Fryderyk II Wielki jako władca liberalny: = Frederick II the Great as a liberal ruler
Gespeichert in:
| 1. Verfasser: | |
|---|---|
| Format: | Buch |
| Sprache: | Polish |
| Veröffentlicht: |
Poznań
Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza
2019
|
| Ausgabe: | Wydanie I |
| Schlagworte: | |
| Online-Zugang: | Inhaltsverzeichnis Literaturverzeichnis Abstract |
| Beschreibung: | Literaturverzeichnis Seite 295-304 |
| Beschreibung: | 305, [1] Seiten Illustrationen 25 cm |
| ISBN: | 9788323234517 |
Internformat
MARC
| LEADER | 00000nam a2200000 c 4500 | ||
|---|---|---|---|
| 001 | BV046633139 | ||
| 003 | DE-604 | ||
| 005 | 20210713 | ||
| 007 | t | ||
| 008 | 200318s2019 a||| |||| 00||| pol d | ||
| 020 | |a 9788323234517 |9 978-83-232-3451-7 | ||
| 035 | |a (OCoLC)1146067219 | ||
| 035 | |a (DE-599)HEB458544795 | ||
| 040 | |a DE-604 |b ger |e rda | ||
| 041 | 0 | |a pol | |
| 049 | |a DE-12 | ||
| 084 | |a HIST |q DE-12 |2 fid | ||
| 100 | 1 | |a Napierała, Piotr |d 1982- |e Verfasser |0 (DE-588)1044741996 |4 aut | |
| 245 | 1 | 0 | |a Fryderyk II Wielki jako władca liberalny |b = Frederick II the Great as a liberal ruler |c Piotr Napierała ; Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu |
| 246 | 1 | 1 | |a Frederick II the Great as a liberal ruler |
| 250 | |a Wydanie I | ||
| 264 | 1 | |a Poznań |b Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza |c 2019 | |
| 300 | |a 305, [1] Seiten |b Illustrationen |c 25 cm | ||
| 336 | |b txt |2 rdacontent | ||
| 337 | |b n |2 rdamedia | ||
| 338 | |b nc |2 rdacarrier | ||
| 500 | |a Literaturverzeichnis Seite 295-304 | ||
| 546 | |a Zusammenfassung auf Englisch | ||
| 600 | 0 | 7 | |a Friedrich |b II. |c Preußen, König |d 1712-1786 |0 (DE-588)118535749 |2 gnd |9 rswk-swf |
| 689 | 0 | 0 | |a Friedrich |b II. |c Preußen, König |d 1712-1786 |0 (DE-588)118535749 |D p |
| 689 | 0 | |5 DE-604 | |
| 710 | 2 | |a Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu |0 (DE-588)1011773-8 |4 isb | |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032044653&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Inhaltsverzeichnis |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032044653&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Literaturverzeichnis |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032044653&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Abstract |
| 940 | 1 | |n oe | |
| 940 | 1 | |n DHB | |
| 940 | 1 | |q BSB_NED_20210713 | |
| 940 | 1 | |q DHB_BSB_FID | |
| 942 | 1 | 1 | |c 900 |e 22/bsb |f 09033 |g 43 |
| 943 | 1 | |a oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-032044653 | |
Datensatz im Suchindex
| _version_ | 1813185381286281216 |
|---|---|
| adam_text |
SPIS TREŚCI Wstęp . 7 Rozdział I Niejednoznaczny obraz Fryderyka II w historiografii. 19 Rozdział II Fryderyk II a XVIII-wieczny liberalizm niemiecki. 48 Rozdział III Podboje i militaryzm Fryderyka II na tle epoki. Rozdział IV Podżegacz czy oportunista? Kwestia Śląska 70 . 106 Rozdział V Wobec rewanżyzmu austriackiego. 145 Rozdział VI Udział Fryderyka II w I rozbiorze Polski a wartości liberalne . 177 . 198 Rozdział VIII Fryderyk II wobec problemu tolerancji religijnej i cenzury. 216 Rozdział VII. Obrońca niemieckich wolności Rozdział IX Fryderyk II wobec holenderskiej i anglosaskiej wolności. 260 Rozdział X Fryderyk II wobec chłopów, mieszczan i handlu. 273 Zakończenie i wnioski.292 Bibliografia. Summary (Frederick II the Great as a
liberal ruler) 295 .305 5
BIBLIOGRAFIA Wydawnictwa źródłowe Albers U., Fridercih der Grosse auch bekannt als König von Preussen oder der alte Fritz, Museumshop Freunde der Preußischen Schlösser und Gärten GmbH Berlin 2015 Bayreuth F. v., Pamiętniki, przeł. I. Wachlowska, Czytelnik, Warszawa 1973 Benninghoven F, Börsch-Supan, H., Gundermann L, Friedrich der Grosse. Ausstellug des Geheimen Staatsarchivs Preußischer Kulturbesitz anläßlich des 200. Todestag es König Friedrich II. von Preußen, Geheime Staatsarchiv Preußischer Kulturbesitz, Berlin 1986 Bodin J., Sześć Ksiąg o Rzeczypospolitej, PWN, Warszawa 1958 De Catt H., Unterhaltungen mit Friedrich dem Grossem Die Tagebücher Henri de Catts 1758-1760 mit einen Einführung von Helmuth Greiner, Limes Verlag, Wiesbaden 1954 Defoe D., ճռ Essay on The Regulation of The Press, London 1704 Frederick the Great on The Art of War. Edited Ttranslated by Jay Luvaas, Da Capo Press Inc. Boston 1993 Der König Friedrich der Große in seinem Briefen, Berichten und Anekdoten. Mit biografphischen Verindungen von Gustav Mendelssohl-Bartholdy, Wilhelm Langwiesche-Brandt, Ebenhausen-München/Leipzig 1913 Friedrich der Große und Maria Theresia in Augenzeugenberichten, Deutsche Buch-Ge meinschaft Berlin-Darmstadt-Wien 1962 Die Werke Friedrichs des Großes in deutscher Übersetzung, Dritter Band: Geschichte des Siebenjährigen Krieges, Erster Teil, Verlag von Reimar Hobbing in Berlin 1913 Die Werke Friedrichs des Großes in deutscher Übersetzung, Vierter Band: Geschichte des Siebenjährigen Krieges, Zweiter Teil, Verlag von Reimar Hobbing in Berlin 1913 Die Werke Friedrichs des
Großes in deutscher Übersetzung, Fünfter Band: Altergeschicht liche Staats - und Flugschriften, Vertag von Reimar Hobbing in Berlin 1913 Die Werke Friedrichs des Großes in deutscher Übersetzung, Sechster Band: Militärische Schriften, Verlag von Reimar Hobbing in Berlin 1913 Die Werke Friedrichs des Großes in deutscher Übersetzung, Achter Band: Philosophische Schriften, Verlag von Reimar Hobbing in Berlin 1913 295
Die Werke Friedrichs des Großes in deutscher Übersetzung, Neunter Band: Dichtungen erster Teil, Verlag von Reimar Hobbing in Berlin 1914 Goethe J. W., Briefe aus dem Elternhaus, Insel Verlag Frankfurt am Main 1850 Holbach P., Etokracja, czyli rząd oparty na moralności, PWN, Warszawa 1979 Kant I., Rozprawy zfilozofii historii, Antyk, Kęty 2005 La Mettrie J.O., Dzieła filozoficzne, przel. Marian Skrzypek Wydawnictwo IFiS PAN War szawa 2010 Lessing G. E., Minna von Barnhelm czyli żołnierska dola, przel. H. Zymon-Dębicki, Osso lineum, Wrocław-Kraków 1958 Lessing G. E., Dzieła wybrane, PIW, Warszawa 1959 Lucchesini G., Listy do Fryderyka Wilhelma II. Obraz Sejmu Wielkiego w raportach pru skiego dyplomaty, przel. Henryk Kocój, Instytut Wydawniczy Pax Warszawa 1988 Maria Theresia und Ihre Zeit. Zur 200. Wiederkehr des Todestages. Ausstellung 13. Mai bis 26. Oktober 1980 Wien, Schloß Schönbrunn, Residenz Verlag Salzburg/Wien 1980 Mémoires suivis de Manière de visiter les jardins de Versailles, Tallandier, Paris 2007 Mandeville B. de, The Fable of the Bees: Or, Private Vices, Publiek Benefits: With an Essay on Charity and Charity Schools and a search into a Nature ofSociety, Edinburgh 1806 Mirabeau H., De la monarchie prussienne, sous Frédéric le Grand; avec un appendice contenant des recherches sur la situation actuelle des principales contrées de l’Alle magne, tome III, Londres 1788 Pitt W., The Speeches of the Right Honourable the Earl of Chatham in the Houses ofLords and Commons, London 1848 Schopenhauer J., Gdańskie wspomnienia młodości, przel. T. Kruszyński, Słowo Obraz
Terytoria, Gdańsk 2010 Smith A., Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów, t. II, PIW, Warszawa 1954 Van Effen J., La bagatelle ou Discours ironiques: où l’on prête des sophismes ingénieux au vice et à l’extravagance, pour en faire mieux sentir le ridicule, Chez Herman Uytwerf, Amsterdam 1742 Ие de Frederic II, Roi de Prusse. Accompagnée d’un grand nombre de Remarques, Pièces justicatives Anecdotes, don’t la plupart n’ont point encore été publiées, Tome III: Administration pendant la Paix, chez J.G. Treuttel, Strasbourg 1787 Voltaire, Oeuvres completes. Tome 13: Epitres, Imprimerie de la Société Littéraire Typo graphique, Kehl 1785 Voltaire, Oeuvres completes. Tome 46: Dialogues et Entretien Philosophiques, Imprimerie de la Société Littéraire Typographique, Kehl 1785 Voltaire, Ouvres copletes de Voltaire. Correspondence avec les souverains. Tome I, Lefévre/Deterville, Paris 1818 Voltaire, Correspondence and related documents. IV, July 1736 - January 1738: letters D 1107 - D1438 / ed. by Theodore Besterman [then by W. H. Barber], Institut et musée Voltaire Genève/the Voltaire Foundation Oxford/ J. Touzot, Oxford/Paris 1968 Voltaire, Pamiętniki, przel. S. Fiszer, Książka i Wiedza, Warszawa 1994 Voltaire, Kandyd czyli optymizm, przel. T. Boy-Żeleński, Oficyna Promocja, Wrocław 2001 Voltaire, Historia Karola XII, przel. Z. Słupski, Wydawnictwo Napoleon V, Oświęcim 2016 Zawadzki W., Polska stanisławowska w oczach cudzoziemców, 1.1, PIW, Warszawa 1963 296
Opracowania historiograficzne Adler E., Herder i Oświecenie niemieckie, PWN, Warszawa 1965 Apel F., Mißglückte Identifikation. Der preußische Traum und das preußische Trauma bei Heinrich von Kleist, in: Kühn H., Preußen. Dein Spree-Athen. Beiträge zu Literatur, Theather und Musik in Berlin, Reinbeck, Hamburg 1981, s. 64-85 Aspray, R., Frederick the Great: The Magnificent Enigma, Ticknor and Fields, New York 1986 Baumgart P, Wie absolut war der preußische Absolutismus?, in: Schlenke M., Preussen. Beiträge zu einer politischen Kultur, Reinbeck, Hamburg 1981, s. 89-105 Beales D., Joseph II. In the Shadow of Maria Theresa 1741-1780, Cambridge University Press, Cambridge 1987 Bergson H., Dwa źródła moralności і religii, przel. P. Kostylo, K. Skorulski, Wydawnictwo Znak, Kraków 1993 Berglar P., Maria Teresa, Oficyna Historii XIX i XX W., Warszawa 1997 Berlin I., Dwie koncepcje wolności i inne eseje, Res Publica, Warszawa 1991 Bergner T., Voltaire. Leben und Werk eines steitbaren Denkers, Verlag Neues Leben, Ber lin 1976 Birnstiel E., Reinke A., Hugenotten in Berlin, in: Jersch-Wenzel S., John B. (hrsg)., Von Zuwanderen zu Einheimischen, Hugenotten, Juden, Böhmen, Polen in Berlin, Beuermann GmbH, Berlin 1990, s. 13-152 Black J., Pitt the Elder, Cambridge University Press, Cambridge 1992 Black J., George III. America’s last King, Yale University Press, New Haven/London 2006 Blanning T., Frederick the Great. King ofPrussia, Panguin Books, London 2016 Bluche F., Życie codzienne we Francji za czasów Ludwika ХГѴ, PIW, Warszawa 1990 Bönisch G., Clemens August. Der schillernste
Erzbischofseiner Zeit, Verlagsgruppe Lübbe GmbH, Bergisch Gladbach 2000 Boxer C.R., Morskie imperium Holandii 1600-1800, Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1980 Brandt P., Preussen zur Sozialgeschichte eines Staates. Eine Darstellung in Quellen, Rowohlt, Reinbek bei Hamburg 1981 Braubach M., Prinz Eugen von Savoyen. Eine Biographie. Band Fünfter: Mensch und Schiksal, R. Oldenbourg Verlag, München 1965 Braunbehrens V., Mozart in Vienna, Oxford University Press, Oxford 1991 British Diplomatie instructions 1689-1789, volume VI - France 1727-1744, Royal Histori cal Society Press, London 1930 Bues A., Historia Niemiec XVI-XVHI w., przel. I. Kąkolewski, Trio, Warszawa 1998 Büsch O., Die Militarisierung von Staat und Gesellschaft im alten Preußen, in: Schlenke M., Preussen. Beiträge zu einer politischen Kultur, Rowohlt, Reinbek bei Hamburg 1981, s. 45-60 Butterwick R., Stanislaw August a kultura angielska, przel. M. Ugniewski, Instytut Badań Literackich, Warszawa 2000 Capra C., Urzędnik, w: M. Vovelle (red.), Człowiek Oświecenia, Volumen, Warszawa 2001, s. 323-439 Carlyle Th., Friedrich der Grosse, Verlag Martin Warneck, Berlin 1911 297
Carlyle Th. Bohaterowie. Cześć dla bohaterów i pierwiastek bohaterstwa w historii, przel. T. Macios, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2006 Carpenter К., The Story of Frederick the Great for Boys and Girls, Lothrop, Lee Shep hard, Boston 1908 Carsten F. L., Gutherrschaft und Adelsmacht, in: Schlenke M., Preussen. Beiträge zu einer politischen Kultur, Rowohlt, Reinbek bei Hamburg 1981, s. 28-44 Cassirer E., Filozofia Oświecenia, przel. T. Zatorski, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszaw skiego, Warszawa 2010 Cawthorne N., Dowódcy i generałowie. Prawdziwe historie, Grupa Wydawnicza Foksal, Warszawa 2014 Cazin P., Książę biskup warmiński Ignacy Krasicki 1735-1801, przel. M. Mroziński, Wy dawnictwo Pojezierze, Olsztyn 1986 Chartier R., Literat, w: M. Vovelle (red.), Człowiek Oświecenia, Volumen, Warszawa 2001, s. 155-196 Chaunu P., Cywiluacja wieku Oświecenia, przel. E. Bakowska, PIW, Warszawa 1989 Chłędowski K., Rokoko we Włoszech, Ossolineum, Lwów 1939 Clark Ch., Prusy Powstanie i upadek 1600-1947, przel. J. Szkudliński, Bellona, Warszawa 2009 Clarke S., Merde! chodzi po łudziach, przel. E. Świerżewska, W.A.B., Warszawa 2008 Clausewitz C. v., O naturze wojny, przel. A. Hildebrandt, J. Roja, Warszawa 2007 Creasy E. S., Decisive Battles of the World, HARPER BROTHERS, New York 1899 Creveld M. v., Wehrmacht kontra US Army 1939-1945. Porównanie siły bojowej, Tetra gon, Warszawa 2011 Cronin V., Napoleon, przel. A. Molek, Wydawnictwo Da Capo, Warszawa 1999 Cronin V., Katarzyna II. Imperatorowa Wszechrosji, przel. M. Mazan, Da Capo Warszawa 2000 Damm S., Christiana i Goethe. Studium,
przel. K. Krzemieniowa, Oficyna Naukowa, War szawa 2008 Darmstadt in der Zeit des Barock und Rokoko, Magistrat der Stadt Darmstadt, Darmstadt 1980 Davies N., Europa. Rozprawa Historyka z Historią, przel. E. Tabakowska, Wydawnictwo Znak, Kraków 1998 Deppert F. (Hrsg.), Darmstädter Geschichte(n), Verlag H.L. Schlapp, Darmstadt 1980 Dietzsch S., Immanuel Kant. Biografia, przel. K. Krzemieniowa, Wiedza Powszechna, War szawa 2005 Dollinger H., Preussen. Eine Kulturgeschichte in Bildern und Dokumenten, Süddeutscher Verlag, München 1980 Drewitz L, Die Identitätserfindung der Bürger in Preußen - oder: Ein Prozeß au simmer neuen Anfängen, in: Kühn H., Preußen. Dein Spree-Athen. Beiträge zu Literatur, Theather und Musik in Berlin, Rowohlt, Reinbek bei Hamburg 1981, s. 15-37 Dudziak J., Alojzy Fryderyk von Brühl (1739-1793), Drukarnia Braci Dadyńskich, Zielona Góra 2010 Duffy Ch., Friedrich der Grosse. Ein Soldatenleben, Weltbild Verlag GmbH, Augsburg 1996 Duffy Ch., Chwała Prus. Rossbach i Lutynia 1757, przel. M. Młynarz, Wydawnictwo Napo leon V, Oświęcim 2017 298
Duffy M., The Englishman and the Foreigner, Chadwyck-Healey, Cambridge 1986 Dunin-Wąsowicz К., Francuska opinia publiczna wobec sprawy polskiej i Polaków w la tach 1895-1914, Neriton, Warszawa 1999 Dzierżawin K. N., Wolter, przeł. W. Bieńkowska, PWN, Warszawa 1962. Dziubiński A., Między mieczem, głodem i dżumą - Maroko w latach 1727-1830, Ossoli neum, Wrocław 1977 Dupré В., 50 wielkich teorii, które powinieneś znać, PWN, Warszawa 2011 Engelmann В., Prusy. Kraj nieograniczonych możliwości, przeł. B. Jodkowska Wydawnic two Poznańskie, Poznań 1984 Engfer H.J., Kant in Preußen, in: Kühn H., Preußen. Dein Spree-Athen. Beiträge zu Lit eratur, Theather und Musik in Berlin, Rowohlt, Reinbek bei Hamburg 1981, s. 38-52 Farge, A., Vivre dans la rue à Paris au XVIIle siècle, Gallimard, Paris 1992 Fejtő F., Józef II. Habsburg rewolucjonista, przeł. A. Kołodziej, PIW, Warszawa 1993 Feuerschein-Praßer К., Die preußischen Königinen, Piper, München/Zürich 2009 Fleischacker S., A Third Concept of Liberty: Judgment and Freedom in Kant and Adam Smith, Princeton New Jersey 1999 Friedrich K., Inne Prusy. Prusy Królewskie i Polska między wolnością a wolnościami (1569-1772), przeł. G. Waluga, PTPN, Poznań 2005 Frischauer P., Prinz Eugen. Ein Mensch und hundert Jahre Geschichte, Paul Zsolnay Ver lag, Berlin/Wien/Leipzig 1933 Fuhrmann H., Pour le mérite. Über die Sichtbarmachung von Verdiensten; eine his torische Besinnung, Thorbecke, Sigmaringen 1992 Fumaroli M., Państwo kulturalne. Religia nowoczesności, przeł. H. Abramowicz, J. M. Kłoczowski, Universitas, Kraków 2008 Gay P., Voltaire’s
Politics. The Poet as Realist, Princeton University Press, Princeton New Jersey 1959 Gaxotte P., Friedrich der Große, Propyläen, Frankfurt am Main-Berlin-Wien 1981 Gaxotte P., Ludwik XIV, PIW, Warszawa 1984 Gebauer C., Geistliche Strömungen und Sittlichkeit im 18. Jahrhundert. Beiträge zur deutschen Moralgeschichte, Volksverband der Bücherfreunde Wegweiser-Verlag G.m.b.H., Berlin 1931 Gervaso R., Casanova, przeł. H. Kralowa, Polski Instytut Wydawniczy, Warszawa 1990 Goliński Z., Krasicki, PWN, Warszawa 2002. Gooch G.P., Friedrich der Grosse. Preußens legendärer König, Heinrich Hugendubel Ver lag, Kreuzlingen/München 2006 Góralski Z., Maria Teresa, Ossolineum, Wroclaw 1995 Graffigna E. M., Böhmen in Berlin, in: Jersch-Wenzel S., John B. (hrsg)., Von Zuwanderen zu Einheimischen, Hugenotten, Juden, Böhmen, Polen in Berlin, Beuermann GmbH, Berlin 1990, s. 491-592 Grześkowiak-Krwawicz A., Gdańsk oświecony: szkice o kulturze literackiej Gdańska w do bie Oświecenia, Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 1998 Grześkowiak-Krwawicz A., Zatorska I. (red.), Liberté: Héritage du Passé ou Idée des Lu mières, Collegium Columbinum, Kraków/Warszawa 2003 Grzybek D., Handel i pokój. Geneza i ewolucja liberalnego pacyfizmu, TAiWPN, Kraków 2015 299
Haffner S., Prusy bez legendy: Zarys dziejów, przeł. A. Marcinek, Oficyna Historii XIX i XX w., Warszawa 1996 Harris R., Talleyrand. Zdrajca i zbawca Francji, Amber, Warszawa 2008 Haworth P.L., Frederick the Great and the American Revolution, American Historical Re view voi. IX Ո0.3, April 1904 Hazard P., Myśl europejska w XVIII w. od Monteskiusza do Lessinga, PIW, Warszawa 1972 Hazard P., Kryzys świadomości europejskiej 1680-1715, PIW, Warszawa 1974 Heinrich G., Religionstoleranz in Brandenburg- Preußen. Idee und Wirklichkeit, in: Schlenke M., Preussen. Beiträge zu einer politischen Kultur, Rowohlt, Reinbek bei Hamburg 1981, s. 61-88 Hitchens Ch., Bóg nie jest wielki. Jak religia wszystko zatruwa, przeł. C. Murawski, Wy dawnictwo Sonia Draga, Katowice 2007 Hoppe, H.H., Demokracja bóg który zawiódł, przel. W.Falkowski J. Jabłecki, Fijor Pu blishing, Warszawa/Chicago 2006 Höffe O., Immanuel Kant, przel. A. Kaniowski, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, War szawa 2003 Hudzik J., Rozum, wolność, odpowiedzialność. Studium z historii idei w nowożytnej i współczesnej myślifilozoficznej, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2001 Im Hof, U., Europa Oświecenia, przel. M. Lukasiewicz, Volumen, Warszawa 1995 Israel J., Radical Enlightenment. Philosophy and the Making of Modernity 1650-1750, Oxford University Press Inc., Oxford/New York 2002 Jacquot P. E., Zagadnienia strategii Zachodu. Strategia peryferyjna a bomba atomowa, Wyd. MON, Warszawa 1957 Jakuszko H., Idea wolności w niemieckiej myśli teologiczno-filozoficznej od Lutra do Her dera, Wydawnictwo UMCS, Lublin 1999 Jany C., Armia Fryderyka
Wielkiego. Od wstąpienia Fryderyka Wielkiego na tron do wy buchu wojny siedmioletniej, przel. M. Konopnicka, Wydawnictwo Napoleon V, Oświę cim 2016 Jasienica P., Polska anarchia, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1988 Jersch-Wenzel S., Preußen als Einwanderungsland, in: Schlenke M., Preussen. Beiträge zu einer politischen Kultur, Rowohlt, Reinbek bei Hamburg 1981, s. 136-161 Johnson P, Historia Anglików, przel. J. Mikos, Wydawnictwo Marabut, Gdańsk 2002 Kaufhold K. H., Leistungen und Grenzen der Staatswirtschaft, in: Schlenke M., Preus sen. Beiträge zu einer politischen Kultur, Rowohlt, Reinbek bei Hamburg 1981, s. 106-119 Kersten К., Fridericus und sein Volk. Dokumente aus dem alten Preußen, Dermalik Verlag, Berlin 1925 Kierul J., Émilie du Châtelet і Voltaire czyli umysłowe powinowactwa z wyboru, PIW, Warszawa 2014 Kisiel R., Strzegom, Dobromierz 1745, Bellona, Warszawa 2001 Kisiel R., Praga 1757, Bellona, Warszawa 2003 Kizik E, Baiylewska-Szymańska E., Szymański W. (red), Gdańszczanin w Berlinie. Daniel Chodowiecki i kultura 2. poł. XVIII w. w Europie Północnej, Muzeum Historyczne Miasta Gdańska, Gdańsk 2002
Kocój H., Dyplomacja Prus, Austrii i Rosji wobec Konstytucji 3 maja 1791 r., Zagadnienia wybrane, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagielońskiego, Kraków 1998 Konopczyński W., Fryderyk Wielki a Polska, Instytut Zachodni, Poznań 1981 Kraherowa N., Partyzant moralności. Fryderyk II, Wydawnictwo Śląsk, Katowice 1989 Kunisch J., Friedrich der Grosse, Verlag С.Н.Веск, München 2012 Lafue P., La vie quotidienne des cours allemandes au XVIIle siècle, Hachette, Paris 1963 Leithäuser J., Er nannte sich Voltaire. Bericht eines grossen Lebens, Cotta-Verlag, Stutt gart 1961 Libiszowska Z., Thomas Jefferson, Ossolineum, Wroclaw 1984 McCagg W., Dzieje Żydów w Monarchii Habsburskiej w latach 1670-1918, przeł. A. Szy mański, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2010 Macaulay Th. B., Life ofFrederick the Great, The Useful Knowledge Publishing Company, New York 1882 MacDonogh G., Fryderyk Wielki. Brutalny wódz i subtelny filozof, przel. M. Nowak-Kreyer, Amber, Warszawa 2009 Maclean R., Berlin. Miasto z wyobraźni, przeł. W. Jeżewski, Magnum, Warszawa 2014 Manceron C., The Men of Liberty. Europe on the Eve of the French Revolution 1774-1778, Eyre Methuen, London 1977 Manent P., Intelektualna historia liberalizmu, przel. M. Miszalski, Arcana, Kraków 1994 Marquardt A., Rathsack H., Preußen im Film. Eine Retrospektive der Stiftung Deutsche Kinemathek, Rowohlt, Reinbek bei Hamburg 1981 Maxwell K., Pombal, Paradox of the Enlightenment, Cambridge University Press, Cam bridge 1995 Mądry A., Carl Philipp Emanuel Bach. Estetyka-stylistyka-dzielo, Rhytmos, Poznań 2003 Mercier S., Obraz Paryża,
przel. Tatarkiewicz A., PIW, Warszawa 1959 Mises L. v., Mentalność antykapitalistyczna, Pafere, Warszawa 2012 Mittenzwei L, Friedrichil, von Preußen. Eine Biographie, PapyRossa Verlag, Köln 2012 Mitterrand F., Podcięte skrzydła. Upadek dynastii Habsburgów, Hohenzollernów i Ro manowów, przeł. D. Stanicka-Apostoł, De Facto Oficyna Wydawnicza, Poznań 1999 Monaldi R, Sorti F., Veritas, przel. Hanna Borkowska, Wydawnictwo: Świat Książki 2007 Montagu M., Letters of Lady Mary Wortley Montague, written during her travels in Eu rope, Asia, and Africa: To which are added poems by the same author, F. Didot, Paris 1822 Montefiore S., Potiomkin. Książę książąt, przel. К. Bażyńska-Chojnacka, P. Chojnacki, W. Jeżewski, Wydawnictwo Magnum, Warszawa 2006 Möller H., Königliche und bürgerliche Aufklärung, in: Schlenke M., Preussen. Beiträge zu einer politischen Kultur, Rowohlt, Reinbek bei Hamburg 1981, s. 120-135 Muhlbach L., Frederick the Great and His Court, A.L. Fowle, New York 1904 Murat I, Colbert, PIW, Warszawa 1988 Napierała P., Sir Robert Walpole (1676-1745) - twórca brytyjskiej potęgi, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2008 Napierała P., Hesja-Darmstadt w XVIII stuleciu. Wielcy władcy małego państwa, Wy dawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2009 Napierała P., „Kraj wolności“ i „kraj niewoli“ - brytyjska i francuska wizja wolności w XVII i XVIII w., Wydawnictwo Libron-Filip Lohner, Kraków 2011
Napierała P., Simon van Slingelandt (1664-1736) - ostatnia szansa Holandii, Wydawnict wo Libron-Filip Lohner, Kraków 2012 Nowaczyński A., Wielki Fryderyk, Ossolineum, Wrocław 1982 Oates J., Sweet William or the Butcher? The Duke of Cumberland and the ’45, Penn Sword Books Ltd, Barnsley Yorkshire 2008 Oncken W., Das Zeitalter Friedrichs des Großen, G. Grotèche Verlagsbuchhandlung, Ber lin 1882 Outram D., Panorama Oświecenia, przeł. Joanna Kolczyńska, Arkady, Warszawa 2008 Paczos S., Państwo i naród w myśli politycznej polskich konserwatystów do 1939 r., Ava lon, Kraków 2009 Pangels Ch., Friderich der Große. Bruder, freund und König, Heinrich Hugendubel Ver lag, München 2004 Parker D., Voltaire. The Universal Man, Stroud, Gloucestershire 2005 Pearson R., Voltaire Almighty. A life in Pursuit of Freedom, Bloomsbury Publishing, Lon don 2005 Pelet-Narbonne G. v., Geschichte der Brandenburg-Preußischen Reiterei von den Zeiten des Großen Kurfürsten bis zum Gegenwart, Ernst Siegfried Mittler und Sohn Verlag, Berlin 1908 Perrett B., Dlaczego Niemcy przegrały? Od Fryderyka Wielkiego do Adolfa Hitlera: Hi storia niemieckiej armii, przel. M. Kompabnowski, Bellona, Warszawa 2015 Popper K. R., Społeczeństwo otwarte ijego wrogowie. T.i Urok Platona, przeł. H. Krahelska, PWN, Warszawa 2010 Postman N., W stronę XVIII stulecia, przeł. R. Frąć, PIW, Warszawa 2001 Przeździecki M. G., Kunersdorf 1759, Bellona, Warszawa 1997 Quander G., Montezuma als Gegenbild des großen Friedrich - oder: Die Empfindungen dreier Zeitgenossen beim Anblick der Oper Montezuma von Friedrich dem Großen und Carl
Heinrich Graun, in: Kühn H., Preußen. Dein Spree-Athen. Beit räge zu Literatur, Theather und Musik in Berlin, Rowohlt, Reinbek bei Hamburg 1981, s. 121-135 Ranke L. v., Zwölf Bücher Preussischer Geschichte Zweiter Band, Drei Masken Verlag, München 1930 Ranke L. v., Zwölf Bücher Preussischer Geschichte Dritter Band, Drei Masken Verlag, München 1930 Richter S., The US. Healthcare Debate: Still Catching Up to Bismarck, 2010 http://www. theglobalist.com/the-u-s-healthcare-debate-still-catching-up-to-bismarck Rill B., Karl VI Habsburg ah barocke Großmacht, Styria Verlag, Wien 1992 Rosengarten J.G., Frederick the Great and the United States. A Paper Read Before The Pennsylvania-German Society at the Annual Meeting held at Germantown, October 25,1904, Pennsylvania-German Society, Lancaster Pennsylvania 1906 Sachslehner J., Geschichte Österreichs ֊ Barock und Aufklärung, Pichler Verlag GmbH, Wien 2003 Salmonowicz S., Z wieku Oświecenia. Studia z dziejów prawa i polityki XVIII w., UMK, Toruń 2001 Salmonowicz S., Prusy. Dzieje państwa i społeczeństwa, Książka i Wiedza, Warszawa 2004 Salmonowicz S., Fryderyk II, Ossolineum, Wrocław 2006 ЗО2
Scheiger В., Juden in Berlin, in: Jersch-Wenzel S., John B. (hrsg)., Von Zuwanderen zu Einheimischen, Hugenotten, Juden, Böhmen, Polen in Berlin, Beuermann GmbH, Berlin 1990, s. 153-490 Schlechte H., Die Staatsreform in Kursachsen 1762-1763. Quellen zum Kursächsischen Retablissement nach dem Siebenjährigen Kriege, Mitten Loening, Berlin 1958 Schmidt W., Friedrich - Kurfürst von Brandenburg, König von Preussen, Hugendubel, Diederichs, München 2004 Schui F., Rebellious Prussians: Urban Political Culture Under Frederick the Great and His Successors, Oxford University Press, Oxford 2013 Serczyk W., Katarzyna II - carowa Rosji, Ossolineum, Wrocław 1989 Shorto R., Amsterdam. Historia najbardziej liberalnego miasta na świecie, przel. W. Je żewski, Magnum, Warszawa 2013 Sidorski D., Karol Radziwiłł, Wydawnictwo Naukowe „Śląsk”, Katowice 1987 Sorel A., Kwestia wschodnia w XVIII w., Pierwszy podział Polski i traktat kainardżyjski, przel. J. Pajewski, PIW, Warszawa 1981 Spary E., Feeding France: New Sciences of Food, 1760-1815, Cambridge University Press, Cambridge 2014 Staszewski J., August III Sas, Ossolineum, Wroclaw 1989 Stemburg W. v., Gotthold Ephreim Lessing, Rohwolt Taschenuch Verlag, Reineck bei Hamburg 2010 Suchodolski S., Ostapowicz D., Obalanie mitów i stereotypów: Od Jana III Sobieskiego do Tadeusza Kościuszki, Bellona SA, Warszawa 2008 Szymczak B., Fryderyk Wilhelm. Wielki Elektor, Ossolineum, Wrocław 2006 Talmond J. L., The Origins of Totalitarian Democracy, Praeger Press, Oakland i960 Tapié V. L., Maria Theresia. Die Kaiserin und ihr Reich, Styria Verlag, Wien 1989
Tschuppik K., Maria Teresa. Historia panowania, przel. A. Zawadzki, Wydawnictwo Pla tan, Liszki 2004 Tulejski T., Konserwatyzm bez Boga. Dawida Hume’a wizja społeczeństwa, państwa i prawa, Fijorr Publishing, Warszawa 2009 Tyrowicz M., Galicja od pierwszego rozbioru do Wiosny Ludów 1772-1849 ֊ wybór tek stów źródłowych, Wrocław 1956 Vallotton H., Maria Theresia. Die Frau die ein Weltreich regierte, Nymphenburger, Münсһешдбо Vann J. A., Württemberg auf dem Weg zum modernen Staat 1593-1795, Stuttgart 1986 Vehse K. E., Preussens Könige privat. Berliner Hofgeschichten, Anaconda Verlag, Köln 2006 Venohr W., Fridericus Rex. Porträt einer Doppelnatur, Gustav Lübbe Verlag, Bergisch Gladbach 1985 Wachowiak В. (red.), Prusy w okresie monarchii absolutnej (1701-1806), Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2010 Wawrykowa M., Niemcy 1648-1789, PWN, Warszawa 1984 Weissensteiner F., Habsburgowie, przel. B., D. Lubińscy, Bellona, Warszawa 2011 Wheatcroft A., Habsburgowie, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2000 Wojtowicz J., Miasto europejskie w epoce Oświecenia i rewolucji francuskiej, Wydawnic two Naukowe UMK, Toruń 2017 ЗОЗ
Wolff-Powęska A., Niemiecka myśl polityczna wieku Oświecenia, Poznań 1988 Wolff-Powęska A., Problem niemiecki. Próba interpretacji historycznej, [w:] A. Wolff-Powęska (red.), Polacy wobec Niemców. Z dziejów kultury politycznej Polski 1945-1989, Instytut Zachodni, Poznań 1993 Wulf A., Człowiek, który zrozumiał naturę. Nowy świat Aleksandra von Humboldta, przel. K. Bażyńska-Chojnacka, P. Chojnacki, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2017 Zedinger R., Hochzeit im Brennpunkt der Mächte. Franz Stephan von Lothringen und Erzherzogin Maria Theresia, Böhlau Verlag, Wien-Köln-Weimar 1994 Zedinger R., Franz Stephan von Lothringen (1708-1765). Monarch-Manager-Mäzen, Böhlau Verlag, Wien-Köln-Weimar 2008 Zienkowska K., Stanislaw August Poniatowski, Ossolineum, Wroclaw 2005 Żelazny M., Idea wolności w filozofii Kanta, Toruń 2001
SUMMARY FREDERICK II THE GREAT AS A LIBERAL RULER his book considers the rule of Frederick II, the king who ruled over Prussia from 1740 to 1786, and constitute an attempt to anwser who he was as a man, a ruler and a politi cian. The main inspiration for this book to be written were the usual rash conclusions about Frederick in many historical books and the lack of precision in judging Frederick’s ways and decisions in many biographical works. Contrary to most books printed in Poland about this ruler, here Frederick is lookt upon from a European perspective, and not just a Polish one. The main background for the judgement of his policies were the ideas of European Enlightenment that served as the base for the development of liberal ideas and ideology. Analysis of the sources, including king’s political treatisies, ant the biographical works about Frederick convinced me that he should be considered as a liberal ruler, if not in every step he was taking as a politician, definitely so in his views and long-term projects. After considering that material I am also inclined to conclude that the personality and the set of characteristics that this monarch posessed is a good proof that liberal tendencies can also flourish in monarchies. This proof gets even more sounding when Frederick is compared to most contemporary rulers. After Henri Bergson and Karl Popper I understand liberalism as a political ideology that requires making the society more open and going through it’s strata more easy, thus allowing as much meritocracy in administration and economy as possible. Very important
for this kind of liberalism to be applied is also the Voltairian and kantian view of man and the purpose in life, maening that grown human beings are sufficiently rational to take care of their moral development, and don’t have to be constantly limited by religious authorities or political censorship. The book is divided into ten chapters, that analyse different aspects of his politcies. At the beginning we can find an attempt to present the king’s portrait in German and Western historiography. The Polish historiography was especially highlighted as most of it is usually simplified and biased towards the king from both political and ideological reasons. The main question in this chapter remains of cour the on of how liberal was Frederick II. T ՅՕ5
The second chapter’s topic is the position of Frederick II on the map of Europan En lightenment and it’s main succesor - liberalism. I focused especially on German early liber alism, and on proposing the way in which one can distinguish liberal ruler form tyrannical and capricious one according to liberal projects of the era. The next three chapters’ purpose was to establish if Frederick the Great was really a highwayman of Europe as he was and is so often depicted. I tried to prove that that this perspective was more a creation of other courts’ propaganda than a clear judgement. In this chapter one can also fin an attempt to prove that Frederick II was relatively rational and down-to-eart when it comes to territorial appetites and conquests, especially when compared to Louis ХГѴ or Napoleon Bonaparte, and that he disliked war unlike the two Frenchmen. Cahpter numer six refers to the realation between Frederick’s liberalism and his policy towards Poland. Chapter numer seven refers to Frederick as the defender of‘German liberties’, a notion that was too often disavowed as a mere product of Prussian propaganda, although Freder ick II did indeed stop many dangerowus Austrian attempts to dictate a very illiberal politi cal situation in German territorial states, even ine the Protestant North. Frederick objective was more than just a welfare of Prussia, his ambitious and morals seem to be wider. Eighth chapter’s topic is the degree in which we can perceive Frederick as a member of the liberal enlightened international republic of philosophers and thinkers. I conclude that
Frederick hesistated between the Hobbes’s views on human nature and Locke’s perspective on freedom and human needs. That’s why he was not always consistant in his views but usually very much so in his reforms and the way of their justification. In that chapter Fred erick is also defended as consistent adversary of censorship, except in the war time, and of religious toleration and freedom. Topics of the last two chapters are Frederick as and the relations of the king towards the most liberal countries and nations of the era (Holland, Great Britain and the USA), and his perspective on tradesmen, peasants and artisans as well as towns and their liberties, and the concept of free-market economy. At the end I conclude that the views the tóng had on the purpose of war, social liberties, religion, the law, economy and censorship allow to count him as one of the most liberal monarchs in European history. í R ! S;s Λі |
| adam_txt |
SPIS TREŚCI Wstęp . 7 Rozdział I Niejednoznaczny obraz Fryderyka II w historiografii. 19 Rozdział II Fryderyk II a XVIII-wieczny liberalizm niemiecki. 48 Rozdział III Podboje i militaryzm Fryderyka II na tle epoki. Rozdział IV Podżegacz czy oportunista? Kwestia Śląska 70 . 106 Rozdział V Wobec rewanżyzmu austriackiego. 145 Rozdział VI Udział Fryderyka II w I rozbiorze Polski a wartości liberalne . 177 . 198 Rozdział VIII Fryderyk II wobec problemu tolerancji religijnej i cenzury. 216 Rozdział VII. Obrońca niemieckich wolności Rozdział IX Fryderyk II wobec holenderskiej i anglosaskiej wolności. 260 Rozdział X Fryderyk II wobec chłopów, mieszczan i handlu. 273 Zakończenie i wnioski.292 Bibliografia. Summary (Frederick II the Great as a
liberal ruler) 295 .305 5
BIBLIOGRAFIA Wydawnictwa źródłowe Albers U., Fridercih der Grosse auch bekannt als König von Preussen oder der alte Fritz, Museumshop Freunde der Preußischen Schlösser und Gärten GmbH Berlin 2015 Bayreuth F. v., Pamiętniki, przeł. I. Wachlowska, Czytelnik, Warszawa 1973 Benninghoven F, Börsch-Supan, H., Gundermann L, Friedrich der Grosse. Ausstellug des Geheimen Staatsarchivs Preußischer Kulturbesitz anläßlich des 200. Todestag es König Friedrich II. von Preußen, Geheime Staatsarchiv Preußischer Kulturbesitz, Berlin 1986 Bodin J., Sześć Ksiąg o Rzeczypospolitej, PWN, Warszawa 1958 De Catt H., Unterhaltungen mit Friedrich dem Grossem Die Tagebücher Henri de Catts 1758-1760 mit einen Einführung von Helmuth Greiner, Limes Verlag, Wiesbaden 1954 Defoe D., ճռ Essay on The Regulation of The Press, London 1704 Frederick the Great on The Art of War. Edited Ttranslated by Jay Luvaas, Da Capo Press Inc. Boston 1993 Der König Friedrich der Große in seinem Briefen, Berichten und Anekdoten. Mit biografphischen Verindungen von Gustav Mendelssohl-Bartholdy, Wilhelm Langwiesche-Brandt, Ebenhausen-München/Leipzig 1913 Friedrich der Große und Maria Theresia in Augenzeugenberichten, Deutsche Buch-Ge meinschaft Berlin-Darmstadt-Wien 1962 Die Werke Friedrichs des Großes in deutscher Übersetzung, Dritter Band: Geschichte des Siebenjährigen Krieges, Erster Teil, Verlag von Reimar Hobbing in Berlin 1913 Die Werke Friedrichs des Großes in deutscher Übersetzung, Vierter Band: Geschichte des Siebenjährigen Krieges, Zweiter Teil, Verlag von Reimar Hobbing in Berlin 1913 Die Werke Friedrichs des
Großes in deutscher Übersetzung, Fünfter Band: Altergeschicht liche Staats - und Flugschriften, Vertag von Reimar Hobbing in Berlin 1913 Die Werke Friedrichs des Großes in deutscher Übersetzung, Sechster Band: Militärische Schriften, Verlag von Reimar Hobbing in Berlin 1913 Die Werke Friedrichs des Großes in deutscher Übersetzung, Achter Band: Philosophische Schriften, Verlag von Reimar Hobbing in Berlin 1913 295
Die Werke Friedrichs des Großes in deutscher Übersetzung, Neunter Band: Dichtungen erster Teil, Verlag von Reimar Hobbing in Berlin 1914 Goethe J. W., Briefe aus dem Elternhaus, Insel Verlag Frankfurt am Main 1850 Holbach P., Etokracja, czyli rząd oparty na moralności, PWN, Warszawa 1979 Kant I., Rozprawy zfilozofii historii, Antyk, Kęty 2005 La Mettrie J.O., Dzieła filozoficzne, przel. Marian Skrzypek Wydawnictwo IFiS PAN War szawa 2010 Lessing G. E., Minna von Barnhelm czyli żołnierska dola, przel. H. Zymon-Dębicki, Osso lineum, Wrocław-Kraków 1958 Lessing G. E., Dzieła wybrane, PIW, Warszawa 1959 Lucchesini G., Listy do Fryderyka Wilhelma II. Obraz Sejmu Wielkiego w raportach pru skiego dyplomaty, przel. Henryk Kocój, Instytut Wydawniczy Pax Warszawa 1988 Maria Theresia und Ihre Zeit. Zur 200. Wiederkehr des Todestages. Ausstellung 13. Mai bis 26. Oktober 1980 Wien, Schloß Schönbrunn, Residenz Verlag Salzburg/Wien 1980 Mémoires suivis de Manière de visiter les jardins de Versailles, Tallandier, Paris 2007 Mandeville B. de, The Fable of the Bees: Or, Private Vices, Publiek Benefits: With an Essay on Charity and Charity Schools and a search into a Nature ofSociety, Edinburgh 1806 Mirabeau H., De la monarchie prussienne, sous Frédéric le Grand; avec un appendice contenant des recherches sur la situation actuelle des principales contrées de l’Alle magne, tome III, Londres 1788 Pitt W., The Speeches of the Right Honourable the Earl of Chatham in the Houses ofLords and Commons, London 1848 Schopenhauer J., Gdańskie wspomnienia młodości, przel. T. Kruszyński, Słowo Obraz
Terytoria, Gdańsk 2010 Smith A., Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów, t. II, PIW, Warszawa 1954 Van Effen J., La bagatelle ou Discours ironiques: où l’on prête des sophismes ingénieux au vice et à l’extravagance, pour en faire mieux sentir le ridicule, Chez Herman Uytwerf, Amsterdam 1742 Ие de Frederic II, Roi de Prusse. Accompagnée d’un grand nombre de Remarques, Pièces justicatives Anecdotes, don’t la plupart n’ont point encore été publiées, Tome III: Administration pendant la Paix, chez J.G. Treuttel, Strasbourg 1787 Voltaire, Oeuvres completes. Tome 13: Epitres, Imprimerie de la Société Littéraire Typo graphique, Kehl 1785 Voltaire, Oeuvres completes. Tome 46: Dialogues et Entretien Philosophiques, Imprimerie de la Société Littéraire Typographique, Kehl 1785 Voltaire, Ouvres copletes de Voltaire. Correspondence avec les souverains. Tome I, Lefévre/Deterville, Paris 1818 Voltaire, Correspondence and related documents. IV, July 1736 - January 1738: letters D 1107 - D1438 / ed. by Theodore Besterman [then by W. H. Barber], Institut et musée Voltaire Genève/the Voltaire Foundation Oxford/ J. Touzot, Oxford/Paris 1968 Voltaire, Pamiętniki, przel. S. Fiszer, Książka i Wiedza, Warszawa 1994 Voltaire, Kandyd czyli optymizm, przel. T. Boy-Żeleński, Oficyna Promocja, Wrocław 2001 Voltaire, Historia Karola XII, przel. Z. Słupski, Wydawnictwo Napoleon V, Oświęcim 2016 Zawadzki W., Polska stanisławowska w oczach cudzoziemców, 1.1, PIW, Warszawa 1963 296
Opracowania historiograficzne Adler E., Herder i Oświecenie niemieckie, PWN, Warszawa 1965 Apel F., Mißglückte Identifikation. Der preußische Traum und das preußische Trauma bei Heinrich von Kleist, in: Kühn H., Preußen. Dein Spree-Athen. Beiträge zu Literatur, Theather und Musik in Berlin, Reinbeck, Hamburg 1981, s. 64-85 Aspray, R., Frederick the Great: The Magnificent Enigma, Ticknor and Fields, New York 1986 Baumgart P, Wie absolut war der preußische Absolutismus?, in: Schlenke M., Preussen. Beiträge zu einer politischen Kultur, Reinbeck, Hamburg 1981, s. 89-105 Beales D., Joseph II. In the Shadow of Maria Theresa 1741-1780, Cambridge University Press, Cambridge 1987 Bergson H., Dwa źródła moralności і religii, przel. P. Kostylo, K. Skorulski, Wydawnictwo Znak, Kraków 1993 Berglar P., Maria Teresa, Oficyna Historii XIX i XX W., Warszawa 1997 Berlin I., Dwie koncepcje wolności i inne eseje, Res Publica, Warszawa 1991 Bergner T., Voltaire. Leben und Werk eines steitbaren Denkers, Verlag Neues Leben, Ber lin 1976 Birnstiel E., Reinke A., Hugenotten in Berlin, in: Jersch-Wenzel S., John B. (hrsg)., Von Zuwanderen zu Einheimischen, Hugenotten, Juden, Böhmen, Polen in Berlin, Beuermann GmbH, Berlin 1990, s. 13-152 Black J., Pitt the Elder, Cambridge University Press, Cambridge 1992 Black J., George III. America’s last King, Yale University Press, New Haven/London 2006 Blanning T., Frederick the Great. King ofPrussia, Panguin Books, London 2016 Bluche F., Życie codzienne we Francji za czasów Ludwika ХГѴ, PIW, Warszawa 1990 Bönisch G., Clemens August. Der schillernste
Erzbischofseiner Zeit, Verlagsgruppe Lübbe GmbH, Bergisch Gladbach 2000 Boxer C.R., Morskie imperium Holandii 1600-1800, Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1980 Brandt P., Preussen zur Sozialgeschichte eines Staates. Eine Darstellung in Quellen, Rowohlt, Reinbek bei Hamburg 1981 Braubach M., Prinz Eugen von Savoyen. Eine Biographie. Band Fünfter: Mensch und Schiksal, R. Oldenbourg Verlag, München 1965 Braunbehrens V., Mozart in Vienna, Oxford University Press, Oxford 1991 British Diplomatie instructions 1689-1789, volume VI - France 1727-1744, Royal Histori cal Society Press, London 1930 Bues A., Historia Niemiec XVI-XVHI w., przel. I. Kąkolewski, Trio, Warszawa 1998 Büsch O., Die Militarisierung von Staat und Gesellschaft im alten Preußen, in: Schlenke M., Preussen. Beiträge zu einer politischen Kultur, Rowohlt, Reinbek bei Hamburg 1981, s. 45-60 Butterwick R., Stanislaw August a kultura angielska, przel. M. Ugniewski, Instytut Badań Literackich, Warszawa 2000 Capra C., Urzędnik, w: M. Vovelle (red.), Człowiek Oświecenia, Volumen, Warszawa 2001, s. 323-439 Carlyle Th., Friedrich der Grosse, Verlag Martin Warneck, Berlin 1911 297
Carlyle Th. Bohaterowie. Cześć dla bohaterów i pierwiastek bohaterstwa w historii, przel. T. Macios, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2006 Carpenter К., The Story of Frederick the Great for Boys and Girls, Lothrop, Lee Shep hard, Boston 1908 Carsten F. L., Gutherrschaft und Adelsmacht, in: Schlenke M., Preussen. Beiträge zu einer politischen Kultur, Rowohlt, Reinbek bei Hamburg 1981, s. 28-44 Cassirer E., Filozofia Oświecenia, przel. T. Zatorski, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszaw skiego, Warszawa 2010 Cawthorne N., Dowódcy i generałowie. Prawdziwe historie, Grupa Wydawnicza Foksal, Warszawa 2014 Cazin P., Książę biskup warmiński Ignacy Krasicki 1735-1801, przel. M. Mroziński, Wy dawnictwo Pojezierze, Olsztyn 1986 Chartier R., Literat, w: M. Vovelle (red.), Człowiek Oświecenia, Volumen, Warszawa 2001, s. 155-196 Chaunu P., Cywiluacja wieku Oświecenia, przel. E. Bakowska, PIW, Warszawa 1989 Chłędowski K., Rokoko we Włoszech, Ossolineum, Lwów 1939 Clark Ch., Prusy Powstanie i upadek 1600-1947, przel. J. Szkudliński, Bellona, Warszawa 2009 Clarke S., Merde! chodzi po łudziach, przel. E. Świerżewska, W.A.B., Warszawa 2008 Clausewitz C. v., O naturze wojny, przel. A. Hildebrandt, J. Roja, Warszawa 2007 Creasy E. S., Decisive Battles of the World, HARPER BROTHERS, New York 1899 Creveld M. v., Wehrmacht kontra US Army 1939-1945. Porównanie siły bojowej, Tetra gon, Warszawa 2011 Cronin V., Napoleon, przel. A. Molek, Wydawnictwo Da Capo, Warszawa 1999 Cronin V., Katarzyna II. Imperatorowa Wszechrosji, przel. M. Mazan, Da Capo Warszawa 2000 Damm S., Christiana i Goethe. Studium,
przel. K. Krzemieniowa, Oficyna Naukowa, War szawa 2008 Darmstadt in der Zeit des Barock und Rokoko, Magistrat der Stadt Darmstadt, Darmstadt 1980 Davies N., Europa. Rozprawa Historyka z Historią, przel. E. Tabakowska, Wydawnictwo Znak, Kraków 1998 Deppert F. (Hrsg.), Darmstädter Geschichte(n), Verlag H.L. Schlapp, Darmstadt 1980 Dietzsch S., Immanuel Kant. Biografia, przel. K. Krzemieniowa, Wiedza Powszechna, War szawa 2005 Dollinger H., Preussen. Eine Kulturgeschichte in Bildern und Dokumenten, Süddeutscher Verlag, München 1980 Drewitz L, Die Identitätserfindung der Bürger in Preußen - oder: Ein Prozeß au simmer neuen Anfängen, in: Kühn H., Preußen. Dein Spree-Athen. Beiträge zu Literatur, Theather und Musik in Berlin, Rowohlt, Reinbek bei Hamburg 1981, s. 15-37 Dudziak J., Alojzy Fryderyk von Brühl (1739-1793), Drukarnia Braci Dadyńskich, Zielona Góra 2010 Duffy Ch., Friedrich der Grosse. Ein Soldatenleben, Weltbild Verlag GmbH, Augsburg 1996 Duffy Ch., Chwała Prus. Rossbach i Lutynia 1757, przel. M. Młynarz, Wydawnictwo Napo leon V, Oświęcim 2017 298
Duffy M., The Englishman and the Foreigner, Chadwyck-Healey, Cambridge 1986 Dunin-Wąsowicz К., Francuska opinia publiczna wobec sprawy polskiej i Polaków w la tach 1895-1914, Neriton, Warszawa 1999 Dzierżawin K. N., Wolter, przeł. W. Bieńkowska, PWN, Warszawa 1962. Dziubiński A., Między mieczem, głodem i dżumą - Maroko w latach 1727-1830, Ossoli neum, Wrocław 1977 Dupré В., 50 wielkich teorii, które powinieneś znać, PWN, Warszawa 2011 Engelmann В., Prusy. Kraj nieograniczonych możliwości, przeł. B. Jodkowska Wydawnic two Poznańskie, Poznań 1984 Engfer H.J., Kant in Preußen, in: Kühn H., Preußen. Dein Spree-Athen. Beiträge zu Lit eratur, Theather und Musik in Berlin, Rowohlt, Reinbek bei Hamburg 1981, s. 38-52 Farge, A., Vivre dans la rue à Paris au XVIIle siècle, Gallimard, Paris 1992 Fejtő F., Józef II. Habsburg rewolucjonista, przeł. A. Kołodziej, PIW, Warszawa 1993 Feuerschein-Praßer К., Die preußischen Königinen, Piper, München/Zürich 2009 Fleischacker S., A Third Concept of Liberty: Judgment and Freedom in Kant and Adam Smith, Princeton New Jersey 1999 Friedrich K., Inne Prusy. Prusy Królewskie i Polska między wolnością a wolnościami (1569-1772), przeł. G. Waluga, PTPN, Poznań 2005 Frischauer P., Prinz Eugen. Ein Mensch und hundert Jahre Geschichte, Paul Zsolnay Ver lag, Berlin/Wien/Leipzig 1933 Fuhrmann H., Pour le mérite. Über die Sichtbarmachung von Verdiensten; eine his torische Besinnung, Thorbecke, Sigmaringen 1992 Fumaroli M., Państwo kulturalne. Religia nowoczesności, przeł. H. Abramowicz, J. M. Kłoczowski, Universitas, Kraków 2008 Gay P., Voltaire’s
Politics. The Poet as Realist, Princeton University Press, Princeton New Jersey 1959 Gaxotte P., Friedrich der Große, Propyläen, Frankfurt am Main-Berlin-Wien 1981 Gaxotte P., Ludwik XIV, PIW, Warszawa 1984 Gebauer C., Geistliche Strömungen und Sittlichkeit im 18. Jahrhundert. Beiträge zur deutschen Moralgeschichte, Volksverband der Bücherfreunde Wegweiser-Verlag G.m.b.H., Berlin 1931 Gervaso R., Casanova, przeł. H. Kralowa, Polski Instytut Wydawniczy, Warszawa 1990 Goliński Z., Krasicki, PWN, Warszawa 2002. Gooch G.P., Friedrich der Grosse. Preußens legendärer König, Heinrich Hugendubel Ver lag, Kreuzlingen/München 2006 Góralski Z., Maria Teresa, Ossolineum, Wroclaw 1995 Graffigna E. M., Böhmen in Berlin, in: Jersch-Wenzel S., John B. (hrsg)., Von Zuwanderen zu Einheimischen, Hugenotten, Juden, Böhmen, Polen in Berlin, Beuermann GmbH, Berlin 1990, s. 491-592 Grześkowiak-Krwawicz A., Gdańsk oświecony: szkice o kulturze literackiej Gdańska w do bie Oświecenia, Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 1998 Grześkowiak-Krwawicz A., Zatorska I. (red.), Liberté: Héritage du Passé ou Idée des Lu mières, Collegium Columbinum, Kraków/Warszawa 2003 Grzybek D., Handel i pokój. Geneza i ewolucja liberalnego pacyfizmu, TAiWPN, Kraków 2015 299
Haffner S., Prusy bez legendy: Zarys dziejów, przeł. A. Marcinek, Oficyna Historii XIX i XX w., Warszawa 1996 Harris R., Talleyrand. Zdrajca i zbawca Francji, Amber, Warszawa 2008 Haworth P.L., Frederick the Great and the American Revolution, American Historical Re view voi. IX Ո0.3, April 1904 Hazard P., Myśl europejska w XVIII w. od Monteskiusza do Lessinga, PIW, Warszawa 1972 Hazard P., Kryzys świadomości europejskiej 1680-1715, PIW, Warszawa 1974 Heinrich G., Religionstoleranz in Brandenburg- Preußen. Idee und Wirklichkeit, in: Schlenke M., Preussen. Beiträge zu einer politischen Kultur, Rowohlt, Reinbek bei Hamburg 1981, s. 61-88 Hitchens Ch., Bóg nie jest wielki. Jak religia wszystko zatruwa, przeł. C. Murawski, Wy dawnictwo Sonia Draga, Katowice 2007 Hoppe, H.H., Demokracja bóg który zawiódł, przel. W.Falkowski J. Jabłecki, Fijor Pu blishing, Warszawa/Chicago 2006 Höffe O., Immanuel Kant, przel. A. Kaniowski, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, War szawa 2003 Hudzik J., Rozum, wolność, odpowiedzialność. Studium z historii idei w nowożytnej i współczesnej myślifilozoficznej, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2001 Im Hof, U., Europa Oświecenia, przel. M. Lukasiewicz, Volumen, Warszawa 1995 Israel J., Radical Enlightenment. Philosophy and the Making of Modernity 1650-1750, Oxford University Press Inc., Oxford/New York 2002 Jacquot P. E., Zagadnienia strategii Zachodu. Strategia peryferyjna a bomba atomowa, Wyd. MON, Warszawa 1957 Jakuszko H., Idea wolności w niemieckiej myśli teologiczno-filozoficznej od Lutra do Her dera, Wydawnictwo UMCS, Lublin 1999 Jany C., Armia Fryderyka
Wielkiego. Od wstąpienia Fryderyka Wielkiego na tron do wy buchu wojny siedmioletniej, przel. M. Konopnicka, Wydawnictwo Napoleon V, Oświę cim 2016 Jasienica P., Polska anarchia, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1988 Jersch-Wenzel S., Preußen als Einwanderungsland, in: Schlenke M., Preussen. Beiträge zu einer politischen Kultur, Rowohlt, Reinbek bei Hamburg 1981, s. 136-161 Johnson P, Historia Anglików, przel. J. Mikos, Wydawnictwo Marabut, Gdańsk 2002 Kaufhold K. H., Leistungen und Grenzen der Staatswirtschaft, in: Schlenke M., Preus sen. Beiträge zu einer politischen Kultur, Rowohlt, Reinbek bei Hamburg 1981, s. 106-119 Kersten К., Fridericus und sein Volk. Dokumente aus dem alten Preußen, Dermalik Verlag, Berlin 1925 Kierul J., Émilie du Châtelet і Voltaire czyli umysłowe powinowactwa z wyboru, PIW, Warszawa 2014 Kisiel R., Strzegom, Dobromierz 1745, Bellona, Warszawa 2001 Kisiel R., Praga 1757, Bellona, Warszawa 2003 Kizik E, Baiylewska-Szymańska E., Szymański W. (red), Gdańszczanin w Berlinie. Daniel Chodowiecki i kultura 2. poł. XVIII w. w Europie Północnej, Muzeum Historyczne Miasta Gdańska, Gdańsk 2002
Kocój H., Dyplomacja Prus, Austrii i Rosji wobec Konstytucji 3 maja 1791 r., Zagadnienia wybrane, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagielońskiego, Kraków 1998 Konopczyński W., Fryderyk Wielki a Polska, Instytut Zachodni, Poznań 1981 Kraherowa N., Partyzant moralności. Fryderyk II, Wydawnictwo Śląsk, Katowice 1989 Kunisch J., Friedrich der Grosse, Verlag С.Н.Веск, München 2012 Lafue P., La vie quotidienne des cours allemandes au XVIIle siècle, Hachette, Paris 1963 Leithäuser J., Er nannte sich Voltaire. Bericht eines grossen Lebens, Cotta-Verlag, Stutt gart 1961 Libiszowska Z., Thomas Jefferson, Ossolineum, Wroclaw 1984 McCagg W., Dzieje Żydów w Monarchii Habsburskiej w latach 1670-1918, przeł. A. Szy mański, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2010 Macaulay Th. B., Life ofFrederick the Great, The Useful Knowledge Publishing Company, New York 1882 MacDonogh G., Fryderyk Wielki. Brutalny wódz i subtelny filozof, przel. M. Nowak-Kreyer, Amber, Warszawa 2009 Maclean R., Berlin. Miasto z wyobraźni, przeł. W. Jeżewski, Magnum, Warszawa 2014 Manceron C., The Men of Liberty. Europe on the Eve of the French Revolution 1774-1778, Eyre Methuen, London 1977 Manent P., Intelektualna historia liberalizmu, przel. M. Miszalski, Arcana, Kraków 1994 Marquardt A., Rathsack H., Preußen im Film. Eine Retrospektive der Stiftung Deutsche Kinemathek, Rowohlt, Reinbek bei Hamburg 1981 Maxwell K., Pombal, Paradox of the Enlightenment, Cambridge University Press, Cam bridge 1995 Mądry A., Carl Philipp Emanuel Bach. Estetyka-stylistyka-dzielo, Rhytmos, Poznań 2003 Mercier S., Obraz Paryża,
przel. Tatarkiewicz A., PIW, Warszawa 1959 Mises L. v., Mentalność antykapitalistyczna, Pafere, Warszawa 2012 Mittenzwei L, Friedrichil, von Preußen. Eine Biographie, PapyRossa Verlag, Köln 2012 Mitterrand F., Podcięte skrzydła. Upadek dynastii Habsburgów, Hohenzollernów i Ro manowów, przeł. D. Stanicka-Apostoł, De Facto Oficyna Wydawnicza, Poznań 1999 Monaldi R, Sorti F., Veritas, przel. Hanna Borkowska, Wydawnictwo: Świat Książki 2007 Montagu M., Letters of Lady Mary Wortley Montague, written during her travels in Eu rope, Asia, and Africa: To which are added poems by the same author, F. Didot, Paris 1822 Montefiore S., Potiomkin. Książę książąt, przel. К. Bażyńska-Chojnacka, P. Chojnacki, W. Jeżewski, Wydawnictwo Magnum, Warszawa 2006 Möller H., Königliche und bürgerliche Aufklärung, in: Schlenke M., Preussen. Beiträge zu einer politischen Kultur, Rowohlt, Reinbek bei Hamburg 1981, s. 120-135 Muhlbach L., Frederick the Great and His Court, A.L. Fowle, New York 1904 Murat I, Colbert, PIW, Warszawa 1988 Napierała P., Sir Robert Walpole (1676-1745) - twórca brytyjskiej potęgi, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2008 Napierała P., Hesja-Darmstadt w XVIII stuleciu. Wielcy władcy małego państwa, Wy dawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2009 Napierała P., „Kraj wolności“ i „kraj niewoli“ - brytyjska i francuska wizja wolności w XVII i XVIII w., Wydawnictwo Libron-Filip Lohner, Kraków 2011
Napierała P., Simon van Slingelandt (1664-1736) - ostatnia szansa Holandii, Wydawnict wo Libron-Filip Lohner, Kraków 2012 Nowaczyński A., Wielki Fryderyk, Ossolineum, Wrocław 1982 Oates J., Sweet William or the Butcher? The Duke of Cumberland and the ’45, Penn Sword Books Ltd, Barnsley Yorkshire 2008 Oncken W., Das Zeitalter Friedrichs des Großen, G. Grotèche Verlagsbuchhandlung, Ber lin 1882 Outram D., Panorama Oświecenia, przeł. Joanna Kolczyńska, Arkady, Warszawa 2008 Paczos S., Państwo i naród w myśli politycznej polskich konserwatystów do 1939 r., Ava lon, Kraków 2009 Pangels Ch., Friderich der Große. Bruder, freund und König, Heinrich Hugendubel Ver lag, München 2004 Parker D., Voltaire. The Universal Man, Stroud, Gloucestershire 2005 Pearson R., Voltaire Almighty. A life in Pursuit of Freedom, Bloomsbury Publishing, Lon don 2005 Pelet-Narbonne G. v., Geschichte der Brandenburg-Preußischen Reiterei von den Zeiten des Großen Kurfürsten bis zum Gegenwart, Ernst Siegfried Mittler und Sohn Verlag, Berlin 1908 Perrett B., Dlaczego Niemcy przegrały? Od Fryderyka Wielkiego do Adolfa Hitlera: Hi storia niemieckiej armii, przel. M. Kompabnowski, Bellona, Warszawa 2015 Popper K. R., Społeczeństwo otwarte ijego wrogowie. T.i Urok Platona, przeł. H. Krahelska, PWN, Warszawa 2010 Postman N., W stronę XVIII stulecia, przeł. R. Frąć, PIW, Warszawa 2001 Przeździecki M. G., Kunersdorf 1759, Bellona, Warszawa 1997 Quander G., Montezuma als Gegenbild des großen Friedrich - oder: Die Empfindungen dreier Zeitgenossen beim Anblick der Oper Montezuma von Friedrich dem Großen und Carl
Heinrich Graun, in: Kühn H., Preußen. Dein Spree-Athen. Beit räge zu Literatur, Theather und Musik in Berlin, Rowohlt, Reinbek bei Hamburg 1981, s. 121-135 Ranke L. v., Zwölf Bücher Preussischer Geschichte Zweiter Band, Drei Masken Verlag, München 1930 Ranke L. v., Zwölf Bücher Preussischer Geschichte Dritter Band, Drei Masken Verlag, München 1930 Richter S., The US. Healthcare Debate: Still Catching Up to Bismarck, 2010 http://www. theglobalist.com/the-u-s-healthcare-debate-still-catching-up-to-bismarck Rill B., Karl VI Habsburg ah barocke Großmacht, Styria Verlag, Wien 1992 Rosengarten J.G., Frederick the Great and the United States. A Paper Read Before The Pennsylvania-German Society at the Annual Meeting held at Germantown, October 25,1904, Pennsylvania-German Society, Lancaster Pennsylvania 1906 Sachslehner J., Geschichte Österreichs ֊ Barock und Aufklärung, Pichler Verlag GmbH, Wien 2003 Salmonowicz S., Z wieku Oświecenia. Studia z dziejów prawa i polityki XVIII w., UMK, Toruń 2001 Salmonowicz S., Prusy. Dzieje państwa i społeczeństwa, Książka i Wiedza, Warszawa 2004 Salmonowicz S., Fryderyk II, Ossolineum, Wrocław 2006 ЗО2
Scheiger В., Juden in Berlin, in: Jersch-Wenzel S., John B. (hrsg)., Von Zuwanderen zu Einheimischen, Hugenotten, Juden, Böhmen, Polen in Berlin, Beuermann GmbH, Berlin 1990, s. 153-490 Schlechte H., Die Staatsreform in Kursachsen 1762-1763. Quellen zum Kursächsischen Retablissement nach dem Siebenjährigen Kriege, Mitten Loening, Berlin 1958 Schmidt W., Friedrich - Kurfürst von Brandenburg, König von Preussen, Hugendubel, Diederichs, München 2004 Schui F., Rebellious Prussians: Urban Political Culture Under Frederick the Great and His Successors, Oxford University Press, Oxford 2013 Serczyk W., Katarzyna II - carowa Rosji, Ossolineum, Wrocław 1989 Shorto R., Amsterdam. Historia najbardziej liberalnego miasta na świecie, przel. W. Je żewski, Magnum, Warszawa 2013 Sidorski D., Karol Radziwiłł, Wydawnictwo Naukowe „Śląsk”, Katowice 1987 Sorel A., Kwestia wschodnia w XVIII w., Pierwszy podział Polski i traktat kainardżyjski, przel. J. Pajewski, PIW, Warszawa 1981 Spary E., Feeding France: New Sciences of Food, 1760-1815, Cambridge University Press, Cambridge 2014 Staszewski J., August III Sas, Ossolineum, Wroclaw 1989 Stemburg W. v., Gotthold Ephreim Lessing, Rohwolt Taschenuch Verlag, Reineck bei Hamburg 2010 Suchodolski S., Ostapowicz D., Obalanie mitów i stereotypów: Od Jana III Sobieskiego do Tadeusza Kościuszki, Bellona SA, Warszawa 2008 Szymczak B., Fryderyk Wilhelm. Wielki Elektor, Ossolineum, Wrocław 2006 Talmond J. L., The Origins of Totalitarian Democracy, Praeger Press, Oakland i960 Tapié V. L., Maria Theresia. Die Kaiserin und ihr Reich, Styria Verlag, Wien 1989
Tschuppik K., Maria Teresa. Historia panowania, przel. A. Zawadzki, Wydawnictwo Pla tan, Liszki 2004 Tulejski T., Konserwatyzm bez Boga. Dawida Hume’a wizja społeczeństwa, państwa i prawa, Fijorr Publishing, Warszawa 2009 Tyrowicz M., Galicja od pierwszego rozbioru do Wiosny Ludów 1772-1849 ֊ wybór tek stów źródłowych, Wrocław 1956 Vallotton H., Maria Theresia. Die Frau die ein Weltreich regierte, Nymphenburger, Münсһешдбо Vann J. A., Württemberg auf dem Weg zum modernen Staat 1593-1795, Stuttgart 1986 Vehse K. E., Preussens Könige privat. Berliner Hofgeschichten, Anaconda Verlag, Köln 2006 Venohr W., Fridericus Rex. Porträt einer Doppelnatur, Gustav Lübbe Verlag, Bergisch Gladbach 1985 Wachowiak В. (red.), Prusy w okresie monarchii absolutnej (1701-1806), Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2010 Wawrykowa M., Niemcy 1648-1789, PWN, Warszawa 1984 Weissensteiner F., Habsburgowie, przel. B., D. Lubińscy, Bellona, Warszawa 2011 Wheatcroft A., Habsburgowie, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2000 Wojtowicz J., Miasto europejskie w epoce Oświecenia i rewolucji francuskiej, Wydawnic two Naukowe UMK, Toruń 2017 ЗОЗ
Wolff-Powęska A., Niemiecka myśl polityczna wieku Oświecenia, Poznań 1988 Wolff-Powęska A., Problem niemiecki. Próba interpretacji historycznej, [w:] A. Wolff-Powęska (red.), Polacy wobec Niemców. Z dziejów kultury politycznej Polski 1945-1989, Instytut Zachodni, Poznań 1993 Wulf A., Człowiek, który zrozumiał naturę. Nowy świat Aleksandra von Humboldta, przel. K. Bażyńska-Chojnacka, P. Chojnacki, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2017 Zedinger R., Hochzeit im Brennpunkt der Mächte. Franz Stephan von Lothringen und Erzherzogin Maria Theresia, Böhlau Verlag, Wien-Köln-Weimar 1994 Zedinger R., Franz Stephan von Lothringen (1708-1765). Monarch-Manager-Mäzen, Böhlau Verlag, Wien-Köln-Weimar 2008 Zienkowska K., Stanislaw August Poniatowski, Ossolineum, Wroclaw 2005 Żelazny M., Idea wolności w filozofii Kanta, Toruń 2001
SUMMARY FREDERICK II THE GREAT AS A LIBERAL RULER his book considers the rule of Frederick II, the king who ruled over Prussia from 1740 to 1786, and constitute an attempt to anwser who he was as a man, a ruler and a politi cian. The main inspiration for this book to be written were the usual rash conclusions about Frederick in many historical books and the lack of precision in judging Frederick’s ways and decisions in many biographical works. Contrary to most books printed in Poland about this ruler, here Frederick is lookt upon from a European perspective, and not just a Polish one. The main background for the judgement of his policies were the ideas of European Enlightenment that served as the base for the development of liberal ideas and ideology. Analysis of the sources, including king’s political treatisies, ant the biographical works about Frederick convinced me that he should be considered as a liberal ruler, if not in every step he was taking as a politician, definitely so in his views and long-term projects. After considering that material I am also inclined to conclude that the personality and the set of characteristics that this monarch posessed is a good proof that liberal tendencies can also flourish in monarchies. This proof gets even more sounding when Frederick is compared to most contemporary rulers. After Henri Bergson and Karl Popper I understand liberalism as a political ideology that requires making the society more open and going through it’s strata more easy, thus allowing as much meritocracy in administration and economy as possible. Very important
for this kind of liberalism to be applied is also the Voltairian and kantian view of man and the purpose in life, maening that grown human beings are sufficiently rational to take care of their moral development, and don’t have to be constantly limited by religious authorities or political censorship. The book is divided into ten chapters, that analyse different aspects of his politcies. At the beginning we can find an attempt to present the king’s portrait in German and Western historiography. The Polish historiography was especially highlighted as most of it is usually simplified and biased towards the king from both political and ideological reasons. The main question in this chapter remains of cour the on of how liberal was Frederick II. T ՅՕ5
The second chapter’s topic is the position of Frederick II on the map of Europan En lightenment and it’s main succesor - liberalism. I focused especially on German early liber alism, and on proposing the way in which one can distinguish liberal ruler form tyrannical and capricious one according to liberal projects of the era. The next three chapters’ purpose was to establish if Frederick the Great was really a highwayman of Europe as he was and is so often depicted. I tried to prove that that this perspective was more a creation of other courts’ propaganda than a clear judgement. In this chapter one can also fin an attempt to prove that Frederick II was relatively rational and down-to-eart when it comes to territorial appetites and conquests, especially when compared to Louis ХГѴ or Napoleon Bonaparte, and that he disliked war unlike the two Frenchmen. Cahpter numer six refers to the realation between Frederick’s liberalism and his policy towards Poland. Chapter numer seven refers to Frederick as the defender of‘German liberties’, a notion that was too often disavowed as a mere product of Prussian propaganda, although Freder ick II did indeed stop many dangerowus Austrian attempts to dictate a very illiberal politi cal situation in German territorial states, even ine the Protestant North. Frederick objective was more than just a welfare of Prussia, his ambitious and morals seem to be wider. Eighth chapter’s topic is the degree in which we can perceive Frederick as a member of the liberal enlightened international republic of philosophers and thinkers. I conclude that
Frederick hesistated between the Hobbes’s views on human nature and Locke’s perspective on freedom and human needs. That’s why he was not always consistant in his views but usually very much so in his reforms and the way of their justification. In that chapter Fred erick is also defended as consistent adversary of censorship, except in the war time, and of religious toleration and freedom. Topics of the last two chapters are Frederick as and the relations of the king towards the most liberal countries and nations of the era (Holland, Great Britain and the USA), and his perspective on tradesmen, peasants and artisans as well as towns and their liberties, and the concept of free-market economy. At the end I conclude that the views the tóng had on the purpose of war, social liberties, religion, the law, economy and censorship allow to count him as one of the most liberal monarchs in European history. í R ! S;s Λі |
| any_adam_object | 1 |
| any_adam_object_boolean | 1 |
| author | Napierała, Piotr 1982- |
| author_GND | (DE-588)1044741996 |
| author_facet | Napierała, Piotr 1982- |
| author_role | aut |
| author_sort | Napierała, Piotr 1982- |
| author_variant | p n pn |
| building | Verbundindex |
| bvnumber | BV046633139 |
| ctrlnum | (OCoLC)1146067219 (DE-599)HEB458544795 |
| edition | Wydanie I |
| format | Book |
| fullrecord | <?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?><collection xmlns="http://www.loc.gov/MARC21/slim"><record><leader>00000nam a2200000 c 4500</leader><controlfield tag="001">BV046633139</controlfield><controlfield tag="003">DE-604</controlfield><controlfield tag="005">20210713</controlfield><controlfield tag="007">t</controlfield><controlfield tag="008">200318s2019 a||| |||| 00||| pol d</controlfield><datafield tag="020" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">9788323234517</subfield><subfield code="9">978-83-232-3451-7</subfield></datafield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(OCoLC)1146067219</subfield></datafield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(DE-599)HEB458544795</subfield></datafield><datafield tag="040" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-604</subfield><subfield code="b">ger</subfield><subfield code="e">rda</subfield></datafield><datafield tag="041" ind1="0" ind2=" "><subfield code="a">pol</subfield></datafield><datafield tag="049" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-12</subfield></datafield><datafield tag="084" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">HIST</subfield><subfield code="q">DE-12</subfield><subfield code="2">fid</subfield></datafield><datafield tag="100" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">Napierała, Piotr</subfield><subfield code="d">1982-</subfield><subfield code="e">Verfasser</subfield><subfield code="0">(DE-588)1044741996</subfield><subfield code="4">aut</subfield></datafield><datafield tag="245" ind1="1" ind2="0"><subfield code="a">Fryderyk II Wielki jako władca liberalny</subfield><subfield code="b">= Frederick II the Great as a liberal ruler</subfield><subfield code="c">Piotr Napierała ; Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu</subfield></datafield><datafield tag="246" ind1="1" ind2="1"><subfield code="a">Frederick II the Great as a liberal ruler</subfield></datafield><datafield tag="250" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">Wydanie I</subfield></datafield><datafield tag="264" ind1=" " ind2="1"><subfield code="a">Poznań</subfield><subfield code="b">Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza</subfield><subfield code="c">2019</subfield></datafield><datafield tag="300" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">305, [1] Seiten</subfield><subfield code="b">Illustrationen</subfield><subfield code="c">25 cm</subfield></datafield><datafield tag="336" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">txt</subfield><subfield code="2">rdacontent</subfield></datafield><datafield tag="337" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">n</subfield><subfield code="2">rdamedia</subfield></datafield><datafield tag="338" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">nc</subfield><subfield code="2">rdacarrier</subfield></datafield><datafield tag="500" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">Literaturverzeichnis Seite 295-304</subfield></datafield><datafield tag="546" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">Zusammenfassung auf Englisch</subfield></datafield><datafield tag="600" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Friedrich</subfield><subfield code="b">II.</subfield><subfield code="c">Preußen, König</subfield><subfield code="d">1712-1786</subfield><subfield code="0">(DE-588)118535749</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="0"><subfield code="a">Friedrich</subfield><subfield code="b">II.</subfield><subfield code="c">Preußen, König</subfield><subfield code="d">1712-1786</subfield><subfield code="0">(DE-588)118535749</subfield><subfield code="D">p</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2=" "><subfield code="5">DE-604</subfield></datafield><datafield tag="710" ind1="2" ind2=" "><subfield code="a">Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu</subfield><subfield code="0">(DE-588)1011773-8</subfield><subfield code="4">isb</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032044653&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Inhaltsverzeichnis</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032044653&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Literaturverzeichnis</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032044653&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Abstract</subfield></datafield><datafield tag="940" ind1="1" ind2=" "><subfield code="n">oe</subfield></datafield><datafield tag="940" ind1="1" ind2=" "><subfield code="n">DHB</subfield></datafield><datafield tag="940" ind1="1" ind2=" "><subfield code="q">BSB_NED_20210713</subfield></datafield><datafield tag="940" ind1="1" ind2=" "><subfield code="q">DHB_BSB_FID</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">900</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">09033</subfield><subfield code="g">43</subfield></datafield><datafield tag="943" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-032044653</subfield></datafield></record></collection> |
| id | DE-604.BV046633139 |
| illustrated | Illustrated |
| index_date | 2024-07-03T14:11:55Z |
| indexdate | 2024-10-17T18:05:28Z |
| institution | BVB |
| institution_GND | (DE-588)1011773-8 |
| isbn | 9788323234517 |
| language | Polish |
| oai_aleph_id | oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-032044653 |
| oclc_num | 1146067219 |
| open_access_boolean | |
| owner | DE-12 |
| owner_facet | DE-12 |
| physical | 305, [1] Seiten Illustrationen 25 cm |
| psigel | BSB_NED_20210713 DHB_BSB_FID |
| publishDate | 2019 |
| publishDateSearch | 2019 |
| publishDateSort | 2019 |
| publisher | Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza |
| record_format | marc |
| spelling | Napierała, Piotr 1982- Verfasser (DE-588)1044741996 aut Fryderyk II Wielki jako władca liberalny = Frederick II the Great as a liberal ruler Piotr Napierała ; Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Frederick II the Great as a liberal ruler Wydanie I Poznań Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza 2019 305, [1] Seiten Illustrationen 25 cm txt rdacontent n rdamedia nc rdacarrier Literaturverzeichnis Seite 295-304 Zusammenfassung auf Englisch Friedrich II. Preußen, König 1712-1786 (DE-588)118535749 gnd rswk-swf Friedrich II. Preußen, König 1712-1786 (DE-588)118535749 p DE-604 Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (DE-588)1011773-8 isb Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032044653&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Inhaltsverzeichnis Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032044653&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Literaturverzeichnis Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032044653&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Abstract |
| spellingShingle | Napierała, Piotr 1982- Fryderyk II Wielki jako władca liberalny = Frederick II the Great as a liberal ruler Friedrich II. Preußen, König 1712-1786 (DE-588)118535749 gnd |
| subject_GND | (DE-588)118535749 |
| title | Fryderyk II Wielki jako władca liberalny = Frederick II the Great as a liberal ruler |
| title_alt | Frederick II the Great as a liberal ruler |
| title_auth | Fryderyk II Wielki jako władca liberalny = Frederick II the Great as a liberal ruler |
| title_exact_search | Fryderyk II Wielki jako władca liberalny = Frederick II the Great as a liberal ruler |
| title_exact_search_txtP | Fryderyk II Wielki jako władca liberalny = Frederick II the Great as a liberal ruler |
| title_full | Fryderyk II Wielki jako władca liberalny = Frederick II the Great as a liberal ruler Piotr Napierała ; Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu |
| title_fullStr | Fryderyk II Wielki jako władca liberalny = Frederick II the Great as a liberal ruler Piotr Napierała ; Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu |
| title_full_unstemmed | Fryderyk II Wielki jako władca liberalny = Frederick II the Great as a liberal ruler Piotr Napierała ; Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu |
| title_short | Fryderyk II Wielki jako władca liberalny |
| title_sort | fryderyk ii wielki jako wladca liberalny frederick ii the great as a liberal ruler |
| title_sub | = Frederick II the Great as a liberal ruler |
| topic | Friedrich II. Preußen, König 1712-1786 (DE-588)118535749 gnd |
| topic_facet | Friedrich II. Preußen, König 1712-1786 |
| url | http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032044653&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032044653&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032044653&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |
| work_keys_str_mv | AT napierałapiotr fryderykiiwielkijakowładcaliberalnyfrederickiithegreatasaliberalruler AT uniwersytetimadamamickiewiczawpoznaniu fryderykiiwielkijakowładcaliberalnyfrederickiithegreatasaliberalruler AT napierałapiotr frederickiithegreatasaliberalruler AT uniwersytetimadamamickiewiczawpoznaniu frederickiithegreatasaliberalruler |