Przewodnik po cmentarzu żydowskim w Bochni:
Gespeichert in:
| 1. Verfasser: | |
|---|---|
| Format: | Buch |
| Sprache: | Polish |
| Veröffentlicht: |
Bochnia
Muzeum w Bochni im. prof. Stanisława Fischera
2018
|
| Schlagworte: | |
| Online-Zugang: | Inhaltsverzeichnis Literaturverzeichnis Abstract |
| Beschreibung: | 245 Seiten Illustrationen 21 cm |
Internformat
MARC
| LEADER | 00000nam a2200000 c 4500 | ||
|---|---|---|---|
| 001 | BV046668374 | ||
| 003 | DE-604 | ||
| 005 | 20210625 | ||
| 007 | t | ||
| 008 | 200414s2018 a||| |||| 00||| pol d | ||
| 020 | |z 9788386602452 |9 978-83-86602-45-2 | ||
| 035 | |a (OCoLC)1151438507 | ||
| 035 | |a (DE-599)BVBBV046668374 | ||
| 040 | |a DE-604 |b ger |e rda | ||
| 041 | 0 | |a pol | |
| 049 | |a DE-12 | ||
| 084 | |a OST |q DE-12 |2 fid | ||
| 100 | 1 | |a Zawidzka, Iwona |d ca. 20./21. Jh. |e Verfasser |0 (DE-588)1210737051 |4 aut | |
| 245 | 1 | 0 | |a Przewodnik po cmentarzu żydowskim w Bochni |c Iwona Zawidzka |
| 264 | 1 | |a Bochnia |b Muzeum w Bochni im. prof. Stanisława Fischera |c 2018 | |
| 300 | |a 245 Seiten |b Illustrationen |c 21 cm | ||
| 336 | |b txt |2 rdacontent | ||
| 337 | |b n |2 rdamedia | ||
| 338 | |b nc |2 rdacarrier | ||
| 650 | 7 | |a Cmentarze żydowskie |2 dbn | |
| 650 | 7 | |a Cmentarz żydowski w Bochni |2 dbn | |
| 650 | 7 | |a Groby |2 dbn | |
| 650 | 7 | |a Macewy |2 dbn | |
| 650 | 7 | |a Sztuka polska |2 dbn | |
| 650 | 7 | |a Sztuka sepulkralna |2 dbn | |
| 650 | 7 | |a Sztuka żydowska |2 dbn | |
| 650 | 7 | |a Żydzi |2 dbn | |
| 650 | 7 | |a Cmentarze żydowskie / Polska / Bochnia |2 jhpk | |
| 650 | 0 | 7 | |a Jüdischer Friedhof |0 (DE-588)4331943-9 |2 gnd |9 rswk-swf |
| 651 | 7 | |a Bochnia (woj. małopolskie) |2 dbn | |
| 651 | 7 | |a Bochnia |0 (DE-588)4351281-1 |2 gnd |9 rswk-swf | |
| 689 | 0 | 0 | |a Bochnia |0 (DE-588)4351281-1 |D g |
| 689 | 0 | 1 | |a Jüdischer Friedhof |0 (DE-588)4331943-9 |D s |
| 689 | 0 | |5 DE-604 | |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032079382&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Inhaltsverzeichnis |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032079382&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Literaturverzeichnis |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032079382&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Abstract |
| 940 | 1 | |n oe | |
| 940 | 1 | |q BSB_NED_20210625 | |
| 999 | |a oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-032079382 | ||
| 942 | 1 | 1 | |c 307.09 |e 22/bsb |g 438 |
| 942 | 1 | 1 | |c 909.04924 |e 22/bsb |g 438 |
Datensatz im Suchindex
| _version_ | 1804181381949947904 |
|---|---|
| adam_text | SPIS TREŚCI Wstęp....................................................................................................................................................................... 8 Literatura dotycząca bocheńskiego cmentarza żydowskiego............................................................................. 10 Dzieje cmentarza.................................................................................................................................................. 12 Przyczyny powstania i lokalizacji cmentarza na Krzęczkowie........................................................................ 13 Układ przestrzenny........................................................................................................................................... 17 Służba cmentarna.............................................................................................................................................26 Nagrobki................................................................................................................................................................30 Wygląd nagrobków...........................................................................................................................................31 Kamieniarze...................................................................................................................................................... 32 Symbolika nagrobna.........................................................................................................................................39
Teksty nagrobne................................................................................................................................................49 Ludzie pochowani na bocheńskim cmentarzu żydowskim............................................................................... 62 Wchodząc na cmentarz................................................................................................................................... 63 Część północna — najstarsza ............................................................................................................................64 Idąc główną aleją...............................................................................................................................................66 Część wschodnia............................................................................................................................................... 88 Część zachodnia.............................................................................................................................................. 113 Cmentarz na cmentarzu..................................................................................................................................147 „Dla pamięci ludności żydowskiej...”........................................................................................................... 151 Zakończenie.........................................................................................................................................................154
Przypisy................................................................................................ 159 Spis osób, których nagrobki zachowały się na cmentarzu bocheńskim......................................................... 178 Bibliografia.......................................................................................................................................................... 235 Summary..............................................................................................................................................................245
BIBLIOGRAFIA ŹRÓDŁA Archiwalia — Archiwum Narodowe w Krakowie Oddział na Wawelu: Teki Schneidera nr 148, 149. — Archiwum Narodowe w Krakowie Oddział w Bochni: 30/228/2, Księga zgonów Izraelickiego Okręgu Metrykalnego w Bochni (T. I Sterbe—Matrik Bochnia), 1877-1890. 30/228/11, Księga zgonów Izraelickiego Okręgu Metrykalnego w Bochni (T. II Sterbematrik Bochnia), 1890—1900. 30/228/18, Księga zgonów Izraelickiego Okręgu Metrykalnego w Bochni (T. III Sterbe-matrik, Bochnia), 1900-1911. 30/228/14, Księga Izraelickiego Okręgu Metrykalnego w Bochni, Indeks księgi metrykalnej zmarłych od 1877-1890. 30/228/15, Księga Izraelickiego Okręgu Metrykalnego w Bochni, Indeks księgi metrykalnej zmarłych od 1890-1899. 30/228/16, Księga aktów małżeństw Izraelickiego Okręgu Metrykalnego w Bochni, 1877—1905. 30/228/17, Księga aktów urodzeń Izraelickiego Okręgu Metrykalnego w Bochni, 1902—1910. 30/228/23, Księga zgonów Izraelickiego Okręgu Metrykalnego w Bochni, 1911—1924. 30/1/55, Spis Izraelitów w Bochni zamieszkałych, 1873—1918. 30/1/102, Akta Magistratu Miasta Bochnia, Akta Ogólne, 1860-1869. 30/1/103, Akta Magistratu Miasta Bochnia, Akta Ogólne, 1870—1879. 30/1/648, Księga przynależności do miasta. 30/1/652, Spis właścicieli domów w Bochni według ulic. 30/1/693-695, Rejestr przedsiębiorców w Bochni. 30/1/811, Księga biorcza podatku od szyldów. 30/1/906, Rejestr dowodów osobistych, 1936. 30/1/938, Spis mieszkańców dzielnicy żydowskiej. 30/1/1077, Wykaz stowarzyszeń, władz i urzędników. 30/1/30/1413, Akta Budownictwa Zarządu Miejskiego w Bochni, ul. Szewska i ul. Kraszewskiego. 30/1/30/1474,
Akta Budownictwa Zarządu Miejskiego w Bochni, ul. Bracka nr 447, 448. 30/1/30/1516, Akta Budownictwa Zarządu Miejskiego w Bochni, ul. Kościuszki. 30/1/30/1893, Akta Budownictwa Zarządu Miejskiego w Bochni, nr 913 Podedwórze Górne. — Urząd Stanu Cywilnego w Bochni: T. V Księga zgonów Izraelickiego Okręgu Metrykalnego 1924—1935. T. VI Urząd Metrykalny w Bochni, Księga śmierci od 12.10.1936-11.1940. 235
Przewodnik po cmentarzu żydowskim w Bochni T. VII Księga zmarłych, Bochnia, od 9.11.1940. — Archiwum Akt Nowych w Warszawie: AAN MOS t. 415 b. p. „Akt fhndacyjny fundacji im. Kalmana Schanzera w Bochni”. — Zbiory Muzeum im. Stanisława Fischera w Bochni: MB-H/940, Pamiętnik Hani Aussenberg, rękopis. MB-H/1752, O. Szałowski, Wspomnienia z czasów okupacji, m-pis. MB-H/4047, Rejestr dowodów osobistych. MB-H/5359, S. Fischer, Materiały dotyczące Żydów w Bochni podczas okupacji niemieckiej, m-pis. MB-H/5409, Plan regulacji m. Bochni. Dzielnica I Śródmieście. MB-H/5775, Rachunek firmy H. Faber-Bochnia, nr 75, 1938 rok. — Instytut Pamięci Narodowej: Oddział w Katowicach, sygn. Ka 85/488, Akta w sprawie stwierdzenia zgonu. Oddział w Katowicach, sygn. Ka 85/953, Akta w sprawie uznania za zmarłych. Oddział w Krakowie, sygn. 038/256, Akta śledcze w sprawie współpracy z Niemcami podczas okupacji, znęcania się nad ludnością żydowską w getcie Bochnia będąc komendantem policji żydowskiej - przeciw Rosen Szymon, 1947. Oddział w Krakowie, sygn. BU 2586/184, Odpis wyroku Sądu Krajowego w Kilonii z dn. 19.03.1968 w sprawie karnej przeciwko Herman Hubert Heinrich i Franz-Josef Müller, oskarżeni o zbrodnie na ludności żydowskiej w Krakowie, Bochni, Wieliczce. ֊ Sąd Rejonowy w Bochni, Wydział Ksiąg Wieczystych, ĽWH 34. — Żydowski Instytut Historyczny: Archiwum, sygn. 301/2392, Relacja Salamona Greiwera. Archiwum, sygn. 301/3400, Relacja Abrahama Sterncheila (Sternhella). Archiwum, sygn. 324/1701, TOZ. Archiwum ZSS 236, Żydowska Samopomoc Społeczna. Wydawnictwa źródłowe — Czech J., Kakndarz
Krakowski, Kraków 1913. — Księga Adresowa Miasta Krakowa i województwa krakowskiego, Kraków 1932. — Księga Adresowa Pokki (wraz z w. m. Gdańskiem) d,և handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa 1930. — Mikulski S., Wielka Księga Adresowa dL· królewskiego stołecznego miasta Krakowa i królewskiego wolnego miasta Podgórza, Kra ków 1913. ֊ Mikulski S., Wielka Księga Adresowa dla królewskiego stokcznego miasta Krakowa i krókwskiego wolnego miasta Podgórza, Kra ków 1925. — Modlitewnik żydowski Pardes Lauder. 77Wh 0773 777’D, red. Sacha Pečarič, Kraków 2005. — Odpis Akt Wojskowych Urzędu Opieki nad Grobami Wojennymi Okręgu Korpusu N. V. w Krakowie, wykonany przez Emila Boryczkę. 236
Bibliografia — Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu w przekładzie zjęzyków oryginalnych, Poznań-Warszawa 1980. — Skorowidz handli bocheńskich utrzymujących na składzie towary wyrobu krajowego oraz przemysłfabryczny i domowy powiatu wydany na rok 1909, Bochnia 1908. — Sprawozdanie Dyrekcji c. k. gimnazyum w Bochni za rok szkolny 1907, Kraków 1907. — Sprawozdanie Dyrekcji c. k. gimnazyum w Bochni za rok szkolny 1909, Kraków b.r. Prasa — „Echo”, rok 1934 i 1935. — „Nowy Dziennik” , nr 16, 16.01.1932. — „Nowy Dziennik”, nr 318, 23.11.1932. — „Nowy Dziennik”, nr 351, 23.12.1933. — „Nowy Dziennik”, nr 43, 12.02.1935. — „Nowy Dziennik”, nr 305, 6.11.1937. — „Nowy Dziennik”, nr 309, 10.11.1937. — „Nowy Dziennik”, nr 6, 6.01.1939. — „Tygodnik Bocheński”, nr 3, 13.07.1913. — „Tygodnik Bocheński”, nr 12, 14.09.1913. — „Tygodnik Bocheński”, nr 14, 28.09.1913 — „Tygodnik Bocheński”, nr 17, 19.10.1913. — „Tygodnik Bocheński”, nr 21, 16.11.1913. — „Tygodnik Bocheński”, nr 23, 30.11.1913. — „Tygodnik Bocheński”, nr 24, 6.12.1913. Korespondencja i rozmowy — — — — — — — — Korespondencja Menachema Greiwera do autorki, z 1995 oraz 24.04.1991. Korespondencja Uszera Weinfelda do autorki, jesień 1996. Korespondencja Agnieszki Cahn do autorki, 05.2007. Korespondencja Zeeva Fischierà do autorki, 12.08.2002, 27.03.2007, 17.8.2010. Rozmowa z Eliahu Arbelem, 2.09.1991. Rozmowa z Mendlem Reichbergiem, 05.1994. Rozmowa z Aleksandrem Gutfreundem, 27.04.2007. Rozmowa z Marią Ćwioro, lato 2008, 04.2009. — Rozmowa z Kazimierzem Kupcem, 01.2011. — Rozmowy z Leonem Gawądem, opiekunem cmentarza. 237
Przewodnik po cmentarzu żydowskim w Bochni Wspomnienia - FischlerZ., Im Schatten der Einsamkeit und der Trauer. Jugender innerungen aus den Tagen des Holocaust,Tc -Aviv 1985. - Gutfreund A., Our Holocaust, London 2006. - Zwetschkenstiel D., Z Bochni w świat, Genève 2001. OPRACOWANIA - Abrahams L, Życie codzienne Żydów w średniowieczu, Warszawa 1996. - Balaban M., Dzieje Żydów w Galicji i Rzeczypospolitej Krakowskiej 1772-1868, Lwów 1914 (reprint Kraków 1988). - Balaban M., Zabytki historyczne Żydów w Pokce, Warszawa 1929. - Bartosz A., Tarnowskiejudaica, Warszawa 1992. - Blajda Cz., Żegocina dawna i współczesna, Żegocina 1993. - Broch R., Hauptman H., Die westgalizischen Heldengraeber aus den Jahren des Weltkriegs 1914—1915, Wien 1918. - Burchardt P, Pamiątki i zabytki kultury żydowskiej w Pobce, Warszawa 1990. - Cahn M., Cahn A., Myślenice. Siady żydowskiego miasteczka. Spacerownik, Myślenice 2011. - Chrobaczyński J., Gołęciowski J., Polityka okupanta wobec ludności, w: Bochnia. Dzieje miasta i regionu, red. Kiryk E, Ruta Z., Kraków 1980. - Cmentarze żydowskie. Studia z dziejów kultury żydowskiej w Polsce, Wrocław 1995, t. 2. - Cohen A., Talmud, Warszawa 1995. - Cyankiewicz M. i in., Cmentarze żydowskie w Sławkowie i Dąbrowie Górniczej, Kraków 2004. - Czumalo V., Gdzie śmierć niejest zła,,Autoportret”, R. 2008, nr 3, s. 38—45. - Długosz T, Dzieje parafii niegowickiej, Kraków 1949. - Drogomir J.P., Polegli w Galicji Zachodniej 1914—1915, t. III, Tarnów 2005. - Duda O., Cmentarze I wojny światowej w Galicji Zachodniej, Warszawa 1995. - Dylewski A., Տևէևու Żydówpobkich.
Przewodnik ilustrowany, Bielsko-Biała 2002. - Encyclopaedia Judaica, Jeruzalem 1974-1978. - Fischer S., Wygnanie Żydów z Bochni. Odbitka ze Sprawozdania Państw. Gimnazjum w Bochni — za rok 1927/28, Bochnia 1928. - Fischer S., Wiśnicz Nowy. Jego przeszłość, zabytki i stan dzisiejszy, Warszawa 1967. - Flasza J., Bochnia 100 Խ temu, czyli świat uporządkowany, „Kronika Bocheńska”, nr 1-2, 2012, s. 3-Ю. - Flasza J., Bochnia z perspektywy Zimmerspitza, „Kronika Bocheńska”, 2009, nr 1, s. 36. - Flasza J., Szanujmy stare gazety, „Kronika Bocheńska”, 2016, nr 12, s. 40. ֊ Frodyma R., Galicyjskie cmentarze wojenne. Przewodnik, է. III, Pruszków 1998. - Galas M., Chasydyzm czy chasydyzmy? Główne aspekty dziejów mistyki żydowskiej na ziemiach pobkich, w: Żydzi lelowscy. Obecność i śDdy, red. Galas M. i Skrzypczyk M., Kraków 2006. - Giza J., Sądeccy kawalerowie Virtuţi Militari 1918—1920, Kraków 1999. 238
Bibliografia — Goldstein M., Dresdner К., Kultura i sztuka ludu żydowskiego na ziemiachpobkich, Lwów 1935. — Gordon E., Żydowskie zwyczaje związane ze śmiercią i pogrzebem, w: Modlitwy na cmentarzu i zwyczaje pogrzebowe, Kraków, Budapeszt 2009. — Greenwald Z., Bramy Halachy. Religijne prawo żydowskie, Kraków 2005. — Grodziska K., Pobkie groby na cmentarzach północnej Walii, Kraków 2004. — Halkowski H., Legendy z Żydowskiego Miasta na Kazimierzu pod Krakowem, Kraków 1998. — Hondo L., Cmentarz jako obraz dokonujących się przemian spokczności żydowskiej na przestrzeni XIX і XX wieku, w: 200 lat nowego cmentarza żydowskiego w Krakowie, pod red. Hondo L, Kraków 2010. — Hondo L, Cmentarz żydowski w Tarnowie, Kraków 2001. — Hondo L., Dom przedpogrzebowyprzy żydowskim nowym cmentarzu w Krakowie, Kraków 2011. — Hondo L., Nowy Cmentarz Żydowski w Krakowie. Przewodnik — część 1, Kraków 2006. — Hondo L., Stary żydowski cmentarz w Krakowie: historia cmentarza, analiza hebrajskich inskrypcji, Kraków 1999. — Kawalko D.R,,Józefowski ośrodek kamieniarski, w: Przyczynki do etnografii Zamojszczyzny, Zamos ć 1995. — Kęsek J., Bochnia i obwód bocheński w ևէօշհ 1863—1864. W150. rocznicę Powstania Styczniowego, Bochnia 2013. — Kiryk E, Z dziejów Żydów w Bochni, „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego”, 1980, Nr 2-3/114—115, s. 30. — Klauzińska K., Coloured Tombstones at theJewish Cemetery in Zduńska Wola, „Ars Judaica” (Bar lian University, Israel), vol. 5, 2009, s. 121-128. — Klugman A., Nowy słownikpobko-hebrajski i hebrajsko-pobki, Warszawa 2001. — Kocjan К. i in., Nowy cmentarz żydowski
w Olkuszu, Kraków 2003. — Kocot-Maciuszek A., Dawid Lehrhaft — doktor medycyny, kapitan rezerwy, „Kronika Bocheńska”, 2017, nr 10, s. 22. — Kolbuszewski J., Cmentarze, Wrocław 1996. — Kolbuszewski J., Wiersze z cmentarza, Wroclaw 1985. — Kołodziejczyk D., Z dziejów Klaja, Kłaj 2012. — Krajewska M., Czas kamieni, Warszawa 1982. — Krajewska M., Cmentarze żydowskie — mowa kamieni, „Znak” R. XXXV, 1983, nr 2-3, s. 397^410. — Krajewska M., Symbolika płaskorzeźb na cmentarzach żydowskich w Pobce, „Polska Sztuka Ludowa” R. XLIII, 1989, nr 1—2, s. 47. — Krajewska M., Symbolika nagrobków żydowskich, „Kalendarz Żydowski” 1984—1985, s. 90—98. — KrohA., Wstęp do: G. Laub, Yndywydualizm, „Rocznik Bocheński”, t. 1, 1993, s. 197. — Księga pochowanych żołnierzy pobkich poległych w II wojnie światowej, t. 1, Żołnierze września A—M, Pruszków 1993. — Księga pochowanych żołnierzy pobkich poległych w II wojnie światowej, t. III, Żołnierze pobkich sił zbrojnych na Zachodzie, Pruszków 1994. — Kupfer E., Pinkas bractwa pogrzebowego w Zamościu, „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego”, 1951/2, s. 47-80. — Kiinzl W., Jüdische Grabkunst von der Antike bis heute, Darmstadt 1999. — Langer J., Dziewięć bram do tajemnic chasydów, Kraków 1988. — Lieber Schwarz L„ A World after this. A Memoir ofLoss and Redemption, 2010, spisane przez A. Brill. 239
Przewodnik po cmentarzu żydowskim w Bochni - Łagiewski M., Macewy mówią, Wrocław֊Warszawa֊Kraków 1991. - Łopata M., Groby żydowskich żołnierzy wielkiej wojny, w: Materiały z Konferencji naukowej „Znaki Pamięci”, Gorlice, 27.10.2007, Gorlice 2008. - Meirtchak B., Żydzi — żołnierze wojsk pokkich polegli na frontach II wojny światowej, Warszawa 2001. - Najnowszy podręcznik metrykalny, oprać. S. Weinstock, Lwów 1903. - Penkalla A., Cmentarz żydowski, w: Żydzi ostrowieccy. Zarys dziejów, Ostrowiec Świętokrzyski 1996. - PenkallaA., Cmentarze żydowskie w Kieleckiem i Radomskiem, w: Kultura Żydów pokkich XIX— XX w., Kielce 1992. - Penkalla A., Problematyka konserwatorska cmentarzy żydowskich w Kieleckiem i Radomskiem, w: Cmentarze żydowskie. Studia z dziejów kultury żydowskiej w Роксе, t. 2, Wrocław 1995. - Pinkas ha-Kehilot, Encyclopaedia ofJewish Communities, Pt. 4: Poland, Vol. 3: Western Galicia and Silesia, Jerozolima 1984 (kserokopia fragmentu o Bochni, tl. T. Korzeniowski). - Pokki słownikjudaistyczny. Dzieje. Kultura. Religia. Ludzie, red. Z. Borzymińska i R. Żebrowski, Warszawa 2003. - ProszykJ., Cmentarz żydowski w Biekku-Bialej, Bielsko-Biała 2002. - Rabbinowicz H., Torath Chajim. Hebräische Vorträgefur das Trauerhaus, Frankftm a. M. 1902. - Reinfbss R., Ludowa rzeźba kamienna w Роксе, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1989. - Rejestr miejsc ifaktów zbrodni popełnionych przez okupanta hitlerowskiego na ziemiach pokkich w latach 1939—1945. Wojewódz two tarnowskie, Warszawa 1984. - Roth E., żur Halachah des jüdischen Friedhof, D’TIN „Udim. Zeitschrift der
Rabbinerkonferenz in der Bundesrepublik Deutchland”, Frankfbrt/Main, 5735 1974/75. - Rozmus D., Cmentarze żydowskie Ziemi Olkuskiej, Kraków 1999. - Rozmus D., De judeorum arte sepukrali. Motywy artystyczne w żydowskiej sztuce sepulkralnej, Kraków 2005. - Rozmus D., Skdy polichromii na nagrobkach żydowskich z obszaru dawnego powiatu olkuskiego, „Ochrona Zabytków” 2000, nr 1. - Rybka R., 11 miejskie koszary kawaleryjskie w Bochni w Htach 1887-1939, „Rocznik Bocheński”, t. 8, 2016. - Samsonowska K., Wyznaniowe gminy żydowskie i ich społeczności w województwie krakowskim (1918—1939), Kraków 2005. - Schiper I., Sztuka plastyczna u Żydów w dawnej Роксе, w: Żydzi w Роксе Odrodzonej, Warszawa 1935- Straczuk J., Cmentarz i stół. Pograniczeprawosławno-katolickie w Роксе i na Białorusi, Wrocław 2006. - Sulima R., Słowo i etos. Szkice o kulturze, Kraków 1992. - Szir (Wolman-Sieraczkowa) M., Szir D., Słownik hebrajsko-pokki, Tel-Aviv 1958. - Szlezynger E, Zawidzka I., Żydowski Wiśnicz, Kraków 2016. - Światło i słońce. Studia z dziejów chasydyzmu, red. Galas M., Kraków 2006. ֊ Trepp L., Żydzi. Naród, historia, religia, Warszawa 2009. - Trzciński A., Polichromia nagrobków na cmentarzach żydowskich w Роксе południowo-wschodniej, „Polska Sztuka Ludowa” 1989, nr 1-2, s. 63-64. - Trzciński A., Polichromia nagrobków żydowskich, „Muzeum Pojezierza Łęczycko-Włodawskiego. Zeszyty Muzealne”, t. 6, 1997, s. 3-9. 240
Bibliografia — Trzciński A., SymboU i obrazy. Treści symboliczneprzedstawień na nagrobkach żydowskich w Роксе, Lublin 1997. — Trzciński A., Shdami zabytków kultury żydowskiej na Lubekzezyźnie, Lublin b.r. — Trzciński A., Sobota J., Cmentarze żydowskie w Międzyrzecu Podlaskim, Lublin 2009. — Trzciński A., Wodziński M., Cmentarz żydowski w Lesku, Cz. I, wiek XVI i XVII, Kraków 2002. — Tworek A., Chełm i Przyrabie, Tarnów 1999. — Unterman A., Encyklopedia tradycji i legend żydowskich, Warszawa 1994. — Vries Mzn. S. P. De, Obrzędy i symbole Żydów, Kraków 2006. — Wein A., Pinkas bractwa pogrzebowego w Mordach, „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego”, 1967. — Wiśniewski T, Cmentarze żydowskie Białostocczyzny, w: Cmentarze żydowskie. Studia z dziejów kultury żydowskiej w Polsce, t. 2, Wrocław 1995. — Wodziński M., Groby cadyków w Polsce, Wrocław 1998. — Wodziński M., Hebrajskie inskrypcje na ՏկտԽ XIII—XVIII wieku, Wrocław 1996. — Wojas Z., Bocheńskie odpołowy XVII w. do schyłku epoki staropolskiej, w: Bochnia. Dzieje miasta i regionu, red. Kiryk E, Ruta Z., Kraków 1980. — Woronczak J.R, Sposoby określania wieku w epitafiach hebrajskich na przykładzie cmentarza w Kromołowie, w: Żydzi ijudaizm we współczesnych badaniachpokkich, t. 2: Materiały z konferencji, Kraków 24-26 XI 1998, pod red. K. Pilarczyka i S. Gąsiorowskiego, Kraków 2000. — Zawidzka L, Bocheńscy Sprawiedliwi, maszynopis. — Zawidzka L, Bocheńskiejudaica, w: Pokka egzotyka w pokkich muzeach. Materiały z konferencji zorganizowanej przez Centrum Kultury Romów w Tarnowie i Muzeum Okręgowe w Tarnowie. Tarnów
1—2października 1998 r, red. A. Bartosz, Tarnów 2000, s. 164-167. — Zawidzka L, Bochnia i bochnianie w pamiętniku Hani Aussenberg, żydowskiej dziewczyny pochodzącej z Bochni (1917—1918), „Rocznik Bocheński”, t. 8, 2016, s. 169-171. — Zawidzka L, Cmentarz żydowski w Brzesku, Brzesko 2001. — Zawidzka L, Cmentarz żydowski w Wiśniczu, Bochnia 1987. — Zawidzka I,,Jak Korczak. Syda, „Kronika Bocheńska”, 2008, nr 9, s. 24—25. — Zawidzka L, Kapliczki, figury i krzyże przydrożne w powiecie bocheńskim, Bochnia 2005. — Zawidzka L, Miejsce święta dla wszystkich żyjących, czyli rzecz o cmentarzu żydowskim w Bochni, Bochnia 1992. ֊ Zawidzka I., My i oni, „Kronika Bocheńska”, 2000, nr 3, s. 52-55. — Zawidzka L, O pomocy Żydom w Bocheńskiem podczas ostatniej wojny. Na marginesiepracy Michała Grynberga „Księga sprawie dliwych”, „Rocznik Bocheński”, t. 4, 1996, s. 323—332. — Zawidzka L, Pokki żołnierz, „Kronika Bocheńska”, 2013, nr 9, s. 28. — Zawidzka L, XVlI-wieczne nagrobki z cmentarza żydowskiego w Nowym Wiśniczu, „Rocznik Bocheński”, t. VH, s. 111—128. — Zawidzka L, Synagoga, sidur, tefiL·, Bochnia 2008. — Zawidzka L, W50 rocznicę zagłady getta bocheńskiego, „Rocznik Bocheński”, 1.1, 1993, s. 185—196. 241
Przewodnik po cmentarzu żydowskim w Bochni - Zawidzka L, Zmiany w tradycji żydowskiej w 2. połowie XIX i 1. połowie XX wieku na przykładzie cmentarza żydowskiego w Bochni (niepublikowana rozprawa doktorska, 2013), Uniwersytet Jagielloński, Kraków. - Zawidzka I., Żydowskie domy modlitwy w Bochni, „Rocznik Bocheński”, t. VI, 2008, s. 53-67. - Zawidzka I., Żydzi w Bochni, w: Žili medzi nami, Kežmarok 2003, 113—124. - Zunz L., Nameen der Juden. Eine geschichtiiche Untersuchung, Leipzig 1837. - Żbikowski A., Żydzi krakowscy i ich gmina w Խօշհ 1869—1919, Warszawa 1995. ֊ Żydzi ijudaizm we współczesnych badaniach pohkich. Materiały z konferencji, Kraków 1999. Strony internetowe - http://db.yadvashem.org/ righteous/righ tcousName.htm l?language=en itemld=5338601 - https://en.wikipedia.org/wiki/Baruch_Fr%C3%A4nkel-Teomim - https://en.wikipedia.org/wiki/Gabriel_Laub - http://library.princeton.edu, Hebrew Abbreviations - https://pl.wikipedia.org/wiki/Chowewej_Syjon - https://pl.wikipedia.org/wiki/Stefan_Schoengut-Strzemie%C5%84ski - http://tanach.leszek-kwiatkowski.eu/ - http://www.brzesko.ws/DesktopDefault.aspxPtabIDs3497 - http://www.centropa.org/search/site/Bochnia - http://www.polishresettlementcampsintheuk.co.uk/penleycem.htm - www.germanjewishsoldiers.com/results.php ֊ www.indeks.karta.org.pl/szczegolu.aspPidsl22437 - www.machon-mamre - www.shtetlinks.jewishgen.org/krakow/bochnia, Kollender, Social and Cultural Life ofBochnia’s Jews — Past Presem. - www.sztetl.org.pl, haslo: Bochnia
SUMMARY During the interwar period, there were 2.5 thousand Jews living in Bochnia, which constituted nearly 20% of all its citizens. Jewish community was quite a diversified group, as far as education, financial status, exercised occupation, degree of assimilation and attachment to religion are concerned. This particular diversity is partially reflected in nu merous Jewish associations functioning in the city, including at least ten houses of prayer, religious schools, amateur theatre, as well as a library. The activity undertaken by this group was not only focused on its own community, but it was also devoted to issues concerning all citizens, and this may be exemplified by their presence in the Town Coun cil. What is more, Jewish names could be seen among local merchants, restaurant owners and intelligence. There are not much signs of this community that could be seen in Bochnia and its landscape these days - the cemetery stands as the most significant one. The cholera epidemic led to establishing a Jewish cemetery in Bochnia and enabled burials in the area. In order to eliminate the transport of dead bodies from Bochnia to the cemetery located in Nowy Wiśnicz, the County Office obliged the Israelite community to find and to purchase a proper lot. This administrative order resulted in acquiring about 0.86 ha of land on the Krzęczków Hill from Lebel Herstein. The protocol, stating that the city authorised the erection of a Jewish necropolis was signed on eighteenth November 1872. The same document stated that the Orthodox Jewish Community was obliged to build a wall
around the graveyard, and before that the community had to surround the cemetery with a rampart. A binerai house, along with an apartment for the gravedigger, was erected in the southern part of the parcel one year later. Lebel Grünspan was the man representing the Jewish community during the negotiations concerning the establishment of the cemetery. He was a merchant, but he was also a member of the Town Council. There are about 900 preserved gravestones on the Bochnia cemetery, which is nearly 30% of all local burials. Apart from the traditional matzevot and tomb monuments, modified tomb steles began to appear in the 90s of the 19 th century. These steles became the dominating type of head stones, especially during the 20th century, along with obelisks, erected mainly on graves commemorating affluent citizens. Commemoration in the form of bilin gualism observed in the majority of inscriptions found on obelisks, as well as double spelling of names (Hebrew/ Jewish and Christian) reflects a certain assimilation of the buried people or their families. A polychrome stands as a very frequent and a really interesting addition to the look of the matzeva. The universality of this practice aiming to highlight the inscription and the low relief motive with colour, is a sign of practical use of tint, for example to emphasise the name and the surname of the buried person. Some gravestones are signed and it is possible to read the names of the stonemasons, whose works can be admired on the Bochnia necropolis. These names include: Rozalia Figatner and Alter Horner from Kraków, Goldberg
from Podgórze, Chaim Tider from Brzesko, Hirsch Hofmeister from Tarnów, L. Schon from Wiśnicz, and A. Kalfiis from Bochnia. Close to the western premises of the Bochnia cemetery there is a burial plot for the soldiers of the Mosaic Faith who died during the I World War. The number of the plot was 313 of the IX cemetery district and it was designed by Franz Stark. Concrete matzevot are placed in two lines; between them there is a large matzeva with a plaque dating 245
Przewodnik po cmentarzu żydowskim w Bochni back to the 90s of the 20th century, financed by the long-year sponsor of the restoration works conducted on the cemetery, namely Mendel Reichberg and his sons. Within the premises of this particular plot there are 20 burials one grave of the soldiers who were subjects to the Russian Army, whereas the remaining graves are of soldiers who fought for the Austro-Hungarian Army. Two brothers, Abusch and Josef Hirsch from Wiśnicz, whose mother has been murdered in the local ghetto and buried on the cemetery in Bochnia, founded a monument for the cemetery. This monument was erected in the 80s of the 20th century, in the south-west corner of the necropolis, at the place where Jews were executed and buried, and it commemorates the events from the years of the German occupation. It is made of fragments of destroyed matzevot. With time, the monument was covered with new epitaph plaques, dedicated to murdered ones or to commemorate all the people whose graves could never be found. After the end of war events, Jews that survived the extermination started returning to Bochnia. Some of them survived the occupation in the Soviet Union, as they have been transported deep into the USSR, just like Polish citizens. A number of these people remained in concentration camps until the end of the war, while some decided to leave their hiding places taken up for the time of occupation. There were people who only came to see whether any of their relatives survived or not. But there was a certain group of people determined to stay in Bochnia for longer. The
Jewish Vital Records Office for two towns, Bochnia and Brzesko, has been established in October 1945. The District Jewish Committee, with its main office located in the synagogue at Trudna street was yet another Jewish institution established at the time. The Committee was later transformed into the Jewish Religious Congregation in Bochnia with its main office located in Krakow. Teofila Schwimmer, who during the pre-war period was the owner of a vinegar factory located at the corner of Kowalska and Niecała streets, undertook the work of a secretary in the Congregation. Wolf Gutfreund, a pre-war hairdresser, as well as Uscher Weinfeld, who was studying at the local lower-secondary school, as well as student of the Chachmei Lublin Yeshiva can also be enumerated among people engaged in the work of the Congregation. With time, Uscher Weinfeld and his sister, Sabina Hollender, moved to Sweden, while Wolf Gutfreund with children and Teofila Schwimmer with her daughter, moved to Israel. This is where the Association of Bochnia Citizens has been established. Rachel Rollender, granddaughter of Teofila Schwimmer, was in charge of this association. For many years after the war the cemetery left in Bochnia had a wonderfhl guardian in the person of Leon Gawąda. In December 1989 the cemetery was listed in the „Register of Immovable Objects of Cultural Heritage of the Lesser Poland Voivodeship” under the number A-326. Well-preserved matzevot from Bochnia make it possible to identify and present a number of Jewish Bochnia citizens, and hence enable depicting an interesting image of the
local Jewish community. These matzevot allowed to present more than 270 people, selected due to their function, exercised occupation, origin, ties and connections, interesting inscription or form of the gravestone, or an interesting symbolic motive on the matzeva.
|
| adam_txt |
SPIS TREŚCI Wstęp. 8 Literatura dotycząca bocheńskiego cmentarza żydowskiego. 10 Dzieje cmentarza. 12 Przyczyny powstania i lokalizacji cmentarza na Krzęczkowie. 13 Układ przestrzenny. 17 Służba cmentarna.26 Nagrobki.30 Wygląd nagrobków.31 Kamieniarze. 32 Symbolika nagrobna.39
Teksty nagrobne.49 Ludzie pochowani na bocheńskim cmentarzu żydowskim. 62 Wchodząc na cmentarz. 63 Część północna — najstarsza .64 Idąc główną aleją.66 Część wschodnia. 88 Część zachodnia. 113 Cmentarz na cmentarzu.147 „Dla pamięci ludności żydowskiej.”. 151 Zakończenie.154
Przypisy. 159 Spis osób, których nagrobki zachowały się na cmentarzu bocheńskim. 178 Bibliografia. 235 Summary.245
BIBLIOGRAFIA ŹRÓDŁA Archiwalia — Archiwum Narodowe w Krakowie Oddział na Wawelu: Teki Schneidera nr 148, 149. — Archiwum Narodowe w Krakowie Oddział w Bochni: 30/228/2, Księga zgonów Izraelickiego Okręgu Metrykalnego w Bochni (T. I Sterbe—Matrik Bochnia), 1877-1890. 30/228/11, Księga zgonów Izraelickiego Okręgu Metrykalnego w Bochni (T. II Sterbematrik Bochnia), 1890—1900. 30/228/18, Księga zgonów Izraelickiego Okręgu Metrykalnego w Bochni (T. III Sterbe-matrik, Bochnia), 1900-1911. 30/228/14, Księga Izraelickiego Okręgu Metrykalnego w Bochni, Indeks księgi metrykalnej zmarłych od 1877-1890. 30/228/15, Księga Izraelickiego Okręgu Metrykalnego w Bochni, Indeks księgi metrykalnej zmarłych od 1890-1899. 30/228/16, Księga aktów małżeństw Izraelickiego Okręgu Metrykalnego w Bochni, 1877—1905. 30/228/17, Księga aktów urodzeń Izraelickiego Okręgu Metrykalnego w Bochni, 1902—1910. 30/228/23, Księga zgonów Izraelickiego Okręgu Metrykalnego w Bochni, 1911—1924. 30/1/55, Spis Izraelitów w Bochni zamieszkałych, 1873—1918. 30/1/102, Akta Magistratu Miasta Bochnia, Akta Ogólne, 1860-1869. 30/1/103, Akta Magistratu Miasta Bochnia, Akta Ogólne, 1870—1879. 30/1/648, Księga przynależności do miasta. 30/1/652, Spis właścicieli domów w Bochni według ulic. 30/1/693-695, Rejestr przedsiębiorców w Bochni. 30/1/811, Księga biorcza podatku od szyldów. 30/1/906, Rejestr dowodów osobistych, 1936. 30/1/938, Spis mieszkańców dzielnicy żydowskiej. 30/1/1077, Wykaz stowarzyszeń, władz i urzędników. 30/1/30/1413, Akta Budownictwa Zarządu Miejskiego w Bochni, ul. Szewska i ul. Kraszewskiego. 30/1/30/1474,
Akta Budownictwa Zarządu Miejskiego w Bochni, ul. Bracka nr 447, 448. 30/1/30/1516, Akta Budownictwa Zarządu Miejskiego w Bochni, ul. Kościuszki. 30/1/30/1893, Akta Budownictwa Zarządu Miejskiego w Bochni, nr 913 Podedwórze Górne. — Urząd Stanu Cywilnego w Bochni: T. V Księga zgonów Izraelickiego Okręgu Metrykalnego 1924—1935. T. VI Urząd Metrykalny w Bochni, Księga śmierci od 12.10.1936-11.1940. 235
Przewodnik po cmentarzu żydowskim w Bochni T. VII Księga zmarłych, Bochnia, od 9.11.1940. — Archiwum Akt Nowych w Warszawie: AAN MOS t. 415 b. p. „Akt fhndacyjny fundacji im. Kalmana Schanzera w Bochni”. — Zbiory Muzeum im. Stanisława Fischera w Bochni: MB-H/940, Pamiętnik Hani Aussenberg, rękopis. MB-H/1752, O. Szałowski, Wspomnienia z czasów okupacji, m-pis. MB-H/4047, Rejestr dowodów osobistych. MB-H/5359, S. Fischer, Materiały dotyczące Żydów w Bochni podczas okupacji niemieckiej, m-pis. MB-H/5409, Plan regulacji m. Bochni. Dzielnica I Śródmieście. MB-H/5775, Rachunek firmy H. Faber-Bochnia, nr 75, 1938 rok. — Instytut Pamięci Narodowej: Oddział w Katowicach, sygn. Ka 85/488, Akta w sprawie stwierdzenia zgonu. Oddział w Katowicach, sygn. Ka 85/953, Akta w sprawie uznania za zmarłych. Oddział w Krakowie, sygn. 038/256, Akta śledcze w sprawie współpracy z Niemcami podczas okupacji, znęcania się nad ludnością żydowską w getcie Bochnia będąc komendantem policji żydowskiej - przeciw Rosen Szymon, 1947. Oddział w Krakowie, sygn. BU 2586/184, Odpis wyroku Sądu Krajowego w Kilonii z dn. 19.03.1968 w sprawie karnej przeciwko Herman Hubert Heinrich i Franz-Josef Müller, oskarżeni o zbrodnie na ludności żydowskiej w Krakowie, Bochni, Wieliczce. ֊ Sąd Rejonowy w Bochni, Wydział Ksiąg Wieczystych, ĽWH 34. — Żydowski Instytut Historyczny: Archiwum, sygn. 301/2392, Relacja Salamona Greiwera. Archiwum, sygn. 301/3400, Relacja Abrahama Sterncheila (Sternhella). Archiwum, sygn. 324/1701, TOZ. Archiwum ZSS 236, Żydowska Samopomoc Społeczna. Wydawnictwa źródłowe — Czech J., Kakndarz
Krakowski, Kraków 1913. — Księga Adresowa Miasta Krakowa i województwa krakowskiego, Kraków 1932. — Księga Adresowa Pokki (wraz z w. m. Gdańskiem) d,և handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa 1930. — Mikulski S., Wielka Księga Adresowa dL· królewskiego stołecznego miasta Krakowa i królewskiego wolnego miasta Podgórza, Kra ków 1913. ֊ Mikulski S., Wielka Księga Adresowa dla królewskiego stokcznego miasta Krakowa i krókwskiego wolnego miasta Podgórza, Kra ków 1925. — Modlitewnik żydowski Pardes Lauder. 77Wh 0773 777’D, red. Sacha Pečarič, Kraków 2005. — Odpis Akt Wojskowych Urzędu Opieki nad Grobami Wojennymi Okręgu Korpusu N. V. w Krakowie, wykonany przez Emila Boryczkę. 236
Bibliografia — Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu w przekładzie zjęzyków oryginalnych, Poznań-Warszawa 1980. — Skorowidz handli bocheńskich utrzymujących na składzie towary wyrobu krajowego oraz przemysłfabryczny i domowy powiatu wydany na rok 1909, Bochnia 1908. — Sprawozdanie Dyrekcji c. k. gimnazyum w Bochni za rok szkolny 1907, Kraków 1907. — Sprawozdanie Dyrekcji c. k. gimnazyum w Bochni za rok szkolny 1909, Kraków b.r. Prasa — „Echo”, rok 1934 i 1935. — „Nowy Dziennik” , nr 16, 16.01.1932. — „Nowy Dziennik”, nr 318, 23.11.1932. — „Nowy Dziennik”, nr 351, 23.12.1933. — „Nowy Dziennik”, nr 43, 12.02.1935. — „Nowy Dziennik”, nr 305, 6.11.1937. — „Nowy Dziennik”, nr 309, 10.11.1937. — „Nowy Dziennik”, nr 6, 6.01.1939. — „Tygodnik Bocheński”, nr 3, 13.07.1913. — „Tygodnik Bocheński”, nr 12, 14.09.1913. — „Tygodnik Bocheński”, nr 14, 28.09.1913 — „Tygodnik Bocheński”, nr 17, 19.10.1913. — „Tygodnik Bocheński”, nr 21, 16.11.1913. — „Tygodnik Bocheński”, nr 23, 30.11.1913. — „Tygodnik Bocheński”, nr 24, 6.12.1913. Korespondencja i rozmowy — — — — — — — — Korespondencja Menachema Greiwera do autorki, z 1995 oraz 24.04.1991. Korespondencja Uszera Weinfelda do autorki, jesień 1996. Korespondencja Agnieszki Cahn do autorki, 05.2007. Korespondencja Zeeva Fischierà do autorki, 12.08.2002, 27.03.2007, 17.8.2010. Rozmowa z Eliahu Arbelem, 2.09.1991. Rozmowa z Mendlem Reichbergiem, 05.1994. Rozmowa z Aleksandrem Gutfreundem, 27.04.2007. Rozmowa z Marią Ćwioro, lato 2008, 04.2009. — Rozmowa z Kazimierzem Kupcem, 01.2011. — Rozmowy z Leonem Gawądem, opiekunem cmentarza. 237
Przewodnik po cmentarzu żydowskim w Bochni Wspomnienia - FischlerZ., Im Schatten der Einsamkeit und der Trauer. Jugender innerungen aus den Tagen des Holocaust,Tc\-Aviv 1985. - Gutfreund A., Our Holocaust, London 2006. - Zwetschkenstiel D., Z Bochni w świat, Genève 2001. OPRACOWANIA - Abrahams L, Życie codzienne Żydów w średniowieczu, Warszawa 1996. - Balaban M., Dzieje Żydów w Galicji i Rzeczypospolitej Krakowskiej 1772-1868, Lwów 1914 (reprint Kraków 1988). - Balaban M., Zabytki historyczne Żydów w Pokce, Warszawa 1929. - Bartosz A., Tarnowskiejudaica, Warszawa 1992. - Blajda Cz., Żegocina dawna i współczesna, Żegocina 1993. - Broch R., Hauptman H., Die westgalizischen Heldengraeber aus den Jahren des Weltkriegs 1914—1915, Wien 1918. - Burchardt P, Pamiątki i zabytki kultury żydowskiej w Pobce, Warszawa 1990. - Cahn M., Cahn A., Myślenice. Siady żydowskiego miasteczka. Spacerownik, Myślenice 2011. - Chrobaczyński J., Gołęciowski J., Polityka okupanta wobec ludności, w: Bochnia. Dzieje miasta i regionu, red. Kiryk E, Ruta Z., Kraków 1980. - Cmentarze żydowskie. Studia z dziejów kultury żydowskiej w Polsce, Wrocław 1995, t. 2. - Cohen A., Talmud, Warszawa 1995. - Cyankiewicz M. i in., Cmentarze żydowskie w Sławkowie i Dąbrowie Górniczej, Kraków 2004. - Czumalo V., Gdzie śmierć niejest zła,,Autoportret”, R. 2008, nr 3, s. 38—45. - Długosz T, Dzieje parafii niegowickiej, Kraków 1949. - Drogomir J.P., Polegli w Galicji Zachodniej 1914—1915, t. III, Tarnów 2005. - Duda O., Cmentarze I wojny światowej w Galicji Zachodniej, Warszawa 1995. - Dylewski A., Տևէևու Żydówpobkich.
Przewodnik ilustrowany, Bielsko-Biała 2002. - Encyclopaedia Judaica, Jeruzalem 1974-1978. - Fischer S., Wygnanie Żydów z Bochni. Odbitka ze Sprawozdania Państw. Gimnazjum w Bochni — za rok 1927/28, Bochnia 1928. - Fischer S., Wiśnicz Nowy. Jego przeszłość, zabytki i stan dzisiejszy, Warszawa 1967. - Flasza J., Bochnia 100 Խ temu, czyli świat uporządkowany, „Kronika Bocheńska”, nr 1-2, 2012, s. 3-Ю. - Flasza J., Bochnia z perspektywy Zimmerspitza, „Kronika Bocheńska”, 2009, nr 1, s. 36. - Flasza J., Szanujmy stare gazety, „Kronika Bocheńska”, 2016, nr 12, s. 40. ֊ Frodyma R., Galicyjskie cmentarze wojenne. Przewodnik, է. III, Pruszków 1998. - Galas M., Chasydyzm czy chasydyzmy? Główne aspekty dziejów mistyki żydowskiej na ziemiach pobkich, w: Żydzi lelowscy. Obecność i śDdy, red. Galas M. i Skrzypczyk M., Kraków 2006. - Giza J., Sądeccy kawalerowie Virtuţi Militari 1918—1920, Kraków 1999. 238
Bibliografia — Goldstein M., Dresdner К., Kultura i sztuka ludu żydowskiego na ziemiachpobkich, Lwów 1935. — Gordon E., Żydowskie zwyczaje związane ze śmiercią i pogrzebem, w: Modlitwy na cmentarzu i zwyczaje pogrzebowe, Kraków, Budapeszt 2009. — Greenwald Z., Bramy Halachy. Religijne prawo żydowskie, Kraków 2005. — Grodziska K., Pobkie groby na cmentarzach północnej Walii, Kraków 2004. — Halkowski H., Legendy z Żydowskiego Miasta na Kazimierzu pod Krakowem, Kraków 1998. — Hondo L., Cmentarz jako obraz dokonujących się przemian spokczności żydowskiej na przestrzeni XIX і XX wieku, w: 200 lat nowego cmentarza żydowskiego w Krakowie, pod red. Hondo L, Kraków 2010. — Hondo L, Cmentarz żydowski w Tarnowie, Kraków 2001. — Hondo L., Dom przedpogrzebowyprzy żydowskim nowym cmentarzu w Krakowie, Kraków 2011. — Hondo L., Nowy Cmentarz Żydowski w Krakowie. Przewodnik — część 1, Kraków 2006. — Hondo L., Stary żydowski cmentarz w Krakowie: historia cmentarza, analiza hebrajskich inskrypcji, Kraków 1999. — Kawalko D.R,,Józefowski ośrodek kamieniarski, w: Przyczynki do etnografii Zamojszczyzny, Zamos'ć 1995. — Kęsek J., Bochnia i obwód bocheński w ևէօշհ 1863—1864. W150. rocznicę Powstania Styczniowego, Bochnia 2013. — Kiryk E, Z dziejów Żydów w Bochni, „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego”, 1980, Nr 2-3/114—115, s. 30. — Klauzińska K., Coloured Tombstones at theJewish Cemetery in Zduńska Wola, „Ars Judaica” (Bar lian University, Israel), vol. 5, 2009, s. 121-128. — Klugman A., Nowy słownikpobko-hebrajski i hebrajsko-pobki, Warszawa 2001. — Kocjan К. i in., Nowy cmentarz żydowski
w Olkuszu, Kraków 2003. — Kocot-Maciuszek A., Dawid Lehrhaft — doktor medycyny, kapitan rezerwy, „Kronika Bocheńska”, 2017, nr 10, s. 22. — Kolbuszewski J., Cmentarze, Wrocław 1996. — Kolbuszewski J., Wiersze z cmentarza, Wroclaw 1985. — Kołodziejczyk D., Z dziejów Klaja, Kłaj 2012. — Krajewska M., Czas kamieni, Warszawa 1982. — Krajewska M., Cmentarze żydowskie — mowa kamieni, „Znak” R. XXXV, 1983, nr 2-3, s. 397^410. — Krajewska M., Symbolika płaskorzeźb na cmentarzach żydowskich w Pobce, „Polska Sztuka Ludowa” R. XLIII, 1989, nr 1—2, s. 47. — Krajewska M., Symbolika nagrobków żydowskich, „Kalendarz Żydowski” 1984—1985, s. 90—98. — KrohA., Wstęp do: G. Laub, Yndywydualizm, „Rocznik Bocheński”, t. 1, 1993, s. 197. — Księga pochowanych żołnierzy pobkich poległych w II wojnie światowej, t. 1, Żołnierze września A—M, Pruszków 1993. — Księga pochowanych żołnierzy pobkich poległych w II wojnie światowej, t. III, Żołnierze pobkich sił zbrojnych na Zachodzie, Pruszków 1994. — Kupfer E., Pinkas bractwa pogrzebowego w Zamościu, „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego”, 1951/2, s. 47-80. — Kiinzl W., Jüdische Grabkunst von der Antike bis heute, Darmstadt 1999. — Langer J., Dziewięć bram do tajemnic chasydów, Kraków 1988. — Lieber Schwarz L„ A World after this. A Memoir ofLoss and Redemption, 2010, spisane przez A. Brill. 239
Przewodnik po cmentarzu żydowskim w Bochni - Łagiewski M., Macewy mówią, Wrocław֊Warszawa֊Kraków 1991. - Łopata M., Groby żydowskich żołnierzy wielkiej wojny, w: Materiały z Konferencji naukowej „Znaki Pamięci”, Gorlice, 27.10.2007, Gorlice 2008. - Meirtchak B., Żydzi — żołnierze wojsk pokkich polegli na frontach II wojny światowej, Warszawa 2001. - Najnowszy podręcznik metrykalny, oprać. S. Weinstock, Lwów 1903. - Penkalla A., Cmentarz żydowski, w: Żydzi ostrowieccy. Zarys dziejów, Ostrowiec Świętokrzyski 1996. - PenkallaA., Cmentarze żydowskie w Kieleckiem i Radomskiem, w: Kultura Żydów pokkich XIX— XX w., Kielce 1992. - Penkalla A., Problematyka konserwatorska cmentarzy żydowskich w Kieleckiem i Radomskiem, w: Cmentarze żydowskie. Studia z dziejów kultury żydowskiej w Роксе, t. 2, Wrocław 1995. - Pinkas ha-Kehilot, Encyclopaedia ofJewish Communities, Pt. 4: Poland, Vol. 3: Western Galicia and Silesia, Jerozolima 1984 (kserokopia fragmentu o Bochni, tl. T. Korzeniowski). - Pokki słownikjudaistyczny. Dzieje. Kultura. Religia. Ludzie, red. Z. Borzymińska i R. Żebrowski, Warszawa 2003. - ProszykJ., Cmentarz żydowski w Biekku-Bialej, Bielsko-Biała 2002. - Rabbinowicz H., Torath Chajim. Hebräische Vorträgefur das Trauerhaus, Frankftm a. M. 1902. - Reinfbss R., Ludowa rzeźba kamienna w Роксе, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1989. - Rejestr miejsc ifaktów zbrodni popełnionych przez okupanta hitlerowskiego na ziemiach pokkich w latach 1939—1945. Wojewódz two tarnowskie, Warszawa 1984. - Roth E., żur Halachah des jüdischen Friedhof, D’TIN „Udim. Zeitschrift der
Rabbinerkonferenz in der Bundesrepublik Deutchland”, Frankfbrt/Main, 5735 1974/75. - Rozmus D., Cmentarze żydowskie Ziemi Olkuskiej, Kraków 1999. - Rozmus D., De judeorum arte sepukrali. Motywy artystyczne w żydowskiej sztuce sepulkralnej, Kraków 2005. - Rozmus D., Skdy polichromii na nagrobkach żydowskich z obszaru dawnego powiatu olkuskiego, „Ochrona Zabytków” 2000, nr 1. - Rybka R., 11 miejskie koszary kawaleryjskie w Bochni w Htach 1887-1939, „Rocznik Bocheński”, t. 8, 2016. - Samsonowska K., Wyznaniowe gminy żydowskie i ich społeczności w województwie krakowskim (1918—1939), Kraków 2005. - Schiper I., Sztuka plastyczna u Żydów w dawnej Роксе, w: Żydzi w Роксе Odrodzonej, Warszawa 1935- Straczuk J., Cmentarz i stół. Pograniczeprawosławno-katolickie w Роксе i na Białorusi, Wrocław 2006. - Sulima R., Słowo i etos. Szkice o kulturze, Kraków 1992. - Szir (Wolman-Sieraczkowa) M., Szir D., Słownik hebrajsko-pokki, Tel-Aviv 1958. - Szlezynger E, Zawidzka I., Żydowski Wiśnicz, Kraków 2016. - Światło i słońce. Studia z dziejów chasydyzmu, red. Galas M., Kraków 2006. ֊ Trepp L., Żydzi. Naród, historia, religia, Warszawa 2009. - Trzciński A., Polichromia nagrobków na cmentarzach żydowskich w Роксе południowo-wschodniej, „Polska Sztuka Ludowa” 1989, nr 1-2, s. 63-64. - Trzciński A., Polichromia nagrobków żydowskich, „Muzeum Pojezierza Łęczycko-Włodawskiego. Zeszyty Muzealne”, t. 6, 1997, s. 3-9. 240
Bibliografia — Trzciński A., SymboU i obrazy. Treści symboliczneprzedstawień na nagrobkach żydowskich w Роксе, Lublin 1997. — Trzciński A., Shdami zabytków kultury żydowskiej na Lubekzezyźnie, Lublin b.r. — Trzciński A., Sobota J., Cmentarze żydowskie w Międzyrzecu Podlaskim, Lublin 2009. — Trzciński A., Wodziński M., Cmentarz żydowski w Lesku, Cz. I, wiek XVI i XVII, Kraków 2002. — Tworek A., Chełm i Przyrabie, Tarnów 1999. — Unterman A., Encyklopedia tradycji i legend żydowskich, Warszawa 1994. — Vries Mzn. S. P. De, Obrzędy i symbole Żydów, Kraków 2006. — Wein A., Pinkas bractwa pogrzebowego w Mordach, „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego”, 1967. — Wiśniewski T, Cmentarze żydowskie Białostocczyzny, w: Cmentarze żydowskie. Studia z dziejów kultury żydowskiej w Polsce, t. 2, Wrocław 1995. — Wodziński M., Groby cadyków w Polsce, Wrocław 1998. — Wodziński M., Hebrajskie inskrypcje na ՏկտԽ XIII—XVIII wieku, Wrocław 1996. — Wojas Z., Bocheńskie odpołowy XVII w. do schyłku epoki staropolskiej, w: Bochnia. Dzieje miasta i regionu, red. Kiryk E, Ruta Z., Kraków 1980. — Woronczak J.R, Sposoby określania wieku w epitafiach hebrajskich na przykładzie cmentarza w Kromołowie, w: Żydzi ijudaizm we współczesnych badaniachpokkich, t. 2: Materiały z konferencji, Kraków 24-26 XI 1998, pod red. K. Pilarczyka i S. Gąsiorowskiego, Kraków 2000. — Zawidzka L, Bocheńscy Sprawiedliwi, maszynopis. — Zawidzka L, Bocheńskiejudaica, w: Pokka egzotyka w pokkich muzeach. Materiały z konferencji zorganizowanej przez Centrum Kultury Romów w Tarnowie i Muzeum Okręgowe w Tarnowie. Tarnów
1—2października 1998 r, red. A. Bartosz, Tarnów 2000, s. 164-167. — Zawidzka L, Bochnia i bochnianie w pamiętniku Hani Aussenberg, żydowskiej dziewczyny pochodzącej z Bochni (1917—1918), „Rocznik Bocheński”, t. 8, 2016, s. 169-171. — Zawidzka L, Cmentarz żydowski w Brzesku, Brzesko 2001. — Zawidzka L, Cmentarz żydowski w Wiśniczu, Bochnia 1987. — Zawidzka I,,Jak Korczak. Syda, „Kronika Bocheńska”, 2008, nr 9, s. 24—25. — Zawidzka L, Kapliczki, figury i krzyże przydrożne w powiecie bocheńskim, Bochnia 2005. — Zawidzka L, Miejsce święta dla wszystkich żyjących, czyli rzecz o cmentarzu żydowskim w Bochni, Bochnia 1992. ֊ Zawidzka I., My i oni, „Kronika Bocheńska”, 2000, nr 3, s. 52-55. — Zawidzka L, O pomocy Żydom w Bocheńskiem podczas ostatniej wojny. Na marginesiepracy Michała Grynberga „Księga sprawie dliwych”, „Rocznik Bocheński”, t. 4, 1996, s. 323—332. — Zawidzka L, Pokki żołnierz, „Kronika Bocheńska”, 2013, nr 9, s. 28. — Zawidzka L, XVlI-wieczne nagrobki z cmentarza żydowskiego w Nowym Wiśniczu, „Rocznik Bocheński”, t. VH, s. 111—128. — Zawidzka L, Synagoga, sidur, tefiL·, Bochnia 2008. — Zawidzka L, W50 rocznicę zagłady getta bocheńskiego, „Rocznik Bocheński”, 1.1, 1993, s. 185—196. 241
Przewodnik po cmentarzu żydowskim w Bochni - Zawidzka L, Zmiany w tradycji żydowskiej w 2. połowie XIX i 1. połowie XX wieku na przykładzie cmentarza żydowskiego w Bochni (niepublikowana rozprawa doktorska, 2013), Uniwersytet Jagielloński, Kraków. - Zawidzka I., Żydowskie domy modlitwy w Bochni, „Rocznik Bocheński”, t. VI, 2008, s. 53-67. - Zawidzka I., Żydzi w Bochni, w: Žili medzi nami, Kežmarok 2003, 113—124. - Zunz L., Nameen der Juden. Eine geschichtiiche Untersuchung, Leipzig 1837. - Żbikowski A., Żydzi krakowscy i ich gmina w Խօշհ 1869—1919, Warszawa 1995. ֊ Żydzi ijudaizm we współczesnych badaniach pohkich. Materiały z konferencji, Kraków 1999. Strony internetowe - http://db.yadvashem.org/ righteous/righ tcousName.htm l?language=en itemld=5338601 - https://en.wikipedia.org/wiki/Baruch_Fr%C3%A4nkel-Teomim - https://en.wikipedia.org/wiki/Gabriel_Laub - http://library.princeton.edu, Hebrew Abbreviations - https://pl.wikipedia.org/wiki/Chowewej_Syjon - https://pl.wikipedia.org/wiki/Stefan_Schoengut-Strzemie%C5%84ski - http://tanach.leszek-kwiatkowski.eu/ - http://www.brzesko.ws/DesktopDefault.aspxPtabIDs3497 - http://www.centropa.org/search/site/Bochnia - http://www.polishresettlementcampsintheuk.co.uk/penleycem.htm - www.germanjewishsoldiers.com/results.php ֊ www.indeks.karta.org.pl/szczegolu.aspPidsl22437 - www.machon-mamre - www.shtetlinks.jewishgen.org/krakow/bochnia, Kollender, Social and Cultural Life ofBochnia’s Jews — Past Presem. - www.sztetl.org.pl, haslo: Bochnia
SUMMARY During the interwar period, there were 2.5 thousand Jews living in Bochnia, which constituted nearly 20% of all its citizens. Jewish community was quite a diversified group, as far as education, financial status, exercised occupation, degree of assimilation and attachment to religion are concerned. This particular diversity is partially reflected in nu merous Jewish associations functioning in the city, including at least ten houses of prayer, religious schools, amateur theatre, as well as a library. The activity undertaken by this group was not only focused on its own community, but it was also devoted to issues concerning all citizens, and this may be exemplified by their presence in the Town Coun cil. What is more, Jewish names could be seen among local merchants, restaurant owners and intelligence. There are not much signs of this community that could be seen in Bochnia and its landscape these days - the cemetery stands as the most significant one. The cholera epidemic led to establishing a Jewish cemetery in Bochnia and enabled burials in the area. In order to eliminate the transport of dead bodies from Bochnia to the cemetery located in Nowy Wiśnicz, the County Office obliged the Israelite community to find and to purchase a proper lot. This administrative order resulted in acquiring about 0.86 ha of land on the Krzęczków Hill from Lebel Herstein. The protocol, stating that the city authorised the erection of a Jewish necropolis was signed on eighteenth November 1872. The same document stated that the Orthodox Jewish Community was obliged to build a wall
around the graveyard, and before that the community had to surround the cemetery with a rampart. A binerai house, along with an apartment for the gravedigger, was erected in the southern part of the parcel one year later. Lebel Grünspan was the man representing the Jewish community during the negotiations concerning the establishment of the cemetery. He was a merchant, but he was also a member of the Town Council. There are about 900 preserved gravestones on the Bochnia cemetery, which is nearly 30% of all local burials. Apart from the traditional matzevot and tomb monuments, modified tomb steles began to appear in the 90s of the 19 th century. These steles became the dominating type of head stones, especially during the 20th century, along with obelisks, erected mainly on graves commemorating affluent citizens. Commemoration in the form of bilin gualism observed in the majority of inscriptions found on obelisks, as well as double spelling of names (Hebrew/ Jewish and Christian) reflects a certain assimilation of the buried people or their families. A polychrome stands as a very frequent and a really interesting addition to the look of the matzeva. The universality of this practice aiming to highlight the inscription and the low relief motive with colour, is a sign of practical use of tint, for example to emphasise the name and the surname of the buried person. Some gravestones are signed and it is possible to read the names of the stonemasons, whose works can be admired on the Bochnia necropolis. These names include: Rozalia Figatner and Alter Horner from Kraków, Goldberg
from Podgórze, Chaim Tider from Brzesko, Hirsch Hofmeister from Tarnów, L. Schon from Wiśnicz, and A. Kalfiis from Bochnia. Close to the western premises of the Bochnia cemetery there is a burial plot for the soldiers of the Mosaic Faith who died during the I World War. The number of the plot was 313 of the IX cemetery district and it was designed by Franz Stark. Concrete matzevot are placed in two lines; between them there is a large matzeva with a plaque dating 245
Przewodnik po cmentarzu żydowskim w Bochni back to the 90s of the 20th century, financed by the long-year sponsor of the restoration works conducted on the cemetery, namely Mendel Reichberg and his sons. Within the premises of this particular plot there are 20 burials one grave of the soldiers who were subjects to the Russian Army, whereas the remaining graves are of soldiers who fought for the Austro-Hungarian Army. Two brothers, Abusch and Josef Hirsch from Wiśnicz, whose mother has been murdered in the local ghetto and buried on the cemetery in Bochnia, founded a monument for the cemetery. This monument was erected in the 80s of the 20th century, in the south-west corner of the necropolis, at the place where Jews were executed and buried, and it commemorates the events from the years of the German occupation. It is made of fragments of destroyed matzevot. With time, the monument was covered with new epitaph plaques, dedicated to murdered ones or to commemorate all the people whose graves could never be found. After the end of war events, Jews that survived the extermination started returning to Bochnia. Some of them survived the occupation in the Soviet Union, as they have been transported deep into the USSR, just like Polish citizens. A number of these people remained in concentration camps until the end of the war, while some decided to leave their hiding places taken up for the time of occupation. There were people who only came to see whether any of their relatives survived or not. But there was a certain group of people determined to stay in Bochnia for longer. The
Jewish Vital Records Office for two towns, Bochnia and Brzesko, has been established in October 1945. The District Jewish Committee, with its main office located in the synagogue at Trudna street was yet another Jewish institution established at the time. The Committee was later transformed into the Jewish Religious Congregation in Bochnia with its main office located in Krakow. Teofila Schwimmer, who during the pre-war period was the owner of a vinegar factory located at the corner of Kowalska and Niecała streets, undertook the work of a secretary in the Congregation. Wolf Gutfreund, a pre-war hairdresser, as well as Uscher Weinfeld, who was studying at the local lower-secondary school, as well as student of the Chachmei Lublin Yeshiva can also be enumerated among people engaged in the work of the Congregation. With time, Uscher Weinfeld and his sister, Sabina Hollender, moved to Sweden, while Wolf Gutfreund with children and Teofila Schwimmer with her daughter, moved to Israel. This is where the Association of Bochnia Citizens has been established. Rachel Rollender, granddaughter of Teofila Schwimmer, was in charge of this association. For many years after the war the cemetery left in Bochnia had a wonderfhl guardian in the person of Leon Gawąda. In December 1989 the cemetery was listed in the „Register of Immovable Objects of Cultural Heritage of the Lesser Poland Voivodeship” under the number A-326. Well-preserved matzevot from Bochnia make it possible to identify and present a number of Jewish Bochnia citizens, and hence enable depicting an interesting image of the
local Jewish community. These matzevot allowed to present more than 270 people, selected due to their function, exercised occupation, origin, ties and connections, interesting inscription or form of the gravestone, or an interesting symbolic motive on the matzeva. |
| any_adam_object | 1 |
| any_adam_object_boolean | 1 |
| author | Zawidzka, Iwona ca. 20./21. Jh |
| author_GND | (DE-588)1210737051 |
| author_facet | Zawidzka, Iwona ca. 20./21. Jh |
| author_role | aut |
| author_sort | Zawidzka, Iwona ca. 20./21. Jh |
| author_variant | i z iz |
| building | Verbundindex |
| bvnumber | BV046668374 |
| ctrlnum | (OCoLC)1151438507 (DE-599)BVBBV046668374 |
| format | Book |
| fullrecord | <?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?><collection xmlns="http://www.loc.gov/MARC21/slim"><record><leader>02457nam a2200529 c 4500</leader><controlfield tag="001">BV046668374</controlfield><controlfield tag="003">DE-604</controlfield><controlfield tag="005">20210625 </controlfield><controlfield tag="007">t</controlfield><controlfield tag="008">200414s2018 a||| |||| 00||| pol d</controlfield><datafield tag="020" ind1=" " ind2=" "><subfield code="z">9788386602452</subfield><subfield code="9">978-83-86602-45-2</subfield></datafield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(OCoLC)1151438507</subfield></datafield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(DE-599)BVBBV046668374</subfield></datafield><datafield tag="040" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-604</subfield><subfield code="b">ger</subfield><subfield code="e">rda</subfield></datafield><datafield tag="041" ind1="0" ind2=" "><subfield code="a">pol</subfield></datafield><datafield tag="049" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-12</subfield></datafield><datafield tag="084" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">OST</subfield><subfield code="q">DE-12</subfield><subfield code="2">fid</subfield></datafield><datafield tag="100" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">Zawidzka, Iwona</subfield><subfield code="d">ca. 20./21. Jh.</subfield><subfield code="e">Verfasser</subfield><subfield code="0">(DE-588)1210737051</subfield><subfield code="4">aut</subfield></datafield><datafield tag="245" ind1="1" ind2="0"><subfield code="a">Przewodnik po cmentarzu żydowskim w Bochni</subfield><subfield code="c">Iwona Zawidzka</subfield></datafield><datafield tag="264" ind1=" " ind2="1"><subfield code="a">Bochnia</subfield><subfield code="b">Muzeum w Bochni im. prof. Stanisława Fischera</subfield><subfield code="c">2018</subfield></datafield><datafield tag="300" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">245 Seiten</subfield><subfield code="b">Illustrationen</subfield><subfield code="c">21 cm</subfield></datafield><datafield tag="336" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">txt</subfield><subfield code="2">rdacontent</subfield></datafield><datafield tag="337" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">n</subfield><subfield code="2">rdamedia</subfield></datafield><datafield tag="338" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">nc</subfield><subfield code="2">rdacarrier</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Cmentarze żydowskie</subfield><subfield code="2">dbn</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Cmentarz żydowski w Bochni</subfield><subfield code="2">dbn</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Groby</subfield><subfield code="2">dbn</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Macewy</subfield><subfield code="2">dbn</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Sztuka polska</subfield><subfield code="2">dbn</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Sztuka sepulkralna</subfield><subfield code="2">dbn</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Sztuka żydowska</subfield><subfield code="2">dbn</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Żydzi</subfield><subfield code="2">dbn</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Cmentarze żydowskie / Polska / Bochnia</subfield><subfield code="2">jhpk</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Jüdischer Friedhof</subfield><subfield code="0">(DE-588)4331943-9</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="651" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Bochnia (woj. małopolskie)</subfield><subfield code="2">dbn</subfield></datafield><datafield tag="651" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Bochnia</subfield><subfield code="0">(DE-588)4351281-1</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="0"><subfield code="a">Bochnia</subfield><subfield code="0">(DE-588)4351281-1</subfield><subfield code="D">g</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="1"><subfield code="a">Jüdischer Friedhof</subfield><subfield code="0">(DE-588)4331943-9</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2=" "><subfield code="5">DE-604</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032079382&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Inhaltsverzeichnis</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032079382&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Literaturverzeichnis</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032079382&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Abstract</subfield></datafield><datafield tag="940" ind1="1" ind2=" "><subfield code="n">oe</subfield></datafield><datafield tag="940" ind1="1" ind2=" "><subfield code="q">BSB_NED_20210625</subfield></datafield><datafield tag="999" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-032079382</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">307.09</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="g">438</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">909.04924</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="g">438</subfield></datafield></record></collection> |
| geographic | Bochnia (woj. małopolskie) dbn Bochnia (DE-588)4351281-1 gnd |
| geographic_facet | Bochnia (woj. małopolskie) Bochnia |
| id | DE-604.BV046668374 |
| illustrated | Illustrated |
| index_date | 2024-07-03T14:20:54Z |
| indexdate | 2024-07-10T08:50:46Z |
| institution | BVB |
| language | Polish |
| oai_aleph_id | oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-032079382 |
| oclc_num | 1151438507 |
| open_access_boolean | |
| owner | DE-12 |
| owner_facet | DE-12 |
| physical | 245 Seiten Illustrationen 21 cm |
| psigel | BSB_NED_20210625 |
| publishDate | 2018 |
| publishDateSearch | 2018 |
| publishDateSort | 2018 |
| publisher | Muzeum w Bochni im. prof. Stanisława Fischera |
| record_format | marc |
| spelling | Zawidzka, Iwona ca. 20./21. Jh. Verfasser (DE-588)1210737051 aut Przewodnik po cmentarzu żydowskim w Bochni Iwona Zawidzka Bochnia Muzeum w Bochni im. prof. Stanisława Fischera 2018 245 Seiten Illustrationen 21 cm txt rdacontent n rdamedia nc rdacarrier Cmentarze żydowskie dbn Cmentarz żydowski w Bochni dbn Groby dbn Macewy dbn Sztuka polska dbn Sztuka sepulkralna dbn Sztuka żydowska dbn Żydzi dbn Cmentarze żydowskie / Polska / Bochnia jhpk Jüdischer Friedhof (DE-588)4331943-9 gnd rswk-swf Bochnia (woj. małopolskie) dbn Bochnia (DE-588)4351281-1 gnd rswk-swf Bochnia (DE-588)4351281-1 g Jüdischer Friedhof (DE-588)4331943-9 s DE-604 Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032079382&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Inhaltsverzeichnis Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032079382&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Literaturverzeichnis Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032079382&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Abstract |
| spellingShingle | Zawidzka, Iwona ca. 20./21. Jh Przewodnik po cmentarzu żydowskim w Bochni Cmentarze żydowskie dbn Cmentarz żydowski w Bochni dbn Groby dbn Macewy dbn Sztuka polska dbn Sztuka sepulkralna dbn Sztuka żydowska dbn Żydzi dbn Cmentarze żydowskie / Polska / Bochnia jhpk Jüdischer Friedhof (DE-588)4331943-9 gnd |
| subject_GND | (DE-588)4331943-9 (DE-588)4351281-1 |
| title | Przewodnik po cmentarzu żydowskim w Bochni |
| title_auth | Przewodnik po cmentarzu żydowskim w Bochni |
| title_exact_search | Przewodnik po cmentarzu żydowskim w Bochni |
| title_exact_search_txtP | Przewodnik po cmentarzu żydowskim w Bochni |
| title_full | Przewodnik po cmentarzu żydowskim w Bochni Iwona Zawidzka |
| title_fullStr | Przewodnik po cmentarzu żydowskim w Bochni Iwona Zawidzka |
| title_full_unstemmed | Przewodnik po cmentarzu żydowskim w Bochni Iwona Zawidzka |
| title_short | Przewodnik po cmentarzu żydowskim w Bochni |
| title_sort | przewodnik po cmentarzu zydowskim w bochni |
| topic | Cmentarze żydowskie dbn Cmentarz żydowski w Bochni dbn Groby dbn Macewy dbn Sztuka polska dbn Sztuka sepulkralna dbn Sztuka żydowska dbn Żydzi dbn Cmentarze żydowskie / Polska / Bochnia jhpk Jüdischer Friedhof (DE-588)4331943-9 gnd |
| topic_facet | Cmentarze żydowskie Cmentarz żydowski w Bochni Groby Macewy Sztuka polska Sztuka sepulkralna Sztuka żydowska Żydzi Cmentarze żydowskie / Polska / Bochnia Jüdischer Friedhof Bochnia (woj. małopolskie) Bochnia |
| url | http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032079382&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032079382&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032079382&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |
| work_keys_str_mv | AT zawidzkaiwona przewodnikpocmentarzuzydowskimwbochni |