Żołnierska paideia: wychowanie i szkolenie wojskowe w Polsce XVI-XVII wieku = Military Paideia
Gespeichert in:
| 1. Verfasser: | |
|---|---|
| Format: | Buch |
| Sprache: | Polish |
| Veröffentlicht: |
Kraków
Wydawnictwo Naukowe Akademii "Ignatianum" w Krakowie
2019
|
| Schlagworte: | |
| Online-Zugang: | Inhaltsverzeichnis Literaturverzeichnis Register // Personenregister Abstract |
| Beschreibung: | 752 Seiten Illustrationen 24 cm |
| ISBN: | 9788376144054 |
Internformat
MARC
| LEADER | 00000nam a2200000 c 4500 | ||
|---|---|---|---|
| 001 | BV046214820 | ||
| 003 | DE-604 | ||
| 005 | 20200313 | ||
| 007 | t| | ||
| 008 | 191024s2019 xx a||| |||| 00||| pol d | ||
| 020 | |a 9788376144054 |9 978-83-7614-405-4 | ||
| 035 | |a (OCoLC)1125191470 | ||
| 035 | |a (DE-599)BVBBV046214820 | ||
| 040 | |a DE-604 |b ger |e rda | ||
| 041 | 0 | |a pol | |
| 049 | |a DE-12 | ||
| 084 | |a OST |q DE-12 |2 fid | ||
| 100 | 1 | |a Ryś, Jan |e Verfasser |0 (DE-588)1192711033 |4 aut | |
| 245 | 1 | 0 | |a Żołnierska paideia |b wychowanie i szkolenie wojskowe w Polsce XVI-XVII wieku = Military Paideia |c Jan Ryś |
| 246 | 1 | 1 | |a Military Paideia |
| 264 | 1 | |a Kraków |b Wydawnictwo Naukowe Akademii "Ignatianum" w Krakowie |c 2019 | |
| 300 | |a 752 Seiten |b Illustrationen |c 24 cm | ||
| 336 | |b txt |2 rdacontent | ||
| 337 | |b n |2 rdamedia | ||
| 338 | |b nc |2 rdacarrier | ||
| 546 | |a Zusammenfassung in englischer Sprache: Military Paideia | ||
| 648 | 7 | |a Geschichte 1500-1700 |2 gnd |9 rswk-swf | |
| 650 | 7 | |a Sztuka i nauka wojenna / Polska / 16 w |2 jhpk | |
| 650 | 7 | |a Sztuka i nauka wojenna / Polska / 17 w |2 jhpk | |
| 650 | 7 | |a Nauczanie wojskowe / Polska / 16 w |2 jhpk | |
| 650 | 7 | |a Nauczanie wojskowe / Polska / 17 w |2 jhpk | |
| 650 | 0 | 7 | |a Militärausbildung |0 (DE-588)4074802-9 |2 gnd |9 rswk-swf |
| 651 | 7 | |a Polen |0 (DE-588)4046496-9 |2 gnd |9 rswk-swf | |
| 689 | 0 | 0 | |a Polen |0 (DE-588)4046496-9 |D g |
| 689 | 0 | 1 | |a Militärausbildung |0 (DE-588)4074802-9 |D s |
| 689 | 0 | 2 | |a Geschichte 1500-1700 |A z |
| 689 | 0 | |5 DE-604 | |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=031593627&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Inhaltsverzeichnis |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=031593627&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Literaturverzeichnis |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=031593627&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Register // Personenregister |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=031593627&sequence=000007&line_number=0004&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Abstract |
| 940 | 1 | |n oe | |
| 940 | 1 | |q BSB_NED_20200313 | |
| 942 | 1 | 1 | |c 355.009 |e 22/bsb |f 09032 |g 438 |
| 942 | 1 | 1 | |c 355.009 |e 22/bsb |f 09031 |g 438 |
| 943 | 1 | |a oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-031593627 | |
Datensatz im Suchindex
| _version_ | 1826589848691015680 |
|---|---|
| adam_text |
Spis treści Wstęp 9 1. Uwagi wstępne 2. Wychowanie wojskowe w nurcie wychowania szlacheckiego 9 23 Część I: DOM Rozdział 1 Atmosfera domu żołnierskiego 47 1.1. Architektura mieszkalna i wystrój wnętrz 1.2. Literatura wojskowa i samokształcenie żołnierza 47 74 Rozdział 2 Wpływ środowiska wychowawczego na kształtowanie postaw prożołnierskich 157 2.1. W kręgu rodziny i domowników 2.2. W kręgu sąsiedzkim i kościelnym 157 220 Część II: ŚWIAT Rozdział 3 Kształcenie wojskowe w polskich szkołach w XVI-XVII wieku 3.1. Wykształcenie ogólne staropolskiego żołnierza 3.2. Próby założenia szkoły wojskowej w Polsce w XVI i XVII wieku 3.3. Wiedza wojskowa w programach nauczania w XVI-XVII wieku 3.4. Wychowanie fizyczno-wojskowe w polskim szkolnictwie w XVI-XVII wieku 3.5. Kształtowanie postaw żołnierskich w trakcienauki szkolnej 269 269 275 287 298 300
8 Rozdział 4 Zagraniczna edukacja wojskowa Polaków w XVI-XVII wieku 4.1. Podróże, jako element w wychowaniu szlachcica-żołnierza w XVI֊XVII wieku 4.2. Wiedza wojskowa i umiejętności żołnierskie jako cel podróży edukacyjnych 4.3. Wiedza wojskowa zdobyta drogą autopsji i doświadczenia wojenne w obcych armiach 4.4. Teoretyczna wiedza wojskowa zdobyta w trakcie studiów zagranicznych 4.5. Akademie rycerskie, szkoły szermiercze i jeździeckie jako miejsca edukacji wojskowej Polaków Rozdział 5 Seminarium militum - obóz wojskowy jako miejsce szkolenia i wychowania żołnierskiego 5.1. Zaciąg i szkolenie żołnierza 5.2. Cele i metody wychowania w obozie wojskowym 309 309 324 331 345 351 375 375 406 Część III: MIĘDZY IDEAŁEM A RZECZYWISTOŚCIĄ Rozdział 6 Wódz doskonały 479 Rozdział 7 Świat żołnierskich wartości 519 7.1. Żołnierz i wojna 7.2. Motywy podejmowania służby wojskowej 7.3. Religijność żołnierska 7.4. Śmierć i okrucieństwo żołnierskie 7.5. Honor, waleczność i odwaga 7.6. Duch armii i żołnierska solidarność 7.7. Negatywne żołnierskie przywary 7.8. Żołnierz w społeczeństwie staropolskim 519 521 568 578 590 603 615 627 Zakończenie 637 Bibliografia 645 Indeks 725 Summary 749
Bibliografia Rękopisy Biblioteka Książąt Czartoryskich - Muzeum Narodowe w Krakowie Hohenzollern Albrecht, Księgi o rycerskich rzeczach a sprawach wojennych z pil nością zebrane a porządkiem dobrem spisane, dum. M. Strubicz, rkps 1813. Mowa XIM Krzysztopha na Birżach y Dubinkach Radziwila hetmana Polnego WXLprzy lat przyznawaniu Synowi Xciu Januszowi do cudzych kraiow gotu jącemu się na Trybunale w Wilnie AD 1628, rkps 1657. Wąsowski B.N., Europea peregrinado (1650-1656), Biblioteka Czartoryskich w Krakowie, rkps. 3031 IV. Żółkiewski S., O chowaniu żołnierza quarcianego P. Żółkiewskiego hetmana trac tat na seymie 1616, rkps 1644, s. 68-69. Biblioteka Jagiellońska Annalium Almae Academiae Cracoviensis Centuria 1 (-IV), authore M. Radymiński, collegii maioris professore, s. sedis apostolicae D. N. protonotario, BJ, rkps 226, IV. Intentio erectionis certarum lecturarum in Academia Cracoviensi per admodum Edum dnum Gabrielem Wladislawski ad censuram et deliberationem, dnis academicisporrecta, BJ, rkps 5786 Jacobus Sobieski palatinides Lublinensis Ioanni fratri (.) extra Regnum proficiscenti (.) d. 1 feubruarii 1620, rkps 110, s. 175b Samički Stanisław, Księgi hetmańskie z dziejów rycerskich wszystkich wieków ze brane i ptraktika Abo experientia hetmanów najjaśniejszego Zygmunta Stare go króla polskiego a także cesarza Karola V i Solimana tureckiego dwu panów walecznych za naszego wieku, objaśnione, ku ćwiczeniu młodych ludzi nacyjej polskiej., rkps 171.
646 Bibliografia Źródła drukowane Albertus z wojny, oprać. A. Ścierek, Kraków 2003. Album armorum nobilium Regni Poloniae, XV-XVIIIsaec. Herby nobilitacji i indygentów, XV-XVIII w., oprac. B. Trelińska, Lublin 2001. Andrzej z Kobylina, O skłonności Członków Człowieczych, Kraków 1535. Anonim Gall, Kronika polska, tłum. R. Gródecki, oprać. M. Plezia, Wroclaw 2003. Anonim-Protestant, Dobry gospodarz, w: Staropolska poezja ziemiańska, oprać. J.S. Gruchała, S. Grzeszczuk, Warszawa 1988. [Anonim], Na śmierć żałosną i pogrzeb Jana Abramowicza (1602), w: Wybór mów staropolskich, oprać. B. Nadolski, BN, seria I, nr 175, Wrocław 1961. Anonima diariusz peregrynacji włoskiej, hiszpańskiej, portugalskiej (1595), wyd. J. Czubek, w: Archiwum do dziejów literatury i oświaty w Polsce, seria II, t. 1 (ogólnego zbioru t. 16), Kraków 1925. Appianus Alexandrinus, De civilibus Romanorum bellis historiarum libri quin qué. Eiusdem libri sex: Illyricus, Celticus, Libyens, Parthicus Mithridaticus., Parisi 1538. Aqua Andrzej dell, Della congregatione et scola di bombardieri regii notamente fondata nella città di Varsovia al serenissimo et invitassimo Sigismondo III re di Polonia l’anno 1622, autore Andrea dell’Aqua, Venetiano ingeniere milita re dell’ illustrissimo signor Tomaso Zamoschi, palatino di Chiovia etc.etc. Con ľlicenza dei superiori stampata in lingua italiana et palacha nella stamparia di Zamościa, Simon Nisolio stampatore. O zgromadzeniu i szkolepuszkarzów Króla Jego M[i] [łojści teraz nowo od najjaśniejszego i niezwyciężonego Zyg munta III w Warszawie roku pańskiego
1623postanowionej, przez autora An drzeja dellAcqua, Weneta, spraw wojennych inżyniera J.WP. Tomasza Zamoy skiego, wojewody kijowskiego, starosty knyszyńskiego, GoniądzfkiegoJ etc. Etc. Za dozwoleniem starszych włoskim językiem i polskim wydane w Zamościu w drukarni Akademijnej. Drukował Szymon Nizolius. Aqua Andrzej dell, Praxis ręczna działa, z rękopisów do druku przygotował oraz wstępem i komentarzem opatrzył T. Nowak, Wrocław 1969. Archiwum Domu Sapiehów, t. 1: Listy z lat 1575-1606, oprać. A. Prochaska, Lwów 1892. Artykuły wojenne hetmańskie authoritate sejmu aprobowane anni 1609, w: Pol skie ustawy i artykuły wojskowe od XV do XVIII wieku, oprać. S. Kutrzeba, Kraków 1937. Baliński Hieronim, De educationepueri, w: Wybór pism pedagogicznych Polski doby Odrodzenia, oprać. J. Skoczek, BN, seria I, nr 157, Wroclaw 1956.
Bibliografia 647 Baryka Piotr, Z chłopa król, wyd. L. Biernacki, Kraków 1904. Baszkowski Samuel, Rycerz zbrojny przysionku swego strzegący na pogrzebie jIV.Pana Andrzeja Karola z Grudy Grudzińskiego (.), Poznań 1769. [Batory Stefan, król], Króla Stefana Batorego artykufy wszemu rycerstwu (1581), w: Polskie ustawy i artykuły wojskowe odXVdo XVIII wieku, oprać. S. Kutrze ba, Kraków 1937. [Bembus Mateusz], Pochwała Pogrzebna Slawney Pamięci (.) Adama Sędziwo ja z Czarnkowa Czarnkowskiego, Wbiewody Łęczyckiego (.) Którą w kościele Czarnkowskim, przy Pogrzebie (.) mialX. Matthevsz Bembos (.) 5. Aprilis Anno 1628 (.), Kraków 1628. Bembus Mateusz, Bellator christianus. hoc est Ratio Christiane, pie feliciterque bella et apparando etgerendi, summorum imperatoram regum et aliorum christianorum ducum exemplis expressa et notis brevibus illustrate. Accesserunt ss. Ambrosii et Augustini militaria mónita, vêtus praeterea Romanorum militaris disciplina a Joshepo descripta, пес non precatiunculae militares ex Sacri Lite ris, potissimum Psalmis Davidicis, petitae, Kraków 1617 (pierwsze wydanie w Polsce). Beauplan Guillaume de, Opis Ukrainyjako części Królestwa Polskiego, w. Cudzo ziemcy o Polsce. Relacje i opinie, wybór i oprać. J. Gintei, t. 1, wiek X-XVII, Kraków 1971. Białobocki Jan, Poematy rycerskie, oprać. P. Borek, Kraków 2004. Bialobocki Jan, Zegar, w krótkim zebraniu czasów Królestwa Polskiego wiekami królów idący, imiona królów, królowych i potomstwa ich wskazujący. Przez Jana Białobockiego, sekretarza K.J.M., roku Pańskiego sformowany, Kraków 1661. Bielski
Joachim, Dalszy ciąg kroniki polskiej zawierającej dzieje od 1587 do 1598 r., wyd. F.M. Sobieszczański, Warszawa 1851. Bielski Joachim, Pamiątka Panu Jakubowi Strusowi, staroście chmielnickiemu, od Joachima Bielskiego nie bez żalu napisana, Kraków 1589. Bielski Joachim, Pieśń nowa o szczęśliwej potrzebie pod Byczyną z arcyksiążęciem Maksymilianem, w: Poeci żołnierzom. Antologia wierszy i pieśni żołnierskich, oprać. J. Kapuścik, W.J. Podgórski, Warszawa 1970. Bielski Marcin, Kronika Marcina Bielskiego, t. 2, ks. IV, V, wyd. K.J. Turowski, Sanok 1856. Bielski Marcin, Sprawa rycerska według postępku i zachowania starego obyczaju Rzymskiego, Greckiego, Macedońskiego i innych Narodów pierwszego i niniej szego wieku tak pogańska jako y krześcijańska z rozmaitych ksiąg wypisana, ku czytaniu i nauce ludziom rycerskim pożyteczna. Książki na ośm części roz dzielone w Krakowie drukowano u Mattheusza Siobeneychera Roku Pańskiego
648 Bibliografia 1569, w: Archiwum domowe do dziejów literatury krajowej, zebrał i wyd. К .W. Wójcicki, Warszawa 1856. Biernat z Lublina, Ezop, oprać. J.S. Gruchała, Kraków 1997. Biessiekierski Jan Augustyn, Szlachcic polski starożytny na pogrzebie sławnej pa mięciJego Mci Pana Wojciecha Wybranowskiego, Lublin 1632. Biłlewicz Teodor, Diariusz podróży po Europie 1677-1678, oprać. M. Kunicki-Goldfinger, Warszawa 2004 Birkowski Fabian, Jan Karol Chodkiewiczy Jan Weyher, Wielmożni, Waleczni, Pobożni, wojewodowie pamięcią pogrzebna wspomnieni, w: Sześć kazań księ dza Fabiana Birkowskiego zakonu kaznodziejskiego, wyd. K.J. Turowski, Sa nok 1856. Birkowski Fabian, Kawaler maltański na pogrzebie Jego Mości Pana Zygmunta Srzedzińskiego kawalera z Malty w Warszawie r.p. 1616Ļ.) wspomniony (.), w: Mowy pogrzebne i przygodne, cz. 1 (korzystano także z wydania J.K. Tu rowskiego, Kraków 1859). Birkowski Fabian, Kazania na niedziele i święta, Kraków 1620. Birkowski Fabian, Kazania na niedziele i święta doroczne, cz. I, Kraków 1623. Birkowski Fabian, Wysoce urodzonemu Jego Mści, Panu Bartłomiejowi Nowo dworskiemu, kawalerowi maltańskiemu, harcerzów j.k.m. kapitanowi, w: te goż, Kazania obozowe o Bogurodzicy przytem nagrobek Osmanowi cesarzowi tureckiemu i insze kazania o św. Jacku i B. Kantym, przez W. X. D. Fabiana Birkowskiego (.) podane, wyd. K.J. Turowski, Kraków 1858. Bizardićre Michel de la, Histoire de la scission ou division arrivée en Pologne (.), Paris 1700. Bizzarri Pietro, Histoire de la guerre qui s’estpassée entre les Vénitiens et la Sainte Ligue contre les
Turcs, pour ľlsle de Cypre ès années 1570, 1571, et 1572, Paris 1573. Boczyłowic Jakub, Ostatnie Vale Synom Koronnym (.), b.m., 1696, w: J. Nowak-Dłużewski, Okolicznościowa poezja polityczna w Polsce. Dwaj królowie roda cy, Warszawa 1980. Bongiovanni Bernard, Opisanie Królestwa Polskiego, w: Cudzoziemcy o Polsce. Relacje i opinie, wybrał i oprać. J. Gintei, 1.1, wiek X-XVII, Kraków 1971. Bóg zapłać. J.W na Czarncy Czarnieckiemu (.) Anno 1662, w: Poezja Związ ku Święconego i rokoszu Lubomirskiego, oprać. J. Nowak-Dłużewski, Wrocław 1953. Brodowski Samuel, Corpus iuris militarispolonicum, w którym się znajdują arty kuły wojenne hetmańskie (.) Reflexami z theoryіy praktyki woienney, tudziesz z konstytucyi koronnych polskich y z artykułów wojennych cudzoziemskich, ze branemi (.), Elbląg 1753.
Bibliografia 649 Brożek Jan, In Apologia pro Aristotele et Euclide contra Petrum Romanům, Dantisci 1652. Brożek Jan, Tabula excitandorum munimentorum a Joanne Broscio edita, (Kra ków I627), w: tegoż, Wybór pism, t. 1, oprać, i wstęp H. Barycz, Warszawa 1956. [Budziło Józef ], Instrukcja od więźniów stołecznych dana Panu Andrzejowi Rad wanowi w Niżnym Nowogrodzie, w: Listy staropolskie z epoki Wazów, wyd. i oprać. H. Malewska, Warszawa 1977. Burgi Genuensis, Petri Baptistae, De bello suecico commentarli, quibus Gustavi Adolphi, suecorum regis, in Germániám expeditie, usque ad ipsius mortem comprehenditur, Leodii 1639. Busca Gabriello, Larchitettura militare di Gabriello Busca, milanese : nella quale si da contezza ad ogni professore, e seguace della guerra tanto di grande, quanto di basso titolo, Del modo difortificare luochi deboli, cinger cittadi, fabricarfor tezze, cosi al monte, come alla pianura, e della maniera di difenderle da qualsiuoglia batteria, et assalto, Milano 1601. Catalogus Lectionum Et Operarum Publicarum In Gymnasto Gedanensi Hoc cursu annuo expediendarum (.), Dantisci 1666,1673, 1676. Collado Louis, Practica de artilleria en que se trata del arte militar, de los maqu inas de los antiguos, de la invençion de la polvora y un examen de artilleros, Milano 1592. Cedrowski Jan, Pamiętnik, w: Dwa pamiętniki z XVII wieku, wyd. i wstęp A. Przyboś, Wroclaw 2006. Caesar Iulius Caius, Rerum ab se gestarum commentarii. De bello Gallico libri VII, De bello civili Pompeiano libri III, De bello Alexandrino liber I. De Bello Africo liber I. De belli Hispaniensis
liber I (.) Pietura totius Galliae (.) per Iucundem Veronensem, ex description Caesaris, Lutetiae 1544. Chabielski Mikołaj, Pobudka narodów chrześcijańskich na podniesienie wojny przeciwko nieprzyjacielowi Krzyża Świętego, Kraków 1675. Chądzyński Jan, Dyskurs kapłana jednego polskiego (.) w którym pokazuje za co Bóg Koronę Polską karze ijak dalszego karania ujść mamy, w: Pisma polityczne z czasów panowaniaJana Kazimierza Wazy 1648-1668,1.1, zebrała i oprać. S. Ochmann-Staniszewska, Warszawa 1989. Chodkiewicz Grzegorz, Grzegorza Chodkiewicza hetmana wielkiego litewskiego artykuły żołnierskie (1566), w: Polskie ustawy i artykuły wojskowe od XV do XVIII wieku, oprać. S. Kutrzeba, Kraków 1937. Chodkiewicz Jan Karol, Jan Karol Chodkiewicz, hetman polny W KS. L. do Zygmunta III z Rygi 19. III. 1604, w: Listy staropolskie z epoki Wazów, wyd. i oprać. Hanna Malewska, Warszawa 1977.
650 Bibliografia Chodkiewicz Jan,Jana Chodkiewicza starosty żmudzkiego artykuły dla wojska na leżach (1564), w: Polskie ustawy i artykuły wojskowe od XVdo XVIII wieku, oprać. S. Kutrzeba, Kraków 1937. Choisnin Jean, Elekcja Henryka Walezego, w: Cudzoziemcy o Polsce. Relacje i opi nie, wyb. i oprac. J. Gintei, t. 1, wiekX~XVII, Kraków 1971. Choisnin Jean, O elekcji Henryka Wałezjusz na króla Polski. PamiętnikiJana Szoanę (Jeana Choisnin) sekretarza Mąluka biskupa Walencyi i radcy tajnej rady królewskiejXVI wieku, tłum. W. Turski, Wilno 1818. Chrościński Stanislaw, Pharsaliapopolsku przetłumaczonego Lukana, albo raczej woj na domowa między Pompejuszem a Cezarem, rzymskimi wodzami, Oliwa 1690. Chrościński Stanislaw, Pharsalijej albo raczej wojny domowej rzymskiej od zabicia w senacie Juliusza Cezara między dwiema stronami, jednej wolności, drugiej podpretekstem zemstyjego zaboju, o nabycie państwa czyniącemi, Az do ostat niej Antonijusza pod Akcjum z Augustem rozprawy kontynuacja, z różnych łacińskich historyków, rzymskie dzieje opisujących, w dziesięć ksiąg zebrana w roku pańskim 1693 sumptibus S. R. M. Poloniarum drukowano w klaszto rze oliwskim. Cikowski Stanisław, Stanisława Cikowskiego wiceregenta artykuły dla wojska pol skiego w IV. Ks. Litewskiem (1565), w: Polskie ustawy i artykuły wojskowe od XVdo XVIII wieku, oprać. S. Kutrzeba, Kraków 1937. Curicke Reinhold, Der Stadt Danzig historische Beschreibung, AmsterdamDanzig 1687. Czahrowski z Czahrowa Adam, Człowiek, by był najmężniejszy, nie ma sobie na stronie lekceważyć najbliższego nieprzyjaciela. Na
coprostaprzestroga dobremu przyjacielowi, w: Treny i rzeczy rozmaite, oprać. T. Mikulski, Warszawa 1937. Czahrowski z Czahrowa Adam, Do zacnego i poczciwego rycerstwa wszystkiego koronnego, w: Poeci żołnierzom. Antologia wierszy i pieśni żołnierskich, oprać. J. Kapuścik, W.J. Podgórski, Warszawa 1970. Czahrowski z Czahrowa Adam, Powiedz ty, muzyko moja, w: Poeci żołnierzom. Antologia wierszy i pieśni żołnierskich, oprać. J. Kapuścik, WJ. Podgórski, Warszawa 1970. Czarliński Bonawentura, Kazanie Na Pogrzebie Iasnie Wielmozneo [!] Pana P. lana Karola Chodkiewicza (.) Woiewody Wileńskiego (.) Hetmana Naywyzzego (.) Miañe W Ostrogu (.) Przez X. Bonawenturę Czarlinskiego (.) Roku Pańskiego 1622Dnia Nouemb. 16, Wilno 1623. Czarliński Bonawentura, Wizerunek książęcia katolickiego, tojest kazanie na po grzebieJaśnie Oświeconego KsiążęciaJego MościJanusza Korybuta Wiśmowieckiego (.) miañe na Zbarażu 13 stycznia, roku Pańskiego 1637przez Ks. Bona wenturę Czarlinskiego (.), Lublin 1637.
Bibliografia 651 Dachnowski Jan Karol, Trąba na rozproszonych do obozu przeciw Kozakom, b.m. 1648. Decjusz Jodok Ludwik, Księga o czasach króla Zygmunta, wyd. i oprać. T. Bień kowski, Warszawa I960. Dębiński Jan, Różne mowy publiczne, sejmikowe, i sejmowe miañeprzezJegomości Jana Dembińskiego, komornika granicznego, województwa krakowskiego, a po wiatu ksiąskiego, Częstochowa 1727. Debołęcki Wojciech, Pamiętnik o Lissowczykach czyli przewagi Elearów Polskich (r. 1619-1623), wyd. J.K. Turowski, Kraków 1859. Diariusz drogi Króla JMci Zygmunta III od szczęśliwego wyjazdu z Wilna pod Smoleńsk w roku 1609 a die 18 Augusta i fortunnego powodzenia przez lat dwie od wzięcia zamku Smoleńska w roku 1611, oprać. J. Byliński, Wrocław 1999. Diariusz kampanii smoleńskiej Władysława IV1633-1634, oprać. M. Nagielski, Warszawa 2006. Diariusz obozowy rozpoczynający kampanię białocerkiewską 1651 roku, w: Re lacje wojenne z pierwszych lat walk polsko-kozackich powstania Bohdana Chmielnickiego okresu „Ogniem i mieczem” (1648-1651), oprać. M. Nagiel ski, Warszawa 1999. Diariusz sejmu walnego warszawskiego z roku 1556/1557, wyd. S. Bodniak, Kór nik 1939. Diariusz wojny pod Beresteczkiem z chanem krymskim i kozakami zaporoskiemi za szczęśliwego panowania Króla JM. Jana Kazimierza, na którą sam osobą swą ruszył się z Warszawy in Anno 1651, w: Relacje wojenne z pierwszych lat walk polsko-kozackich powstania Bohdana Chmielnickiego okresu „Ogniem i mieczem” (1648-1651), oprać. M. Nagielski, Warszawa 1999. Dilich Wilhelm, Peribologia oder Bericht (.) von Vestungsgebewen (.), Frank furt am
Main 1640. Długosz Jan, Roczniki czyli Kroniki sławnego Krółestwa Połskiego, ks. 10 i 11, 1406-1412, kom. red. S. Gawęda i inni, oprać, tekstu lac. D. Turkowska, M. Kowalczyk, tlum. na jęz. pol. J. Mrukówna, red. tomu i komentarz J. Garbacik, K. Pieradzka, Warszawa 1982. Druszkiewicz Stanisław Zygmunt, Pamiętniki 1648-1697, oprać. M. Wagner, Siedlce 2001. Dusiatski Rudomina Jan, Iłlustriora theoremata et problémáid mathematica ex opticis, geometria, astronomia, sphaera elementary, computo ecclesiastico, in alma Academia Vilnensis Societatis Jesu publice praelcta Joannes Rudomina Dusiatski, eques Lithuanus, physicae et matheseos auditor in eadem Academiae publice tuebitur, Vilnae 1633
652 Bibliografia Dworzanin jeden do swego konfidenta o wojnie tureckiej, w: Mówca polski albo suplement do tomu pierwszego mów sejmowych. Mowy krom tego weselnym ak tom i rożnym powinszowaniom służące i listy należące do tejże materyi, zebrai J.S. Pisarski, Kalisz 1684. Dyakowski Mikołaj, Dyaryusz wiedeńskiej okazyji, oprać, i wstęp J.A. Kosiński, J. Długosz, Warszawa 1983. Dyaryusz obszerny obկżenia Zbaraża, w: Jakuba Michałowskiego wojskiego lu belskiego a później kasztelana bieckiego księga pamiętnicza, wyd. A.Z. Helcel, Kraków 1864. Dyskurs dworskiego partyzana z Jegomością Panem Bierzyńskim, w: Literatura konfederacji barskiej, t. 2: Dialogi, red. J. Maciejewski i inni, Warszawa 2005. Dzieduszycki Maurycy եր., Krótki rys dziejów i spraw lisowczyków, cz. II, Lwów 1844. Dzwon owski Jan, Niepospolite ruszenie, abo gęsia wojna, w: Pisma Jana Dzwonowskiego (1608-1625), wyd. K. Badecki, Kraków 1910. Ekscerpt z manuskryptu własnej ręki Najjaśniejszego JeMci ś. p. Jana Trzeciego, w: Pisma do wieku i sprawJana Sobieskiego (.), wyd. F. Kluczycki, 1.1, cz. 1, Kraków 1880. Ekspedycyjej kozackiej diariusz od 19 lutego do 24 marca 1651, w: Relacje wojen ne z pierwszych lat walk polsko-kozackich powstania Bohdana Chmielnickie go okresu „Ogniem i mieczem” (1648-1651), oprać. M. Nagielski, Warszawa 1999. Epistolae aliquot de iuventute bene instituenda in schola Levartoviana, w: Schola Levartoviana restituía sive Epistolae aliquot: quibus ratio descripta est, quam istius scholaepraeceptores in docendo adhibent, Kraków 1593. [Erazm z Rotterdamu], Erasmus Desiderius Rotterodamus,
Podręcznik żołnierza Chrystusowego nauk zbawiennych pełny, z oryginału łacińskiego tłum. oraz wstępem krytycznym opatrzył J. Domański, przedmową poprzedził L. Ko łakowski, Warszawa 1965. Erazm z Rotterdamu, Polecany spis lektur, w: Wybór pism, tłum. M. Cytowska, Wrocław 1992. Fagiuoli Jan Chrzciciel, Diariusz podróży do Polski, „Czas”, Dodatek miesięczny, 1.11, r. III, 1858. Falibogowski [Chwalibogowski] Krzysztof, Discurs marnotractwa i zbytku w Koronie Polskiej, b.m. 1625. Fredro Andrzej Maksymilian, Andrzeia Maximiliana Fredry kasztelana lwow skiego Potrzebne Consideratie około Porządku Woiennegoy Pospolotego Rusze nia, przez Franciszka Glinkę do druku podane. A teraz z przydatkiem Sporzą dzenia Oeconomiey Woienney (.), Słuck 1657.
Bibliografia 653 Fredro Andrzej Maksymilian, Dzieje narodu polskiego pod Henrykiem Walezjuszem królem polskim apotemfrancuskim, tłum. W. Syrokomla, Petersburg 1855. Fredro Andrzej Maksymilian, Militarium seu axiómatům belli ad harmoniam togae accommodatorum libri duo. Liber secundus, Amstelodami 1668 Fredro Andrzej Maksymilian, O porządku wojennym i o pospolitém ruszeniu ma lem, wyd. K.J. Turowski, Sanok 1856. Fredro Andrzej Maksymilian, Peregrynacja dwuletnia każdemu Polakowi po trzebna. Instrukcja pedagogiczna o racjonalnym poznawaniu krajów obcych, w: H. Barycz, Andrzej Maksymilian Fredro wobec zagadnień wychowawczych, Kraków 1948. Fredro Andrzej Maksymilian, Peristroma XI, w: Scriptorum Seu Togae et Belli Notationum Fragmenta (1660), tłum. J. Chmielewska, B. Bednarek, Warsza wa 2014. Fredro Andrzej Maksymilian, Przysłowia mów potocznych, albo przestrogi oby czajowe, radne, wojenne, wyd. K.J. Turowski, Sanok 1855. Fredro Andrzej Maksymilian, Vir consilii Monitis Ethicorum nec non Prudentiae civilis Praeludente apparatus Oratorii Copia ad Civiliter dicendum instruētus, Illustrissimi ac Exellentissimi D.D. Andrene Maximiltani De Pleszewice Fre dro Palatini Opus posthumum. Accessere alia quaedam Miscellanea Eiusdem Authoris Leopoli Typis Collegii S.J. Anno Dei nati 1730, Leopoli 1730. Fredro Andrzej Maksymilian, Zwierzyniecjednorożców, Kraków 1668. [Frontinus Sextus Julius], KsiaszkiJuliusza Frontina, senatora rzymskiego oforte lach wojennych, księgi czwóręprzez wielebnegoJakuba Cieleckiego z łacińskiego języka na polski przełożone, Poznań 1609. [Frykacz Mikołaj],
Zabawy rycerstwa polskiego po szczęśliwej elekcyjej niezwycię żonegoJana Kazimierza, szczęśliwiepanującego KrólaJego Mości. Wespół z ob lężeniem zbaraskim i szczęśliwie dokończoną ekspedycyją Zborowską. Wydane przez jednego żołnierza w roku 1649 w Lublinie w drukarni Jana Wieczorkowicza Roku Pjańskiego] 1650, w: Arma Cosacica. Poezja okolicznościowa o wojniepolsko-kozackiej (1648-1649), oprać. P. Borek, Kraków 2005. Galleazo Gualdo, Historia delle guerre di Ferdinando Secondo e Ferdinando Terzo Imperatori, e del Rè Filippo Quarto di Spagna. Contro Gostavo Adolfo Rè di Suetia, e Luigi XIII. Rè di Francia, Veneţia 1640. Giżycki Stefan, Mitra. Honoru prawdziwego książęca w Pańskich Sygnetach. Na Aniwersarzu Jaśnie Oświeconego Książęcia Jego Miłości Janusza Korybuta na Zbarażu Wiśniowieckiego (.) Kazaniem w Kościele Zbaraskim Ojców Ber nardynów, dnia 9 listopada, roku Pańskiego 1637 (.), w: KsiążęJanusz Wiśniowiecki (1598-1636) w lubelskich kazaniach pogrzebowych, wyd. M. Ku ran, „Lubelska Biblioteka Staropolska”, t. 4, Lublin 2007.
654 Bibliografia Glaber z Kobylina Andrzej, Gadki o skladności członków człowieczych (1535), wyd. J. Rostafiński, Kraków 1893. Glinka Franciszek, Zwierzyniec Jednorożców z Przydatkiem Mów, Seymowych, Listów, Pismy Dyskoursow tak polskichjako i łacińskich, Lwów 1668. Goniec do Polski od utrapionejpodolskiej ziemi o wtargnieniu Tatarów 1620, b.m. Gorczyn Piotr, Zelus Korony Polskiej na złe dzisiejsze obyczaje, b.m. 1618. Górecki Leonard, Leonarda Góreckiego, szlachcica polskiego, opisanie wojny Iwo na hospodara wołoskiego z Selimem II cesarzem tureckim, toczonej w roku 1574, w: A.M. Fredro, Dzieje narodu polskiego pod Henrykiem Walezjuszem królem polskim a potemfrancuskim, tlum. W. Syrokomla, Petersburg 1855. Gostyński Andrzej, Pro nobilim, primorum, principiumque liberis magnarum disciplina atrium perpoliendis oratio, Cracoviae 1558, tłum. E. Jçdrkiewicz, Mowa o doskonałym kształceniu szlachty, dostojników i książąt, w: Pisma pe dagogicznepolskiego odrodzenia. Wybór, oprać. J. Skoczek, BN, seria I, nr 157, Wrocław 1956. Goślicki Wawrzyniec, O senatorze doskonałym (1568), tłum. T. Bieńkowski, oprać. M. Korolko, Kraków 2000. Górnicki Łukasz, Dworzanin polski, oprać. R. Pollak, 1.1, Wrocław 1954. Górnicki Łukasz, Dzieje w Koronie Polskiej, oprać. H. Barycz, Wrocław 2003. Górski Jakub, Apologia pro Academia Cracoviensis, publice in renutiandis novis Magistris dicta, Kraków 1581. Górski Jakub, Rada pańska tojestjakich osób pan każdy wybieraćsobie ma do rady swojej, Kraków 1597; wyd. W. Czerniak, „Biblioteka Pisarzów Polskich”, t. 21, Kraków 1892. Grabowski Piotr, Polska Niżna
albo Osada Polska na cześć у chwalę Panu Bogu wszechmogącemu, у na wiele zacnych ozdóbуpożytków Rzeczypospolitej Polskiej. A osobliwie na ochronienie pogranicznych Państw od Tatar, у na uczciwe opa trzenie rozpłodzonych Synów koronnych, pachołków chudych podana, ich mościam panom braci swey PP. stanom i rycerstwu Rzeczypospolitej Polskiej przez Piotra Grabowskiego, proboszcza parnawskiego. Zwierciadło Rzeczypospolitej Polskiej na początek roku 1598 wystawione, wyd. K.J. Turowski, Kraków 1859. Grabowski Piotr, Zdanie syna koronnego o pięciu rzeczach Rzeczypospolitej Pol skiej należących, wyd. K.J. Turowski, Kraków 1858. Grisone Fryderyk, Gli ordini di cavalcare e modi di conoscere le nature de'cavalli (.) per l’uso della guerra et commodita degli huomini, Pesaro 1556. Haur Jakub, Skład abo skarbiec znakomitych sekretów oekomomiey ziemiańskiej, Kraków 1693. Heidensztein Reinhold [Hejdensztejn Rajnold], Dzieje Polski od śmierci Zyg munta Augusta do roku 1594, tłum. M. Gliszczyński, t. 2, Petersburg 1857.
Bibliografia 655 Heidenstein Reinhold, Pamiętnik wojny moskiewskiej w 6 księgach, tlum. J. Czu bek, Lwów 1894. [Heidenstein Reinhold] R.H.S.R. De nuptiisillustrium Joan de Zamoscio, R.P. Cancellarti, et et exercitt. Praegecti ac Griseldis Bathoreae (.) Epistola, Cracoviae 1583. [Heidenstein Jan], Peregrynacja Jana Heidensteina przez Belgię, Francję i Wiochy w roku 1631 zaczęta a w roku 1634 zakończona, oprać. Z. Pietrzyk, Kraków 2005. Historia o żywocie i znamienitych sprawach Aleksandra Wielkiego, króla Mace dońskiego (1550) wyd. J. Krzyżanowski, Kraków 1939. Holsten Hieronim Chrystian, Przygody wojenne 1655-1666, oprać. T. Wasilew ski, tłum. J. Leszczyński, Warszawa 1980. Hondius (de Hond) Hendrika, Korte Beschrijvinge ende ajbeeldinge der generale regelen derfortificatie, der artillerie munitie ende vivres van deselver en hare commissien van de leger, aerde wallen de approchen met het legenweer ende van vyerwerken, Hagae-Comitis 1624. Hussowski Mikołaj, O zwycięstwie Najjaśniejszego Władcy i Pana, Zygmunta, z Bożej łaski króla Polski, wielkiego księcia Litwy, Rusi, Prus itd. pana i suk cesora, w: Antologia poezjipolsko-łacińskiej, oprać. A.Jelicz, Szczecin 1985. Idzie żołnierz borem lasem, w: Wojenna pieśń polska, t. 1 : Pieśni rycerski, żołnier skie, żolniersko-ludowe z okresu Rzpolitej dawnej (XII֊XVII wiek), zebral i ułożył Z. Andrzejowski, Warszawa 1939. Instrukcja od wszystkich narodów, w: Pisma polityczne z czasów panowania Jana Kazimierza Wazy 1648-1668, t. 2,1661-1664, zebrała i oprać. S. Ochmann-Staniszewska, Warszawa 1990. Instrukcja wydana przez
opiekunów Tomasza Zamoyskiego dla Szymonowica i ca łego dworu małoletniego, Turobin 11 V1697, w: A. Bielowski, Szymon Szy monowie, Kraków 1875. Inwentarz mienia ruchomego książąt Koreckich z lat 1637-1640, w: Materiały źródłowe do dziejów kultury i sztuki XVI-XVIII w., zebr. M. Gębarowicz, Wrocław 1973. [Jabłonowski Stanisław], A. Markiewicz, Instrukcja hetmana Stanisława Jabło nowskiego dla synów Jana Stanisława i Aleksandra Jana z 1682 roku, w: Spo łeczeństwo Staropolskie. Seria Nowa, t. 3: Społeczeństwo a rodzina, Warszawa 2009. Jabłonowski Stanisław, Informacyja Jego Mci Panu Stanisławowi Rzewuskie mu starościcowi chełmskiemu, jadącemu do cudzych krajów od JW Jego Mci Pana Jabłonowskiego hjetmana] w[ielkiego] kjoronnego] 1682A[nno], w: Oj cowskie synom przestrogi. Instrukcje rodzicielskie (XVI-XVII w.), wstępem
656 Bibliografia i objaśnieniami opatrzyli D. Strzelczyk-Żołądź, M.E. Kowalczyk, Wrocław 2017. Jabłonowski Stanislaw Jan, Wyprawując synów moich z Pragi do Paryża do danej na ten czas, gdy wyjeżdżali z Polski do Pragi, instrukcyjej ten daję adytament, w: Ojcowskie synom przestrogi. Instrukcje rodzicielskie (XVI-XVII w.), wstęp i objaśnienia D. Strzelczyk-Żołądź, M.E. Kowalczyk, Wrocław 2017. Jagiełło Władysław, krói, Króla Władysława Jagiełły edykt o Przechodach wojsk, wznawiający postanowienia takiegoż edyktu króla Kazimierza Wielkiego, w: Polskie ustawy i artykuły wojskowe odXVdo XVIII w., wyd. S. Kutrzeba, Kraków 1937. Jan z Ludziska, Mowa na przyjęcie Kazimierza Jagiellończyka, gdy przybył na ko ronację do Krakowa, w: Toćjest dziwne a nowe. Antologia literatury polskiego średniowiecza, oprać. A. Jelicz, Warszawa 1987. Jantaszek z wojny moskiewskiej (1661), wyd. J. Mayer, Katowice 1972. Jasia Ługowskiego podróże do szkół w cudzych krajach 1639-1643, oprać. K. Mu szyńska, Warszawa 1974. Jarzębski Adam, Gościniec abo opisanie Warszawy 1643, Warszawa 1909. Jawein Macula tj, Bagno głębokie, Kronika zdarzeń z lat 1648-1652, napisana przez Natana Hannowera z Zastawia i wydana po raz pierwszy w Wenecyi w roku 1656, oprać. M. Balaban, w: F. Rawita-Gawroński, Sprawy i rzeczy ukraińskie. Materiały do dziejów Kozaczyzny i Hajdamaczyzny, Lwów 1914. Jemiołowski Mikołaj, Pamiętnik dzieje Polski zawierający (1648-1679), oprać. J. Dzięgielewski, Warszawa 2000. Jewłaszewski Teodor, Pamiętnik TeodoraJewłaszewskiego nowogrodzkiegopodsędka 1546-1604, wyd. J.T. Lubomirski, Warszawa 1860.
Jerlicz Joachim, Latopisiec albo kroniczkaJoachimaJerlicza, 1.1, wyd. KW. Wój cicki, Warszawa 1853. Jeżowski Władysław Stanisław, Ekonomia albo porządek zabaw ziemiańskich, w: Staropolska poezja ziemiańska, oprać. J.S. Gruchała i S. Grzeszczuk, War szawa 1988. Jocoseria albo poważne ludzi mądrych pisma i powieści (ok. 1630), wyd. F.K. No wakowski, Berlin 1840. Jurkowski Jan, Tragedia o polskim Scylurusie i trzech synach koronnych ojczyzny polskiej, oprać. S. Pigoń, Kraków 1949. Kadłubek, Mistrz Wincenty, Kronika polska, tłum. B. Kürbis, Wrocław 2003. Kaltenbergh Lew, Kopczyk zacny chwały żołnierskiej w dawnej legendzie, doku mencie, porzekadle, opowieści, przekazie, gadce i pamiętniku, usypał Lew Kal tenbergh, Warszawa 1966.
Bibliografia 657 Katalog książek biblioteki najjaśniejszego i najpotężniejszego króla Polskiego z Bo żej laski Jana III szczęśliwie panującego, spisany w 1698 roku, wyd. T. Lubo mirski, Kraków-Warszawa 1879. Kazanie na Pogrzebie Iaśnie Wielmożnego [!] Pana P. lana Karola Chodkiewicza (.) Woiewody Wileńskiego (.) Hetmana Naywyzszego (.) Miañe w Ostrogu (.) Przez X. Bonawenturę Czarlinskiego (.) roku pańskiego 1622, dnia novemb. 16, Wilno 1623. Keckermann Bartłomiej, Ad studium Philosophiae practicae, atque ad eo in pri mis ad studium politicum et histricum, w: D. Bartholomaei Keckermanni dantiscani, In Gymnasto Patrio Philosopihae Professoris eruditissimi, Operum Omnium Quae Extant, Tomus secundus, Genevae 1614. Keckermann Bartłomiej, Brevis commentano nautica, wstęp i oprać. К. Augu stowska, Gdańsk 1992. Keckermann Bartłomiej, Disputationespracticae, nempe ethicae, oeconomicae, politicae in Gymnasto Dantiscano intra biennium ad lectionem philosophicarum cursum habitae, w: D. Bartholomaei Keckermanni dantiscani, In Gymnasto Patrio Philosopihae Professoris eruditissimi Operum Omnium Quae Extant, Tomus secundus, Genevae 1614. Keckermann Bartłomiej, Systema disciplinae politicae, publicis praelectionibus anno 1606propositum in Gymnasto Dantiscano, w: D. Bartholomaei Kecker manni dantiscani, In Gymnasto Patrio Philosopihae Professoris eruditissimi Operum Omnium Quae Extant, Tomus secundus, Genevae 1614. Kisiel Adam, Adam Kisiel wda braclawski do Chmielnickiego 12 czerwca 1648, w: Jakuba Michałowskiego wojskiego lubelskiego a później kasztelana bieckiego księga
pamiętnicza, wyd. A.Z. Helcel, Kraków 1864. Kisiel Adam, Kisiel wojewoda do Chmielnickiego, Kamień 27 sierpnia 1648, w: Jakuba Michałowskiego wojskiego lubelskiego a później kasztelana bieckiego księga pamiętnicza, wyd. A.Z. Helcel, Kraków 1864. Kitowicz Jędrzej, Opis obyczajów za panowania Augusta III, wstęp M. Dernałowicz, Warszawa 1985. Kleryka Stanislaw, Pieśń o pruskiej porażce, w: Patrząc na rozmaite świata tego sprawy. Antologia polskiej poezji renesansowe, oprać. J. Sokołowska, Warszawa 1984. Kmita Jan, Process pogrzebu S. PamięciJaśnie Oświeconego Xsiążęcia Je[go] Mości na Birżanach i Dubinkach R P. Chrzysztofa Radziwiłła Wojewody Wileńskie go Hetmana Wielkiego W. X. L., b.m.r. Kmita Jan Achacy, O Confederaciey Lwowskiej w roku 1622 uczynioney nauka ponowiona. Za Pozwoleniem Urzędowym wydana, Kraków 1622.
658 Bibliografa Kobiernicki Marcjan, Marcjana Kobiernickiego՝, nieznanego pisarz XVI wieku. Historia o czterech młodzieńcach i Treny panu Jakubowi Strusowi, od rąk ta tarskich zginionemu, wyd. J.K. Geysztor, Warszawa 1886. Kobierzycki Stanisław, Historia Władysława, krółewicza polskiego i szwedzkiego, tłum. M. Krajewski, red. J. Byliński, W. Kaczorowski, Wrocław 2005. Kobyłeński Krzysztof, Variorum epigramatum ad Stanislaum Rozimontanum li bella, Cracoviae 1558. Kochanowski Aleksander, Mężna śmierć, mężnego żywota płód, w wielmożnym JMCIP. Mikołaju z Oleskowa Gniewoszu pogrzebnym Kazaniem opisana, w: Wybór mów staropolskich, oprać. B. Nadolski, BN Seria I, nr 175, Wroc ław 1961. Kochanowski Jan, Odprawa posłów greckich, w: Dzieła polskie, 1.1, wstęp i oprać. J. Krzyżanowski, Warszawa 1953. Kochanowski Jan, O śmierciJana Tarnowskiego kasztelana Krakowskiego, do syna jego, Jana Krzysztofa, Hrabię z Tarnowa, Kasztelana Wojnickiego, w: Dzida polskie, wstęp i oprać. J. Krzyżanowski, t. 2, Warszawa 1953. Kochanowski Jan, Satyr albo Dziki Mąż, w: Dzieła polskie, t. 1, wstęp i oprać. J. Krzyżanowski, Warszawa 1953. Kochanowski Jan, Zgoda, w: Dzieła polskie, t. 1, wstęp i oprać. J. Krzyżanowski, Warszawa 1953. Kochowski Wespazjan, Dzieło boskie albo pieśni Wiednia wybawionego i in szych transakcyjej wojny tureckiej w roku 1683 szczęśliwie rozpoczętej, wyd. M. Kaczmarek, Wrocław 1983. Kochowski Wespazjan, Nagrobek mężnym żołnierzom. Na Batowskich po lach zginionym i z hetmanem Mjarcinem] Kalinowskim w[wojewodą] czernichowskim], w: Poezje wybrane, oprać. P. Borek, Kraków 2003.
Kochowski Wespazjan, Niepróżnującepróżnowanie, Kraków 1674. Kochowski Wespazjan, Pamiątka trenami wyrażona prędkiego z tego świata ześcia nieboszczyka P. Seweryna Kochowskiego, który po zwróceniu wojska z Węgier umarł, w Bieczu Anno 1657, w: Poezje wybrane, oprać. P. Borek, Kraków 2003. Kochowski Wespazjan, Taratantara albo pobudka do rycerstwa polskiego żeby uf ności w Bogu pełni pospieszyli na odsiecz Kamieńcowi Podolskiemu, w: Poezje wybrane, oprać. P. Borek, Kraków 2003. Kochowski Wespazjan, Tren III, w: Poezje wybrane, oprać. P. Borek, Kraków 2003. Kochowski Wespazjan, Trybut należyty wdzięczności wszystkiego dobrego dawcy Panu i Bogu albo Psalmodia polska., Psalm VH, w: Utwory poetyckie, oprać. M. Eustachiewicz, Wrocław 1991. Kołłątaj Hugo, Stan oświecenia w Polsce, Wrocław 1953.
Bibliografia 659 Konarski Jan, Kazanie które miaiX. Jan Conarius Reetor Collegium Poznańskiego Societatis lesu, w kościele tumskim poznańskim, przy pogrzebie zacnie sławnej pamięci nieboszczyka Pana Stanisław Sobockiego commenderà poznańskiego (.), Poznań 1590. Konfesja sandomierska, transkrypcja i komentarz K. Długosz-Kurczabowa, War szawa 1995. [Koniecpolski Stanisław], Relacja I.M.P. Wojewody Sendomirskiego, Hetmana Polnego Koronnego o wojnie przeszłego roku, w Warszawie. Die 4 Feubruari 1629 Uczyniona, w: Przyczynki do działań hetmana polnego koronnego Stani sława Koniecpolskiego w Prusach Wschodnich i na Pomorzu przeciwko Gusta wowi Adolfowi, oprać. O. Laskowski, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” t. 9, z. 3, Warszawa 1936. Kopia listujednego towarzysza, w: Pisma polityczne z czasów panowania Jana Ka zimierza Wazy 1648֊1668, t. 2, zebrała i oprać. S. Ochmann-Staniszewska, Warszawa 1990. Kopia listu od pana Czaplińskiego do Jerzego Radzimińskiego 1 Octobris z obo zu pisanego, w: Listy staropolskie z epoki Wazów, wyd. i oprać. H. Malewska, Warszawa 1977. Kordecki Augustyn, Nova Gigantomachia, Kraków 1657. Kordecki Augustyn, Pamiętnik oblężenia Częstochowy 1655 r, Częstochowa 1991. KorespondencyeJana Karola Chodkiewicza, wyd. W. Chomętowski, Bibi. Ordy nacji Krasińskich, t. 1, Warszawa 1875. Kraiński Krzysztof, Dziennik, to jest modlitwy o krześciańskie potrzeby, należące ludziom powszechnej wiary apostolskiej, na każdy dzień, Wilno 1605. Kraiński Krzysztof, Postylla Kościoła powszechnego apostolskiego, słowem Bożym ugruntowanego i zbudowanego na Jezusie Chrystusie.
Spisana ku chwale Bogu w Trójcy Sjwietej]jedynemu, cz. I-III, Łaszczów 1611. Kriegskunst zu Pferdt. Darinnen gelehrt werden die initia undfundamenta der Cavallerie, aller vier Theylen: als Lantzierers, Kührissieriers, Carabiners und Dragoons, was von einem jeden Theyl erfordert wird, was sie prästiren können sampt deren exercitien. Newe schöne Invetionen etlicher batallen mit der Cavallery ins Werkzu stellen. Mit dargestellten Beweistumpen, was an den edlen Kriegskünsten gelegen und deren Fürtrefflichkeiten uber alle Kunst und Wis senschaften, Frankfurt am Main 1616. Kromer Marcin, Polska czyli O położeniu, ludności, obyczajach, urzędach i spra wach publicznych Królestwa Polskiego księgi dwie, tłum. S. Kazikowski, wstęp i oprać. R. Marchwiński, Olsztyn 1977.
660 Bibliografia Krótka nauka budownicza dworów, pałaców, zamków podług nieba i zwyczaju polskiego, Kraków 1659. Krótkie przypowieści dawnych Polaków, czyli Apophtegmata, Anekdoty, odpowie dzi dowcipne i učinki satyryczne, zdania moralne, opisy i porównania piękne itp. z rzadkich dzieł i rękopisów ojczystych zebrane, nakład A. Grabowskiego, Kraków 1819. Krzycki Andrzej, Na zbrojownię króla Zygmunta I, w: Antologia poezjipolsko-łacińskiej 1470-1543, wstęp i oprać. A. Jelicz, Szczecin 1985. Krzywonos pułkownik kozacki do Xsięcia Dominika Ostrogsko-ZasL·wskiego Wdy sandomierskiego, 25 lipea 1648, w: Jakuba Michałowskiego wojskiego lubelskie go a później kasztelana bieckiego księga pamiętnicza, wyd. A.Z. Hekel, Kra ków 1864. Kuczwarowicz Marcin, Relacyja ekspedycyjej zbaraskiej w roku pańskim 1649 przeciw Chmielnickiemu rytmem polskim przez Marcina Kuczwarewica Roku Pańskiego 1650 przełożona, w Lublinie w drukarni Jana Wieczerkowicza, w: Arma Cosacica. Poezja okolicznościowa o wojnie polsko-kozackiej (16481649), oprać. P. Borek, Kraków 2005. Kuczyński Wiktor, Pamiętnik 1668-1737, oprać, zbiorowe pod kier. J. Maroszka, Białystok 1999. Kunicki Wacław, Obraz szlachcica polskiego, Kraków 1615. Kwiatkowski Marcin, Książeczki rozkoszne a wielmi użyteczne opoćciwym wycho waniu królewskich, książęcych, ślacheckich i inszych stanów dziatek, do Ubertyna na ten czas książęcia padewskiego łacińskim językiem napisane, a teraz wielką pilnością a pracą z łacińskiego na polski przez Marcina Kwiatkowskiego z Rózyc na ten czas X. J M. pruskiego etc. etc. jorgielitnika przełożone i nakła dem
ubogim wydrukowane Roku Pańskiego 1564, w: tegoż, Pisma. Edycje kró lewieckie 1564-1577, oprać, i wstęp M. Pawlak, Bydgoszcz 1997. Kwiatkowski Marcin, Książeczki rozkoszne o poczciwem wychowaniu dziatek (1564) wyd. Z. Celichowski, Kraków 1889. Lanteri di Paratko Giacomo, Dvo libri di m. Giacomo Lanieri di Paratko da Bre scia: del modo difare lefortijìcationi de terra intorno alle città, alle castella perfortificark: et difare cosi іforti in campagna per gli alloggiamenti degli es serciti : come anco per andar sotto ad una terra, difare і ripari nella batterie, Vinegia 1559. Lanteri di Paratko Giacomo, Dve dialoghi di m. lacomo de’Lanteri da Paratko, bresciano: ne і quali s’introdvce messer Girolamo Catanio nouarese, messer Francesco Treuisi ingegnerò veronese, con un giouene bresciano, A ragionare del modo di disegnare le piante dellefortezze, Vinegia 1557.
Bibliografia 661 Lassota Eryk, Beauplan Wilhelm, Eryka Lassoty i Wilhelma Beauplana opis Ukrainy, wyd. Z. Wójcik, Warszawa 1972. Leszczyński Samuel, Potrzeba z Szeremethem, hetmanem moskiewskim i Koza kami od Polaków wygrana, a przez żołnierzajednego, boku hetmańskiego bli skiego, i w okazjach wszystkich wojennych przytomnego wydana roku pańskiego 1660, Kraków 1661. Leszczyński Samuel, Potrzeba z Szeremetem, hetmanem moskiewskim i Kozaka mi w roku pańskim 1660 od Polaków wygrana, wyd. P. Borek, Kraków 2006. Liber beneficiorum et benefactorum Universitatis Iagellonicae in seculis XV-XVIII, oprać. J. Michalewicz, M. Michalewicz, t. 1, Kraków 1999. Lipowski Bartosz, Piechotne ćwiczenia, albo woiennośćpiesza, Kraków 1660. Lippomano Hieronim, Relacja o Polsce, w: Cudzoziemcy o Polsce. Relacje i opinie, wybrał i oprać. J. Gintei, t. 1, wiekX-XVII, Kraków 1971. Lippomano Hieronim, Relacja o Polsce z roku 1575przezposła weneckiego Hiero nima Lippomano, w: Relacje nuncjuszów apostolskich i innych osób o Polsce od roku 1548 do 1690, wyd. E. Rykaczewski, t. 1, Berlin-Poznań 1864. List od P. Zlotopolskiego do Pana Mastkowskiego Wojciecha, „Pszczółka Krakow ska. Dziennik Liberalny, Historyczny i Literatury” 1822, t. 1. Literatura antyjezuicka w Polsce 1578-1625. Antologia, oprać. J. Tazbir, Warsza wa 1963. Lorichius Reinhard, Reinharda Lorichiusa Kxiţgi o wychowaniu у o czwiczeniu każdego przełożonego, nie tylko panu, ale у poddanemu każdemu ku czytaniu barzo pożyteczne: teraz nowo z łacińskiego ięzyka na polski przełożone, tłum. S. Koszucki, Kraków 1558. Lubomirski Jerzy,Jerzy
Lubomirski, marszałek koronny i hetman polny do Związ ku, w: Mówca polski albo suplement do tomu pierwszego mów sejmowych. Mowy krom tego weselnym aktom i rożnym powinszowaniom służące i listy na leżące do tejże materyi, zebrał J.S. Pisarski, Kalisz 1684. Lubomirski Stanisław, Synowi memu najmilszemu Aleksandrowi, hrabi na Wiś niczu Lubomirskiemu, wojewodzicowi ruskiemu, Datum w obozie na Oryninie, 5 sierpnia 1654, w: Ł. Kurdybacha, Wychowanie Aleksandra i Jerzego Lubomirskich wXVII w., Lwów 1930. Lubomirski Stanisław Herakliusz, Instrukcja synom moim [do] cudzych krajów ode mnie wyprawionym, Teodorowi i Franciszkowi Lubomirskim, wJazdowie, D. 29 Novembris A. 1699, w: Wybór pism, oprać. R. Pollak, Wrocławl958. Łaski Stanisław, Stanisława Łaskiego wojewody sieradzkiego prace naukowe i dy plomatyczne z dodatkiem dzielJana Tarnowskiego, wyd. M. Malinowski, Wil no 1864. Łobżyński Jan Dionizy, Dies natalis abo panegiryk kościelny, Kraków 1650
662 Bibliografia Łoś Jan, Pamiętniki Łosia, towarzysza chorągwi pancernej Władysława margrabi Myszkowskiego wojewody krakowskiego obejmujące wydarzenia od r 1646 do 1667, z rękopisu współczesnego, dochowanego w zamkupodhorodeckim, wyda ne, wyd. Żegota Pauli, Kraków 1858. Macerata Pietro Paolo Floriani da, Difesa et offesa dellepiazze di Pietro Paolo Flo riani da Macerata: opera non solo utile, e necessaria à capitani, e governatori di fortezze, ma anco di sommo profitto à studiosi dell’historie militari, cosi antiche, come modem, Venezia 1654. Maciejowski Samuel, Mowa Samuela Maciejowskiego na otwarcie sejmu 1538 r., w: Niemcewicz Julian Ursyn, Zbiór pamiętników historycznych o dawnej Pol szczę, 1.1, Warszawa 1822. Malkot Franciszek, Tureckich i fańskich wojen o sławnej pamięci Janie Karolu Chodkiewiczu, hrabi na Szkło[wie], Bych[owie] i Myszy, wojewodzie wileń skim, WfielkiegoJ ks[siestwa] Lit[ewskiego], wielkim hetmanie, iflantskiej zie mi generale, derpskim etc. Staroście, a pod turecką ekspedycyją najwyższym bu ławy administratorze Głos, Wilno 1622. Mało się to nie zawżdy., w: Poeci żołnierzom. Antologia wierszy i pieśni żołnier skich, oprać. J. Kapuścik, W.J. Podgórski, Warszawa 1970. Mandat Jego Królewskiej Miłości Pana naszego miłościwego ku popisowi wszyst kich służebnych, jezdnych i pieszych (1525), w: Corpus Iuris Polonici, t. 4, wyd. O. Balzer, Kraków 1910. Manesson Malleta Älläin, Les traveaux de Mars, ou l’art de la guerre, avec un ample detail de la malice des Turcs tant pour l’attaąue que pour la défense des places, Paris 1671. Marchocki Mikołaj,
Historya wojny moskiewskiej przez Mikołaja Scibora z Marchocic Marchockiego, wyd. Redakcja „Orędownika”, Poznań 1841. Marolois Samuel, Opera mathematica ou oeuvres mathématiques traictans de géométrie, perspective, architecture etfortification, publiée par Girard, Amstelodami 1627. Marycjusz Szymon z Pilzna, O szkołach czyli akademiach ksiąg dwoje, tłum. A. Danysz, wstęp i objaśnienie H. Barycz, Wrocław 1955. Maskiewicz Samuel, Pamiętniki Samuela i Bogusława Kazimierza Maskiewiczów, oprać. A. Sajkowski, Wrocław 1961. Materiały do działalności wojskowej Floriana Zebrzydowskiego, wyd. J. Jasnowski, „Przegląd Historyczno Wojskowy” 1936, t. 9, nr 2. Medeksza Stefan Franciszek, Stefana Franciszka z Prószcza Medekszy sekretarza Jana Kazimierza sędziego ziemskiego kowieńskiego Księga Pamiętnicza wyda rzeń zaszłych na Litwie 1654-1668, wyd. W. Seredyński, Kraków 1875.
Bibliografia 663 [Miastkowski], Sekretny a prawdziwy diariusz, odJM. pana Miastkowskiego stol nika halickiego jm. Księdzu kanclerzowi [Andrzejowi Leszczyńskiemu]posła ny, ekspedycyjnej kontynuowanej kozackiej spod Beresteczka pod Białą Cer kwią, w: Relacje wojenne z pierwszych lat walk polsko-kozackich powstania Bohdana Chmielnickiego okresu „Ogniem i mieczem” (1648-1651), oprać. M. Nagielski, Warszawa 1999. Mieszkowski Piotr, Polonus iurepolitus mores patrios ad leges conformans, Kalissii 1637. Michałowski Jakub, Akta anni 1649pod Zbarażem Nowym., w: Relacje wojen ne z pierwszych lat walk polsko-kozackich powstania Bohdana Chmielnickie go okresu „Ogniem i mieczem” (1648-1651), oprać. M. Nagielski, Warszawa 1999. Michałowski Jakub, Diariusz ekspedycyjnej Zborowskiej, w: Relacje wojenne z pierwszych lat walk polsko-kozackich powstania Bohdana Chmielnickiego okresu „Ogniem i mieczem” (1648-1651), oprać. M. Nagielski, Warszawa 1999. Mijakowski Hiacynt, Znaczna w cnotę matronaJaśnie wielmożna Panijmp Anna z Ruśca Lubomirska, Hrabina na Wiśniczu wtc (.) dnia 3 lutego w Krakowie u św. Troyce schowana (.) odXJacyntha Mijakowskiego Dominikanina (.) Roku Pańskiego 1639, b.m. Młodzianowski Tomasz, Kazania i homilyie na niedziele doroczne, także święta uroczyste, dla większey chwały Boga Króla Królów (.) Królowy Polskiy Boga rodzicy panny Czci (.), na cztery tomy rozłożone, t. 3, w drukarni Collegium Poznańskiego SJ, Poznań 1681. Modlitewnik żołnierza polskiego, według książeczki do modlitwy konfederatów barskich, wyd. G. Szmyd, Lwów 1915. Modrzewski Andrzej Frycz, O
poprawie Rzeczypospolitej, w: tegoż, Dzieła wszyst kie, t. 1, Warszawa 1953. Morsztyn Hieronim, Światowa rozkosz, Kraków 1630. Morsztyn Zbigniew, Kostyrowie obozowi, w: Muza domowa. Wydanie krytyczne spuścizny poetyckiej, oprać, i przedm. J. Diirr-Durski, t. 1, Warszawa 1954. Morsztyn Zbigniew, Pamiątka zacnego, wysokich cnót, wielkich przymiotów i wiecznej godnego pamięci Je[g]o M[o]ści Pana Aleksandra z Szpanowa na Halicz[an]ach Czaplica (.) w: Wybór wierszy, oprać. J. Pelc, Wrocław 1975. Morsztyn Zbigniew, Pieśń sześciu panien, które w oblężeniu same sobie pęcak tłuc musiały, w: Wybór wierszy, oprać. J. Pelc, Wrocław 1975. Morsztyn Zbigniew, Sławna wiktoryja nad Turkami od wojsk koronnych i Wiel kiego Księstwa Litewskiego pod Chocimiem otrzymana w dzień świętego
664 Bibliografia Mareina roku 1673, w: Poeci żołnierzom. Antologia wierszy i pieśni żołnier skich, oprać. J. Kapuścik, W.J. Podgórski, Warszawa 1970. Mówca nowego potomka przyjacielowi winszuje, w: Mówca polski albo suplement do tomu pierwszego mów sejmowych. Mowy krom tego weselnym aktom i roż nym powinszowaniem służące, i Listy należące do tych materyy, t. 2, Kalisz 1684. Myszkowski Krzysztof, Krzysztofa Myszkowskiego hetmana tempore interregna artykuły dla wojska na granicach śląskich, w: Polskie ustawy i artykuły wojsko we odXVdo XVIII wieku, oprać. S. Kutrzeba, Kraków 1937. Nannini Remigio, Orationi militari, Vinegia 1537. Naprawa Rzeczypospolitej do elekcyi nowego króla (1573), wyd. K.J. Turowski, Kraków 1859. Naronowicz-Naroński Jan, Budownictwo wojenne, wyd. T. Nowak, Warszawa 1957. Niemojewski Stanislaw, Diariusz drogi spisanej i rożnych przypadków pociesza nych i żałosnych prowadząc córkę Jerzego Mniszcha, Marynę Dymitrowi Iwanowiczowi w roku 1606, wyd. R. Krzywy, w: Polonika w Zbiorach Archiwum Narodowego Szwecji, t. 4, red. A. Nowicka-Jeżowa, Warszawa 2006. Niemojewski Stanisław, Pamiętnik, wyd. A. Hirschberg, Lwów 1899. Nieradzki Adam, Kirys Hartowny Starożytnego Kołnierza, Złotemi wypolerowa ny Słowy, Na iasny widok Wystawiony, b.m. 1661-1663. Nowiny z pogromu wojska polskiego pod Piłowcami r. 1648, w: Nowiny o Chmiel nickim. Forteina i przemyśla zdrada Chmielnickiego pryncypała (.), „Biblio teka Naukowego Zakladu Imienia Ossolińskich” 1847, t. 2. Obraz polski pod koniec XVII wieku. Ze zbioru podróży, ogłoszonych w Hadze 1705 r, spolszczył i objasnil
X. Godebski, Lwów 1869. Odlanicki Jan Władysław Poczobut, Pamiętnik, oprać. A. Rachuba, Warszawa 1987. Ogier Karol, Dziennik podróży do Polski, Relacja o Polsce, w: Cudzoziemcy o Pol sce. Relacje i opinie, wybór i oprać. J. Gintei, 1.1, Wiek X-XV1I, Kraków 1971. Ogier Karol, Dziennikpodróży do Polski 1635-1636, cz. 1, tłum. E. Jędrkiewicz, wstęp historyczny i objaśnienia W. Czapliński, Gdańsk 1950. Ojczyste wspominki w pismach do dziejów dawnej Polski, t. 2, wyd. A. Grabowski, Kraków 1845. Okolski Szymon, Dyariusz transakcyi między wojskiem koronnem i zaporoskiem w r. 1637, wyd. K.J. Turowski, Kraków 1858. Okolski Szymon, Kontynuacya dyaryusza wojennego czułościąjaśnie wielmożnych panów hetmanów koronnych, ochotą całego rycerstwa polskiego, nad zawziętymi
Bibliografia 665 w uporze krzywo przysięgłych i swawolnych Kozakami w roku 1638 odprawio na, wyd. K.J. Turowski, Kraków 1858. Olizarowski Aaron A., De politica hominum societate libri tres, Danüscil651. Opacki Zygmunt, Z Piaseczna w świat. Diariusz Zygmunta Opackiego z lat 1606-1651, oprać. Z. Pietrzyk, Kraków 2001. Opaliński Krzysztof, Na posyłanie synów do obcych krajów, w: Satyry, oprac. L. Eustachiewicz, Wrocław 1953. Opaliński Krzysztof, Satyra I. Na wyrodkówfamilii swoich i tych, którzy zacnie się urodziwszy marnie żyją, w: Satyry, oprać. L. Eustachiewicz, BN, seria I, nr 147, Wrocław 1953. Opaliński Łukasz, Coś nowego, w: Wybórpism, oprać. S. Grzeszczuk, BN, seria I, nr 172, Wrocław 1959. [Opaliński Łukasz], Ł. Opaliński doJana Brożka z Rytwian 17II ¡643, w: J. Bro żek, Wybór pism, 1.1, oprać. H. Barycz, Warszawa 1956. Opaliński Łukasz, Obrona Polski, w: Wybór pism, oprać. S. Grzeszczuk, BN, se ria I, nr 172, Wrocław 1959. Orator polityczny, weselnym i pogrzebowym służący aktom (.), przez Jana Kazi mierza Wojsznarowicza wydany, Kraków 1648. Orłowski Wojciech, doktor nauk wyzwolonych filozofii Akademii Krakowskiej. Kosciesza albo Strzała klejnot starożytnego domu ich M. Panów Chotkowskich na pogrzebnym kazaniu Jego Mości Pana Macieja Chotkowskiego fundatora ParochiejBorzyłowskiej, Lublin (po r. 1648) Orzechowski Stanisław, Mowa na pogrzebie Zygmunta I, w: Wybór pism, oprać. J. Starnawski, BN, seria I, nr 210, Wrocław 1972. Orzechowski Stanisław, Ornata et copiosa oratio habita in funere Sigismundi Jagellonis Poloniae Regis, Venezia 1548. Orzechowski Stanisław,
Policja Królestwa Polskiego, w: 700 lat myśli polskiej. Fi lozofia i myśl społeczna XVI w., oprać. L. Szczucki, Warszawa 1978. Orzechowski Stanisław, Zycie i śmierćJana Tarnowskiego, w: Wybór pism, oprać. J. Starnawski, BN, seria I, nr 210, Wrocław 1972. Ossoliński Jerzy, Jerzego Ossolińskiego kanclerza wielkiego koronnego autobiogra fia obejmująca pierwszych 26 latjego życia, „Biblioteka Ossolińskich. Zbiór materiałów do historii Polskiej”, t. 3, Lwów 1876. Ossoliński Zbigniew, Pamiętnik, oprać. J. Długosz, Warszawa 1983. Ostroróg Jan, Adfilos admonitoria epistola contra scriptum mónita privata societatis Jesu, w: Materiały do dziejów rolnictwa w Polsce w XVI i XVII wieku. Poprzedzone wiadomością o życiu i pismach Jana Ostroroga wojewody poznań skiego, zebrał i oprać. W. Chomętowski, Biblioteka Ordynacji Krasińskich, Muzeum Konstantego Świdzińskiego, t. 2, Warszawa 1876.
666 Bibliografia Ostroróg Jan, Memorial o urządzeniu Rzeczypospolitej, w: 700 lat myśli polskiej: Filozofia i myśl społeczna ХП-ХѴ wieku, red. J. Domański, Warszawa 1978. Ostroróg Mikołaj, Mikołaj Ostrorógpodczaszy koronny do Ossolińskiego Wielkiego Kanclerza Koronnego, w: Jakuba Michałowskiego wojskiego lubelskiego a póź niej kasztelana bieckiego księgapamiętnicza, wyd. A.Z. Helcel, Kraków 1864. O wolności Rzeczypospolitej albo szlacheckiej książka godna ku czytaniu. Przedtem od niemałego czasu odpana Andrzeja Wolana sekretarza KJMpisana a dopie ro nowo z łacińskiegojęzyka na polskiprzełożona od Stanisława Dubingowicza (1600), wyd. K.J. Turowski, Kraków 1859. O wychowaniu królewicza, w: Pisma pedagogiczne polskiego odrodzenia, wybór, oprać. J. Skoczek, BN, ser. I, nr 157, Wrocław 1956. Oświęcim Stanisław, Dyaryusz 1643-1651, wyd. W. Czermak, w: Scripteres Re rum Polonicarum, 1.19, Kraków 1907. Pamiątka rycerstwa sarmackiego i senatorów Obojga narodówprzy żałosnej śmierci (.) Jana Karola Chodkiewicza (.) miesiąca Septembra dnia 24 roku 1621 wyd. D. Chemperek, Polonika w zbiorach Archiwum Narodowego Szwecji, t. 3, red. A. Nowicka-Jeżowa, Warszawa 2006. Pamiętnik do panowania Zygmunta III, Władysława IV iJana Kazimierza, z rę kopisu wydał K.W. Wójcicki, 1.1-2, Warszawa 1846. Pamiętnik o wojnach kozackich za Chmielnickiego przez nieznanego autora, wyd. Z. Schletter, Wrocław 1840. Pamiętniki do historii Stefana królapolskiego, wyd. E. Raczyński, Warszawa 1830. PamiętnikiJanczara, wyd. S. Łoś, Kraków 1912 Pamiętniki o dawnej Polsce z czasów Zygmunta Augusta obejmujące
listy Jana Franciszka Commendoni do Karola Boromeusza, zebrał J. Albertrandi, t, 1, Wilno 1847. Pamiętniki o Koniecpolskich. Przyczynek do dziejów polskich XVII w., wyd. S. Przyłęcki, Lwów 1842. Paprocki Bartosz, Hetman, wyd. K.J. Turowski, „Biblioteka Polska”, t. 25, Sanok 1856. Paprocki Bartosz, Herby rycerstwa polskiego przez Bartosza Paprockiego zebrane i wydane (1584), wyd. K.J. Turowski, Kraków 1858. Paprocki Bartosz, Tryumf satyrów leśnych, syren wodnych, planet niebieskich z szczęśliwego zawrócenia króla polskiego Stefana do państwjego z wojny mo skiewskiej, Kraków 1782. Paprocki Franciszek, Flawiusza Wegecjusza Renata męża zacnego o sprawie rycerskiey nauka z przydatkiem do teyże Materyi Pisma z innychprzedniejszych autorów, t. 1: O sprawie Rycerskiey Lądówey у Wodney w Powszechności, Ło wicz 1776.
Bibliografia 667 Paprocki Franciszek, O sprawie rycerskiej polskiej historya z różnych autorów oj czystych у postronnych у konstytucyi sejmowych zebrana, t. 2, Łowicz 1776. Papużyński Adryan Kazimierz, Rycerz zbrojny z fortece herbowej do niebieskiej szturmujący, na pogrzebieJaśnie Wielmożnegojego Mości Zygmunta Grudziń skiego (.), Poznań 1653. Paradoxa koronne publice i privatim potrzebne szlachcicowi polskiemu. Napisane roku 1603, wyd. J. Czech, Kraków 1853. Pasek Jan Chryzostom, Pamiętniki, oprać. W. Czapliński, Wrocław 1968. Pašino Aurelio de, Discours sur plusieurs poincts de l’architecture de guerre: concer nants lesfortifications tant anciennes que modernes. Ensemble le moyen de ba stir fortifier vne place de laquelle les murailles ne pourront aucunement estre endommagées de l’artillerie, Antwerpia 1579. Pastorius Joachim, O godności historii, w: Filozofia i myśl społeczna XVII wieku, oprać. Z. Ogonowski, cz. 2, Warszawa 1969. Pastorius Joachim, Palaestra nobilium seu consiliom degenerosorum adolescentům educatione, Elbingae 1654. Pastorius Joachim, Relacya chwalebnej expedyciey, triumphalnego powodzenia, szczęśliwego uspokojenia z nieprzyjaciółmi, Najjaśniejszego i Niezwyciężonego MonarchyJana Kazimierza z Bożej Łaski Króla Polskiego i Szwedzkiego, 1650 (Biblioteka Narodowa, sygn. SD XVII.3.15044). Paszkowski Marcin, Bitwy znamienite (.) w roku teraźniejszym 1620. Wiersz żałosny bitwy znamienitej, w: Poeci żołnierzom. Antologia wierszy i pieśni żoł nierskich, oprać. J. Kapuścik, W.J. Podgórski, Warszawa 1970. Paszkowski Marcin, Dzieje Tureckie i utarczki
kozackie z Tatary, Kraków 1615. Paszkowski Marcin, Minerwa, Kraków 1609. Petita do Króla J. M. od wojska w Prusiech na służbie J.K. M. będącego (.) 4 V 1627, w: Pamiętniki o Koniecpolskich. Przyczynek do dziejów polskich XVII wieku, wyd. S. Przyłęcki, Lwów 1842. Patrizi Francesco, Paralleli militari di Francesco Patrizi, ne’quali si fa paragone delle milizie antiche, in tutte le parti loro, con le moderne (.) Roma 1594. Petrycy Jan Inocenty, Historia rerum in Poloniagestarum anno M.DC.XX, Cracoviae 1622. Petrycy Jan Inocenty, Princeps polonus seu Institutie primarii et in excels familia editi Iuvenis in Republica Polona. Ad Illustrissimum Principem ac Dominum, D. Vladislaum Dominicum, ducem in Ostrogo et in Zaslaw, comitem in Tar nów D. D. D. loanne lnnocentius Petricius. Medicus et historiograph us inAcvademia Cracoviensi, Cracoviae 1633. Petrycy Sebastian, Ekonomiki Arystotelesowej tojest rządu domowego z dokladem księgi dwoje, Kraków 1618.
668 Bibliografia Petrycy Sebastian, Przydatki do Ekonomiki Arystotelesowej, w: tegoż, Pisma wy brane, t. 2. Przydatki do Ekonomiki i Polityki Arystotelesowej, oprać. W. Wą sik, wstęp K. Grzybowski, Warszawa 1956. Piasecki Paweł, Responsum de absolute dominio illustrissimi et reveredissimi Pauli Piasecki episcope praemyslensis Clare Tumbe ABB (ok. 1630) wyd. W. Cza pliński, J. Jakubowski, w: Miscellanea staropolskie, z. 4, „Archiwum Literac kie”, 16, Wrocław 1972. Pieniążek Krzysztof, Ethica albo zwierczadło. Żywot Krzysztopha Pieniaszka, Rotmistrza y Dworzanina Królów, Stephana y Zygmunta Trzeciego, NaLassochowie i gdzie indziej dziedzica, c, ku przykładowi braciej okazany, Anno Domini 1607, wyd. K. Wójcicki, „Biblioteka Starożytna Pisarzy Polskich”, t. 1,1843. Pieśń o chocimskiej otrzymanej wiktoryjej w dzień świętego Marcina, Rjoku] Pjańskiego] 1673, w: Poeci żołnierzom 1410-1945. Antologia wierszy ipieśni żołnierskich, wybór J. Kapuścik, WJ. Podgórski, Warszawa 1970. Piękne jest kolo rycerskie, w: Poeci żołnierzom 1410-1945. Antologia wierszy i pieśni żołnierskich, wybór J. Kapuścik, WJ. Podgórski, Warszawa 1970. Piotrowski Jan, Dziennik wyprawy Stefana Batorego pod Psków, wyd. E. Czuczyński, Kraków 1894. Pisma polityczne z czasów pierwszego bezkrólewia, wyd. J. Czubek, Kraków 1909. Piwko Marcin, Bractwo żołnierskie świętego Michała Archanioła, in Anno 1596 zaczęte a na początku 1604 ogłoszone, Kraków 1604. Piwko Marcin, Bractwo żołnierskie ś. Michala Archanioła, Roku Pańskiego 1596 założone, a na początku Roku 1604 ogłoszone, teraz z nowu z nadanymi od Oj ców śś.
Klemensa VIII i Pawła V, papieżów, odpustami i niektórymi nabożeń stwu braciej służącemiprzestrogami i modlitwami do druku podane, przez ojca Marcina z Bydgoszczy, zakonu bernardinów, lwowskiego na ten czas kustosza, Kraków 1610. Pleitner Jan, Smolenscium urbs ope divina Vladislai IVPol. Sveciaeque Regis (.) virtute liberatum Anno 1634 (.), Danzig 1636. Poezja Związku Święconego i rokoszu Lubomirskiego, oprać. J. Nowak-Dłużewski, Wrocław 1953. PodkanieJonasa z Gregoriasem Klechą i rozmowa trznadla z nietrzepielem o oże nieniu, Kraków 1598. Poparcie wolności., w: Pisma polityczne z czasów panowania Jana Kazimierza Wazy 1648-1668, t. 3,1665-1668, zebrała i oprać. S. Ochmann-Staniszewska, Warszawa 1990. Postękałski Marian, Officium albo Godzinki Michala świętego skrócone, dla tych, którym zabawy insze są przekażą do dłuższej modlitwy, częścią z brewiarza,
Bibliografia 669 częścią z Pisma św. zebrane, przydane są do tego modlitwy, przestrogi, odpusty Bractwu osobliwie służące, Kalwaria Zebrzydowska 1612. Potocki Wacław, Cudzoziemskie ćwiczenia, w: Wiersze, wyd. A. Brückner, Kra ków 1924. Potocki Wacław, Domator nie mógł wspomnieć, jako Turków zowią, w: I w od mianach czasu smakjest. Antologia polskiejpoezji epoki baroku, oprać. J. Soko łowska, Warszawa 1991. Potocki Wacław, I z kopią i z tarczą, w: I w odmianach czasu smakjest. Antologia polskiej poezji epoki baroku, oprać. J. Sokołowska, Warszawa 1991 Potocki Wacław, Fortes Poloni, équités boni, w: Ogródfraszek, wyd. A. Brückner, Lwów 1907. Potocki Wacław, Na tak częste różnych ludzi nobilitacje, w: Pisma wybrane, oprać. J. Dürr-Durski, t. 2, Warszawa 1953. Potocki Wacław, Nie czyni uczonym biblioteka, jeśli nie czyta (Na bibliotekę czło wieka nieuczonego), w: I w odmianach czasu smakjest. Antologia polskiej poe zji epoki baroku, oprać. J. Sokołowska, Warszawa 1991. Potocki Wacław, Objemek do Herbów szlacheckich. Przedmowa, w: Wiersze wy brane, oprać. S. Grzeszczuk, BN ser. I, nr 19, Wrocław 1992. Potocki Wacław, Poczet Herbów Szlachty Korony Polskiey Y Wielkiego Xiestwa Litewskiego: Gniazdo y Perspektywa Staroświeckiey Cnoty, plodney Matki, wszytkich Świętych Ozdob (.) Tudziesz, Starożytność Domow: Rodowitość Familiey. Theologiczne, Polityczne Nauki, Przestrogi, Argucye, Żarty, у co się z Okazyey ktorego podało Herbu, krotko, zwięzlem opisuie wierszem, 1696. Potocki Wacław, Votum, w: Wybór wierszy, oprać. J. Pelc, BN, seria I, nr 215, Wrocław 1975. Potocki Wacław,
Wojna chocimska i wybór poezji, oprać. J. Kijas, Kraków 1949. Potocki Wacław, Żołnierzowi [na łóżku] zmarłemu, w: Poeci żołnierzom 14101945. Antologia wierszy ipieśni żołnierskich, wybór J. Kapuścik, W.J. Podgór ski, Warszawa 1970. Pozzo Paride del, Tractatus Oridis de Puteo de re military. Item in alio de Syndicatu Tractatus de re militarul et duel. Solennis et utilis tractatus de re military (.) Additus est de eadem material tractatus loan. De Lignano et Bartholomei Cepole de imperatore militum diligendo (.), Lugduni 1544. Pozzo Paride del, Solennis et utilis tractatus de re militari: vbi est tota materia du elli et singularis certaminis nouiter compilatus per excellentissimum iurisconsultum D. Paridem de puteo. In quo est tractatus de nobilitate: et qui proprie appellandus sit nobilis. Additus est de eadem materia tractatus Io. de lignano: et domini Bartholomei Cepole de imperatore eligendo ut quicquid super hoc
670 Bibliografia disputatimi et decisumfuitper doctores cumulatissìme in hoc uolumine haberetur, Mediolani 1509. Promis Carlo, Della vitae e delle opere degl’italiani scrittori di artiglieria, archi tettura e meccanica militare da Egidio Colonna a Francesco de Marchi, w: Francesco di Giorgio Martini, Trattato di architettura, t. 2, Torino 1841. Proteus abo odmieniec. Satyra z roku 1564, wyd. W. Wisłocki, Kraków 1890. Przetocki Hiacynt, Tarcz (.) P. Stephana Podlodowskiego z Przytyka za staraniemX. Hiacyntha Przetockiego (.) vmalowana,y w Kościele Skrzyńskim nad grobem zawieszona roku 1653■ dnia 14. Lipca, a teraz, iżza łaską Bożą powie trze ustało, oddana nieśmiertelności, Kraków 1655. Przetocki Hiacynt, Brzeg (.), do którego starożytny Łabędź ostatniego prawie Du nina z Modliszowic Ж P. J.M.P. Stanisława Modliszowskiego, hrabię skrzyń skiego Jego królewskiej Mości dworzanina pływając szczęśliwie po szerokim morzu królestwa polskiego (.) szczęśliwie roku 1645 21 Aprilis dopłynął (.) o czym ksiądz Hiacynt Przetocki (.) daiva znać, Kraków 1645. Radawiecki Andrzej, Prawy szlachcic w kazaniu na pogrzebie S. pamięci lego Mści Pana Andrzeja ze Żmigroda Stadnickiego: w osobiejego ukazany, we Żmigro dzie dnia 23 września Roku Pańskiego 1614, Kraków 1632. Radoliński Wojciech, Pamiętnik podróży odbytej R. 166l-l663poAustryi, Wło szech i Francyi, wyd. Z. Celichowski, Toruń 1874. Radziwiłł Ałbrycht Stanisław, Pamiętnik o dziejach w Polsce, t. 1, 1632-1636; t. 2, 1637-1646, t. 3, 1647-1656, tłum. i oprać. A. Przyboś, R. Żelewski, Warszawa 1980. Radziwiłł Bogusław,
Autobiografia, wstęp i oprać. T. Wasilewski, Warszawa 1979. Radziwiłł Jan, O tajemnicach puszkarskich każdemu rycerskiemu człowiekowi po trzebnych, w: Stanisława Łaskiego wojewody sieradzkiego prace naukowe i dy plomatyczne z dodatkiem dziełJana Tarnowskiego, wyd. M. Malinowski, Wil no 1864. Radziwiłł Janusz, Janusza Radziwiłła hetmana polnego Ж Ks. Litewskiego arty kuły wojskowe (1648),w: Polskie ustawy i artykuły wojskowe odXVdo XVIII wieku, oprać. S. Kutrzeba, Kraków 1937. Radziwiłł Karol Stanisław, Diariusz peregrynacji europejskiej (1684-1687), wstęp i oprać. A. Kucharski, Toruń 2011. Radziwiłł Krzysztof „Piorun”, Testament Krzysztofa Radziwiłła „Pioruna”, w: Monumenta Reformationis Połonicae etLithuanicae, z. 1, Wilno 1911. Radziwiłł Krzysztof II, Dyskurs o podniesieniu wojny inflantskiej z 1624 r., w: Księcia Krzysztofa Radziwiłła hetmana polnego Wielkiego Księstwa Litew skiego sprawy wojenne i polityczne 1621-1632, Paryż 1859.
Bibliografia 671 Radziwiłł Krzysztof II, Informacja księcia Krzysztofa Radziwiłła, hetmana pol nego W. Ks. Lit., synowi memu Januszowi, podkomorzemu lit., do cudzych krajów wyprawując Go, die 7 septembris 1628 anno dana, w: M. Zachara, T. Majewska-Lancholc, Instrukcja Krzysztofa II Radziwiłła dla synaJanusza, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce” 1971, t. 16. Radziwiłł Krzysztof II, Instrukcja Krzysztofa II Radziwiłł dla syna Janusza do szkoły zborowej w Wilnie, wyd. M. Zachara, T. Majewska-Lanholc, „Rozpra wy z Dziejów Oświaty” t. 32,1989. Radziwiłł Krzysztof II, KrzysztofRadziwiłł hetman polny litewski do Wojciecha Radziwiłła podkanclerzego litewskiego, 24 listopad 1621, w: Księcia Krzyszto fa Radziwiłła hetmana polnego Wielkiego Księstwa Litewskiego sprawy wojen ne i polityczne 1621-1623, Paryż 1859. Radziwiłł Krzysztof II, Krzysztofa Radziwiłła hetmana wielkiego litewskiego ar tykuły wojskowe (1635), w: Polskie ustawy i artykuły wojskowe od XVdo XVIII wieku, oprać. S. Kutrzeba, Kraków 1937. Radziwiłł Krzysztofik Testament Krzysztofa Radziwiłła hetmana polnego litew skiego, w: U. Augustyniak, Testamenty ewangelików reformowanych w Wiel kim Księstwie Litewskim, Warszawa 1992. Radziwiłł Mikołaj Krzysztof, Admonitorium, „Scriptores Rerum Polonicarum” 1885, t. 8. Rakowski Wawrzyniec, Pamiętniki Wawrzyńca Rakowskiego rotmistrza pospolite go ruszenia ziemi wiskiej. Pisany od roku 1701 do roku 1711, Żytomierz 1861. Rakowski Wojciech, Pobudka zacnym synom koronypolskiej do służb woienney na expedycyą przeciwko nieprzyjaciołom koronnym roku pańskiego 1620, Kraków 1620. Rej
Mikołaj, Przemowa krótka do poćciwego Polaka stanu rycerskiego, w: Pisma wierszem, oprać. J. Krzyżanowski, BN, seria I, nr 151, Wrocław 1954. Rej Mikołaj, Zwierzyniec w którym rozmaitych stanów, ludzi, zwierząt i ptaków kstalty, przypadki i obyczaje są właśnie wypisane, w: Pisma wierszem, oprać. J. Krzyżanowski, BN, seria I, nr 151, Wrocław 1954. Rej Mikołaj, Żywot człowieka poczciwego, oprać. J. Krzyżanowski, Wrocław 1956. Relation des guerre de Flandr en 1667, Paris 1668. Relation de ce qui s’est passéen Catalogne, depuis le commencement de la guerre jusqu’à la paix, Paris 1678. Relation de la compagne de Flandres en 1688 et en Allemagne jusq’a la paix, par D.C., Paris 1689. Reussnerus Elias, Stratagematographia Sive Thesavrvs Bellicos: Docens, Qvomodo Bella Ivste Et Legitimi suscipi, recte prudenter administrări, commode sapienter confici debeant: Ex latissimo laetissimo Historiarum campo Hercúleo
672 Bibliografia labore erutus; Cum eiusdem Synopsi, gemino índice locupletissimo, altero Historiarum, altero Rerum memorabilium, Francofurti 1609. Rewersał listu szlachcicajednego do drugiego pisany, w: Pisma polityczne z czasów rokoszu Zebrzydowskiego, wyd, J. Czubek, t. 2, Kraków 1918. Rimpler Georg, Befestigte Festung Artillerie und Infanterie mit drei, Treffen in Bataillegestellt, Frankfurt 1674. Rimpler Georg, Ein dreifacherTractat von den Festungen, Nürnberg 1673. Rocoles Jean Baptiste de, Vienne deux foi assiégée par les Turcs 1529 et 1683, (Lejda 1684); Raggualio distrato di quanto occorse nella campagna passata tra l’armi Christiane e turchesche, Wenecja 1684. Rozmowa konfederata z księdzem plebanem, b.m. 1613. Różności nacyj z ich właściwościami, Fraszki Sowizdrzała Nowego, w: Polskafrasz ka mieszczańska. Minucje sowiźrzalskie, wyd. K. Badecki, Kraków 1948. Rudomicz Bazyli, Efémeros czyli diariusz prywatny pisany w Zamościu w latach 1656-1672, cz. 1, tłum. W. Froch, oprać. M.L. Klementowski, Lublin 2002. Ruggieri Juliusz, Relacja o stanie Polski złożona papieżowi Piusowi Vprzez nun cjusza jego Juliusza Ruggieri u dworu króla Zygmunta Augusta, w: Relacje nuncjuszów apostolskich i innych osób o Polsce od roku 1548 do 1690, wyd. E. Rykaczewski, t. 1, Berlin-Poznań 1864. Ruscellus Hieronim, Kriegs vnd Archeley Kunst. Das ist, Gründliche vnnd auszführliche Underweisung, was nicht allein einem Capitain oder Haupt mann, sondern auch einem Archeley und Büchsenmeisterfürnemlich zu wissen vonnöthen: wie eine Festung zu beschützen, unnd gleichfalls auch im Gegentheil
einzunemen sey, vnd allerley Kriegs Munition zu verfertigen, Frank furt a. M. 1620. [Rywocki Maciej] Macieja Rywockiego Księgiperegrynackie, wyd. J. Czubek, Kra ków 1910. Sapieha Jan Piotr, Dzieje Marsa krwawego i sprawy odważne, rycerskie, przez wielmożnego pana jego mości pana Jana Piotra Sapihę, starostę uświadzkiego, w monarchii moskiewskiej od roku 1608 aż do roku 1612 sławnie odprawowane, w: Moskwa w rękach Polaków. Pamiętniki dowódców i oficerów garnizonu polskiego w Moskwie w latach 1610-1612, wybór i oprać. M. Kubala, T. Sciężor, Kryspinów 1995. Sapieha Jan Piotr, DziennikJana Piotra Sapiehy (1608֊ 1611), w: Polska a Mos kwa w pierwszej połowie wieku XVII. Zbiór materiałów, wyd. A. Hirschberg, Lwów 1901. Sarbiewski Maciej Kazimierz, Ad Equités Polonos, vr. I w odmianach czasu smak jest. Antologia polskiej poezji epoki baroku, oprać. J. Sokołowska, Warszawa 1991.
Bibliografia 673 Sarnecki Kazimierz, Pamiętniki z czasów Jana Sobieskiego; diariusz i relacje z lat 1691-1696, oprać. J. Woliński, t. 1, Wrociaw 2004, Samički Wojciech, Triumphus, hoc est Descriptio moris veterum et ceremoniářům, quibus Víctores suos ex bellofortiter etfioeliciter confecto reversos excipiebat, Cracoviae 1581. Sarnicki Stanisław, Annales, b.m. 1587. Sarnicki Stanisław, Księgi hetmańskie, oprać. M. Ferenc, Kraków 2015. Sattler (Wissenburg) Johan Heinrich, Von Vestungen, Schantzen und gegen Schantzen (.), Basel 1620. Schneeberger Anton, De bona militum valetudine conservanda liber (.), Cracoviae 1564, wyd. pol.: Księga o zachowaniu dobrego zdrowia żołnierzy, tłum. R.A. Sucharski, red. S. Ilnicki, Warszawa 2008. Schotten Herman, O cnocie abo żywocie człowiekowi przystojnym, Kraków 1891. Schultz Georg, Fortification und Meß-Kunst (.), Erfurt 1639. Seklucjan Jan, Oeconomia albo gospodarstwo, Tojest nauka, jako się wszelki krześciański człowiek w gospodarstwie sprawować ma (1545), wyd. Z. Celichowski, „Biblioteka Pisarzów Polskich”, nr 9, Kraków 1890. Siarczyński Franciszek, Obraz panowania wieku Zygmunta III. Króla polskiego i szwedzkiego zawierający opis osób żyjących podjego panowaniem, znamieni tych przez swe czyny pokoju i wojny, cnoty lub występki, dzieła pisane, zasługi użyteczne i celne sztuki, porządkiem abecadła ułożony, ez. I, Lwów 1828. Siarczyński Franciszek, Obraz wieku panowania Zygmunta III (.), czyli obraz stanu, narodu i kraju wystawiający: religią, obyczaje, nauki, prawa i prawo dawstwo, swobody szlachty, obieralność królów, swawolę
możnowladców, czyny duchowieństwa, stan wojska, handlu, rolnictwa, rzemiosł; pobory, monetę; lu dzi znamienitych w obywatelstwie i rycerstwie, w naukach i sztukach; związ ki z państwami obcymi; przymioty i dzieje osobiste króla i jego rodziny, zgoła wszystko, co do dokładnego obrazu wieku tego należy, cz. III, Lwów 1828. Skarga Piotr, Kazania o siedmiu sakramentach Kościoła S. Katholickiego, Kraków 1871. Skarga Piotr, Żołnierskie Nabożeństwo: To Jest, Nauki Y Modlitwy, Y Przykłady Do Tego Stanu Służące, Lwów 1688. Żołnierskie nabożeństwo, to jest nauki i modlitwy i przykłady do tego stanu służące, pisane od X. Piotra Skargi, Societatis lesu. Teraz wtóry raz przedrukowane, w Krakowie, w drukarniej Fran ciszka Cezarego, 1618. Skarga Piotr, Żywoty świętych, Kraków 1579. Skibicki Andrzej, Rycerz z namiotu, albo kazanie na pogrzebie sławnej pamięci X. I. M. lana Karola Koreckiego (.) miañe w Korcu w kościelefiarnym. Anno Domini 1633, 7November, Lublin 1634.
674 Bibliografia Skibicki Andrzej, Namiot zacnemu ciału X. I. M. Karola Koreckiego. Kasztelana Wołyńskiego na wyprawę z Lublina do Korca przy wyprowadzeniu roztoczony (.) przez X. Andrzeja Skibickiego, Lublin 1633. Skorobohaty Aleksander Dionizy, Diariusz, oprać. T. Wasilewski, Warszawa 2000. Sobieski Jakub, Instrucya Jmć Pana Jakuba Sobieskiego, Woiewody Bełskiego, Starosty Krasnostawskiego, dana Jmć Panu Orchowskiem, iako Dyrektorowi Jmć Pana Marka, Jana, Sobieskich, Woiewodziców Bełskich, gdy ich na stu dia do Krakowa oddawał, przez punkty spisana, w: Pisma do dziejów i spraw Jana III{.) wyd. F. Kluczycki, t. 1, cz. I, Kraków 1880. Sobieski Jakub, Jakub Sobieski dziękuie na pogrzebie I. M. P. Stanisława Żółkiew skiego Kanci, i Hetmana Wielk. Koronnego w: Mówca polski, albo wielkich senatorów powaga i ojczysta wymowa oratorów, sejmowe i pogrzebowe mowy do głośnej wieków potomnych pamięci podane, zebrał J.S. Pisarski, t. 1, Kalisz 1683. Sobieski Jakub,Jakub Sobieski, wojewodzie lubelski, swemu najukochańszemu bra tu Janowi, wyruszającemu poza granice Królestwa, z serca życzy szczęśliwejpo dróży, powodzenia i szczęśliwego powrotu do ocalonej i zachowującej wolność Ojczyzny, oraz do rodzinnych pieleszy, w: Ojcowskie synom przestrogi. Instruk cje rodzicielskie (XVI-XVI1 w.) wstęp i objaśnienia D. Strzelczyk-Zolądź, M.E. Kowalczyk, Wroclaw 2017. Sobieski Jakub, Pamiętnik wojny chocimskiej, wyd. W. Syrokomla, Petersburg 1854. Sobieski Jakub, Peregrynacja po Europie i droga do Baden, oprać. J. Długosz, Wrocław 1991. Sobieski Jan, Listy do Marysieńki, oprać. L. Kukulski,
Warszawa 1970. Sobieskiján III, Ordynacja spisana w Pilaszkowicach, 16 września 1685, w: Oj cowskie synom przestrogi. Instrukcje rodzicielskie (XVI-XVII w.), wstęp i ob jaśnienia D. Strzelczyk-Zolądź, M.E. Kowalczyk, Wrocław 2017. Solikowski Jan Dymitr, Krótki pamiętnik rzeczy polskich, wyd. Z. Pauli, Peters burg 1855. Spinola Giovanni Andrea, Vienna assediata dal Turco, difesa da Ernesto conte di Staremberg e Liberata dall, armi di Leopoldo I cesare augusto e Giovanni III Sobieski, re di Polonia, Madryt 1683. Spiżarnia aktów rozmaitych, które się przy zalotach, weselach, bankietach pogrze bach (.) odprawowaćzwykły, wyd. M. Filipowski, Kraków 1633. Starizius Jobnn, Helden-Schatz, das ist: naturkundliche Bedeneken uber und bey vulcanischer, auch natürlicher magischer Fabrefaction und Zubereitung der Waffen deßHelden Achillis in Griechenlandt: daraus (.) zu vernehmen, was
Bibliografia 675 zu (.) martialischer Außrüstung eines Kriegshelden und Ritters (.) gehörig, Aschaffenburg 1615. Starling John, Direction for Travailers taken out ofJustus Lipsius for the behoof ofthe right honourable lord theyoung Earl ofBedford being now ready to travel, London 1592. Starowolski Szymon, De claris oratoribus Sarmatiae. O znakomitych mówcach Sarmacfi, wyd. i tlum. E. Glçbicka, Warszawa 2002. Starowolski Szymon, Institutorum rei militaria libri VIII, Amstelodami 1641. Korzystano też z wydania: Florencja 1646. Starowolski Szymon, Lament utrapionej matki korony polskiej, już konającej, na syny wyrodne, złośliwe i niedbające na rodzicielkę swoję, wyd. K.J. Turowski, Kraków 1859. Starowolski Szymon, Nowy Satyr polski, który się wraca z Bukowiny wołoskiej do którego przydana perspektywa krótka po żałosnej klęsce rozproszenia wojskowe go za Konstantynowem, w: Arma Cosacica. Poezja okolicznościowa o wojnie polsko-kozackiej (1648-1649), do druku podal P. Borek, Kraków 2005. Starowolski Szymon, Prawy rycerz, Kraków 1648. Starowolski Szymon, Reformacja obyczajów polskich, wyd. K.J. Turowski, Kra ków 1859. Starowolski Szymon, Robak sumienia złego, człowieka niebogobojnego i o zbawie nie swoje niedbałego, wyd. J. Czech, Kraków 1853. Starowolski Szymon, Urbanowi VIII Barberniemu, Kapłanowi po trzykroć Naj wyższemu (.), w: Polska albo opisanie położenia Królestwa Polskiego, tlum. A. Piskadlo, Kraków 1967. Starowolski Szymon, Votum o naprawie Rzeczypospolitej Szymona Starowolskiego, drukowano roku bożego 1625. Starowolski Szymon, Wojownicy sarmaccy, tłum. i
oprać. J.J. Starnawski, Warsza wa 1979. Starożytne przypowieści z XV, XVI i XVII wieku, zebral i wydal KW. Wójcicki, Warszawa 1836. Statuta Casimiri Magni, wyd. В. Ulanowski, w: Archiwum Komisji Prawniczej, t. 2, Kraków 1921. Stefanides Adam, Mowa akademicka do króla, senatu i szlachty, zebranych na walnym sejmie w Warszawie w R. P 1611 o wzmożeniu sil Rzeczypospolitej przez zatroszczenie się o Krakowską Akademię, w: Wybórpism pedagogicznych Polski doby odrodzenia, oprać. J. Skoczek, Wrocław 1956. Stoiński Jan, Modlitwy różne, Raków 1633. Strada Famianus, Bello Belgico dekad duae, 1555-1590, Antwerpia 1636. Stryjkowski Maciej, Goniec cnoty do prawych szlachciców, Kraków 1574.
676 Bibliografia Stryjkowski Maciej, Kronika, polska, litewska, żmudzka i wszystkiej Rusi Macieja Stryjkowskiego, wydanie nowe, t. 2, Warszawa 1846 Stryjkowski Maciej, Wjazd do Krakowa 18 dnia lutego, y postępek koronacji 21 dnia tegoż miesiąca roku 1574, w: Pomniki do historii obyczajów w Polsce z XVI i XVII wieku, wyd. J.I. Kraszewski, Warszawa 1843. Strzelba i Muniţia własnym nakładem sprawiona w Wilnie i na Zamkipogranicz ne rozesłana M.D.IX.V, w: Stanisława Laskiego wojewody sieradzkiego prace naukowe i dyplomatyczne z dodatkiem dziełJana Tarnowskiego, wyd. M. Ma linowski, Wilno 1864. Szarzyński Mikołaj Sęp, Pieśń V. O Frydryszuu, który pod Sokalem zabit od Ta tarów Roku pańskiego 1519, w: I w odmianach czasu smakjest. Antologia pol skiej poezji epoki baroku, oprać. J. Sokołowska, Warszawa 1991. Szarzyński Mikołaj Sęp, O Strusie. Który zabit na Rostawicy od Tatarów roku pańskiego [1571],w. I w odmianach czasu smakjest. Antologia polskiej poezji epoki baroku, oprać. J. Sokołowska, Warszawa 1991. Szczerbie Paweł, Speculum Saxonum albo prawo saskie i magdeburskie porząd kiem abecadła z łacińskich i niemieckich exemplarzów zebrane, Lwów 1581. Szemberg Teofil, Relacja prawdziwa o wejściu wojska polskiego do Wołoch i o po trzebiejego z pogaństwem w roku 1620 we wrześniu i październiku, przez Teo fila Szemberga, sekretarza królajmci, który wpotrzebie tej obecnie był o odwagą zdrowia ojczyźnie służył, spisana, w: S. Żółkiewski, Pisma, wyd. A. Biełowski, Lwów 1861. Szymon Marycjusz z Pilzna, O szkołach czyli akademiach ksiąg dwoje, tłum. A. Danysz, wstęp i objaśnienia H.
Barycz, Wrocław 1955. Tarcza Wiary: Konfesja Sandomierska i Mały Katechizm K. Kraińskiego, red. A. Woyde, M. Jastrzębski, K. Kurnatowski, Warszawa 1914-1920. Tarnowski Jan, Consilim rationis bellicae, w: Stanisława Łaskiego wojewody sie radzkiego prace naukowe i dyplomatyczne z dodatkiem dziełJana Tarnowskie go, wyd. M. Malinowski, Wilno 1864. Tarnowski Jan, Rada sprawy wojennej, w: Zbiórpamiętników do dziejówpolskich, wyd. W.S. Broel-PIater, t. 2, Warszawa 1858. Tarnowski Jan, Pouczeniu hetmanapodskarbiemu koronnemu dane dla ogłoszenia go rotmistrzom przy zaciągu wojska (1528), w: Polskie ustawy i artykuły woj skowe od XV do XVIII wieku, oprać. S. Kutrzeba, Kraków 1937. Tarnowski Jan, Zasady sztuki wojskowej, Lwów b.r. Tartaglia Niccolo, Opere del Famosissimo Nicolo Tartaglia, Veneţia 1606. Tasso T, Gofred Abo Jeruzalem wyzwolona, przekładania Piotra Kochanowskie go (.), oprać. T.R. Połlak, BN, seria II, 4, wyd. III, Wrocław 1951.
Bibliografia 677 Teriön Huguesde, Pamiętniki ambasadora Ludwika XIVprzy królu Szwecji KaroluXGustawie 1656-1660, tłum. i oprać. Ł. Częścik, Wroclaw 1999. Theti Carlo, Discorsi dellefortificationі, espugnationi, et difese delle citi et d’altri luoghi, Roma 1585. Tobiasz pobożny i gospodarz dozory : iaki ma być, iako się młodzi Gospodarze w stanie małżeńskim sprawować, dziatki wychować, czeladkę rządzić maią: na to daią nauki z Pisma ś. ku pobożnemu życiu pożyteczne, у każdemu barzo po trzebne: znowu dla Młodych Gospodarzow wydany, Kraków 1647. Tomasz Zamoyski dziękuje za pieczęć mniejszą koronną na sejmie 1.К.М., w : Mów ca polski, albo wielkich senatorówpowaga i ojczysta wymowa oratorów, sejmowe i pogrzebowe mowy do głośnej wieków potomnych pamięci podane, t. 1, Kalisz 1683. Trepka Nekanda Walerian, Liber generationis plebeanorum (Liber chamorum), wyd. W. Dworzaczek, J. Bartyś, Z. Kuchowicz, cz. I, Wrocław 1963. Treu Abdias, Compendiumfortificationis oder kurzer mathematischer Unterricht von der Fortification oder Vestung-Baw (.), Nürnberg 1641. Triumfniezwyciężonemu monarsze Zygmuntowi III, z łaski Bożej królowi polskie mu, wielkiemu księciu litewskiemu, nowozwycięzcy i panu księstwa siewierskie go, Kraków 1611. Tuszyński Drobysz Jan, Pamiętnik, w: Dwa pamiętniki z XVII wieku, wyd. i wstęp A. Przyboś, Wrocław 2006. Twardowski Samuel, Szczęśliwa moskiewska wyprawa najjaśniejszego Władysła wa IV-go króla polskiego i szwedzkiego w roku 1634, Warszawa-Poznań 1918. Twardowski Samuel, Woyna Domowa Z Kozaki i Tatary Moskwą, potym Szwe dami, i z Węgry, Przez lat Dwanaście
Za Panowania Nayjasnieyszego lana Kazimierza Króla Polskiego tocząca się. Na cztery podzielona Xięgi Oyczystą Muzą, Calissii 1681. Twardowski Samuel ze Skrzypny, Pobudka cnoty wJaśnie Oświeconym Książęciu Jerzym Dymitrze, Jaśnie Oświeconego Księcia Jego Mci Janusza na Zbarażu Wiśniowieckiego (.) roku pańskiego 1635, w: Poezje Samuela ze Skrzypny Twardowskiego, wyd. K.J. Turowski, Kraków 1861. Tyszkiewicz Skumin Jan, Disputatie de military disciplina, quae administrationis belli primam et praecipuam partem continent: Inclyta Argentoratensium Aca demia publicize xercitii causa proposita a Georgio Obrechto I. C. respondent Illustrist Generoso Domino. Domino Iohanne Skumyn P. N. Capitaneo Braslaviensis etc. Lithuano, Argentoratiexcudebat Antonius Bertramus, b.m.r. Ufano Diego, Archelia albo artilleria, tojestfundamentalna I doskonała informa cja o strzelbie I o rzeczach do niej należących, z wywodną przy tym nauk, któ ra generałowi albo przełożonemu nad strzelbą tak w obozie, jak i w oblężeniu
678 Bibliografia fortec służy, gdzie się tez pokazuje jako bateryje, kontrabateryje, mosty ławki, podkopy, galeryje ałbo okryte ganki, także wszelakie insze do wojny i do arma ty należące machiny i ogniste sztuki na trapienie nieprzyjaciela tak morzem, jako i lądem, dobrze robione i sporządzone być mają, według eksperyjencyjej własnej, zawziętej w niderlandzkich wojskach po hiszpańsku naprzód opisana i wydana przez Diego Ujfana, kapitana nad armatą w sławnym zamku antwerpskim, a teraz z wersyjej niemieckiej na polski język za instancyją gorącą wielmożnego panajmp Abrahama na Zbąszyniu Ciświckiego Etc. kasztelana śremskiego etc. Przedumaczona i kosztem własnym na potrzebę narodu swego na druk podana roku pańskiego 1643, Leszno 1643. Valtorius Robertus, De Re militari libriXII, Paryż 1532. Vimina Albert, Relacja o pochodzeniu i zwyczajach Kozaków, wyd. i tłum., T. Chyczewska-Hennel, P. Salawa, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce” 1985, t.30. Volumina legum: Prawa, konstytucye у przywileie Królestwa Polskiego, Wielkiego Xięstwa Litewskiego у wszystkich prowincyi należących na walnych seymiech koronnych od Seymu Wiślickiego roku pańskiego 1347aż do ostatniego Seymu uchwalone, t. 2, Petersburg 1859. Volumina legum. Prawa, konstytucye у przywileie Królestwa Polskiego, Wielkiego Kięstwa Litewskiego у wszystkich prowincyi należących na walnych seymiech koronnych od Seymu Wiślickiego roku pańskiego 1347 aż do ostatniego Seymu uchwalone, t, 2, t. 3, t. 4, Petersburg 1859; t. 5, Petersburg 1860. Vorbek-Lettow Maciej, Skarbnica pamięci, oprać. E. Galos, E Mincer, Wrocław 2006. Votum
szlachcica polskiego, w: Pisma polityczne z czasów rokoszu Zebrzydowskie go, wyd. J. Czubek, t. 2, Kraków 1918. Votum szlachcica polskiego ojczyznę wiernie miłującego, o założeniu skarbu Rze czypospolitej i obronie krajów ruskich napisane r. 1589, wyd. K.J. Turowski, Kraków 1859. Wallhausen Jacob von, L’art militaire pour Infanterie: Au quel est monstre: I. Le maniement du mousquet de la pique, un chascun en particulier. II. L’exercice d’une compagnie d’infanterie. declaré augmenté et corrigé. III. Belles novel les ordonnances de batailles (.) IVLa discipline militaire, Oppenheim 1615. Wallhausen Jacob von, Art militaire a cheval. Instruction des principes etfonde ments de la cavallerie, et de ses quatre especes, ascavoir lances, corrasses, arqusbus drageons, avec tout ce qui est de leur charge exercise. Avec quelques nouvelles inventions de batailles ordonnées de cavallerie. Et demonstrations de la necessite, utilité et excellence de ľart militaire, sur toutes avltres arts et sciences (.), Chez Andre d’Aelst, 1621.
Bibliografia 679 Walna wyprawa do Wołoch ministrów na wojnę (1617), wyd. K. Badecki, Kraków 1910. [Wargocki Andrzej], Gajusza Juliusza Cezara o wojniefrancuskiej ksiąg siedmio ro, ósme Aulusa Hircyjusza Panze, sekretarza jego (.) przekładania ks An drzeja Wargockiego, Kraków 1608. Warszewicki Krzysztof, De Optimo stau libertatis, Libri duo, Cracoviae 1598. Werdum Urlyk, Dziennik podróży 1670-1672. Dziennik wyprawy polowej 1671, wstęp i oprać. D. Milewski, Warszawa 2012. Werdum Urlyk, Pamiętnik Urlyka Werdum, w: Cudzoziemcy o Polsce. Relacje i opinie, wyb. i oprać. J. Gintei, t. 1, wiek X-XVII, Kraków 1971. Wereszczyński Józef, Publika Księdza Jozepha Wereszczyńskiego (.) na Seymiki przez list obiaśniona tak z stronyfundowania Szkoły Rycerskiej synom Koron nym na Ukrainie iako też Krzyżaków według Reguły Malteńskiey w: tegoż, Pisma polityczne ks. Józefa Wereszczyńskiego, biskupa kijowskiego, opata be nedyktyńskiego w Sieciechowie, z wiadomością o jego życiu i pismach i z dołą czeniem podobizny własnoręcznegojego podpisu, wyd. K.J. Turowski, Kraków 1859. Widawski Piotr Młodszy Wężyk, Triumf szczęśliwej porażki, w: Poeci żołnie rzom 1410-1945. Antologia wierszy i pieśni żołnierskich, wyb. J. Kapuścik, W.J. Podgórski, Warszawa 1970. Wiersz na cnotę złanników pod Zwańca, w: Jakuba Michałowskiego wojskiego lu belskiego apóźniej kasztelana bieckiego księgapamiętnicza, wyd. A.Z. Helcel, Kraków 1864. Wierzbowski Stanisław, Konnotata wypadków w domu i kraju zaszłych od 1634 do 1689 r. skreślona przez Stanisława Wierzbowskiego starostę łęczyckiego i marwałdzkiego, chorążego
łęczyckiego, do druku podał i objaśnił J.K. hr. Za łuski, Lipsk 1858. Wilder Jan Antoni, Okiem cudzoziemca. Ze wspomnień cudzoziemców o dawnej Polsce, Warszawa 1959. Wirzbięta Maciej, Gospodarstwo dla młodych a nowotnych gospodarzów teraz znowu na ten Nowy Rok poprawione i rozszerzone przez M. W (.) Roku 1596, przygotował do drukuj. Sokalski, Wrocław 1989. Władysław IV, król, Króla Władysława IVartykuły dla artylerii (1634), w: Pol skie ustawy i artykuły wojskowe od XV do XVIII wieku, oprać. S. Kutrzeba, Kraków 1937. Władysław IV, król, Króla Władysława IV artykuły wojsku cudzoziemskiemu opisane, w: Polskie ustawy i artykuły wojskowe od XVdo XVIII wieku, oprać. S. Kutrzeba, Kraków 1937.
680 Bibliografia Władysławiusz Adam, Krotofile ucieszne i żarty rozmaite, w: Polskafraszka miesz czańska, wyd. K. Badecki, Kraków 1948. Władysławiusz Adam, Pieśń nowa o szczęśliwym wyprawowaniu z Wilna do Mos kwy Króla lego M. Polskiego Zygmunta Trzeciego, w Roku 1609. Który z łaski Bożejjużjest w Moskwie, w: Polskafraszka mieszczańska. Minucje sowiźrzalskie, wyd. K. Badecki, Kraków 1948. Wolan Andrzej, O wolnościach Rzeczypospolitej albo szlacheckiej, książka godna ku czytaniu. Przedtem od niemałego czasu od Pana Andrzeja Wolana sekreta rza K.J.M. pisana, A dopiero nowo z łacińskiegojęzyka napolskiprzełożona od Stanisława Dubingowicza, wyd. K.J. Turowski, Kraków 1859. Wybór źródeł do dziejów oświaty i nauki Pomorza Gdańskiego w XVII i XVIII wieku, wybór K. Kubik, Gdańsk 1965. Zamoyski խո, Jana Zamoyskiego hetmana koronnego artykuły wszem rycerstwu opowiadane (1580), w: Polskie ustawy i artykuły wojskowe od XV do XVIII wieku, oprać. S. Kutrzeba, Kraków 1937. Zamoyski խո, Jana Zamoyskiego hetmana koronnego artykuły żołnierskie (1583), w : Polskie ustawy i artykuły wojskowe odXVdo XVIII wieku, oprać. S. Kutrze ba, Kraków 1937. Zamoyski խո, Jana Zamoyskiego hetmana wielkiego porządek w ciągnieniu z Uż ( 1582), w: Polskie ustawy i artykuły wojskowe od XVdo XVIII wieku, oprać. S. Kutrzeba, Kraków 1937. Zamoyski Jan, Rada spraw wojennych przez nieboszczyka Jana Zamoyskiego, kan clerza i hetman koronnego spisana, w: Zbiór pamiętników do dziejów pobkich, wyd. W.S. hr. de Broel-Plater. t. 1, Warszawa 1858. Zamoyski Tomasz, Tomasz Zamoyski dziękuje z pieczęć mniejszą koronną na
sej mie I.K.M., w: Mówca polski, albo wielkich senatorów powaga i ojczysta wymo wa oratorów, sejmowe i pogrzebowe mowy do głośnej wieków potomnych pamię ci podane, zebrał J.S. Pisarski, t. 1, Kalisz 1683. Zanchi Giovanni Battista de, Del modo difortificar le città, Wenecja 15 54. Zawadzki Teodor, Theodora Zawadzkiego z domu Rogala szlachcica polskiego Me moriale Oeconomicum (.), Kraków 1616, wyd. J. Rostafiński, Kraków 1891. Zawisza Jakub z Kroczowa, Wskrocenieprawnego procesu koronnego (1613), wyd. A. Winiarz, Kraków 1899. Zawisza Krzysztof, Pamiętniki Krzysztofa Zawiszy wojewody mińskiego (1666֊ 1721). Dodatki, wyd. J. Bartoszewicz, Warszawa 1862. Zborowski Piotr, Mowapodczas rokoszu lwowskiego (1537), w: Wybór mów sta ropolskich, wybór i oprać. B. Nadolski, BN, Seria I, nr 175, Wrocław 1961. Zbylitowski Andrzej, Wieśniak, w: Poeci polscy od średniowiecza do baroku, oprac. K. Żukowska, Warszawa 1977.
Bibliografia 681 Zbylitowski Piotr, Rozmowa szlachcica polskiego z cudzoziemcem, w: Niektóre poezje Andrzeja i Piotra Zbylitowskich, wyd. K.J. Turowski, Kraków 1860. Zbylitowski Piotr, Schadzka, w: Niektóre poezje Andrzeja i Piotra Zbylitowskich, wyd. K.J. Turowski, Kraków 1860, Zebrzydowski Florian, Floriana Zebrzydowskiego artykuły wojenne, w: Polskie ustawy i artykuły wojskowe od XVdo XVIII wieku, oprać. S. Kutrzeba, Kra ków 1937. Zebrzydowski Florian, Pouczenia wojskowe przesiane przez Floriana Zebrzy dowskiego Mikołajowi Radziwiłłowi, wojewodzie trockiemu i hetmanowi wiel kiemu, w: Polskie ustawy i artykuły wojskowe od XV do XVIII wieku, oprać. S. Kutrzeba, Kraków 1937. Zimorowic Józef Bartłomiej, Burda ruska, w: Sielanki nowe ruskie, oprać. L. Slęk, Wroclaw 1999. Zorawski Aleksander, Wizerunek wiecznej sławy Sauromatow starych, pobudza jący młódź rycerską ku naśladowaniu spaw ich, od szlachetnej Pallady, z gniaz da cnót ich, w ojczystym parnasie wbudowany, Kraków 1624. Zwierciadło Rzeczypospolitej Polskiej na początku roku 1598 wystawione, wyd. K.J. Turowski, Kraków 1859. Zródlopisma do dziejów unii Korony Polskiej i W. księstwa Litewskiego, drukiem ogłosił A.T. hr z Kościelca wojewodzie Dzialyński, Poznań 1856. Żółkiewski Stanisław, O chowaniu żołnierza ąuarcianego P Żółkiewskiego het mana tractat na seymie 1616, „Przegląd Historyczno-Wojskowy”, 1930, t. 2. Żółkiewski Stanislaw, Pisma, wyd. A. Bielowski, Lwów 1861. Żółkiewski Stanislaw, Początek i progres wojny moskiewskiej, oprać. J. Maciszew ska, Warszawa 1965. Żółkiewski Stanisław, Początek i progres wojny
moskiewskiej, wstęp i oprać. W. Sobieski, Kraków 1925. Żółkiewski Stanisław, Żółkiewski hetman koronny przeciw Skibderbaszy wyprawuje się, odsłyla pieczęć I. K. M. i woyne Turecka radzi, w: Mówca polski albo suplement do tomu pierwszego mów sejmowych. Mowy krom tego weselnym ak tom i rożnym powinszowaniom służące i listy należące do tejże materyi, zebrał J.S. Pisarski, Kalisz 1684. Opracowania Angyal E., Świat słowiańskiego baroku, tłum. J. Prokopiuk, Warszawa 1972. Aries Philippe, Historia dzieciństwa, tłum. M. Ochab, Gdańsk 1995. Augustyniak Urszula, Dwór i klientela Krzysztofa Radziwiłła (1585-1640). Me chanizm patronatu, Warszawa 2001.
682 Bibliografia Augustyniak Urszula, Informacja i propaganda w Polsce za Zygmunta III, War szawa i 981. Augustyniak Urszula, Klientellizm w wojsku litewskim pierwszejpołowy XVII wie ku. Problemy dyskusyjne, w : Patron i dwór. Magnateria Rzeczypospolitej w XVIXVII wieku, red. E. Dubas-Urwanowicz, J. Urwanowicza, Warszawa 2006. Augustyniak Urszula, Koncepcje narodu i społeczeństwa w literaturze plebejskiej od końca XVI do końca XVII wieku, Warszawa 1989. Augustyniak Urszula, Plotka, pomówienie, prowokacjajako narzędzie walki poli tycznej za Zygmunta III, w: Kultura - polityka - dyplomacja. Studia poświę cone profesorowi Jaremie Maciszewskiemu w sześćdziesiątą rocznicę Jego uro dzin, red. A. Bartnicki, Warszawa 1990. Augustyniak Urszula, „ Wolę mieć religionemfigidam niż nullum՞. Jerzy i Krzysz tofZbarascy wobec rekatolizacji i zmiany systemu rządów w Rzeczypospolitej za Zygmunta III Wazy, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce” 2014, t. 57. Augustyniak Urszula, W służbie hetmana i Rzeczypospolitej: klientela wojskowa Krzysztofa Radziwiłła (1585-1640), Warszawa 2004. Baczewski Sławomir, Ideologicznefunkcje herbu w XVII wieku. Przykład kazań pogrzebowych, w: Literatura i pamięć kultury. Studia ofiarowane profesorowi Stefanowi Nieznanowskiemu w pięćdziesięciolecie pracy naukowej, red. S. Ba czewski, D. Chemperek, Lublin 2014. Baczewski Sławomir, O wolności szlachty. Ideowe konteksty wypowiedzi literackich związanych z bitwą pod Byczyną, w: Wojny, bitwy ipotyczki w kulturze staro polskiej, red. W. Pawlak, M. Piskała, Warszawa 2011. Baczewski Sławomir, Propagandowa rola
szlacheckiego pogrzebu z XVII wieku w świetle kazań pogrzebowych, w: Wesela, chrzciny i pogrzeby w ХѴІ-ХѴІП wieku. Kultura życia i śmierci, red. H. Suchojad, Warszawa 2001. Baczewski Sławomir, Szlachcicjako pobożny chrześcijanin w XVII-wiecznych ka tolickich drukowanych kazaniach pogrzebowych, „Roczniki Humanistyczne” 2013, t. 61, z. 2. Badyna Piotr, Model epitatlamiów wydawnych drukiem w pierwszej połowie XVIII wieku, w: Wesela, chrzciny i pogrzeby w ХѴІ-ХѴІП wieku. Kultura ży cia i śmierci, red. H. Suchojad, Warszawa 2001. Bania Zbigniew, Z zamku „Do dworu, który wygodnie panu zbudowano”. Prze mianyfunkcjonalne siedzib polskiej arystokracji w pierwszejpołowie XVII wie ku, w: Sic erat in votis. Studia i szkice ofiarowane Profesorowi Zbigniewowi Anusikowi w sześćdziesiątą rocznicę urodzin. Rzeczpospolita w czasach nowo żytnych, red. M. Karkoch, P. Robak, Łódź 2017. Bania Zbigniew, Pałac w Podhorcach, „Rocznik Historii Sztuki” 1.13,1981. Baranowski Bohdan, Ludzie gościńca w XVI1-ХVIII w., Łódź 1986.
Bibliografia 683 Baranowski Bohdan, Organizacja i sklad społeczny wojska polskiego w połowie XVII wieku, Warszawa 1957. Baranowski Bohdan, Organizacja wojska polskiego w latach trzydziestych i czter dziestych XVII wieku, Warszawa 1957 Barłowska Maria, Glos zwycięzców i nieprzyjacielskie chorągwie - oratorski frag ment rycerskiej tradycji, w: Wojny, bitwy i potyczki w kulturze staropolskiej, red. W. Pawlak, M. Piskała, Warszawa 2011. Barłowska Maria, Jerzy Ossoliński. Orator polskiego baroku, Katowice 2000. Barłowska Maria, Swada i milczenie. Zbiory oratorskie XVI¡֊XVIII wieku ֊ pro legomenafilologiczne, Katowice 2010. Bartoszewicz Kazimierz, Antysemityzm w literaturze polskiej XV-XVII w., Kra ków 1914. Barycz Henryk, Andrzej Maksymilian Fredro wobec zagadnień wychowawczych, Kraków 1948. Barycz Henryk, Historia Szkół Nowodworskich od założenia do reformy H. Kołłą taja (1558-1777), Kraków 1988. Barycz Henryk, Historia UniwersytetuJagiellońskiego w epoce Humanizmu, Kra ków 1935. Barycz Henryk, Rzecz o studiach w Krakowie dwóch generacji Sobieskich, Kraków 1984. Barycz Henryk, Z dziejów polskich wędrówek naukowych za granicę, Wrocław 1969. Bauer Marcin, O literackich aspektach diariusza Dzieje Marsa krwawego oraz czy ny rycerskie przez wielmożnego Pana Jana Piotra Sapiehę sławnie odprawowane, w: Sapiehowie epoki Kodnia i Krasiczyna, red. K. Stępnik, Lublin 2007. Bažénava Volga Dzmítryeuna, Radzíviľy; album partrétaú: XVII1-ХIX stagoddzâú: „Icones Familiae Ducalis Radivilianae”, Belaruskaâ Èncyklapedyâ imâ Petrusa Broúkí, Minsk 2010. Bazielich Wiktor, Resztki „Biblioteki
Parafialnej” w Starym Sączu, „Roczniki Bi blioteczne” 1962, r. VI. Bednarski Stanisław SJ, Upadek i odrodzenie szkóljezuickich w Polsce. Studium z dziejów kultury i szkolnictwa staropolskiego, Kraków 1933 Bellwon Janina, Księgozbiór Ludwika Ajchlera zachowany w zbiorach Biblioteki Gdańskiej, Libri Gedanenses. „Rocznik Biblioteki Gdańskiej Polskiej Akade mi Nauk” za lata 1968-1969, Gdańsk 1970. Bernatowicz Tadeusz, „Biblioteka jestjedna ozdoba.” Mikołaj Radziwiłł Sierot ka i Książki, w: Badania księgozbiorów Radziwiłłów. Materiały międzynaro dowej sesji Olsztyn 6-7października 1994, red. L. Krzyżanowski, Warszawa 1995.
684 Bibliografia Besala Jerzy, Alkoholowe dzieje Polski. Czasy Piastów i Rzeczypospolitej szlachec kiej, Poznań 2015. Besala Jerzy, Stefan Batory, Warszawa 1992. Białkowski Leon, Podole w XVI wieku. Rysy społeczne i gospodarcze, Warszawa 1920. Biegańska Anna, Żołnierze szkoccy w dawnej Rzeczypospolitej, „Studia i Materia ły do Historii Wojskowości” t. 27,1984. Bielak Franciszek, Źródła i tendencje „Prawego rycerza”Szymona Starowołskiego, Lwów 1925. Bieńkowska Barbara, Staropolski świat książek, Wrocław 1976. Bieńkowska Barbara, Bieńkowski Tadeusz, Kierunki recepcji nowożytnej myśli naukowej w szkołach polskich (1600-1773), cz. II: Humanistyka, Warszawa 1976. Bieńkowski Tadeusz, Antyk w literaturze i kulturze staropolskiej (1450-1750): główne problemy i kierunki recepcji, Wrocław 1975. Bieńkowski Tadeusz, Dzieje ojczyste w jezuickim teatrze szkolnym w Polsce, w: Kultura polska. Kultura europejska, prace ofiarowaneJanuszowi Tazbirowi w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, red. S. Bylina, Warszawa 1997. Bieńkowski Tadeusz, Edukacja w rodzinie w Polsce do pol. XVIII wieku - wnioski z badań, w: Wychowanie w rodzinie od starożytności po wiek XX, red. J. Jundziłł, Bydgoszcz 1994. Bieńkowski Tadeusz, Panegiryk a życie literackie w Polsce XVI i XVII wieku, w: Z dziejów życia literackiego w Polsce XVI i XVII wieku, red. H. Dziechcińska, „Studia Staropolskie”, t. 48, Wrocław 1980. Bieńkowski Tadeusz, Pogłos antyku w szkolnym dramacie różnowierczym wPohce (Szkolne sceny w Gdańsku Elblągu i Toruniu), „Meander” 1963, r. XVIII, z. 4. Bieńkowski Tadeusz, Problematyka nauki w literaturze
staropolskiej od XVI do XVIII wieku. Monografie z Dziejów Nauki i Techniki, t. 54, Wrocław 1968. Birkenmajer Aleksander, Del Buono Pawel (1625-1659), PSB, t. 5, WrocławKraków 1977. Błaszczyk Grzegorz, Ustawy i artykuły wojskowe Polski i Litwy do 1569 roku, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” 1998, t. 39. Bodinier Gilbert, Discipline, w: Dictionnaire d’art et d’histoire militaires, red. A. Corvisier, Paris 1988. Bogucka Maria, Edukacja kobiet w świetle staropolskich poglądówpedagogicznych, w: Polskie dziedzictwo edukacyjne od XVI do XX wieku - ciągłość i zmiana. Zbiór studiów i rozpraw ofiarowanych Profesorowi Lechowi Mokrzeckiemu z okazjiJubileuszu 80 urodzin, red. M. Brodnicki i inni, Toruń 2015,
Bibliografia 685 Bogucka Maria, Samsonowicz Henryk, Dzieje miast i mieszczaństwa w Polsce przedrozbiorowej, Warszawa 1986. Błoński Jan, Mikołaj Sęp Szarzyński a początki polskiego baroku, Kraków 1967. Bolewska Dobrochna, Marciniak Ryszard, Katalogi i inwentarze książek w zbio rach Biblioteki Kórnickiej, cl. I: Katalogi i inwentarze do roku 1800, „Pamięt nik Biblioteki Kórnickiej” 1988, z. 22. Bołdyrew Aleksander, Wojna bez medycyny. Ranni na polach bitew Europy Środ kowo-Wschodniej w XVI w., w: Medizin und Krieg in historicher Perspective. Medycyna i wojna w perspektywie historycznej. Prace XII konferencji Polsko-Niemieckiego Towarzystwa Historii Medycyny, Düsseldorf 18 do 20 września 2009, Frankfurt n/Menem 2012. Borek Piotr, Obraz wojen kozackich z czasów Chmielnickiego w staropolskim pamiętnikarstwie, „Napis” 2001, seria VII. Brice Germain, Description de la ville de Paris et tout ce quelle contient de plus remarquable, t. 2, Paris 1687. Brodowski Samuel, (tlum.). Wyłożenie moralnych przymiotów i powinności stanu wojskowego dla młodzi zacnie urodzonej i wychowanej, która się do tego stanu zabiera, Warszawa 1780. Brückner Aleksander, Taniec Rzeczypospolitej polskiej. Szkic historyczny, Kraków 1899. Brzozowski Mieczysław, Kulturowe i historyczne uwarunkowania kaznodziejstwa Tomasza Młodzianowskiego, Lublin 1988. Bucbolc-Srogosz Katarzyna, Wolność sumienia i wyznania w artykułach wojsko wych u schyłku IRzeczypospolitej, w: Staropolski ogląd świata -problem inno ści, red. F. Wolański, Toruń 2007. Buchwaldówna Paulina, „Małpa człowiek” anonimowa satyra z początku XVIII
w., w: Miscellanea staropolskie, t. 6, red. R. Pollak, Wroclaw 1962. Buchwald-Pelcowa Paulina, „Imiona wasze wiek wiekowi podawać będzie.” Kilka kartek z dziejów sławy wojny chocimskiej 1621 roku,w. Wojny, bitwy ipotyczki w kulturze staropolskiej, red. W. Pawlak, M. Piskala, Warszawa 2011. Buchwald-Pelcowa Paulina, Inwentarz biblioteki Macieja Grabskiego (z zagad nień czytelnictwa w drugiej połowie XVII w.), „Rocznik Biblioteki Narodo wej” 1966. Budka Włodzimierz, Biblioteka Mikołaja Bronowskiego, „Przegląd Bibljoteczny” 1930, r. IV. Budka Włodzimierz, Bibljoteka Decjuszem. Silva Rerum, Kraków 1928. Budownictwo wojskowe 1918-1939, t. 1, Praca zbiorowa oficerów i urzędników Ministerstwa Spraw Wojskowych, red. A. Król, t. 1, Warszawa 1937. Burchardt Jacob, Kultura Odrodzenia we Włoszech, Warszawa 1961.
686 Bibliografia Byliński Janusz, Zagraniczne studia Polaków w epoce staropolskiej, w: Jezuicka ars historica, prace ofiarowane Księdzu Profesorowi Ludwikowi Grzebieniowi SJ, red. M. Inglot SJ, S. Obirek SJ, Kraków 2001. Casde Egerton, L’escrime etles escrimeurs depuis le moyen âgejusqu’auXVIIIe siècle: esquisse du développement et de la bibliographie de l’art de l’escrime pendant cette période par Egerton Castle, (.); traduit de l’anglais par Alfred Fierlants, Paris 1888. Chachaj Marian, Metryki zagranicznych uniwersytetów i akademiijako źródło do dziejów kultury polskiej (XVI-XVII w.), w: Studia z dziejów epoki Renesansu, red. H. Zins, Warszawa 1979. Chacbaj Marian, O dacie urodzin i o edukacji hetmana Jana Karola Chodkiewi cza, w: Studia z dziejów Wielkiego księstwa Litewskiego (XVI-XVIII wieku), red. S. Górzyński, M. Nagielski, Warszawa 2014. Chacbaj Marian, O staropolskich studentach w akademii rycerskiej w Angers w pierwszej połowie XVII wieku, w: Historia na źródłach oparta. Studia ofiarowane Profesorowi Tadeuszowi Srogoszowi w 65. rocznicę urodzin, red. A. Stroynowski, Częstochowa 2017. Chachaj Marian, Studia zagraniczneJana Zamoyskiego. (Fakty. Domysły. Niepo rozumienia), „Czasy Nowożytne” 2013, t. 26. Chachaj Marian, Zagraniczna edukacja Radziwiłłów, Lublin 1995. Chałasiński Józef, Wychowanie w domu obcymjako instytucja społeczna, Poznań 1928. Charewiczowa Lucja, Kobieta w dawnej Polsce, Poznań 2002. Kenneth, Education in Renaissance England, London-Toronto 1965. Chartier Roger, Julia Dominique, Compère Mari-Madeleine, L’éducation en France du XVIe au XVIIe
siècle, Paris 1976. Chemperek Dariusz, Lranciszka Malkota Tureckich i iflanskich wojen o sławnej pamięci Janie Karolu Chodkiewiczu (.). Głos na tle epiki komemoratywnej o hetmanie wielkim litewskim, w: Tradycja - metody przekazywania iformy upamiętniania w państwie polsko-litewskim X ֊ pierwsza połowa XIX wieku. Materiały XIX konferencji Komisji Lituanistycznej przy Komitecie Nauk Hi storycznych PAN w dniach 21-22 września 2010, red. U. Augustyniak, War szawa 2011. Chmiel Adam, Wawel, t. 2, Materiały archiwalne do budowy zamku. Teka Grona Konserwatorów Galicji Zachodniej, t. 5, Kraków 1913. Choińska-Mika Jolanta, „Jako milujqcy tej ojczyzny synowie’’ - kilka uwag o sta ropolskim patriotyzmie, w: Patriotyzm Polaków. Studia z historii idei, red. J. Kloczkowski, Kraków 2006.
Bibliografia 687 Chomçtowski Władysław, Dzieje teatru polskiego od najdawniejszych czasów do 1750 roku, Warszawa 1870. Chrościcki Julisz A., Pompa fiunebris. Z dziejów kultury staropolskiej, Warszawa 1974. Chrościcki Juliusz A., Sztuka i Polityka. Funkcje propagandowe sztuki w epoce Wazów, Warszawa 1983. Chwalewik Edward, Exlibrisy polskie XVI i XVII w., Wrocław 1955. Conrads Norbert, Ritterakademien der Frühen Neuzeit. Bildung als Standesprivilegen im 16. Und 17. Jahrhundert, Göttingen 1982. Chynczewska-Hennel Teresa, Rzeczpospolita XVII wieku w oczach cudzoziem ców, Wrocław 1993. Chynczewska-Hennel Teresa, Świadomość narodowa szlachty ukraińskiej i Kozaczyzny od schyłku XVI do połowy XVII wieku, Warszawa 1985. Ciesielski Tomasz, Duszpasterstwo wojskowe w armiach Rzeczypospolitej Obojga narodów w czasach saskich, w: Kultura staropolska ֊ poszukiwania sacrum od najdowanie profanum, red. B. Rok, F. Wolański, Toruń 2013 Ciesielski Tomasz, Kilka uwag o alkoholu i tytoniu w życiu żołnierzy polskich w XVII w. i pierwszej połowie XVIII w., w: Historia na źródłach oparta. Stu dia ofiarowane Profesorowi Tadeuszowi Srogoszowi w 65. rocznicę urodzin, red. A. Stroynowski, Częstochowa 2017. Ciesielski Tomasz, Pogrzeb wojskowy w czasach saskich, w: Wesela, chrzciny i po grzeby w XVI-XVIII wieku. Kultura życia i śmierci, red. H. Suchojad, War szawa 2001. Ciszewski M., Akademia Florencka; Akademia Bessariona·, w: Powszechna ency klopediafilozofii, 1.1 : A-B, Lublin 2000. Ciupińska Barbara, Ryś Jan, Rodzina szlachecka jako miejsce wychowania i szko lenia wojskowego w okresie
staropolskim, w: Wychowanie w rodzinie. Przekaz tradycji i kultury na przestrzeni wieków, t. 1, red. S. Walasek, L. Albański, Je lenia Góra 2011. Corvisier André, Armées et sociétés en Europe de 1494-1789, Paris 1979. Corvisier André, Esprit de corps, w: Dictionnaire d’art et d’histoire militaires, red. A. Corvisier, Paris 1988. Corvisier André, Formation des militaires, w: A. Corvisier, Dictionnair d’art. Et ďHistoire Militaires, Paris 1988 Corvisier André, La société militaire et l'enfant, „Annales de Démographie Hi storique” 1973, Numéro 1. Corvisier André, Les Homes, la guerre et la mort, Paris 1985. Cynarski Stanislaw, Zygmunt August, Wroclaw 2004. Czamańska Ilona, Wiśniowieccy. Monografia rodu, Poznań 2007.
688 Bibliografia Czapliński Władysław, O Polsce siedemnastowiecznej. Problemy i sprawy, War szawa 1966. Czapliński Władysław, Rola sejmów w kształtowaniu się kultury politycznej w Polsce, w: Dzieje kulturypolitycznej w Polsce, red. J.A. Gierowski, Warszawa 1977. Czapliński Władysław, Długosz Józef, Podróż młodego magnata do szkół, War szawa 1969. Czapliński Władysław, Długosz Józef Życie codzienne magnaterii polskiej w XVII w., Warszawa 1976. Czapnik Marianna, Księgozbiór Krzysztoporskich. Z dziejów renesansowych bi bliotek szlacheckich, w: Kolekcje Historyczne. Księgozbiory szlacheckie XVI֊ XVII wieku, t. 2, red. I. Komorowska-Dzierżanowska, Warszawa 2004. Czapów Czesław, Wychowanie resocjalizujące, Warszawa 1978. Czekaj Anna, Obywatele czy kondotierzy? Postawy obywatelskie i moralne żoł nierzy narodowego autoramentu wojsk Rzeczypospolitej w pierwszej połowie XVII w., w: Staropolska sztuka wojenna XVI-XVII wieku. Prace ofiarowane ProfesorowiJaremie Maciszewskiemu, red. M. Nagielski, Warszawa 2002. Czarnowska Maria, Ilościowy rozwój polskiego ruchu wydawniczego 1501-1965, Warszawa 1967. Czołowski Aleksander, Dawne zamki i twierdze na Rusi Halickiej, Lwów 1892. Czołowski Aleksander, Kudak. Przyczynki do założenia i upadku twierdzy, Lwów 1926. Danysz Antoni, Instrukcje wychowawczeJakuba Sobieskiego, Poznań 1899. Danysz Antoni, Młodzi Tuczyńscy w kolegium jezuickim w Ingolsztacie w latach 1654-1659, Poznań 1899. Danysz Antoni, O wychowaniu królewicza traktat humanistyczno-pedagogiczny z roku 1502, w: tegoż, Studja z dziejów wychowania w Polsce, Kraków 1921. Danysz Antoni,
O wychowaniu Zygmunta Augusta, Kraków 1915. Dawne obyczaje i zwyczaje szlachty i ludu wiejskiego w Polscei w ościennych prowincyach, nakł. F.S. Dmochowski, Warszawa 1860. Dąbrowska Maria, Kafle i piece kaflowe w Polsce do końca XVIII w., Wrocław 1987. Dąbrowski Jan, Dawne dziejopisarstwo polskie, (do roku 1480), Wrocław 1964. Dąbrowski Stanisław, Opanegiryku, „Przegląd Humanistyczny” 1965, nr 3. Dąbrowski Stanisław, Z problematyki panegiryku, „Przegląd Humanistyczny 1968, nr 3. Dąbrowski Stefan, Zagadnienia kwatermistrzowskie w dawnym Wojsku Polskim, „Przegląd Kwatermistrzowski” 1974, nr 1.
Bibliografia 689 Dianni Jadwiga, Wachułka Adam, Tysiąc lat polskiej myśli matematycznej, War szawa 1963. Długosz Józef, Mecenat kulturalny i dwór Stanisława Lubomirskiego wojewody krakowskiego, Wrocław 1972. Długosz Józef, Rady wychowawcze ambasadora de Béthune’a dla Lubomirskich, „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka” 1996, 51, nr 1-3. Dobrowolska Wanda, MłodośćJerzego i Krzysztofa Zbaraskich, Przemyśl 1926. Dobrowolski Tadeusz, Polskie malarstwo portretowe. Ze studiów nad sztuką epoki sarmatyzmu, Kraków 1948. Domański Henryk, Prestiż, Warszawa 1999. Dramat staropolski odpoczątków do powstania Sceny Narodowej. Bibliografia, t. 2; Programy drukiem wydane dor. 1765, cz. 1, Program teatrujezuickiego, oprać. W. Korotaj i in., Wroclaw 1976 Drzewicka Ewelina, Personifikacja cnót oblubieńców w emblematycznym epitalamionie staropolskim na przykładzie utworu Sphinx Samosonica (.) z 1628 roku, „Słowo i Obraz w Okresie Staropolskim. Zeszyty Naukowe Towarzy stwa Doktorantów Uniwersytetu Jagiellońskiego. Nauki Społeczne” 2016, nr 14. Dutkiewicz Józef Grobowce rodziny Tarnowskich w kościele katedralnym w Tar nowie, „Prace Towarzystwa Przyj aciół Nauk w Tarnowie”, 1.1, Tarnów 1932. Diirr-Durski Jan, Ze studiów nad „Antitemiuszem”, „Zeszyty Naukowe Uniwer sytetu Łódzkiego, Nauki Humanistyczno-Społeczne” 1957, seria I, z. 7. Dworzaczek Władysław, Leszczyński Bogusław h. Wieniawa, (ok. 1612-1659), PSB, 1.17,1972. Dybaś Bogusław, Twierdza czy rezydencja? Militarne znaczenie siedzib magnac kich w XVII w., w: Rezydencje w średniowieczu i czasach nowożytnych, red. E. Opaliński, T.
Wiślicz, Warszawa 2001. Dymitruk Krzysztof Problemy publiczności literackiej w dawnej Polsce, w: Pub liczność literacka i teatralna w dawnej Polsce, red. H. Dziecbcińska, Warsza wa-Łódź 1985. Dziechcińska Hanna, Kultura literacka w Polsce XVI i XVII wieku. Zagadnienia wybrane, Warszawa 1994. Dziechcińska Hanna, Oglądanie i słuchanie w kułturze dawnej Polski, Warszawa 1987. Dziechcińska Hanna, Parenetyka -jej tradycje i znaczenie w literaturze, w: Prob lemy literatury staropolskiej, red. J. Pelc, t. 1, Wrocław 1972. Dziechcińska Hanna, Podróż -jej miejsce w świadomości społecznej, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce” 1988, t. 33.
690 Bibliografia Dziechcińska Hanna, Wzór osobowy, w: Słownik literatury staropolskiej. Średnio wiecze - Renesans - Barok, red. T. Michałowska, Wrocław-Warszawa-Kra- ków 2002. Dziechcińska Hanna, Zabawajako komponent życia literackiego w dawnej Polsce, w: Z dziejów życia literackiego w Polsce XVI i XVII wieku, red. H. Dziechciń ska, Wrocław 1980. Dzieduszycki Maurycy, Krótki rys dziejów i spraw lisowczyków, cz. I, Lwów 1843. Dzięgielewski Jan, Od „staropolskiego miłośnika ojczyzny” do „sarmackiego patrio ty”, w: Patriotyzm Polaków. Studia z historii idei, red. J. Kloczkowski, War szawa 2006. Dziubiński Andrzej, Polski rycerz w Maroku w XV wieku, „Przegląd Historycz ny” 1966, t. 57, z. 3. Eckhardt Joanna, Sarkofag cynowy Adama Sędziwoja Czarnkowskiego, dzieło konwisarstwapoznańskiego, w: Studia Renesansowe, 1.1, Wrocław 1956. Encyclopédie méthodique. Art militaire, t. 1, Paris 1784. Falińska M., Przeszlośća teraźniejszość. Studium z dziejów świadomości historycz nej społeczeństwa staropolskiego, Warszawa 1986. Feicht Henryk, Muzyka w okresie polskiego baroku, w: Z dziejów polskiej kultury muzycznej, t. 1, Kultura staropolska, red. Z.M. Szweykowski, Kraków 1958. Filipczak-Kocur Anną, Skarb koronny za Władysława IV1632-1648, Opole 1991. Filipczak-Kocur Anna, Skarb koronny za Zygmunta III Wazy, Opole 1985. Filipczak-Kocur Anna, SkarbowośćRzeczypospolitej 1587-1648. Projekty - usta wy ֊ realizacja, Warszawa 2006. Florek Piotr, Żołnierze pułku starosty uświackiego Jana Piotra Sapiehy wobec lud ności cywilnej Państwa Moskiewskiego 1608-1612, w: Studia Historyczno-Wojskowe,
t. 3, Armia i społeczeństwo, red. T. Ciesielski, Zabrze 2009. Formanowicz Leon, Biblioteka kapitulna w Gnieźnie, w: Biblioteki wielkopolskie i pomorskie, red. S. Vrtel-Wierczyński, Poznań 1929. Frątczak Sławomir Zygmunt, Ołtarze połowę w wojsku polskim, „Muzealnictwo Wojskowe” 2000,7. Freylichówna Janina, Ideal edukacyjny szlachty polskiej w XVI ipoczątku XVII w., Warszawa 1938. Frćmy Edouard, ĽAcadémie des derniers Valois, Académie de poésie et de musique 1570-1576, Académie du palais 1576-1585, d’après des documents nouveaux et inédits, Paris 1887. Furman Michał, Księgi nauk puszkarskich Jana Radziwiłła. Unikatowy przy kład włoskiego importu na polski grunt zabytków wojskowego piśmiennictwa
Bibliografia 691 technicznego, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowskiej” 2014, Sec tio F, vol. 69, z. 1 -2. Galaj Renata, Okrucieństwo wojenne w świetle pamiętników staropolskich, „Stu dia z Dziejów Polskiej Historiografii Wojskowej”, red. B. Miśkiewicz, t. 5, Poznań 2001. Galaj Renata, Problematyka wojskowa w twórczości Wacława Potockiego, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” 2003, t. 40. Galaj Renata, Szlak bojowy i wizerunek wojsk Jana Piotra Sapiehy w świetle pa miętników czasów wojny moskiewskiej a rzeczywistość historyczna, „Napis” 2001, seria VII. Galaj-Dempniak Renata, Propaganda wojenna w Rzeczypospolitej w świetle lite ratury staropolskiej w XVI-XVII wieku, Szczecin 2008. Ganszyniec Ryszard, Studia do dziejów magii·. Pas magiczny, Lwów 1922. Gawron Przemysław, Sprawy wojskowe przed Trybunałem Koronnym w Lublinie w 1642, w: Studia Historyczno Wojskowe, t. 3: Wojsko i Społeczeństwo, red. T. Ciesielski, Zabrze 2009. Gervase Mathew, Ideals ofKnighthood in Late Fourteehth Century, w: Studies in Medieval History Presennted to Frederick Maurice Powiekę, Oxford 1848. Gębarowicz Mieczysław, Materiały źródłowe do dziejów kultury i sztuki XVIXVIII w., Wrocław 1973. Gierowski Józef, Jabłonowski Aleksander Jan h. Prus III (ok. 1670-1723), PSB, 1.10,1962-1964. Gierowski Józef, Konfederacja a postawa polityczna szlachty, w: Dzieje kultury politycznej w Polsce. Prace XIPowszechnego Zjazdu Historyków Polskich, War szawa 1977. Gil Czesław, Karmelici bosi w Polsce 1605-1655, „Nasza Przeszłość” 1977, t. 48. Głębocki Józef Teodor, Wywód o szkołach rycerskich czyli
wojskowych w Polsce w ciągu dziejowym, Kraków 1866. Głombiowski Karol, Problemy historii czytelnictwa, Wrocław 1966. Gołębiowski Łukasz, Domy i dwory, Warszawa 1830. Gomółka Marcin, Alkohol w armii polskiej i szwedzkiejpodczas „potopu” w świetle źródełpisanych z epoki, w: Alkohol w wojsku i na wojnie. Z dziejów wojskowości polskiej i powszechnej, red. A. Niwiński. Oświęcim 2018. Górski Konrad, Zagadnienie słownictwa reformacjipolskiej, w: Odrodzenie w Pol sce, t. 3: Historiajęzyka, cz. II, Warszawa 1962. Górski Konstanty, Historya artyleryipolskiej, Warszawa 1902. Górski Konstanty, Historyajazdy polskiej, Kraków 1895. Górski Konstanty, Historya piechoty polskiej, Kraków 1893. Grabowski Ambroży, Skarbniczka naszej archeologii, Lipsk 1854.
692 Bibliografia Grabski Andrzej Е, Opolskich rycerzach w Maroku w XVwieku parę uwag, „Prze gląd Historyczny” 1967, c. 58, z. 3. Grabski Andrzej F., Rycerstwo polskie w służbie obcej w wiekach średnich, w: Hi storia wojskowości polskiej. Wybrane zagadnienia. Warszawa 1972. Gradowski Michał, Słownik polskiej terminologii wyrobów złotniczych, Warszawa 1976. Grajewski Henryk, Jan Schultz Szulecki ijego Tractatus historio-politicus de Polo nia nunquam tributaria, Łódź 1964. Gródecki Konstanty Starykoń, Polskie ryngrafy dewocyjne, „Barwa i Broń” 1935, 2, nr 5. Grodzicka Maria, Zabytkowe działa spiżowe w zbiorachpohkich, „Studia i Mate riały do Historii Wojskowości”, 1960, t. 6, cz. 2. Grześkowiak-Krwawicz Anna, Rzeczpospolita -pojęcie i idea w dyskursiepolitycz nym Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Rekonesans, „Odrodzenie i Reforma cja w Polsce” 2012, t. 56. Grygiel Ryszard, Piece kaflowe typu rycerskiego wyrazem programu ideowego re zydencji późnośredniowiecznej i nowożytnej na terenie Wielkopolski, w: Rezy dencje w średniowieczu i czasach nowożytnych, red. E. Opaliński, T. Wiśłicz, Warszawa 2001. Grygiel Ryszard, Późnogotyckie kafle piecowe z Jarocina, „Zapiski Jarocińskie”, 1989. Grzelecki Wojciech, Szkoly-kolonie Uniwersytetu Krakowskiego 1588-1773. Problematyka kształcenia i wychowania, Wroclaw 1986. Grzybowski Stanisław, Jan Zamoyski, Warszawa 1994. Hajdukiewicz Leszek, Biblioteka Macieja z Miechowa, Wrocław 1960. Hajdukiewicz Leszek, Księgozbiór i zainteresowania bibliofilskie Piotra Tomickie go na tlejego działalności kulturalnej, Wrocław 1961. Hale John Rigby,
Renaissance War Studies, London 2003. Hartleb Kazimierz, Biblioteka Zygmunta Augusta. Studium z dziejów kultury królewskiego dworu, Lwów 1928. Hartleb Kazimierz, Dzieje spuścizny królewskiej, w: Pamiętnik Trzeciego Zjazdu Bibliofilów Polskich, red. K. Hartleb, Lwów 1929. Hartleb Kazimierz, Polskie dzienniki podróży w XVI w. jako źródło do współczes nej kultury, Lwów 1920. Hauteville, Relacje historyczne o Polsce, w: Cudzoziemcy o Polsce. Relacje i opinie, wybór i oprać. J. Gintei, t. 1, wiek X-XVII, Kraków 1971. Herbst Stanisław, Dwie kwestie wojskowego piśmiennictwa renesansu, „Przegląd Historyczny” 1956, t. 47, z. 4.
Bibliografia 693 Herbst Stanisław, Historia Polski odpołowy XV do połowy XVIII wieku, Warsza wa I960. Herbst Stanisław, Potrzeba historii czyli o polskim stylu życia, w: Wybór pism, t. 1, oprać, zbiorowe pod przew. A. Zahorskiego, Warszawa 1978. Herbst Stanisław, Walicki Michał, Obraz bitwy pod Orszą, „Rozprawy Komisji Historii Kultury i Sztuki” 1949,1.1. Herman Stefan, Wojna i żołnierz w okresie kontrreformacji (do roku 1648); szkice z dziejów literatury polskiej i obcej, Zielona Góra 1983. Hemas Czesław, Barok, Warszawa 1998. Hetmani Rzeczypospolitej Obojga Narodów, red. M. Nagielski, Warszawa 1995. Hexter John H., The Education ofAristocracy in the Renaissance, w: Reappraisals in History, London 1961. Horodyski Bogdan, Zarys dziejów Biblioteki Ordynacji Zamojskiej, w: Studia nad książką poświęcone pamięci Kazimierza Piekarskiego, Wrocław 1951. Imańska Iwona, BibliotekaJana Ernesta Sellerà - gdańskiego prawnika zprzełomu XVII i XVIII w., „Acta Universitarie Nicolai Copernici. Bibliologia II-III” 1998, z. 328. Iwanejko Marian, Prawo zdobyczy wojennej w doktrynie XVI-XVIII wieku, Kra ków 1961. Jaeger Werner, Paideia:formowanie człowieka greckiego, tłum. M. Plezia, H. Bed narek, Warszawa 2001. Jaglarz Monika, Księgarstwo krakowskie XVI wieku, Biblioteka Krakowska, nr 147, Kraków 2004. Jakimowicz Teresa, Dwór murowany w Polsce w wieku XVI (wieża - kamienica ֊ kasztel), Warszawa-Poznań 1979. Jakimowicz Teresa, Sibiet posteritate. Treści ideowe rezydencji feudalnej XVIXIX w., w: Rezydencje w średniowieczu i czasach nowożytnych, E. Opaliński, T. Wiślicz, Warszawa 2001.
Jakimowicz Teresa, Tematy historyczne w sztuce epoki ostatnich Jagiellonów, War szawa-Poznań 1985. Janas Eugeniusz, Wasilewski Lech, Społeczne aspekty rozwoju husarii w latach 1648-1667na przykładzie chorągwi hetmana wielkiego koronnego Stanisława Potockiego i wojewody sandomierskiego Władysława Myszkowskiego, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” 1981, t. 23. Janicki Marek, Willa Eustachego Wollowicza w Werkach pod Wilnem i jej epigraficzny program ideowy, „Barok. Historia - Literatura - Sztuka” 1997, IV, 2(8). Jarmoszko Stanisław, Autorytet przełożonego w wojsku, w: Podstawy pedagogiki w kształceniu oficerów, red. S. Jarmuszko, Toruń 2002.
694 Bibliografia Jarmoszko Stanisław, Problemy kształtowania dyscypliny wojskowej, w: Podstawy pedagogiki w kształceniu oficerów, red. S. Jarmoszko, Toruń 2002. Jarmoszko Stanisław, Z zagadnień metodyki kształtowania autorytetu, w: Vade mecum dydaktyczno-wychowawcze (2), red. J. Tornilo, Warszawa 1998. Jaroszyńska Maria, Biblioteka Jana Góry rajcy krakowskiego z XVI, „Roczniki Bi blioteczne” 1962, r. VI, z. 3-4. Jarzębowski Leonard, Księgozbiórfiomborski i braniewski na tle sytuacji kultural nej Warmii i Mazur, „Roczniki Biblioteczne” 1976, r. XX, z. 1. Jabłońska Władysławą, Inwentarze i katalogi w zbiorach rękopiśmiennych Biblio teki Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, „Ze Skarbca Kultury” 1969, z. 20. Jarczykowa Mariola, Książka i literatura w kręgu Radziwiłłów birżańskich w pierwszej połowie XVII wieku, Katowice 1995. Jarczykowa Mariola, Kulturafuneralna kręgu Radziwiłłów birżańskich w świetle kazań pogrzebowych z pierwszej połowy XVIIXVII wieku, „Studia Bibliologiczne” t. 6, red. Z. Żmigrodzki, Katowice 1993 Jarczykowa Mariola, Program nauczania liceum w Slučku. Z dziejów szkolnictwa kalwińskiego w XVII w., „Studia Bibliołogiczne”, t. 12, Prace poświęcone pa mięci profesora Jerzego Ratajewskiego, red. I. Socha, Katowice 2000. Jarczykowa Mariola, Przy pogrzebach rzeczy i rytmy. Funeralia Radziwillowskie z XVII wieku, Katowice 2012. Jarczykowa Mariola, Radziwiłłowie birżańscy i nieświescy wobec książek w XVI i w pierwszejpołowie XVII wieku. Zarysproblematyki, w: Badania księgozbio rów Radziwiłłów. Materiały międzynarodowej sesji, Olsztyn 6-7październi ka 1994,
red. L. Krzyżanowski, Warszawa 1995. Jarzębowski Leonard, Księgozbiór Biblioteki Chełmińskiej (Bibliotheca Academiae Culmensis). Jego pochodzenie i losy, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, Nauki Humanistyczno-Społeczne” 1962, z. 7. Jahns Max, Geschichte der Kriegswissenschafien vornehmlich in Deutschland, München-Leipzig 1889-1891. Jelińska Joanna, „Sarmacki" wizerunek szlachcica-ewangelika w Postylli Krzyszto fa Kraińskiego, Warszawa 1995. Juśko Edmund, Nobilitacje i indygentyjako droga awansu społecznego w Rzeczy pospolitej szlacheckiej w XVII wieku, Tarnów 2006. Kadulska Irena, Apoteoza mądrości na scenie jezuickiej w Braniewie (XVXVIII w.), „Komunikaty Warmińsko-Mazurskie” 1989, nr 1-4. Kafle gotyckie i renesansowe na ziemiach polskich, katalog wystawy, komisarz wy stawy : C. Strzyżewski, Gniezno 1993.
Bibliografia 695 Kajzer Leszek, O wieży, kamienicy i kasztelu w Polsce XVI wieku, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 1980, r. 28, nr 2. Kajzer Leszek, Rezydencjefeudalne w średniowiecznej Polsce w optyce archeologów, w: Rezydencje w średniowieczu i w czasach nowożytnych, red. E. Opaliński, T. Wiślicz, Warszawa 2001. Kalinowski K., Europejska Sarmacja. Rzeczpospolita w XVII i XVIII w., w: J. Dziubkowa, Vanitas. Portret trumienny na tle sarmackich obyczajów po grzebowych, katalog wystawy, Poznań 1996 Kalinowski Lech, Treści artystyczne i ideowe Kaplicy Zygmuntowskiej, w: Studia do dziejów Wawelu, red. J. Szabłowski, A. Bochnak, t. 2, Wroclaw 1961. Kamecka Malgorzata, „Po naukę świata i ludzi” O zagranicznej edukacji Polaków czasów saskich, w: Między barokiem a oświeceniem. Edukacja, wykształcenie, wiedza, red. S. Achremczyk, Olsztyn 2005. Kamiński Jan, Historia sądownictwa wojskowego w dawnej Polsce, Warszawa 1928. Kamier Anna, Od szkoły do senatu. Wykształcenie senatorów w Koronie w latach 1501-1586, Warszawa 2006. Kamier Marcin, Przemoc pomiędzy szlachtą sieradzką w XVII wieku, Warszawa 2011. Kapuścik Janusz, Podgórski Wojciech Jerzy, Wstęp, w: Poeci żołnierzom. Antolo gia wierszy i pieśni żołnierskich, oprać. J. Kapuścik, W.J. Podgórski, Warszawa 1970. Karkucińska Wanda, Biblioteka i archiwum Radziwiłłów w Białej Podlaskiej, w: Z badań nad polskimi księgozbiorami historycznymi, t. 16: Studia i mate riały, red J. Woj akowski, Warszawa 1995. Katalog wystawyjubileuszowej zabytków z czasów króla Stefana iJana III w gma chu Muzeum Wojska w czterechsetlecie urodzin
Batorego i dwieściepięćdziesięciolecie odsieczy wiedeńskiej, Warszawa 1933. Kawecka-Gryczowa Alodia, Biblioteka ostatniego Jagiellona. Pomnik kultury re nesansowej, Wrocław 1988. Kawecka-Gryczowa Alodia, Rola drukarstwa polskiego w dobie Odrodzenia, Warszawa 1954. Kawecka-Gryczowa Alodia, Z dziejówpolskiej książki w okresie renesansu, Wroc ław 1975. Kempa Tomasz, Konstanty Wasyl Ostrogski (ok. 1524/1525-1608) wojewoda ki jowski i marszałek ziemi wołyńskiej, Toruń 1997. Kempski S., Władza buławy, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” t. 7,1935. Kersten Adam, Koniecpolski Adam h. Pobóg (po 1610-ok. 1647), PSB, t. 13, 1967-1968.
696 Bibliografia Kersten Adam, Stefan Czarniecki 1599-1665, Warszawa 1963. Kicińska Urszula, Wzorzec szlachcianki w polskich drukowanych oracjach pogrze bowych XVII wieku, Warszawa 2013. Kierska Halina, O kulturze czytelniczej w Polsce w XVI wieku w świetU opinii współczesnych pisarzy, „Roczniki Biblioteczne” 1964, r. VIII, z. 1-2. Koczerska Maria, Rodzina szlachecka w Polsce późnego średniowiecza, Warszawa 1970. Kleyntjens J., Miscellanea polono-hollandica, „Rocznik Gdański” 1935-1936, t. 9-10. Klinger Antoni, Stanisława Zaborowskiego program naprawczy Rzeczypospolitej, Zielona Góra 1987. Kłaczewski Witold, Jerzy Sebastian Lubomirski, Wrocław 2002. Kłaczewski Witold, Rozdrażewski (Rozrażewski) Jakub Hieronim h. Doliwa (ok. 1621-1662), PSB, t. 32/3,1989-1991. Kognowicki Kazimierz, Życie Lwa Sapiechy, w: Żywoty sławnych Polaków, t. 1, Radom 1830. Kołakowski Leszek, „Erazm i jego Bóg”, w: Erasmus Desiderius Rotterodamus, Podręcznik żołnierza Chrystusowego nauk zbawiennych pełny, z oryginału ła cińskiego tłum. oraz wstęp krytyczny J. Domański, przedmowa L. Kołakow ski, Warszawa 1965 Komasara Irena, Jan III Sobieski - miłośnik ksiąg, Wrocław 1982. Komasara Irena, Książka na dworze Wazów w Polsce, Wrocław 1994. Koprejew Tatiana N., Listy polskie spod Smoleńska, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce” 1976, t. 21. Korniłłowicz Norbert, Rycerz polski między świętością a karnawałem, w: Przełom wieków XVI i XVII w literaturze i kulturze polskiej, Studia Staropolskie, t. 3, red. B. Otwinowska, J. Pelc, Wrocław 1984. Korotaj Władysław, Dynamika rozwoju piśmiennictwa polskiego od połowy
XVI do końca XVIII wieku, w: Wiek XVII - barok - kontrreformacja, Wrocław 1970. Korotaj Władysław, Korotajowa Krystyna, Książka literacka w polskich biblio tekach prywatnych XVI i XVII w. (na podstawie wybranych przykładów), w. Z dziejów życia literackiego w Polsce XVI i XVII wieku, red. H. Dziechciń- ska, Wrocław 1980. Korzon Tadeusz, Dzieje wojen i wojskowości w Polsce, t. 1 : Epoka przedrozbioro wa, Kraków 1912; t. 2: Epoka przedrozbiorowa, Kraków 1912, t. 3: Dokoń czenie epoki przedrozbiorowej, epoka porozbiorowa, Lwów 1923. Kot Stanisław, Stosunki Polaków z Uniwersytetem Lowańskim, Lwów 1927.
Bibliografia 697 Kot Stanisław, Szkota lewartowska. Z dziejów szkolnictwa ariańskiego w Polsce, Lwów 1910. Kościelniak Karol, Szlachecki Cincinnatus w siedemnastowiecznej Polsce, „Studia Historyczno Wojskowe”, t. 3: Wojsko i Społeczeństwo, red. T. Ciesielski, Za brze 2009. Kościelniak Karol, Wojsko w życiu codziennym społeczeństwa polskiego w pierw szej połowie XVII wieku, w: Od najazdów pogańskich dotąd są państwa Wa szej Królewskiej Mości spokojne. Studia ofiarowane w siedemdziesiątą rocznicę urodzin profesorowi Karolowi Olejnikowi, red. Z. Pilarczyk, M. Franz, Toruń 2008. Kościelniak Karol, Wyżywienie wojska kosztem społeczeństwa. Wybieranie stacji przez armię koronną w pierwszej połowie XVII wieku, w: Zamki, twierdze i garnizony Opola, Śląska i dawnej Rzeczypospolitej, red. T. Ciesielski, Zabrze 2010. Kościelny Robert, Przedmurze chrześcijaństwa. Czas królów elekcyjnych, t. 2: Kościół na straży polskiej wolności, Kraków 2013. Kotarski Edmund, Antyszwedzka literatura propagandowo-perswazyjna z lat 1626-1627, w: Dziedzictwo i tradycja. Szkice o literaturze staropolskiej, Gdańsk 1990. Kotarski Henryk, Wojsko polsko-litewskie podczas wojny inflanckiej 1579-1582, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” 1972, t. 18, z. 2. Kowalczyk Jerzy, Przybytek chwały rodu Radziwiłłów na zamku w Żółkwi, w: Kultura polska kultura europejska. Prace ofiarowane Januszowi Tazbirowi w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, red. S. Bylina, Warszawa 1997. Kowalczyk Jerzy, Triumf i sława wojenna „all’antica” w Polsce XVI w., w: Rene sans. Sztuka i ideologia. Materiały Sympozjum naukowego
Komitetu Nauk o Sztuce PAN, Kraków czerwiec 1972 oraz Sesji Naukowej Stowarzyszenia Hi storyków Sztuki Kielce listopad 1973, red. T.S. Jaroszewski, Warszawa 1976. Kowalczyk Jerzy, W kręgu kultury dworu Jana Zamoyskiego, Lublin 1980. Kowalczyk Jerzy, Wychowanie hetmanica Tomasza Zamoyskiego w świetle wy datków z lat 1605-1608, w: Od narodzin do wieku dojrzałego. Młodzież i dzieci w Polsce, cl. I, Od średniowiecza do wieku XVIII, red M. Dąbrowska, A. Klonder, Warszawa 2002. Kowalska Halina, Rozdrażewski (Rozrażewski) Krzysztof h. Doliwa (ok. 1547֊ 1580), PSB, t. 32/3,1989-1991. Kowalski Maciej, Wojskowość zachodnioeuropejska w oczach sarmackich peregrynatów, w: Staropolski ogląd świata ֊ problem inności, red. M. Foltański, To ruń 2007.
698 Bibliografia Kowalski Waldemar, Patrick Gordon z Auchleuchriees i jego ogląd staropolskiego świata, w: Staropolski ogląd świata ֊problem inności, red. M. Foltański, To ruń 2007. Kowalski Waldemar, Z dziejów staropolskiej pobożności (szydlowiecka fara i jej okolice XV1-XVII w.), „Odrodzenie i Reformacja w Polsce” 1996, t. 40. Koza Marian, Z księgozbiorów szlacheckich w Wielkopolsce w XVII w., „Roczniki Historyczne” 1934, r. X, z. 1. Kraushar Aleksander, Olbracht Łaski wojewoda sieradzki, 1.1, Kraków 1882. Kraushar Aleksander, Z dziejów pospolitego ruszenia w dawnej Polsce, Warszawa 1917. Kraushar Aleksander, Z dziejów Warszawy. Grobowiec carów Szujskich, Kraków 1894. Kremperowa Maria, Maisel Witold, Księgozbiory mieszczan poznańskich z dru giejpołowy XVI w., „Studia i Materiały do Dziejów Wielkopolski i Pomorza” I960, t. 6, z. 1. Kriegseisen Wojciech, Książka i biblioteki w kulturze polskich ewangelików w XVII i XVIII w., w: Z badań nad polskimi księgozbiorami historycznymi, t. 13: Kolekcje wyznaniowe, red. B. Bieńkowska, Warszawa 1992. Kroczak Jerzy, Sołocha i Duńcowa siostry - kozackie wiedźmy na wojnie. Od rela cji z bitwy do poematu epickiego, w: Wojny, bitwy i potyczki w kulturze staro polskiej, red. W. Pawlak, M. Piskala, Warszawa 2011. Kroll Piotr, Kozaczyzna i społeczeństwo ziem południowo-wschodnich Rzeczypo spolitej XVI-XVII wieku ֊ wzajemne wpływy i relacje, w: Społeczeństwo Sta ropolskie. Seria Nowa, t. 4. Społeczeństwo a wojsko, red. LM. Dacka-Górzyń ska, A. Karpiński, M. Nagielski, Warszawa 2015. Krukowski Jan, Stanisława Sarnickiego projekt „Szkoły
morskiej wojny ” w Krako wie, „Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP w Krakowie, Prace Pedagogicz ne” t. 3, red. Z. Ruta, Kraków 1981. Krzywy Roman, Peregrynacja edukacyjnajako topos pochwalny w polskiej biogra fistyce renesansowej. Przyczynek do antropologii podróżowania, w: Samotrzeć, w kompanii czy z orszakiem ? Społeczne aspekty podróżowania w średniowieczu i czasach nowożytnych, red. M. Saczyńska, E. Wólkiewicz, Warszawa 2012. Kubik Kazimierz,Joachim Pastorius: gdańskipedagog XVII wieku, Gdańsk 1970. Kubik Kazimierz, Nauczanie matematyki w Toruńskim Gimnazjum Akade mickim w XVI-XVIII w., w: Księga pamiątkowa 400-lecia Toruńskiego Gim nazjum Akademickiego, red. Z. Zdrójkowski, Toruń 1972. Kuc Leszek, Komunikacja między ludźmi, w: Studia z historii kaznodziejstwa i homiletyki, t. 2, red. W. Wojdecki, Warszawa 1980.
Bibliografia 699 Kucharski Adam, Peregrinatio et bellum. Bitwy i wojny w staropolskich relacjach zpodróży, w: Między Barokiem a Oświeceniem. Wielkie bitwy, red. S. Achremczyk, Olsztyn 2010. Kucharski Adam, Theatrumperegrinandi. Poznawcze aspekty staropolskich podró ży w epoce późnego baroku, Toruń 2013. Kuchowicz Zbigniew, Człowiek polskiego baroku, Łódź 1992. Kuchowicz Zbigniew, Obyczaje i postacie Polski szlacheckiej ХѴІ-ХѴШ wieku, Warszawa 1993. Kuklo Cezary, Rodzina staropolska na tle europejskim. Podobieństwa i różnice ryt mów rozwoju, „Przeszłość Demograficzna Polski” 2005, t. 26. Kuran Michal, Sacrum i profanum w życiu społeczeństwa Rzeczypospolitej z lat 1609-1621 ֊ świadectwa Marcina Paszkowskiego, w: Kultura staropolska poszukiwanie sacrum odnajdywanie o profanum, red. B. Rok, F. Wolański, To ruń 2013. Kurdybacha Łukasz, Staropolski ideał wychowawczy, Lwów 1938., Ostatnie wy danie w: Ł. Kurdybacha, Pisma wybrane, t. 1. Warszawa 1976, Kurdybacha Łukasz, Wychowanie Aleksandra iJerzego Lubomirskich w XVII w., Lwów 1930. Kurdybacha Łukasz, Z dziejów pedagogiki ariańskiej. Warszawa 1958. Lankau Jan, Prasa staropolska na tle rozwoju prasy w Europie, Kraków 1960. Laskowski Otton, Młodość wojskowaJana Sobieskiego, Warszawa 1933. Latacz Eugeniusz, Bieganowski Mikołaj (1601-1674), PSB, t. 2, Kraków 1936. Ledóchowski S., Ryngrafpolski, „Kolekcjoner Polski. Comiesięczny Dodatek do Kuriera Polskiego” 1973, nr 8. Leeuw Ronald de, Ihijssen Lucia, Związki między Holandią i Polską w XVI i XVII wieku, Gdańsk 1978. Lelewel Joachim, Bibliograficznych ksiąg dwoje, t. 2, Wilno
1826. Lenart Mirosław, Miles pius et iustus. Żołnierz chrześcijański katolickiej wiary w kulturze i piśmiennictwie dawnej Rzeczypospolitej (ХѴІ-ХѴШ w.), War szawa 2009. Leniek Jan, Napisy nagrobne w kościele katedralnym w Tarnowie, Tarnów 1902. Lepecki Mieczysław, Pan Jakobus Sobieski, Warszawa 1970. Lepszy Kazimierz, Bielawski Stefan (zm. 1696), PSB, t. 2. 1936. Lepszy Kazimierz, Oblężenie Krakowa przez arcyksięcia Maksymiliana (1587), Kraków 1929. Leszczyński Jan, Siedemnastowieczne sejmiki a kultura polityczna szlachty, w: Dzieje kultury politycznej w Polsce, red. J.A. Gierowski, Warszawa 1977. Lewicka-Kamińska Anna, Renesansowy księgozbiór Mikołaja Czepia w Bibliotece Jagiellońskiej, Wrocław 1956.
700 Bibliografia Lileyko Jerzy, Z rozważań nad programem ideowym pokojów królewskich na Zamku Warszawskim za Wazów, „Rocznik Warszawski” 1979,1.15. Liske Xawery, Cudzoziemcy w Polsce, Lwów 1876. Lukšaite Ingė, Biblioteka Salomona Rysińskiego, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce” 1985, t. 30. Łaziński Aleksander, Cuda i laski za przyczyną Najświętszej Marii Panny Często chowskiej, w: Cuda i łaski zdziałane za przyczyną Jasnogórskiej Matki Bożej dawniej i dziś, zebral A. Łaziński, Częstochowa 1997. Łempicki Stanisław, Działalność Jana Zamoyskiego na polu szkolnictwa 15731605, Kraków 1922. Łempicki Stanisław,Jan Zamoyskijako reformator wyższego szkolnictwa w Polsce, w: „Rozprawy Akademii Umiejçtnos'ci. Włział Filologiczny”, serya III, 1.11, Kraków 1917. Łempicki Stanisław, Mecenat wielkiego kanclerza. Studia o Janie Zamoyskim, wyd. S. Grzybowski, Warszawa 1980. Łempicki Stanisław, Polskie tradycje wychowawcze, Warszawa 1936. Łepkowski Józef, Broń sieczna w ogóle i w Polsce uważana archeologicznie, Kra ków 1857. Łopatecki Karał, Artykuły wojskowe jako źródło poznania religijności żołnierzy epoki wczesnonowożytnej, w: Religijność wymiar prywatny i publiczny, red. W. Szymborski, P.F. Nowakowski, Kraków 2007. Łopatecki Karol, disciplina militaria” w wojskach Rzeczypospolitej do połowy XVII wieku, Białystok 2012. Łopatecki Karol, Funkcjonowanie rodzin w strukturach autoramentu narodowego (od XVI do początku XVIII stulecia), doktryny, prawo, stanfaktyczny, „Studia Historyczno-Wojskowe” t. 3, red. T. Ciesielski, Zabrze 2009. Łopatecki Karol, Ideowa wymowa ozdób armatnich z przełomu
XVI i XVII wie ku, w: Nad społeczeństwem staropolskim, t. 1, Kultura - Instytucje ֊ Gospodatka w XVI-XVIIIstuleciu, red. K. Łopatecki, W. Walczak, Białystok 2007. Łopatecki Karol, Koncepcje Pana Boga Historii wśród żołnierzy Rzeczypospolitej na przełomie XVI-XVII w., w: Religia wobec historii, historia wobec religii, red. E. Przybył, Kraków 2006. Łopatecki Karol, Nabożeństwa wojskowe w Rzeczypospolitej szlacheckiej: zarys or ganizacyjno-prawny, w: Rzeczpospolita państwem wielu narodowości i wyznań XVI-XVIII wieku, red. T. Ciesielski, A. Filipczak-Kocur, Warszawa-Opole 2008 Łopatecki Karol, Poglądy Floriana Zebrzydowskiego dotyczące ufortyfikowania, obrony i poddania twierdz, „Białostockie Teki Historyczne” 2015, t. 13.
Bibliografia 701 Łopatecki Karol, Wyprawa Konstantego Wituskiego po Europie Zachodniej i Bra zylii w latach 1633-1637, „Barok. Historia - Literatura ֊ Sztuka” 2014, t. 21,2(49). Łopatecki Karol, Zawłaszczenie nieruchomości na przykładzie działań wojennych z początku XVII wieku w Rzeczypospolitej Obojga Narodów: z badań nadpra wem zdobyczy wojennej w epoce nowożytnej, „Zeszyty Prawnicze” 2016, z. 4. Łoziński Jerzy Z., Polskie mauzolea renesansowe, w: Renesans. Sztuka i ideolo gia. Materiały Sympozjum naukowego Komitetu Nauk o Sztuce PAN, Kraków czerwiec 1972 oraz Sesji naukowej Stowarzyszenia Historyków Sztuki Kielce listopad 1973, red. T.S. Jaroszewski, Warszawa 1976. Łoziński Władysław, Prawem i lewem. Obyczaje na Czerwonej Rusi w pierwszej połowie XVII wieku, oprać. J. Tazbir, Warszawa 2005. Łoziński Władysław, Życie polskie w dawnych wiekach, Kraków 1964 Łukijaniuk Iwona, Biblioteka Marcina i Wawrzyńca Goślickich, w: Z badań nad polskimi księgozbiorami historycznymi, red. B. Bieńkowska, t. 6: Księgozbiory miejskie i mieszczańskie, red. J. Skrzypek, Warszawa 1981. Łysakowski Adam, Uniwersytecka Biblioteka Publiczna, w: Biblioteki wileńskie, red. A. Łysakowski, Wilno 1932. Maciejewski J., Folklor środowiskowy. Sposób jego istnienia, cechy wyodrębniające (naprzykładzie „folkloru szlacheckiego"XVII i XVIII wieku), w: Problemy so cjologii literatury, red. J. Sławiński, Wroclaw 1971. Maciejowski Wacław Aleksander, Polska i Ruś aż do połowy XVII wieku pod względem zwyczajów i obyczajów, ez. II, III, Petersburg-Warszawa 1842. Maciszewski Jarema, Mechanizmy kształtowania się
opinii publicznej w Polsce doby kontreformacj, w: Wiek XVII - Kontreformacja - Barok. Prace z historii kultury, red. J. Pelc, Wroclaw 1970 Maciszewski Jarema, Szlachta polska ijej państwo, Warszawa 1986. Maciszewski Jarema, Wojna domowa w Polsce 1606-1609. Części: Od Stężycy do Janowca, Wrocław I960. Magnuszewski Władysław, Z dziejów elearów polskich, Warszawa-Poznań 1978. Maisel Witold, Archeologia prawa Polski, Warszawa-Poznań 1982. Majewski Alfred, Zamek w Wiśniczu, „Teka konserwatorska”, z. 3. Warszawa 1956. Majewskij Wiesław, Jan Fryderyk, w: Dom sapieżyński, oprać. E. Sapieha, War szawa 1995 Majewski Wiesław, LączyńskiJózefh. Nałęcz (zm.1676), PSB, 1.18, 1973. Majewski Wiesław, Sapieha Jan Fryderyk h. Lis (1618-1664), PSB, t. 35/1, Warszawa-Kraków 1994.
702 Bibliografia Majewski Wiesław, Sztuka dowódcza Jana III Sobieskiego (do R. 1683), w: Jan Sobieski - wódz i polityk (1629-1696) w trzechsetną rocznicę śmierci, red. J. Wojtasik, Siedlce 1997. Majewski Wiesław, Wojsko i służba żołnierska, w: Tradycjepołityczne dawnej Pol· ski, red. A. Sucheni-Grabowska, A. Dybkowska, Warszawa 1993. Majkowski Edmund, Biblioteka archidiecezjalna, w: Biblioteki wielkopolskie i po morskie, red. S. Vrtel-Wierczyński, Poznań 1929. Maleczyńska Kazimiera, Zarys historii bibliotek odXVdo XVIII wieku, Wrocław 1975. Maleczyńska Kazimiera, Z dziejów księgozbiorów mieszczańskich w Polsce 15067572, Wrocław 1991. Maliszewski Kazimierz, Komunikacja społeczna w kulturze staropolskiej, Toruń 2001. Maliszewski Kazimierz, Obraz świata i Rzeczypospolitej wpolskich gazetach ręko piśmiennych z okresu baroku. Studium z dziejów kształtowania się i rozpo wszechniania sarmackich stereotypów wiedzy i informacji o „theatrum mundi”, Toruń 1990. Maliszewski Kazimierz, Program wychowania i wykształcenia Jana i Marka So bieskich w świetle instrukcji ich ojca Jakuba, w: Polskie dziedzictwo edukacyjne od XVI do XX wieku ֊ ciągłość i zmiana. Zbiór studiów i rozpraw ofiarowa nych Profesorowi Lechowi Mokrzeckiemu z okazjiJubileuszu 80 urodzin, red. M. Brodnicki i inni, Toruń 2015. Małkiewicz Adam, Księgozbiór architekta Krzysztofa Mieroszewskiego (Archi tektura cywilna - architektura wojskowa - sztuka wojenna), „Folia Históriáé Artium” 1976, t. 12. Marcinek Roman, Sławne ziele zwane tabaką, Wilanów 2012. Marciniak Ryszard, Biblioteka biskupa Jana Lubrańskiego, „Kronika
miasta Po znania,, 1999, cz. 2. Marcinkowski Marian, Wasilewski Paweł, Pedagogika wojskowa. O kształceniu żołnierza dowódcy iprzywódcy, Wrocław 2013. Markiewicz Anna, Europa w dzienniku podróż Aleksandra Jana i Jana Stanisła wa Jabłonowskich z lat 80. XVII wieku, w: Staropolski ogląd świata - problem inności, red. F. Wolański, Toruń 2007. Markiewicz Anna, Podróże edukacyjne w czasach Jana III Sobieskiego. Peregrinationes Jablonovianae, Warszawa 2011. Maron Jerzy, Mentalność żołnierzy polskich w XVII wieku - próba sondażu, w: Studia z dziejów kultury i mentalności czasów nowożytnych, red. K. Matwijowski, B. Rok, Wrocław 1993. Marrou Henri-Irénée, Historia wychowania w starożytności, Warszawa 1969.
Bibliografia 703 Massicotte Jean-Paul, Lessard Claude, Histoire du sport de l’Antiquité au XIXe siècle, Québec 1984. Mazur Aleksander, Ceremonial promocyjny w wojsku polskim 966-1996, War szawa 1997. Mączak Antoni, Klientela. Nieformalne systemy władzy w Polsce i Europie XVIXVIII w., Warszawa 1994. Mączak Antoni, Odkrywanie Europy, Podróże w czasach renesansu i baroku, Gdańsk 1998. Mecherzyński Karol, Historia wymowy w Polsce, t. 3, Kraków 1860. Mele Gregory D., Fighting Arts ofthe Renaissance ֊ Bologna: City ofSwordsmen, w: Martial Arts of the World: An Encyclopedia of History and Innovation, Voi. 1, Santa Barbara 2010. Mesnard Paul, Histoire de lAcademiefrançaise depuis safondation jusqu’en 1830, Paris 1857. Miaskowski Wojciech, Relacja bitwy pod Zborowem die 15 augusti 1649, w: Re lacje wojenne z pierwszych lat walk polsko-kozackich powstania Bohdana Chmielnickiego okresu „Ogniem i mieczem” (1648-1651), oprać. M. Nagiel- ski, Warszawa 1999. Michałek Antoni, Konfederacja wojska stołecznego pod regimentem imć Ciekliń skiego Józefa, „Teki Historyczne” t. 25, Londyn 1969-1970. Mikos von Rohrscheidt A., Turystyka kulturowa. Fenomen - potencjał - perspek tywy, Gniezno 2008. Miłobędzki Adam, Pałac i zamek „renesansowy", w: Renesans. Sztuka i ideolo gia. Materiały Sympozjum naukowego Komitetu Nauk o Sztuce PAN, Kraków czerwiec 1972 oraz Sesji naukowej Stowarzyszenia Historyków Sztuki Kielce listopad 1973, red. T.S. Jaroszewski, Warszawa 1976. Mocarski Zygmunt, Książka w Toruniu do 1793. Dzieje Torunia, Toruń 1933. Mokrzecki Lech, Cele i kierunki wychowania w szkolnictwie I
Rzeczypospolitej, „Przegląd Hístoryczno-Os'wiatowy” 2000, nr 1-2. Mokrzecki Lech, Nauka i oświata w życiu gdańskich mieszczan, w: Wokół staro polskiej nauki i oświaty, Gdańsk 2001. Mokrzecki Lech, Początki wiedzy o morzu w dawnej Rzeczypospolitej. Problema tyka morska w nauce gdańskiej doby baroku i oświecenia, Wroclaw 1983. Mokrzecki Lech, Uwagi o wychowaniu i wiedzy wojskowej w oświacie I Rzeczypo spolitej, w: tegoż, Wokół staropolskiej nauki i oświaty, Gdańsk 2001. Mokrzecki Lech, W kręgu prac historyków gdańskich XVII wieku, Gdańsk 1974. Mokrzecki Lech Wokół staropolskiej nauki i oświaty, Gdańsk 2001. Mokrzecki Lech, Puchowski Kazimierz, Programy szkolnictwa staropolskiego wXVIiXVII wieku. Kierunki zmian, „Kwartalnik Pedagogiczny” 1995, nr 3.
704 Bibliografia Mossakowski Stanisław, Treść dekoracji renesansowego pałacu na Wawelu, w: Re nesans. Sztuka i ideologia. Materiały Sympozjum naukowego Komitetu Nauk o Sztuce PAN, Kraków czerwiec 1972 oraz Sesji naukowej Stowarzyszenia Hi storyków Sztuki Kielce listopad 1973, red. T.S. Jaroszewski, Warszawa 1976. Mossakowski Stanisław, Sztukajako świadectwo czasu, Warszawa 1980. Mroczek Katarzyna, Epitalamia staropolskie, Wrocław 1992 Mrowcewicz Krzysztof, Drukarz w wirydaržu, czyli copisali autorzy staropolskich rękopisów o swoich wierszach, w: Staropolska kultura rękopisu, red. H. Dziechcińska, Warszawa 1990. Myk Władysław, Myk Sławomir, KrólJan III Sobieski a prasa europejska okresu odsieczy wiedeńskiej, w: Trylogia - Sobieski - Victoria wiedeńska, cz. II, Sobie ski i victoria wiedeńska, red. Lech Ludorowski, Lublin 1985. Nadolski Bronisław, Walka o szkolę humanistyczną w Prusach Królewskich w do bie Odrodzenia, „Zapiski Historyczne” 1961, t. 26, z. 3. Nadolski Bronisław, Życie i działalność naukowa uczonego gdańskiego Bartłomie ja Keckermanna. Studium z dziejów odrodzenia na Pomorzu, Toruń 1961. Nagi elski Mirosław, Aleksander Dadźbóg (Bohdan, Teodat), w: Dom sapieżyński, oprać. E. Sapieha, Warszawa 1995. Nagielski Mirosław, Chorągwie husarskie Aleksandra Hilarego Połubińskiego i króL· Jana Kazimierza wiatach 1648-1660, „Acta Baltico Slavica” 1983,1.15. Nagielski Mirosław, Francuzi w silach zbrojnych Rzeczypospolitej w II połowie XVII w., w. Od najazdów pogańskich dotąd są państwa Waszej Królewskiej Mości spokojne. Studia ofiarowane w siedemdziesiąta rocznicę
urodzin profe sorowi Karolowi Olejnikowi, red. Z. Pilarczyk, M. Francuz, Toruń 2008. Nagielski Mirosław, Jan III Sobieski ijego wpływ na odrodzenie staropolskiej sztu ki wojennej w IIpołowie XVII wieku, „Tarnowskie Studia Historyczne”, t. 3, Tarnów 2012. Nagielski Mirosław, Krzysztof Grodzicki general artylerii koronnej w latach 1652-1659, w: Studia artyleryjskie, red. M. Giftkowski, A. Smoliński, To ruń 2011. Nagielski Mirosław, Mątwy 1666 - przegrana batalia o naprawę Rzeczypospo litej, w: Bitwa pod Mątwami 1666. Historia i pamięć, red. T. Łaszkiewicz, Inowrocław 2017. Nagielski Mirosław, Stosunki wojska ze społeczeństwem Wielkiego księstwa Litew skiego w Polowie XVII wieku w świetle poezji okolicznościowej, „Napis” 2001, ser. VII. Nagielski Mirosław, Sytuacja jeńców w początkowym okresie powstania Bohdana Chmielnickiego wiatach 1648-1652, „Przegląd Historyczny” 2014, t. 105.
Bibliografia 705 Nagielski Mirosław, Włosi w siłach Rzeczypospolitej w połowie XVII w., w: Rzecz pospolitapaństwem wielu narodowości i wyznań XVI-XVIII wieku, red. A. Filipczak-Kocur, T. Ciesielski, Warszawa-Opole 2008. Nagielski Mirosław, Z problematyki wyznaniowej armii Rzeczypospolitej połowy XVII wieku, w: Rzeczpospolita wielu wyznań. Materiały z międzynarodowej konferencji, Kraków 18-20 listopada 2002, red. A. Kaźmierczak i in., Kraków 2004. Nagielski Mirosław, Zygmunt Przyjemski ֊ generał artylerii koronnej w latach 1649-1652, w: Studia Artyleryjskie, t. 3, red. M. Giętkowski, A. Smoliński, Toruń 2012. Nagielski Mirosław, Źródła dotyczące zniszczeń wojennych w Połowie XVII w. w świetle regresu demograficznego Rzeczypospolitej po potopie, w: Między Za chodem a Wschodem, t. 4: Życie gospodarcze Rzeczypospolitej w XVI—XVIII wieku. Materiały konferencji naukowej, red. J. Wijaczka, Toruń 2007. Nagielski Mirosław, Żołnierz - obywatel w służbie Rzeczypospolitej w XVII wie ku, w: Spory o państwo w dobie nowożytnej. Między racją stanu a partykulary zmem, red. Z. Anusik, Łódź 2007. Nagielski Mirosław, Żołnierz koronny w XVII wieku. Wybawca i bohater czy ciemiężyciel ֊ w świetle zachowanych rejestrów szkód w księgach grodzkich i ziem skich Rzeczypospolitej, w: Społeczeństwo Staropolskie, Seria Nowa, t. 4: Społe czeństwo a wojsko, red. I.M. Dacka-Górzyńska, A. Karpiński, M. Nagielski, Warszawa 2015. Natoński Bronisław, Szkolnictwo jezuickie w dobie kontrreformacji, w: Wiek XVII - Kontrreformacja - Barok. Prace z historii kultury, red. J. Pelc, Wroc ław 1970. Niedźwiedź
Jakub,Jak pochwalić Radziwiłła, czyli garść uwago topicepanegirycznej, w: Radziwiłłowie. Obrazy literackie . Biografie. Świadectwa historyczne, red. K. Stępnik, Lublin 2003. Niesiecki Kasper, Herbarz polski, wyd. J.N. Bobrowicz, t. 3, Lipsk 1839; t. 7; Lipsk 1841; 1.10, Lipsk 1845. Nżeznanowski Stefan, Z badań nad czytelnictwem staropolskim na Lubelszczyżnie, w: Z dziejów życia literackiego w Polsce XVI i XVII wieku, red. H. Dziechcińska, Wrocław 1980. Nouvelle biographie universelle depuis les temps les plus reculés jusqu’à nos jours, avec les renseignements bibliographiqueset l’indication des sources a consulter publiée sous la direction de m. le dr. Hoefer, t. 42, Paris 1866, Nowak Edmund, Bractwo żołnierskie św. Michała Archanioła, Warszawa 1932. Nowak Marian, Wychowanie - ideologia, ideał, indywidualizacja, w: Encyklope dia pedagogiczna XXI wieku, t. 7, Warszawa 2008.
706 Bibliografia Nowak Tadeusz ЪА.,Jabłonowski StanislawJan naJabłonowie i Ostrogu h. Prus III (1634-1702), PSB, t.10,1962-1964, Nowak Tadeusz M., Pierwsza próba założenie wojskowej uczelni technicznej w Polsce wXVII w., „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” 1.11, cz. 1, 1965. Nowak Tadeusz M., Polska technika wojennaХѴІ-ХѴШw., Warszawa 1970. Nowak Tadeusz M., Polskie tłumaczenia europejskiej literatury wojskowej dokona ne w XVI-XVII wieku, Warszawa 2000. Nowak Tadeusz M., Problematyka wojskowa w wykładach jezuitów polskich: Oswalda Krugera (1633 r) i Faustyna Grodzickiego (1747), „ Analekta. Stu dia i Materiały do Dziejów Nauki” 1997, z. 1. Nowak Tadeusz M., Przeglądpolskiego piśmiennictwa z dziedzinyfortyfikacji i in żynierii wojskowej wXVI-XVIII wieku, „Studia i Materiały do Historii Woj skowości” t. 11, cz. 2,1965. Nowak Tadeusz M., Rysunki dział zdobytych przez Szwedów w Polsce w XVII i na początku XVIII w., „ Studia i Materiały do Historii Wojskowości” 1976, t. 20. Nowak Tadeusz M., Teoretyczna wiedza artyleryjska w Polsce wpołowie XVII wie ku, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” 1966,1.12, cz. 2,1966. Nowak Tadeusz M.,Z dziejów techniki wojskowej wojennej w dawnej Polsce, War szawa 1965. Nowak Zenon Hubert, Dziecko w rodzinie mieszczańskiej państwa krzyżackie go, w: Kobieta i rodzina w średniowieczu i na progu czasów nowożytnych, red. Z.H. Nowak, A. Radzimiński, Toruń 1998, Nowak-Dłużewski Jan, Okolicznościowa poezja polityczna w Polsce. Zygmunt III, Warszawa 1971. Nowak-Dłużewski Jan, Wstęp, w: Poezja Związku Święconego i rokoszu Lubomir
skiego, oprać, i wstęp J. Nowak-Dłużewski, Wrocław 1953. Nowakowski Piotr A., Arsenały domowe rycerstwa polskiego w średniowieczu, To ruń 2006. Nowicka-Jeżowa Alina, Sarmaci i śmierć. O staropolskiej poezji żałobnej, Warsza wa 1992. Obrębski Andrzej, Wokół księgozbioru biskupa płockiego Piotra Dunin-Wolskiego, w: Z badań nadpolskimi księgozbiorami historycznymi, 1.13, Kolekcje wyzna niowe, red. B. Bieńkowska, Warszawa 1992. Obremski Krzysztof, Kryzys sarmackiej teologii historii (Psalmodia i Janina), w: Barok ֊ Sarmatyzm - Psalmodia, red. K. Maliszewski, K. Obremski, To ruń 1995. Odrzywolska-Kidawa Anna, Pożywienie żołnierza według zaleceń Antoniego Schneebergera w księdze o zachowaniu dobrego zdrowia żołnierzy z 1564 roku,
Bibliografia 707 w: Historia na źródłach oparta. Studia ofiarowane Profesorowi Tadeuszowi Srogoszowi w 65. rocznicę urodzin, red. A. Stroynowski, Częstochowa 2017. Odziemkowski Janusz, Duszpasterstwo wojskowe w dobie królów elekcyjnych, w: Historia duszpasterstwa wojskowego na ziemiach polskich, red. J. Ziółek, A. Barańska, W. Matwiejczyk, D. Nawrot, E.M. Ziółek, Lublin 2004. Okoń Jan, Barokowy dramat i teatr szkolny w Polsce wśród zadań publicznych i re ligijnych, w: Popularny teatr religijny w Polsce, red. I. Sławińska, M.B. Styko wa, Lublin 1990. Okoń Jan, Dramat i teatr szkolny. Scenyjezuickie XVII wieku, Wrocław 1970. Okoń Jan, Mikołaj Radziwiłł Sierotka i jego podróż do Ziemi Świętej w teatrze szkolnymjezuitów, w. Radziwiłłowie. Obrazy literackie. Biografie. Świadectwa historyczne, red. K. Stępnik, Lublin 2003. Okoń Jan, Na marginesie renesansowego księgozbioru Piotra Dunina Wolskiego, w: Studia i szkice ofiarowane Profesor Renardzie Ocieczek w czterdziestolecie pracy naukowej i dydaktycznej, red. I. Opacki, Katowice 2002. Okoń Jan, Na scenach jezuickich w dawnej Polsce, (Rozmaitość i europejskość), Warszawa 2006. Okoń Jan, Sapiehowie w dawnym teatrze szkolnymjezuitów, w: Sapiehowie epoki Kodynia i Krasiczyna, red. K. Stępnik, Lublin 2007. Olejnik Karol, Historyczny aspekt kształtowania się etosu oficera, w: Pax et bellum, red. K. Olejnik, Poznań 1993. Olejnik Karol, Problematyka historyczno-wojskowa w pismach Marcina Bielskie go, w: Studia z Dziejów Polskiej Historiografii Wojskowej, red. B. Miśkiewicz, t. 4, Poznań 2000. Olejnik Karol, Rozwój polskiej myśli
wojskowej do końca XVII wieku, Poznań 1976. Opalińska Krystyna, Instygator koronny Andrzej Lisiecki ijego księgozbiór, w: Ko lekcje Historyczne. Księgozbiory szlacheckie XVI-XVII wieku, 1.1, red. E. Wy szyńska, Warszawa 2004. Opaliński Edward, Kultura polityczna szlachty polskiej w latach 1587-1652, Warszawa 1995. Opaliński Edward, Polityka rozdawnicza Zygmunta III Wazy na terenie wo jewództwa poznańskiego i kaliskiego, „Kwartalnik Historyczny” 1978, r. LXXXV, nr 1. Organiściak Władysław, Kodeksy wojskowe w Polsce roku 1775, Katowice 2001. Organiściak Władysław, Radziwiłłowie jako prawodawcy wojskowi w okresie od XVII do XVIII wieku,-w·. Radziwiłłowie. Obrazy Literackie. Biografie. Świa dectwa historyczne, red. K. Stępnik, Lublin 2003.
708 Bibliografia Organiściak Władysław, Z badań nad karami na czci wprawie wojskowym Rze czypospolitej szlacheckiej w XVI-XVIII wieku, w: Z dziejów prawa, cz. 2, red. A. Lityński, Katowice 1999. Osiński Zbigniew Mirosław, Lęk w kulturze społeczeństwa polskiego w XVI-XVII wieku, Warszawa 2009. Ostrowski Jan K., Dzieje galerii Podhoreckiej, w: Rezydencje w średniowieczu i w czasach nowożytnych, red. E. Opaliński, T. Wiślicz, Warszawa 2001. [Ossoliński Józef Maksymilian], Wieczory badeńskie czyli Powieści o strachach i upiorach Józefa Maxymiliana hrabi z Tenczyna Ossolińskiego, przedm. A. Małachowski, oprać. graf. J. Jaworowski, Warszawa 1970. Ossowski Stanisław, Wielogłowy Lewiatan i grupa społeczna, w: S. Ossowski, Dzieła, t. 4, Warszawa 1967. Otterspeer Willem, The Bastion ofLiberty. Leiden University today and yester day, Leiden 2008. Otte Michael, Geschichte des Reitens von der Antike bis zur Neuzeit, Warendorf 1994. Otwinowska Konstanty, Dzieła X. Piotra Skargi SJ, Kraków 1916. Partyka Joanna, Rękopisy dworu szlacheckiego doby staropolskiej, Warszawa 1995. Paliušytė Aistė, Kontakty Krzysztofa Radziwiłła (1585-1640 z malarzami, w: Radziwiłłowie. Obrazy literackie. Biografie. Świadectwa historyczne, red. K. Stępnik, Lublin 2003. Parker Geoffrey, Żołnierz, w: Człowiek baroku, red. R. Villari, tlum. В. Bielań ska, M. Gurgul, M. Woźniak, Warszawa 2001. Pawinski Adolf, Młode łata Zygmunta Starego, Warszawa 1893. Pawlak Marian, Studia uniwersyteckie młodzieży z Prus królewskich w XVIXVII w., Toruń 1988. Pawlak Marian, Dzieje Gimnazjum Elbląskiego w łatach 1535-1772, Olsztyn
1972. Pawłowski Rafał, Jan Sobieskijako ojciec w świetle Listów do Marysieńki, w: Sar mackie theatrum, t. 7: W kręgu rodziny i prywatności, red. M. Jarczykowa, R. Ryba, Katowice 2014. Pelc Jan, Barok epoka przeciwstawieństw, Kraków 2004. Pelc Jan, Bohaterowie literaccy a wzorce osobowe w czasach polskiego renesansu oraz baroku, w: Problemy literatury staropolskiej, seria III, red. J. Pelc, Wrocław 1978. Pelc Jan, Kontrreformacja, sarmatyzm a rozwój literaturypolskiej, w: Wiek XVII֊ Kontrreformacja - Barok. Prace z historii kultury, red. J. Pelc, Wrocław 1970. Pelc Jan, Słowo i obraz. Na pograniczu literatury i sztuk plastycznych, Kraków 2002.
Bibliografia 709 Pelczar Marian, Najstarszy znany regulamin Biblioteki Rady Miejskiej w Gdań sku, Gdańsk 1954. Petrus Jerzy, Żółkiew i jej kolegiata, „Zabytki Kultury Polskie poza Granicami Kraju”, seria A, z. 1, Warszawa 1997. Piechnik Ludwik, Dzieje Akademii Wileńskiej, t. 1 : Początki Akademii Wileń skiej 1570-1599, Rzym 1984. Piechnik Ludwik, Rozkwit Akademii Wileńskiej w latach 1650-1655, Rzym 1983. Piechnik Ludwik, Studium matematyczne i projekt akademii wojskowej Bartło mieja Wąsowskiego, w: Z dziejów szkolnictwajezuickiego w Polsce, oprać. J. Paszenda, Kraków 1994. Piekarski Kazimierz, Odkrycie „Volsciany” w zbiorach Biblioteki Jagiellońskiej, Kraków 1929. Pietrzyk Zdzisław, Peregrynacyjna „Pompa funebris”. Fragmenty diariusza Krzysztofa Zygmunta Paca z podróży do Holandii, „Przegląd Polonijny” 1987, r. XIII, z. 3. Pietrzyk Zdzisław, „Tylem się w Strazburku nauczył.”Studia Mikołaja Krzysz tofa Radziwiłła Sierotki w Strazburgu w Latach 1563-1564, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce” 1997, t. 4L Pietrzyk Zdzisław, W kręgu Strasburga. Z peregrynacji młodzieży Rzeczypospoli tej polsko-litewskiej w latach 1538-1621, Kraków 1997. Pietrzyk-Reeves D., O pojęciu Rzeczpospolita (res-publica) w polskiej myśli poli tycznej XVI w., „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2019, 62, z. 1. Piskała Magdalena, Arma salutis, czyli o właściwym przeznaczeniu herbowego oręża w heraldycznym dziele Szymona Okolskiego, w: Wojny, bitwy i potyczki w kulturze staropolskiej, red. W. Pawlak, M. Piskała, Warszawa 2011. Piwowarczyk Dariusz, Obyczaj rycerski w Polsce późnośredniowiecznej (XIV-XV
wiek), Warszawa 2005. Platt Dobrosława, Kazania pogrzebowe z przełomu XVI i XVII wieku, Wrocław 1992. Plewczyński Marek, Jan Tarnowski herbu Leliwa (1488-1561) hetman wielki, w: Poczet hetmanów Rzeczypospolitej. Hetmani koronni, red. M. Nagielski, Warszawa 2005. Plewczyński Marek, Ludzie Wschodu w wojsku ostatnich Jagiellonów, Warszawa 1995. Plewczyński Marek, Mikołaj Firlej herbu Lewart (1460-1526) hetman wielki, w: Poczet hetmanów Rzeczypospolitej. Hetmani koronni, red. M. Nagielski, Warszawa 2005.
710 Bibliografia Plewczyński Marek, Mikołaj Kamieniecki herbu Pilawa (1460-1515) hetman wielki, w: Poczet hetmanów Rzeczypospolitej. Hetmani koronni, red. M. Nagielski, Warszawa 2005. Plewczyński Marek, Obraz cudzoziemskich żołnierzy w piśmiennictwie wojsko wym XVI w., „Napis” 2001, seria VII. Plewczyński Marek, Rotmistrz zaciężny na urzįdzie ziemskim w XVI w., w: Kul tura polityka dyplomacja. Studia ofiarowane Profesorowi Jaremie Maciszewskiemu w sześćdziesiąta rocznicęJego urodzin, red. A. Bartnicki i in„ Warszawa 1990. Plewczyński Marek, Wsłużbiepolskiego króla. Z zagadnień struktury narodowoś ciowej Armii Koronnej w latach 1500-1574, Siedlce 1995. Plewczyński Marek, Wojenni przodkowie króla Jana III Sobieskiego w XVI w., w: Jan Sobieski - wódz i polityk (1629-1696) w trzechsetną rocznicę śmierci, red. J. Wojtasik, Siedlce 1997. Plewczyński Marek, Żołnierz jazdy obrony potocznej za panowania Zygmunta Augusta. Studia nad zawodem wojskowym w XVI w., Warszawa 1985. Pociecha Władysław, Bzicki Andrzej h. Ciołek (zm. 1567), PSB, t. 3,1937. Poecipolskiego baroku, oprać. J. Sokołowska, K. Żukowska, 1.1, Warszawa 1965. Podhorodecki Leszek, Jan Karol Chodkiewicz 1560-1621, Warszawa 1981. Podhajsky Alois, The Complete Training ofHorse and Rider, California 1967. Podlaszewska Krystyna, Księgozbiory mieszczan gdańskich w XVIII wieku, „Za piski Historyczne” 1970, t. 35. Podróż królewicza Władysława Wazy do krajów Europy zachodniej w latach 1624-1625 w świetle ówczesnych relacji, oprać. A. Przyboś', Kraków 1977. Pollak Roman, Wstęp, w: Gofred albo Jeruzalem wyzwolona, Torkwato
Tasso, tłum. P. Kochowskiego, oprać. R. Poilak, BN, S. II, nr 4, Wrocław 1951. Polska XVII wieku: państwo, społeczeństwo, kultura, red. J. Tazbir, Warszawa 1977. Polskie wojskowe piśmiennictwo techniczne do r. 1764, oprać. T.M.Nowak, War szawa 1961. Popiołek Bożena, Sacrum przestrzeni domowej w czasach saskich, w: Kultura sta ropolska - poszukiwania sacrum odnajdywanie profanum, red. B. Rok, F. Wolański, Toruń 2013. Poplatek Jan, Studia z dziejów jezuickiego teatru szkolnego w Polsce, Wrocław 1957. Późniak Piotr, Repertuar polskiej muzyki wokalnej w epoce Renesansu. Studium kontekstualno-analityczne, Kraków 1999. Przyboś Adam, Grodzicki Paweł (zm. 1645), PSB, t. 8,1959-60
Bibliografia 711 Przyboś Adam, Grodzicki z Grodziska Krzysztofik. Łada (zm.l659), PSB, t. 8, 1959-60. Przyboś Adam, Kątski (Kącki, Kontski) Marcin Kazimierz h. Brohowicz (l 6361710), PSB, 1.12,1966-1967 Przyboś Adam, Koniecpolski Aleksander b. Pobóg (1620-1659), PSB, t. 13, 1967-1968. Ptak Jan, Efekty pijaństwa w wojskach polskich podczas dawnych wojen w świetle wybranych relacji, w: Alkohol w wojsku i na wojnie. Z dziejów wojskowości pol skiej i powszechnej, red. A. Niwiński, Oświęcim 2018. Ptaśnik Jan, Drukarze i księgarze krakowscy XVI i XVII w., Lwów 1922. Puchalski Jacek, Literatura polityczna w siedemnastowiecznych księgozbiorach szlachty koronnej w świetle produkcji wydawniczej krajowych oficyn drukar skich z lat 1501-1732, w: Z badań nad polskimi księgozbiorami historyczny mi, t. 15: Zbiory rozproszone, red. B. Bieńkowska, Warszawa 1993. Puchowski Kazimierz, Edukacja historyczna w jezuicki kolegia Rzeczypospolitej (1565-1773), Gdańsk 1999. Puchowski Kazimierz, „In bello Mars, in pace Apollo”. Z dziejów edukacji w ko legiach jezuickich Rzeczypospolitej Obojga Narodów, w: Jezuicka ars histori ca. Prace ofiarowane Księdzu Profesorowi Ludwikowi Grzebieniowi SJ, red. M. Inglot SJ, S. Obirek SJ, Kraków 2001. Puchowski Kazimierz, Jezuickie kolegia szlacheckie Rzeczypospolitej Obojga Na rodów, Gdańsk 2007. Puchowski Kazimierz, Jezuickie kolegia szlacheckie w Europie Zachodniej. Reko nesans, „Horyzonty Wychowania” 2004, 3(6). Puchowski Kazimierz, Kształcenie elit w madryckim Real Seminario de Nobles (1727-1765), w: W służbie historii nauki, kultury i edukacji. Księga
pamiąt kowa dedykowana Prof. Lechowi Mokrzeckiemu, red. R. Grzybowski, T. Ma liszewski, Gdańsk 2006. Puchowski Kazimierz, Teatrjezuicki w Rzeczypospolitej Obojga Narodów - Clio w edukacji obywatela, w: Świat teatru - świat wartości. Wychowanie obywatel skie w teatrze szkolnym jezuitów w XVI-XVIII w., red. W. Wałecki, Kraków 2017. Puchowski Kazimierz, Wiktoria wiedeńska (1683) w teatrzejezuickim, „Hory zonty Wiary” 1992, z. 13. Puchowski Kazimierz, Wychowanie obywatelskie wjezuickich kolegiach szlachec kich Korony i Litwy, „Horyzonty Wychowania” 2004, 3(5). Pugacewicz Iwona, Porządek sąsiedzki przemocą regulowany. O organizacji ifunkcjach zajazdu w Upoi. XVII i XVIII wieku, „Białostockie Teki Histo ryczne”, t. 4,2006.
712 Bibliografia Rabowicz Edmund, Stok Paweł, Kątski Jan Stanislaw (ok. 1685-1727), PSB, 1.12,1966-1967 Rachuba Andrzej, Armia Wielkiego Księstwa Litewskiego, jako czynnik unifikacji narodowej i kulturowej, „Przegląd Historyczny” 1998, t. 88, z. 2. Rachuba Andrzej, Kariery oficerów cudzoziemskiego pochodzenia w armii litew skiej w XVII w., w: W służbie obcych monarchów i państw, red. T. Ciesielski, Warszawa 2015. Rachuba Andrzej, Konfederacja Kmicicowska i Związek Braterski wojska litew skiego w latach 1660-1663, Warszawa 1988. Rachuba Andrzej, Krzysztof Mikołaj, w: Dom sapieżyński, oprać. E. Sapieha, Warszawa 1995 Rachuba Andrzej, Oficerowie cudzoziemskiego autoramentu w armii Wielkiego księstwa Litwewskiego w latach 1648-1667, w: Od armii komputowej do na rodowej (XVI-XX w.), red. Z. Karpus, W. Rezmer, Toruń 1998. Rachuba Andrzej, Poszedł żołnierz na wojnę. rejestry ruchomości żołnierzy li tewskich z XVII wieku, w: Świat pogranicza, red. M. Nagielski, A. Rachuba, S. Górzyński, Warszawa 2003. Rachuba Andrzej, Udział „Inflantczyków” i oficerów cudzoziemskiego pochodze nia w życiu publicznym Wielkiego Księstwa Litewskiego w latach 1569-1732, w: Rzeczpospolita państwem wielu narodowości i wyznań XV1-ХVIII wieku, red. T. Ciesielski, A. Filipczak-Kocur, Warszawa-Opole 2008. Rakoczy Eustachy, Matka Boża Częstochowska w tradycji rycersko-żolnierskiej, „Studia Claromontana” 1996,1.16. Rakoczy Eustachy, Znak ojczyzny. Jasnogórski ryngrafw polskiej tradycji rycersko-żolnierskiej, Częstochowa 2001. Ratajczyk Leonard, Zmyślony Zdzisław, Geneza polskiejprzysięgi wojskowej i tra
dycjejej skladania, w: Historyczny rodowódpolskiego ceremonialu wojskowego, red. L. Ratajczyk, Warszawa 1981. Reed A.W., Litt D., Chivalry and the Idea ofa Gentleman, w: Francis Cornish, The Social History ofChivalry, London-New York 2003. Reitbergen Peter, Europa. Dzieje kultury, Warszawa 2001. Renesansowy księgozbiór rodziny Strzemboszów, oprać. E. Bylinowa, w: Kolekcje historyczne. Księgozbiory szlacheckie XVI-XVII wieku, „Prace Biblioteki Uni wersyteckiej w Warszawie”, nr 30, Warszawa 2004. Rok Bogdan, Druki żałobne w dawnej Polsce XVI-XVIII wiek, w: Wesela, chrzci ny i pogrzeby w XV1-ХVIII wieku. Kultura życia i śmierci, red. H. Suchojad, Warszawa 2001. Rok Bogdan, Zagadnienia śmierci w kulturze Rzeczypospolitej czasów saskich, Wroclaw 1991.
Bibliografia 713 Rosolowski Stefan, Z dziejów kultury intelektualnej wojska polskiego, Warszawa 1980. Roszkowska Wanda, Główne ośrodki życia teatralnego w Polsce XVI i XVII w., w: Z dziejów życia literackiego w Polsce XVI i XVII wieku, red. H. Dziechcińska, Wrocław 1980. Różycki Edward, Alembekowie i ich księgozbiory, Katowice 2001. Różycki Edward, Biblioteki na Podolu w XV1-ХVII wieku. Wybrane zagadnienia z dziejów polskiej kultury książki. Studia Bibliologiczne, t. 12, Prace poświęcone pamięci profesora Jerzego Ratajewskiego, red. I. Socha, Katowice 2000. Różycki Edward, Inwentarz księgozbioru mieszczańskiej rodziny ze Lwowa z 1648 r. Przyczynek do historii cen książek, „Roczniki Biblioteczne” 1997, r. XLI, z. 1 ֊2. Rüdebusch Dieter, Ritterakademie Lüneburg, Lüneburg 2007. Ryba Renata, Motyw niewoli tatarsko-tureckiej w poezji początku XVII wieku. Zperspektywy grzechu, „Napis” 2006, seria XII. Ryndych Zbigniew, Andrzej Maksymilian Fredro, Gdańsk 1980. Ryś Jan, Instrukcje rodzicielskiejako źródło do edukacji wojskowej Polaków zagra nicą (XVI-XVII wiek), w: Źródła do dziejów staropolskich podróży edukacyj nych, red. D. Żołądź-Strzelczyk, M.E. Kowalczyk, Wroclaw 2017. Ryś Jan, Problematyka szkolno-oświatowa w publicystyce rokoszu sandomierskie go, „Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP w Krakowie. Prace Historyczne” 1987, t. 12. Ryś Jan, U progu szkolnictwa wojskowego w Polsce XVI-XVII wieku, „Rocznik Komisji Nauk Pedagogicznych PAN w Krakowie” t. 64,2009 Ryś Jan, Wpływ pożywienia na wartość bojową staropolskiego żołnierza, w : Kultu rowe aspektyjedzenia, red. M. Brodnicki, A.
Nawrocka, Gdańsk 2017. Ryś Jan, Zobowiązania oświatowe królów elekcyjnych (w świetlepactarum conventorum), w: Historia, społeczeństwo, wychowanie. Księga pamiątkowa dedykowana ProfesorowiJózefowi Miąso, red. K. Bartnicka i inni, Pultusk-Warszawa 2004. Sadowska Halina, Nieznany rękopis Jana Jonstona. Wykaz pozycji podręcznego księgozbioru, Lublin 1975. Sajkowski Alojzy, W stronę Wiednia. Dole i niedole wojenne w świetle listów i pa miętników, Poznań 1984. Sajkowski Alojzy, Włoskie przygody Polaków, Warszawa 1975. Salmonowicz Stanisław, Imprezy szkolne w Gimnazjum Toruńskimjako element dydaktyki i wychowania w dobie baroku i oświecenia (1660-1793), w: Księ ga pamiątkowa 400-lecia Toruńskiego Gimnazjum Akademickiego, t. 1: XVIXVIII w., red. Z. Zdrójkowski, Toruń 1972. Saloni Aleksander, Lud łańcucki. Materiały etnograficzne, Kraków 1902.
714 Bibliografia Sasanka Pawel, Wojna w oczach żołnierza XVII wieku, „Teka Historyka” 1998, z. 11. Schuster Kamila, Biblioteka Łukasza Opalińskiego marszałka nadwornego koron nego (1612-1662), Wrocław 1971. Sikorski Janusz, „Księgi hetmańskie” Stanisława Sarnickiego na tle piśmiennictwa wojskowego w Polsce w XVI wieku, „Studia i Materiały do Historii Wojskowo ści” 1966, t. 12/2 (cz. 1); 1967,1.13/1 (cz. 2). Sikorski Janusz, Pierwszepolskie dzieło o sztuce wojennej, „Myśl Wojskowa” 1956, r. 7, nr 6. Sikorski Janusz, Początki i rozwój polskiego piśmiennictwa wojskowego, w: Polskie biblioteki wojskowe 1767-1967. Materiały sesji naukowej, odbytej w dniach 9-11.10.1967 r. Księga pamiątkowa 200-lecia polskich bibliotek wojskowych, red. J. Lewicki, T. Peterson, Warszawa 1969. Sikorski Janusz, Polskie piśmiennictwo wojskowe od XV do XX wieku, Warszawa 1991. Sipayłło Maria, Rafał Leszczyński h. Wieniawa (1579-1636), PSB, t. 17,1972. Skiepjan Anastasij, Skiepjan Nina, Drogi kształtowania pamięci historycznej ro dów magnackich Wielkiego księstwa Litewskiego w XVI wieku ֊ początkach XVII wieku, w: Tradycja - metody przekazywania i formy upamiętniania w państwie polsko-litewskim, XV ֊ pierwsza połowa XIX wieku. Materiały XIX konferencji Komisji Lituanistycznej przy Komitecie Nauk Historycznych PAN w dniach 21-22 września 2010, red. U. Augustyniak, Warszawa 2011. Skoczek Józef, Ideał króla w średniowiecznej i renesansowej Polsce, „Sprawozdania Towarzystwa Naukowego we Lwowie” 1932, r. XII, z. 1. SkoczekJózef Lwowskie inwentarze biblioteczne w okresie renesansu, Lwów 1939. Skoczek
Józef WychowanieJagiellonów, Lwów 1932. Skrzyński Seweryn, Inwentarz cekhauzu Warszawskiego z 1784 r., „Studia i Ma teriały do Historii Wojskowości” I960, t. 6, cz. 1. Skupieński Krzysztof Fryz heraldyczny Domu Gotyckiego w Puławach, w: Lu dzie i herby w dawnej Polsce, red. P. Dymmel, Lublin 1995. Skuratowicz Jan, Z badań nad rzeźbą nagrobną w Polsce. Nagrobki Czarnkowskich w Czarnkowie i Górków w Kórniku, w: Renesans. Sztuka i ideologia. Ma teriały Sympozjum Naukowego Komitetu Nauk o Sztuce PAN Kraków, czer wiec 1972 oraz Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki Kielce, listopad 1973, Warszawa 1976. Skwara Marek, Radziwiłłowie w polskich drukowanych oracjach pogrzebowych XVII wieku, w: Radziwiłłowie. Obrazy literackie. Biografie. Świadectwa histo ryczne, red. K. Stępnik, Lublin 2003.
Bibliografia 715 Słowiński Jan Zbigniew, Katechizmy katolickie wjęzyku polskim od XVI do XVII wieku, Lublin 2005. Socha Ziemowit Zbigniew, Hiberna. Studium z dziejów skarbowości w dawnej Polsce, Lwów 1937. Sokołowski Wojciech, Instrukcja pedagogiczna dla Janusza Radziwiłła do szkoły zborowej w Wilnie, (kartka z dziejów wychowania młodzieży szlacheckiej na Litwie w XVII w.), „Rozprawy z Dziejów Oświaty” t. 32,1989. Spieralski Zdzisław, 500 zagadek o dawnym wojsku polskim, Warszawa 1977. Spieralski Zdzisław, Jan Tarnowski 1488-1561, Warszawa 1977. Spieralski Zdzisław,Jana Tarnowskiego rozmowy oprowadzeniu wojny z Turkami (1542), „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” 1987, t. 29. Spieralski Zdzisław, Narodziny staropolskiej sztuki wojennej, w: Historia wojsko wości polskiej. Wybrane zagadnienia, Warszawa 1972 Spieralski Zdzisław, W sprawiejednej kwestii wojskowego piśmiennictwa renesan su: w związku z wypowiedzią Stanisława Herbsta, „Przegląd Historyczny” 1957, t. 48, z. 4. Srogosz Tadeusz, Choroby i śmierć żołnierzy armii koronnej i łitewskiej w XVII wieku, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 2016, nr 2. Srogosz Tadeusz, Między mitem a mikrohistorią. Bohaterskie czy codzienne dzieje armi koronnej i łitewskiej w XVII wieku, w: Społeczeństwo Staropołskie. Seria Nowa, t. 4: Społeczeństwo a wojsko, red. I.M. Dacka-Górzyńska, A. Karpiń ski, M. Nagielski, Warszawa 2015. Srogosz Tadeusz, Żołnierz swawołny. Z dziejów obyczajów armii koronnej w XVII wieku, Warszawa 2009. Srogosz Tadeusz, Żołnierze i białogłowy w Rzeczypospołitej Obojga Narodów w XVII wieku, w:
Częstochowskie Teki Historyczne, red. W. Morawiec, M. Trąbski, t. 4, Częstochowa 2013/2014. Stoksik Janina, Dzieje katedry geometrii praktycznej w Akademii Krakowskiej (1631-1778), „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego, Prace Hi storyczne” 1990, z. 92. Stoksik Janina, Fundacja katedry geometrii praktycznej w Akademii Krakowskiej (1631), „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historycz ne” 1987, z. 84. Studnicki Wacław Gizbert, Bibłioteka Wileńskiego Synodu Ewangełicko-Reformowanego, w: Biblioteki wileńskie, red. A. Łysakowski, Wilno 1932. Sulej Katarzyna, Mariaże magnackie w XVI-XVIII wieku na podstawie intercyz przedślubnych, w: Społeczeństwo staropolskie. Seria nowa, t. 3: Społeczeństwo a rodzina, red. A. Karpiński, I. Dacka-Górzyńska, Warszawa 2011.
716 Bibliografia Sulimowicz Józef, Polskie biblioteki wojskowe 1767-1967, w: Polskie biblioteki wojskowe 1767-1967, red. J. Lewicki, T. Petersen, Warszawa 1969. Swiesznikow Jewgienij, Bitwa pod Beresteczkiem 1651 r. w świetle źródeł histo rycznych i archeologicznych, „Muzealnictwo Wojskowe” 1992, nr 5. Sypniewska Henryka, Wychowanie fizyczne w jezuickich kolegiach nobilium, „Kultura Fizyczna” 1965, nr 7. Szafran Przemysław, Warsztat historyczny Reinholda Curicke dziejopisarza Gdańska XVII wieku w świetlejego księgozbioru, Libri Gedanenses, „Rocznik Biblioteki Gdańskiej Polskiej Akademii Nauk za lata 1968-1969”, red. T. Bilikiewicz, Gdańsk 1970. Szczerbicka-Ślęk Ludwika, Duma staropolska. Z dziejów poezji melniczej, Wroc ław 1964. Szczygielski Wojciech, Obowiązki i powinności wojskowe miast i mieszczaństwa w Polsce odXIII do połowy XV wieku, Łódź 1957. Szelińska Wacława, Biblioteki profesorów Uniwersytetu Krakowskiego w XVi po czątkach XVI wieku, Wrocław 1966. Szuł-Skjoeldkron Tomasz, Dyscyplina i morale armii koronnej w okresie pomię dzy Pilawcami a kampanią Zborowską 1649 r, w: Staropolska sztuka wojenna XVI-XVII wieku. Prace ofiarowane ProfesorowiJaremie Maciszewskiemu, red. M. Nagielski, Warszawa 2002. Szwarcówna Wanda, Biblioteka Szymona Szymonowica, Lublin 1989. Szymczak Mieczysław, Nazwy stopni pokrewieństwa i powinowactwa w historii i dialektachjęzyka polskiego, Warszawa 1966. Ślęk Ludwika, Rycerz pośmiertnie pasowany (Ze studiów nad dawną epiką histo ryczną), „Acta Universitaris Wratislaviensis. Prace Literackie” 1971,1.13. Ślękowa Ludwika, Muza domowa.
Okolicznościowa poezja rodzinna czasów rene sansu i baroku, Wrocław 1961. Śliwiński Artur, Jan Karol Chodkiewicz, hetman wielki litewski, Warszawa 1922. Śliż Natalia, Obrzędy weselnejako droga przekazywania tradycji w rodzinie szla checkiej w Wielkim księstwie Litewskim w XVI-XVII wieku, w: Tradycja metody przekazywania iformy upamiętniania, red. U. Augustyniak, Warsza wa 2010. Śnieżyńska-Stolot Ewa, Ze studiów nad kulturą dworu węgierskiego królowej Elż biety Łokietkówny, „Studia Historyczne” 1977, z. 2. Świderska Urszula, Świeckie aspekty wzorca rycerskiego w średniowiecznej Polsce, w: Studia z Dziejów Polskiej Historiografii Wojskowej, red. B. Miśkiewicz, t. 5, Poznań 2001. Świderska-Włodarczyk Urszula, Autorytety parlamentarne. Wzorce i wzory oso bowe w rzeczypospolitej XVI i XVII wieku, Warszawa 2017.
Bibliografia 717 Świderska-Włodarczyk Urszula, Homo militam. Rycerskie wzory i wzorce osobowe w średniowiecznej Polsce, Warszawa 2018. Świderska-Włodarczyk Urszula, Homo nobilis. Wzorzec szlachcica w rzeczypospolitej XVI і XVII wieku, Warszawa 2017. Świderska-Włodarczyk Urszula, Mentalnośćpolskiego rycerstwa-szlachty na prze łomie średniowiecza i czasów nowożytnych, w: Studia z Dziejów Polskiej Histo riografii Wojskowej, red. B. Miśkiewicz, t. 6, Poznań 2002. Świderska-Włodarczyk Urszula, Mentalność szlachty polskiej XV і XVI wieku, Poznań 2003. Świderska-Włodarczyk Urszula, Szlachecki wzorzec żołnierza Rzeczypospolitej w XVI і XVII wieku, „Kultura i Historia” 2016, nr 29. Święcki Tomasz, Opis starożytnej Polski, t. 1, Warszawa 1828. Taraszkiewicz Jacek, Rola i znaczenie książki w edukacji pijarskiej do czasu refor my w 1740 roku, w: Polskie dziedzictwo edukacyjne od XVI do XX wieku ciągłość i zmiana. Zbiór studiów i rozpraw ofiarowanych Profesorowi Lechowi Mokrzeckiemu z okazjiJubileuszu 80 urodzin, red. M. Brodnicki i inni, Toruń 2015. Targosz Karolina, Hieronim Pinocci. Studia z dziejów kultury naukowej w Polsce w XVII wieku, Wrocław 1967. Targosz Karolina, Jan III Sobieski mecenasem nauk i uczonych, Wrocław 1991 Targosz Karolina, Jana Sobieskiego nauki i peregrynacje, Wrocław 1985. Tatarkiewicz Władysław, Nagrobki zfigurami klęczącymi, w: Studia Renesanso we, 1.1, Wrocław 1956. Tazbir Janusz, Bariera druku i gusta czytelnicze w dobie baroku, „Odrodzenie i Reformacja” 1985, t. 30. Tazbir Janusz, Książka rękopiśmienna w Polsce i w Rosji XVI-XVIII wieku, „Prze gląd
Historyczny” 1986, t. 77, z. 4. Tazbir Janusz, Księgozbiór Stanisława Lubienieckiego, „Rocznik Biblioteki Na rodowej” 1968, IV. Tazbir Janusz, Kultura szlachecka w Polsce. Rozkwit - upadek - relikty, Warszawa 1983. Tazbir Janusz, Libertyni na gruncie polskim, w: Prace wybrane, t. 4: Studia nad kulturą, red. S. Grzybowski, Kraków 2001. Tazbir Janusz, Od Haura do Isaury. Szkice o literaturze, Warszawa 1985. Tazbir Janusz, Okrucieństwo w nowożytnej Europie, Warszawa 1993. Tazbir Janusz, Polskie przedmurze chrześcijańskiej Europy. Mity a rzeczywistość historyczna, Warszawa 1987. Tazbir Janusz, Rzeczpospolita i świat. Studia z dziejów kultury XVII wieku, Wroc ław 1971.
718 Bibliografia Tazbir Janusz, Sarmacka „futurologia”, w: tegoż, Prace wybrane, t. 3: Sarmaci i świat, red. S. Grzybowski, Kraków 2001. Tazbir Janusz, Stosunek do dziecka w okresie staropolskim, w: Rodzina -jejfunkcje przystosowawcze i ochronne, red. E. Halonia, Warszawa 1995. Tazbir Janusz, Światpanów Pasków, Łódź 1986. Tazbir Janusz, Wzorce osobowe szlachty polskiej w XVII w., „Kwartalnik Histo ryczny” 1976. Teodorczyk Jerzy, Polskie wojsko i sztuka wojenna pierwszej połowy XVII wieku, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” 1978, t. 21. Teodorczyk Jerzy, Wojskowośćpolska w pierwszej połowie XVII wieku, w: Histo ria wojskowościpolskiej. Wybrane zagadnienia, red. W. Biegański, P. Stawecki, J. Wojtasik, Warszawa 1972. Thijssen Lucia, Polska i Niderlandy: 1000 lat kontaktów, tłum. zespól pod red. J. Kocha, Walburg 2003. Tobler Christian Henry, Secrets of German Medieval Swordsmanship, Wheaton 2002. Tomkiewicz Władysław, Czy Szymon Boguszawiczi, w: Sztuka i historia. Ksiįga pamiątkowa ku czci profesora Michała Walickiego, red. J. Białostocki, Warsza wa 1966. Tomkiewicz Władysław, Jeremi Wiśniowiecki, Warszawa 1933. Tomkiewicz Władysław, Polska sztuka kontrreformacyjna, w: Wiek XVII Kontreformacja - Barok. Prace z historii kultury, red. J. Pelc, Wrocław 1970, Tomkowicz Stanisław, Wawel, t. 1: Zabudowania Wawelu i ich dzieje, w: Teka Grona Konserwatorów Galicji Zachodniej, t. 4, Kraków 1908. Topolska Maria Barbara, Czytelnik i książka w Wielkim Księstwie Litewskim w dobie Renesansu i Baroku, Ossolineum 1984. Torój Elżbieta, Inwentarze księgozbiorów mieszczan lubelskich
z lat 1591-1678, Lublin 1997. Torre della Arnaldo, Storia delHAccademia Platonica di Firenza, Firenze 1902. Trawicka Zofią, Mowy weselne ipogrzeboweJakuba Sobieskiego, w: Wesela, chrzci ny i pogrzeby w XVI-XVIII wieku. Kultura życia i śmierci, red. H. Suchojad, Warszawa 2001. Trawicka Zofia, Studia Jakuba Sobieskiego, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce 1969, t. 14. Trę bska Małgorzata, Staropolskie szlacheckie oracje weselne. Genologia, obrzęd, źródła. Studia Staropołskie. Seria nowa, t. 19, Warszawa 2008. Truskolaska Ewa, Burmistrz siedemnastowiecznej Warszawy Karol Zabrzeski i jego księgozbiór, w: Z badań nad polskimi księgozbiorami historycznymi, t. 17, red. J. Wojakowski, Warszawa 1996.
Bibliografia 719 Tygielski Wojciech, Na cóż te koszta i trudy ? Wjakim celu w XVII wieku wysy łano młodzież szlachecką na zagraniczne studia?, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce” 2006, t. 50. Tync Stanisław, Teatr polskich szkół różnowierczych. Uwagi o programie badań, „Pamiętnik Teatralny” 1960, IX. Tyszkowski Kazimierz, Problemy organizacyjno-wojskowe z czasów wojny mo skiewskiej Zygmunta III, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1930, t. 2. Tworek Stanisław, Szkolnictwo kalwińskie w Małopolsce ijego związki z innymi ośrodkami w kraju i za granicą w XVI-XVIII w., Lublin 1966. Tworek Stanislaw, Program nauczania i prawa gimnazjum kalwińskiego w Kiejdanach zlat 1629 i 1685, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce” 1970, t. 15. Ujejski Józef, Dzieje polskiego mesjanizmu do powstania listopadowego włącznie, Lwów 1931. Ulewicz Tadeusz, Sarmacja. Studium z problematyki słowiańskiej XV і XVI wie ku, Kraków 1950. Urban Wacław, Akademia Krakowska w latach 1549-1632, w: Dzieje Uniwersy tetu Jagiellońskiego w latach 1364-1764, t. 1, red. K. Lepszy, Kraków 1964. Uruszczak Wacław, Kultura polityczna i prawna w sejmiepolskim czasów odrodze nia, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1980, nr 2. Urwanowicz Jerzy, Wojskowe „sejmiki”: kola w wojsku Rzeczypospolitej XVIXVIII wieku, Białystok 1996. Van Tiggelen Brigitte, Les reformes dans l’enseignement de ssciences a lafaculté des arts de Louvainau XVIIIeme siècle, „Scientiarum Historia” 1997, 23, 2. Voisé Wildemar, Myśl społeczna siedemnastego wieku, Warszawa 1970. Wagner Marek, Generałowie Wojska Polskiego w społeczeństwie rzeczypospolitej czasów Jana
III Sobieskiego (1668-1696), w: Społeczeństwo Staropolskie. Se ria nowa, red. I. Dacka-Górzyńska, A. Karpiński, M. Nagielski, t. 4, Warsza wa 2015. Wagner Marek, Kadra oficerska armii koronnej w drugiej połowie XVII wieku, Toruń 1995. Wagner Marek, Podoficerowie armii koronnej w drugiej połowie XVII w., „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” 1992, t. 34. Wagner Marek, Polityka kadrowa Jana III Sobieskiego, „Śląski Kwartalnik Histo ryczny Sobótka” 1980, r. XXXV, nr 2. Wagner Marek, Rotmistrz jazdy koronnej w II połowie XVII w. Ze studiów nad zawodem wojskowym w dawnej Rzeczypospolitej, „Studia i Materiały do Hi storii Wojskowości” 1993, t. 35. Wagner Marek, StanisławJabłonowski (1634-1702). Polityk i dowódca, ez. I: Se nator Rzeczypospolitej, cz. III: Wódz i minister, Siedlce 1997.
720 Bibliografia Wagner Marek, Towarzysze broni Jana Sobieskiego, w: Jan Sobieski - wódz i po lityk (1629-1696) w trzechsetną rocznicę śmierci, red. J. Wojtasik, Siedlce 1997. Walas Sylwester, Alkohol u Kozaków zaporoskich w czasiepokoju i wojny do 1657, w. Alkohol w wojsku i na wojnie. Z dziejów wojskowości polskiej i powszechnej, red. A. Niwiński, Oświęcim 2018. Walentynowicz Maria, Hipoteza Aleksandra Wejnerta o założeniu pierwszej bi blioteki publicznej w Warszawie, „Roczniki Biblioteczne” r. VI, 1962, z. 1-2. Wallis Mieczysław, Napisy w obrazach, „Studia Semiotyczne”, t. 2, oprać. J. Pelc, Wroclaw-Warszawa 1971. Wardęska Zofia, Konrad Bitschin z Łukowa zwany Konradem z Byczyny - peda gog chełmiński, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki” 1967, t. 12. Wardęska Zofia, Wychowaniefizyczne w instrukcja pedagogicznych XVII wieku, „Wychowanie Fizyczne i Sport” 1965, t. 9, z. 4. Wasilewski Dariusz, Hetman wielki koronny Mikołaj Potocki - hetman zhańbio nyԼ Warszawa 2016. Wejbert-Wąsiewicz Ewelina, Społeczne role kobiet w tradycji i historii, „Realia i Co dalej.” 2008, nr 2. Wiktor Tadeusz, Pałacyk po Firlejach w Bronowicach, „Tygodnik Ilustrowany” 1860,1, nr 29. Wilkowicz Benedykt, Polska przysięga wojskowa, Kraków 1999. Wimmer Jan, Tradycje wojskowe rodu Sobieskich, „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka” 1980, r. XXXV, nr 2. Wimmer Jan, Błażeja Lipowskiego pierwszy polski regulamin piechoty, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” 1976, t. 20. Wimmer Jan, Lubomirski Hieronim Augustyn h. Szreniawa (ok. 1647-1706), PSB, 1.17,1973 Wimmer Jan, Piechota w wojsku
polskim XV-XVIII w., w: Historia wojskowo ści polskiej. Wybrane zagadnienia, red. W. Biegański, P. Stawecki, J. Wojtasik, Warszawa 1972. Wimmer Jan, Wojsko polskie w drugiej połowie XVII wieku, w: Z dziejów wojny i polityki. Księga pamiątkowa ku uczczeniu siedemdziesiątej rocznicy urodzin profi dra Janusza Wolińskiego, red. S. Herbst, Warszawa 1964. Winczura Łukasz, Hetman hetmanów. Jan Tarnowski (1488-1561), „Colle gium Columbinum. Biblioteka Tradycji”, nr XXXVII, Kraków 2005. Windakiewicz Stanislaw, Pieśni i dumy rycerskieXVI w., „Pamiętnik Literacki” 1904, t. 3. Winkler Wiesław, Katana i karabela. Obyczaje szablą pisane, Bydgoszcz 2010. Wisner Henryk, Janusz Radziwiłł 1612-1655, Warszawa 2000.
Bibliografia 721 Wisner Henryk, Lisowczycy, Warszawa 2004. Wisner Henryk, Lisowczycy. Łupieżcy Europy, Warszawa 2013. Wisner Henryk, Rzeczpospolita Wazów, ez. II: Wojsko Wielkiego Księstwa Litew skiego, dyplomacja, varia, Warszawa 2004. Wisner Henryk, Wojna inflancka 1625-1629, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości”, 1.16,1970, ez. I. Wisner Henryk, Wojsko litewskie 1 połowy XVII wieku, ez. I, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” 1973,1.19, cz. III, t. 21,1978. Wisner Henryk, Wojsko w społeczeństwie litewskim pierwszej połowy XVII wieku, „Przegląd Historyczny” 1975, t. 66, z. 1. Witczak Tadeusz, Teatri dramat staropolski w Gdańsku, Gdańsk 1959. Wi rusik Adam A., Młodość Tomasza Zamoyskiego. O wychowaniu i karierze syna magnackiego w Polsce w pierwszej połowie XVII w., Lublin 1977. Wojciechowska Maria, Z dziejów książki w Poznaniu w XVI w., Poznań 1927. Wojtkowiak Stefan, Talar Jan, Majewski Witold, Piotrowski Feliks, Zarys dzie jów wojskowej służby zdrowia, Warszawa 1974. Wołyński Artur, Rełazioni di Galileo Galilei colla Polonia. Esposte secondi docu menti per la maggior parte non pubblicati dal dott. Arturo Wołyński, b.m.r. Woodward William H., Vittorino da Feltre and other Humanist Educators, Cambridge 1897. Wójcicki Kazimierz Władysław, Obrazy starodawne, 1.1-2, Warszawa 1843. Wójcicki Kazimierz Władysław, Szkice historyczne i z domowego życia niedawno ubiegłej przeszłości, Kraków 1869Wójcik Zbigniew, Jan Sobieski, Warszawa 1983. Wróbel Elżbieta Elena, Bractwo pana Wojewody, „Folia Historica Cracoviensia” 2006, vol. 12. Wrześniak Malgorzata, „Miasta
włoskie co przedniejsze”, czyli o trasie zwiedzania staropolskich podróżników do Italii (XVI-XVIII wiek), w: Samotrzeć, w kom panii czy z orszakiem ? Społeczne aspekty podróżowania w średniowieczu i cza sach nowożytnych, red. M. Saczyńska, E. Wółkiewicz, Warszawa 2012. Wyczański Andrzej, Oświata a pozycja społeczna w Polsce XVI stulecia, w: Studia Staropolskie. Studia i szkice, red. A. Wyczański, t. 1, Warszawa 1976. Wyrobisz Andrzej, Staropolskie wzorce rodziny i kobiety - żony matki, „Przegląd Historyczny” 1992, t. 83, z. 3. Wyszczelski Lech, Teoretyczne ipraktycznepróby tworzenia szkolnictwa wojskowe go w Rzeczypospolitej, w: Szkolnictwo wojskowe IRzeczypospolitej. 250. rocz nica powołania Szkoły Rycerskiej, red. W. Włodarkiewicz, Warszawa 2015. Yates Frances A., The French academies of the sixteenth century, London-New York 1988.
722 Bibliografia Zachara Maria, Majewska-LancholcTeresa, Instrukcja Krzysztofa II Radziwiłła dla synaJanusza, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce” 1971, t.l 6. Zackiewicz Tomasz, Skutki zróżnicowania etnicznego armii Rzeczypospolitej w czasach Stefana Batorego, w: Nad społeczeństwem staropolskim, t. 1, Kul tura - Instytucje - Gospodarka w XVI-XVIII stuleciu, red. K. Łopatecki, W. Walczak, Białystok 2007. Zajączkowski Andrzej, Szlachta polska, Warszawa 1993. Zajączkowski Stanisław Marian, Powinności wojskowe i udział w wojnach chłopów w Polsce, „Sprawozdania z Czynności i Posiedzeń Naukowych Łódzkiego To warzystwa Naukowego” 1955, r. X, 8. Zajączkowski Stanisław Marian, Służba wojskowa chłopów w Polsce do połowy XVw., Łódź 1958. Zajączkowski Stanisław Marian, Udział ludności wiejskiej w polskiej wojskowości do końca XV w., „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” 1984, t. 27. Zaleski Zygmunt, Biblioteka radziecka, Biblioteki wielkopolskie i pomorskie, red. S. Vrtel-Wierczyński, Poznań 1929. Zarębski Ignacy, Najwcześniejszy humanistyczny polski traktat pedagogiczny, w: Dziesięciolecie Wyższej Szkoły Pedagogicznej 1946-1956, Kraków 1957. Zathey Jerzy, Biblioteka kościoła P. Marii w Krakowie na przełomie XIV i XV w., „Roczniki Biblioteczne”, r. VIII, 1964, z. 1-2. Zathey Jerzy, Lewicka-Kamińska Anna, Hajdukiewicz Leszek, Historia Bibliote kiJagiellońskiej, t. 1,1364-1775, Kraków 1966. Zawadzki Władysław, Obrazy Rusi Czerwonej, Poznań 1869. Zielińska Teresa, Propaganda świetności domu radziwiłłowskiego epoki Micha ła К Radziwiłła „Rybeńko” w ówczesnych „środkach masowego
przekazu”, w: Między Wschodem i Zachodem. Rzeczpospolita XVI-XVIII w. Studia Ofia rowane Profesorowi Zbigniewowi Wójcikowi w siedemdziesiątą rocznicę uro dzin, Warszawa 1993. Zlat Mieczysław, Typy osobowości w polskiej sztuce XVI w., w: Renesans. Sztuka i ideologia. Materiały Sympozjum naukowego Komitetu Nauk o Sztuce PAN, Kraków czerwiec 1972 oraz Sesji naukowej Stowarzyszenia Historyków Sztuki Kielce listopad 1973, red. T.S. Jaroszewski, Warszawa 1976. Zwierzykowski Michał, Andrzej z Bnina Opaliński herbu Łodzią (1540-1593). Marszałek wielki koronny i starosta generalny Wielkopolski, w: Księgozbiór wielkopolskiego magnata Andrzej Opaliński (1540-1593), red. A. Wagner, Poznań 2011. Żojdź Karol, Motywy przejścia wojska koronnego na stronę Karola X Gustawa w 1655 roku, „Teka Historyka” 2011, t. 42. Żołądź Dorota, Ideały edukacyjne doby staropolskiej, Poznań-Warszawa 1990.
Bibliografia 723 Żołądź Dorota, Niemieckie szkołyjezuickie i ich polscy uczniowie, w: Jezuicka ars educandi. Prace ofiarowane Księdzu Profesorowi Ludwikowi Piechnikowi SJ, red. M. Wolańczyk, S. Obirek, Kraków 1995. Zołądź-Strzelczyk Dorota, Dziecko w dawnej Polsce, Poznań 2002. Zołądź-Strzelczyk Dorota, Edukacja Lubomirskich w drugiejpołowie XVI i XVII wieku, w: „Pod każdym względem szlachetne daję ci wychowanie.”. Studia z dziejów wychowania szlachty w epoce staropolskiej, Wroclaw 2017. Zołądź-Strzelczyk Dorota, Krytyka zagranicznych wojaży edukacyjnych młodzie ży polskiej, w: W służbie historii nauki, kultury i edukacji. Księga pamiątkowa dedykowana prof. Lechowi Mokrzeckiemu, red. R. Grzybowski, T. Maliszew ski, Gdańsk 2008, Zołądź-Strzelczyk Dorota, „Nadobna to jest rzecz młodemu człowiekowi do cudzych krajów się przejeździć” ֊ miejsce podróży w edukacji polskiej szlach ty XVII-XVII wieku, w: Samotrzeć, w kompanii czy z orszakiem? Społeczne aspekty podróżowania w średniowieczu i czasach nowożytnych, red. M. Saczyńska, E. Wółkiewicz, Warszawa 2012. Zołądź-Strzelczyk Dorota, Nauki Piotra Opalińskiego w świetle listów jego ojca Krzysztofa do brata Łukasza, w: „Pod każdym względem szlachetne ci daję ci wychowanie.”. Studia z dziejów wychowania szlachty w epoce staropolskiej, Wrocław 2017. Zołądź-Strzelczyk Dorota, Niespełnione nadzieje hetmana - fan Karol Chod kiewicz ijego syn Hieronim, w: „Pod każdym względem szlachetne ci dajęc ci wychowanie.”. Studia z dziejów wychowania szlachty w epoce staropolskiej, Wrocław 2017. Zołądź-Strzelczyk Dorota, Peregrinado
academica. Studia młodzieży polskiej z Korony i Litwy na akademiach i uniwersytetach niemieckich w XVI i pierw szej połowie XVII wieku, Poznań 1996. Zołądź-Strzelczyk Dorota, Podróż edukacyjna w staropolskiej myśli edukacyjnej, „Chowanna” 1998, nr 2, (32-46). Zołądź-Strzelczyk Dorota, Rola matki w opiece nad dzieckiem w nowożytnej my śli i praktyce pedagogicznej, w: Polskie dziedzictwo edukacyjne od XVI do XX wieku - ciągłość i zmiana. Zbiór studiów i rozpraw ofiarowanych Profesoro wi Lechowi Mokrzeckiemu z okazjiJubileuszu 80 urodzin, red. M. Brodnicki i inni, Toruń 2015. Zołądź-Strzelczyk Dorota, Wychowanie małego dziecka w świetle staropolskiej teorii pedagogicznej, w: Od narodzin do wieku dojrzałego. Dzieci i mło dzież w Polsce, ez. I: Od średniowiecza do wielu XVIII, red. M. Dąbrowska, A. Klonder, Warszawa 2002.
724 Bibliografia Żolądź-Strzelczyk Dorota, Zagraniczne nauki i podróże Piotra Opalińskiego w świetle listówjego ojca Krzysztofa do brata Łukasza, w: Wielkopohka i Wielkopolsanie w dziejach polskiej edukacji, red. E. Głowacka-Sobiech, K. Kabacińska-Łuczak, Poznań 2017. Żurkowa Renata, Księgozbiór Józefa Antoniego Częczkiewicza, „Rocznik Biblio teki PAN w Krakowie” 1971, r. XVII. Żurkowa Renata, Księgozbiory mieszczan krakowskich w XVII wieku, „Rocznik Biblioteki Polskiej Akademii Nauk w Krakowie” 1967, r. XIII. Żurkowa Renata, Miejsce literatury historyczno-politycznej w księgozbiorach mieszczan krakowskich w XVII w., „Rocznik Biblioteki Polskiej Akademii Nauk w Krakowie” 1974, r. XX. Żurkowa Renata, Starożytna literatura historyczno-polityczna w księgozbiorach mieszczan krakowskich w XVII wieku, „Studia o Książce” 1975, t. 5. Żurkowa Renata, Z dziejów bibliotekiJana Innocentego Petrycego, „Rocznik Bi blioteki Polskiej Akademii Nauk w Krakowie” 1968, r. XIV. Żurkowski Stanisław, Żywot Tomasza Zamoyskiego kanclerza wielkiego koronne go, wyd. A. Batowski, Lwów 1860. http://www.treccani.it/enciclopedia/equitazione_(Enciclopedia-dello-Sport) (dostęp 27.12.2016) http://www.wiktenauer.com/wiki/Meyer.
Indeks osób Abramowicz Jan 380 Achilles 135 Achremczyk Stanisław 331, 347 Adamowski 579 Adamski Franciszek 14 Adriano Alfonso (pseud. Aurelisz Cicuta) 121 Aelianus zob. Fiian Aesticampian Johannes 80 Agrippa Camillo 127 Ajchler Ludwik 91 Albertrandi Jan Chrzciciel 453 Alberti Leon Battista 139 Albini Szymon 85 Aldan Andrea 114 Alciati Andrea 124 Aleksander Macedoński 63, 109, ПО, 301-303 Alembek Walerian 84 Alembekowie, rodzina 84 Alfons I d’Estc 128 Alfons V Aragoński, król Neapolu 114, 126 Altomonte Marcin 63,245 Ammon Johann Christoph 132 Andrzej ze Żmigrodu zob. Stadnicki Angyal Lndrc 40, 604 Anna Jagiellonka, królowa Polski 77 Anonim-Protestant 80 Antioch III Wielki 110 Anusik Zbigniew 564 Appian z Aleksandrii 110 Appier Jean (Henzelet) 129 Aqua Andrzej dell 127, 145, 279, 280, 281,345 Arciszewski Eliasz 99 Arciszewski Krzysztof 150,152,324,335, 346,347 Ariès Philippe 200 Aris Francisco 37 Arrianus 103 Arystoteles 159, 175, 209, 225, 284, 293, 315,325,357,444,466 Aue Pinter von der 356 August III Sas, król Polski 58 Augustyniak Urszula 49, 50, 62, 63, 66, 72,196,206,226,236,237, 378,401, 402, 416, 421, 423, 428, 434, 437, 444, 469, 526, 567, 570, 577, 596, 597,601,610,631,634 Bacon Nicolas 353 Baczewski Sławomir 52, 254, 256, 258, 522, 533 Badecki Karol 562 Badyna Piotr 252 Baen Jan de 64 BaifJean Antoine de 353 Balbi Teodor 119 Baliński Hieronim 189, 205, 317, 319, 329,365,367,370 Bania Zbigniew 49,64 Bar le Duc Jean Errard 141 Baranowski Bohdan 405,441 Bardziński Jan Alan 108 Barłowska Maria 251,257 Bartnicka Kalina 4, 277 Bartoszewicz Julian 66,171, 230 Bartoszewicz
Kazimierz 610 Barycz Henryk 307, 310, 315, 318, 366 Basta Jerzy 128, 154 Batorówna zob. Zamoyska z Batorów Gryzelda Batory Zygmunt, książę 127 Bauer Ernest 308, 501 Bazielich Wiktor 110 Beauforte 348 Beaulieu Michèle de 136
726 Beaulieu Sebastien de 136 Beauplan Guillaume de 204, 601 Beauvais, ks. 348 Bednarek Bogusław 481 Bednarski Stanisław 167 Belizariusz, wódz bizantyjski 306, 113 Bellay Joachim 353 Belleforest François de 136 Bellucci (Belici) Giovani Battista 126 Bellwon Janina 91 Bełżycki Andrzej 27 Bembus Mateusz 35, 38, 112, 173, 312, 377 Bernard Weimarski, książę 340 Bernardi Jean 330,371 Bernatowicz Tadeusz 121,122,123,133 Bernig (Bernik) Jakub 79 Bertramus Antonius 350 Besala Jerzy 224, 225, 429,446 Béthune Franciszek Gaston 372 Białkowski Leon 84 BiałobockiJan456,489,491, 509, 538, 591 Białoskórscy 229 Bidschin Konrad 174 Bidziński Stefan 397, 544 Bieganowski Mikołaj 378, 379 Biegańska Anna 609 Biegański Witold 327, 391 Bielak Franciszek 43 Bielawski Stefan 382 Bielowski August 161,199 Bielski Joachim 193, 243, 533, 585, 589, 595 Bielski Marcin 22, 102, 147, 207, 215, 386,397,449,612 Bierna Marcin 76, 83 Bieniewski Stanisław Kazimierz 94 Bieńkowska Barbara 80, 81, 86-88, 90, 92,93,102,106,157,166,181,260 Bieńkowski Tadeusz 301, 303, 306 Biernat z Lublina 92, 214,215 Biessiekierski Jan Augustyn 562, 564 Bildziukiewicz 231 Billewicz Teodor 158, 332, 333 Bilion Jean de 130, 136 Biringuccio Vannocio 124 Birkowski Fabian 42, 166, 175, 431, 461463,469,498,568,569,574,575,577 Birkowski Szymon 89 Indeh osób Bizardiérc Michael David de la 602 Blondel Nicolaus François 141 Błaszczyk Grzegorz 417 Błoński Jan 39,40 Błotniccy, ród szlachecki 232 Bochnak Adam 59 Böckler Georg Andreas 136 Bodinier Gilbert 420 Bogatko, służący 342 Bogucka Maria 160,169 Boguszewicz Szymon 246 Bolesław I Chrobry,
król Polski 497,555 Bolesław II Śmiały (Szczodry), król Polski 306, 537 Bolesław III Krzywousty, książę 164,258, 305, 306, 590 Bolesław IV Kędzierzawy, książę 190 Bolesław Świdrygiełło, wielki książę litew ski 579 Bolewska Dobrochna 81,90,101 Bołdyrew Aleksander 603 Bona Sforza, królowa Polski 77,178 Bonerowie, rodzina mieszczańska 76 Bonfini Antonio 104 Bongiovanni Bernard 71 Bonifacio Jan Bernard, markiz Orii 91 Bonikowski Maciej 83 Boratyński Jan 487 Borek Piotr 182,489,496, 523, 560,613, 618 Boryszewski Andrzej Róża 79 Bossuet Jacques-Bénigne 181 Branccacio Lelio 137 Brechtei Franz Joachim 132 Brice Germain 362 Brodnicki Mariusz 117,169,203 Brodowski Samuel 31,418,420,425,452, 549 Broel-Plater Włodzimierz Stanisław 417, 483, 550 Bronowski Mikołaj 82,108,109 Broue (Brovė) Salomon de la 138,355 Brożek Jan 92,288,289, 213, 346 Brückner Aleksander 368, 516 Brynnikówna Anna 84,109 Brzostowscy, ród szlachecki 232 Brzozowski Mieczysław 35 Bucholc-Srogosz Katarzyna 465 Buchwaldówna Paulina 160,80
Indeks osób Buchwald-Pelcowa Paulina 112, 305 Buczacki Krzysztof 346 Buczyńscy, bracia 592 Budka Włodzimierz 82, 83, 101, 108, 122,130 Budzyński Mikołaj 233 Bulioriski Gotfred 305 Burchardt Jacob 120 Burgus Petrus Baptista 117 Busca Gabriello 139 Büthner Friedrich 277, 294,295 Bylina Stanislaw 307 Bylinowa Elżbieta 119 Byliński Janusz 337, 545 Bzicki Andrzej 276 Bzowski Stanislaw 394 Calicst Nicefor 103 Canisius zob. Piotr Kanizjusz, św. Casaubon Izaak 103 Castiglione Baltazar 353 Castle Egerton 358 Castriotto Giacomo Fusto 139 Cataneo Girolamo 125,138 Cavalcabo Cezar 358 Cavalcabo Girolamo 358 Cavalliero Giovanni Batista 64 Cedrowskijan 29,188,381,443 Celichowski Zygmunt 169,180, 333,660 Cellarius Andreas 135 Celtis Konrad 75 Cepole Bartholomeo 126, 670 Cerróla Fryderyk Furyusz 272,102, 105 Cervantes (wlaśc. Miguel de Cervantes y Saavedra) 352 Chabielski Mikołaj 151, 521 Chabron 372 Chachaj Marian 318-320, 325, 328, 329, 336,338,340,344,346,365,369,370 Chalcondylas Laonicus 104 Charabicld Jan 338 Charabicki Stanisław 322, 338, 342 Charewiczowa Łucja 171,173 Charlton Kenneth 310 Chartier Roger 352,355, 360,370 Chądzyński Jan 616 Chełmski Stanisław 342 Chemperek Dariusz 196,481, 510, 535 Chlebowski Wawrzyniec 530 727 Chlodwig, król Franków 113 Chmiel Adam 53 Chmielecki Stefan 173,195 Chmielewska J. 481 Chmielnicki Bohdan, hetman kozacki 112, 183, 281, 340, 341, 366, 398, 441, 455, 465, 497, 502, 533, 557, 571, 576, 581, 583, 584, 586, 592, 595, 598,600,613,618,624,625 Chodkiewicz Aleksander, wojewoda no wogródzki 318 Chodkiewicz Grzegorz, hetman wielki li tewski
384,416,418,421, 594 Chodkiewicz Hieronim (syn Jana Karola) 164 Chodkiewicz Jan Karol, hetman polny litewski 36, 43, 162, 163, 165, 172, 188, 195, 196, 207, 246, 249, 250, 257, 258, 265, 303, 305, 318, 319, 323, 327, 338, 343, 381, 420,450, 456, 470, 480, 481, 489, 491, 493, 497, 497, 498, 501, 510-512, 514516, 534,535,556,558, 579,613 Chodkiewiczowie, ród magnacki 606 Chodzicki Wojciech 198 Choiriska-Mika Jolanta 532 Choisninjean 203, 621 Chojnowski, 328 Chomętowski Władysław 163, 188, 305, 314, 629 Chotkowski Maciej 258 Chrościcki Juliusz A. 53, 227, 238, 245, 246, 255 Chrościński Stanisław 108 Chrośliński, rotmistrz 607 Chrysoloras 352 Chrząstowscy 232,602 Chrząszczowic 232 Chwalewik Edward 85 Chwalibogowski zob. Falibogowski Chynczewska-Hennel Teresa 526, 601 Ciecieszowski, ks. 458 Ciekliński Józek 445 Cielecki Jakub, kanonik poznański 121 Ciesielski Andrzej 152 Ciesielski Tomasz 254, 409, 447, 452454,469,529,541,567,622,626,635 Cikowski Stanisław 427, 429, 447, 450, 451,470, 631
728 Cipolla zob. Cepole Ciszewski Marian 352 Ciupińska Barbara 29 Coehoorn Menna von 154 Collado de Lebrija Luis 127, 134 Colonna Egidio 125,138,139 Comes Maricius 345 Commendonijan Franciszek 163,453 Commines zob. Filip z Commines Compère Marie-Madeleine 352,355,360, 370 Conrads Norbert 363 Cornish Francis 352 Corte Claudio 356 Corvisier André 12, 355, 361, 364, 375, 420,469,524, 578,603,632 Cotterau (Coteraus) Claudius 116 Cox Leonard 76 Curicke Reinhold 83, 84,113 Cyceron Marek Tulliusz 94,292, 301 Cynarski Stanislaw 174 Czahrowski Adam 191,343,344,630,634 Czamańska Ilona 372, 380, 398 Czaplic Aleksander 371, 372 Czaplic Andrzej 466 Czapliński Jan 520, 547, 571 Czapliński Władysław 58, 62, 66, б9, 94, 203,236,238,314,368,463 Czapnik Marianna 80,106 Czapów Czesław 434 Czaradzki Grzegorz 149 Czarliński Bonawentura 35, 36, 335,493 Czarnieccy, ród szlachecki 27 Czarniecka z Rzeszowskich Krystyna 27 Czarniecki Krzysztof 27 Czarniecki Paweł 27 Czarniecki Stanisław 27 Czarniecki Stefan Stanisław, pisarz polny koronny 544 Czarniecki Stefan, hetman 28, 164, 341, 377, 396, 397, 467, 490, 501, 502, 506, 511, 515, 516, 557, 559, 562, 571, 584, 585, 588, 598, 606, 607, 608,621 Czarnkowscy, ród szlachecki 35,263, 264 Czarnkowska z Opalińskich Katarzyna 263 Czarnkowski Adam Sędziwój 173, 264, 312,377 Indeks osób Czarnkowski Andrzej 317 Czarnkowski Maciej 263 Czarnowska Maria 86 Czartoryscy, ród magnacki 252 Czechowicz, minister 320 Czekaj Anna 445, 629 Czepiel Mikołaj 80 Czermak Wiktor 272,407 Czerniccy, ród szlachecki 229 Częczkiewicz Józef Antoni 121 Czołowski Aleksander 59,281
Czubek Jan 216,279,327,366 Czuryło Marcin 27 Dacka-Górzyńska Iwona M. 189,228,380 Daniłłowicz Jan 26,65,257 Danilłowicz Stanislaw 97 Daniłłowiczowa Zofia 50,171 Daniłłowiczowie, ród szlachecki 26, 79, 252 Dantyszekjan 529 Danysz Antoni 95,166,178,366,369 Dardi Lippo Bartolomeo 357 Davil Enrico Caterino 119 Dąbrowska Maria 55,184 Dąbrowski Jan 102 Dąbrowski Stanisław 260, 383 Dąbrówka Jan 83,109 Decjusz Jodok Ludwik 218 Decjuszowie, rodzina mieszczańska 76, 83,101,103,108,121,122,130 Delafolli 368 Dėsčiau Jean 129 Deville Antoine 142 Dębiccy, ród szlachecki 232 Dębiński Jan 181, 522 Dillich (Dilichius) Joann Wilhelm 143 Dionizjusz Afra 106 Dionizjusz z Helikarnasu 106 Długosz Jan 33, 58, 62, 69, 92, 94, 102, 103, 117, 164, 165, 190, 203, 368, 389,514,547,563, 579,598,606 Długosz-Kurczabowa Krystyna 296 Dłuski 227 Dobrowolska Wanda 318, 346, 378 Dobrowolski Tadeusz 62 Dögén Mateusz 143 Dolabella Tomasz 62 Domański Henryk 254
Indeks osób Domański Jan 524 Dorbiell, żołnierz 403 Dorohostajscy, ród 82 Drezner Tomasz 89 Drobysz Tuszyński Jan 29, 188, 339, 379, 381, 382, 415, 443, 450, 490, 519, 524,551,562,578, 583,613,629 Drohojowscy, rodzina 82 Drohomirecki Teofan 230 Drohostajscy 377 Drohostajski Krzysztof 137 Druszkiewicz Stanisław Z. 184, 226, 227, 377, 394, 405, 408, 544, 545, 602, 603,627 Drzewicka Ewelina 252 Drzewicki Maciej 76,79 Dubas-Urwanowicz Ewa 567 Dudycz Andrzej 77 Dufrêne Maximilien 181 Dunin Stanislaw 544 Dunin Wolski Piotr 79, 80,227 Duńczewski Stanisław 206 Duodo Pier 362 Dupont Filip 97 Dutkiewicz Józef 262 Dürr-Durski Jan 224,430, 567, 570 Dworzaczek Władysław 206, 323 Dyakowski Mikołaj 98,457, 545 Dybaś Bogusław 49,690 Dybkowska Alicja 527 Dybowscy, ród szlachecki 232 Dymitr Samozwaniec, car Rosji 63 Dymitruk Krzysztof 260 Dymmel Piotr 52 Działyński Adam Tytus 213,276 Dziechcińska Hanna 13,23,99,100,197, 240, 242, 247, 260, 303, 304, 308, 309 Dzieduszycki Jerzy Stanisław 81, 336 Dzieduszycki Maurycy 27, 563, 565, 568 Dzięgielewski Jan 456, 525 Dziubiński Andrzej 337 Dzwonowski Jan 226, 562 Eckhardt Joanna 264 Elian Claudius 95,98,122 Elżbieta I Tudor, królowa Anglii 356 Elżbieta Łokietkówna, królowa Węgier 241 729 Emanuel Filibert, książę 139 Emanuel II 338 Engelcke Adrian 83 Engerth Józef 249 Erazm z Rotterdamu 36, 37, 39, 56, 80, 99,178,292,309, 582 Estreicher Karol 134,150 Euklides 329 Eustachiewicz Marian 36 Eutropiusz 103 Fabris Salvator 358 Fabrycy 91 Fagiuoli Jan Chrzciciel 223 Falek Jeremiasz 60 Falibogowski Krzysztof 170 Falińska Maria 30, 63, 68, 105, 117, 256, 288,
303, 306 Farnese Antoni 125 Farnese Ottavio, książę Parmy 137 Feicht Henryk 196 Ferbine Louis de 324 Ferdynand Alvarez de Toledo 118, 119 Ferdynand I, król Neapolu 114, 118 Ferdynand II, cesarz rzymski 117, 140 Ferenc Marek 145, 277,480 Ferensbach Jerzy wojewoda wandeński 98,445 Ferraro Piotr Antoni 356 Fiaschi Cezar 354, 355 Ficino Marsilio 354 Filibert Emanuel 139 Filip II, król Hiszpanii 117, 133, 356 Filip IV, książę 117,143, 362 Filip z Commines 104,272 Filipczak-Kocur Anna 452, 564, 567 Fiori dei Liberi 357 Firlej Andrzej 22 Firlej Henryk 317 Firlej Jakub 55 Firlej Mikołaj 172, 343,487 Firlej Piotr 55 Firlejowie, ród 55, 56,252, 264 Fischer John Bernard von Erlach 356 Flawiusz Wegecjusz zob. Wegecjusz Fléac Jan Montgomery de 129 Florek Piotr 548 Florus 103 Foresti 368
730 Formanowicz Leon 75 Francesco (Maestro Francesco) 357 Franciszek I, król Francji 146, 278, 360, 361,362 François de la Noue 129, 360 Fredro Andrzej Maksymilian 16, 22, 29, 103, 105, 150, 158, 160, 164, 166, 168, 175, 189, 192, 193, 214-216, 235, 272, 290, 315, 316, 318, 331, 332, 347, 367, 376, 382, 384, 385, 387, 388, 389, 393, 398, 404, 415, 416, 420, 423, 426, 427, 440, 444, 451, 468, 481-483, 485-487, 492, 501, 503-505, 507, 509-514, 525, 547, 558, 587,604,611,619,620 Fredro Karol 69 Fredro Krzysztof 318 Fredro Stanislaw 224 Fredro Walenty 224 Frémy Édouard 352, 354 Freylichówna Janina 302, 312, 219, 302, 312, 336,373 Freytag Adam 149, 295, 297, 335, 373 Fridrusz 39,40 Frönsperger Lonarhard 131, 154 Frontyn, lac. Frontinus Sextus Julius 95, 98,121,147,148 Frycz Jan, chirurg polny 631 Frycz-Modrzewski Andrzej 22, 92, 95, 148, 201,270,276 Fryderyk Henryk, książę Oranu 339 Furttenbach Józef 130 Gaius Sallustius zob. Sallustiusz Gaius Suetonius zob. Swetoniusz Galileusz (Galileo Galilei) 130, 345, 345, 346, 362 Gall Anonim 190, 555, 590 Galaj-Dempniak Renata 236, 237, 239, 434,521, 531, 579 Garbacik Józef 165 Gasztołd Olbracht 82,262 Gawęda Stanislaw 165 Gawiński Jan 93 Gawron Przemysław 636 Gaza Teodor 122 Gedanensis zob. Falek Jeremiasz Gembicki Andrzej 228 Gentilini da Este Eugenio 126 Indek osób Gervase Mathew 351 Gębarowicz Mieczysław 58 Ggałleazo Gualdo 117 Giebułtowscy, ród szlachecki 232 Giedyminowie, ród magnacki 252 Gierowski Józef Andrzej 236,371,445 Giętkowski Miosław 343,600 Gilbert Humphrey 353 Gintei Jan 72,203, 615 Girolamo Garimberto 137 Giżycka Zofia
186 Giżycki Stefan 35,36,335 Glaber Andrzej 170 Glinczer Skrzetuski E. 358 Głębocki Józef Teodor 276,393 Głombiowski Karol 86 Głoskowski Maciej 96,297 Głowacka-Sobiech Edyta 323 Gniewosz Mikołaj 464 Gnińscy, rodzina 305 Gniński Władysław, starosta 305 Godebski Xawery 203,473, 615 Goldman Nicolaus 143 Gołębiowski Łukasz 201 Gomółka Marcin 429 Gomółka Mikołaj 191 Goniates Nicetas 103 Gonzaga Ferente 118 Gorczyn Piotr 184 Gordon Patrick 551, 552 Górecki Leonard 587 Gosiewski Jan Franciszek Korwin 540 Gosiewski Wincenty 607 Gostomscy, ród szlachecki 252 Gostomska z Tęczyńskich Zofia 252 Gostomski Jan 252 Gostyński Andrzej 31,271 Goślicki Marcin 79 Goślicki Wawrzyniec 79, 234, 325, 439, 524, 529,635 Góra Jan 82 Górka Andrzej 181 Górkowie, ród szlachecki 263 Górnicki Łukasz 92, 93, 105, 173, 234, 271,381,524 Górski, żołnierz 621 Górski Jakub 102, 103, 105, 161, 190, 272, 391, 392, 440, 441, 451, 453, 469, 525,542
731 Indeks osób Górski Konrad 525 Górski Konstanty 391, 392, 440, 441, 451,453,469,542 Górzyński Sławomir 318, 541 Grabowski Ambroży 96 Grabowski Piotr 41,42,217,378,411,526 Grabski Andrzej F. 337 Grabski Maciej 112 Granowski Franciszek 342 Gregoras Nicefor 103 Grisone Fryderyk 124, 354, 355 Grochowski Stanisław 191,194 Grodzicki Faustyn 290 Grodzicki Jakub 850 Grodzicki Krzysztof 343 Grodzicki Paweł 350 Grodzicki z Grodziska Krzysztof 343 Grodziecki Piotr 233 Groicki Bartłomiej 106 Gross Jerzy 85 Grotius Hugon 116, 547 Gruchała Janusz S. 80, 215,218 Grudziński z Grudy Andrzej Karol 259, 285 Grudziński Zygmunt 285 Grygiel Ryszard 54 Grzebień Ludwik 302, 337 Grzegorz VIII, papież 456 Grzegorz z Sanoka 75,79, 92 Grzelecki Wojciech 109, 303 Grzepski Stanisław 92 Grzeszczuk Stanisław 24, 80, 218, 364 Grześkowiak-Krwawicz Anna 525 Grzybowski Konstanty 668 Grzybowski Romuald 312, 362 Grzybowski Stanisław 96, 472, 474, 489, 514,516, 570, 582, 587 Guarino z Werony 352, 353 Guérinière, bracia 355 Gutterer Kasper 82 Gwagin Aleksander 113,243 Hajdukiewicz Leszek 56, 83, 88, 122 Hale John Rigby 346, 362 Halszka, żona Lwa Sapiehy 165,450 Halonia F.dward 167 Hannibal 105,110, 258 Hartleb Kazimierz 76, 89, 122, 311, 332 Haur Jakub 80 Hauteville Gaspar Tende de 204 Hayes 363 Heidenstein Jan 366 Heidenstein Reinhold 111 Hekel Antoni Zygmunt 487, 533 Helm Franz 132 Helvicus Krzysztof 103 Hendenstein Reinhold 243 Henryk III Walezy, król Polski, król Francji 29,34,57,69,128,203,247,277,278, 355,376,340,488,525,587,621 Henryk IV, król Francji 34, 137, 328, 340 Henzelet zob. Appier Herbst
Stanislaw 147, 242, 526, 540, 570 Herburtowie, ród 48, 253, 544 Herburtówna Konstancja 253 Herburtówna Regina 78,171, 257 Herman Stefan 521 Hermannus Hugon 118, 134 Hemas Czeslaw 42 Herodot 106 Heske Maurycy 361 Hesse Benedykt 83 Hexter John H. 352 Heyllowie, bracia 84 Hilchenowie Dawid, Franciszek 308 Hircjusz Aulus 107 Hirschberg Aleksander 68, 343,434 Hlebowiczowie, ród 82 Hoffan Jerzy 84 Hohenzollern Albrecht, książę 22, 144, 270,271,411,436,483-485,514,592 Holsten Hieronim Chrystian 463, 469, 472, 473, 475, 476, 520, 551, 557, 584, 589, 599,600,624,625 Holubek Gabriel 194 Homer 9,11, 536, 604 Hondius (de Hond) Wilhelm 60 Hope Wiliam 359 Horacy 40, 307,315 Horodyski Bogdan 89, 121, 123, 138 Horst Henryk 263 Hozjusz Stanislaw 76,77, 92 Humiecki Stefan 85 HunyadyJános, dowódca węgierski 113,337 Hussowski Mikołaj 568 linkki Stanisław 199, 559 Imańska Iwona 84,693
732 Inglot Marek 302, 337 Innocenty XI, papież 250 Iskra Jan 337 Isner Jan 83 Iwieńskijan 85,108,109,124 Iwon, hospodar 586 Indeh osób Jan z Litwy 346 Jan z Ludziska 528 Janicki Klemens 113 Janicki Marek 56 Janius 351 Jantaszek 584, 585 Januszowski Jan 74 Jabłonowscy, 321, 324,371 Jarczykowa Mariola 81, 93, 94, 99, 165, Jabłonowski Aleksander Jan 324, 333, 259,299 Jarmoszko Stanisław 425, 504 369, 371 Jabłonowski Jan Stanisław, miecznik ko Jarochowska Ewa 234 ronny 324, 333, 369 Jarochowski Samuel 233 Jabłonowski Józef Aleksander 371 Jarocki 232 Jabłonowski Stanisław Jan, hetman polny Jaroszewski Tadeusz Stefan 49,241 koronny 28, 101, 107,116, 125-127, Jaroszyńska Maria 82,16 129, 133, 134, 136-138, 141, 142, Jarzębowski Leonard 90,112,143 189, 317, 330, 342, 348, 351, 369, Jarzębski Adam 63,73 370,378,395,454, 543, 597,632 Jaskólski Mariusz 401 Jabłońska Władysława 94 Jaworscy, ród szlachecki 229 Jaeger Werner 9 Jazłowiecki Jerzy, hetman polny 27,164 Jagiellonowie, dynastia polska 261, 263, Jazłowiecki Michał 27 Jazłowiecki Mikołaj 394 343,447, 529 Jagiełłowie, ród 252 Jelicz Antonina 215, 528,656 Jaglarz Monika 87 Jelińska Joanna 184,296 Jemiołowski Michał 456, 549 Jähns Max 108, 120-124, 129-131, 133, JerliczJoachim 162,168,195,377,381,506 134,139 Jerlicz Olizar 162 Jakimowicz Teresa 49, 51-53, 56,64,260, Jerónimo San Pedro 37 263 Jerzy Fryderyk, książę pruski 243 Jakub z Szadka 83 Jewłaszewski Teodor 379 Jakubowski Jan 314 Jałowiecki Jerzy 544 Jeżowski Władysław Stanisław 218,222 Jan Antonian z Koszyc 76 JonstonJan 82 Józef Flawiusz 103,106,107,112 Jan I Olbracht, król
Polski 95,193,219 Judycki Mikołaj 446 Jan II Kazimierz Waza, król Polski 78, 99, Julia Dominique 352,355,360,370 251, 265, 282, 286, 395, 396, 424, Juliusz Cezar 98,105-110,128,138,153, 456, 496, 500, 501, 506, 562, 577, 612,616 154,258,272,307,308 Jundziłł Juliusz 157,684 Jan III Sobieski, król Polski 14, 26, 63, Jurkowski Jan 179 65, 69, 71, 78, 79, 97, 98, 101, 102, Justyn Walerius Maximus 103,110 104-106, 125, 127, 131, 141, 143, Juśko Edmund 567 159, 164, 165, 172, 189, 191, 196, Juwenalis z Akwinu 582 200, 201, 238, 245, 249, 282, 286, 287, 300, 303, 310, 319, 322, 324, Kabacińska-Łuczak Katarzyna 323 330, 333, 336, 342, 348, 364, 369, Kaczanowski 231 371, 376, 378, 395-398, 456, 540, Kadłubek Wincenty 528 561,607 Kadulska Irena 307 Jan VII, książę Nassau 361 Kajzer Leszek 51 Jan XII, papież 33 Kalinowski Adam 253 Jan z Kluczborka 83
Indeks osób Kalinowski Konstanty 572 Kalinowski Lech 59 Kalinowski Marcin, hetman 62, 535 Kalinowski, starosta kamieniecki 499 Kalinowski, żołnierz 623 Kallimach Filip 33,75, 80, 92,104 Kaltenbergh Lew 209,403,404,438,439, 441, 442, 510, 546, 566, 575, 577, 606,621,624 Kamecka Małgorzata 347, 366 Kamieniecki Jan 487 Kamieniecki Marcin 487 Kamieniecki Mikołaj, hetman wielki ko ronny 164, 378,487,582 Kamieński, kuchmistrz 199 Kamiński Jan 423 Kamier Anna 317 Kamier Marcin 231-233,234, 635 Kampian Marcin 84 Kapuścik Janusz 190, 344, 385,494, 533 Karaczowski Sebastian 85 Karczewski J„ oboźny 397 Karkocha Małgorzata 49 Karliński Stanislaw 146 Karnkowski Stanislaw 81 Karol Boromeusz, św. 453 Karol Emanuel I, książę Sabaudii 142 Karol Emanuel II, książę Sabaudii 372 Karol IX, król Francji 354 Karol Sudermański, król Szwecji 77,498 Karol V Habsburg, król Hiszpanii, cesarz rzymski 96, 118, 125, 145, 241, 480, 482, 593 Karol Wielki, król Franków, cesarz rzym ski 63 Karol X Gustaw, król Szwecji 78, 117, 396,414,475,480,525,592 Karpiński Andrzej 198, 229, 333, 380 Karpus Zbigniew 609 Kasztelle Stanisław 84 Katarzyna Jagiellonka, królowa Szwecji 77 Katon Starszy 245 Kawecka-Gryczowa Alodia 77, 86, 87 Kazanowscy, ród magnacki 58, 63 Kazanowski Adam 73 Kazanowski Marcin 588 Kazanowski, pułkownik 510 Kazimierz IV Jagiellończyk, król Polski 312, 528, 561 733 Kazimierz Odnowiciel, władca Polski 190 Kaźmierczak Adam 464 Kątski Jan Stanislaw 341, 432 Kątski Marcin h. Brohowicz 102, 127, 129, 131, 132, 134, 135, 137, 140֊ 143,150,341,348 Keckermann Bartłomiej 160, 175, 199,
207,215,216,285,292,293, 595 Kempa Tomasz 28, 57 Kersten Adam 28, 163, 339, 379, 467, 490,516,557,559, 588,621 Kicińska Urszula 186 Kierska Halina 92, 102 Kisiel Adam, wojewoda raclawski 533, 586 Kiszka Aleksander 26 Kiszka Jan, starosta żmudzki 26 Kiszkowski Władysław 587 Kitowicz Jędrzej 199, 205, 298,439, 468, 572,606 Klabon Krzysztof 191 Kleczkowski 434, 625 Klemens VIII, papież 264, 668 Kleryka Stanisław 592 Kleyntjens Joseph 334 Klinger Antoni 273 Klonder Andrzej 184 Klonowie Sebastian 175,401 Kluczycki Franciszek 26, 300, 364 Klaczewski Witold 340, 345, 347, 369 Kmita Jan 255, 260 Kmita Jan Achacy, podżupnik boheński 431,432 Kmita Piotr 76 Kmitowie, ród szlachecki 378 Kobiernicki Marcjan 193 Kobierzycki Stanisław 112, 221 Koch Jerzy 149 Kochanowski Aleksander 464 Kochanowski Jan 191,192,196,215,218, 262,302,312,493, 524 Kochanowski Piotr 40 Kochański Adam Adamandy 98 Kochowski Seweryn 538 Kochowski Wespazjan 36, 41, 94, 181, 191,523, 538,570 Kociołek Szymon Marcjusz 270 Koczerska Maria 66, 160 Kognowicki Kazimierz 198 Kolnički, szlachcic 577
734 Indehasób Kołakowski Leszek 37, 39 Kościelny Robert 33 Kołłątaj Hugo 168, 290 Kot Stanisław 297,348,349 Kornacki Jan 347 Kotarski Henryk 610 Komarniccy, ród szlachecki 229 Kowalczyk Jerzy 65, 208, 241-243, 245, Komasara Irena 77, 79, 81, 91, 97, 98, 261,263,264 105,112 Kowalczyk Małgorzata E. 310,326 Komorowska-Dzierżanowska Izabela 80 Kowalczyk Maria 165, Komorowski Jan 178 Kowalewska Małgorzata 352 Konarscy, ród szlachecki 232 Kowalska Halina 98,249 Konarski Jan 90,273, 365 Kowalski Maciej 331,332,349,474 Kondeusz zob. Ludwik Burbon Kowalski Waldemar 551, 552, 582, 597, Koniecpolscy, ród magnacki 543 600 Koniecpolski Adam 163, 339, 379 Kraiński Krzysztof 184,296,448,449 Koniecpolski Aleksander 162, 342,379 Krasiccy, ród szlachecki 233 Koniecpolski Stanislaw, hetman polny ko Krasiński Franciszek 626 Kraushar Aleksander 177,220,238 ronny 64, 163,257,280,281,303,339, Kreisewicz zob. Krzysowicz 342.379.462.467.513.602.621.631 Koniecpolski Zygmunt 163,339 Kremperowa Maria 85,108,109 Konrad z Byczyny zob. Bidschin Krempski Jan 393 Konstantyn Wielki, cesarz rzymski 113 Kriegseisen Wojciech 81,82, 93 Konstantyn z Ostrowicy 145 Kroll Piotr 228 Kopacz, wódz mołdawski 193 Kromer Marcin 103, 104, 106, 222, 223, Koprejew Tatiana N. 588 226 Kopyciński Jan 222 Kryski Feliks 252 Korbutowie, ród szlachecki 232 Kryski Szczęsny 366 Koreccy, ród książęcy 69,70 Kryski Wojciech 366 Korecki Augustyn 536, 573, 581 Krzycki Andrzej 76,79,215 Krzysowicz Franciszek z Brzegu 83 Korecki Jan Karol 259, 536 Krzysztoporscy, ród szlachecki 80,106,110 Korecki Karol 313 Krzywonos, pułkownik kozacki 578
Korecki Samuel 196, 581 Korniłlowicz Norbert 521, 590 Krzywy Roman 69, 312 Krzyżanowski Julian 92,109,192,631 Korotaj Krystyna 106, 107 Korotaj Władysław 86,87,106,107, 307 Krzyżanowski Ludwik 81 Ksenofont 106,111 Korycińska ze Zborowskich Zofia Anna Kubik Kazimierz 170,285,292,294,296 253 Koryciński Aleksander 253 Kuc Leszek 248 Kucharski Adam 310,331,333 Korzeniowski Marcin 84 Kuchowicz Zbigniew 197, 213, 223, 230, Korzon Tadeusz 43, 120, 124, 146, 148, 338.391.559.631 532,533 Kuczwarowicz Marcin 576 Kosiński, hetman kozacki 112 Kosma II Medyceusz, wielki książę Toska Kuczyński Wiktor 452 nii 125 Kuklo Cezary 380 Kukulski Leszek 580 Kosowie, rodzina 262 Kunicki Wacław 527, 529 Kossowicz Jan Michał 321 Kurcjusz (Kwintus K. Rufus) 109,272 Kostka Stanisław 544 Kurdybacha Łukasz 23,41,161,167,188, Kostrzewski, rotmistrz 621 Koszutski Stanisław 178 317,330,334 Kurkucińska Wanda 81 Kościelniak Karol 409, 529, 541, 542, 554, 630 Kutrzeba Stanisław 145,274,381, 546,575
Indeks osób Kwiatkowski Marcin 92, 96, 102, 162, 180,206,212,269,271 L’Alouëte François de 360 Lanckoroński Przecław 96 Lanckoroński Stanisław 393 Lando Hieronim 33 Lang Feliks 85 Langé Daniel 357 Lankau Jan 196,236,237,239 Lanteri di Paratko Giacomo 138 Lars Porsenna, król Etrusków 305 Laskowski Otton 159,172, 332,396, 631 Lasoccy, rodzina 263 Lasocki Stanislaw 346 Lasota Eryk 601 Latacz Eugeniusz 379 Latkowski Szymon 337 Latowicki Wawrzyniec 99 Lauro Giacomo (Jakub) 245 Lebiedzicz Stefan 85 Lech, legendarny władca Polski 50,303 Leeuw Ronald de 350 Lelewel Joachim 76 Lenart Mirosław 36-39, 70, 112, 460, 462,493, 573 Lentowicz Marek 346 Leon VI, cesarz bizantyjski 123 Leon X, papież 238 Leonard z Bończy 109 Lepecki Mieczysław 583,617 Lepszy Kazimierz 382 Lessard Claude 352-354 Leszczyńscy, ród magnacki 82 Leszczyński Andrzej 455 Leszczyński Bogusław 322,323 Leszczyński Józef236,463 Leszczyński Rafał 322, 334, 346, 350 Leszczyński Samuel 496, 624 Leszek Biały, książę 306 Leśniowolski, hr. 346 Lewicka-Kamińska Anna 700 Lewicki Józef 98 Liechtenauer Johannes 357 Lipowski Błażej 150,392,453, 505 Lippomano Hieronim 69, 203, 244, 621, 634 Lipsjusz Justus 309,311,316, 319 Lipski Andrzej 351 735 Lipski Jan 28, 398, 536 Lisiecki Andrzej 118 Liske Ksawery 203,204, 615 Lisowscy, ród rycerski 26, 568 Lisowski Jan 26 Lityński Adam 419 Liwiusz 96,103,106,235,495 Löhneysens Georg Engelhart von 356 Longpré François du Gard de 371 Lorichius Reinhard 485,495, 512, 513,611 Lostelneau Colbert de 129 Loyola Ignacy, św. 37 Lubieniecki Stanislaw 108, 110 Lubomirscy, ród książęcy 28, 58, 306, 317,
286, 306 Lubomirska Anna z Ruśca 169, 333 Lubomirska Helena Tekla 372 Lubomirski Aleksander Michał, wojewo da krakowski 113,161,286,317,329, 345,346,350 Lubomirski Franciszek 330 Lubomirski Hieronim Augustyn, hetman wielki koronny 344 Lubomirski Jan Tadeusz 79 Lubomirski Jerzy Sebastian, hetman pol ny 149,164, 239,288, 317, 334,472, 345, 347, 350, 369, 373, 396, 397, 401, 458, 472, 506, 511, 516, 577, 580,607,613 Lubomirski Józef Karol 372 Lubomirski Mikołaj 544 Lubomirski Stanisław Herakliusz 330 Lubomirski Stanisław, wojewoda ruski 50, 71,117,149,161,317,329,334,368, 369, 373 Lubomirski Teodor 330 Lubrański Jan 76,79,107,110 Ludorowski Lech 238 Ludwik Burbon, książę de Condé 340,341 Ludwik II Jagiellończyk, król Czech, Wę gier, Chorwacji 324,491 Ludwik IV, król Francji 129, 136, 340, 341,358,364,474,475 Ludwik IX, św., król Francji 113 Ludwika Maria Gonzaga, królowa Polski 244 Lukan Mark Anneus 108 Lukšaite Ingé 821 Lukullus 94
73 6 Łabęcki Stanisław, lekarz 83 Ładohowscy 376 Ładohowski Andrzej 376 Ładohowski Kazimierz 376 Łaganowski Jan 308 Łagowski Jan 308 ŁasińskaEwa 174 Laskijan Młodszy 87 Laskijan, prymas Połski 76, 80, 106, 146, 142 Łaski Olbracht, magnat, wojewoda sie radzki 177 Łaski Stanisław, publicysta, wojewoda sie radzki 99, 146, 206, 372, 383, 387389,397,413,436,452,456,470,471, 479, 482, 484, 485, 488-490, 494, 495, 499, 501, 503, 504, 507-509, 511-514,546,566, 593,595,611 Łaszcz Samuel, strażnik koronny 230, 403,614 Łączyński Józef 350 Łempicki Stanisław 278,292, 308 Łempicki Stanisław 31, 278, 292,308 Łepkowski Józef 71 Łobocki Maciej 177 Łochocki Wojciech, cześnik dobrzyński 198 Łojecki Adam Wawrzyniec, kanonik lwow ski 88 Łopatecki KaroJ 20, 99, 242, 326, 347, 401, 404, 411-413, 416, 417, 422, 425, 431-433, 436, 439, 441, 446, 448, 449, 452-455, 457, 465, 466, 469,470,473, 549,609 Łoś Jan 145,183,462,490, 562, 571, 587, 613,617,622 Łoś Władysław, wojewoda malborski 255 Łoziński Jerzy Z. 261 Łoziński Władysław 50, 51, 69, 70, 214, 221, 222, 226, 228-230, 233, 377, 529,550,602,615 Łubieński Stanisław 81 Ługowski Jaś 167,209, 367 Łukijaniuk Iwona 88 Łysakowski Adam 89 Łysy Marcin 83 Macerata Pietro Paulo Floriani da 140 Machiavelli Niccolò 124,154 Maciej z Łabiszyna 83 Indeks osób Maciej z Miechowa 80 Maciejowski Bernard 544 Maciejowski Mikołaj 194 Maciejowski Samuel 76, 523 Maciejowski Wacław Aleksander 32, 57, 74,157,159,174,179,180,186,187, 198,205,208 Maciszewska Jarema 236, 237, 238, 403, 421,445,491,539,544, 592,629 Maffei Giovanni Pietro 104 Maggio Girolamo 139 Magnus
Olaus 104,233 Magnuszewski Władysław 453,549,614 Maisel Witold 85,108,109,419 Majchrowicz Szymon 181 Majewska-Lancholc Teresa 329,366 Majewski Alfred 50 Majewski Wiesław 341, 350, 396, 471, 527, 540, 588,632 Majkowski Edmund 75 Maksymilian I, cesarz rzymski 65,241 Maksymilian II, cesarz rzymski 140 Maksymilian III Habsburg, arcyksiążę 532,533,587 Maleczyńska Kazimiera 84, 88-90, 106, 108 Malewska Hanna 489, 520 Malinowski Mikołaj 146, 206, 372, 383, 479, 546 Maliszewski Kazimierz 153, 189, 236, 237,248,260,449, 585 Maliszewski Tomasz 312,362 Małkiewicz Adam 102,120,125,143 Małkot Franciszek 195,196,480,481,510 Manciolino Antonio 358 Manesson Mallet Älläin 142 Marchi Francesco de 125,138,139 Marchocki Mikołaj 99, 408, 502, 563, 587, 597 Marcin z Bydgoszczy „Piwko” 264, 265, 427 Marciniak Ryszard 81,90,101,107 Marcinkowski Marian 15,426 Marek Antoniusz 108 Maria Kazimiera, królowa Polski 245 Markiewicz Anna 189, 310, 319, 322, 324, 330, 333, 336, 342, 348, 369, 371 Markiewicz Henryk 98
Indeb osób Maroloís Samuel 141, 142 Maroń Jerzy 607,607 Marozzo Achile 358 Marrou Henri-Irćnće 10 Martini Francesco di (¡¡orgio 125, 138, 139 Marycki (Maricius) Szymon 92, 270 Marzecki Piotr 394 Maskiewicz Bogusław Kazimierz 623 Maskiewicz Samuel 275, 432, 474, 500, 547, 551, 557, 563, 566, 572, 578, 579, 583, 585, 587, 596, 612, 613, 623,624 Massicotte Jean-Paul 352-354 Matejko Jan 71 Mathesius, rodzina 84 Maur Hraban 36 Maurycjusz, cesarz bizantyjski 123 Mazur Aleksander 214,606 Mazurkiewicz Roman 232 Mazzarini Giulio Raimondo, kard. 140, 340 Mączak Antoni 93, 597 Mączyński Atanazy 544 Mąluk, bp Walencji (wlaśc. Jean de Monluc) 34, 57,488 Mecherzyński Karol 307 Medeksza Stefan Franciszek 187 Medyceusze, ród 78,125 Melanchton Filip 33, 292 Mele Gregory D. 357 Melza Ludovic 134 Mendoza Bernardin de 133 Mendoza Hurtado de 117 Merculis Hieronim 136 Mesnard Paul 354 Meyer Joachim 132, 357 Męcińscy, ród szlachecki 232 Miaskowski Kasper 32, 528 Miaskowski Wojciech 501 Miąso Józef 277 Michal Korybut Wiśniowiecki, król PoLski71,265 Michał z Oleśnicy 110 Michalek Antoni 445 Michałowska Teresa 13 Michałowski Jakub 455, 487, 533, 571, 576,586,595,617 Miechowita Maciej 106,122 1Ъ1 Mieclaw, władca Mazowsza 190 Mielecki Jan 544 Mielecki Mikołaj 164, 394, 397 Mieroszcwski Krzysztof 101, 102, 120, 125, 128, 131, 134, 138-144, 149, 150, 286, 287 Mieszkowski Piotr 311, 325, 326,492,626 Mijakowski Jacek 169 Milkowski Stanislaw 434 Milobęd/.ki Adam 49 Minadoi Giovanni T. 119 Mirski, strażnik Wielkiego Księstwa Li tewskiego 255 Miśkicwicz Benon 468,480, 519, 579 Mithridatcs 110 Młodzianowski
lbmasz 35, 222, 234 Modesta Julio 122 Modrzewski Andrzej Frycz 22, 31, 92, 95, 148, 169, 182, 201, 219, 270, 276, 383, 404, 431, 450, 481, 483, 529, 569,611 Modzelewski 91 Mokrzecki Lech 94, 112, 113, 117, 169, 277,285,287,293-296,300,302,312 Montaigne Michal 353 Montecúccoli Raimondo (Montecucculì) 154 Morozowienko (Morozowyckyj) Stanisław 366 Morsztyn Hieronim 192 Morsztyn Zbigniew 39, 191, 197, 202, 240, 244, 371, 372, 430, 442, 548, 549,628,629,630 Moskorzowski Hieronim Gratus 372 Mossakowski Stanislaw 53, 56 Mroczek Katarzyna 251 Mrukówna Julia 165, 389 Musantius Joannes 181 Muszyńska Krystyna 167, 367 Myk Sławomir 238 Myk Władysław 238 Myszkowscy, ród szlachecki 263 Myszkowska FJżbieta 186 Myszkowski Krzysztof 407, 415, 419, 425,429,471,594 Myszkowski Piotr 213, 252,425,471 Myszkowski Władysław, wojewoda san domierski 400, 462, 490, 562, 571, 578,587,613,617,622
738 Nagielski Mirosław 19, 27,149,152,164, 228, 318, 323, 324, 336, 343, 378, 395, 396, 399, 402, 417, 445, 464, 487, 497, 539, 541, 542, 554, 563, 564, 567, 571, 580, 582, 592, 598, 600, 609,612, 625, 629 Napolski Piotr z Białej 182, 530, 533, 534 Narkíewicz 231 Naronowicz-Naroński Józef 141,143,149, 383 Narses, wódz bizantyjski 113 Naruszewicz Samuel 351 Naruszewiczowie, ród 82 Narvaez Luis Pacheco de 359 Narymuntowicz-Rożyński Roman 545 Nawrocka Anna 203 Nering Melchior 85 Nerio 357 Niedźwiedzia 623 Niedźwiedź Jakub 252 Niemirycz Jerzy 324,467 Niemojewski Stanisław 68 Nieradzki Adam 386, 564, 569,628 Niesiecki Kasper 92, 194, 195, 198, 322, 335, 342 Niewieściński Mikołaj Niezabitowska Stanisław 82 Nieznanowski Stefan 32, 52,99,106 Noue François de la 129, 360-362 Nowak Edmund 264 Nowak Marian 14 Nowak Tadeusz M. 101,108,110,120-125, 130, 132-134, 141, 143, 145, 146, 151 ֊153,279-281,289-292,351,373, 412-414 Nowak Zenon Hubert 174 Nowak-Dłużewski Jan 401,507,548,561, 613, 634 Nowakowski Franciszek Kandyd 174,192 Nowakowski Paweł F. 448 Nowakowski Piotr A. 72 Nowicka-Jeżowa Alina 69, 259, 535, 536 Nowicki, pokojowy 231 Nowodworski Bartłomiej 257, 258, 308, 340, 344, 569 Nowomiejski Wojciech 37 Noyers Piotr des 78,282 Indeks osob Obirek Stanisław 302,320, 337 Oborski Marcin 255 Obrembski Krzysztof 449 Obrębski Andrzej 79 Ochman-Staniszewska 562 Ochryzko Jozafat 213 Ocieczek Renarda 80 Ocieskijan 331 Odlanicki Poczobut Jan W. 172,379,382, 400, 421, 444, 457, 467, 474, 475, 490, 520, 540, 545, 547, 572, 577, 583, 598,602,613 Odrowąż Andrzej 172,487 Odziemkowski Janusz 455
Ogier Karol 370, 615 Okolski Szymon 67, 151, 408, 493, 520, 579,598,605 Okoń Jan 80, 238, 303, 304, 305, 306, 307 Oktawian August, cesarz rzymski 138 Olejnik Karol 144, 145, 147, 148, 149, 151,152, 154,155,528,630 Oleśnicki Zbigniew 88 Olgierdowie, ród 252 Olizarowski Aaron Aleksander 206, 210, 316 Olszewski Jakub 96,163 Onasander 122 Opacka Agnieszka 222 Opacki Ireneusz 80 Opacki Zygmunt 346 Opalińscy, ród szlachecki 264, 323 Opalińska Krystyna 118 Opaliński Andrzej 81, 591 Opaliński Edward 49, 525, 545 Opaliński Krzysztof 80, 100, 217, 313, 318,323, 570,624 Opaliński Łukasz 24, 57, 92, 100, 112, 116, 140, 141, 143, 201, 202, 222, 313, 323, 364, 479, 480, 492, 493, 618,620,622 Opaliński Piotr 323,366 Orański Fryderyk Henryk 118,336,603 Orański Maurycy 118, 130, 321, 322, 334,361,603 Orchowski 188,201,300 Orczykowski 179 Organiściak Władysław 419,423,424,432 Origny Pierre de 360
739 Indeks osób Orłowski Wojciech 258 Ormoszowscy, 233 Orzechowski Stanisław 27, 98, 103, 147, 154, 159, 176, 215, 219, 242, 255, 302,312,378,509, 510, 524, 529 Orzelski Mateusz 317 Orzelski Świętosław 317 Osiński Samuel 258 Osiński Zbigniew Mirosław 188 Osman II, sułtan turecki 533,569,574,581 Osorio Hieronim 104 Ossolińscy, ród magnacki 48, 58 Ossoliński Andrzej 92 Ossoliński Hieronim 394 Ossoliński Jerzy, kanclerz wielki koronny 48,66,97,251,256,368,439,463,487 Ossoliński Józef Maksymilian 235 Ossoliński Zbigniew 177, 524 Ostrogski Janusz Konstantynowicz 112 Ostrogski Konstanty Wasyl, wojewoda ki jowski 28, 57 Ostrogski Konstanty, książę 28,242, 248 Ostromęcki Bartłomiej 98 Ostrorogowie, ród magnacki 378 Ostrorógjan 144,213, 314, 524 Ostroróg Jan Jakub 340 Ostroróg Mikołaj 487, 502 Ostroróg Stanislaw 179, 340,350 Ostrowski Jan K. 58 Otte-Michael 146, 355,356 Otterspeer Wilhelm 350 Otton III, król Niemiec, cesarz rzymski 300 Ottonowie, dynastia królewska 63 Otwinowska Barbara 522 Otwinowski Konstanty 460 Pac Krzysztof Zygmunt 318, 323, 339, 349 Pac Michał 399,401 Pac Michał Kazimierz 540, 607 Pacowie, ród 252 Paczanowski Stanislaw 597 Padvano Jan Maria 262 Palczowski 346 Paliušyté Aistė 58 Paprocki Bartosz 22, 29, 67, 96-99, 121, 122, 148, 193, 194, 202, 206, 209, 337, 338, 387, 451, 481-483, 486, 488, 490, 492, 332, 106, 203, 457, 493, 494, 499, 500, 503, 504, 511, 515, 561 Paprocki Franciszek 633, 639 Papużyński Adryan Kazimierz 259 Parker GeofFrey 539 Partyka Joanna 92 Pasek Jan Chryzostom 41, 164, 173, 240, 399, 404, 408, 420, 421, 428, 432, 446, 457-459, 462, 473,
475, 501, 505, 523, 524, 550, 551, 562, 565, 570, 576, 578, 580, 582, 584, 588, 589, 599, 607, 608, 612-614, 616, 625,629,636 Pašino Aurelio 140 Pastorius Joachim 100, 111, 120, 170, 285,292-294,456 Paszkowski Marcin 149, 182, 451, 493, 494,520, 535, 575,585 Patrizi Francesco 137 Pawel V, papież 264, 668 Pawiński Adolf 56 Pawlak Marian 89,269,308, 325 Pawlak Wiesław 305, 533 Pawłowski Rafał 165 Pelc Jan 13, 23, 32, 35, 39-42, 59, 61, 86, 91,221,245,299,372, 521 Pelliccari Bartholomeo 125 Peterson Tadeusz 98 Petrycy Jan Innocenty 34, 83, 115, 116, 212,495,496 Petrycy Sebastian 159, 160, 175, 178, 200, 204, 205, 209, 225, 284, 315, 325,356, 357,444,466,610 Piasecki Paweł 313, 314 Piccolomini F,neasz Sylwiusz (Pius II, pa pież) 95, 353 Piechnik Ludwik 167, 286, 291, 320 Piekarski 58 Piekarski Kazimierz 80 Piekarski, ks. 41,462 Pieradzka Krystyna 165 Pietrzyk Zdzisław 318, 320, 322, 323, 332, 334, 339, 340, 346, 349, 351, 366,525 Pigantelli Giovanni Battista 113,354, 355 Piliński Adam 147 Pinocci Hieronim 83, 116-118, 119 Piotr Kanizjusz, św. 90 Piotr z Gdańska 357
740 Piotrowski Feliks 588,471, 632 Piotrowski Jan, ks. 98, 99, 408, 427, 463, 464,487 Pirro Antonio Ferraro 137 Pisarski Jan Stefan 182, 251, 258, 343 Piskala Magdalena 67, 305, 533 Piskorski, ks. 459 Pistofil Bonaventura 128 Pius V, papież 438,439 Piwko zob. Marcin z Bydgoszczy Piwowarczyk Dariusz 337 Platina Bartholomeo 104 Platon 122, 307, 352 Platt Dobroslawa 256 Pleitner Jan 99 Plewczyński Marek 20, 26,155, 213, 214, 274, 343, 369, 378, 388, 399, 400, 401, 403, 447, 542, 544, 580, 582, 594,601,609, 612 Plutarch z Cheronei 106, 109, 110, 148, 162,174,313 Pluvinel Antoni de 355, 360 Pociecha Władysław 276 Podfilipski Adam 85 Podgórski Wojciech Jerzy 190, 344, 385, 494,533 Podhajsky Alois 355, 356 Podhorodecki Leszek 163,172, 183, 338, 381, 462, 491, 493, 501, 510, 512, 514,516, 562 Podlaszewska Krystyna 84 Podlodowski Stefan 227 Polak Stanisław 346 Polibiusz 106 Policcy, bracia 229 Policki Andrzej 229 Polkowski Ignacy 327, 392 Pollak Roman 160, 342, 380 Polonus Eques 150, 530 Polonus zob. Falek Połubiński Aleksander Hilary 19,402 Poluńscy, rodzina 82 Pompejusz 107,108 Poner Stanisław 85 Popiołek Bożena 184 Poplatek Jan 304 Popławski Kazimierz 253 Possevino Antonio 36, 37,90,463 Postękalski Marian, ks. 460 Indeh osób Potocki Andrzej, wojewoda kijowski 286, 396 Potocki Feliks, wojewoda sieradzki 286 Potocki Jakub, wojewoda racławski 465 Potocki Jan 173 Potocki Mikołaj Bazyli 230 Potocki Mikołaj 164,624 Potocki Rewera Stanisław 164,382 Potocki Stanisław, hetman wielki koronny 62,228,239,400,496,502 Potocki Stefan 381,395 Potocki Wacław 28, 39, 67, 93, 191, 196, 216, 224,
313, 368, 378, 398, 399, 497, 501, 531, 536, 537, 538, 555, 567,570,615 Pozzo Paride del 126 Późniak Piotr 191 Pretwicz Jakub 27,393,394 Pretwiczowie 544 Preuss Jakub 146 Prochaska Antoni 227,369,446 Promis Carlo 125,138,139 Proszczycki Jerzy 227 Przetocki Jacek 227 Przyboś Adam 29,188,335,341,342,343, 350,379,381,411,443,490,519 Przyjemski Zygmunt 600 Przyłuski Jakub 22, 106, 148, 206, 211, 639 Przyrempski Jacobus 98 Ptaśnik Jan 238 Publiusz 103 Puchalski Jacek 106 Puchowski Kazimierz 285,287, 302, 353, 354,361,362,363 Pugacewicz Iwona 232 Puteanus (van der Putte) Ėryčius 135 Quintenberg Szymon 85 Rabowicz Edmund 342 Rachuba Andrzej 49, 172, 333, 336, 446, 447,465,466,467,541,608,612,613 Radawiecki Andrzej 74,161 Radolińscy, bracia 333,370 Radoliński Wojciech 333,370 Radymiński Marcin 92,289 Radziejowska ze Słuszków Elżbieta 221 Radziejowski Hieronim 221
Indeks osób Radzimiński Andrzej 174 Radzimiński Jerzy 520, 547, 571 Radziwiłł Albrycht Stanisław, książę, kanclerz wielki litewski 81, 183, 224, 228, 411, 454, 502, 522, 531, 532, 558, 563, 570, 571, 583, 589, 617, 633,634 Radziwiłł Albrycht Władysław 365 Radziwiłł Bogusław, książę Świętego Ce sarstwa Rzymskiego 332, 339, 340, 365,368,377,381 Radziwiłł Jan (1474-1522) 61 Radziwiłł Jan (1551-1616) 372 Radziwiłł Jan Jerzy, kasztelan trocki 365 Radziwiłł Janusz, książę, hetman wielki litewski 28,31,32,58,62,93,94,132, 132, 149, 176, 189, 255, 296, 318, 323, 327, 328, 329, 335, 336, 339, 340, 349, 366, 370, 390, 416, 418, 424,437,440, Radziwiłł Jerzy, hetman wielki litewski 28 Radziwiłł Karol Stanisław „Panie Ko chanku”, kanclerz wielki litewski 323, 333,372 Radziwiłł Kazimierz Leon 323, 333, 336, Radziwiłł Krzysztof „Piorun”, hetman wielki litewski, wojewoda wileński 28, 31,161-163,366,424,454,463 Radziwiłł Krzysztof II, hetman polny litewski, wojewoda wileński 28, 31, 32, 49, 50, 57, 58, 62, 72, 99, 161, 189, 206, 227, 254, 255, 259, 317, 327-329, 350, 366, 378, 414, 418, 422,424,428,434, Radziwiłł Krzysztof Mikołaj (syn Krzysz tofa Mikołaja) 365 Radziwiłł Krzysztof Mikołaj „Sierotka” 121-123, 133, 227, 305, 317, 319, 320,323,323,328,333,336,344,346, 365,449,450,453,454,463,465 Radziwiłł Michał Kazimierz „Rybeńko” 28,65, 305 Radziwiłł Mikołaj „Czarny”, marszałek, kanclerz wielki litewski 320 Radziwiłł Mikołaj „Rudy”, książę, hetman, kanclerz wielki litewski 28, 81, 145, 163,265,381 Radziwiłł Stefan (brat Janusza) 176 741 Radziwiłł Wojciech Radziwiłł, podkanclerz wileński
31, 161, 231, 434, 463, 596, 599, 625 Radziwiłł Zygmunt Karol, podkomorzy stołowicki 344 Radziwiłłowie, ród magnacki 28, 57, 58, 59, 62-66, 81, 93, 94, 163, 164, 176, 206, 252, 256, 259, 299, 305, 329, 336, 340, 344, 346, 370, 377, 418, 465, 539, 544 Radzymiński 198 Rakoczy Eustachy 71,249, 573, 574 Rakowski Wawrzyniec 540 Rakowski Wojciech 405 Rameli Agostino 128 Ramus Piotr 108 Reed AW. 352 Reitbergen Peter 309 Rej Andrzej, starosta libuski 455 Rej Mikołaj 25, 56, 91, 92, 166,175, 177, 178, 180, 200, 201, 208, 209, 215, 218, 302, 314, 315, 324, 325, 385, 529, 546,553,619,631,635 Rejowie z Nagłowic 48 Reszka Stanisław 81, 331 Reusner (Reussnerus) Eliasz 116, 123 Rezmer Waldemar 608 Rhedinger Thomas 77 Rialto Antoni 179 Richause 372 Richelieu Armand Jean, kard. 354, 361 Rimpler Georg 142 Robak Piotr 49 Rocco Bernardini 116 Rogal, szlachcic 200,202 Rohan Henryk 101 Rok Bogdan 184,453, 535, 604 Roman, książę halicki 190, 306 Ronsard Piotr 353 Roomen Adriaan von (Adrianus Roma nus) 134, 292, 348 Rosolino 357 Rosołowski Stefan 271 Roszkowska Wanda 303, Rozdrażewski (Rozrażewski) Krzysztof 98, 340 Rozdrażewski Jakub Hieronim 340 Rożen Zygmunt 29,625 Różycki Edward 84, 85,90
742 Rubieszowski Jan 399 Rudebüsch Dieter 360, 361, 362 Rudomicz Bazyli 89,175 Rufus Kwintus Kurcjusz 103,109 Ruggieri Juliusz 208, 223,438,439,601 Ruscellus Hieronim 132 Ruskiewicz Adam 434 Rutka Teofil 53 Ryba Renata 165,182 Rybiński Jan 227, 529, 536 Ryndych Zbigniew 29, 160 Rysiński Salomon 82 Ryś Jan 29, 203, 277, 279, 326 Rywocki Maciej 366 Rzeczycki Andrzej 106 Rzeszowska Krystyna 27 Rzewuski Stanislaw Mateusz 330,342,371 Sacrobosco Johanes 273 Saczyńska Monika 311 Sadowska Halina 82 Sagundino Mikołaj 122 Sajkowski Alojzy 165,170,275, 344,432, 450, 500, 547,551,663 Sakran Jan 83 Salmonowicz Stanisław 307 Saloni Aleksander 195 Salustiusz 272,103,110 Samsonowicz Henryk 160 Sapieha Aleksander Dadźbóg, kasztelan witebski 324 Sapieha Eustachy 324 Sapieha Jan Fryderyk, pisarz polny koron ny 253, 340, 341,369, Sapieha Jan Kazimierz, wielki hetman litewski 305, 343 Sapieha Jan Piotr, starosta uświadzki, het man Dymitra Samozwańca 421, 434, 446, 472, 501, 508, 548, 576, 583, 587,600,633 Sapieha Kazimierz Leon, podkanclerzy li tewski 531 Sapieha Krzysztof Mikołaj, pisarz polny litewski 163 Sapieha Lew, hetman wielki litewski 163, 165,227,324,450,454,465, 558 Sapieha Michał Franciszek 343 Sapieha Paweł Jan, wielki hetman litewski 306 Indeb osób Sapiehowie, ród magnacki 28, 89, 227, 252, 306, 369, 501 Sarbiewski Maciej K. 438 Sardi Piotr 140 Sarnecki Kazimierz 191,255 Sarnicki Stanisław 18, 22, 99, 106, 144, 145, 190, 193, 241, 276, 277, 383, 386, 403, 453, 480, 481-483, 485, 490, 492-494, 505, 508, 511, 593, 604 Sarnicki Wojciech 190,193,241 Sartorius Jan 308 Sasanka Paweł
551 Sattler Johan Heinrich 143 Saviolo Vincendo 358,359 Savorgnano Mario 127 Scewola Gajusz Mucjusz 305 Schelwigjan 308 Schletter Zygmunt 399 Schmidlap von SchorndorfFJohan 132 Schneeberger Antoni 82, 199, 212, 213, 409,410,556 Schoneus Andrzej 33 Schotten Herman 92, 582 Schultz Daniel 60,133 Schultz Georg 143 Schultz Szulecki Jan 285,295 Schultze Szymon 84 Scribani Karol 116 Scupoli Lorezo 37 Scypion Afrykański 105,301, 308,495 Secygniowski Paweł 487 Seiler Jan Ernest 84 Seklucjan Jan 169,189,222 Seneka Lucjusz Anneusz 42, 307 Sędziwój Adam z Czarnkowa 35, 173, 264,312 Sęp Szarzyński Mikołaj 39, 40, 42, 193, 528 Siarczyński Franciszek 194,338 Siebeneycher Mateusz 147,207, 595 Siecińscy, ród szlachecki 232 Siemienowicz Kazimierz 120, 125, 130, 132,135,140,152 Sieniawscy, ród szlachecki 27,263,544 Sieniawski Hieronim, kasztelan 263,279 Sieniawski Mikołaj, hetman wielki koron ny 27, 164, 257, 263, 350, 393, 397, 544
Indeks osób Sieniawski Prokop 257 Siesicki Michał 305 Sikorski Janusz 116, 120, 124, 134, 144148,151,152,154,276,410 Silniciei Gabriel 544 Silver George 359 SipayUo Maria 322 Skarga Piotr 22,37,38,42,166,192,232, 284, 298, 448, 448, 458-460, 462, 524,526,570,635 Skibicki Adam 313, 536 Skibicki Andrzej 259, 313 Skiepjan Anastasij 66,197, 262 Skiepjan Nina 66,197, 262 Skoczek Józef 31, 95, 107, 113, 175, 201, 205,269,313,317 Skołkowski 434 Skorobohaty Aleksander Dionizy 28,379, 399,467,565, 571,602 Skorobohaty Benedykt Kazimierz 379 Skorobohaty, rodzina 28 Skrzypek J. 88 Skupieński Krzysztof 52 Skuratowicz Jan 264 Skwara Marek 256 Sławińska Irena 304 Sławiński Janusz 66 Słoński 255 Słowiński Jan Zbigniew 461 Słupeccy z Małopolski 82 Słuszka Józef, wojewoda 305 Smoleński Wacław 234 Smoliński Aleksander 343,600 Sobiescy, ród 171,172 Sobieski Jakub 65, 103, 112, 188, 245, 253, 257, 288, 300, 305, 310, 329, 334,350 Sobieskiján 26, 50, 110, 171, 255, 288, 315,329,368,369,372,397,407 Sobieski Marek 171, 307, 368, 369 Sobociński Stanisław 344 Sobocki Stanisław 273, 344, 365 Socha Irena 299 Socha Ziemowit Zbigniew 542 Sokołowska Jadwiga 39, 93, 216, 438, 465, 531,591 Sokołowski Wojciech 189, 327 Solecki Maciej 149 Solikowski Jan Dymitr 79,456 743 Solms Reinhold von, 98 Soitan Aleksander 337 Sommerfeld Jan 92 Sparre Ernest 446 Speckle (Specklina) Daniel 142 Spieralski Zdzisław 327, 338, 394, 491, 594,611 Spinola Ambroży, dowódca hiszpański 335 Spinola Giovanni Andre 113 Srogosz Tadeusz 369, 403, 407, 409, 410, 434,474, 542, 580,602,608,622 Srzedziński Zygmunt 42,463, 577 Stabrowski
Paweł 394 Stadniccy, ród szlachecki 233 Stadnicka z Czuryłów Barbara 173 Stadnicki Andrzej 74, 161, 670 Stadnicki Stanisław „Diabeł” 230 Stampianus Jan 348 Starkius (Starız) Johnn 135 Starlingjohn 309 Starnawski Jerzy 27,176, 378, 529 Starowolski Szymon 22,32,34,38,43,74, 96,120,150,157,158,162,180,182, 210, 211, 218, 225, 226, 229, 233, 250, 294, 316, 522, 537, 551-554, 559, 560, 561, 569, 570, 589-591, 620,621, 626, 628,640, 642 Starzyński Antoni Alfons 393 Stawecki Piotr 327, 391 Stefan Batory, król Polski 32, 40, 70, 71, 77, 98, 99, 102, 154, 162, 239, 248, 278, 327, 331, 392, 408, 422, 424, 427, 429, 430, 440, 446, 450, 453, 456, 463, 464, 471, 487, 506, 514, 581,587,588,594,603,609,610,632 Stefanides Adam 272,313 Stevin Simon 349 Stępnik Krzysztof 58,252, 306,418, 501 Stocki 434 Stoińskijan 171 Strada Famian 116, 288 Stroband Henryk 84, 89 Stroynowski Stanisław 27, 369, 410, 614, 622 Strubicz Maciej 271,484 Struś (Struś) Jakub 39,193, 537, 538 Strusiowie, ród szlachecki 193, 544, 623 Struś Feliks 191,193, 582 Struś Jerzy 191,193, 582
744 Indeks osób Tacyt 103,106 Stryjkowski Maciej 105, 247, 271, 272, 364, 365, 528 Talar Jan 471, 588,632, Տարա Jan 297, 349 Taraszkiewicz Jacek 117 Stykowa Maria B. 304 Tarduci Achille 127 Sucheni-Grabowska Anna 528 Targosz Karolina 50, 83,88,97,110,286, Suchojad Henryk 252 287,315,332,348,367,372,376 Sudo Marcin 344 Tarnowscy, ród magnacki 27, 172, 206, Sulej Katarzyna 380 252,262 Sulejman, sułtan turecki 114 Tarnowska Barbara z Rożnowa 27,172 Sulimowicz Józef 98,152 Tarnowski Jan (syn hetmana) 262 Sully Maximilian 34 Tarnowski Jan Krzysztof (syn hetmana) Swetoniusz 103,106,110 262 Swiesznikow Jewgienij 243 Tarnowski Jan, hetman wielki koronny 22, Sykst Erazm 84 27,59,96,98,99,120,133,145-147, Szabłowski Jerzy 59 154, 172, 176, 206, 213, 215, 242, Szafraniec Adam 566 255, 261, 262, 302, 338, 378, 381, Szaszkiewicz Tychon 377 383, 392-394, 401, 403, 415, 417, Szczerba Wiktor 15 418, 423, 426, 436, 439, 461, 479, Szczerbie Paweł 106, 432,433 482, 484-486, 487, 491, 493, 499, Szczerbicka-Ślęk Ludwika 190,191,193֊ 504, 509, 510, 515, 543, 546, 580, 196, 536 592,611,631 Szczucki Lech 159 Tartaglia Niccolò 124,125 Tasso Torkwato 40,41,342 Szczygielski Wojciech 219 Szemberg Teofil 459, 500 Tatarkiewicz Władysław 261 Tazbir Janusz 33, 41, 50, 65, 108, 151, Szmyd Gerard 384, 517, 552, 553 166-168, 181, 202, 222, 234, 245, Szoanajan zob. Choisninjean 250,306,324,448,467,525,526,532, Szuladin Michał 337 540,549,568,570,588,610,614 Szul-Skjoeldkron Tomasz 592, 595 Szumkówna Anna 26 Tempelfeld Mikołaj 83 Tende Gaspard de 68,204 Szumski Krzysztof 602 Tèodorczyk Jerzy 20,391,392
Szwarcówna Wanda 81,89 Teodozjusz I Wielki, cesarz bizantyjski 113 Szweykowski Zygmunt M. 196 Teodozjusz II, cesarz bizantyjski 120 Szydłowiecki Stanisław 95,121 Szymborski Wiktor 448 Teofila z Chruslińskich 173 Terleccy, ród szlachecki 229 Szymonowie Szymon 81, 89, 107, 110, Teriön Huges de 474,47б 161,199 Tęczyńscy, ród magnacki 252, 378 Szyszkowski, kasztelan 228 Tęczyriska Zofia 252 Ślękowa Ludwika 48, 66,176, 254 Tęczyński Andrzej 346 Śliwiński Artur 516 Tęczyński Gabriel 346 Śliż Natalia 253, 717 Tęczyński Jan, wojewoda krakowski 317, Śnieżyńska-Stolot Ewa 241,717 342 Światosław I, książę Rusi kijowskiej 306 Tęczyński Stanisław 252 Światosław, władca kijowski 306 Thesznarowicz Zachariasz 150 Świderska-Włodarczyk Urszula 13, 14, Theti Carlo 140 Thiboult Girard 359 26,273,468,480,519,528,529 Świdrygiełło zob. Bolesław Świdrygiełło Thijssen Lucia 149, 321, 323, 335, 348, Świerczowski Janusz 487 349, 366, 373,603 Swięcki Tomasz 158 Thor Janusz 152
745 Indeks osób Thököli Imre (Tekieli) 240 Thuanus Iacobus 103 Tobiaszewski, ks. 510 Tobler Christian H. 357 Tołkacz Aleksander 227 Tomicki Piotr 56,76,79,87 Tornilo Janusz 504 Tomkiewicz Władysław 220,221,246,323 Tomkowicz Stanislaw 53 Topolska Maria Barbara 81, 82, 85, 86, 89,99 Torój Elżbieta 100 Torre Arnaldo della 352 Trajan, cesarz rzymski 121 Trawicka Zofia 257, 334, 353 Trelińska Barbara 566 Trembecki Jakub Teodor 202 Trepka Nekanda Walerian 567, 568 Treu Abdias 143 Treuisi Francesco 138 Trębska Malgorzata 251-253 Trojden, wielki książę litewski 306 Truskolaska Ewa 86, 111 Trzciński Wojciech, chirurg polny 631 Trzecieski Andrzej 80 Trzecieskijan 102 Tuczyński Jan 366 Tuczyński Kazimierz 366 Tuczyński Stanislaw 366 Tukidydes 103,106,110 Turowski Kazimierz Józef 25, 29, 41, 42, 96,169,203,217,242,283,316,337, 387, 394, 397, 408, 481, 490, 493, 498, 527, 530, 532, 559, 561, 569, 577,640 Turzonowie, rodzina 76 Twardowski Samuel (ze Skrzypny) 29, 41, 111,168,169,182,191,438,495,586, 626,631 Tworowski Jan 487 Tworowski, sędzia ziemski 230 Tygielski Wojciech 326 Tylkowski Wojciech 151,454 Tync Stanisław 303 Tyszkiewicz Jan Skumin 350 Tyszkiewiczowie, ród 82 Uffano Diego 96,99 Ujejscy, ród szlachecki 222,233 Ujejski Józef 35 Ulewicz Tadeusz 526 Ulloa Alfons de 118,119 Urban VIII, papież 34,140 Urban Wacław 289, 290 Urowiecki Mikołaj 440,441 Ursinus Jan 89 Uruszczak Wacław 43 Urwanowicz Jerzy 445, 567 Vadi Filippo 357 Valperg Antonio Maurizio 140 Valtrinus Joannes Antonius 123 Valturius Robert 123,241 Vaubun Sebastian, de 154 Vee Ernest van 135 Velâzquez Diego 118 Vergerlo
Piotr Pawel 96, 102, 206, 269, 271,353 Ville zob. Deville Vincenz Andrzej 40 Visconti Honorat 77,91 Vittorino da Feltre 352 Vitruvius zob. Witruwiusz Vives Jan Ludwik 353 Voisé Waldemar 181 Vorbek-Lettow Maciej 176,185, 382 Vrtel-Wierczynski Stefan 75 Wadowski 40 Wagner Marek 19,28,107,142,227,317, 370, 378, 395, 397, 399-401, 441, 442, 445, 464, 467, 540, 543, 544, 567,591,597,609,632 Walas Sylwester 430 Walasek Stefania 29 Walczak Wojciech 609 Walentynian III, cesarz zachodniorzymski 120 Walentynowicz Maria 91 Waleriusz (Valerius) Maksymus 110 Wallenstein 361 Wallenstein Albrecht von, czeski dowód ca 117, 343 Wallhausen Jacob von 129-131 Wallis Mieczysław 61 Wapowscy z Radochoniec 48 Wapowski Bernard 242 Wapowski Stanisław 104
746 Wardçska Zofia 174, 365 Wargocki Andrzej 108,109,678 Warron 301 Warszewicki Krzysztof 149, 215, 314, 621,678 Warszycki Stanisław 221 Wasilewski Dariusz 624 Wasilewski Lech 400 Wasilewski Pawel 15,426 Wasilewski Tadeusz 463 Wasyl III, wielki książę moskiewski 237 Wasyl IV Szujski, car rosyjski 237 Waza Aleksander Karol 78 Waza Jan Albert 78 Waza Karol Ferdynand 78 Wazowie, dynastia szwedzko-polska 261, 335, 403, 412, 424, 438, 440, 446, 454, 489, 520, 539, 545, 554, 556558,605,608,633 Wegecjusz Flawius Renat 97,120,121 Weiss Szymon 308 Wejbcrt-Wąsiewicz Fwelina 170 Wejher (Weiher) Ludwik 592, 612 Wejnert Aleksander 91 Werdun Urlyk 221,615 Wereszczyński Józef 41, 215, 283, 284, 431,526,610 Wesołowski Baltazar 550 Wespazjan, cesarz rzymski 121 Węseł Mikołaj 337 Widawski Maciej 233 Widawski Piotr Młodszy (Wężyk) 414, 498 Wieruski Kasper 108,109 Wierzbowski Stanisław, starosta 67 Wierzbowski, służący 342 Wiesiołowski Krzysztof 198,632 Wiktor Tadeusz 56 Wilder Jan Antoni 68, 225, 553 Wilhelm I Orański, władca 116, 321, 349 Wilhelm III Orański, książę Oranii-Nassau 336 Wimmer Jan 26, 344, 392,405,441, 540, 542, 564 Winczura Łukasz 120,403 Windakiewicz Stanisław 190,191 Winkler Wiesław 69 Winter Georg Simon 356 Wioska Wojciech 85 Indeks osób Wirtz, generał 463 Wirzbięta Maciej 166,222 Wisner Henryk 27, 32, 132, 176, 296, 318, 328, 336, 366, 370, 390, 403, 424, 438, 440, 445-447, 454, 466, 505, 522, 539, 543, 554, 558, 579, 596,597,605,607,608,609,633 Wiślicz Tomasz 49 Wiśniowieccy h. Korybut, magnacki ród książęcy 28, 227, 252, 253, 372, 380, 398,583 Wiśniowiecka Teofila Joanna
252 Wiśniowiecki Aleksander 257 Wiśniowiecki Dymitr Jerzy 196,196,398 Wiśniowiecki Janusz 35,36,169,335 Wiśniowiecki Janusz Antoni 322, 372 Wiśniowiecki Jeremi 253, 323, 456,489, 491,502, 538, 585, 587,589 Wiśniowiecki Jerzy 227,257,380 Wiśniowiecki Konstanty 227,257,380 Wiśniowiecki Konstanty Krzysztof 398 Wiśniowiecki Michał Korybut 71,265,627 Wiśniowiecki Michał Serwacy 322 Witczak Tadeusz 244,245, 357 Witruwiusz Marcus Pollio 100,138, Witusik Adam A. 161, 178, 180, 186, 200,275,323 Wituski Konstanty 326,347 Władysław Herman, władca Polski 164, 306 Władysław I Łokietek, król Polski 33 Władysław II Jagiellończyk, król Czech, Węgier, Chorwacji 191, 324 Władysław II, Jagiełło, król Polski 33, 113,306,514,555,556 Władysław III Warneńczyk, król Polski 33 Władysław IV Waza, król Polski 29, 62, 71,77,78,91,96,121,265,280,281, 335, 290, 302, 335, 381, 395, 396, 400, 411, 413, 417, 418, 432-434, 449, 451, 455, 495, 502, 506, 563, 564, 575,592,594,625,632 Władysławiusz Adam 27,183 Władysławski Gabriel Prewencjusz 289 Włodkowic Paweł 528 Wojakowski Józef81, 86,111 Wojciech Leopołita 92 Wojciech z Kalisza 297 Wojciechowska Maria 75, 85,90
Indeks osób Wojdecki Waldemar 248 Wojna Abraham 224 Wojnowski Jan 399 Wojtasik Janusz 26,327, 391, 396 Wojtkowiak Stefan 471, 588,632 Wolan Andrzej 490, 527, 527 Wolan Bogusław 602 Wolańczyk Maria 320 Wolański Filip 184, 324,453,465, 535 Wolański Filip 551 Wolfowicz Andrzej 83 Woliński Janusz 540 Wollhausen Jonann Jacob 469 Wolski 475 Wolski Jan 27 Wolski Mikołaj 81 Wolski Stanislaw 393 Wolski, żołnierz 475 Wołlowicz Eustachy 56 Wołyński Artur 346 Woodward William Harrison 353 Wójcicki Kazimierz Władysław 30, 34, 147, 162, 183, 196, 202, 207, 210, 214, 377, 381, 386, 502, 506, 574, 590,592,595,605,607,615,626 Wójcik Zbigniew 26, 171, 396, 397, 507, 580,617 Wółkiewicz Ewa 311 Wróbel Elżbieta Elena 264, 265 Wrześniak Małgorzata 319 Wszebor, wojewoda 590 Wybranowski Wojciech 564 Wyczański Andrzej 274 Wyrobisz Andrzej 170 Wysoczańscy, ród szlachecki 229 Wyszczelski Lech 276 Xientaigne 367 Yates Frances A. 354 Zabłocki Krzysztof 85 Zaborowski Stanisław 215, 273 Zabrzeski Karol 85, 86,114,726 Zachara Maria 329, 366 Zackiewicz Tomasz 609,610 Zagwojski, szlachcic 230 Zajączkowski Andrzej 35 Zajączkowski Stanisław Marian 219,441 Zaleski Zygmunt 91 747 Zalewska z Mikołajewskich Zofia 186 Załuscy, ród 79 Załuski Jan Konrad 67 Zamoyscy, ród szlachecki 121-124, 138, 139,252, 366 Zamoyska Barbara 186 Zamoyska z Batorych Gryzelda 191, 243, 253 Zamoyski Jan, kanclerz i hetman wielki koronny 64, 76, 81, 87, 89, 96, 97, 147, 164, 180, 191, 195, 253, 274, 278, 292, 303, 305, 308, 313, 318, 378, 414, 426, 427, 429, 430, 432, 441, 448, 451, 472, 473, 474, 483485, 487-489, 495, 499, 504, 514֊
516,536, 550,577, 582,587,632 Zamoyski Marcin Leopold 347 Zamoyski Michał Zdzisław 347 Zamoyski Tomasz Józef 347 Zamoyski Tomasz, kanclerz wielki koron ny 161,172,178,180,186,199, 208, 211, 245, 246, 275, 278-280, 288, 318, 323, 334, 335, 347, 348, 368, 386,392, 393,472, 505, 506 Zanchi Giovanni Battista de 138 Zapolski Stanislaw 234 Zápolyjan 146 Zarębski Ignacy 95,121 Zasławski Aleksander 58, 348, 335 Zasławski Konstanty 335 Zathej (Zathey) Jerzy 75, 88 Zawadzki Adam 372 Zawadzki Teodor 200, 202 Zawadzki Władysław 225 Zawisza Czarny z Grabowa 337 Zawisza Jakub z Kroczowa 446 Zawisza Krzysztof 66,171,185, 230, 231 Zbarascy, ród magnacki 252, Zbaraski Jerzy 257, 317, 318, 322, 345, 346, 378, 570 Zbaraski Krzysztof 257, 318, 322, 345, 346,350,378,570 Zbarski Krzysztof 350 Zborowscy, ród szlachecki 172,253, 378 Zborowska Zofia Anna 253 Zborowski Aleksander 257 Zborowski Marcin 346 Zborowski Piotr 381, 558 Zbrożek Michał 397
748 Zbylitowski Andrzej 93,620 Zbylitowski Piotr 530, 537,620,626,627 Zdrójkowski Zbigniew 296,307 Zebrzydowska Zofia 253 Zebrzydowski Florian 99, 145, 274, 381, 384, 387, 415, 418, 419, 420, 425, 429, 430, 446, 447, 449, 484, 486, 489,514,544, 546, 592 Zebrzydowski Mikołaj 264, 549 Zenowiczowie, ród 82 Zenowiczówna Katarzyna 380 Zgłębicki, komornik 405 Zielińska Teresa 65 Ziemowit (Siemowit), książę Polan 306 Zimorowic Józef Bartłomiej 67,183 Zins Henryk 320 Zlat Mieczysław 261 Zonoras 103 Zorawski Aleksander 457, 530 Zuerius Boxhorn Marek 118 Zwierzykowski Michał 592 Zygmunt I Stary, król Polski 56, 59, 133, 145,179,183,194,198,218,241,331, 381,404,417,480,529,645,726 Zygmunt II August, król Polski 20,33, 59, 70,71,77,87, 89,107,110,114,115, 122, 133, 139, 155, 163, 166, 174, 178, 208, 213, 215, 236, 238, 243, 261, 274, 331, 369, 381, 388, 394, 399, 412, 422, 436, 438, 453, 542, 544,558, 568,601,609,631 Zygmunt III Waza, król Polski 62, 64,77, 91,236-238,261,264,279,280,289, Indeks osob 299, 305, 338, 381, 391, 421, 431, 443, 502, 541, 545, 548, 556, 564, 570, 592,607,632,634 Zygmunt Luksemburski, cesarz, król Czech i Węgier 337 Żarnowski Jan 192, 239, 590 Żegota Pauli 462 Żmigrodzki Zbigniew 259 Żojdź Karol 592 Zołądź, szlachcic 230 Żołądź-Strzelczyk Dorota 23, 165, 166, 174, 184, 302, 310, 311, 312, 317, 318,319,320,323,326 Żółkiewscy, ród 26, 50, 58,65,79,171 Żółkiewska Regina 170,171,257 Żółkiewski Jan, syn Stanisława 97, 164, 180,257,263,313 Żółkiewski Stanisław, kanclerz wielki ko ronny 26,42,43, 65,71,78, 97,105, 161, 164, 168, 180, 228, 246, 248, 249, 253, 257,
258, 263, 303, 305, 312, 313, 456, 459, 462, 491, 493, 495, 499, 500, 506, 507, 522, 535, 541, 562 Żukowska Kazimiera 93,438 Żurakowscy 230 Żurkowa Renata 83, 101, 104, 109, 111, 115,118,121,128,136 Żurkowski Stanisław 172, 186, 211, 288, 335,347,348,368,386,472, 506
Military Paideia: Upbringing and Military Training in Poland in the 16th and 17th Centuries Summary Poland in the XVI-XVII century was the country that led the biggest number of wars in Europe. The Polish army had great victories over the Swedish, Moscow and Turkish-Tatar armies. They were the result of a very good training of a Polish soldier, who outranked enemies with excellent mastery of various weapons and knowledge of the art of war. It is worth emphasizing that there were no military schools in the country that was constantly fighting. So, the question arose about the method of training and bringing up a Polish soldier, the answer to this is the present work. The reference in the title to the Greek paideia was justified by a certain closeness resulting from the passion of the Polish gentry to the Greek-Roman culture, but also by the fact that in the Greek model of educa tion for the first time a non-exemplary ideal was created ֊ a soldier s pat tern. Already in the concept of Homeric arete, these values were included, which were later closed in the concept of the knight ethos and which formed the basis of military education in the following centuries. One can also point out other similarities between the Greek and Old Polish art of forming a soldier. In both cases, there were no specialized educa tional institutions, but one could become a soldier through participation in various forms of social and private life, that is, military preparation was universal. The verification of the acquired skills was for the Greek efebia, which was the deepening of the soldier’s
arete in the conditions of camp life, treated as an honorable duty. Similarly, the Polish nobleman, as a point of honor, took taking part in the war campaign, in addition to the obligatory participation in the common offense. The lack of institutionalized forms of education and upbringing di rected our attention towards the social history of education and analysis of all forms of life of the Old Polish society, in which pro-soldier and pro-war attitudes were manifested. This required a very broad and inter disciplinary study of the sources and literature of the XVI-XVII centu ry. Almost every sphere of private and public life served as a propaganda tool. They were complemented by a message conveyed by the monuments of material culture, starting from architecture through sacred and secular
750 Summary art. They created a specific atmosphere of family houses, places of wor ship and urban space. Man, regardless of his will, moved in a world filled with souvenirs, portraits, paintings, sculptures and other military arti facts. This saturation with the forms of interactions and props meant that despite the will, in every inhabitant of the Commonwealth of Poland, a smaller or larger part of that homo militam was inoculated. In addition to these social forms of influence, in some noble homes special attention was paid to education in terms of future military service, continuing of ten the soldier s traditions of the family. The entire study has been divided into three parts. In the first {House), the monuments of material culture were first discussed in terms of the military message encoded in them. Attention was paid to residential architecture and its defensive character as well as its influence on the de velopment of the child’s psyche. From this angle there was also analyzed the interior design of noble mansions, emphasizing soldier elements in ornaments with coats of arms, in portrait and battle painting. A sepa rate place was devoted to the weapons with which the young boy had to deal with from early childhood. A permanent element of the noblemens facilities was the libraries, which very often contained the latest works on martial art and which constituted an important element in military education. The educational environment played a fundamental role in shaping moral attitudes and training soldiers in the youth. The specific ity of the old Polish
family, with the dominant position of the father and the ruthless subordination of his authority, contained in him substitutes for military discipline. In the upbringing of the future soldier, all mem bers of the household actively participated, especially the mother who shaped his morals. The family home was the place of transmission of family and military traditions, and a special occasion for this was family gatherings in court clubs honored with soldiers’ songs and war stories. The family home was a place where undesirable character traits were also formed, such as violence, rape and drunkenness. These phenomena were inextricably linked with the everyday life in the atmosphere of threat of foreign invasions and neighboring brawls. Often in front of the children there were murders, bullying, and crude behaviors that took root in the young psyche, speaking in adult life and for whom the conditions of war were often the medium. Soldier personality was also influenced by the specific ritual associated with baptisms, weddings and especially soldiers funerals. Departure in soldierly glory not only inspired respect but will ingness to strive for fame and great deeds. A similar impression could be
Summary 751 made of magnificent triumphal entries after victories, which were a kind of propaganda of war, state policy and the popularity of commanders. In the audience and listeners, they aroused “dreams ofpower,” a lesson of his tory and patriotism. The second part of the study ( World) was devoted to military educa tion outside the family home. Polish schools in the XVI-XVII century, to a small extent, considered military knowledge in the curricula. This also applied for the universities in Krakow and Vilnius, which did not provide systematic lectures on these issues. A small share in the upbring ing of the Polish soldier also had foreign colleges and knight academies. Although travel was an integral part of the nobility education, it was not initially aimed at military knowledge or systematic military studies. It was not until the XVII century, and especially in its second half, in parent ing instructions for sons going abroad that there were specific guidelines regarding the scope of military knowledge and soldiering skills. Foreign travels were also an opportunity to obtain the latest works on military content, which enriched the noble libraries. The significant element in the individual soldier s training also wasn’t skipped, which was the service in foreign armies. The experience gained in this way was used after return ing to the country. The most important role in shaping the soldier’s per sonality and improving soldiers’ skills was played by the military camp the seminarium militum. During the war campaigns, the soldier perfected his individual skills,
learned how to cooperate in smaller or larger tactical units, learned the secrets of martial art, acquired and developed military and civil virtues. All this was done under the guidance of the best teach ers of practitioners with the possibility of almost instant verification of acquired knowledge in the practice ofwar. Early Polish youth were sent to military camps early. Following the ancient tradition, small boys were tak en to war campaigns. Therefore, at the age of 14, many of them took part in knocking the wounded opponents, which essentially influenced the fu ture psychology of the future soldier. The camp life was subject to severe rigors resulting from the application of martial law contained in the ar ticles of the hetman. Despite the draconian principles, the soldier could not be stopped from abuse and plunder. Entering the system of military justice, I emphasized the fact that from a pedagogical point of view, the punishment that was supposed to be a method of raising and maintain ing discipline did not always meet the expectations set by the legislators. Punishment, as it is known, does not liquidate and only postpones bad tendencies, so there was no shortage of recidivists and sentences of court
752 Summary martial were often made. The guilt was also in the lack of consequence in enforcing the sentences and submission of commanders to pressure from the “society”. Even the strong support of the camp pastoral ministry has changed little here. The Polish army through the flag system was to some extent a mapping of noble democracy. However, it did not manage to overcome state and national differences, although in the face of danger there was a soldier solidarity. The third part of the study (.Between the ideal and the reality) is a dis cussion of the final effect, i.e. the ideal of a postulate and real soldier. We devoted a separate place to creating the image of a perfect commander, basing mainly on sources created in military circles. In the first place, we paid attention to the motives of undertaking military service, trying to separate propaganda slogans from the actual expectations of military service. Hopes for social advancement and a desire to improve fate were more important than the slogans of defending the Church and the home land. Very often, the desire for profit pushed the soldier towards abuse, rapes and robberies, creating in society a negative image of him. Subjec tively, the soldier perceived the surrounding reality and socially deter mined values. In his own way he understood fidelity to the king and the Commonwealth and in his relations with God, apart from public mani festation of his religiousness, he did not hesitate to escape into the world of spells, incantations and superstitions. The soldiers social position was unstable and depending on
the political situation, he was once a desir able and respected person, and at other times hounded for his villainy. In a militarized society, however, he was a leading figure. The heroes of the battlefields were youth idols, fashion creators and, as a rule, exemplary citizens. Bayerische Staatsbibliothek München |
| any_adam_object | 1 |
| author | Ryś, Jan |
| author_GND | (DE-588)1192711033 |
| author_facet | Ryś, Jan |
| author_role | aut |
| author_sort | Ryś, Jan |
| author_variant | j r jr |
| building | Verbundindex |
| bvnumber | BV046214820 |
| ctrlnum | (OCoLC)1125191470 (DE-599)BVBBV046214820 |
| era | Geschichte 1500-1700 gnd |
| era_facet | Geschichte 1500-1700 |
| format | Book |
| fullrecord | <?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?><collection xmlns="http://www.loc.gov/MARC21/slim"><record><leader>00000nam a2200000 c 4500</leader><controlfield tag="001">BV046214820</controlfield><controlfield tag="003">DE-604</controlfield><controlfield tag="005">20200313</controlfield><controlfield tag="007">t|</controlfield><controlfield tag="008">191024s2019 xx a||| |||| 00||| pol d</controlfield><datafield tag="020" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">9788376144054</subfield><subfield code="9">978-83-7614-405-4</subfield></datafield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(OCoLC)1125191470</subfield></datafield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(DE-599)BVBBV046214820</subfield></datafield><datafield tag="040" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-604</subfield><subfield code="b">ger</subfield><subfield code="e">rda</subfield></datafield><datafield tag="041" ind1="0" ind2=" "><subfield code="a">pol</subfield></datafield><datafield tag="049" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-12</subfield></datafield><datafield tag="084" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">OST</subfield><subfield code="q">DE-12</subfield><subfield code="2">fid</subfield></datafield><datafield tag="100" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">Ryś, Jan</subfield><subfield code="e">Verfasser</subfield><subfield code="0">(DE-588)1192711033</subfield><subfield code="4">aut</subfield></datafield><datafield tag="245" ind1="1" ind2="0"><subfield code="a">Żołnierska paideia</subfield><subfield code="b">wychowanie i szkolenie wojskowe w Polsce XVI-XVII wieku = Military Paideia</subfield><subfield code="c">Jan Ryś</subfield></datafield><datafield tag="246" ind1="1" ind2="1"><subfield code="a">Military Paideia</subfield></datafield><datafield tag="264" ind1=" " ind2="1"><subfield code="a">Kraków</subfield><subfield code="b">Wydawnictwo Naukowe Akademii "Ignatianum" w Krakowie</subfield><subfield code="c">2019</subfield></datafield><datafield tag="300" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">752 Seiten</subfield><subfield code="b">Illustrationen</subfield><subfield code="c">24 cm</subfield></datafield><datafield tag="336" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">txt</subfield><subfield code="2">rdacontent</subfield></datafield><datafield tag="337" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">n</subfield><subfield code="2">rdamedia</subfield></datafield><datafield tag="338" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">nc</subfield><subfield code="2">rdacarrier</subfield></datafield><datafield tag="546" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">Zusammenfassung in englischer Sprache: Military Paideia</subfield></datafield><datafield tag="648" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Geschichte 1500-1700</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Sztuka i nauka wojenna / Polska / 16 w</subfield><subfield code="2">jhpk</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Sztuka i nauka wojenna / Polska / 17 w</subfield><subfield code="2">jhpk</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Nauczanie wojskowe / Polska / 16 w</subfield><subfield code="2">jhpk</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Nauczanie wojskowe / Polska / 17 w</subfield><subfield code="2">jhpk</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Militärausbildung</subfield><subfield code="0">(DE-588)4074802-9</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="651" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Polen</subfield><subfield code="0">(DE-588)4046496-9</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="0"><subfield code="a">Polen</subfield><subfield code="0">(DE-588)4046496-9</subfield><subfield code="D">g</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="1"><subfield code="a">Militärausbildung</subfield><subfield code="0">(DE-588)4074802-9</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="2"><subfield code="a">Geschichte 1500-1700</subfield><subfield code="A">z</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2=" "><subfield code="5">DE-604</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=031593627&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Inhaltsverzeichnis</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=031593627&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Literaturverzeichnis</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=031593627&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Register // Personenregister</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=031593627&sequence=000007&line_number=0004&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Abstract</subfield></datafield><datafield tag="940" ind1="1" ind2=" "><subfield code="n">oe</subfield></datafield><datafield tag="940" ind1="1" ind2=" "><subfield code="q">BSB_NED_20200313</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">355.009</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">09032</subfield><subfield code="g">438</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">355.009</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">09031</subfield><subfield code="g">438</subfield></datafield><datafield tag="943" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-031593627</subfield></datafield></record></collection> |
| geographic | Polen (DE-588)4046496-9 gnd |
| geographic_facet | Polen |
| id | DE-604.BV046214820 |
| illustrated | Illustrated |
| indexdate | 2025-03-14T17:03:44Z |
| institution | BVB |
| isbn | 9788376144054 |
| language | Polish |
| oai_aleph_id | oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-031593627 |
| oclc_num | 1125191470 |
| open_access_boolean | |
| owner | DE-12 |
| owner_facet | DE-12 |
| physical | 752 Seiten Illustrationen 24 cm |
| psigel | BSB_NED_20200313 |
| publishDate | 2019 |
| publishDateSearch | 2019 |
| publishDateSort | 2019 |
| publisher | Wydawnictwo Naukowe Akademii "Ignatianum" w Krakowie |
| record_format | marc |
| spelling | Ryś, Jan Verfasser (DE-588)1192711033 aut Żołnierska paideia wychowanie i szkolenie wojskowe w Polsce XVI-XVII wieku = Military Paideia Jan Ryś Military Paideia Kraków Wydawnictwo Naukowe Akademii "Ignatianum" w Krakowie 2019 752 Seiten Illustrationen 24 cm txt rdacontent n rdamedia nc rdacarrier Zusammenfassung in englischer Sprache: Military Paideia Geschichte 1500-1700 gnd rswk-swf Sztuka i nauka wojenna / Polska / 16 w jhpk Sztuka i nauka wojenna / Polska / 17 w jhpk Nauczanie wojskowe / Polska / 16 w jhpk Nauczanie wojskowe / Polska / 17 w jhpk Militärausbildung (DE-588)4074802-9 gnd rswk-swf Polen (DE-588)4046496-9 gnd rswk-swf Polen (DE-588)4046496-9 g Militärausbildung (DE-588)4074802-9 s Geschichte 1500-1700 z DE-604 Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=031593627&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Inhaltsverzeichnis Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=031593627&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Literaturverzeichnis Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=031593627&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Register // Personenregister Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=031593627&sequence=000007&line_number=0004&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Abstract |
| spellingShingle | Ryś, Jan Żołnierska paideia wychowanie i szkolenie wojskowe w Polsce XVI-XVII wieku = Military Paideia Sztuka i nauka wojenna / Polska / 16 w jhpk Sztuka i nauka wojenna / Polska / 17 w jhpk Nauczanie wojskowe / Polska / 16 w jhpk Nauczanie wojskowe / Polska / 17 w jhpk Militärausbildung (DE-588)4074802-9 gnd |
| subject_GND | (DE-588)4074802-9 (DE-588)4046496-9 |
| title | Żołnierska paideia wychowanie i szkolenie wojskowe w Polsce XVI-XVII wieku = Military Paideia |
| title_alt | Military Paideia |
| title_auth | Żołnierska paideia wychowanie i szkolenie wojskowe w Polsce XVI-XVII wieku = Military Paideia |
| title_exact_search | Żołnierska paideia wychowanie i szkolenie wojskowe w Polsce XVI-XVII wieku = Military Paideia |
| title_full | Żołnierska paideia wychowanie i szkolenie wojskowe w Polsce XVI-XVII wieku = Military Paideia Jan Ryś |
| title_fullStr | Żołnierska paideia wychowanie i szkolenie wojskowe w Polsce XVI-XVII wieku = Military Paideia Jan Ryś |
| title_full_unstemmed | Żołnierska paideia wychowanie i szkolenie wojskowe w Polsce XVI-XVII wieku = Military Paideia Jan Ryś |
| title_short | Żołnierska paideia |
| title_sort | zolnierska paideia wychowanie i szkolenie wojskowe w polsce xvi xvii wieku military paideia |
| title_sub | wychowanie i szkolenie wojskowe w Polsce XVI-XVII wieku = Military Paideia |
| topic | Sztuka i nauka wojenna / Polska / 16 w jhpk Sztuka i nauka wojenna / Polska / 17 w jhpk Nauczanie wojskowe / Polska / 16 w jhpk Nauczanie wojskowe / Polska / 17 w jhpk Militärausbildung (DE-588)4074802-9 gnd |
| topic_facet | Sztuka i nauka wojenna / Polska / 16 w Sztuka i nauka wojenna / Polska / 17 w Nauczanie wojskowe / Polska / 16 w Nauczanie wojskowe / Polska / 17 w Militärausbildung Polen |
| url | http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=031593627&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=031593627&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=031593627&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=031593627&sequence=000007&line_number=0004&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |
| work_keys_str_mv | AT rysjan zołnierskapaideiawychowanieiszkoleniewojskowewpolscexvixviiwiekumilitarypaideia AT rysjan militarypaideia |