu Kontroli Partyjnej w Moskwie 227 Finder Paweł 115 Fornalska Małgorzata 115 „Franc”, patrz: Weremowicz Franciszek Frąckiewicz Kazimierz 358,388,390 Frołow Aleksiej 216,265 Frońska T. 333 G Gajdéi Jan 34,41,43,44 „Gajowy”, patrz: Czarnel Franciszek Gallacher William 185 Garłiński Józef 155 Gastello Mikołaj 158 Gasztold Tadeusz 159 Gawin Tadeusz 10,17,20-24, 75, 95, 101,102,105,153,194,196,198, 207-209,219,222,224,225,234, 240,250,259,265,268,273,282, 284,285,287,290,291,293,294, 296,298,299, 301, 302, 316, 317, 319, 327-329, 331, 333-336, 339, 341, 342, 344, 345, 348-356, 358361, 363-365, 368, 369, 371, 372, 377, 380, 381, 383-385,388, 392394, 397, 399, 404-412, 417, 420, 421, 423, 425, 426, 428,430, 436440, 442 Gawrylicz - nauczyciel 234 Gede Tadeusz 201 Giebień Helena 342,378,384,395,427 Gierus I. - dowódca oddziału AK 208 Gil Andrzej 378 Giruć Mieczysław 284,286,291 Giżejewska Małgorzata 18,121 Glaser Stefan 11 Gleb Leonid 371 Glemp Józef, kard. 344 Gluza Zbigniew 130 Głogowska Helena 406,407,411,416, 418, 419, 421-423 Głowacki Albin 18,97,115,119,127130 Gnatowski Michał 97,100,104,116, 155 Godlewski Wincenty, ks. 166 Goebbels Joseph 185 Goliński Cezary 345 Gołkowski Marek 420 Gomułka Władysław 201 515 INDEKS OSOBOWY Gorbaczow Michaił 20,24,273,276, 325-327, 330, 338, 340, 344,351, 361, 365,371,375,389 Gorbaniuk Julia 398 Gorbaniuk Oleg 398 Gorbunow Timofiej 226,261,285 Gordzianiec W. 333 Gorłow Michaił 404 Gostiew - zastępca przewodniczącego Rady ds. Kultów Religijnych 258 Gottberg Curt von 171,172 „Góra”, patrz: Pilch Adolf Górnicki S. 42 Górski Wacław „Młody” 214 Grałanowski - czerwonoarmista 105 Grędzik-Radzik Agnieszka 222 Grott Bogumił 234 Grudziński Kazimierz 42 Grybojedow Μ. - zastępca przewodniczącego Grodzieńskiego Obwodowego Komitetu Wykonawczego 307 Grzelak Czesław 95, 99,103,119 Grzybowski Wacław 78, 92, 95 Gurianow Aleksander 129 H Habowski Mirosław 420 Habrusiewicz Siarhiej 404 Habrusiou Siarhiej 358 Haj sionek Wiktor 382 Halifax, lord (Edward Wood) 187 Haller Stanisław 141 Haładzied Mikoła 59,68 Hanczar Wiktar 385 Hankiewicz - dowódca oddziału partyzanckiego Hańko Michał 171 Haraburdowie - bracia, członkowie AK 156 Hikała Mikoła 59, 68 Himmler Heinrich 185 516 Hitler Adolf 58, 67, 71,73,77,79-81,91, 93, 95,119,127,130,135,136,150, 185,187, 448 Hlebowicz Adam 253,259,289,343, 344 Hładkiewicz Wiesław 358 Hołownia Teresa 333 Hryb Mieczysław 284,420 Hryciuk Grzegorz 115,129,266 Hrynkiewicz - były partyzant „Ragnera” 218 Hryńczuk ƒ. 333 Husarow Mikoła 228,236,254 Hytrek-Hryciuk Joanna 266 I Igajew Siemion 111 Ignatjew Siemion 237,241 Ihnatowicz Mikałaj 358 „Ikar”, patrz: Rybka Stanisław Iowczuk Michaił 237 „Irena”, patrz: Klikiewicz Paweł „Iwan”, patrz: Oleszkiewicz Antoni Iwanow ֊ naczelnik obwodowego zarządu KGB w Grodnie 287 Iwanow Mikołaj (Iwanow Nikołaj) 16, 35,37, 40,41,43, 44,51,55-59, 62, 63, 68, 70, 71, 73, 77, 80, 82, 84,180, 423,434 Iwanowski Wacław 166,171 Iwaszkiewicz Wiktar 394 J Jabłoński Walenty 232 Jaczyński Stanisław 115 Jagiełło Michał 334 Jakowlew Anatol 284,333,470 Jałbrzykowski Romuald, bp 250 „Jan Florian”, patrz: Weremowicz Franciszek Jan Paweł II, papież 332,344,345 Janajew Giennadij 372 Janczewski Wiktor 39 INDEKS OSOBOWY Janukowycz Wiktor 427 „Jarema”, patrz: Mikuć Włodzimierz Jarmusik Edmund 259,396,397,398 Jaruzelski Wojciech 85,330 Jasiewicz Krzysztof 96-100,108,110, 112,123 Jaśkiewicz Albin „Wiik” 216 Jaśkiewicz Mieczysław 22,428,430 „Jawor”, patrz: Kazimierski „Jaźmirski”, patrz: Sosnowski W. Jedynak Mieczysław 85 Jelimaszewski - dowódca oddziału partyzanckiego 212 Jermaczenko Iwan 165,169,170 Jermałowicz Wiktor 161,162 Jewstigniejew Iwan 141 Jeżów Nikołaj 73, 76, 77 Jędrychowski Stefan 148 Jędrzejewicz Wacław 189 Jocz Wacław „Żbik” 217 Jóźwiak Franciszek 148,470 Jurewicz-Bakun Katarzyna 438, 444 Jurgiel Bolesław 217 Jurkowski Roman 9,10 „Juryj” patrz: Zbiluta К Kabułow Amiak 121 Kabułow Bogdan 157 Kabzińska-Stawarz Iwona (Kabzińska Iwona) 397 Kaczorowski Ryszard 186 Kaczyński Lech 186,427 Kalenkiewicz Maciej „Kotwicz” 160, 206 Kalinin Piotr 152,210,227,229-231, 235,239, 318 Kamieniew Lew 54 Kamiński Czesław „Matros” 159 Kamiński Łukasz 111,207 Kaniuk Natalia 229 Kapusta Pilip - dowódca radzieckiego oddziału partyzanckiego 157 Kapuśniak Tomasz 378 Karaczun Ryszard 360,377,382,383, 390, 392, 393,403, 404,406,422, 444 Karatkiewicz Uładzimir 274 Karczewski Stanisław 429 Kardasz T. - wiceminister oświaty ludowej BSRR 368 Karp Marek 12,490 Karpiuk Alaksiej 101,102,341,351,361 Karski Jan 67,93,94,120,130,136, 137,140,141,147,148,179,180, 181,185 Karski K. 19,186 Kartanowicz Walentyna 314 Kasiaklwan 169 Kaszkiewicz Aleksander, bp 345 Kasztalan Iryna 235 Kauba Krzysztof 19,186 Kaufman Konstanty von 9 Kawka Alaksiej 273 Kaziejko - przywódca bandy 100 Kazimierski „Jawor” - sierżant, dowódca oddziału AK 159 Kempa Tomasz 128 Kersten Krystyna 186,191,192 Kępka Marek 415, 417 Kiebicz Wiaczesław 382, 383,416 Kiec Franciszek 229,301 Kiewlak Wiesław 413,428,440 Kisielewski Bronisław „Krukowski” 216 Kisielów Kuźma 195,197 Kisielów Tichon 103 Kitowski Władysław „Orlicz” 208 Kleckow Leonid 274,289, 347 Kleszczów Alaksiej 240,258 Klikiewicz Paweł „Irena” 212 Klimaszewski Wacław 301 Klimow W. I. - pierwszy sekretarz KO KP(b) w Mołodecznie 347 Kłoczowski Jerzy 12 „Kmicic”, patrz: Burzyński Antoni 517 INDEKS OSOBOWY Knysz - kierownik miejskiego wydziału oświaty ludowej w Grodnie 232 Kołakowski Piotr 152 Kołocej Mikołaj 382 Kołodziej Edward 15,148,490 Kołyszko Aleksander 334,339,470 Komaiszko Leokadia 95,269,334,339, 345,354 „Komar”, patrz: Stankiewicz Czesław Kondrusiewicz Tadeusz, abp 342,345, 397, 398 Konstantinow Josif 248 Kontowi Mieczysław 22 Kopacz Alfons „Alfonek” 213,218 Koprowski Marek 395 Kornijczuk Aleksander 148 Korniłow Iwan 222 Korń Bronisław, ks. 102 Korzeniowski Mariusz 15 Kosmowicz Dmitrij 167 Kostiuszko Iwan 43 Kosygin Nikołaj 325 Kościuszko Tadeusz 148,159 Kot Stanisław 139,140,142,145 „Kotwicz”, patrz: Kalenkiewicz Maciej Kowalczyk Elżbieta 135,152 Kowalow Michaił 101 Kowalska Ewa 18,127 Kowalski Włodzimierz Tadeusz 19,50, 181,186,188 Kozłow Wasil 244 Krajewski Kazimierz 151,205,212,214, 217 Kranz Jerzy 19,186 Krawczenko Piotr 415,419 Kruczkowski Tadeusz 358,388,390, 391,394, 411,412,425 „Krukowski”, patrz: Kisielewski Bronisław Krupienko Henryk 380,405, 411, 422, 439, 440 Kryński Jan, ks. 102 „Krysia”, patrz: Borysewicz Jan 518 Krzywiec Jan 156 Kube Wilhelm 168,169,171 Kublicki - sekretarz grodzieńskiego komitetu rejonowego partii Kudrajew - sekretarz białostockiego Obwodowego Komitetu KP(b)B Kudzirko J. 246 Kukułka Józef 14,19, 61,180,185,188 Kulikowski S. 333 „Kuna”, patrz: Weremowicz Franciszek Kunert Zofia 18 Kupała Janka 388,411 Kupczak Janusz 389 Kupczyna Alena 428,444 Kuromiya Hiroaki 58,119 Kurtyka Janusz 129,130 Kusielczuk Andrzej 413,423 Kuszel Franciszek 170,172 Kuzniecow Aleksiej 236 Kuzniecow K. - naczelnik zarządu obwodowego KGB w Grodnie 288 Kuźmin Aleksander 289 Kuźniar Roman 415 Kwaśniewski Aleksander 393,421,424 L Labiedźka Anatol 389,393,394 „Laluś”, patrz: Urbanowicz Anatol (Burzyński) Lampe Alfred 148 Landsbergis Vitautas 389 Lapter Karol 67 Lebiediew Wiktor 111 Lebiediewa Natalia 119 Lebiedziński Michał 313 „Lech”, patrz: Świda Józef Lenin Włodzimierz 38,49-55,59,62, 117,158,246,276,288,289 „Lew”, patrz: Bukatko Jan Lewicki - dyrektor Grodzieńskiego Instytutu Pedagogicznego 308 Lewićkyj Borys 269,492 Lipka Michał 95,103 INDEKS OSOBOWY Lis Anatol 409 Litwinow Maksim 91 Lubański Eustachy 39 Ł Łabaty - rachmistrz 41 Labus Piotr 261 Łabuszewski Tomasz 214,215 Lapiez Bronisław 314 Łasicki - instruktor 41 Łastowski Wacław 12 Łastówka Piotr 166 Łatypow Urał 386 Łatyszonek Oleg 10,12,13,16, 79,82, 120,121,166,168,169,171-174, 328 Łojek Jerzy 95, 97, 492 Łojko - dowódca antyradzieckiego oddziału partyzanckiego 91,216 Łopaciński Stanisław 39 Łossowski Piotr 15 Łubieński Lew 39 Łubikowski Józef „Sybirak” 207 Łuckiewicz Iwan 12 Łucznik Józef 425,426,428,443 Łukaszenka Aleksander 235,383,385, 393,403, 405,424, 427-429, 432, 436, 444 Łukianow Mikałaj 404 Łuszniewski Kazimierz 311,314,315 Łycz Leonid 267,272, 321 Łysko W 333 Łysy Mieczysław 427 Μ Mackiewicz Józef 464 Maculewicz Wiktor 333 Maczulin S. A. - sekretarz grodzieńskiego obwodowego komitetu partii 285 Majsiejonak Anatol 404 Majski Iwan 18,135-139,149,151,187 Makiej Uładzimir 428,444 Makowski - zastępca naczelnika Specjalnego Oddziału NKWD obwodu omskiego 76 Malawko Ludmiła 422 Malec Uładzimir 380,391 Malenkow Gieorgij 240 Malewicz Tadeusz 389,397,398,402, 411,425,438,442, 443 Malicki Jan 325,375 Malinowska N. 424 Malinowska Tacciana 404 Maliszewski Edward 39 Małaszenko Oleg 338 Marasz Jakow 288 Marczyk - kleryk 102 Markiewicz Mikola 361,393,403,404, 439, 440 Marko „Dąb” - dowódca antyradzieckiego oddziału partyzanckiego 217,218 Markow Fiodor 159 Markowski - dowódca radzieckiej grupy operacyjnej 208 Maroszek Józef 426 Marżała Tatiana 228 Masłowski Paweł 389,492 Maszerow Piotr 270 Maszkiewicz Mariusz 22,346,356,394, 412,425,427,434, 442 Matecki Józef 139,497 Materski Wojciech 14,15,18,19,54, 62, 67, 68, 79, 84, 92-94,119,121,122, 124-126,128,135-139,141-143,145, 146,191 „Matros”, patrz: Kamiński Czesław Matuszewski Stefan 189 Mazik A. ֊ dowódca radzieckiej grupy dywersyjnej 100 Mazouka Arkadź 380 Mazurów Kirył 266,267,270 McEwen John 138 „Men”, patrz: Niedziński Mieczysław Menkiszak Marek 415 519 INDEKS OSOBOWY Michajlik Laura, patrz: Michajlik Larysa Michajlik Larysa 97, 98,102,109,114, 251,256,262, 333,376 Michalski W. - pracownik polskiej ambasady w Moskwie 291 Michaluk Dorota 10,12,13,105,189, 191,415 Michniuk Władimir 79,494 Michowicz Waldemar 131 Mickiewicz Adam 20,25,116,117,341, 342, 351, 352, 354, 357,364,407 Mickiewicz Bolesław „Niedźwiedź” 210 Miedwiediew Roj 286 Mieriekałow Aleksiej 91 Mierkułow Feliks 356 Mierkułow Wsiewołod 121 Mierzwiński Zbigniew 95,377 Mieszczeriakow Borys 377,417 Mikhailik L„ patrz: Michajlik Larysa Mikłaszewicz Józef „Fala” 212,214 Miknys Rymantas 9,11,494 Mikołajczyk Stanisław 147,180,181, 183 Mikuć Włodzimierz „Wieś”, „Jarema” 208 Milawski - przewodniczący komitetu rodzicielskiego 232 Milewski Jan Jerzy 96 Milinkiewicz Aleksander 380,383,389, 394, 399 Minc Hilary 148 Mincewicz Jan 345 Mironiuk I. - dowódca antyradzieckiego oddziału partyzanckiego 217 Mironowicz Eugeniusz 10,12,13,15, 16,18, 31, 35, 36, 44, 45,52, 56, 65, 66, 72, 75, 79-82, 98,108,109,120127,129, 151-153,165,166,168, 169,171-174,191,194,199,243, 266,267,269,270,272,273,293, 520 328,415-417,420, 422,431-435, 437,438, 441,443 Mitkiewicz Leon 138,139,141 „Młody”, patrz: Górski Wacław Mogilnicki Adam 312,313 Mołczanow 1.244 Mołotow Wiaczesław 5,26,91-106,137, 146,187,279, 389 „Morski”, patrz: Niedziński Mieczysław Motyka Grzegorz 151,154,156,157, 182,205,206,212,216,218 Mroczkowski Wincenty 159 „Mściciel”, patrz: Borysewicz Jan Muchin - naczelnik Obwodowego Zarządu Łączności w Grodnie 248 Muraszka ֊ minister edukacji BSRR 275 Murawjow Michaił 221 „Murzyn” - członek antyradzieckiego oddziału partyzanckiego 218 N Nagotko Edward 311,312,314,316 Najdus Walentyna 15,115 Narocznicka Natalia 279 Naumow Leonid 80 Naumowicz Jadwiga 313 Niaklajeu Uładzimir 399 Nicieja Stanisław 179 Niedziński Mieczysław „Ren”, „Men”, „Morski”, „Niemen” 212,214 „Niedźwiedź”, patrz: Mickiewicz Bolesław „Niemen”, patrz: Niedziński Mieczysław Niezabytowski Karol 39 Nikitienko - przedstawiciel komitetu miejskiego partii w Grodnie 232 Niściuk Uładzimir 393 Nowak Andrzej 13,16,19,61,72-75, 78, 80, 82, 85, 87,119 Nowak Jan 148 Nowak-Jeziorański Jan 187 Nowotko Marceli 115 INDEKS OSOBOWY О Obiedziński Mieczysław 336, 337,339, 344, 346,352 Obuchowicz Wiktor 314 Ochab Edward 148 „Ojciec”, patrz: Durys Michał Okulicki Leopold 218 „Ola”, patrz: Wodziczko Aleksandra „Olech”, patrz: Radziwonik Anatol Oleksa Nina 350 Oleksy Józef 420 Oleszkiewicz Antoni „Iwan” 218 Olizarowicz Roman 85,311-315 Olski Jan (Kulikowski) 76 Olszyna-Wilczyński Józef 377 Ordżonikidze Sergo 54 Orechwo Andżelika 22,428 „Orlicz”, patrz: Kitowski Władysław Orzechowski Mieczysław 365 Orzeszkowa Eliza 117 Osękowski Czesław 191 Osóbka-Morawski Edward 182 Ostapczyk Wacław 312 Ostrowski Radosław 166,172 Ozim O. - członek antyradzieckiego oddziału partyzanckiego 218 P Paczkowski Andrzej 128 Pałyga Edward Józef 19,186 Panfilów Aleksiej 141,142 Patoliczew Nikołaj 236,244,245,265, 266,285 Paul Allen 18, 97,119,145-147,149, 155 Paulus Friedrich Wilhelm Ernst 147 Pawlik Konrad 430 Pawłowicz Marian 315 Pawłowski Aleksander 335-337 Pawłowski Wacław „Zawieja” 207 Paźniak Zianon 16, 82, 328, 329, 358, 361, 383,389, 390, 393, 399 Pejda Marta 434,497,500 Pelsze Arwid 325 Pełczyńska-Nałęcz Katarzyna 444 Pełka Wacław 159 Penciul Wacław 315 Pereświet-Sołtan Piotr 39 Perkowski Tadeusz 249 Peršak Krzysztof 111,207 Piatkiewicz Alaksiej 360,404 „Piechur”, patrz: Titowicki 207 Pierchorowicz Franc 84 Piestrak Pilip 100 Pietrow Nikita 80,81 Pietrzyk Bartłomiej 58,497 Pilch Adolf „Góra” 160,212 Piłsudski Józef 50, 67,248 Pintai Stanisław 76 „Piorun”, patrz: Durys Michał Piotrowski Marcin Andrzej 415 Pisalnik Andrzej 413,428 Piskunowicz Henryk 162,206,214 Pitirim - metropolita 255 Piwowar-Lesman Urszula 409,410 Płatonow Rościsław 55 Pobóg-Malinowski Władysław 91, 92, 135,141,142,179,184,186, 496 Poczobut Andrzej 77, 86,210,214,239, 242, 413,426, 428, 429, 431 Polańska Taisa 283 Polański Iwan 252,254,256,257 Politiko Wasil 211,215,216 Ponomarenko Pantelejmon 122,123, 146,147,152-155,158,159, 202, 236, Ponomarenko Piotr 101 Porzecki Józef 103,413,428 Posochow Siergiej 386,402 Postel Arkādij 78 Potiomkin Władimir 92 Prawdzic-Szlaski Janusz 152 Prylepa Margaryta 86 Prytycki Siarhiej 239,240,242,244,247, 248,285, 318 521 INDEKS OSOBOWY Psarow - kapitan Armii Czerwonej 103 Pujdak Czesław 315 Puszkin Ihar 23,339,340 Pusznienkowa Nelli 313,315 R Raczkiewicz Władysław 138,193 Raczyński Edward 145 Radkiewicz Stanisław 111,148 Radzik Ryszard 36,108,191,194,416 Radziwonik Anatol „Olech” 210,212, 214,239 „Ragner”, patrz: Zajączkowski Czesław Redens Stanisław 76 Regiel A. - zastępczyni kierownika Wydziału Szkolnego КС KP(b)B 226,227 „Ren”, patrz: Niedziński Mieczysław Retinger Józef 139 Rezmer Waldemar 14 Ribbentrop Joachim von 5,26, 91-106, 137,187,279, 389 Rogiński Arsienij 80,81 Rogula Borys 169 Rokicki Konrad 135 Rokossowski Konstanty 84 Romanowska Halina 268,372 Romer Eugeniusz 37 Romer Tadeusz Ludwik 145,146 Roosevelt Franklin Delano 147,181, 182 Roszkowska Iwona 345 Roszkowski Wojciech 183 Rotfeld Adam Daniel 18 Różycki Krzysztof 356 „Różyczka”, patrz: Sebastianowicz Weronika Ruchniewicz Małgorzata 192,193,199, 201,203,204,235,238,239,242, 243,247,375, 376 Rudkouski Piotr (Rudkowski Piotr) 434 522 Rusakiewicz - dowódca antyradzieckiego oddziału partyzanckiego 216 Rusakiewicz Władimir 406 Rusinowicz Marian 315 Rusynowicz Wacław „Żelazo” 214 Rybka Stanisław „Ikar” 207 Rzewuski Paweł 75 s Sablewski Z., patrz: Poczobut Andrzej Sadowski Jan 269 Sakowicz Julian 169 Samborski Tadeusz 368 „Samotny”, patrz: Stasiewicz Józef Sanieszko E. - członek antyradzieckiego oddziału partyzanckiego 214 Sannikau Andrej 399 Sawczyk Alaksiej 382 Schulenburg Friedrich 92,93 Sciackiewicz - nauczyciel 230 Sebastianowicz Weronika „Różyczka” 217 Seroczyński Grzegorz 410 Seyda Marian 138 „Sęp”, patrz: Wołk-Łaniewski Jan Siamaszka Jauhien 161,218 Sidorenko Raisa 440 Siedlecki Julian 18,124,127,130,136, 140,142 Sieliwończyk Teresa 339 Siemaszko Stanisław 428 Siemiński Jan 100 Siemionów - pomocnik dowódcy plutonu 105 Siemionów Aleksander 334,339,354 Sienkiewicz Jan 340 Sieńko Włodzimierz 417 Sierocka Krystyna 43 Sierow - czerwonoarmista 105 Sierow Iwan 207 Sikorski Władysław 18,135-145,147, 149,151,155,156, 427 INDEKS OSOBOWY Silajew Fiodor 244 Silwanowicz Stanisław 100-103 Siuczyk Wiaczasłau 394 Skirmunt Roman 39 „Skoczek”, patrz: Burba Stanisław Skrobocki Eugeniusz (Skrabocki Jauhien) 97,100,206-208,212,216, 217,280,283, 333, 381, 404 Skubiszewski Krzysztof 416 Slonskas Bolesław (Slonskan, Slonskans) 249 Smalianczuk Aliaksandr 46,295 Smolak Stanisław 316 Smułkowa Elżbieta 418 Snyder Timothy 31,58, 73, 77, 79-81, 119, 127,130 Sobiszak Wiesława 350 Sobolewski Juryj 169 Sokołow Jafrem 290,342,365 Sommer Tomasz 58, 78, 80,84 Soroka Józef 314, 316 Sosnkowski Kazimierz 138,139 Sosnowski W. „Jaźmirski” 217 Spurgiasz Józef 217 Srebrakowski Aleksander 129,268,375, 482, 483, 486, 495-497, 500, Stalin Józef 16-19,24, 44,50, 53-55, 58-60, 67, 71-73, 75-77, 79-81, 8386, 91,93, 95, 97,107,115-117,119, 127,130,135,142,143,145-150, 155,156,163,164,167,179-182, 185-189,201,205,206,208,214, 251,252,259-262,265,267,268, 277,286,318, 326, 333 Staniewicz W 381 Stanisławski Stanisław 108 Stankiewicz Czesław „Komar” 216 Stankiewicz Jan 166 Stankiewicz Stanisław 169,358 Stasiewicz Józef „Samotny” 217 Staszkiewicz Mikałaj 55 Statkiewicz Mikałaj 399 Stelmachowski Andrzej 380,419 Stepan Kamil 38,39 Stępień Józef 188 Stępień Marian 331 Stępień Sławomir 135 Stobniak-Smogorzewska Janina 124 Stoel Max van der 393,437 Strauchold Grzegorz 266,375 Strażew Wasil 383,401,402,439 Strelczyk Borys 166 Stroński Henryk 58, 70, 75, 410, 486, 498 Strzembosz Tomasz 18, 97,106,121, 214 Suchnat Ludmiła 270,271,354 Suchocka Hanna 381,418,420 Sula Dorota 62,191 Surganow Fiodor 294 Surwiło Jerzy 333 Susłow Michaił 203,325 Susza Alaksandr 328 „Sybirak”, patrz: Łubikowski Józef Syrnyk Jarosław 266 Szachno Bohdan 39 Szapiłow Dmitrij 202 Szarecki Siamion 393 Szaronow Nikołaj 94 Szczepanik Krzysztof 415 Szczerbiński Marek 358 Szczors Mikołaj 166,168 Szejman Wiktor 426 Szemiet Aleksander, ks. 429 Szkućka Anatol 166 Szostak Sylwester 410 Szostakowski Józef 345 Szoszyn Rusłan 429,432 Szpoper Dariusz 10,11 Sztachelski Jerzy 148 Szuba Zdzisław 345 Szumilin - kierownik wydziału agitacji i propagandy obwodowego komitetu partii w Brześciu 280 Szumski Jan 208,211,221-223,231, 235,246 523 INDEKS OSOBOWY Szuszkiewicz Stanisław 329,372,375, 376, 383, 389,390,392,399,418, 419 Szychów - dowódca grupy operacyjnej NKWD-NKGB 208 Szydło Beata 66 Szyłkoń Irena 314 Szyrkowski Eduard 359,379 Szyszko K. 214 ś Śleszyński Wojciech 97,99,112,115, 117,120,123,126,384,412 Ślusarczyk Jacek 142 Światopełk-Czetwertyńska Róża z Dembińskich 101 Światopełk-Czetwertyński Andrzej 101 Świątek Kazimierz, kard. 345,397 Swida Józef „Lech” 160 Świgoń Matylda 383 T Talewicz Franciszek 216 Tankiewicz - dowódca antyradzieckiego oddziału partyzanckiego 217 Tarasiewicz Konstanty 409 Tarasiewiczowie - „Helena” z dziećmi 156 Tarasiuk Dariusz 10-13,37 Terry Martin 81 Tęgoborski Włodzimierz, patrz: Dąbal Tomasz Tietiuszew - sekretarz KO KP(b)B w Pińsku 272 Timczenko - naczelnik zarządu obwodowego KGB w Brześciu 280 Timoszenko Siemion 84 Titkow B. P. 286 Titowicki „Piechur” 207 Tkaczou Michaś (Tkaczow Michaś) 328,360 524 Tokć Siarhiej (Tokts Siarhei) 36,37,40, 108,191,194,222,224,228,234, 266 Tomaszewski Jerzy 43 Tomczyk Antoni 97,101,102 Topolski Ireneusz 420,488 Topolski Jerzy 19,143,147,148,182, 183 Torkunow Anatolij 18 Trafimczyk Anatol 55 Traugutt Romuald 341 Trocki Lew 54 Truman Harry 193 Trusow Aleh (Trusau Aleh) 328,392 Tucholski Jędrzej 141 Tumasz Witowt 166 „Tumry”, patrz: Turanek Wiktor „Tur”, patrz: Turanek Wiktor Tur - przedstawiciel Frontu Białoruskiego 101 Turanek Jerzy 154,160,166,171 Turanek Wiktor „Tur”, „Tumry” 208 Twarowski Antoni, ks. 102 Tymanowski Józef 415,444 U Uborewicz Hieronim 46 Ułasiewicz Halina 355 Ułasiewicz Kondrat 252,256,257 Urbanowicz Anatol (Burzyński) „Laluś” 210 Usau Pawał (Usov Pavel) 434,444 Ustinow Dmitrij 325 Uszakiewicz Stanisław 277,333 W Wabiszczewicz Aleksander 161 Wachowski Mieczysław 420 Walewander Edward 345 Wallas Tadeusz 416,487 Wałachanowicz - rachmistrz 41 Wałęsa Lech 289,381,410,416,419421,471 INDEKS OSOBOWY Wappa Eugeniusz 422 Wasiek Bolesław 301 Wasilewska Wanda 148 Wasilewski A. - dowódca oddziału AK 208 Wasilewski Aleksander 141,142 Waszczykowski Witold 428,430 Waszkiewicz Jerzy 346 Weremowicz Franciszek „Kuna”, „Franc”, „Jan Florian” 208 Werowska Danuta 340 Węgierko Aleksander 116 Wiaczorka Wincuk 328,329,393,394 Wialiki Anatol 77,196,204,221,226, 227, 273,282,297-299,317,319, 335 Wieck Hans-Georg 437 Wierciński Ryszard 313,315 Wierzbicki Marek 97-99,111 Wierzbowska-Miazga Agata 363,369, 378,379,418, 436-438 „Wieś”, patrz: Mikuć Włodzimierz Wiktorow - major, dowódca grupy NKWD 208 „Wiik”, patrz: Jaśkiewicz Albin Willoughby de Eresby, lord 185 Winiewicz Józef 202 Winnicki Zdzisław Julian 20, 73,156, 157,202,221,222,280,282,283, 331, 333,339,342, 356, 358,384, 388, 389, 391,392, 395, 396, 515, 432 Wiszniewska S. - pełnomocnik TRJN 197 Wiszniewski Jan 39 Wodziczko Aleksandra „Ola” 155 Wojciechowicz Franciszek „Bocian” 214 Wojnicz-Sianożęcki Władysław 39 Wojnicz-Sianożęcki Zygmunt 100 Wolpe Henryk 115 Wołk-Łaniewski Jan „Sęp” 217 Wołkowieka Ludwika 100 Wołkowicki Antoni 100 Wołodin ֊ czerwonoarmista 105 Woropaj Μ. 333 Woroszyłow Klimient 93,94,159,261 Wosipawa Halina 404 Woyniłłowicz Edward 39 Wróblewski Μ. 148 Wykowski Gustaw 39 Wyszyński Andriej 111,139,200 Z Zabłocki-Gwasz Tadeusz 189 Zacharko Wasil 165,166 Zadala Walery 389,391, 392 Zadionczenko Siemion 236 Zajączkowski Czesław „Ragner” 206, 212 Zaleska Tatiana 394 Zaleski - młodszy lejtnant 105 Zaleski August 136,138 Zambrowski Roman 148 Zamiatalin Władimir 386 Zasada Maciej 426 Zasztowt Leszek 4,9 Zawadzki Aleksander 148 „Zawieja”, patrz: Pawłowski Wacław Zbiluta „Juryj” - porucznik, dowódca oddziału AK 159 Zdyszenko - major, dowódca 284. Pułku wojsk wewnętrznych NKWD 208 Zenderowski Radosław 431,437,438 Ziabkowa - nauczycielka 234 Zielenkowski Anatol 347 Zieliński Konrad 50 Zimianin Michaił 244,265 Zinowiew Grigorij 54 Ziółkowski Marek 428 Znajdziński Kazimierz 428 ż Żarski Henryk 63 „Żbik”, patrz: Jocz Wacław 525 INDEKS OSOBOWY Żuków Gieorgij 141 Żukowski Arkadiusz 416 Żumar Siarhiej 161 Żuraulou Alaksandr 358 Żylanin - sekretarz połockiego obwodowego komitetu partii 196 Żyń Kanstancin 404 Żdanow Andriej 158,202,228,236, 253,254 Żdanowicz Mikołaj 166 „Żelazo”, patrz: Rusynowicz Wacław Żemojtel - dowódca antyradzieckiego oddziału partyzanckiego 217 Żuk Witał 23,44,81 A Г Абламейка Сяргей 274 Авторханов Абдурахман 54,55,59 Агееў Аляксандр 64 Адамушка Уладзімір 73 Анішэўская Алена 168 Арлоў Уладзімір 357 Гавін Тадэвуш 376, 392, 402, 403, 405 Гаравы Марат 390,423 Гардзіенка Алег 166 Гатагова Людмила 29,49 Гаўрылін Дзмітрый 100 Глод Уладзімір 393 Гнилякевич Михаил 67 Горбачёв Михаил 325-327,329,340,345, 351, 355, 365, 375 Горланов Олег 120,129 Грибовский Юрий 246 Громыко Андрей 92 Грэбень Яўген 243 Гурьянов Александр 129,131 Б Бабосов Евгений 433,435 Барабаш Віталь 159,173,217 Барбарыч Генадзь 423 Бартосік Зміцер 283 Баўм Уладзімір 246 Белязо Елена 245 Богуш Александр 246 Бондар Леанід 284 Бондаренко Николай 215 Борадин Зыгмунт 162 Боцьковски Даниель 62,76 Брыгадзін Пётр 126,162 Букчин Семён 329 Бурая Наталля 443 д Дабрынін Міхаіл 281,282 Далідовіч Генрых 357 Данилович В. 161 Деев Г. К. 67 Драбкин Яков 72 Дюков А. 161 В E Вабищевич Александр 161 Валаханович Игорь 161,213,214,218 Вашкевіч Андрэй 103 Воробьёв Николай 33 Вялікі Анатоль 120,189 Елисеева Н. 208 Ермаловіч Віктар (Ермолович Виктор) 126,161,213,214,218 526 INDEKS OSOBOWY Ж Жалкоўскі Аляксандр 246 Жаўняровіч Пятро 274 Жвалевский В. 246 Жиромская Валентина 46 Жлоба Екатерина 83 Жук Виталий 16,23, 34,37, 38, 41, 42, 44, 64, 66-70, 74, 81,83, Жуков Георгий 147 Жумарь Сергей 161,213,218 Журавлёв Валерий 24 3 Задаля Валерий 389,392 Зялінскі Пётр 162 И Иванов Н. В. 215 Іванова В. 112 Иоффе Эммануил 126 К Кавка Алексей 273 Кандыбовіч Сымон 60 Капчык Пятрусь 390,402 Караткевіч Уладзімір 274 Карачун Рышард 350,371 Карбалевич Валерий 283,359,379 Карневіч Міхал 430 Касатая Таццяна 103 Касмовіч Дзмітрый 167 Касовіч В. 441 Касцюк Міхаіл 60,169 Карпюк Алексей 351 Касяк Іван 166 Кебич Вячеслав 416 Кен Олег 67 Киселёв И. Н. 46 Коваленя Александр 151 Ковалёв Μ. 402 Ковкель Иван 99 Коктыш Кирилл 388 Колпакиди Александр 72 Комплектов Виктор 93 Кондрусевич Тадеуш 397 Коряков Юрий 270 Костюшко Иван 43,63,66 Кошелева Л. 29,49 Кравцевич Александр 221 Крывашэй Дзмітрый 170 Кузняцоў irap 16,20, 60, 74, 75,81,82 Кузняцоў Мікола 390,402 Кумель Лоран 269 Курков Илья 215 Кушаль Францішак 170 л Лaдысеў Уладзімір 72,126,162 Лазарев Владимир 256 Лазько Рыгор 107 Лебедева Наталия 119 Лейзеров Аркадий 57,63, 75 Ленин Владимир 49,50, 52, 54 Лепёшкин Алексей 50 Липило Павел 243 Літвін Аляксей 243 Луба Віталь 168 Лыч Леанід 265,267,269,271,272, 321 M Мажэйка Павел 310,424 Мазец Валянцін 75,293 Малецкі Язэп 161 Маржала Таццяна 222 Мацкевич Юзеф 18 Мельтюхов Михаил 97 Мусиенко Светлана 444 н Навумчык Сяргей 328 Найдзюк Язэп 166 Нарочницкая Наталья 279 Нарядкина Людмила 269 Наумов Леонид 80 Новікаў Сяргей 243 527 INDEKS OSOBOWY Π Пазьняк Зянон 167,170 Парсадонова Валентина 198 Петров Никита 77, 79-81,83, 84 Пихоя Рудольф 325,375 Поляков Юрий 46 Посохов Сергей 390,402 Прохоров Дмитрий 72 Пушкін irap 23, 64,297,302,305,308, 309, 311, 318, 320, 321,339, 342, 343 P Ракашкевич Владислав 54,55 Рогинский Арсений 121,129 Роговая Лариса 29,49 Романовский В. Ф. 243 Рухович Μ. 388 Рыбак Наталля 173,207,209,217 Рыбаков Μ. Л. 441 Савчук E. 72 Саласюк В. 402 Саяпин Виктор 287 Селеменев Вячеслав 79 Селицкая Людмила 76,83 Семаковіч Мар'ян 181,201 Семёнов П. 271 Сідарэвіч Анатоль 357 Сидоренко Раиса 440 Сільвановіч Станіслаў 112,114,116, 131 Сінькевіч Алена 274 Ситкевич Сергей 173 Сліўкін Валерый 218 Смалянчук Аляксандр (Смоленчук Александр) 9-13,18,38, 46,96,114, 120,221,222,295 Снайдэр Тымаці 31,104 Сосна Уладзімір 357 Сталин Иосиф 55, 76,116 Станкевіч Адам 12 528 Сямашка Віталь 430 Сямашка Яўген 161,214,218, 429 т Талочка 3.105 Тарас Анатоль 95,97 Татаренко Александр 111 Терешкович Павел 40 Титок Владимир 162 Токць Сяргей (Токть Сергей) 100,221 Трафімчык Анатоль 108 Тугай Уладзімір 52,55,59 Ф Федута Александр 383,385,403,408 Фельштинский Юрий 91 Филиппов Сергей 107,120 Фирсова Екатерина 52 X Хаустов Владимир 73, 76, 78,83 Хацкевич Александр 18,127,162,207 Хількевіч У 390, 402 Хмеляж Анджэй 157 Холмогоров Егорь 386 Холуб Чэслаў 159 Хрущёв Никита 265,269 Хрущёв Сергей 24 Чернякевич Андрей 14 Чугай Аляксандр 443 ш Шимолин Виктор 79 Я Ярмусик Эдмунд 99,250,257,259,260, 262,282,286,287, 344,345 SPIS RZECZY Wstęp . 9 I. Polska mniejszość narodowa w BSRR w latach 1919-1939 . 29 Struktura i rozmieszczenie Polaków w BSRR . 31 Polityka narodowa Rosji Radzieckiej i Białoruskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej w latach 1921-1939 . 49 Polityka władz radzieckich w stosunku do polskiej mniejszości narodowej w BSRR. 61 Operacja polska NKWD na Białorusi (1937-1938). 73 II. Polacy w BSRR w latach 1939-1941 . 89 Pakt Ribbentrop-Mołotow. Podział Polski. 91 Polityka radziecka na ziemiach północno-wschodnich byłej Rzeczypospolitej 107 Aresztowania, deportacje i przesiedlenia ludności polskiej. 119 III. Stosunki polsko-radzieckie i polsko-białoruskie podczas okupacji niemieckiej . 133 Stosunki wzajemne między rządami ZSRR i Polski w latach 1941-1944 . 135 Kwestia polska w polityce podziemia radzieckiego. 151 Stosunki między podziemiem polskim i białoruskim ruchem narodowym . 165 5 SPIS RZECZY IV. Polacy w BSRR w latach 1944-1956 . 177 Porozumienie Wielkiej Trójki w sprawie wschodniej granicy Polski. Następstwa dla Polaków w BSRR. 179 Przesiedlenie Polaków z BSRR do Polski. Przyczyny niepowodzenia operacji. 191 Polskie podziemie na Białorusi w latach 1944-1956 . 205 Warunki życia narodowego mniejszości polskiej w BSRR. 221 Następstwa kolektywizacji wsi polskich.235 Polityka wobec Kościoła katolickiego.249 V. Sowietyzacja polskiej mniejszości narodowej na Białorusi w latach 1956-1986 . 263 Rusyfikacja i sowietyzacja życia publicznego w BSRR.265 Sowietyzacja społeczności polskiej w BSRR.279 Polskie życie narodowe na Białorusi w okresie „rozkwitu” państwa radzieckiego. 293 Polacy z Białorusi na służbie partii komunistycznej i państwa radzieckiego. 307 VI. Odrodzenie życia narodowego w okresie pieriestrojki (1986-1991). 323 Polacy w okresie pieriestrojki .325 Odrodzenie życia organizacyjnego i religijnego oraz szkolnictwa. 339 Stosunek centralnych i regionalnych władz BSRR oraz ruchów opozycyjnych do aktywizacji organizacji polskich . 351 Zmiany w prawodawstwie BSRR dotyczącym narodowości i ich znaczenie dla rozwoju polskiego ruchu narodowego . 363 6 SPIS RZECZY VII. Polityka władz Republiki Białoruś wobec polskiej mniejszości narodowej wiatach 1991-2017 . 373 Polityka władz centralnych i lokalnych w okresie republiki parlamentarnej (1991-1995). 375 Polska mniejszość narodowa a białoruskie partie opozycyjne. 387 Zmiana sytuacji mniejszości polskiej w okresie centralizacji życia politycznego na Białorusi. 401 Wpływ polsko-białoruskich stosunków dwustronnych na sytuację mniejszości polskiej na Białorusi. 415 Koncepcja narodu białoruskiego w ideologii państwowej. Polska społeczność etniczna . 431 Zakończenie . 447 Bibliografia. 453 Wykaz skrótów. 502 Spis tablic. 506 Streszczenie w jeżyku angielskim. 508 Streszczenie w jeżyku rosyjskim. 510 Indeks osobowy . 513 Indeks nazw geograficznych . 529 7 BIBLIOGRAFIA ARCHIWA Państwowe Archiwum Federacji Rosyjskiej w Moskwie Zespoły: P 5263 - Stała Komisja Centralna ds. Kultów przy Prezydium Centralnego Komitetu Wykonawczego ZSRR, 1929-1938. P 6990 - Komisja Pełnomocna Wszechrosyjskiego Centralnego Komitetu Wykonawczego do Walki z Bandytyzmem na Froncie Zachodnim. P 6991 - Rada ds. Religii przy Radzie Ministrów ZSRR, 1942-1991. P 9401 - Ministerstwo Spraw Wewnętrznych ZSRR (MSW ZSRR). P 9415 - Zarząd Główny Milicji Ministerstwa Spraw Wewnętrznych ZSRR. P 9478 - Zarząd Główny do Walki z Bandytyzmem Ministerstwa Spraw Wewnętrznych ZSRR. P 9654 - Zjazd Deputowanych Ludowych ZSRR, Rada Najwyższa ZSRR i jej organy. Rosyjskie Państwowe Archiwum Historii Społeczno-Politycznej w Moskwie Zespoły: 17 on. 2 - Plenum КС WKP(b) VII-XVIII kadencji, 1918-1941. 17 on. 3 ֊ Protokoły posiedzeń Biura Politycznego КС RKP(b) i WKP(b) ѴІІ-ХѴІП kadencji, 1919-1952. 17 on. 21 - Wydział Kierowniczych Organów Partyjnych. Sektor Informacji, 1925-1939. 453 BIBLIOGRAFIA 17 оп. 112 ֊ Biuro Organizacyjne i Sekretariat КС RKP(b), VII-XII kadencje, 1919-1925. 17 оп. 122 -Wydział Organizacyjno-Instruktorski КС WKP(b). Zarząd ds. Kontroli Organów Partyjnych КС WKP(b), 1937-1948. 17 on. 128 - Wydział Informacji Międzynarodowej (Wydział Polityki Zagranicznej, Wydział Stosunków Międzynarodowych, Komisja Spraw Zagranicznych), 1943-1952. 44 - Dziewiąta Wszechrosyjska Konferencja RKP(b), 1920. 81 - Referaty, wystąpienia, listy adresowane do Ł. Μ. Kaganowicza, 1917-1957. 82 on. 2 ֊ Mołotow W. Μ., 1907-1996. Rosyjskie Państwowe Archiwum Historii Najnowszej w Moskwie Zespoły: 1 - Zjazdy Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego XX-XXVIII kadencji, 1955-1991. 2 ֊ Plenarne posiedzenia КС KPZR, 1941-1991. 5 ֊ Aparat КС KPZR, 1935-1991. 6 - Komitet Kontroli Partyjnej przy КС KPZR (KKP przy КС KPZR), 1934-1990. 7 - Wydział Pracy Organizacyjno-Partyjnej przy КС KPZR (ogólne materiały statystyczne o składzie KPZR), 1936-1991. Narodowe Archiwum Republiki Białoruś Zespoły: 4-n - КС Komunistycznej Partii Białorusi (KPB), m. Mińsk. 7 - Rada Ministrów Republiki Białoruś, m. Mińsk. 42 - Ministerstwo Oświaty BSRR, m. Mińsk. 48 - Ministerstwo Gospodarki Rolnej i Żywności Republiki Białoruś, m. Mińsk. 787 - Zarząd Przesiedleń i Repatriacji przy Radzie Ministrów BSRR, m. Mińsk. 454 BIBLIOGRAFIA 788 - Naczelni i rejonowi przedstawiciele Rady Ministrów BSRR ds. Ewakuacji Ludności Polskiej z Terytorium Białorusi, m. Baranowicze. 789 - Naczelny Pełnomocnik Rady Ministrów BSRR ds. Ewakuacji Ludności Białoruskiej z Terytorium Polski, m. Białystok. 915 - Przedstawiciel Rady ds. Kołchozów przy Rządzie ZSRR na BSRR, m. Mińsk. 952 - Pełnomocnik Rady ds. Kultów Religijnych przy Radzie Komisarzy Ludowych (RKL) ZSRR na BSRR, od 26.03.1946 - przy Radzie Ministrów ZSRR na BSRR, m. Mińsk. 1399 ֊ Formacje partyzanckie w obwodzie baranowickim w latach Wielkiej Wojny Ojczyźnianej 1941-1945. 1450 ֊ Białoruski Sztab Ruchu Partyzanckiego (BSRB), wieś Timochino rejonu taropieckiego w obwodzie kalinińskim, od 07.1944 - wieś Łoszyca rejonu mińskiego w obwodzie mińskim. Archiwum Akt Nowych w Warszawie Zespoły: 130 - Związek Patriotów Polskich w ZSRR, 1943-1946. 322 - Ministerstwo Spraw Zagranicznych w Warszawie, 1918-1939. 510 ֊ Ambasada RP w Moskwie, (1919-1920) 1921-1939. 1183 - Urząd Wojewódzki w Brześciu nad Bugiem, 1923-1939. 1184 - Urząd Wojewódzki w Nowogródku, 1922-1939. 1354 - Polska Zjednoczona Partia Robotnicza, Komitet Centralny w Warszawie, 1948-1990. 1424 - Zbiór komunikatów Agencji TASS, 1943-1946. Państwowe Archiwum Obwodu Mińskiego, m. Mińsk Zespół: l-n - Miński Komitet Obwodowy Komunistycznej Partii Białorusi (KO KPB), m. Mińsk. 455 BIBLIOGRAFIA Państwowe Archiwum Organizacji Społecznych Obwodu Grodzieńskiego, m. Grodno Zespoły: 1 - Grodzieński Komitet Obwodowy Komunistycznej Partii Białorusi (KO KPB), m. Grodno obwodu grodzieńskiego BSRR. 8 - Sopoćkiński Komitet Rejonowy Komunistycznej Partii Białorusi (KR KPB), m. Sopoćkinie obwodu grodzieńskiego BSRR. 9 - Lidzki Komitet Rejonowy Komunistycznej Partii Białorusi (KR KPB), m. Lida obwodu grodzieńskiego BSRR. 11 - Raduński Komitet Rejonowy Komunistycznej Partii Białorusi (KR KPB), m. Raduń (od 30.04.1958 - os. Raduń) obwodu grodzieńskiego BSRR. 20 - Grodzieński Komitet Obwodowy Białoruskiego Związku Młodzieży, m. Grodno obwodu grodzieńskiego, Republika Białoruś. 5910 - Grodzieński Przemysłowy Komitet Obwodowy Komunistycznej Partii Białorusi (KO KPB), m. Grodno obwodu grodzieńskiego BSRR. 6195 - Białostocki Komitet Obwodowy Komunistycznej Partii (bolszewików) Białorusi (KO KP(b)B), m. Białystok obwodu białostockiego BSRR. Państwowe Archiwum Obwodu Grodzieńskiego Zespoły: 127 - Zarząd Edukacji Grodzieńskiego Miejskiego Komitetu Wykonawczego, m. Grodno obwodu grodzieńskiego. 730 - Zarząd Edukacji Komitetu Wykonawczego Grodzieńskiej Obwodowej Rady Deputowanych Ludowych (od 15.03.1994 - Rady Deputowanych, od 06.10.1994 - Grodzieńskiego Obwodowego Komitetu Wykonawczego), m. Grodno obwodu grodzieńskiego. 1171 - Grodzieńska Obwodowa Rada Deputowanych m. Grodno obwodu grodzieńskiego. Grodzieński Obwodowy Komitet Wykonawczy, m. Grodno obwodu grodzieńskiego. 1385 - Pełnomocnik Rady ds. Kultów Religijnych przy Radzie Ministrów ZSRR na obwód grodzieński, m. Grodno obwodu grodzieńskiego. 456 BIBLIOGRAFIA Państwowe Archiwum Obwodu Brzeskiego Zespół: l-n - Brzeski Komitet Obwodowy Komunistycznej Partii Białorusi (KO KPB), m. Brześć. Strefowe Archiwum Państwowe w Baranowiczach Zespoły: 162 - Wydział Edukacji Ludowej Komitetu Wykonawczego Baranowickiej Obwodowej Rady Deputowanych Pracujących, m. Baranowicze obwodu baranowickiego. 188 - Baranowicka Obwodowa Rada Deputowanych Pracujących i jej Komitet Wykonawczy. 499 - Zarząd Edukacji Baranowickiego Miejskiego Komitetu Wykonawczego, m. Baranowicze obwodu brzeskiego. Archiwum Polskiego Stowarzyszenia Kulturalno-Oświatowego im. Adama Mickiewicza w Grodnie Wybrane dokumenty dotyczące działalności programowej organizacji w latach 1988-1990. Listy białoruskich i polskich działaczy społecznych kierowane do władz partyjnych i administracyjnych w Moskwie, Mińsku i Grodnie. Artykuły o działalności PSKO w latach 1988-1990 w prasie radzieckiej i polskiej. Archiwum Związku Polaków na Białorusi Dokumenty odzwierciedlające działalność ZPB na rzecz polskiego odrodzenia narodowego w Republice Białoruś, jego kontakty robocze z władzami RB szczebla centralnego i lokalnego oraz z instytucjami państwowymi i organizacjami społecznymi w Polsce w latach 1990-2005. Od 2005roku archiwum Związku Polaków na Białorusi Andżeliki Borys. Archiwum prywatne docenta, kandydata nauk historycznych Anatola Wialikiego z Mińska. 457 BIBLIOGRAFIA ŹRÓDŁA OPUBLIKOWANE Аграрные преобразования в Молодечненской области 1944-1953: документы, сост. Н. А. Бондаренко, Н. В. Иванов, И. Н. Курков, Минск 2003. Беларусь в годы Великой Отечественной войны 1941-1945, ред. А. Коваленя, Минск 2005. Беларусь в первые месяцы Великой Отечественной войны (22 июня - август 1941 г.). Документы и материалы, сост. В. Адамушка, Н. Колесник и др., Минск 2006. Беларусь у перыяд Другой сусветнай i Вялікай Айчыннай вайны (1939-1945): дакументы i матэрыялы, склад. А. Котаў, Мінск 2008. Внешняя политика СССР: сборник документов (октябрь 1917 - февраль 1947), т. 1-6, Москва 1944-1947. Всенародная борьба в Белоруссии против немецко-фашистских захватчиков в годы Великой Отечественной войны, гл. ред. А. Кузьмин, т. 2, Минск 1984. Всенародное партизанское движение в Белоруссии в годы Великой Отечественной войны (июнь 1941 - июль 1944): документы и материалы, т. 1, Минск 1967. Всесоюзная перепись населения. 17.XII.1926 г. Краткие сводки, вып. IV: Народности и родной язык населения СССР, Москва 1928. Всесоюзная перепись населения 1937 года: общие итоги. Сборник документов и материалов, Москва 2007. Всесоюзная перепись населения СССР 1959 года, Москва 1961. Второй Съезд РСДРП. Июль - август 1903 года. Протоколы, Москва 1959. Год кризиса. 1938-1939, т. II: 2 июня 1939 - 4 сентября 1939 г.: документы и материалы, ред. А. П. Бондаренко и др., Москва 1990. Двадцатый (XX) съезд КПСС и его исторические реальности, под общей ред. В. Журавлёва, Москва 1991. Двенадцатый (XII) съезд РКП(б): стенографический отчёт, Москва 1923. Десятый съезд РКП(б). Март 1921 года: стенографический отчёт, Москва 1963. 458 BIBLIOGRAFIA Директивы командования фронтов Красной Армии. 1917-1922 гг.: сборник документов, т. I, Москва 1971. Документы внешней политики СССР, т. І-ХХІІ, Москва 1957-1992. Документы и материалы по истории советско-польских отношений, т. 7, Москва 1973. Закон Белорусской Советской Социалистической Республики „О языках в Белорусской ССР”, Минск 1990. Закон РБ „Об образовании в Республике Беларусь” от 29 октября 1991 г., № 12Ö2-XII, „Ведомости Верховного Совета Республики Беларусь”, Минск 1991, որ 33, s. 598. Закон Рэспублікі Беларусь ад 9 студзеня 2006 г. „Аб ахове гісторыкакультурнай спадчыны Рэспублікі Беларусь”, „Национальный реестр правовых актов”, Мінск 2006. Закон Республики Беларусь „О национальных меньшинствах в Республике Беларусь” от 7мая 2007 г. № 212-3, „Национальный реестр правовых актов Республики Беларусь 2007 г.”, 118, 2/1309, http//forb.by/node/95 [dostęp: 4.06.2018]. Закон СССР от 26 апреля 1990 года „О свободном национальном развитии граждан СССР, проживающих за пределами своих национально государственных образований или не имеющих их на территории СССР, [w:] Свод законов СССР”, Москва 1990. История Беларуси в документах и материалах, ред. И. Кузнецов, В. Мазец, Минск 2000. История сталинского Гулага. Конец 1920-х - первая половина 1950-х годов”: собрание документов в семи томах, ред. Ю. Н. Афанасьев и др., т. 1: Массовые репрессии в СССР, отв. ред. Н. Верт, С. В. Мироненко, Москва 2004. Итоги переписи населения Республики Беларусь 1999 года. Национальный состав населения Республики Беларусь и распространённость языков: статистический сборник, т. 1, Минск 2001. Кодекс Республики Беларусь об образовании. С изменениями и дополнениями по состоянию на 21 сентября 2016 г., Минск 2016. Кодэкс Рэспублікі Беларусь аб культуры. Уступіў у сілу 3 лютага 2017, Минск 2016. 459 BIBLIOGRAFIA Коминтерн и идея мировой революции, ред. Я. Драбкин, Москва 1998. Коммунистическая партия Белоруссии в цифрах 1918-1978, Минск 1978. Коммунистическая партия Белоруссии в цифрах 1918-1988, Минск 1988. Коммунистическая партия Советского Союза в резолюциях и решениях съездов, конференций и пленумов ЦК, т. 9:1956-1960, Москва 1986. Конституция Республики Беларусь (1994,1919,1927,1937, 1978), Минск 2014. Лубянка. Сталин и главное управление госбезопасности НКВД 1937-1938: документы, ред. В. Хаустов, В. Наумов, Н. Плотникова, Москва 2004. Материалы „Особой папки” Политбюро ЦК РКП(б) - ВКП(б) по вопросам советско-польских отношений, сост. И. И. Костюшко, Москва 1997. Международное положение и внешняя политика СССР. Сборник документов и материалов, Москва 1939. Накануне. Западный особый военный округ (конец 1939 г. - 1941 г.): документы и материалы, ред. В. Скалабан, Минск 2007. Народное (национальное) собрание Западной Белоруссии 28-30 октября 1939 г.: стенографический отчёт, Минск 1946. Народное образование в БССР 1928-1941: сбор документов и материалов, т. 2, Минск 1980. Образование и развитие Союза Советских Социалистических Республик (в документах), сост. H. Т. Савенков, Москва 1973. Оглашению подлежит: СССР - Германия 1939-1941 (документы и материалы), сост. Ю. Фельштинский, Москва 1991. Освобождённая Беларусь: документы и материалы 1943-1945, кн. 1-2, Минск 2004-2005. Подпольные партийные органы Компартии Белоруссии в годы Великой Отечественной войны (1941-1944), ред. А. Кузняев, Минск 1975. Политбюро ЦК РКП(б) - ВКП(б) и Коминтерн. 1919-1943: документы, Москва 2004. Полное собрание сочинений Ленина В. И., изд. 5, Москва 1957-1963. 460 BIBLIOGRAFIA Польско-советская война 1919-1920 (Ранее не опубликованные документы и материалы), ред. И. И. Костюшко, т. І-ІІ, Москва 1994. Польша - Беларусь (1921-1953): сборник документов и материалов, ред. А. Вабищевич и др., Минск 2012. Постановление Совета Министров Республики Беларусь, 6 мая 2002 г. „О вопросах сохранения историко-культурного наследия”, „Национальный реестр правовых актов”, Минск 2002. Семнадцатый (XVII) съезд ВКП(б) 26 января -10 февраля 1934 г.: стенографический отчёт, Москва 1934. Советско-английские отношения во время Великой Отечественной войны 1941-1945: документы и материалы в двух томах, т. 1:1941-1943, ред. Г. П. Кынин и др., Москва 1983. Сталинские депортации 1928-1953: документы, сост. Н. Л. Поболь и П. Μ. Полян, Москва 2005. Съезды Советов в постановлениях и резолюциях, Москва 1933. Тринадцатый съезд Российской Коммунистической партии (большевиков): стенографический отчёт. 23-31 мая 1924 года, Москва 1924. „Тыз заходняй, я з усходняй нашай Беларусі. ”: дакументы i матэрыялы, кн. 2: ліпень 1944 г. - 1956 г., скл. У. Адамушка i інш., Мінск 2009. Указ Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 18 кастрычніка 2007 г. „Аб некаторых пытаннях аховы гісторыка- культурнай спадчыны”, „Национальный реестр правовых актов”, Мінск 2007. ЦК РКП(б) - ВКП(б) и национальный вопрос, сост. Л. Гатагова, Л. Кошелева, Л. Роговая, Москва 2005. XXVI Zjazd Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego: podstawowe dokumenty, Warszawa 1981. XXVII Zjazd komunistycznej Partii Związku Radzieckiego: podstawowe dokumenty, Warszawa 1986. Adamuszko W. L, Iwanowa N. W, Litości. Represje w obwodzie wilejskim w dokumentach 1939-1941, Warszawa 1996. Agresja sowiecka na Polskę 17 września 1939 w świetle dokumentów, red. E. Kozłowski, 1.1: Geneza i skutki agresji, Warszawa 1994. 461 BIBLIOGRAFIA Armia Krajowa na Nowogródczyźnie i Wileńszczyźnie (1942-1944) w świetle dokumentów sowieckich, орг. Z. Boradyn, A. Chmielarz, N. Piskunowicz, Warszawa 1997. Armia Krajowa w dokumentach 1939-1945, t. 3, Wrocław - Warszawa 1990-1991. Armia Krajowa w dokumentach 1944-1945, t. 5, Londyn 1981. Armia Polska w ZSRR 1941-1942, oprać. W. Materski, t. II: Z archiwów sowieckich, Warszawa 1992. Czekiści. Organy bezpieczeństwa w europejskich krajach bloku sowieckiego 1944-1989, red. K. Peršak i Ł. Kamiński, Warszawa 2010. Deportacje obywateli polskich z Zachodniej Ukrainy i Zachodniej Białorusi w 1940 roku, Warszawa - Moskwa 2003. Dokumenty i materiały do historii stosunków polsko-radzieckich, t. 3-5,7, Warszawa 1964-1966,1973. Dopalanie Kresów. Nowogródzki Okręg AK w dokumentach, wybr. i oprać. K. Krajewski, Warszawa 2009. Dziesiąty (X) Zjazd PZPR o przyjaźni i współpracy ze Związkiem Radzieckim (dokumentacje), Warszawa 1987. Katyń. Dokumenty ludobójstwa (dokumenty i materiały archiwalne przekazane Polsce 14 października 1992 r.), oprać. W. Materski, Warszawa 1992. Katyń. Dokumenty zbrodni, oprać., N. Lebiediewa, W. Materski i in., 1.1: Jeńcy nie wypowiedzianej wojny. Sierpień 1939 - marzec 1940, Warszawa 1995; t. II: Zagłada, Warszawa 1998; t. III: Losy ocalałych, Warszawa 2001. Kącka B., Stępka S., Repatriacja ludności polskiej z ZSRR 1955-1959: wybór dokumentów, Warszawa 1994. Kot S„ Listy z Rosji do Gen. Sikorskiego, Londyn 1955. Kot S., Rozmowy z Kremlem, Londyn 1959. Materiały XX Zjazdu Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego, 14-25 lutego 1956 r. Referaty, wybór przemówień, uchwały i rezolucje, Warszawa 1956. NKWD i polskie podziemie. Z dokumentów teczki specjalnej Stalina, red. A. F. Noskowa, Kraków 1999. 462 BIBLIOGRAFIA NKWD o Polsce i Polakach. Rekonesans archiwalny, red. W. Materski i A. Paczkowski, Warszawa 1996. NKWD o polskim podziemiu 1944-1948. Konspiracja polska na Nowogródczyźnie i Grodzieńszczyźnie, opr. A. Chmielarz, K. Krajewski, T. Łabuszewski, H. Piskunowicz, red. nauk. T. Strzembosz, Warszawa 1997. Odrodzona Polska wśród sąsiadów 1918-1921, red. A. Koryn, Warszawa 1999. O kulcie jednostki i jego następstwach. Referat I Sekretarza КС KPZR tow. N. S. Chruszczowa па XX Zjeździe Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego 25 lutego 1956 r., Warszawa 1956. Okupacja sowiecka (1939-1941) w świetle tajnych dokumentów. Obywatele polscy na kresach północno-wschodnich II Rzeczypospolitej pod okupacją sowiecką w latach 1939-1941, wybór, opracowanie, wstęp K. Jasiewicz, T. Strzembosz, Μ. Wierzbicki, Warszawa 1996. Oświata polskojęzyczna za granicą. Stan obecny i perspektywy rozwoju. Materiały z I Forum Oświaty Polonijnej, red. J. Mazur, Stowarzyszenie „Wspólnota Polska”, Warszawa 1997. Polska Ludowa - Związek Radziecki 1944-1974: zbiór dokumentów i materiałów, Warszawa 1974. Prawo międzynarodowe i historia dyplomatyczna: wybór dokumentów, red. L. Gelberg, t. I-III, Warszawa 1954-1960. Przesiedlenie ludności polskiej z Kresów Wschodnich do Polski 1944-1947, wybór, oprać, i red. dokumentów S. Ciesielski i in., Warszawa 1999. Raport. Polityka państwa polskiego wobec Polonii i Polaków za granicą 1989-2005, Warszawa 2007. Studia z dziejów okupacji sowieckiej (1939-1941). Obywatele polscy na kresach północno-wschodnich II Rzeczypospolitej pod okupacją sowiecką w latach 1939-1941, red. T. Strzembosz, Warszawa 1997. Teczka specjalna J. W Stalina. Raporty NKWD z Polski 1944-1946, Warszawa 1998. Traktat pokoju między Polską a Rosją i Ukrainą, Warszawa 1921. Tucholski J., Mord w Katyniu. Kozielsk, Ostaszków, Starobielsk. Lista ofiar, Warszawa 1991. 463 BIBLIOGRAFIA W objęciach wielkiego brata. Sowieci w Polsce 1944-1993, red. K. Rokicki i S. Stępień, Warszawa 2009. Wybór dokumentów prawnych dotyczących mniejszości narodowych, t. 2: Polacy na Białorusi, red. Wierzbowska-Miazga A., Warszawa 2001. więźniów politycznych pomiędzy II Rzecząpospolitą a Sowietami w okresie międzywojennym. Dokumenty i materiały, oprać. W. Materski, Warszawa 2000. „Zachodnia Białoruś” 17IX1939 - 22 VI1941,1.1: Wydarzenia i losy ludzkie. Rok 1939, red. B. Gronek, G. Knatko, Μ. Kupiecka, Warszawa 1998. „Zachodnia Białoruś” 17IX1939 - 22 VI1941, t. 2: Deportacje Polaków z północno-wschodnich ziem II Rzeczypospolitej 1940-1941, red. B. Gronek i G. Jakubowski, Warszawa 2001. Z archiwów sowieckich, t. 3: Konflikty polsko-sowieckie 1942-1944, Warszawa 1993. Zbrodnia katyńska w świetle dokumentów, przedm. W. Anders, oprać. J. Mackiewicz, wyd. 10, Londyn 1982. 464 BIBLIOGRAFIA PRASA PERIODYCZNA Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich, Republiki Białoruś i polskiej mniejszości narodowej na Białorusi: „Белорусская деловая газета”. „Правда”, „Белорусская нива”, „Правда Украины”, „Белорусская трибуна”, „Свабода”, „Гродзенская праўда”, „Свободные новости”. „Звязда”, „Скарыніца”, „Знамя юности”, „Советская Белоруссия”, „Іўеўскі край”, „Советская Литва”, „Имя”, „Уперад”. „Лидская газета”, .Яырвоная змена”, „Літаратура i мастацтва”. „Czerwony Sztandar”, „Народная газета”, „Głos znad Niemna”, „Настаўніцкая газета”. „Наша ніва”, „Głos znad Niemna” (na uchodźstwie od 2005 r.): „Неман”, „Magazyn Polski”, „Пагоня”, „Magazyn Polski” (na uchodźstwie od 2005 r.) Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i Rzeczypospolitej Polskiej: „Angora”, „Rzeczpospolita”, „Czasopis”, „Trybuna”, „Gazeta Współczesna”, „Trybuna Ludu”, „Gazeta Wyborcza”, „Tygodnik Ludowy”, „Kwartalnik Historyczny” „Uważam Rze”, „Ład”, „Wolna Polska”. „Panorama”, Republiki Litewskiej: „Kurier Wileński”. 465 BIBLIOGRAFIA ZASOBY ELEKTRONICZNE (STRONY INTERNETOWE) Republika Białoruś: Antysowiecki ruch partyzancki na Białorusi, www.erich-hartmann.top. Białoruska Agencja Telegraficzna, www.belta.by. Białoruski portal informacyjny „Х«р»шя-97”, www.charter97.org. Biblioteka elektroniczna artykułów historycznych „Жыве Беларусь”, www.jivebelarus.net. Historia polskiej marynarki wojennej na portalu „Trójmiasto.pl Historia”, www. historia.trojmiasto.pl. Kościół katolicki na Białorusi, www.catholic.by. Kwartalnik Polaków na Polesiu „Echa Polesia”, www.echapolesia.pl . Materiały analityczne i informacyjne. Zgromadzenie Narodowe Republiki Bia łoruś, www.sovrep.gov.by. Ministerstwo Obrony Federacji Rosyjskiej, www.encyclopedia.mil.ru. Narodowy portal prawny RB, www.pravo.by. „Nasza Niwa”, pierwsza gazeta białoruska, www.nn.by. Pełnomocnik ds. Religii i Narodowości, www.belarus21.by. Prawda historyczna (Историческая правда), www.istprawda.ru, artykuły publicystyczne i popularnonaukowe o historii Białorusi i Rosji, dodatek do portalu „Беларускі партизан”, www.belaruspartisan.org. Zbiór prac naukowych „Беларусь у XX стагоддзі”, www.homoliber.org. Związek Polaków na Białorusi, www.znadniemna.pl. 466 BIBLIOGRAFIA Rzeczpospolita Polska: Białoruskie Radio Racja, www.racyja.com - radiostacja białoruska, której stu dio mieści się w Białymstoku; finansowana przez Ministerstwo Spraw Zagra nicznych Polski. Od 1998 roku nadaje w języku białoruskim na terytorium Bia łorusi i Polski. Przekazuje informacje o wydarzeniach politycznych oraz życiu gospodarczym i kulturalnym Białorusinów w Polsce i na Białorusi. „Gazeta Wyborcza”, www.wyborcza.pl - ogólnopolska codzienna gazeta spo łeczno-polityczna wydawana przez koncern Agora. Ministerstwo Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej, www.msz.gov.pl. Ministerstwo Edukacji Narodowej Rzeczypospolitej Polskiej, www.men.gov.pl. „Newsweek”, www.newsweek.pl - tygodnik społeczno-polityczny, polska wersja tygodnika amerykańskiego. Polskie Radio, www.polskieradio.pl - jednoosobowa spółka Skarbu Państwa z siedzibą w Warszawie, wypełnia zadania radiofonii publicznej w Polsce. Telewizja białoruska BiełSat TV, www.belsat.eu - działający od 2007 roku białoruskojęzyczny satelitarny kanał telewizyjny; studio znajduje się w Warsza wie; finansowane przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych Polski. „Kresy 24”, www.kresy24.pl - wschodnia codzienna gazeta elektroniczna. Republika Czeska: Radio Svaboda, www.svaboda.org - redakcja białoruska międzynarodowej ra diostacji niekomercyjnej finansowanej przez Kongres USA. Początkowo nada wała z Monachium, a od 1995 roku - z Pragi. Wspiera zmiany demokratyczne w krajach z ograniczoną wolnością słowa. 467 BIBLIOGRAFIA PAMIĘTNIKI, WSPOMNIENIA, ANALIZA WSPOMNIEŃ Бурлацкий Ф., Никита Хрущёв и его советники ֊ красные, чёрные, белые, Москва 2002. Вашкевіч А., Касатая Т., Вайна і мір 1939-1940 гг. ва ўспамінах жыхароў Гародні i ваколіцаў, [w:] Восень 1939 года ў гістарычнай традыцыі i вуснай гісторыі, рэд. A. Смалянчук, Мінск 2015. Вялікі A., Дзейнасць аператыўна-чэкісцкіх груп у заходніх абласцях Беларусіў вераснг-кастрычніку 1939 г., [w:] Восень 1939 годаў гістарычнай традыцыі і вуснай гісторыі, рэд. А. Смалянчук, Мінск 2015. Горбачёв Μ., Понять перестройку. Почему это важно сейчас, Москва 2006. Гродназнаўства. Гісторыя еўрапейскага горада, рэд. Швед В., Карнялюк В., Гародня - Wrocław 2012. Данилов И., Неудобная история глазами западного белоруса, Минск 2009. Данилов И., Размышления западного белоруса, Минск 2009. Жуков Г., Сталинградская битва, Москва 1984. Іванова В., „Заходнікі” i „ўсходнікі” ва ўспамінах жыхароў былога савецкапольскага пагранічча, [w:] Восень 1939 года ў гістарычнай традыцыі і вуснай гісторыі, рэд. А. Смалянчук, Мінск 2015. Каліноўскі В., Пані Эльжбета. Гісторыя адной прыязні, Смаленск 2016. Карпюк А., Развітанне з ілюзіямі, Гародня - Вроцлаў 2008. Касмовіч Д„ За вольную і суверэнную Беларусь, Вільня 2006. Кебич В., Искушение властью. Из жизни премьер-министра, Минск 2008. Кравченко П., Беларусь нараспутье, или Правда о Беловежских соглашениях. Записки дипломата и политика, Москва 2006. Кушалъ Ф„ Спробы стварэння Беларускага войска, Менск 1999. Лазько Р„ Нас аб’ядналі ֊ хто? - Чужаніцы, [w:] Восень 1939 года ў гіста рычнай традыцыі i вуснай гісторыі, рэд. А. Смалянчук, Мінск 2015. Малецкі Я., Пад знакам Пагоні. Успаміны, Таронта 1976. 468 BIBLIOGRAFIA Мацкевич Ю., От Вилии до Изара. Статьи и очерки (1945-1985), перевод с польского Н. Горбаневской, Лондон 1992. Нічыпарук П., Мельнікаў I., Адысея палешука, Мінск 2017. Пазьняк 3., Гутаркі з Антонам Шукелойцем, Варшава - Вільня 2003. Пономаренко П., Всенародная борьба в тылу немецко- фашистских захватчиков 1941-1944, Москва 1986. Пономарёв В., Мятежное сердце, Минск 1987. Ракашкевич В., Под знаменем братства, Минск 1972. Рассвет над Неманом. Воспоминания активных участников колхозного строительства в Гродненской области, ред. В. П. Верхось и К. И. Сосина, Минск 1982. Смалянчук А., Верасень 1939 года як месца памяці беларусаў, [w:] Восень 1939 года ў гістарычнай традыцыі i вуснай гісторыі, рэд. А. Смалянчук, Мінск 2015. Трафімчык A., Успаміны заходнікаў пра першыя савецкія выбары ў Ганцавіцкімраёне Брэсцкай вобласці, [w:] Восень 1939 годаў гістарычнай традыцыі і вуснай гісторыі, рэд. А. Смалянчук, Мінск 2015. Федута А., Лукашенко. Политическая биография, Москва 2005. Хрущёв Н. С., Воспоминания. Избранные фрагменты, Москва 1997. Хрущёв С. Н. Рождение сверхдержавы. Книга об отце, Москва 2003. Anders W., gen., Bez ostatniego rozdziału. Wspomnienia z lat 1939-1946, wyd. 7, Lublin 1992. Beck J., Ostatni raport, Warszawa 1987. Bodnar T., Znad Niemna przez Sybir do II Korpusu, Wrocław 1997. Churchill W. S., Druga wojna światowa, t. IV, ks. 2, Gdańsk 1996. Czarnyszewicz E, Nadberezyńcy, powieść w trzech tomach osnuta na tle prawdzi wych wydarzeń, Kraków 2017. D’Abernon E. V., Osiemnasta decydująca bitwa w dziejach świata - pod Warsza wą 1920 r, Warszawa 1990. Dmowski R„ Myśli nowoczesnego Polaka, Warszawa 2004. Drozdowski Μ., Władysław Raczkiewicz. Prezydent RP, t. 2, Warszawa 2002. 469 BIBLIOGRAFIA Gawin T., Ojcowizna. Odrodzenie polskości na Białorusi, Grodno - Lublin 1993. Gawin T., Związek Polaków na Białorusi. Historia niszczenia niezależności 19882005, Białystok 2006. Gawin T.։ Zwycięstwa i porażki. Odrodzenie polskości na Białorusi w latach 1987-2000, Białystok 2003. Haniewicz W., Tragedia syberyjskiego Białegostoku, Pelplin 2008. Jakowlew A., Wspomnienia własne, [w:] Pamiętniki Polaków na Wschodzie. Bia łoruś, Ukraina, Kazachstan - losy Polaków, 1.1, Warszawa 2006. Jóźwiak E, PPR w walce o wyzwolenie narodowe i społeczne, Warszawa 1952. Karaczun R„ Odrodzona szkoła, Grodno 1998. Lipińska G., Jeśli zapomnę o nich., Warszawa 1990. Małaszkiewicz W, Los dziennikarza, Słonim 1996. Mazur B„ Katyń, relacje, wspomnienia, publicystyka, Warszawa 1989. Michałek Μ., Dołęga-Wrzosek E., Społeczna Szkoła Polska im. Tadeusza Rejtana w Baranowiczach 1987-2007, b.m., b.r.w. Milewski J. J., 17 września 1939 r. - zderzenie i dialog pamięci: polskiej, białoru skiej i żydowskiej, [w:] Восемь 1939 года ў гістарычнай традыцыі i вуснай гісторыі, рэд. A. Смалянчук, Мінск 2015. Mitkiewicz L., Z gen. Sikorskim na obczyźnie, Paryż 1968. Nowiński N., W szeregach dwóch Armii, Warszawa 1970. Pamiętnik I Zjazdu Polaków z Zagranicy, Warszawa 1930. Pamiętniki Polaków na Wschodzie. Białoruś, Ukraina, Kazachstan - losy pokoleń, t. 1-2, Warszawa 2006. Rokossowski K., Żołnierski obowiązek, wyd. II, Warszawa 1976. Romer E„ Dziennik 1914-1918,1.1, Warszawa 1995. Romer E., Dziennik 1919-1923, t. 2, Warszawa 1995. Siemiński J., Walczące Grodno, Białystok 1990. Siemionów A„ Nasze początki, [w:] Jak feniks z popiołu. Polacy na Ziemi Lidzkiej w latach 1987-1997, red. A. Kołyszko, Lida 1997. Siemionów A., Polak z wyboru, Lublin - Lida 2011. 470 BIBLIOGRAFIA Skubiszewski K., Polityka zagraniczna i odzyskanie niepodległości. Przemówienia, oświadczenia, wywiady 1989-1993, Warszawa 1997. Surwiło J., Rachunków nie zamykamy, Wilno 2007. Tomczyk A., Abyśmy mogli wybaczyć, Warszawa 2001. Turonek ƒ., Białoruś pod okupacją niemiecką, Warszawa - Wrocław 1989. Wałęsa L„ Droga nadziei, Kraków 1990. Wschodnie losy Polaków, 1.1-6, red. W. Myśliwski, Łomża 1991. Wschodnie losy Polaków, red. S. Ciesielski, Wrocław 1997. 471 BIBLIOGRAFIA LITERATURA Monografie, publikacje naukowe Авторханов А., Империя Кремля, Минск - Москва 1991. Адамушка У, Палітычныя рэпрэсіі 20-50-х гадоў на Беларусі, Мінск 1994. Арутюнов А., Ленин. Личностная и политическая биография, т. 2, Москва 2002. Бабосов E., Основы идеологии Белоруского Государства, Минск 2012. Бабосов E., Ролъ национальной идеи в обеспечении устойчивого развития Республики Беларусь, [w:] Национальная политика - основы устойчивого развития государства, Минск 2007. Барадач Г., Дамарад К., Калектывізацыя сельскай гаспадаркі ў заходніх абласцях Беларускай ССР, Мінск 1959. Белозорович В., Западнобелорусская деревня в 1939-1953 годах, Гродно 2004. Белязо А. П., Беларуская веска ў пасляваенныя гады (1945-1950), Мінск 1974. Белязо E. П., Крестьянство Белоруссии на пути к развитому социализму (1951-1960), Минск 1982. Берёзкин Ю., Деятельность Советов Белоруссии по развитию сельского хозяйства (1951-1953 гг.), Минск 1981. Беспамятных Н., Этносоциальные и конфессиональные процессы в современном обществе, Гродно 2000. Біч M. i інш., Гісторыя Беларусі. XX стагоддзе. Вучэбны дапаможнік для 10-11 класаў сярэдняй школы, Мінск 1993. Бодак А., Некоторые вопросы кадровой политики в Беларуси в послевоенное десятилетие, [w:] Чалавек. Тэрыторыя. Проблемы развіцця заходняга рэгіёна Беларусі. Матэрыялы міжнародний навуковапрактычнай канферэнцыі, Брэст 1998. Боцьковски Д., Поляки в СССР в 1919-1939 гг., [w:] Малцинствени и етнорелигиозни проблеми в Югоизточна и Централна Европа между двете световни войни, София 2005. 472 BIBLIOGRAFIA Брыгадзін П., Ладысеў Y, Зялінскі Π. i інш., Псторыя Беларусі, ч. 2: ХІХ-ХХ стагоддзі. Курс лекцый, Мінск 2002. Букчин С., Белорусская трагедия 1986-1999. Страна и народ в зеркале публицистики, Warszawa 2000. Бурая Н., Уплыў дзяржаўнай палітыкі наразвіццё нацыянальных i канфесійных адносін у Беларусі (1992-2004), „Весці БДПУ”, 2007, серыя 2. Валаханович И., Антисоветское подполье на территории Беларуси в 1944-1953, Минск 2002. Валаханович И., Подполье Армии Краевой на территории Беларуси в 1944-1953: организационная структура и основные этапы. деятельности, [w:] Гістарычная навукаўБДУ нарубяжы тысячагоддзяў. Матэрыялы Рэспубліканскай навукова-практычнай канферэнцыі, прысвечанай 65-годдзю гістарычнага факультета БДУ. 26 лістапада 1999 г., Мінск 1999. Варонка Я., Беларускірух ад 1917 да 1920 году: кароткі агляд, Коуна 1920. Великий А., Переселение польского населения с территории БССР в Польшу 1944-1947 гг., [w:] Studia z dziejów Europy Wschodniej, red. S. Ciesielski, 1.1, Wrocław 2002. Весялкоўскі Ю., Што прывяло Армію Краевую на Беларусь, Лондан 1995. Воробьёв Н., Всесоюзная перепись населения 1926 г., Москва 1957. Вялікі А., Беларусь - Польшча ў XX стагоддзі. Невядомая рэпатрыяцыя. 1955-1959, Мінск 2007. Вялікі А., Беларусь у савецка-польскіх міждзяржаўных адносінах. 1944-1959 гг. Манаграфія, Мінск 2010. Вялікі А., Заходнебеларускія землі ў планах Масквы, Варшавы, Лондана i Мінска ў 1943-1955 гг., [w:] Białoruś w XX stuleciu. W kręgu kultury i polityki, red. D. Michaluk, Toruń 2007. Вялікі A., Ha раздарожжы. Беларусы i палякі ў час перасялення (1944-1946), Мінск 2005. Гавін Т., Нацыянальная палітыка савецкіх уладаў у дачыненні да польскай меншасці ў БССРу 1921 -1939 гг„ „Гадавік Цэнтра Беларускіх Студыяў”, Варшава 2016, որ 2. 473 BIBLIOGRAFIA Гавін T., Пісъменнік Аляксей Карпюк i польскае Адраджэннеў Беларусі подчас Перабудовы, [w:] Гарадзенскі соцыум. Чалавеку прасторы города. ХѴ-ХХ стагоддзі. Матэрыялы міжнародний навуковай канферэнцыі (Гародня, 7-8 лістапада 2014 г.), Мінск 2015. Гавін Т., Польскамоўная адукацыяў 1988-1996 гг. у Беларусі: проблемы адраджэння i роля беларускай супольнасці Гародні, [w:] Гарадзенскі соцыум. Горад і яго жыхары: партрэт на фоне эпохі. Х-ХХ стст. Зборнік навуковых артыкулаў, Мінск 2016. Гавін Т„ Польшча ў палітыцы Савецкай Padi і Саюза Савецкіх Сацыялістычных Республік у 1919-1939 гадах, „Białoruskie Zeszyty Historyczne / Беларускі гістарычны зборнік”, Białystok 2015, որ 44. Гавін Т., Практыка адносінаў савецкай i партыйнай улады да мясцовага насельніцтва ў першыя пасляваенныя гады ў Гародні i вобласці, [w:] Гарадзенскі палімпсест 2011. Асоба, грамадства, дзяржава. XV-XX стагоддзі, Мінск 2012. Гавін Т., Працэс паэтапнай ліквідацыі польской адукацыі на Гарадзеншчыне, „Гістарычны альманах”, Гародня 2012, т. 18. Гавін Т., Русіфікацыя i саветызацыя публічнага жыццяў БССР у 1956-1986 гг., „Białoruskie Zeszyty Historyczne / Беларускі гістарычны зборнік”, Białystok 2017, որ 47. Ганчарук L, Да пытання абролі Каталіцкай царквы ў вызволенным руху Беларусі ў XX стагоддзі, [w:] Наш радавод, кн. 4, ч. З, Гродна 1992. Гісторыя Беларусі, т. 5: Беларусь у 1917-1945 гг., рэд. Μ. Касцюк, Мінск 2007. Горланов О., Рогинский А., Об арестах в западных областях Белоруссии и Украины в 1939-1941 гг., [w:] Репрессии против поляков и польских граждан, вып. 1, Москва 1997. Гурьянов А., Польские спецпереселенцы в СССР в 1940-1941 гг., [w:] Репрессии против поляков и польских граждан, вып. 1, Москва 1997. Дабрынін Μ., Палякі заходняй Беларусі: сучасны стан i перспектывы развіцця роднай мовы, [w:] Чалавек. Этнас. Тэрыторыя. Проблемы развіцця заходняга рэгіёна Беларусі: матэрыялы міжнароднай навуковай канферэнцыі, ч. 2, Брэст 1998. 474 BIBLIOGRAFIA Елисеева H. и др. Каталог эшелонов с интернированными поляками, отправленными в глубь СССР, [w:] Репрессии против поляков и польских граждан, Москва 1997. Ермолович В., Жумар С., Огнём и мечем. Хроника польского националистического подполья в Белоруссии (1939-1945), Минск 1994. Жиромская В. Б., Киселёв И. Н., Поляков Ю. А., Полвека под грифом „Секретно". Всесоюзная перепись населения 1937г., Москва 1996. Жлоба Е„ „Польская операция” НКВД 1937-1938 гг., [w:] Поляки в России: история и современность, Краснодар 2007. Жук В„ Польское национальное меньшинство в БССР (1921-1939 гг.), диссертация на соискание учёной степени кандидата исторических наук, Минск 2008. Зеленкова А„ Старовойтов Μ., Гомельщина многонациональная (20-30-е годы XX века), вып. II, Гомель 2000. Иоффе Э., Палачи (Они боролись с „врагами народа”), [w:] Репрессивная политика советской власти в Беларуси, вып. 3, Минск 2007. Кандыбовіч С., Разгром нацыянальнага руху ў Беларусі, Менск 2000. Канчер Я., Белорусский вопрос, Петроград 1919. Карбалевич В., Место Польши в политике Беларуси, [w:] Наш радавод, кн. 8, Гродна - Беласток 1999 (2000). Касовіч В., Забеспячэнне адукацыйных патрэб нацыянальных меншасцей у Рэспубліцы Беларусь, [w:] Нацыянальная палітыка i міжнацыяналъныя адносіны на Беларусі ў XX стагоддзі, Мінск 1997. Кен О., Москва и пакт о ненападении с Польшей (1930-1932), Санкт-Петербург 2003. Ковкель И., Ярмусик Э., История Беларуси. С древнейших времён до нашего времени, Минск 1998. Коктыш К., Трансформация политического режима в Республике Беларусь 1990-1999, Москва 2000. Конан У, Ксёндз Адам Станкевіч i каталіцкае адраджэнне ў Беларусі, Мінск 2003. 475 BIBLIOGRAFIA Коряков Ю., Языковая ситуация в Белоруссии и типология языковых ситуаций, диссертация на соискание учёной степени кандидата филологических наук, МГУ им. Μ. В. Ломоносова, Москва 2003. Костюшко И., Польское бюро ЦК РКП(б) 1920-1921 гг„ Москва 2005. Костюшко И., Польское национальное меньшинство в СССР (1920-е годы), Москва 2001. Кравцевич А., Смоленчук А., Токть С., Белорусы: нация Пограничья, Вильнюс 2001. Крывашэй Д., Польская супольнасць Беларусі падчас акупацыі, [w:] Беларусь у выпрабаваннях Вялікай Айчыннай вайны: массавыя забойствы нацыстаў, Мінск 2005. Кузняцоў L, Носьбіты ідэі беларускай дзяржаўнасці ֊ ахвяры таталітарнага рэжыму, „Białoruskie Zeszyty Historyczne / Беларускі гістарычны зборнік”, Białystok 2001, որ 16. Кузняцоў L, Палітычныя рэпрэсіі ў Беларусі ў 1939-1941 гадах, „Białoruskie Zeszyty Historyczne / Беларускі гістарычны зборнік”, Białystok 2000, որ 13. Купреева А., Возрождение народного хозяйства Белоруссии, Минск 1976. Ладысеў У, Беларускае пытаннеў Другой Рэчы Паспалітай. Уз’яднанне Заходняй Беларусі з БССР, „Беларускі гістарычны часопіс”, 2009, որ 9. Ладысеў У, Брыгадзін П„ На пераломе эпох. Станаўленне беларускай дзяржаўнасці (1917-1920 гг.), Мінск 1999. Лазарев В., Деятельность органов государственной безопасности СССР в послевоенный период (1945-1954 гг.), [w:] Исторические чтения на Лубянке, Москва 2001. Ламака Л., Этносоциальные и конфессиональные процессы в современном обществе, [w:] Некаторыя асаблівасці стану рэлігійнасці ў сучасний Беларусі, Гродна 2000. Лебедева Н„ Катынь. Преступление против человечества, Москва 1994. Лейзеров А., Большевики и коллективизация, [w:] Репрессивная политика советской власти в Беларуси, Минск 2007. Ленин В., Неизвестные документы 1891-1922, Москва 1999. 476 BIBLIOGRAFIA Ленин В., О национальном и национально-колониальном вопросе, Москва 1956. Ленин В., О праве наций на самоопределение, Москва 1956. Лепёшкин А., Советский федерализм, Москва 1977. Лыч Г.։ Трагедыя беларускага сялянства, Мінск 2003. Лыч Л., Міжнацыянальныя дачыненні на Беларусі (верасень 1943 ֊ кастрычнік 1964), Мінск 2009. Мазец В., Асіміляцыя нацыянальных меншасцей у БССР у 1945-1985 гг. як вынік дзяржаўнай нацыянальнай палітыкі, [w:] Репрессивная политика советской власти в Беларуси, вып. 3, Минск 2007. Маржала Т., Польскія школы ў БССР у пасляваенныя гады (1945-1949), „Беларускі гістарычны часопіс”, 2003, որ 4. Мельтюхов Μ., Советско-польские войны, Москва 2001. Мірановіч Я., Навейшая гісторыя Беларусі, Беласток 1999. Міхалюк Д., Беларуская Народная Республіка ў 1918-1920 гг. Ля вытокаў беларускай дзяржаўнасці, Смаленск 2015. Михнюк В., Социалистические преобразования в западных областях БССР, Минск 1979. Мусиенко С., Беларусь и Польша: двусторонние отношения, [w:] Polska i Białoruś we współczesnej Europie, red. J. Tymanowski, A. Daniluk, J. Bryll, Warszawa 2015. Навумчык C„ Сем гадоў адраджэння, альбо Фрагмэнты найноўшай беларускай гісторыі (1988-1995), Варшава - Прага 2006. Найдзюк Я., Касяк L, Беларусь учора і сёння, Мінск 1993. Нарочницкая Н„ Великие войны XX столетия, Москва 2007. Нарочницкая Н., Партитура Второй мировой. Кто и когда начал войну?, Москва 2009. Нарочницкая Н., Сосредоточение России. Битва за русский мир, Москва 2015. Наумов Л., Сталин и НКВД, Москва 2007. Парсадонова В., Формирование национального фронта в Польше (1944-1946), Москва 1972. 477 BIBLIOGRAFIA Петров H., Рогинский А., „Польская операция НКВД” 1937-1938 г., [w:] Репрессии против поляков и польских граждан, Москва 1997. Пичуков В., Старовойтов Μ., Гомельщина многонациональная (20-30-е годы XX века), вып. 1, Гомель 1999. Платонаў Р., Сташкевіч Μ., Дзве аперацыі супраць ворагаў народа, „Беларускі гістарычны часопіс”, 1993, nr 1. Пушкін I., Грамадска-палітычная актыўнасць палякаў БССР у 20-я гады i адносіны да ix з боку дзяржаўнага кіраўніцтва, [w:] Край - Kraj: дыялог на сумежжы культур, рэд. A. Агееў, Я. Іваноў, Магілёў 2000. Пушкін L, Заканадаўчыя асновы міжнацыянальных адносін у Рэспубліцы Беларусь (1991-2010), „Веснік Брэсцкага ўніверсітэта. Філасофія, паліталогія, сацыялогія”, 2012, серыя 1, nr 1. Пушкін L, Нацыяналъныя меншасці БССР у грамадска-палітычным i культурным жыцці (20-я гады XX ст.), Магілёў 2004. Пушкін L, Удзел нацыянальных меншасцей у грамадска- палітычным жыцці савецкай Беларусі (1919-1990 гг.), Мінск 2010. Пушкін L, Чутай А., Палітыка-прававыя асновы ўдзелу нацыянальных супольнасцей у грамадскім i гаспадарчым жыцці Беларусі, [w:] Современное белорусское общество: актуальные вопросы идеологической работы, Могилёв 2007. Рудовіч С., „Беларускі дзеяч з вялікіх паноў”. Эпізоды палітычнай біяграфіі Рамана Скірмунта, „Гістарычны Альманах”, 1999, t. 2. Рудовіч С., Час выбару. Праблема самавызначэння Беларусі ў 1917 годзе, Мінск 2001. Рыбак Н„ Да пытання ліквідацыі польскага антысавецкага падполля ў заходніх абласцях БССР у 1944-1948 гг., [w:] Problemy świadomości narodowej ludności polskiej na Białorusi, Grodno 2004. Рыбак H., Метады i сродкі ліквідацыі акаўскіх i постакаўскіх фарміраванняў у заходніх абласцях Беларусі, „Białoruskie Zeszyty Historyczne / Беларускі гістарычны зборнік”, Białystok 2000, որ 14. Рыбак Н., Польское подполье на территории западных областей Беларуси 1939-1954, Гродно 2004. 478 BIBLIOGRAFIA Рыбаков Μ., О межнациональных отношениях и государственной национальной политике в Республике Беларусь, [w:] Этносоциальные и конфесиональные процессы в современном обществе: сборник научных статей, Гродно 2010. Савчук E., Влияние советско-польской войны на отношения советской власти и польского населения Беларуси, [w:] Рыжскімірны дагавор 1921 г. i лесы народаў Усходняй Еўропы: матэрыялы міжнародний навуковатэарэтычнай канферэнцыі, Мінск, 16-17 сакавіка 2001 г., БДУ, навук. рэд. У. Ф. Ладысеў, Мінск 2001. Самбук С., Политика царизма в Белоруссии во второй половине XIX века, Минск 1980. Саяпин В., Гродненские костёлы. Послевоенная история, документы и фотографии, Гродно 2012. Селеменев В., Шимолин В., Партия и НКВД в 1938 году, [w:] Репрессивная политика советской власти в Беларуси, Минск 2007. Сільвановіч С., Палітыка савецкіх улад у адносінах да польскага насельніцтва паміж вераснем 1939 i чэрвенем 1941 г., [w:] Problemy świadomości narodowej ludności polskiej na Białorusi, Grodno 2003. Ситкевич С., Барабаш В., Рыбак H., Польское подполье на территории западных областей Беларуси 1939-1954, Гродно 2004. Смалянчук А., „Краевая ідэя”ў беларускай гісторыі, Мінск 2017. Смалянчук А., Нацыяналъная структура насельніцтва Беларусі ў XX стагоддзі, [w:] Беларусь у XX стагоддзі, Мінск 2002. Смалянчук А., Палякі Беларусі i Літвы ў рэвалюцыі 1905-1907 гг„ Гародня 2000. Смалянчук А., Паміж краёвасцю i нацыянальнай ідэяй. Польскі рух на беларускіх i літоўскіх землях 1864-1917 гг„ Горадня 2001. Смалянчук А., Паміж краёвасцю i нацыянальнай ідэяй. Польскі рух на беларускіх i літоўскіх землях 1864 - люты 1917 гг., выд. 2-е, дапрацав., Санкт-Пецярбург 2004. Смоленчук А., Мы и Польша. Неизвестная Беларусь 2005, Москва 2005. Снайдэр Т., Рэканструкцыя нацый: Польшча, Україна, Літва i Беларусь 1569-1999, пер. з англ, мовы Μ. Раманоўскі і В. Калацкая (ч. 1), Варшава 2014. 479 BIBLIOGRAFIA Станкевіч А., Да гісторыі беларускага палітычнага вызвалення, Вільня 1934. Сямашка Я., Армія Краёва на Беларусі, Мінск 1994. Сянкевіч Г., Нарысы гісторыі народнай асветы i педагагічнай думкі ў Беларусі, Мінск 1968. Талочка 3., „Паход” Чырвонай Армії ў Заходнюю Беларусь у верасні 1939 года ваўспрыняцці населъніцтва БССР, [w:] Białoruś w XX stuleciu. W kręgu kultury i polityki, red. D. Michaluk, Toruń 2007. Тарас А., Анатомия ненависти. Русско-польские конфликты в ХѴШ-ХХ вв., Минск 2008. Татаренко А., Жилищный вопрос в контексте общей репрессивной политики большевиков на территории западной Беларуси в 1939-1941 гг„ „Białoruskie Zeszyty Historyczne / Беларускі гістарычны зборнік”, Białystok 2009, որ 32. Токть С., Национальная политика Российской империи в Беларуси: дилемы руссификации, [w:] А. Кравцевич, А. Смоленчук, С. Токть, Белорусы: нация Пограничья, Вильнюс 2011. Токць С., Скідзелъскае паўстанне 1939 г. ва ўспамінах жыхароў Скідзельшчыны, [w:] Восень 1939 года ў гістарычнай традыцыі i вуснай гісторыі, рэд. A. Смалянчук, Мінск 2015. Троцкий Л., Сталин, т. 2, ред. Ю. Фельштинский, Москва 1990. Тугай У, Дзяржаўная нацыянальная палітыка ў БССР, [w:] Гісторыя Беларускай дзяржаўнасці ў канцы XVIII - пачаткуХХІ ст., кн. 1, Мінск 2001. Тугай У, Польскі этнас у БССР (20-30 гг.), [w:] Problemy świadomości narodowej ludności polskiej na Białorusi, Grodno 2003. Филиппов С., Деятельность органов ВКП(б) в западных областях Украины и Белоруссии в 1939-1941 гг., [w:] Репрессии против поляков и польских граждан, Москва 1997. Фирсова Е„ Осуществление в Белоруссии ленинских идей о всеобщей грамотности, Минск 1970. Ханазаров К., Сближение наций и национальные языки в СССР, Ташкент 1963. 480 BIBLIOGRAFIA Хаустов В., Из предистории массовых репрессий против поляков. Середина 1930-х годов, [w:] Репрессии против поляков и польских граждан, Москва 1977. Хлевнюк О., Политбюро: механизмы политической власти в 1930-е гг., Москва 1996. Хмеляж А., Борьба с АК в западных областях Белоруссии, [w:] Армия Краёва: военные, политические и правовые аспекты деятельности на Беларуси. Материалы научной конференции, Минск 14 апреля 1996 г., Минск 1996. Холуб Ч., История Полесского округа ЗВЗ-АК: краткий очерк, Брест 1993. Царюк И., В братском союзе. Социалистические преобразования экономики в западных областях БССР, сентябрь 1939 - июнь 1941 гг., Минск 1976. Церашковіч IL, Этнаканфесійная палітыка расійскай адміністрацыі i фарміраванне беларускай свядомасці ў другой палове XIX - пачатку XX стагоддзя, [w:] Наш радавод, кн. 4, ч. З, Гродна 1992. Чубин Г., Из истории всенародной борьбы против немецко-фашистских оккупантов в западных областях Белоруссии (июнь 1941 ֊ июль 1944), Волгоград 1972. Ярмусик Э., Католический Костёл в Беларуси в 1945-1990 гг., Гродно 2006. Barabasz W., Walka sowiecko-polska о ziemie Białorusi w latach okupacji niemieckiej (1941-1944), [w:] Problemy świadomości narodowej ludności polskiej na Białorusi, Grodno 2004. Bardach ƒ., O dawnej i niedawnej Litwie, Poznań 1988. Batowski H., Między dwiema wojnami 1919-1939. Zarys historii dyplomatycznej, Kraków 1988 (2001). Białe plamy - czarne plamy. Sprawy trudne w relacjach polsko-rosyjskich (1918-2008), red. A. D. Rotfeld i A. W. Torkunow, Warszawa 2010. Białek T., Międzynarodowe standardy ochrony praw mniejszości narodowych i ich realizacja na przykładzie Białorusi, Litwy i Ukrainy, Warszawa 2008. Białoruś w XX stuleciu. W kręgu kultury i polityki, red. D. Michaluk, Toruń 2007. 481 BIBLIOGRAFIA Biaspamiatnych Μ., Ludność polska Grodzieńszczyzny w świetle badań Centrum Etnokonfesjonalnych i Socjokulturalnych Uniwersytetu Grodzieńskiego, [w:] Problemy świadomości narodowej ludności polskiej na Białorusi, Grodno 2003. Blum L, Polacy w Rosji carskiej i w Związku Radzieckim, „Wojskowy Przegląd Historyczny”, 1966, nr 3. Bobryk A., Blisko, a tak daleko, Warszawa 2004. Bobryk A., Litewskie środowiska niepodległościowe wobec polskiej mniejszości narodowej u progu odzyskania suwerenności przez Litwę, [w:] Nie tylko Litwa. Geneza i przebieg upadku ZSRR w roku 1991,1.1, red. A. Srebrakowski i G. Strauchold, Łomianki 2017. Bobryk A., Społeczne uwarunkowania funkcjonowania oświaty w języku polskim na Białorusi (1988-2017), [w:] Polacy na Białorusi od końca XIX do początku XXI wieku. Wybrane problemy stosunków polsko-białoruskich, red. T. Gawin, Warszawa 2017. Boćkowski D., Czas nadziei. Obywatele Rzeczypospolitej Polskiej w ZSRR i opieka nad nimi placówek polskich w latach 1940-1943, Warszawa 1999. Boćkowski D., Deportacja ludności z zachodnich obwodów Białoruskiej SRR w głąb ZSRR w latach 1939-1941, [w:] Polacy na Białorusi od końca XIX do początku XXI wieku. Wybrane problemy stosunków polsko-białoruskich, red. T. Gawin, Warszawa 2017. Boćkowski D., Masowe deportacje ludności polskiej z tak zwanej Zachodniej Białorusi jesienią 1939 roku, [w:] Europa nieprowincjonalna. Przemiany na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej (Białoruś, Litwa, Łotwa, Ukraina, wschodnie pogranicze III Rzeczypospolitej Polskiej) w latach 1772-1999, praca zbiorowa, red. K. Jasiewicz, Warszawa - Londyn 1999. Boradyn Z., Niemen - rzeka niezgody. Polsko-sowiecka wojna partyzancka na Nowogródczyżnie 1943-1944, Warszawa 1999. Boradyn Z., Chmielarz A., Piskunowicz H., Armia Krajowa na Nowogródczyżnie i Wileńszczyźnie (1941-1945), Warszawa 1997. Borowy J., Edukacja kresowa jako ważny czynnik kształtujący świadomość narodową współczesnych Polaków „po tej i tamtej stronie Bugu”, [w:] Problemy świadomości narodowej ludności polskiej na Białorusi, Grodno 2003. Brzoza C., Stepan К., Posłowie polscy w parlamencie rosyjskim 1906-1917. Słownik biograficzny, Warszawa 2001. 482 BIBLIOGRAFIA Bugaj N. E, „Specjalna teczka Stalina”: deportacje i reemigracja Polaków, „Zeszyty Historyczne”, 1994, nr 107. Caban L, Polacy internowani w ZSRR w latach 1944-1947. Transporty i obozy, Lublin 1990. Chackiewicz A., Aresztowania i deportacje ludności zachodnich obszarów Białorusi (1939-1941), [w:] Polska - Białoruś 1939-1945, red. W. Balcerak, Warszawa 1994. Chackiewicz A., Aresztowania i deportacje społeczeństwa zachodnich obwodów Białorusi (1939-1941), [w:] Społeczeństwo białoruskie, litewskie i polskie na ziemiach północno-wschodnich II Rzeczypospolitej w latach 1939-1941, red. Μ. Giżejewska, T. Strzembosz, Warszawa 1995. Chmielarz A., Likwidacja podziemia polskiego na Nowogródczyźnie i Wileńszczyźnie (lipiec 1944 - lipiec 1945), [w:] Z dziejów Armii Krajowej na Nowogródczyźnie i Wileńszczyźnie (1941-1945). Studia, Warszawa 1997. Chodubski A., Stosunki polsko-białoruskie w latach dziewięćdziesiątych, [w:] Polska polityka zagraniczna w procesie przemian po 1989 roku, red. A. Żukowski, Olsztyn 1999. Ciesielski S., Hryciuk G., Srebrakowski A., Masowe deportacje ludności w Związku Radzieckim, Toruń 2004. Ciesielski S., Materski W, Paczkowski A., Represje sowieckie wobec Polaków i obywateli polskich, Warszawa 2002. Ciesielski W, Myśl polityczna polskich komunistów w latach 1939-1944, Wrocław 1990. Cywiński B., Ogniem próbowane. Z dziejów najnowszych Kościoła katolickiego w Europie Środkowo-Wschodniej, t. 1: Korzenie tożsamości, Rzym 1982. Czarniakiewicz A., Państwo polskie w ideologii białoruskich organizacji w latach 1918-1921, [w:] Polacy na Białorusi od końca XIX do początku XXI wieku. Wybrane problemy stosunków polsko-białoruskich, red. T. Gawin, Warszawa 2017. Czerniakiewicz J., Przemieszczenie ludności polskiej z ZSRR 1944-1959, Warszawa 2004. Czerniakiewicz J., Repatriacja ludności polskiej z ZSRR 1944-1948, Warszawa 1987. 483 BIBLIOGRAFIA Czubiński A., Czynniki kształtujące granice odrodzonego państwa polskiego w latach 1918-1945, [w:] Jałta z perspektywy półwiecza. Materiały z konferencji naukowej zorganizowanej przez Instytut Historii Uniwersytetu Opolskiego 25-26 października 1994 roku, red. S. Nicieja, Opole 1995. Czubiński A., Problem obszaru i granic odrodzonego państwa polskiego w latach 1918-1922, [w:] Problem granic i obszaru odrodzonego państwa polskiego (1918-1990), red. A. Czubiński, Poznań 1992. Czwołek A., Opozycja polityczna na Białorusi (1989-2010), Gdańsk 2013. Ćwięk H„ Działalność wywiadu sowieckiego na polskim pograniczu w latach trzydziestych, Warszawa 1995. Davies N., Boże igrzysko. Historia Polski, tł. z j. ang. E. Tabakowska, Kraków 1992. Davies N„ Orzeł biały, czerwona gwiazda. Wojna polsko-bolszewicka 19191920, przeł. A. Pawelec, Kraków 2006. Davies N. Serce Europy. Polska: przeszłość we współczesności, przekł. E. Tabakowska, Kraków 2014. Davies N., Szlak nadziei. Armia Andersa. Marsz przez trzy kontynenty, tł. I. i A. Zych, Izabelin ֊ Warszawa 2016. Dębiński J„ Kościół katolicki wobec wojny polsko-bolszewickiej i traktatu ryskiego, [w:] Да 90-годдзя прыняцця Рыжскага дагавору 1921 г. Матэрыялы з гісторыі польска-беларускіх узаемаадносін у XX ст. Зборнік навуковых прац III Міжнародний навукова-тэарэтычнай канферэнцыі. Мінск, 9-10 чэрвеня 2011 г., Мінск 2012. Dmowski R., Polityka polska i odbudowanie państwa, Warszawa 1988, t. 1-2. Dobroński A., Armia Czerwona w relacjach świadków wydarzeń wrześniowych 1939 r. na ziemiach II Rzeczypospolitej Polskiej, [w:] Восень 1939 года ў гістарычнай традыцыі i вуснай гісторыі, рэд. А. Смалянчук, Мінск 2015. Drozdowski Μ., Rząd RP w Londynie wobec układów jałtańskich, [w:] Jałta z perspektywy półwiecza. Materiały z konferencji naukowej zorganizowanej przez Instytut Historii Uniwersytetu Opolskiego 25-26października 1994 roku, red. S. Nicieja, Opole 1995. 484 BIBLIOGRAFIA Duraczyński E., Granice Polski w polityce koalicji antyhitlerowskiej i w polityce polskiej, [w:] Kompleks wypędzenia, praca zbiorowa, red. W. Borodziej, A. Hajnicz, Kraków 1998. Dzwonkowski R. SAC, Kościół katolicki a Polacy na Białorusi w latach 1945-1991, [w:] Polska mniejszość narodowa na Białorusi. Związek Polaków na Białorusi w 20-lecie działalności, red. Z. J. Winnicki, T. Gawin, Białystok 2010. Dzwonkowski R. SAC, Kościół katolicki w ZSRR 1917-1939. Zarys historii, Lublin 1997. Dzwonkowski R. SAC, Leksykon duchowieństwa polskiego represjonowanego w ZSRR 1939-1988, Lublin 2003. Dzwonkowski R. SAC, Losy duchowieństwa katolickiego w ZSSR 1917-1939. Martyrologium, Lublin 1998. Dzwonkowski R. SAC, Od „Kościoła polskiego” do „Kościoła Polaków” na Wschodzie, [w:] Polacy na Białorusi od końca XIX do początku XXI wieku. Wybrane problemy stosunków polsko-białoruskich, red. T. Gawin, Warszawa 2017. Dzwonkowski R. SAC, Papież Jan Paweł II. Spotkanie z Polakami na Wschodzie (1993,1999, 2001, 2002), Warszawa ֊ Lublin 20012. Dzwonkowski R. SAC, Polacy na dawnych kresach wschodnich. Z problematyki narodowościowej i religijnej, Lublin 1994. Dzwonkowski R. SAC, Polacy w Kościele katolickim na Wschodzie 1939-2011, Toruń 2011. Dzwonkowski R. SAC, Gorbaniuk O., Gorbaniuk J., Postawy katolików obrządku łacińskiego na Białorusi wobec języka polskiego, Lublin 2004. Eberhardt R, Polska ludność kresowa. Rodowód, liczebność, rozmieszczenie, Warszawa 1998. Fedorowicz K., Białoruś w polskiej polityce wschodniej, [w:] Stosunki polskobiałoruskie. Historia i polityka, 1.1, Siedlce 2009. Fedorowicz K., Polityka Polski wobec Białorusi, [w:] Polityka wschodnia Polski. Uwarunkowania, koncepcje, realizacja, red. A. Gil, T. Kapuśniak, Lublin Warszawa 2009. Frąckiewicz K., Białoruska opozycja narodowa a problematyka „odrodzenia” polskości w BSRR-RB, [w:] Polska mniejszość narodowa na Białorusi 1988-2009. Ocena minionego dwudziestolecia, red. Z. ƒ. Winnicki, T. Gawin, Białystok 2009. 485 BIBLIOGRAFIA Gajdéi J. Liczba i rozmieszczenie Polaków na Białorusi Radzieckiej w świetle powszechnych spisów ludności w okresie międzywojennym, [w:] Problemy świadomości narodowej ludności polskiej na Białorusi, Grodno 2003. Garliński ƒ., Polska w drugiej wojnie światowej, Londyn 1982. Gasztold T„ Rozkaz zabić przyszedł z Moskwy, Koszalin 1993. Gawin T„ Gorbaczowowska „pieriestrojka” a pierwsze próby odrodzenia szkolnictwa polskiego w BSRR w latach 1987-1991, [w:] Diaspora, t. 4: Wychowanie i edukacja w środowiskach diaspory polskiej, Szczecin 2011. Gawin T., Kościół katolicki a organizacje polskie na Białorusi. Działalność w sferze edukacyjnej na rzecz polskiego odrodzenia narodowego, „Rocznik Stowarzyszenia Naukowców Polaków Litwy”, 2009, t. 7. Gawin T., Liczebność, struktura społeczna, status polityczny i rozmieszczenie Polaków w BSRR w latach 1918-1939, [w:] Polacy na Białorusi od końca XIX do początku XXI wieku. Wybrane problemy stosunków polsko-białoruskich, red. T. Gawin, Warszawa 2017. Gawin T., O bycie Polakiem. Polacy w Białoruskiej Socjalistycznej Republice Sowieckiej 1944-1991, Grodno - Białystok 2013. Gawin T„ Odrodzenie polskiego życia narodowego w BSRR. Organizacje, Kościół katolicki, szkolnictwo, [w:] Polacy na Białorusi od końca XIX do początku XXI wieku. Wybrane problemy stosunków polsko-białoruskich, red. T. Gawin, Warszawa 2017. Gawin T„ Polacy na Białorusi wobec odrodzenia narodowego na Litwie w latach 1988-1991, [w:] Nie tylko Litwa. Geneza i przebieg upadku ZSRR w roku 1991, 1.1, red. A. Srebrakowski i G. Strauchold, Łomianki 2017. Gawin T., Polacy na Białorusi wobec sąsiedztwa litewskiego, [w:] Ruch Wolność i Pokój w relacjach międzynarodowych (1985-1990). Materiały z międzynarodowej konferencji „Bezpieczeństwo i tożsamość”, Warszawa 7-8 października 2011, red. Μ. Maszkiewicz, D. Zalewski, Warszawa 2012. Gawin T., Polska mniejszość narodowa w latach 1987-2005 a dyplomacja polska, [w:] Polska dyplomacja na wschodzie w XX ֊ początku XXI wieku, red. H. Stroński i G. Seroczyński, Olsztyn - Charków 2010. Gawin T„ Polskie odrodzenie na Białorusi 1988-2005, Białystok 2010. 486 BIBLIOGRAFIA Gawin T., Stan aktualny 2010 ¡perspektywy rozwoju Związku Polaków na Białorusi, [w:] Polska mniejszość narodowa na Białorusi. Związek Polaków na Białorusi w 20-lecie działalności, red. Z. J. Winnicki, T. Gawin, Białystok 2010. Gawin T., Wpływ polsko-białoruskich stosunków dwustronnych na sytuację mniejszości polskiej na Białorusi, [w:] Polacy na Białorusi od końca XIX do początku XXI wieku. Wybrane problemy stosunków polsko-białoruskich, red. T. Gawin, Warszawa 2017. Gawin T., Związek Polaków na Białorusi 1988-2005. Historia działalności, Białystok 2007. Giebień H., Polska inteligencja na Grodzieńszczyźnie po II wojnie światowej, [w:] Powojenne losy inteligencji kresowej, red. E. Trela-Mazur, Opole 2007. Giebień H., Polska wobec mniejszości polskiej na Białorusi w latach 1991-2016 (do października 2016 r.). Zarys problemu, [w:] Polacy na Białorusi od końca XIX do początku XXI wieku. Wybrane problemy stosunków polsko-białoruskich, red. T. Gawin, Warszawa 2017. Giebień H., Związek Polaków na Białorusi (BSRR-RB) w łatach 1988-2004, [w:] Polska mniejszość narodowa w Europie Środkowo-Wschodniej. Nowe problemy i wyzwania wobec współczesnych przemian w państwach regionu, red. Z. J. Winnicki, Wrocław 2005. Głaser S., Okupacja niemiecka na Litwie w latach 1915-1918. Stosunki prawne, Lwów 1929. Głogowska H., Białoruś w polityce polskiej między Niemcami a Rosją, [w:] Polska między Niemcami a Rosją, red. T. Wallas, Poznań 1999. Głogowska H„ Stosunki polsko-białoruskie w XX wieku. Od Imperium Rosyjskiego do Unii Europejskiej, Białystok 2012. Głowacki A., Inwazja Armii Czerwonej. IV rozbiór Polski, [w:] Białe plamy ֊ czarne plamy. Sprawy trudne w relacjach polsko-rosyjskich (1918-2008), red. A. D. Rotfeld i A. W. Torkunow, Warszawa 2010. Głowacki A., Polska 1939-1945. Straty osobowe i ofiary represji pod dwiema okupacjami, Warszawa 2009. Głowacki A., Sowieci wobec Polaków na ziemiach wschodnich II Rzeczypospolitej 1939-1941, Łódź 1998. Gnatowski Μ., Białostockie Zgrupowanie Partyzanckie, Białystok 1994. 487 BIBLIOGRAFIA Gnatowski Μ., Radzieckie dokumenty o sytuacji społeczno-politycznej i „niedostatkach” w pracy partyjnej i państwowej na północno-wschodnich ziemiach Polski w latach 1939-1940, „Studia Łomżyńskie”, 1998, t. 9. Gnatowski Μ., W radzieckich okowach (1939-1941). Studium o agresji 17 września 1939 r. i radzieckiej polityce w regionie łomżyńskim w latach 1939-1941, Łomża 1997. Grędzik-Radzik A., Oświata i szkolnictwo polskie na Białorusi 1989-2001, Kielce 2005. Grott В., Polacy na Białorusi - szanse przetrwania?, [w:] Polityczne, religijne i kulturalne aspekty sprawy polskiej na Kresach Wschodnich, red. B. Grott, Kraków 2009. Grudziński K„ Polacy na szerokim świecie, Warszawa 1936. Grzelak C., Kresy w czerwieni. Agresja Związku Sowieckiego na Polskę w 1939 roku, Warszawa 2001. Grzelak C., Płonące kresy. Wilno - Grodno - Kodziowce 1939. Bitwa z Armią Czerwoną na północno-wschodnich terenach Rzeczypospolitej, Warszawa 2013. Habowski Μ., Stosunki Białorusi z Polską, [w:] Białoruś w stosunkach międzynarodowych, red. I. Topolski, Lublin 2009. Historia dyplomacji polskiej, red. W. Michowicz, t. V: 1939-1945, Warszawa 1999. Hlebowicz A., Kościół w niewoli. Kościół rzymskokatolicki na Białorusi i Ukrainie po II wojnie światowej, Warszawa 1991. Hlebowicz A., Pokkie duchowieństwo katolickie na Białorusi i Ukrainie po II wojnie światowej, [w:] Polacy w Kościele katolickim w ZSRR, red. ks. E. Walewander, Lublin 1991. Hryciuk G., Deportacje z byłych ziem wschodnich II Rzeczypospolitej w latach 1944-1952, [w:] Polska 1939-1945. Straty osobowe i ofiary represji pod dwiema okupacjami, red. W. Materski, T. Szarota, Warszawa 2009. Iwanow Μ., Pierwszy naród ukarany. Polacy w Związku Radzieckim 1921-1939, Warszawa - Wrocław 1991. Iwanow Μ., Pierwszy naród ukarany. Stalinizm wobec polskiej ludności kresowej (1921-1938), Warszawa 1991. 488 BIBLIOGRAFIA Iwanow Μ., Polska autonomia w Związku Sowieckim, 1925-1935. Aspekt prawno-polityczny, [w:] Polacy na Białorusi od końca XIX do początku XXI wieku. Wybrane problemy stosunków polsko-białoruskich, red. T. Gawin, Warszawa 2017. Iwanow N., Powstanie warszawskie widziane z Moskwy, Kraków 2010. Iwanow N., Zapomniane ludobójstwo. Polacy w państwie Stalina. „Operacja polska” 1937-1938, Kraków 2014. Jaczyński S., Zygmunt Berling. Między sławą a potępieniem, Warszawa 1993. Jarmusik E„ Kościół katolicki w życiu społeczno-politycznym i kulturalnym Białorusi w latach 1991-2016, [w:] Polacy na Białorusi od końca XIX do początku XXI wieku. Wybrane problemy stosunków polsko-białoruskich, red. T. Gawin, Warszawa 2017. Jasiewicz K., Losy ziemiaństwa polskiego na terytorium tzw. Zachodniej Białorusi (1939-1941). Charakterystyka głównych tendencji, [w:] Studia z dziejów okupacji sowieckiej na Białorusi Zachodniej 1939-1941, Warszawa 1997. Jasiewicz K„ Pierwsi po diable. Elity sowieckie w okupowanej Polsce 1939-1941 (Białostocczyzna, Nowogródczyzna, Polesie, Wileńszczyzna), Warszawa 2001. Jasiewicz K., Rzeczywistość sowiecka 1939-1941 w świadectwach polskich Żydów, Warszawa 2009. Jasiewicz K., Zagłada polskich Kresów. Ziemiaństwo polskie na Kresach Północno-Wschodnich Rzeczypospolitej pod okupacją sowiecką 1939-1941. Studium z dziejów zagłady dawnego narodu politycznego, Warszawa 1997. Jurewicz-Bakun K., Prawa mniejszości polskiej na Białorusi a standardy międzynarodowe, [w:] Polska mniejszość narodowa na Białorusi. Związek Polaków na Białorusi w 20-lecie działalności, red Z. J. Winnicki, T. Gawin, Białystok 2010. Jurkiewicz J., Osadnictwo polskie w Wielkim Księstwie Litewskim w świetle badań historycznych, „Acta Baltico-Slavica”, 1994, t. 22. Jurkiewicz J., Rozwój polskiej myśli politycznej na Litwie i Białorusi w latach 1905-1922, Poznań 1983. Jurkowski R., Sukcesy i porażki. Ziemiaństwo polskie Ziem Zabranych w wyborach do Dumy Państwowej i Rady Państwa 1906-1913, Olsztyn 2009. Jurkowski R., Ziemiaństwopolskie Kresów Północno-Wschodnich 1864-1904. Działalność społeczno-gospodarcza, Warszawa 2001. 489 BIBLIOGRAFIA Kabzińska I., Katolik nie znaczy Polak, Polak nie znaczy katolik, [w:] Polacy na Białorusi od końca XIX do początku XXI wieku. Wybrane problemy stosunków polsko-białoruskich, red. T. Gawin, Warszawa 2017. Kabzińska I., Między pragnieniem ideału a rzeczywistością. Polacy na Litwie, Białorusi i Ukrainie w okresie transformacji systemowej przełomu XX i XXI stulecia, Warszawa 2009. Kabzińska L, Znajomość dziedzictwa kulturowego jako jeden z warunków zachowania tożsamości narodowej (etnicznej), [w:] Problemy świadomości narodowej ludności polskiej na Białorusi, Grodno 2003. Kabzińska-Stawarz I., Polacy na Białorusi, „Przegląd Wschodni”, 1994, t. 2, z. 3. Karp Μ., W poszukiwaniu współpracy między narodami byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego podczas I wojny światowej, [w:] Belarus, Lithuania, Poland, Ukraine. The Foundation of Historical and Cultural Traditions in East Central Europe. International Conference Rome, 28 April - 6 May 1990, red. J. Kłoczowski, Lublin 1994. Karski ƒ., Wielkie mocarstwa wobec Polski 1919-1945. Od Wersalu do Jałty, wstęp T. Snyder, przekł. E. Morawiec, Poznań 2014. Kersten K„ Jałta - mit i rzeczywistość, [w:] Jałta z perspektywy półwiecza. Materiały z konferencji naukowej zorganizowanej przez Instytut Historii Uniwersytetu Opolskiego 25-26października 1994 roku, red. S. Nicieja, Opole 1995. Kersten К., Narodziny systemu władzy. Polska 1943-1948, Lublin 1989. Kersten К., Od wyzwolenia do stalinizmu, [w:] Ziemie zachodnie i północne Polski w okresie stalinowskim, red. C. Osękowski, Zielona Góra 1999. Kołakowski P., NKWD i GRU na ziemiach polskich 1939-1945, Warszawa 2002. Kołodziej E., Dzieje Polonii w zarysie. 1918-1939, Warszawa 1991. Korzeniowski Μ., Na wygnańczym szlaku. Działalność Centralnego Komitetu Obywatelskiego Królestwa Polskiego na Białorusi w latach 1915-1918, Lublin 2001. Kowalczyk E„ Obraz partyzantki sowieckiej na terytorium północno-wschodniej Rzeczypospolitej Polskiej w świetle meldunków delegatury rządu na Kraj, [w:] W objęciach wielkiego brata. Sowieci w Роксе 1944-1993, red. K. Rokicki i S. Stępień, Warszawa 2009. 490 BIBLIOGRAFIA Kowalska E., Przeżyć, aby wrócić! Polscy zesłańcy lat 1940-1941 w ZSRR i ich losy do roku 1946, Warszawa 1998. Kowalski W., Skrzypek A., Stosunki polsko-radzieckie 1917-1945, Warszawa 1980. Kozik L., Przesiedlenie Polaków do Polski z obwodu połockiego BSRR w latach 1944-1946, [w:] Polacy na Białorusi od końca XIX do początku XXI wieku. Wybrane problemy stosunków polsko-białoruskich, red. T. Gawin, Warszawa 2017. Krajewski K., Działalność Obwodu AK Szczuczyn-Lida (nr 49/67) w latach 1945-1949, [w:] Europa nieprowincjonalna. Przemiany na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej (Białoruś, Litwa, Łotwa, Ukraina, wschodnie pogranicze III Rzeczypospolitej Polskiej) w latach 1772-1999, praca zbiorowa, red. K. Jasiewicz, Warszawa - Londyn 1999. Krajewski K., Jan Borysewicz „Krysia”, „Mściciel” 1913-1945, Warszawa 2013. Kruczkowski T„ Niektóre zagadnienia historii etnicznej Polaków na Białorusi, [w:] Problemy świadomości narodowej Polaków na Białorusi, Grodno 2003. Kruczkowski T., Polacy na Białorusi na tle historii i współczesności, Slonim 2003. Kruszyński Μ., Ambasada RP w Moskwie 1921-1939, Warszawa 2010. Kukułka J., Traktaty sąsiedzkie Polski odrodzonej, Wrocław 1998. Kumaniecki J., Pokój polsko-radziecki 1921. Geneza. Rokowania. Traktat. Komisje mieszane, Warszawa 1985. Kuromiya H., Głosy straconych, przekł. A. Weseli, Warszawa 2008. Kuzniecow L, Deportacje Polaków z Zachodniej Białorusi w latach 1944-1952 przez aparat bezpieczeństwa BSRR, [w:] Polacy na Białorusi od końca XIX do początku XXI wieku. Wybrane problemy stosunków polsko-białoruskich, red. T. Gawin, Warszawa 2017. Lapter K., Pakt Piłsudski-Hitler. Polsko-niemiecka deklaracja o niestosowaniu przemocy z 26 stycznia 1934 roku, Warszawa 1962. Latuch Μ., Repatriacja ludności polskiej w latach 1955-1960 na tle zewnętrznych ruchów wędrówkowych, Warszawa 1994. 491 BIBLIOGRAFIA Lebiediewa N., Inwazja Armii Czerwonej. IV rozbiór Pokki, [w:] Białe plamy ֊ czarne plamy. Sprawy trudne w relacjach pokko-rosyjskich (1918-2008), red. A. D. Rotfeld i A. W. Torkunow, Warszawa 2010. Leczyk Μ., Polityka II Rzeczypospolitej wobec ZSRR w latach 1925-1934. Studium z historii dyplomacji, Warszawa 1976. Lewićkyj B„ Polityka narodowościowa Z.S.S.R. w dobie Chruszczowa, Paryż 1966. Łabuszewski T., Poakowskie oddziały partyzanckie w byłym Inspektoracie Grodzieńskim AK-AKO-WiN 1945-1950, [w:] Europa nieprowincjonalna. Przemiany na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej (Białoruś, Litwa, Łotwa, Ukraina, wschodnie pogranicze III Rzeczypospolitej Pokkiej) w latach 1772-1999, praca zbiorowa, red. K. Jasiewicz, Warszawa - Londyn 1999. Łatyszonek O., Mironowicz E., Historia Białorusi od połowy XVIII do końca XX wieku, Białystok b.r.w. Łojek J., Agresja 17 września 1939. Studium aspektów politycznych, Warszawa 1990. Łossowski P., Kształtowanie się państwa polskiego i walka o jego granice (listopad 1918- czerwiec 1921), [w:] Historia dyplomacji pokkiej, red. P. Łossowski, t. 4:1918-1939, Warszawa 1995. Malewicz T., O języku w Kościele, [w:] Pokka mniejszość narodowa na Białorusi. Związek Polaków na Białorusi w 20-lecie działalności, red. Z. J. Winnicki, T. Gawin, Białystok 2010. Malewicz T„ Związek Polaków a stowarzyszenia mniejszości narodowych, [w:] Polska mniejszość narodowa na Białorusi. Związek Polaków na Białorusi w 20-lecie działalności, red Z. J. Winnicki, T. Gawin, Białystok 2010. Maliszewski E„ Polacy i polskość na Litwie i Rusi, Warszawa 1916. Masłowski P., Próba utworzenia pokkiej autonomii narodowo-terytorialnej na Wileńszczyźnie litewskiej 1989-1991, [w:] Kraje Europy Środkowej i Wschodniej na drodze przemian, red. J. Kupczak, J. Albin, Wrocław 2004. Maszkiewicz Μ., Między bezpieczeństwem a tożsamością. Rosyjskie, ukraińskie i białoruskie interpretacje idei i koncepcji w pokkiej polityce wschodniej (1990-2010), Wrocław 2013. Maszkiewicz Μ., Polityka Rządu RP wobec mniejszościpokkiej na Białorusi w okresie 2008-2015 - wybrane zagadnienia, [w:] Polacy na Białorusi od końca 492 BIBLIOGRAFIA XIX do początku XXI wieku. Wybrane problemy stosunków polsko-białoruskich, red. T. Gawin, Warszawa 2017. Maszkiewicz Μ., Polska mniejszość w krajach b. ZSRR w kontekście polityki wschodniej RP (wybrane zagadnienia), [w:] Polska mniejszość narodowa na Białorusi 1988-2009. Ocena minionego dwudziestolecia, red. Z. J. Winnicki, T. Gawin, Białystok 2009. Maszkiewicz Μ., Problemy ideologii państwowej na Białorusi, [w:] Białoruś dalsza droga do demokracji, red. Μ. Iwanow, Wrocław 2011. Maszkiewicz Μ., Repatriacja czy repatriotyzacja? Wybrane problemy polskich strategii politycznych wobec rodaków za wschodnią granicą (1986-1990), Wojnowice 2017. Maszkiewicz Μ., State Ideology in Bielarus: Main Problems and Concepts, „Warsaw East European Review”, Warszawa 2013, vol. 11/2012. Materski W, Na widecie. II Rzeczpospolita wobec Sowietów 1918-1943, Warszawa 2005. Materski W, Pobocza dyplomacji. Wymiana więźniów politycznych pomiędzy II RP a Sowietami w okresie międzywojennym, Warszawa 2002. Materski W, Polityka i jej skutki, [w:] Białe plamy ֊ czarne plamy. Sprawy trudne w relacjach polsko-rosyjskich (1918-2008), red. A. D. Rotfeld i A. W. Torkunow, Warszawa 2010. Materski W, Polska i ZSRR na przełomie lat dwudziestych i trzydziestych XX wieku, [w:] Białe plamy ֊ czarne plamy. Sprawy trudne w relacjach polskorosyjskich (1918-2008), red. A. D. Rotfeld i A. W. Torkunow, Warszawa 2010. Materski W, Powstanie narodowowyzwoleńcze 1924 r. w Gruzji, „Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej”, Warszawa 1999, t. XXXVI. Materski W, Problem Białorusi w pertraktacjach dyplomatycznych Narodów Zjednoczonych (1944-1945), [w:] Białoruś w XX stuleciu w kręgu kultury i polityki, red. D. Michaluk, Toruń 2007. Materski W, Tarcza Europy. Stosunki polsko-sowieckie 1918-1939, Warszawa 1994. Menkiszak Μ., Piotrowski Μ., Polska polityka wschodnia, [w:] Polityka zagraniczna RP 1989-2002, red. R. Kuźniar, K. Szczepanik, Warszawa 2002. Michaluk D., Białoruska idea państwowa. Odfederalizmu do państwa narodowego, [w:] Polacy na Białorusi od końca XIX do początku XXI wieku. 493 BIBLIOGRAFIA Wybrane problemy stosunków polsko-białoruskich, red. T. Gawin, Warszawa 2017. Michaluk D., Białoruska Republika Ludowa 1918-1920. U podstaw białoruskiej państwowości, Toruń 2010. Michniuk W., Z historii represji politycznych przeciwko Polakom na Białorusi w latach trzydziestych, [w:] Polska - Białoruś 1918-1945: zbiór studiów i materiałów, red. W. Balcerak, Warszawa 1993. Miedwiediew R., Chruszczów. Biografia polityczna, Warszawa 1990. Mierzwiński Z., Generałowie II Rzeczypospolitej, Warszawa 1990. MikhailikL., Kościół katolicki na Grodzieńszczyźnie 1939-1956, Warszawa 2008. Miknys R., Problem kształtowania się nowoczesnego narodu Polaków litewskich w pierwszej połowie XX w., „Biuletyn Historii Pogranicza”, 2000, nr 1. Milewski J. J., Stosunki polsko-białoruskie na ziemiach północno-wschodnich w międzywojennej Polsce - czynniki pozytywne i negatywne, [w:] Polacy na Białorusi od końca XIX do początku XXI wieku. Wybrane problemy stosunków polsko-białoruskich, red. T. Gawin, Warszawa 2017. Mironowicz E., Białorusini i Ukraińcy w polityce obozu piłsudczykowskiego, Białystok 2007. Mironowicz E., Białorusini w polityce piłsudczyków w latach dwudziestych, „Białoruskie Zeszyty Historyczne / Беларускі гістарычны зборнік”, Białystok 2005, որ 23. Mironowicz E., Historia państw świata XX wieku. Białoruś, Warszawa 1999. Mironowicz E„ Konsekwencje odmiennego definiowania interesu narodowego przez Polaków i Białorusinów w latach 1939-1944, [w:] Polacy na Białorusi od końca XIX do początku XXI wieku. Wybrane problemy stosunków polskobiałoruskich, red. T. Gawin, Warszawa 2017. Mironowicz E., Kształtowanie się struktury narodowościowej w BSRR (19211939), „Białoruskie Zeszyty Historyczne / Беларускі гістарычны зборнік”, Białystok 2004, որ 22. Mironowicz E., Polityka etniczna Republiki Białoruś, [w:] Polityka etniczna współczesnych państw Europy Środkowo-Wschodniej, red. H. Chałupczak, R. Zenderowski, W. Baluk, wyd. UMCS, Lublin 2015. 494 BIBLIOGRAFIA Mironowicz E„ Polityka zagraniczna Białorusi 1990-2010, Białystok 2011. Mironowicz E., Przesiedlenia ludności z Białorusi do Polski i z Polski na Białoruś w latach 1944-1946, [w:] E. Mironowicz, S. Tokć, R. Radzik, Zmiana struktury narodowościowej na pograniczu polsko-białoruskim w XX wieku, Białystok 2005. Mironowicz E., Ruch partyzancki na Białorusi w historiografii białoruskiej i polskiej, [w:] Historycy polscy, litewscy i białoruscy wobec problemów XX wieku. Historiografia polska, litewska i białoruska po 1989 r„ red. K. Buchowski, W. Śleszyński, Białystok 2003. Mironowicz E., Świadomość narodowa ludności białoruskiej Białostocczyzny (1944-1948), [w:] Colloquium narodów. Materiały z sympozjum „Litwini, Białorusini, Ukraińcy, Polacy - przesłanki pojednania”, Łódź 1987. Mironowicz E., Wojna wszystkich ze wszystkimi. Białoruś 1941-1944, Kraków 2015. E. Mironowicz, S. Tokć, R. Radzik, Zmiana struktury narodowościowej na pograniczu polsko-białoruskim w XX wieku, Białystok 2005. Motyka G., Na białych Polaków obława. Wojska NKWD w walce z polskim podziemiem 1944-1953, Kraków 2014. Najdus W., Lewica polska w Kraju Rad 1918-1920, Warszawa 1971. Nie tylko Litwa. Geneza i przebieg upadku ZSRR w roku 1991,1.1, red. A. Srebrakowski i G. Strauchold, Łomianki 2017. Nowak A., Czas walki z Bogiem. Kościół na straży polskiej wolności, Kraków 2011. Nowak A., Ojczyzna ocalona. Wojna sowiecko-polska 1919-1920, Kraków 2010. Nowak A., Polska i trzy Rosje. Studium polityki wschodniej Józefa Piłsudskiego (do kwietnia 1920 roku), Kraków 2001. Nowak A., Strachy i Lachy. Przemiany polskiej pamięci 1982-2012, Kraków 2012. Nowak-Jeziorański J., Czy alianci mogli ocalić Polskę? W 50. rocznicę Jałty, [w:] Jałta z perspektywy półwiecza. Materiały z konferencji naukowej zorganizowanej przez Instytut Historii Uniwersytetu Opolskiego 25-26października 1994 roku, red. S. Nicieja, Opole 1995. Pałyga E. J., Dyplomacja Polski Ludowej 1944-1984, Warszawa 1986. 495 BIBLIOGRAFIA Paul A., Katyń. Stalinowska masakra i tryumfprawdy, przekł. z ang. i opr. Z. Kunert, Warszawa 2006. Pepłoński A., Wywiad polski na ZSRR 1921-1939, Warszawa 1996. Piskunowicz H., Zwalczanie przez NKWD i NKGB polskiego podziemia na kresach północno-wschodnich II Rzeczypospolitej, [w:] Wojna domowa czy nowa okupacja? Polska po roku 1944, red. A. Ajnenkiel, Warszawa 2001. Pobóg-Malinowski W, Najnowsza historia polityczna Polski, wyd. 3, t. 2: 1914-1939, Londyn 1985. Polacy na Białorusi od końca XIX do początku XXI wieku. Wybrane problemy stosunków polsko-białoruskich, red. T. Gawin, Warszawa 2017. Polski wywiad wojskowy 1918-1945, red. A. Pepłoński, P. Kołakowski, Toruń 2006. Porzecki ƒ., Grodno semperfidelis, Grodno - Warszawa 2009. Prawdzic-Szlaski ƒ., Nowogródczyzna w walce 1940-1945, Londyn 1976. Proces księży w Mińsku. Zarys sprawozdawczy, Mińsk 1922. Puszkin L, Wpływ wizyt papieża Jana Pawła II w Polsce na aktywność ludności katolickiej i świadomość językowo-etniczną Polaków w Białorusi, [w:] Polacy na Białorusi od końca XIX do początku XXI wieku. Wybrane problemy stosunków polsko-białoruskich, red. T. Gawin, Warszawa 2017. Radzik R., Kim są Białorusini?, Toruń 2002. Radzik R„ Między zbiorowością etniczną a wspólnotą narodową, Lublin 2000. Roszkowski W, Okoliczności oraz modele zdobywania władzy przez komunistów w Europie Środkowo-Wschodniej po układach jałtańskich, [w:] Jałta z perspektywy półwiecza. Materiały z konferencji naukowej zorganizowanej przez Instytut Historii Uniwersytetu Opolskiego 25-26października 1994 roku, red. S. Nicieja, Opole 1995. Rozental-Sznejderman E., Na eksport, „Zeszyty Historyczne”, Paryż 1979, z. 49. Ruchniewicz Μ., Od BSRR do Republiki Białoruś (1986-1991), [w:] Nie tylko Litwa. Geneza i przebieg upadku ZSRR w roku 1991,1.1, red. A. Srebrakowski i G. Strauchold, Łomianki 2017. Ruchniewicz Μ., Organizacja przesiedleń z BSRR do Polski w latach 1944-1946, [w:] Polacy na Białorusi od końca XIX do początku XXI wieku. Wybrane problemy stosunków polsko-białoruskich, red. T. Gawin, Warszawa 2017. 496 BIBLIOGRAFIA Ruchniewicz Μ., Repatriacja ludności polskiej z ZSRR w latach 1955-1959, Warszawa 2000. Ruchniewicz Μ., Wieś zachodniobiałoruska 1944-1953. Wybrane aspekty, Wrocław 2010. Rudkouski P., Białoruska ideologia państwowa jako „utopia teraźniejszości”, [w:] Społeczeństwo białoruskie 2007. Nadzieje, złudzenia, perspektywy, red. Μ. Pejda, Warszawa - Mińsk 2007. Rudkowski P„ Białoruskie pytania w kontekście europejskich odpowiedzi, Wrocław 2017. Siedlecki J., Losy Polaków w ZSRR w latach 1939-1986, Londyn 1988. Sierocka K., Polonia radziecka 1917-1939. Z działalności kulturalnej i literackiej, Warszawa 1968. Silwanowicz S., Wydarzenia września 1939 na ziemiach północno-wschodnich II Rzeczypospolitej, [w:] Problemy świadomości narodowej ludności polskiej na Białorusi, red. E. Skrobocki, Grodno 2004. Skrobocki E., Polskie podziemie na Nowogródczyźnie i Grodzieńszczyźnie w latach 1944-1953, [w:] Problemy świadomości narodowej ludności polskiej na Białorusi, Grodno 2004. Smalianczuk A., Ewolucja polskiego ruchu społeczno-politycznego na ziemiach białoruskich i litewskich, 1864-1917 r„ [w:] Polacy na Białorusi od końca XIX do początku XXI wieku. Wybrane problemy stosunków polsko-białoruskich, red. T. Gawin, Warszawa 2017. Snyder T., Skrwawione ziemie. Europa między Hitlerem a Stalinem, tł. z ang. B. Pietrzyk, Warszawa 2011. Snyder T„ Tajna wojna. Henryk Józefski i polsko-sowiecka rozgrywka o Ukrainę, tł. z ang. B. Pietrzyk, Kraków 2008. Sommer T., Rozstrzelać Polaków. Ludobójstwo Polaków w Związku Sowieckim w latach 1937-1938, Warszawa 2010. Sosnkowski К., Materiały historyczne, red. J. Matecki, Londyn 1966. Srebrakowski A., Polacy w Litewskiej SRR1944-1989, Toruń 2001. Srebrakowski A., Tło historyczne i polityczne powstania Związku Polaków na Białorusi na tle polskiego odrodzenia narodowego na Litwie, [w:] Polska 497 BIBLIOGRAFIA mniejszość narodowa na Białorusi. Związek Polaków na Białorusi w 20-lecie działalności, red. Z. J. Winnicki, T. Gawin, Białystok 2010. Stobniak-Smogorzewska J., Kresowe osadnictwo wojskowe 1920-1945, Warszawa 2003. Stroński H., Represje stalinizmu wobec ludności polskiej na Ukrainie w latach 1929-1939, Warszawa 1998. Strzembosz T., Partyzantka polska na północno-wschodnich ziemiach II Rzeczypospolitej 1939-1941 (Wileńskie, Nowogródzkie, Grodzieńskie), „Kwartalnik Historyczny”, 1992, nr 4. Sukiennicki W, East Central Europe during World Wari: from foreign dominantion to national independence, red. Μ. Siekierski, t. 1, New York 1984. Sula D., Powojenne migracje ludności polskiej i białoruskiej, [w:] Acta Albaruthenica 7. Literatura. Język. Kultura, red. Μ. Timoszuk, Μ. Chaustowicz, Warszawa 2007. Sula D., Powrót ludności polskiej z byłego Imperium Rosyjskiego w latach 1918-1937, Warszawa 2013. Szpoper D., Sukcesorzy Wielkiego Księstwa. Myśl polityczna i działalność konserwatystów polskich na ziemiach litewsko-białoruskich w latach 1904-1939, Gdańsk 1999. Szuba Z., Katolicy obrządku łacińskiego i Polacy w ZSRR, stan obecny. Polacy w Kościele katolickim w ZSRR, red. ks. E. Walewander, Lublin 1991. Szumski ƒ., Polityka oświatowa władz sowieckich wobec ludności polskiej Grodzieńszczyzny w okresie powojennym: wybrane zagadnienia, [w:] Problemy świadomości narodowej ludności polskiej na Białorusi, Grodno 2004. Szumski ƒ., Sowietyzacja Zachodniej Białorusi 1944-1953. Propaganda i edukacja w służbie ideologii, Kraków 2010. Szumski ƒ., Szkolnictwo polskie na Grodzieńszczyźnie w latach 1939-1948. Sowietyzacja, likwidacja, „Rozprawy z Dziejów Oświaty”, Warszawa 2004, t. XLIII. Szwed W, Grodzieńscy więźniowie stalinowskich obozów w Katyniu, [w:] Polacy na Białorusi od końca XIX do początku XXI wieku. Wybrane problemy stosunków polsko-białoruskich, red. T. Gawin, Warszawa 2017. Śleszyński W, Bezpieczeństwo wewnętrzne w polityce państwa polskiego na ziemiach północno-wschodnich II Rzeczypospolitej, Warszawa 2007. 498 BIBLIOGRAFIA Śleszyński W., Główne kierunki w polityce narodowościowej władz sowieckich na północno-wschodnich ziemiach II Rzeczypospolitej (Białoruś Zachodnia) w stosunku do ludności polskiej w latach 1939-1941, [w:] Problemy świadomości narodowej ludności polskiej na Białorusi, red. E. Skrobocki, Grodno 2004. Śleszyński W., Historia w służbie polityki. Zmiany polityczne a konstruowanie przekazu historycznego na ziemiach białoruskich w XX i XXI wieku, Białystok 2018. Śleszyński W., Okupacja sowiecka na Białostocczyźnie 1939-1941. Propaganda i indoktrynacja, Białystok 2001. Śleszyński W., Polityka historyczna a mniejszość polska na Białorusi w latach 1991-2016, [w.] Polacy na Białorusi od końca XIX do początku XXI wieku. Wybrane problemy stosunków polsko-białoruskich, red. T. Gawin, Warszawa 2017. Ślusarczyk}., Stosunki polsko-sowieckie 1939-1945, Warszawa 1993. Tarasiuk D., Kwestia białoruska w poglądach mińskich Polaków (1917-1918), [w:] Нацыянальнае пытанне. Матэрыялы III Міжнароднага кангрэса беларусістаў „Беларуская культура ў дыялогу цывілізацый”, Мінск 2001. Tarasiuk D., Między nadzieją a niepokojem. Działalność społeczno-kulturalna i polityczna Polaków na wschodniej Białorusi w latach 1905-1918, Lublin 2007. Tęgoborski W, Polacy Związku Radzieckiego, Moskwa 1929. Tokć S., Relacje białorusko-polskie w okresie międzywojennym w wymiarze historycznym (na podstawie materiałów z gmin Berszty i Skidel powiatu grodzieńskiego), [w:] Polacy na Białorusi od końca XIX do początku XXI wieku. Wybrane problemy stosunków polsko-białoruskich, red. T. Gawin, Warszawa 2017. Tokć S., Zmiany struktury narodowościowej na pograniczu białoruskopolskim w BSRR (1945-1959), „Białoruskie Zeszyty Historyczne / Беларускі гістарычны зборнік”, Białystok 2004, որ 21. Tomaszewski J., Rzeczpospolita wielu narodów, Warszawa 1985. Unuczak A., Ruch białoruski a „sprawa polska” w końcu XIX i na początku XX wieku, [w:] Polacy na Białorusi od końca XIX do początku XXI wieku. Wybrane problemy stosunków polsko-białoruskich, red. T. Gawin, Warszawa 2017. Usau P„ Związek Radziecki w granicach odrębnego państwa. „Ideologia państwa białoruskiego” - mechanizm jej propagowania i narzucania społeczeństwu, [w:] 499 BIBLIOGRAFIA Społeczeństwo białoruskie '2007. Nadzieje, złudzenia, perspektywy, red. Μ. Pejda, Warszawa - Mińsk 2007. Wialiki A., „Operacja polska” w BSRR. Lata 1937-1938. Początek. Przebieg. Rezultaty, [w:] Polacy na Białorusi od końca XIX do początku XXI wieku. Wybrane problemy stosunków polsko-białoruskich, red. T. Gawin, Warszawa 2017. Wialiki A., Polacy w BSRR w latach 1944-1989, [w:] Polska mniejszość narodowa na Białorusi. Związek Polaków na Białorusi w 20-lecie działalności, red. Z. J. Winnicki, T. Gawin, Białystok 2010. Wierzbicki Μ., Ludność białoruska i polska wobec Armii Czerwonej po 17 września 1939 r„ „Białoruskie Zeszyty Historyczne / Беларускі гістарычны зборнік”, Białystok 1999, որ 11. Wierzbicki Μ., Stosunki polsko-białoruskie w okresie w okresie okupacji sowieckiej ziem północno-wschodnich II Rzeczypospolitej (1939-1941), [w:] Studia z dziejów okupacji sowieckiej (1939-1941), Warszawa 1997. Wierzbicki Μ., Zmiany społeczne i gospodarcze na wsi kresowej w latach 19391953, [w:] Tygiel narodów. Stosunki społeczne i etniczne na dawnych ziemiach wschodnich Rzeczypospolitej 1939-1953, red. K. Jasiewicz, Warszawa ֊ Londyn 2002. Winnicki Z. J., „Białoruskie środowiska niepodległościowe wobec polskiego odrodzenia narodowego w BSSR-RB”, [w:] Nie tylko Litwa. Geneza i przebieg upadku ZSRR w roku 1991,1.1, red. A. Srebrakowski i G. Strauchold, Łomianki 2017. Winnicki Z. J., Cywilizacyjno-kulturowe uwarunkowania współczesnych relacji białorusko-polskich, [w:] Pokka i Białoruś we współczesnej Europie, red. J. Tymanowski, A. Daniluk, J. Bryll, Warszawa 2015. Winnicki Z. ƒ., Ideologia państwowa Republiki Białoruś - teoria i praktyka projektu. Analiza politologiczna, Wrocław 2013. Winnicki Z. ƒ., Narodowa koncepcja historii jako doktrynalne założenie metodologiczne współczesnej historiografii białoruskiej, [w:] Nadzieje, złudzenia, rzeczywistość. Studia z historii Polski XX wieku. Księga dedykowana Profesorowi Tadeuszowi Wyrwie, red. W. Hładkiewicz i Μ. Szczerbiński, Gorzów Wielkopolski 2004. Winnicki Z. J., Szkice kresowe, Wrocław 1995. Winnicki Z. ƒ., Szkice polsko-białoruskie, Wrocław 1998. 500 BIBLIOGRAFIA Winnicki Z. J„ Traktat ryski 1921 r. w ocenie białoruskiej współczesnej myśli politycznej i historiografii, [w:] Polacy na Białorusi od końca XIX do początku XXI wieku. Wybrane problemy stosunków polsko-białoruskich, red. T. Gawin, Warszawa 2017. Winnicki Z. J„ Ustrój polityczno-administracyjny Republiki Białoruś - zarys problematyki, [w:] Białoruś, red. B. J. Albin i W. Baluk, Wrocław 2004. Winnicki Z. J„ Uwagi o wpływie i skutkach stosowania niektórych metod i środków depolonizacyjnych na obszarze Ziem Białoruskich na polską świadomość narodową w drugiej połowie XX wieku i współcześnie, [w:] Problemy świadomości narodowej ludności polskiej na Białorusi, red. E. Skrobocki, Grodno 2003. Winnicki Z. ƒ., Współczesna doktryna i historiografia białoruska (po roku 1989) wobec Polski i polskości, Wrocław 2003. Wyszczelski L., Wojna o polskie Kresy 1918-1921. W walce o niepodległość i terytorium państwa. Walki z czerwoną Rosją, Ukraińcami i Litwinami, Warszawa 2013. Zabłocki-Gwasz T., Kulisy głośnego wywiadu premiera Tomasza Arciszewskiego i dzisiejszy bilans Jałty, [w:] Jałta z perspektywy półwiecza. Materiały z konferencji naukowej zorganizowanej przez Instytut Historii Uniwersytetu Opolskiego 25-26października 1994 roku, red. S. Nicieja, Opole 1995. Zasztowt L., Europa Środkowo-Wschodnia a Rosja XIX-XX wieku. W kręgu edukacji i polityki, Warszawa 2007. Zieliński К., O Polską Republikę Rad. Działalność polskich komunistów w Rosji Radzieckiej 1918-1922, Lublin 2013. Żaroń P., Ludność pokka w Związku Radzieckim w czasie II wojny światowej, Warszawa 1990. Żenczykowski T., Polska Lubelska 1944, Warszawa 1990. 501 BIBLIOGRAFIA WYKAZ SKRÓTÓW AAN - Archiwum Akt Nowych AK ֊ Armia Krajowa ASRR - Autonomiczna Socjalistyczna Republika Radziecka BCN - Białoruskie Centrum Narodowe BCR ֊ Białoruska Centralna Rada BFL - Białoruski Front Ludowy „Odrodzenie” BKS - Białoruski Komitet Samopomocy BRL - Białoruska Republika Ludowa BSDH - Białoruska Socjaldemokratyczna Hromada BSRB - Białoruski Sztab Ruchu Partyzanckiego BSRR - Białoruska Socjalistyczna Republika Radziecka CKW - Centralny Komitet Wykonawczy CSRP - Centralny Sztab Ruchu Partyzanckiego FSB - Federalna Służba Bezpieczeństwa Federacji Rosyjskiej GPU - ros. Gosudarstwiennoje Politiczeskoje Uprawlenije - Państwowy Zarząd Polityczny (państwowa policja polityczna) GULAG - ros. Gławnoje Uprawlenije Isprawitielno-Trudowych Łagieriej - Za rząd Główny Poprawczych Obozów Pracy КС - Komitet Centralny KG - Konsulat Generalny KGB - ros. Komitiet Gosudarstwiennoj Biezopasnosti - Komitet Bezpieczeństwa Państwowego KO - Komitet Obwodowy KPB - Komunistyczna Partia Białorusi KP(b)B - Komunistyczna Partia (bolszewików) Białorusi KPZB - Komunistyczna Partia Zachodniej Białorusi KPZR - Komunistyczna Partia Związku Radzieckiego 502 BIBLIOGRAFIA KR - Komitet Rejonowy KRN - Krajowa Rada Narodowa LKZMB - Leninowski Komunistyczny Związek Młodzieży Białorusi (Komso mol) LSRR - Litewska Socjalistyczna Republika Radziecka MBP - Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego MSW - Ministerstwo Spraw Wewnętrznych MSZ - Ministerstwo Spraw Zagranicznych NARB - Narodowe Archiwum Republiki Białoruś NATO - Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego NKGB - ros. Narodnyj Komissariat Gosudarstwiennoj Biezopasnosti - Ludowy Komisariat Bezpieczeństwa Państwowego NKOA - Nagorno-Karabachski Obwód Autonomiczny NKWD - ros. Narodnyj Komissariat Wnutriennich Diet - Ludowy Komisariat Spraw Wewnętrznych OBWE - Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie ODKB - ros. Organizacyja Dogowora o Kollektiwnoj Bieziopasnosti - Organiza cja Układu o Bezpieczeństwie Zbiorowym OGPU - ros. Objedinionnoje Gusudarstwiennoje Politiczeskoje Uprawlenije Zjednoczony Państwowy Zarząd Polityczny (państwowa policja polityczna) OMON - ros. Otriađ Mobilnyj Osobogo Naznaczenija - Oddział Mobilny Spe cjalnego Przeznaczenia ONZ - Organizacja Narodów Zjednoczonych PAFR - Państwowe Archiwum Federacji Rosyjskiej PAOB - Państwowe Archiwum Obwodu Brzeskiego PAOG - Państwowe Archiwum Obwodu Grodzieńskiego PAOM - Państwowe Archiwum Obwodu Mińskiego PAOSOG - Państwowe Archiwum Organizacji Społecznych Obwodu Grodzień skiego PKWN - Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego 503 BIBLIOGRAFIA PPS - Polska Partia Socjalistyczna PRL - Polska Rzeczpospolita Ludowa PSKO - Polskie Stowarzyszenie Kulturalno-Oświatowe im. Adama Mickiewicza PSL - Polskie Stronnictwo Ludowe PZPR - Polska Zjednoczona Partia Robotnicza RB - Republika Białoruś RFSRR - Rosyjska Federacyjna Socjalistyczna Republika Radziecka RKL - Rada Komisarzy Ludowych RKP(b) - Rosyjska Komunistyczna Partia (bolszewików) RP ֊ Rzeczpospolita Polska RPAHN ֊ Rosyjskie Państwowe Archiwum Historii Najnowszej RPAHSP - Rosyjskie Państwowe Archiwum Historii Społeczo-Politycznej SAC - łac. Societas Apostolatus Catholici ֊ Stowarzyszenie Apostolstwa Katolic kiego (pallotyni) SAPB ֊ Strefowe Archiwum Państwowe w Baranowiczach SLD - Sojusz Lewicy Demokratycznej SS - niem. Die Schutzstaffel der NSDAP - Oddział Ochronny NSDAP SWP - Stowarzyszenie „Wspólnota Polska” TASS - ros. Tielegrafnoje Agientstwo Sowietskogo Sojuza - Agencja Prasowa Związku Radzieckiego TRJN - Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej USRR - Ukraińska Socjalistyczna Republika Radziecka WiN - Wolność i Niepodległość WKP(b) ֊ Wszechzwiązkowa Komunistyczna Partia (bolszewików) ZMB - Związek Młodzieży Białoruskiej ZPB - Związek Polaków na Białorusi ZPO - Zjednoczona Partia Obywatelska ZPP - Związek Patriotów Polskich 504 BIBLIOGRAFIA ZSRR - Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich ZWZ - Związek Walki Zbrojnej 505 BIBLIOGRAFIA SPIS TABLIC 1. Skład narodowościowy ludności BSRR według spisu z 1926 roku 2. Liczba Polaków w poszczególnych okręgach BSRR, sytuacja języka ojczystego wg spisu z 1926 roku 3. Sytuacja języka ojczystego Polaków na tle innych narodowości wg spisu z 1926 roku 4. Struktura społeczna polskiej mniejszości narodowej i innych narodowości w BSRR (w %) według spisu ludności z 1926 roku 5. Zmiany w strukturze narodowościowej BSRR w latach 1926-1939 6. Liczba żołnierzy i osób cywilnych, które wyjechały razem z armią Andersa 7. Kościoły, wspólnoty religijne i duchowieństwo katolickie w BSRR wg stanu na 1 grudnia 1953 roku 8. Języki nauczania w szkołach w BSRR w latach 1980-1987 9. Sekretarze obwodowych komitetów KPB 10. Skład narodowy obwodowej organizacji partyjnej w Grodnie w latach 1956-1980 11. Kierownicy wydziałów organizacyjnych rejonowych (miejskich) komitetów KPB 12. Kierownicy wydziałów propagandy i agitacji rejonowych (miejskich) komitetów KPB 13. Kierownicy wydziałów przemysłowo-transportowych rejonowych (miejskich) komitetów KPB 14. Kierownicy wydziałów rolnych rejonowych (miejskich) komitetów KPB 15. Skład narodowościowy delegatów I Obwodowej Konferencji Partyjnej w Grodnie (ilość, %) 16. Udział Polaków, członków KPB, w obwodowych konferencjach partyjnych w Grodnie 17. Polacy, członkowie KPB, uczestniczący w obwodowych konferencjach partyjnych w Grodnie (ilość) 506 BIBLIOGRAFIA 18. Skład narodowościowy kadry partyjnej na szczeblu komitetów obwodowych KPB 19. Skład narodowościowy kadry komitetów wykonawczych w BSRR 20. Polacy we władzach organów partyjnych, administracyjnych i komsomolskich, uczestnicy X, XII, XIV, XVI, XVIII Obwodowych Konferencji Partyjnych w Grodnie 21. Pierwsi, drudzy i trzeci sekretarze rejonowych i miejskich komitetów KPB w latach 1971-1986 22. Pierwsi sekretarze rejonowych i miejskich komitetów KPB w latach 1971-1986 23. Drudzy sekretarze komitetów rejonowych i miejskich KPB w latach 1971-1986 24. Trzeci sekretarze komitetów rejonowych i miejskich KPB w latach 1971-1986 25. Skład narodowościowy kadry kierowniczej BSRR wg stanu na 1.01.1989 roku, ilość osób (%) 26. Polacy w BSRR na tle innych narodowości w latach 1959-1989 27. Sekretarze komitetów miejskich (rejonowych) KPB w BSRR wiatach 1987-1989 507
any_adam_object	1
any_adam_object_boolean	1
author	Gawin, Tadeusz 1951-
author2	Łuba, Witalis
author2_role	trl
author2_variant	w ł wł
author_GND	(DE-588)1161624708
author_facet	Gawin, Tadeusz 1951- Łuba, Witalis
author_role	aut
author_sort	Gawin, Tadeusz 1951-
author_variant	t g tg
building	Verbundindex
bvnumber	BV047320054
ctrlnum	(OCoLC)1256421086 (DE-599)BVBBV047320054
era	Geschichte 1919-2017 gnd
era_facet	Geschichte 1919-2017
format	Book
fullrecord	<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?><collection xmlns="http://www.loc.gov/MARC21/slim"><record><leader>00000nam a2200000 cb4500</leader><controlfield tag="001">BV047320054</controlfield><controlfield tag="003">DE-604</controlfield><controlfield tag="005">20220711</controlfield><controlfield tag="007">t\|</controlfield><controlfield tag="008">210610s2020 xx a\|\|\| \|\|\|\| 00\|\|\| pol d</controlfield><datafield tag="020" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">9788361325796</subfield><subfield code="9">978-83-61325-79-6</subfield></datafield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(OCoLC)1256421086</subfield></datafield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(DE-599)BVBBV047320054</subfield></datafield><datafield tag="040" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-604</subfield><subfield code="b">ger</subfield><subfield code="e">rda</subfield></datafield><datafield tag="041" ind1="0" ind2=" "><subfield code="a">pol</subfield></datafield><datafield tag="049" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-B1595</subfield><subfield code="a">DE-12</subfield><subfield code="a">DE-Re13</subfield></datafield><datafield tag="084" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">OST</subfield><subfield code="q">DE-12</subfield><subfield code="2">fid</subfield></datafield><datafield tag="100" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">Gawin, Tadeusz</subfield><subfield code="d">1951-</subfield><subfield code="0">(DE-588)1161624708</subfield><subfield code="4">aut</subfield></datafield><datafield tag="245" ind1="1" ind2="0"><subfield code="a">Polskość wyjęta spod prawa</subfield><subfield code="b">Polska mniejszość narodowa na Białorusi 1919-2017</subfield><subfield code="c">Tadeusz Gawin ; [tłumaczenie z języka białoruskiego na polski: Witalis Łuba]</subfield></datafield><datafield tag="246" ind1="1" ind2="3"><subfield code="a">Pad prèsìngam palìtykì</subfield></datafield><datafield tag="264" ind1=" " ind2="1"><subfield code="a">Warszawa</subfield><subfield code="b">Studium Europy Wschodniej. Uniwersytet Warszawski</subfield><subfield code="c">2020</subfield></datafield><datafield tag="300" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">542 Seiten</subfield><subfield code="b">Illustrationen, Karten</subfield><subfield code="c">24 cm</subfield></datafield><datafield tag="336" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">txt</subfield><subfield code="2">rdacontent</subfield></datafield><datafield tag="337" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">n</subfield><subfield code="2">rdamedia</subfield></datafield><datafield tag="338" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">nc</subfield><subfield code="2">rdacarrier</subfield></datafield><datafield tag="490" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">Bibliotheca Europae Orientalis</subfield><subfield code="v">55</subfield></datafield><datafield tag="490" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">Bibliotheca Europae Orientalis. Studia</subfield><subfield code="v">10</subfield></datafield><datafield tag="546" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">Zusammenfassung in englischer und russischer Sprache</subfield></datafield><datafield tag="648" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Geschichte 1919-2017</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Polen</subfield><subfield code="g">Volk</subfield><subfield code="0">(DE-588)4046497-0</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="651" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Belarus</subfield><subfield code="0">(DE-588)4079143-9</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2="0"><subfield code="a">Polacy za granicą</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2="0"><subfield code="a">Polityka wewnętrzna</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2="0"><subfield code="a">Polityka zagraniczna</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2="2"><subfield code="a">Białoruś</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2="2"><subfield code="a">Polska</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2="0"><subfield code="a">Mniejszości / Białoruś / 20 w</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2="0"><subfield code="a">Mniejszości / Białoruś / 1990-</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2="0"><subfield code="a">Polacy / Białoruś / 20 w</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2="0"><subfield code="a">Polacy / Białoruś / 1990-</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2="2"><subfield code="a">Polska / stosunki / Białoruś / 20 w</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2="2"><subfield code="a">Polska / stosunki / Białoruś / 1990-</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2="2"><subfield code="a">Białoruś / stosunki / Polska / 20 w</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2="2"><subfield code="a">Białoruś / stosunki / Polska / 1990-</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2="4"><subfield code="a">1901-2000</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2="4"><subfield code="a">2001-</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2="6"><subfield code="a">Monografia</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="0"><subfield code="a">Belarus</subfield><subfield code="0">(DE-588)4079143-9</subfield><subfield code="D">g</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="1"><subfield code="a">Polen</subfield><subfield code="g">Volk</subfield><subfield code="0">(DE-588)4046497-0</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="2"><subfield code="a">Geschichte 1919-2017</subfield><subfield code="A">z</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2=" "><subfield code="5">DE-604</subfield></datafield><datafield tag="700" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">Łuba, Witalis</subfield><subfield code="4">trl</subfield></datafield><datafield tag="830" ind1=" " ind2="0"><subfield code="a">Bibliotheca Europae Orientalis</subfield><subfield code="v">55</subfield><subfield code="w">(DE-604)BV014255014</subfield><subfield code="9">55</subfield></datafield><datafield tag="830" ind1=" " ind2="0"><subfield code="a">Bibliotheca Europae Orientalis. Studia</subfield><subfield code="v">10</subfield><subfield code="w">(DE-604)BV023125075</subfield><subfield code="9">10</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032722825&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Abstract</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032722825&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Abstract</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032722825&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Register // Personenregister</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032722825&sequence=000007&line_number=0004&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Inhaltsverzeichnis</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032722825&sequence=000009&line_number=0005&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Literaturverzeichnis</subfield></datafield><datafield tag="940" ind1="1" ind2=" "><subfield code="n">oe</subfield></datafield><datafield tag="940" ind1="1" ind2=" "><subfield code="q">BSB_NED_20220531</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">900</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">090512</subfield><subfield code="g">478</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">305.8009</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">0904</subfield><subfield code="g">478</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">900</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">090511</subfield><subfield code="g">478</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">305.8009</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">090512</subfield><subfield code="g">478</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">305.8009</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">090511</subfield><subfield code="g">478</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">900</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">0904</subfield><subfield code="g">438</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">900</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">0904</subfield><subfield code="g">478</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">900</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">090512</subfield><subfield code="g">438</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">900</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">090511</subfield><subfield code="g">438</subfield></datafield><datafield tag="943" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-032722825</subfield></datafield></record></collection>
geographic	Belarus (DE-588)4079143-9 gnd
geographic_facet	Belarus
id	DE-604.BV047320054
illustrated	Illustrated
index_date	2024-07-03T17:28:50Z
indexdate	2024-11-25T11:10:57Z
institution	BVB
isbn	9788361325796
language	Polish
oai_aleph_id	oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-032722825
oclc_num	1256421086
open_access_boolean
owner	DE-B1595 DE-12 DE-Re13 DE-BY-UBR
owner_facet	DE-B1595 DE-12 DE-Re13 DE-BY-UBR
physical	542 Seiten Illustrationen, Karten 24 cm
psigel	BSB_NED_20220531
publishDate	2020
publishDateSearch	2020
publishDateSort	2020
publisher	Studium Europy Wschodniej. Uniwersytet Warszawski
record_format	marc
series	Bibliotheca Europae Orientalis Bibliotheca Europae Orientalis. Studia
series2	Bibliotheca Europae Orientalis Bibliotheca Europae Orientalis. Studia
spelling	Gawin, Tadeusz 1951- (DE-588)1161624708 aut Polskość wyjęta spod prawa Polska mniejszość narodowa na Białorusi 1919-2017 Tadeusz Gawin ; [tłumaczenie z języka białoruskiego na polski: Witalis Łuba] Pad prèsìngam palìtykì Warszawa Studium Europy Wschodniej. Uniwersytet Warszawski 2020 542 Seiten Illustrationen, Karten 24 cm txt rdacontent n rdamedia nc rdacarrier Bibliotheca Europae Orientalis 55 Bibliotheca Europae Orientalis. Studia 10 Zusammenfassung in englischer und russischer Sprache Geschichte 1919-2017 gnd rswk-swf Polen Volk (DE-588)4046497-0 gnd rswk-swf Belarus (DE-588)4079143-9 gnd rswk-swf Polacy za granicą Polityka wewnętrzna Polityka zagraniczna Białoruś Polska Mniejszości / Białoruś / 20 w Mniejszości / Białoruś / 1990- Polacy / Białoruś / 20 w Polacy / Białoruś / 1990- Polska / stosunki / Białoruś / 20 w Polska / stosunki / Białoruś / 1990- Białoruś / stosunki / Polska / 20 w Białoruś / stosunki / Polska / 1990- 1901-2000 2001- Monografia Belarus (DE-588)4079143-9 g Polen Volk (DE-588)4046497-0 s Geschichte 1919-2017 z DE-604 Łuba, Witalis trl Bibliotheca Europae Orientalis 55 (DE-604)BV014255014 55 Bibliotheca Europae Orientalis. Studia 10 (DE-604)BV023125075 10 Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032722825&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Abstract Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032722825&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Abstract Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032722825&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Register // Personenregister Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032722825&sequence=000007&line_number=0004&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Inhaltsverzeichnis Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032722825&sequence=000009&line_number=0005&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Literaturverzeichnis
spellingShingle	Gawin, Tadeusz 1951- Polskość wyjęta spod prawa Polska mniejszość narodowa na Białorusi 1919-2017 Bibliotheca Europae Orientalis Bibliotheca Europae Orientalis. Studia Polen Volk (DE-588)4046497-0 gnd
subject_GND	(DE-588)4046497-0 (DE-588)4079143-9
title	Polskość wyjęta spod prawa Polska mniejszość narodowa na Białorusi 1919-2017
title_alt	Pad prèsìngam palìtykì
title_auth	Polskość wyjęta spod prawa Polska mniejszość narodowa na Białorusi 1919-2017
title_exact_search	Polskość wyjęta spod prawa Polska mniejszość narodowa na Białorusi 1919-2017
title_exact_search_txtP	Polskość wyjęta spod prawa Polska mniejszość narodowa na Białorusi 1919-2017
title_full	Polskość wyjęta spod prawa Polska mniejszość narodowa na Białorusi 1919-2017 Tadeusz Gawin ; [tłumaczenie z języka białoruskiego na polski: Witalis Łuba]
title_fullStr	Polskość wyjęta spod prawa Polska mniejszość narodowa na Białorusi 1919-2017 Tadeusz Gawin ; [tłumaczenie z języka białoruskiego na polski: Witalis Łuba]
title_full_unstemmed	Polskość wyjęta spod prawa Polska mniejszość narodowa na Białorusi 1919-2017 Tadeusz Gawin ; [tłumaczenie z języka białoruskiego na polski: Witalis Łuba]
title_short	Polskość wyjęta spod prawa
title_sort	polskosc wyjeta spod prawa polska mniejszosc narodowa na bialorusi 1919 2017
title_sub	Polska mniejszość narodowa na Białorusi 1919-2017
topic	Polen Volk (DE-588)4046497-0 gnd
topic_facet	Polen Volk Belarus
url	http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032722825&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032722825&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032722825&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032722825&sequence=000007&line_number=0004&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032722825&sequence=000009&line_number=0005&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA
volume_link	(DE-604)BV014255014 (DE-604)BV023125075
work_keys_str_mv	AT gawintadeusz polskoscwyjetaspodprawapolskamniejszoscnarodowanabiałorusi19192017 AT łubawitalis polskoscwyjetaspodprawapolskamniejszoscnarodowanabiałorusi19192017 AT gawintadeusz padpresingampalityki AT łubawitalis padpresingampalityki

Verfügbarkeit

Es ist kein Print-Exemplar vorhanden.

Fernleihe Bestellen Achtung: Nicht im THWS-Bestand! Inhaltsverzeichnis

MARC

Datensatz im Suchindex

Es ist kein Print-Exemplar vorhanden.

Ähnliche Einträge