Późny paleolit w dorzeczach Dolnej Wisły i Górnej Noteci: = Late paleolithic in the basins of the lower Vistula and the upper Noteć
Gespeichert in:
| 1. Verfasser: | |
|---|---|
| Format: | Buch |
| Sprache: | Polish |
| Veröffentlicht: |
Toruń
Wydawnictwo Adam Marszałek
2018
|
| Schlagworte: | |
| Online-Zugang: | Inhaltsverzeichnis Literaturverzeichnis Abstract Abstract |
| Beschreibung: | Zweispaltendruck |
| Beschreibung: | 531 Seiten Illustrationen, Diagramme, Karten 30 cm |
| ISBN: | 9788380199248 |
Internformat
MARC
| LEADER | 00000nam a2200000 c 4500 | ||
|---|---|---|---|
| 001 | BV046046142 | ||
| 003 | DE-604 | ||
| 005 | 20190719 | ||
| 007 | t | ||
| 008 | 190712s2018 a||| |||| 00||| pol d | ||
| 020 | |a 9788380199248 |9 978-83-8019-924-8 | ||
| 035 | |a (OCoLC)1109215837 | ||
| 035 | |a (DE-599)BVBBV046046142 | ||
| 040 | |a DE-604 |b ger |e rda | ||
| 041 | 0 | |a pol | |
| 049 | |a DE-12 | ||
| 084 | |a OST |q DE-12 |2 fid | ||
| 100 | 1 | |a Bielińska-Majewska, Beata |e Verfasser |0 (DE-588)1041605226 |4 aut | |
| 245 | 1 | 0 | |a Późny paleolit w dorzeczach Dolnej Wisły i Górnej Noteci |b = Late paleolithic in the basins of the lower Vistula and the upper Noteć |c Beata Bielińska-Majewska |
| 246 | 1 | 1 | |a Late paleolithic in the basins of the lower Vistula and the upper Noteć |
| 264 | 1 | |a Toruń |b Wydawnictwo Adam Marszałek |c 2018 | |
| 300 | |a 531 Seiten |b Illustrationen, Diagramme, Karten |c 30 cm | ||
| 336 | |b txt |2 rdacontent | ||
| 337 | |b n |2 rdamedia | ||
| 338 | |b nc |2 rdacarrier | ||
| 500 | |a Zweispaltendruck | ||
| 546 | |a Zusammenfassung in englischer Sprache: Late paleolithic in the basins of the lower Vistula and the upper Noteć | ||
| 650 | 0 | 7 | |a Archäologie |0 (DE-588)4002827-6 |2 gnd |9 rswk-swf |
| 650 | 0 | 7 | |a Altpaläolithikum |0 (DE-588)4142082-2 |2 gnd |9 rswk-swf |
| 650 | 0 | 7 | |a Ausgrabung |0 (DE-588)4129464-6 |2 gnd |9 rswk-swf |
| 650 | 0 | 7 | |a Feuerstein |0 (DE-588)4154279-4 |2 gnd |9 rswk-swf |
| 651 | 7 | |a Netze-Gebiet |0 (DE-588)7598455-6 |2 gnd |9 rswk-swf | |
| 651 | 7 | |a Netze |g Fluss |0 (DE-588)4243219-4 |2 gnd |9 rswk-swf | |
| 651 | 7 | |a Weichsel-Gebiet |0 (DE-588)4264185-8 |2 gnd |9 rswk-swf | |
| 689 | 0 | 0 | |a Weichsel-Gebiet |0 (DE-588)4264185-8 |D g |
| 689 | 0 | 1 | |a Netze |g Fluss |0 (DE-588)4243219-4 |D g |
| 689 | 0 | 2 | |a Netze-Gebiet |0 (DE-588)7598455-6 |D g |
| 689 | 0 | 3 | |a Archäologie |0 (DE-588)4002827-6 |D s |
| 689 | 0 | 4 | |a Ausgrabung |0 (DE-588)4129464-6 |D s |
| 689 | 0 | 5 | |a Feuerstein |0 (DE-588)4154279-4 |D s |
| 689 | 0 | 6 | |a Altpaläolithikum |0 (DE-588)4142082-2 |D s |
| 689 | 0 | |5 DE-604 | |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=031427747&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Inhaltsverzeichnis |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=031427747&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Literaturverzeichnis |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=031427747&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Abstract |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=031427747&sequence=000007&line_number=0004&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Abstract |
| 940 | 1 | |n oe | |
| 940 | 1 | |q BSB_NED_20190719 | |
| 942 | 1 | 1 | |c 930.1 |e 22/bsb |f 09012 |g 438 |
| 943 | 1 | |a oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-031427747 | |
Datensatz im Suchindex
| _version_ | 1813276544118816768 |
|---|---|
| adam_text |
SPIS TRESCI Od autora . 5 Rozdział 1 Zagadnienia wstępne . 7 1.1. Cel, problematyka i struktura pracy . 1.2. Zakres chronologiczny . 1.3. Zakres terytorialny . 1.4. Historia i stan badań . 7 8 9 9 Rozdział 2 Środowisko przyrodnicze . 16 2.1. Położenie geograficzne . 16 2.2. Budowa geologiczna, geomorfologia i sieć hydrograficzna . 21 2.2.1. Stratygrafia . 24 2.3. Flora i fauna . 39 Rozdział 3 Charakterystyka źródeł. 44 3.1. Metody opracowania
. 3.1.1. Źródła archeologiczne . 3.1.1.1. Znaleziska krzemienne . 3.1.1.2. Znaleziska rogowe i kościane . 3.1.1.3. Znaleziska kamienne . 3.2. Charakterystyka stanowisk badanych metodami wykopaliskowymi . 3.2.1. Stanowiska, na których odkryto powyżej 5 wyrobów krzemiennych . 3.2.2. Stanowiska, na których odkryto od 1 do 5 wyrobów krzemiennych . 3.3. Charakterystyka stanowisk badanych metodami powierzchniowymi . 3.3.1. Stanowiska, na których odkryto powyżej 5 wyrobów krzemiennych . 3.3.2. Stanowiska, na których odkryto od 1 do 5 wyrobów krzemiennych . 3.3.3. Stanowiska badane metodą powierzchniową w ramach Archeologicznego Zdjęcia Polski (wybór) . 44 49 49 50 51 52 52 66 67 68 70 71 Rozdział 4 Analiza źródeł. 74 4.1. Analiza technologiczno-morfologiczna materiałów krzemiennych pozyskanych metodami wykopaliskowymi . 74 4.1.1. Stanowiska, na których odkryto
powyżej 5 wyrobów krzemiennych . 74 4.1.2. Stanowiska, na których odkryto od 1 do 5 wyrobów krzemiennych . 102
4 Spis treści 4.2. Analiza technologiczno-morfologiczna materiałów krzemiennych pozyskanych metodami powierzchniowymi . 4.2.1. Stanowiska, na których odkryto powyżej 5 wyrobów krzemiennych . 4.2.2. Stanowiska, na których odkryto od 1 do 5 wyrobów krzemiennych . 4.2.3. Materiały krzemienne pozyskane metodą powierzchniową w ramach Archeologicznego Zdjęcia Polski . 4.3. Analiza typologiczno-porównawcza materiałów źródłowych . 4.3.1. Źródła archeologiczne . 4.3.1.1. Znaleziska krzemienne . 4.3.1.2. Znaleziska rogowe i kościane . 4.Յ.1.Յ. Znaleziska kamienne . 4.4. Analiza traseologiczna . 102 102 106 107 111 112 112 124 129 131 Rozdział 5 Późny paleolit w dorzeczach dolnej Wisły i górnej Noteci na tle porównawczym (zarys problematyki). 136 5.1. Aspekt osadniczy . 5.2. Aspekt gospodarczy
. 5.3. Aspekt kulturowy. 5.4. Aspekt chronologiczny . 136 143 151 156 Rozdział 6 Próba interpretacji wybranych aspektów życia łowców późnopaleolitycznych . 160 6.1. O potrzebie uwzględnienia określonych nauk . 6.2. Kilka uwag o organizacji społecznej . 6.3. Terytorium łowieckie . 6.4. Wybrane elementy gospodarki . 6.4.1. Konstrukcje mieszkalne . 6.4.2. Broń i podstawowe narzędzia . 6.5. Pojmowanie świata a sztuka . 160 164 167 172 172 174 178 Rozdział 7 Uwagi końcowe . 183 Tabele
. Katalog źródeł . Tablice . Mapy . Bibliografía . Spis rycin . Streszczenie . Summary . 187 243 295 483 501 521 525 529
BIBLIOGRAFIA Antropologia kultury 2005 Antropologia kultury, zagadnienia i wybór tekstów, red. A. Mencwel, Warszawa. Atlas. 2013 Atlas geograficzny (dla szkólponadgimnazjalnych), Warszawa. Armstrong K. 2005 Krótka historia mitu, Kraków. Babbie E. 2007 Istota socjologii, Warszawa. Bagniewski Z. 1979 Społeczności myśliwsko-rybackie w okresie od IX do III tysiąclecia p.n.e. na terenie Polski połu dniowo-zachodniej, Wrocław. 1994 O paleolicie schyłkowym Pomorza w świetle badań na Pojezierzu Dobiegniewskim, Śląskie Spra wozdania Archeologiczne, t. 38, s. 55-69. 1997 O schyłkowopaleolitycznych kulturach kompleksu z liściakami na Pomorzu, Studia Archeolo giczne, Acta Universitatis Wratislaviensis, է. 29, s. 25-92. 1992 Ślady osadnictwa schyłkowopaleolitycznego na Pojezierzu Drawskim, Śląskie Sprawozdania Ar cheologiczne, t. 33, s. 223-226. 1999 Tanged-points and the problem ofPalaeolithic settlement in Pomerania, in: Tanged Points Cul tures in Europe, Lubelskie Materiały Archeologiczne, է. XIII, Lublin, s. 28-35. 2002 O paleolicie schyłkowym i mezolicie zachodniej części Pradoliny Toruńsko-Eberswaldzkiej, Ar cheologia Silesiae, 1.1, s. 35-74. Baales M. 1999 Economy and seasonality in the Ahrensburgian, in: Tanged Points Cultures in Europe, Lubelskie Materiały Archeologiczne, է. XIII, Lublin, s. 64-75. Bednarek R., Jankowski M. 2002 Wyniki badań paleopedologicznych, w: Opracowanie wyników ratowniczych badań archeolo gicznych przeprowadzonych na odcinku Al planowanej autostrady w woj. kujawsko-pomorskim (b. woj. bydgoskie), t. 6-1, Stare Marzy, gm. Dragacz, stanowisko 5,
Toruń, maszynopis w Insty tucie Archeologii UMK w Toruniu. 2006 Gleby, w: Toruń i jego okolice. Monografia przyrodnicza, red. L. Andrzejewski, R Weckwerth, Sz. Burak, Toruń, s. 153-176. Benedict R. 2002 Wzory kultury, Warszawa. Bielińska B. 2000 Kompleks krzemienie schyłkowopaleolitycznych w Brzozie, gmina Wielka Nieszawka (bada nych w okresie od 9 do 23 września 1996 roku), maszynopis pracy magisterskiej w Instytucie Archeologii UMK w Toruniu. Bielińska-Majewska B. 2006 Zabytki krzemienne pochodzące z badań wykopaliskowych kompleksu stanowisk schyłkowopale olitycznych w Brzozie, gm. Wielka Nieszawka przeprowadzonych w 1996 roku, Rocznik Muzeum Okręgowego w Toruniu, t. XV, Toruń, s. 57-81. 2009 Schyłkowopaleolityczne materiały krzemienne z kompleksu stanowisk w Brzozie, gm. Wielka Nieszawka (badania wykopaliskowe w 2001 roku), Rocznik Muzeum Okręgowego w Toruniu, t. XVII/2008, Toruń, s. 117-140. 201 la Uwagi na temat możliwości interpretacyjnych gospodarczych i społecznych aspektów życia schyłkowopaleolitycznych łowców na przykładzie znalezisk z Brzozy koło Torunia, w: Obraz struk tury społecznej w świetle źródeł archeologicznych w pradziejach i średniowieczu, red. M. Rybicka, Rzeszów, s. 27-35.
502 Bibliografia 2011b Sprawozdanie z prac badawczych przeprowadzonych na stanowisku Skrzypkowo 14, obszar AZP 40-47/147, gmina Obrowo, województwo kujawsko-pomorskie, maszynopis w Wojewódz kim Urzędzie Ochrony Zabytków w Toruniu. 2013a Research raport: Some comments on Late Palaeolithic lithic raw material economy in the Toruń Basin - based on selected sites, Anthropologie, International Journal of the Science of Man, L/4, 2012, s. 465-488, Brno. 2013b Of the research history ofLate Paleolithic complex in Brzoza (Toruń-Rudak), w: Book of Abs tracts (Książka streszczeń), X Warsztaty krzemieniarskie SKAM, Artefakt w przestrzeni. Krzemienica-skupienie-stanowisko-region, 23-25 października 2013, Toruń, s. 55-57. 2013c Opracowanie materiałów źródłowych ze stanowiska Skrzypkowo 14, gm. Obrowo, woj. ku jawsko-pomorskie (badania 2013 r.), maszynopis w Muzeum Okręgowym w Toruniu oraz w Wo jewódzkim Urzędzie Ochrony Zabytków w Toruniu (dołączony do sprawozdania). 2013d Sprawozdanie z prac badawczych przeprowadzonych na stanowisku Skrzypkowo 14, obszar AZP 40-47/147, gmina Obrowo, województwo kujawsko-pomorskie, maszynopis w Muzeum Okręgowym w Toruniu oraz w Wojewódzkim Urzędzie Ochrony Zabytków w Toruniu. 2014 Sprawozdanie z prac badawczych przeprowadzonych w Toruniu na stanowiskach 304 i 306318, obszar AZP 39-43/4 i 6-17, gmina Toruń, województwo kujawsko-pomorskie, maszynopis w Wojewódzkim Urzędzie Ochrony Zabytków w Toruniu oraz Muzeum Okręgowym w Toruniu. 2015a Sprawozdanie z badań archeologicznych przeprowadzonych w Brzozie, gm. Wielka Nieszawka (dawniej Toruń-Rudak) na
obszarze AZP 40-44, województwo kujawsko-pomorskie wraz z opra cowanie materiałów krzemiennych (dołączonym do sprawozdania), maszynopis w Wojewódzkim Urzędzie Ochrony Zabytków w Toruniu oraz Muzeum Okręgowym w Toruniu. 2015b Z historii badań schyłkowopaleolitycznego kompleksu krzemienie w Brzozie (Toruń-Rudak), Acta Uniwersitatis Nicolai Copernici, Archeologia XXXIV, s. 149-162, Toruń. 2016 Sprawozdanie wraz z opracowaniem wyników badań archeologicznych przeprowadzonych w Brzozie, gm. wielka Nieszawka (stan. 50) na obszarze AZP 40-44, województwo kujawsko-po morskie, maszynopis w Wojewódzkim Urzędzie Ochrony Zabytków w Toruniu oraz Muzeum Okręgowym w Toruniu. 2017 Sprawozdanie wraz z opracowaniem wyników badań archeologicznych przeprowadzonych w 2017 r. w Brzozie (stan. 50), gm. Wielka Nieszawka (AZP 40-44/250), woj. kujawsko-pomor skie, maszynopis w Wojewódzkim Urzędzie Ochrony Zabytków w Toruniu oraz Muzeum Okrę gowym w Toruniu. 2018 Epoka kamienia - badania wykopaliskowe Muzeum Okręgowego w Toruniu w latach 20132015, w: XX Sesja Pomorzoznawcza, red. E. Trawicka, Muzeum Archeologiczne w Gdańsku, Gdańsk 2018, s.11-24. Bielińska-Majewska B., Kucharski L. 2014 Z dziejów archeologii toruńskiej. Muzealne zbiory archeologiczne z dawnych Prus Zachodnich. Zarys historii badań od epoki kamienia do wczesnej epoki żelaza, w: Z dziejów badań archeolo gicznych na Pomorzu Wschodnim, red. M. Fudziński, H. Paner, s. 91-105. Bielińska-Majewska B., Makowiecki D. 2011 Narzędzia rogowe i kościane ze zbiorów Muzeum Okręgowego w Toruniu, Rocznik Muzeum Okręgowego w Toruniu, t. XVIII/2009,
s. 91-108. Bienias D. 2002a Charakterystyka fizjograficzna stanowiska, w: Opracowanie wyników ratowniczych badań archeologicznych przeprowadzonych na odcinku Al planowanej autostrady w woj. kujawsko-po morskim (b. woj. bydgoskie), t. 3, Stare Marzy, gm. Dragacz, stanowisko 4, Toruń, maszynopis w Instytucie Archeologii UMK w Toruniu. 2002b Charakterystyka fizjograficzna stanowiska, w: Opracowanie wyników ratowniczych badań archeologicznych przeprowadzonych na odcinku Al planowanej autostrady w woj. kujawsko-po morskim (b. woj. bydgoskie), t. 6-1, Stare Marzy, gm. Dragacz, stanowisko 5, Toruń, maszynopis w Instytucie Archeologii UMK w Toruniu.
Bibliografia 503 2006 Charakterystyka fizjograficzna, w: Opracowanie wyników ratowniczych badań archeologicz nych przeprowadzonych na odcinku Al planowanej autostrady w woj. kujawsko-pomorskim (b. woj. toruńskie), t. 21-a, Szynych, gm. Grudziądz, stan. 12, Toruń, maszynopis w Instytucie Archeologii UMK w Toruniu. Binford L.R. 1978 Nunamiut Ethnoarchaeology, Academic Press, New York, San Francisco, London. 2001 Constructing Frazes ofReference. An Analytical Metodfor Archaeological Theory Building Using Etnographic and Environmental Data Sets, University of California Press. Boas F. 1901 The Eskimo of Baffin Land and Hudson Bay, Bulletin of the American Museum of Natural History, Voi. XV, Part I, New York. 2010 Umysł człowieka pierwotnego, przełożył M. Pawluczuk, Kraków. Boguwolski R., Kurzyńska M. 2001 Archeologia północnej części ziemi chełmińskiej, Muzeum w Grudziądzu, Grudziądz. Bokiniec A.Z. 1991 Archeologia i etnologia. Uwagi na temat jednego pojęcia, w: Interpretacje archeologiczne a et nologiczne koncepcje kultury, red. K. Przewoźna, Toruń, s. 23-27. Bokiniec E., Chudziak W, Cyrek K., Gackowski J. 2004 Sprawozdanie z ratowniczych prac wykopaliskowych przeprowadzonych w latach 2001-2002 w strefie planowanej budowy autostrady A-l na odcinku województwa kujawsko-pomorskiego (b. woj. bydgoskie i toruńskie), w: Raport 2001-2002, red. Gierkach M., Seria B: Materiały archeolo giczne, Zeszyty Ośrodka Ochrony Dziedzictwa Archeologicznego, Warszawa, s. 28-47. 2006 Sprawozdanie z ratowniczych prac wykopaliskowych przeprowadzonych w latach 2003-2004 w strefie planowanej budowy
autostrady A-l na odcinku województwa kujawsko-pomorskiego (b. woj. bydgoskie i toruńskie), w: Raport 2003-2004, red. Bukowski Z., Gierkach M., Seria B: Materiały archeologiczne, Zeszyty Ośrodka Ochrony Dziedzictwa Archeologicznego, tom 1, Warszawa, s. 97-122. Bokiniec A., Marciniak M. 1987 Wstępne wyniki badań na wielokulturowym stanowisku Grudziądz-Mniszek 3, woj. toruńskie, w: Neolit i początki epoki brązu na ziemi chełmińskiej, red. T. Wiślański, Toruń, s. 223-248. Bratlund В. 1999 A survey of the Ahrensburgian faunal assemblage of Stellmoor, in: Tanged Points Cultures in Europe, Lubelskie Materiały Archeologiczne, է. XIII, Lublin, s. 47-59. 2008 Butchering reindeer in Stellmoor, in: Man - Millennia - Environment, ed. Z. Sulgostowska, A.J. Tomaszewski, Warszawa, s. 61-73. Brézillon M. 2001 Encyklopedia kultur pradziejowych, Warszawa. Buczyńska-Garewicz H. 1987 „Pragmatyzm” w: Filozofia a nauka. Zarys encyklopedyczny, Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk, Łódź, s. 480-488, komitet red.: Z. Cackowski, J. Kmita, K. Szaniawski, P. Smoczyński. Burdukiewicz J.M. 1975 Paleolit schyłkowy na Dolnym Śląsku, Studia Archeologiczne, t. VIII, Acta Universitatis Wratislaviensis, Warszawa-Wrocław. 1987 Późnopalejstoceńskie zespoły z jednozadziorcami w Europie Zachodniej, Wrocław. 1992 Struktury osadnicze w paleolicie schyłkowym Europy Środkowej, Problemy badań nad osad nictwem pradziejowym, Prace Komisji Archeologicznej PAN, red. B. Gediga, nr 10, Wrocław, s. 97-111. 1996 Nowa krzemienica kultury hamburskiej z Siedlnicy 17, gm. Wschowa, Śląskie Sprawozdania Archeologiczne, t. 38,
Wrocław, s. 35-54. 1999 Concerning chronology of the Hamburgian Culture, Folia Quaternaria, 70, Post-Pleniglacial Re-colonisation of the Great European Lowland, Kraków, s. 127-146.
504 Bibliografia 2006 Lithic artefacts-typology, technology and morphometric, in: The stone technique and technology, ed. Wiśmiewski A., Płonka T, Burdukiewicz J.M, Wrocław, s. 11-19. 2011 Late Glacial hunter-gatherer reactions to the Younger Dryas cooling event in the southern and eastern Baltic regions ofEurope, Quaternary International 242 (2011) 302-312. 2008 Dynamic technological analysis of the Lower Paleolithic microlithic cores, in: Man-Millennia-Environment, ed. Z. Sulgostowska, A. Tomaszewski, Warsaw, s. 2,63-272. 2012a Analogia, w: Przeszłość społeczna. Próba konceptualizacji, red. S. Tabaczyński, A. Marciniak, D. Cyngot, A. Zalewska, Poznań, s. 542-550. 2012b Dynamiczna Analiza Technologiczna, w: Przeszłość społeczna. Próba konceptualizacji, red. S. Tabaczyński, A. Marciniak, D. Cyngot, A. Zalewska, Poznań, s. 458-463. Burdukiewicz J.M., Kobusiewicz M. 1987 Late glacial in central Europe, Prace Komisji Archeologicznej, nr. 5, Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź. Burdukiewicz J.M., Herman C.F., Vermeersch P.M. 1998 Osadnictwo kultury hamburskiej na stanowisku Siedlnica 17, gm. Wschowa, Śląskie Sprawoz dania Archeologiczne, t. 40, s. 9-29. Campell B. 1995 Ekologia człowieka. Historia naszego miejsca w przyrodzie od prehistorii do czasów współcze snych, Warszawa. Cattelain P. 1997 Hunting during the Upper Paleolithic: Bow, Spearthrower or Both?, in: Projectile Technology, ed. H. Knecht, Plenum Press, New York. Celmer T. 1996 Środowisko przyrodnicze w rejonie stanowisk schyłkowopaleolitycznych „Brzoza” koło Toru nia, maszynopis w Dziale Archeologii Muzeum Okręgowego w
Toruniu. Chłodnicki M., Kabaciński J. 1997 Mirkowice - another settlement of the Hamburgian Culture at the Polish Plain, Przegląd Ar cheologiczny, t. 45, s. 5-23. Chmielewska M. 1957 Badania stanowiska mezolitycznego w Witowie w pow. łęczyckim, Sprawozdania Archeologicz ne, t. 3, s. 11-23. 1961 Obozowisko ze schyłku Allewdu w Witowie w pow. łęczyckim, Prace i Materiały Muzeum Ar cheologicznego i Etnograficznego w Łodzi, Seria Archeologiczna nr 6, s. 9-71. 1967 Przemysł schyłkowopaleolityczny z Katarzynowa w pow. łęczyckim, w: Materiały do prahistorii i wczesnego holocenu Polski, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk. 1978 Późny paleolit pradoliny Warszawsko-Berlińskiej, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk. Chmielewski K. 1909 Człowiek przedhistoryczny w Prusiech Zachodnich oraz Przewodnik po zbiorach Towarzystwa Naukowego w Toruniu, Zapiski Towarzystwa Naukowego w Toruniu, Rocznik I, zeszyt 7-8. Chudziakowa J. 2002 Działalność badawcza i dydaktyczna Instytutu Archeologii i Etnologii UMK w Toruniu (1946-2002), w: Archeologia toruńska. Historia i teraźniejszość, red. B. Wawrzykowska, Toruń, s. 67-72. Chudziak W. 2002 Wprowadzenie, w: Opracowanie wyników ratowniczych badań archeologicznych przeprowa dzonych na odcinku Al planowanej autostrady w woj. kujawsko-pomorskim (b. woj. bydgoskie), t. 3, Stare Marzy, gm. Dragacz, stanowisko 4, Toruń, maszynopis opracowania przechowywany w Instytucie Archeologii UMK w Toruniu. Churski Z., Celmer T. 1967 Wody, w: Województwo bydgoskie. Krajobraz dzieje kultura gospodarka, red. A. Swinarski, PWN Poznań, s. 35-44.
Bibliografia 505 Clark J.G.D. 1936 The Mesolithic settlement ofNorthern Europe, Cambridge. 1957 Europa przedhistoryczna. Podstawy gospodarcze, Warszawa. 1967 Stone age hunters, London. Clark G., Piggott S. 1970 Społeczeństwa prahistoryczne, Warszawa. Conrad J. 1971 Człowiek, rasa, kultura, Warszawa. Cyrek K. 1983a Surowce krzemienne w mezolicie dorzeczy Wisły i górnej Warty, w: Człowiek i środowisko w pradziejach, red. J.K. Kozłowski, S.K. Kozłowski, Warszawa, s. 106-126. 1983b Późnopaleolityczne obozowisko i pracownia krzemieniarska w Kochlewie, woj. sieradzkie, Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, Seria Archeologiczna nr 30, s. 5-146. 1983c Uzyskiwanie i użytkowanie surowców krzemiennych w mezolicie dorzeczy Wisły i górnej Warty, Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, Seria Archeologiczna, nr 28, s. 5-108. 1994 Wstępne wyniki badań wykopaliskowych w schronisku Krucza Skała (Kostkowice st.l, woj. czę stochowskie), Łódzkie Sprawozdania Archeologiczne, 1.1, s. 5-15. 1996 Osadnictwo schyłkowopaleolityczne w Zakolu Załęczańskim doliny Warty, Łódź. 2002a Wyroby krzemienne o cechach schyłkowopaleolitycznych, w: Opracowanie wyników ratowni czych badań archeologicznych przeprowadzonych na odcinku Al planowanej autostrady w woj. kujawsko-pomorskim (b. woj. bydgoskie), t. 3, Stare Marzy, gm. Dragacz, stanowisko 4, Toruń, maszynopis opracowania przechowywany w Instytucie Archeologii UMK w Toruniu. 2002b Charakterystyka geologiczna i stratygraficzno-przestrzenna warstw kulturowych, w: Opracowa nie wyników ratowniczych
badań archeologicznych przeprowadzonych na odcinku Al planowanej autostrady w woj. kujawsko-pomorskim (b. woj. bydgoskie), t. 6-1, Stare Marzy, gm. Dragacz, stano wisko 5, Toruń, maszynopis opracowania przechowywany w Instytucie Archeologii UMK w Toruniu. 2002c Paleolit schyłkowy i mezolit, w: Opracowanie wyników ratowniczych badań archeologicz nych przeprowadzonych na odcinku Al planowanej autostrady w woj. kujawsko-pomorskim (b. woj. bydgoskie), t. 6-а, Stare Marzy, gm. Dragacz, stanowisko 5, Toruń, maszynopis opracowania przechowywany w Instytucie Archeologii UMK w Toruniu. 2002d Paleolit schyłkowy i mezolit w dolinie Wisły pomiędzy Toruniem a Grudziądzem, w: Archeolo gia toruńska. Historia i teraźniejszość, red. B. Wawrzykowska, Toruń, s. 81-90. 2002e Plastyka paleolityczna z jaskiń i schronisk północnej części Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, w: Sztuka pradziejowa ziem polskich, katalog wystawy, Muzeum Początków Państwa Polskiego, Gniezno, s. 41-46. 2003 Sprawozdanie z archeologicznych badań powierzchniowych i weryfikacyjno-sondażowych na trasie projektowanej południowej obwodnicy miasta Torunia, Toruń, maszynopis przechowywa ny w Instytucie Archeologii UMK w Toruniu. 2005 Sprawozdanie z nadzorów archeologicznych prowadzonych na budowie obwodnicy Toruń-Południe w okresie od 31 marca 2004 roku do 31 października 2005 roku, Toruń, maszynopis przechowywany w Instytucie Archeologii UMK w Toruniu. 2006 Spätpaläolithikum und Mesolithikum im Wisłatal zwischen Toruń und Grudziądz, Archaeologia Baltica, որ 7, Klaipeda, s. 43-57. Cyrek К., Bielińska-Majewska В. 2014 Ostatni
łowcy reniferów nad dolną Wisłą, Wielkopolskie Sprawozdania Archeologiczne, t. 15, s. 11-23. Cyrek K., Sudoł M. 2009 Z najnowszych badań nad paleolitem schyłkowym na Pomorzu Wschodnim, w: Aktualne pro blemy epoki kamienia na Pomorzu, red. M. Fudziński, H. Paner, Gdańsk, s. 67-84.
506 Bibliografia Czarnecki M. 1970 Z problematyki badań nad późnoplejstoceńskimi i wczesnoholecińskimi przemysłami Pomorza Zachodniego, Materiały Zachodniopomorskie, 1.16 (1968), s. 31-71. Delekta ƒ. 1935 Sprawozdanie z działalności Kustosza Działu Przedhistorycznego Muzeum Miejskiego w To runiu, mgr. Jacka Delekty za czas 1.IV.34—1.IV.35, w Archiwum Działu Archeologii Muzeum Okręgowego w Toruniu syg. 3/89. Dmochowski P. 2005 Dotychczasowe wyniki badań wykopaliskowych wielofazowego obozowiska z epoki kamienia w Żuławce, stan. 13, woj. wielkopolskie, Wielkopolskie Sprawozdania Archeologiczne, t. 7, Po znań, s. 127-151. Eliade M. 1997 Historia wierzeń i idei religijnych, 1.1, Warszawa. Eskimosi 2008 Eskimosi-Mitologie świata, red. T. Walendziak, Warszawa-Kraków. Fiedorczuk J. 1992 Późnopaleolityczne zespoły krzemienne ze stanowiska Rydno IV/S7 w świetle metody składanek, Przegląd Archeologiczny, t. 39, s. 13-65. 2002 Paleolityczne figurki,Wenus ze stanowiska kultury magdaleńskiej w Wilczycach, pow. Sando mierz, w: Sztuka pradziejowa ziem polskich, katalog wystawy, Muzeum Początków Państwa Pol skiego, Gniezno, s. 34-40. 2006 Final Paleolithic camp organization as seen from the perspective oflithic artifacts refitting, Warszawa. Filipiak M. 2000 Socjologia kultury. Zarys zagadnień, Wydawnictwo MCS, Lublin. Forysiak J. 2005 Środkowa Warta jako przykład rzeki wielokorytowej, w: Plejstoceńskie i holoceńskie przemiany środowiska przyrodniczego Polski, red. R. Borówka, Szczecin 2005, s. 22-23. Feustel R. 1973 Technik der Steinzeit. Archäolithikum-Mesolithikum, Weimar. Freuchen
P. 1961 Book of the Eskimos, Cleveland and New York. Galon R. 1984a Ogólna charakterystyka geograficzna województwa, w: Województwo toruńskie przyroda-ludność i osadnictwo-gospodarka, red. R. Galon, Warszawa-Poznań-Toruń, s. 9-16. 1984b Typy krajobrazu naturalnego i regionyfizycznogeograficzne, w: Województwo toruńskie przyroda-ludność i osadnictwo-gospodarka, red. R. Galon, Warszawa-Poznań-Toruń, s. 251-259. Galon R., Dylik J. 1967 Czwartorzęd Polski, Warszawa. Galiński T. 1986 Późnoplejstoceńskie i wczesnoholoceńskie harpuny i ostrza kościane i rogowe na południo wych wybrzeżach Bałtyku między ujściem Niemna i Odry, Materiały Zachodniopomorskie, t. 32, s. 7-69. 1988 Z badań nad pradziejami Kotliny Płockiej w późnym plejstocenie i wczesnym holocenie, Rocznik Muzeum Mazowieckiego w Płocku, nr 13, Warszawa, s. 3-167. 1992 Mezolit Pomorza, Szczecin. 2006 Badania paleolitu i mezolitu na Pomorzu Zachodnim w latach 1982-2006, w: Aktualne pro blemy epoki kamienia na Pomorzu, red. M. Fudziński, H. Paner, Gdańsk, s. 85-115. 2007 Rotnowo. Stanowisko paleolityczne i mezolityczne w Dolinie Lubieszowej na Pomorzu Zachod nim, Warszawa.
Bibliografia 507 Garrod D. 1955 Palaeolithic Spear-Throwers, Proceedings of the Prehistoric Society 21,1955 (pdf, www.thudscave.com, data dostępu 31 lipea 2014 r.), s. 21-35. Gąsiorowski A. 1969 Charakterystyka geograficzna, w: Dzieje Wielkopolski, tom I do roku 1793, red. J. Topolski, Poznań, s. 30-31. Gessain R. 1978 Ammassalik, Warszawa. Ginter B. 1967 Wyniki archeologicznych badań poszukiwawczych przeprowadzonych nad górną Wartą w 1965 roku, Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, seria archeolo giczna, nr 14, s. 55-77. 1969 Z problematyki badawczej schyłkowopaleolitycznych pracowni krzemieniarskich cyklu mazowszańskiego w rejonie Wyżyny Wieluńskiej, Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etno graficznego w Łodzi, seria archeologiczna, nr 16, s. 23-49. 1974 Wydobywanie, przetwórstwo i dystrybucja surowców i wyrobów krzemiennych w schyłkowym paleolicie północnej części Europy środkowej, Przegląd Archeologiczny, t.22, s. 5-122. 1999 Swiderian flint mines and workshops at Gojść on the upper Warta River, in: Tanged Points Cul tures in Europe, Lubelskie Materiały Archeologiczne, t. XIII, Lublin, s. 164-168. Ginter В., Kozłowski J.K. 1969 Technika obróbki i typologia wyrobów krzemiennych paleolitu i mezolitu, Kraków. Ginter B., Połtowicz M. 2002 Sztuka ruchoma z magdaleńskiego stanowiska w Dzierżysławiu na Górnym Śląsku, w: Sztuka pra dziejowa ziem polskich, katalog wystawy, Muzeum Początków Państwa Polskiego, Gniezno, s. 22-29. Glazik R., Kubiak-Wójcicka K. 2006 Wody powierzchniowe, w: Toruń i jego okolice-monografia przyrodnicza, red.
L. Andrzejew skiego i inni, Toruń, s. 129-152. Godłowski K., Kozłowski J.K. 1983 Historia starożytna ziem polskich, Warszawa. Graham Clark. 2010 Graham Clark and His Legacy, ed. A. Marciniak, J. Coles, Cambridge Scholars http.7/www. cambridgescholars.com/download/sample/58985. Gross H. 1943 Die Renntierjäger - Lanzenspitze von Drusken (Kreis Ebenrode), Prussia, Zeitschrift für Heimat kunde, Band 35, Königsberg. Górska-Zabielska M. 2009 Zarys geologii i geomorfologii obszaru, w: Późny paleolit i mezolit basenu środkowej Warty, red. J. Kabaciński, I. Sobkowiak-Tabaka, 1.1, Poznań, s. 13-15. Hodder I. 1995 Czytanie przeszłości: współczesne podejście do interpretacji w archeologii, Wydawnictwo Ob serwator. Informator Archeologiczny 2009 Mirkowice, st. 33, gm. Mieścisko, woj. poznańskie, AZP 45-32/7, w: Informator Archeologiczny - 1998, red. D. Csáky, H. Zaborowska, M. Bugaj, s. 5. Jasnosz S. 1949 Nowe znaleziska mezolityczne z Biskupina, Przegląd Archeologiczny, t. VII, z. 2, Poznań, s. 315֊318. Jażdżewski K. 1928-32 Nowe materiały do pradziejów Gniezna, Przegląd Archeologiczny, t. IV, z. 1-3, Poznań s. 35-47. 1981 Pradzieje Europy Środkowej, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk.
508 Bibliografia Jenness D. 1958 The Indians of Canada, National Museum of Canada, Bulletin 65, Anthropological Series No. 15, Canada. Junkmanns J. 2001 Pfeil und Bogen. Herstellung und Gebrauch in der Jungsteinzeit, Biel. Jurzysta E. 2009 Schylkowopaleolityczne wyroby krzemienne ze stanowiska Szynych 13, gm. Grudziądz, Toruń, maszynopis pracy magisterskiej w Instytucie Archeologii UMK. Kabaciński ]., Bratlund В., Kubiak L., Makowiecki D., Schild R., Tobolski K. 1999 The Hamburgian settlement at Mirkowice: recent results and research perspectives, Folia Qu aternaria, 70, Kraków, s. 211-238. Kabaciński J., Sobkowiak-Tabaka I. 2006 Archeologiczne badania ratownicze Zespołu ds. Ratownictwa Archeologicznego Instytutu Ar cheologii i Etnologii PAN w Poznaniu na trasie autostrad Al, A2 i A4 w latach 2003-2004, w: Raport 2003-2004, red. Z. Bukowski, M. Gierkach, 1.1, Zeszyty Ośrodka Ochrony Dziedzictwa Archeologicznego, Seria B: Materiały Archeologiczne, Warszawa, s. 123-137. 2007 Późny paleolit Niżu Środkowoeuropejskiego w świetle chronostratygrafii późnego glacjału, Prze gląd Archeologiczny, t. 55, Wrocław s. 53-70. 2009 Rzuchów, stanowisko 24 (AUT 433), w: Późny paleolit i mezolit w basenu środkowej Warty, Ratownicze Badania Archeologiczne Instytutu Archeologii i Etnologii PAN Oddział w Poznaniu, I.1, red. Kabaciński J., Sobkowiak-Tabaka I., s. 73-102. 2012 Zasiedlenie Niżu Europejskiego u schyłku pleniglacjału w świetle danych paleośrodkowiskowych, Przegląd Archeologiczny, t. 60, Wrocław, s. 7-24. Kabaciński J., Kobusiewicz M. 2008a Krągola near Koło (Centrai Poland) - the
easternmost settlement ofHamburgian Culture, w: Studies in the Final Palaeolithic settlement of the Great European Plain, red. M. Kobusiewicz, J. Kabaciński, s. 21-51, Poznań. 2008b New Hamburgian occupation in the Central-Western Poland, in: Man-Millennia-Environment, ed. Sulgostowska Z., Tomaszewski A., Warsaw, s. 171-183. 2009 Krągola stanowisko 25 (AUT 381), w: Późny paleolit i mezolit w basenu środkowej Warty, Ra townicze Badania Archeologiczne Instytutu Archeologii i Etnologii PAN Oddział w Poznaniu, 1.1, red. J. Kabaciński, I. Sobkowiak-Tabaka, s. 18-52. Kabaciński J., Sobkowiak-Tabaka I., Winiarska-Kabacińska M. 2009 Janów stanowisko 21 (AUT425), w: Późny paleolit i mezolit w basenu środkowej Warty, Ratow nicze Badania Archeologiczne Instytutu Archeologii i Etnologii PAN Oddział w Poznaniu, 1.1, red. J. Kabaciński, I. Sobkowiak-Tabaka, s. 58-72. Kabaciński J., Bratlund В., Kubiak L., Makowiecki D., Schild R., Tobolski K. 1999 The Hamburgian settlement at Mirkowice: recent results and research perspectives, Folia Qu aternaria, t. 70, Kraków, s. 211-238. Kabaciński J., David É., Makowiecki D., Schild R., Sobkowiak-Tabaka I., Winiarska-Kabacińska M. 2008 Stanowisko mezolityczne z okresu borealnego w Krzyżu Wielkopolskim, Archeologia Polski, t. 53, z. 2, Warszawa, s. 245-290. Kaczanowski R, Kozłowski J.K. 1998 Najdawniejsze dzieje ziem polskich. Wielka historia Polski, 1.1, Kraków. Kaczmarek J. 2007 Historia Muzeum Archeologicznego w Poznaniu, w: Muzeum Archeologiczne w Poznaniu. Hi storia i współczesność, red. M. Przybył, Poznań, s. 9-20. Katalog wystawy 2011150
lat Muzeum Okręgowego w Toruniu 1861-2011, red. A. Ziemlewska, Towarzystwo Przy jaciół Muzeum Okręgowego w Toruniu, Toruń.
Bibliografia 509 Kaube A. 1985 Harpun z poroża wyłowiony z Bałtyku, Materiały Zachodniopomorskie, է. XXXI, Szczecin, s. 409-412. Kamińska ]., Szymczak K. 1994 Patyna powierzchni zabytków krzemiennych jako wyznacznik chronologiczny, Światowit, t. 39, s. 215-223. Kamińska J., Mycielewska-Dowigiałło E., Szymczak K. 1992 Badania podepozycyjnych zmian powierzchni zabytków krzemiennych ze stanowiska Całowanie, woj. warszawskie, przy użyciu scanningowego mikroskopu elektronowego, Śląskie Sprawozdania Archeologiczne, t. 33, s. 155-159. Kiełczewska-Zalewska M. 1952 Województwo bydgoskie, Warszawa. Kirkowski R. 1994 Sprawozdanie z badań wykopaliskowych na stanowisku 36 w Trzcianie, gm. Wąbrzeźno w roku 1993, maszynopis w Wojewódzkim Urzędzie Ochrony Zabytków w Toruniu. 1998 Trzciano, st. 36, gm. Wąbrzeźno, woj. toruńskie, AZP 35-45/74, w: Informator Archeologiczny. Badania rok 1993, Warszawa, s. 23. Klimaszewski M. 1966 Geomorfologia ogólna, Warszawa. Klimek A., Dzięgielewski K. 2005 Schyłkowopaleolityczna pracownia przydomowa na stanowisku 47 w Klonówce, pow. Stargard Gdański, Pomorania Antiqua, է. XX, Gdańsk, s. 143-182. Klimowicz Z., Uziak S. 2002 Elementy geografii gleb i gleboznawstwa, Wydawnictwo UMCS, Lublin. Kobusiewicz M. 1961 Stanowiska z końca paleolitu i początku mezolitu z Poznania-Starołęki, Fontes Archaeologici Posnanienses, 1.12, s. 1-23. 1967 Materiały do osadnictwa w epoce kamienia w powiecie obornickim, Fontes Archaeologici Po snanienses, voi. XVIII (1967), Poznań, s. 1-28. 1969a Paleolit schyłkowy w środkowozachodniej Wielkopolsce, Światowit, t. XXXI, Warszawa,
s. 19100. 1969b Uwagi o rozmieszczeniu stanowisk schyłkowopaleolitycznych i mezolitycznych w zachodniej części Niziny Wielkopolskiej, Archeologia Polski, 1.14, s. 211-307. 1972 Paleolit i mezolit w Wielkopolsce i na Kujawach, w: Problemy badań archeologii Polski północ no-zachodniej, Materiały z sesji naukowej zorganizowanej z okazji 50-lecia Katedry Archeologii Pradziejowej i Wczesnośredniowiecznej UAM, Poznań, 20-21 listopada 1969, s. 39-57. 1973 Problems concerning Hamburgion Culture in Central Europe, Przegląd Archeologiczny, vol. 21, s. 65-92. 1997 Sources offlint on the West Polish Plain, in: Man and Flint, ed. R. Schild, Z. Sulgostowska, Warszawa, s. 83-90. 1999a Ludy zbieracko-łowieckie w północno-zachodniej Polsce, Poznań. 1999b Tanged Point Cultures of Greater Poland 25 years from thefirst approach, in: Tanged Points Cultures in Europe, Lubelskie Materiały Archeologiczne, է. XIII, Lublin, s. 110-120. 2008 Pierwsi mieszkańcy Wielkopolski, w: Pradzieje Wielkopolski. Od epoki kamienia do średniowie cza, red. M. Kobusiewicz, Poznań, s. 93-120. Kobusiewicz M., Bowel J. 1990 Badania porównawcze rozwoju kulturowego ludów łowiecko-zbierackich Niżu Środkowej Europy i północno-środkowej strefy Stanów Zjednoczonych, Archeologia Polski, t. 34, z. 2, s. 497-501. Kobusiewicz M., Kabaciński J. 1988 Wojnowo „a” - późnoplejstoceńskie stanowisko z liściakami, Fontes Archaeologici Posnanienses, voi. XXXVI (1987-1988), Poznań, s. 1-35.
510 Bibliografia Kobusiewicz M., Poteinski Cz. 1964 Nowe materiały do znajomości epoki kamiennej w powiecie bydgoskim, Prace Komisji Historii, t. II, Bydgoskie Towarzystwo Naukowe, Prace Wydziału Nauk Humanistycznych, seria C, nr 3, Bydgoszcz, s. 5-31. Kobyliński Z. 2012 Etnoarcheologia, w: Przeszłość społeczna. Próba konceptualizacji, red. S. Tabaczyński, A. Mar ciniak, D. Cyngot, A. Zalewska, Poznań, s. 721-731. Kokowski A. 2011 Przygoda z archeologią, czyli najstarsze dzieje Krajny Złotowskiej (do czasów lokacji miasta Złotowa), Warszawa. Kondracki J. 1965 Geografia fizyczna Polski, PWN, Warszawa. 2009 Geografia regionalna Polski, PWN, Warszawa. Kopczyńska E. 2012 Metoda i pasja. Antropologia kulturowa Franza Boasa, Kraków. Korobkowa G.F. 1999 Narzędzia w pradziejach. Podstawy badania funkcji metodą traseologiczną, tłum. J. Małecka-Kukawka, Toruń. Korotaj-Kokoszczyńska M. 2009 Struktury tektoniczne, w: Geografiafizyczna Polski, red. A. Rychling, K. Ostaszewska, Warsza wa, s. 15-21. Kosmowska-Suffczyńska D. 2009 Geneza i rozwój rzeźby w czwartorzędzie, w: Geografia fizyczna Polski, red. A. Rychling, K. Ostaszewska, Warszawa, s. 32-71. Kostrzewski J. 1914 Wielkopolska w czasach przedhistorycznych, Poznań. 1936 The Prehistory ofPolish Pomerania, Toruń, Publisher by the Baltic Institute, London. 1939-1948 Od mezolitu do okresu wędrówek ludów, w: Prehistoria ziem polskich, t. IV, cz. 1, dz. V, Kraków, s. 118-360. 1949a Pradzieje Polski, Poznań. 1949b Dzieje Polskich badań prehistorycznych, Biblioteka Prehistoryczna, t. VIII, Poznań. 1966 Pradzieje Pomorza, Wrocław-Warszawa-
Kraków. 1969 Epoka wspólnoty plemiennej, w: Historia Pomorza, 1.1, red. G. Labuda, cz. I, rozdz. I, Ludy okresu kamienia, Poznań, s. 93-117. Kostrzewski ]., Chmielewski W, Jażdżewski K. 1965 Pradzieje Polski, Wrocław, Warszawa-Kraków. Kozłowski L. 1920 Wielkopolska w epoce kamiennej, cz. I, Przegląd Archeologiczny, 1.1 (1919), z. 3-4, Poznań, s. 84-98. Kozłowski S.K. 1972 Pradzieje ziem polskich od IX do V tysiąclecia p.n.e., Warszawa. 1977 Jednorzędowe harpuny typu hawelańskiego w basenie Morza Bałtyckiego, Archeologia Polski, t. XXII, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk, s. 72-95. 1999 The Tanged Points Complex, in: Tanged Points Cultures in Europe, Lubelskie Materiały Arche ologiczne, t. XIII, Lublin, s. 28-35. 2006 Mapping the Central/East European Terminal Palaeolithic/Early Mesolithic, Archeologia Bal tica 7, Klaåipeda, s. 29-35. 2007 Stefan Krukowski: Narodziny Giganta, Studia nad gospodarką surowcami krzemiennymi w pra dziejach, t. 6, Warszawa. Kozłowski J.K. 1999 Encykopedia historyczna świata, 1.1: Prehistoria (rozdziały Ι-XV), Kraków.
Bibliografia 511 2004 Wielka historia świata, tom 1, Świat przed rewolucją neolityczną, Kraków. Kozłowski J.K., Kozłowski S.K. 1975 Pradzieje Europy od XL do IV tysiąclecia p.n.e., Warszawa. 1977 Epoka kamienia na ziemiach polskich, Warszawa. 1979 Upper palaeolithic and mesolithic in Europe, Prace Komisji Archeologicznej, որ 18, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk. 1983 Przetwórcze społeczeństwa zbieracko-łowieckie, w: Człowiek i środowisko w pradziejach, red. J.K. Kozłowski, S.K. Kozłowski, Warszawa, s. 260-266. Krukowski S. 1922 Pierwociny krzemieniarskie górnictwa, transportu i handlu w holocenie Polski, Wiadomości Archeologiczne, t. 7, s. 34-57. 1939-1948 Paleolit, w: Prehistoria ziem polskich, Encyklopedia polska, է. IV, część 1, Dział V, Kra ków, s. 2-117. Kukawka S. 2003 Wstępne wyniki prac wykopaliskowych przeprowadzonych w 2003 roku na wielokulturowym stanowisku w Dzikowie, gm. Obrowo, woj. kujawsko-pomorskie, stan. 26 (obszar AZP 41-45, nr stan na obszarze AZP 66), maszynopis w Instytucie Archeologii UMK w Toruniu. Kukawka S., Małecka-Kukawka J., Wawrzykowska 1996 Sprawozdanie z badań archeologicznych kompleksu stanowisk schyłkowopaleolitycznych w Brzozie, gmina Wielka Nieszawka przeprowadzonych w okresie 9-23 września 1996 roku, maszynopis w Dziale Archeologii Muzeum Okręgowego w Toruniu oraz w Wojewódzkim Urzę dzie Ochrony Zabytków w Toruniu. Kurzyńska M. 2003 Wystawy archeologiczne, Przewodnik, Grudziądz, s. 5-24. La Baume W. 1931 Zur Kenntniss der mittleren Steinzeit in Pommerellen, Blatter für deutsche Vorgeschichte, 8, s. 1-3. La Baume W, Langenheim K. 1933 Die
Steinzeit im Gebiet der unteren Weichsel, Blatter für deutsche Vorgeschichte, 9-10. Latałowa M. 2003 Późny Vistulian, w: Palinologia, red. S. Dybova-Jachowicz, A. Sadowska, Kraków, s. 266-273. Lasota-Moskalewska A. 1983 Kształtowanie się współżycia między człowiekiem i zwierzętami, w: Człowiek i środowisko w pra dziejach, red. J.K. Kozłowski i S.K. Kozłowski, Polskie Wydawnictwo Naukowe, s. 80-88. 1997 Podstawy archeozoologii. Szczątki ssaków, Warszawa. Lech J. 1999 V. Gordon Childe (1892-1957) w poszukiwaniu źródeł cywilizacji europejskiej. Zarys biogra ficzny, w: V. Gordon Childe i Archeologia w XX wieku, red. J. Lech i EM. Stępniowski, Warszawa, s. 19-66. Lévi-Strauss C. 1993 Spojrzenie z oddali, Warszawa. Libera J. 1995 Późny paleolit i mezolit środkowowschodniej Polski, Lublin. 2002 Wykorzystywanie krzemienia świeciechowskiego i gościeradowskiego w paleolicie schyłkowym i mezolicie w międzyrzeczu Wisły i Bugu oraz w dorzeczu Sanu (zarys problematyki) w: Krzemień świeciechowski w pradziejach. Materiały z konferencji w Ryni, 22-24.05.2000, Studia nad gospo darką surowcami krzemiennymi w pradziejach, t. 4, s. 29-49. Lissauer A. 1887 Prähistorischen Denkmaler Provinz Westpreussen und der angrenzenden Gebiete, Leipzig. Ławecka D. 2003 Wstęp do archeologii, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa-Kraków.
512 Bibliografìa Łęga W. 1927 Wyroby krzemienne z Muzeum Miejskiego w Grudziądzu, Przegląd Archeologiczny, t. III/1926, z. 2, Poznań, s. 155-159. 1933 Toruń i okolice w czasach przedhistorycznych, Toruń. Łuka L., Dąbrowski E. 1948 Nowe materiały do pradziejów powiatu kaliskiego, Przegląd Archeologiczny, t. VIII, s. 5-30. Łosiowie J., J. 1999 Badania archeologiczne w doliniefordońskiej, Materiały do dziejów kultury i sztuki Bydgoszczy i regionu, z. 4,1999, Bydgoszcz, s. 106-113. Machowski J. 1999 Inuit. Opowiadania Eskimoskie, Warszawa. Maciukiewicz-Czarnecka B. 1972 Materiały z osady kultury pucharów lejkowatych na stan. 5 w Pałczu, pow. Bydgoszcz, Fontes Archaeologici Posnanienses, vol XXI (1970), Poznań, s. 23-49. Maciejewski E 1962 Materiały starożytne z powiatu żnińskiego, Materiały Starożytne, t. VIII, Wrocław-Warszawa-Kraków, s. 217-326. Madejska T. 1998 Zróżnicowanie roślinności Polski u schyłku ostatniego zlodowacenia, Studia Geologica Polonica, nr. 113, Kraków, s. 137-180. Malinowski T. 1956 Nabytki b. Działu Przedhistorycznego Muzeum Wielkopolskiego w latach 1929-1932, vol. VI (1955), Poznań, s. 104-161. 1958 Osadnictwo kultury łużyckiej wczesnej epoki żelaznej w Słupcy, Fontes Archaeologici Posna nienses, t. VIII-IX (1957-1958), Poznań, s. 1-97. Małecka-Kukawka J. 2001 Międzyformą afunkcją. Traseologia neolitycznych zabytków krzemiennych ziemi chełmińskiej, Toruń. 2002 Wyroby krzemienne ze schyłkowego paleolitu, mezolitu i neolitu, w: Opracowanie wyników ratowniczych badań archeologicznych przeprowadzonych na odcinku Al planowanej autostrady w woj. kujawsko-
pomorskim (b. woj. bydgoskie), t. 3, Stare Marzy, gm. Dragacz, stanowisko 4, Toruń, maszynopis w Instytucie Archeologii UMK w Toruniu. Małecka-Kukawka J. 2012 Traseologia - badanie mikrośladów, w: Przeszłość społeczna. Próba konceptualizacji, red. S. Tabaczyński, A. Marciniak, D. Cyngot, A. Zalewska, Poznań, s. 464-471. Małecka-Kukawka J., Czajkina L. 2001 Ekspertyza traseologiczna materiałów krzemiennych ze stanowisk Szynych 13A i 13B w Szynychu, gm. Grudziądz z badań wykopaliskowych w pasie projektowanej autostrady Al, Toruń, maszynopis w Instytucie Archeologii UMK. Małecka-Kukawka ]., Czajkina L., Osipowicz G. 2002 Analiza traseologiczna materiałów krzemiennych z krzemienie schyłkowopaleolitycznych, w: Opracowanie wyników ratowniczych badań archeologicznych przeprowadzonych na odcinku Al planowanej autostrady w woj. kujawsko-pomorskim (b. woj. bydgoskie), t. 6-1, Stare Marzy, gm. Dragacz, stanowisko 5, Toruń, maszynopis w Instytucie Archeologii UMK w Toruniu. Mamzer H. 2006 Mimesis jako źródło kultury społeczeństw środkowoeuropejskiego barbaricum u schyłku staro żytności, w: Estetyka w archeologii, Muzeum Archeologiczne w Gdańsku, Gdańsk, s. 125-134. Marciniak M. 1982 Kultury archeologiczne paleolitu schyłkowego i mezolitu w dolinie dolnej Wisły (od Torunia do Grudziądza), Toruń, maszynopis pracy magisterskiej w Dziale Archeologii Muzeum Okręgowego w Toruniu.
Bibliografia 513 1995 Paleolit i mezolit w Międzyrzeczu Wisły, Drwęcy i Osy, w: Najnowsze kierunki badań najdaw niejszych dziejów Pomorza, Szczecin, s. 49-63. 1998 Pradzieje regionu brodnickiego, w: Brodnica siedem wieków miasta, red. J. Dygdała, Brodnica, s. 35-66. Marciniak M., Mroczyński W. 1983 Nowe materiały schyłkowopaleolityczne z kompleksu stanowisk kultury świderskiej w Toruniu-Rudaku, Acta Universitatis Nicolai Copernici, Archeologia t. VII, s. 3-39. Marosik P. 1983 Sytuacja geomorfologiczna stanowiska schyłkopaleolitycznego w Kochlewie na tle stratygrafii utworów w dolinie Warty, Prace i materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Ło dzi, seria archeologiczna nr 30, s. 147-165. Matuszewska-Kola W. 1974 Źródła do studiów nad epokę kamienia z terenów powiatu toruńskiego (część I), Acta Universi tatis Nicolai Copernici, Archeologia IV, Toruń, s. 25-67. 1975 Źródła do studiów nad epoką kamienia z terenów powiatu toruńskiego (cz. II), Acta Universi tatis Nicolai Copernici, Archeologia, է. V, Toruń, s. 16-59. Mauss M. 2001 Socjologia i antropologia, Warszawa. Merton R.K. 2002 Teoria socjologiczna i struktura społeczna, tłum. E. Morawska, J. Wertenstein-Żuławski, War szawa. Migal W. 2007 On preferential points ofFinal Paleolithic hic in the Central European Lowland, in: Studies in the Final Palaeolithic settlement of the Great European Plain, ed. M. Kobusiewicz, J. Kabaciński, Poznań, s. 185-200. Mojski J. 2005 Ziemie polskie w czwartorzędzie. Zarys morfogenezy, Warszawa. Molewski P, Pomianowska H. 2006 Budowa geologiczna i wody podziemne, w: Toruń i jego
okolice, monografia przyrodnicza, red. L. Andrzejewski, P. Weckwertha, Sz. Burak, Toruń, s. 35-62. Mowat F. 1972 Ginące plemię, Warszawa. Mrózek W. 1958 Wydmy Kotliny Toruńsko-Bydgoskiej, w: Wydmy Śródlądowe Polski, red. R. Galon, s. 7-59. 1984 Wody płynące, w: Województwo toruńskie przyroda-ludność i osadnictwo-gospodarka, red. R. Galon, Warszawa-Poznań-Toruń, s. 109-139. Niewiarowski W. 1984 Osady czwartorzędowe i rzeźba terenu, w: Województwo toruńskie: przyroda-ludność i osad nictwo-gospodarka, red. R. Galon, Warszawa-Poznań-Toruń, s. 47-81. Niewiarowski W, Weckwerth P. 2006 Geneza i rozwój rzeźby terenu, w: Toruń i jego okolice-monografia przyrodnicza, red. L. Andrze jewski i innych, Toruń 2006, s. 65-96. Noryśkiewicz A. 2011 Późnoglacjalna i wczesnoholoceńska historia roślinności Torunia w świetle analizy pyłkowej osadów biogenicznych z dzielnicy Mokre·, Archeologia Historica Polona, 1.19, s. 203-217. Nowak D., Osipowicz G. 2012 Krzemienne zbrojniki broni miotanej z ziemi chełmińskiej w świetle analiz traseologicznych i badań eksperymentalnych, Acta Universitatis Nicolai Copernici, Archeologia XXXII, Toruń, s. 57-112. Nowicka E. 2000 Świat człowieka - świat kultury, Warszawa.
514 Bibliografia Olszewski P. 2006 Fragment grotu harpuna kościanego z okolic Bydgoszczy na tle znaleziska grotów harpunów jed՜ norzędowych z Niżu Polskiego, Pomorania Antiqua, t. XXI, Muzeum Archeologiczne w Gdańsku, s. 169-186. 2010 Zabytki kościane i rogowe z kopalni wapna pojeziernego w Lisim Ogonie, stanowisko 13, gmina Białe Błota, powiat Bydgoski oraz ich wymowa chronologiczno-kulturowa, Pomorania Antiqua, t. XXIII., Muzeum Archeologiczne w Gdańsku, s. 97-124. Okulicz J. 1973 Pradzieje ziem pruskich od późnego paleolitu do VII w.n.e., Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk. Opracowanie. 2010 Naukowe opracowanie wyników ratowniczych badań wykopaliskowych na trasie autostrady A-l na odcinku Nowe Marzy-Czerniewice km 89=500-kml51=900 na stanowisku Kamionki Duże 15 AZP 37-45/159, Toruń, maszynopis w IA UMK Toruń. Osipowicz G. 2005 Metody rozmiękczania kości i poroża w epoce kamienia w świetle doświadczeń archeologicznych oraz analiz traseologicznych, Toruń. 2010 Narzędzia krzemienne w epoce kamienia na ziemi chełmińskiej, Toruń. Ossowski G. 1880-81 Mapa archeologiczna Prus Zachodnich (dawniej Królewskich) z przyległymi częściami W. Księstwa Poznańskiego. Tekst objaśniający, Kraków. Ostoja-Zagórski J. 2000 Kultury archeologiczne w świetle konstruktywistycznego modelu poznania, w: Kultury archeolo giczne a rzeczywistość dziejowa, red. S. Tabaczyński, Warszawa, s. 199-205. Piaszykowa M. 1956 Nabytki b. Działu Przedhistorycznego Muzeum Wielkopolski w latach 1933-1936, Fontes Posnaniensis, vol. VI (1955), Poznań, s. 162-223. Piotrowska D. 1997 Problem występowania materiałów
krzemiennych na cmentarzysku kultury łużyckiej w Gą sawie, woj. bydgoskie, w: Z badań nad krzemieniarstwem epoki brązu i wczesnej epoki żelaza, Materiały sympozjum zorganizowanego w Warszawie 20-22 października 1994 roku, red. J. Lech i D. Piotrkowska, Warszawa, s. 259-276. Płonka T. 2012 Kultura symboliczna społeczeństw łowiecko-zbierackich środkowej Europy u schyłku paleolitu, Wrocław. Płonka X, Kowalski K., Malkiewicz M., Kuryszko J., Socha P„ Stefaniak K. 2011A new ornamented artefactfrom Poland: final palaeolithic symbolism from an environmental perspective, Journal of Archaeological Science, voi. 38, Issue 3, s. 723-733. Połtowicz-Bobak M. 2013 Wschodnia prowincja magdalenienu, Rzeszów. Popek M. 2012 Analiza planigraficzna, typologiczna i traseologiczna inwentarza krzemiennego ze stanowiska schyłkowo-paleolitycznego w Brzozie gm. Wielka Nieszawka, maszynopis pracy magisterskiej w Instytucie Archeologii UMK. Potemski Cz. 2001 Problematyka badań archeologicznych w powiecie bydgoskim, Prace Komisji Historii, 1.1, Byd goskie Towarzystwo Naukowe, Prace Wydziału Nauk Humanistycznych, seria C, nr 2, Bydgoszcz, s. 5-28. Prinke D. 2007 Kolekcja zabytków z epoki kamienia, w: Muzeum Archeologiczne w Poznaniu. Historia i współ czesność, red. M. Przybył, Poznań, s. 59-62.
Bibliografia 515 Prinke A. 1975 Nowe materiały schyłkowopaleolityczne i mezolityczne z okolic Torunia, Acta Universitatis Ni colai Copernici, Archeologia, t. V, s. 3-15. 1980 Schyłkowopaleolityczne stanowiska kultury świderskiej w Toruniu-Rudaku. Rocznik Muzeum w Toruniu, VII, s. 127-163. Prinke A., Wawrzykowska B. 1972 Sprawozdanie z weryfikacyjnych badań powierzchniowych stanowisk z epoki kamienia (etap pierwszy), maszynopis w archiwum Działu Archeologii Muzeum Okręgowego w Toruniu. Prinke A, Wiślański T. 1973 Materiały do osadnictwa w epoce kamienia na terenie powiatu mogileńskiego, Fontes Archaeologici Posnanienses, voi. XXIII (1972), Poznań, s. 1-93. PWN 1991 Encyklopedia powszechna PWN. Rajewski Z.A. 1933 Nowe nabytki Działu Przedhistorycznego Muzeum Wielkopolskiego w Poznaniu w latach 1926-1927, Przegląd Archeologiczny, t. IV, 1930-1932, z. 3, Poznań, s. 248-265. 1936 Nowe nabytki Działu Przedhistorycznego Muzeum Wielkopolskiego w Poznaniu w roku 1928, Przegląd Archeologiczny, t. V, Poznań, s. 203-217. Ralska-Jasiewiczowa M., Goslar T., Madeyska T., Starkei L. 1998 Lake Gościąż, Central Poland. A monographic study, W. Szafer Institute of Botany, Kraków. Renfrew C., Bahn P. 2002 Archeologia. Teorie, metody, praktyka, Warszawa. Rimantiene R.K. 1971 Палеолит и мезолит Литвы, Вильнюс. Rola J. 2009 Późnoneolityczny węzeł komunikacyjny w strefie środkowej Noteci (Żuławka Mala, gm. Wy rzysk), Poznań. Rosner K. 1987 „Strukturalizm” w: Filozofia a nauka. Zarys encyklopedyczny, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk, Łódź, s. 686-696, komitet red. Z. Cackowski, ƒ. Kmita, K.
Szaniawski, P. Smoczyński. Rust A. 1943 Die alt-und mittelsteinzeitkichen Funde von Stellmoor, Neumünster. Rutkowski L. 2006 Szata roślinna, w: Toruń i jego okolice, monografia przyrodnicza, red. L. Andrzejewski, P. Weckwerth, Sz. Burak, Toruń, s. 176-189. Sawicki L. 1921 O metodzie badań stanowisk otwartych (wydmowych), Wiadomości Archeologiczne, t. 6, s. 11-21. 1922 Przyczynek do znajomości technik obróbki krzemienia, Wiadomości Archeologiczne, t. 7, s. 58-77. 1936 Przemyśl świderski I stanowiska wydmowego Świdry Wielkie I, Przegląd Archeologiczny, 1933-1934, t. V, s. 1-23. Scheuer-Sawicka I. 1929 Sprawozdanie z badań archeologicznych terenowych przeprowadzonych w 1925 r, Wiadomości Archeologiczne, t. X, Warszawa, s. 291-293. Schild R. 1964a Paleolit końcowy i schyłkowy w: Paleolit i mezolit, w: Materiały do prahistorii ziem polskich, red. W. Chmielewski, s. 129-239, IHKM PAN Warszawa. 1964b Świderskie stanowiska z nad Górnej Wołgi i środkowej Oki a cykl mazowszański, Archeologia Polski, t. 9, s. 7-29.
516 Bibliografia 1967а Próba ustalenia listyform związanych z procesem przygotowania obłupni i rdzeniowaniem w cyklu mazowszańskim, III Sympozjum Paleolityczne, z. 2, Dyskusja, Kraków. 1967b Wieloprzemysłowe stanowisko Rydno IV/57 (Grzybowa Góra, pow. Starachowice), w: Materiały do prahistorii plejstocenu i wczesnego holocenu Polski, red. W. Chmielewski, Wrocław-Warszawa-Kraków, s. 124-208. 1973 Szkic paleografii Niżu Europejskiego w późnym glacjale. Przegląd problemów. Przegląd Arche ologiczny, t. 21, s. 9-63. 1975 Późny paleolit, w: Prahistoria ziem polskich, red. W. Hensel, 1.1, Paleolit i mezolit, red. W. Chmielewski, W. Hensel, Warszawa-Gdańsk, s. 159-338. 2000 Paleolit schyłkowy na Niżu Polskim, w: Archeologia i prahistoria polska w ostatnim półwieczu, red. M. Kobusiewicz, S. Kurnatowski, Poznań, s. 39-46. Schild R., Królik H., Marczak M. 1985 Kopalnia krzemienia czekoladowego w Tomaszowie, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź. Schild R., Marczak M., Królik H. 1975 Późny mezolit. Próba wieloaspektowej analizy otwartych stanowisk piaskowych, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk. Schild R., Tobolski K., Kubiak-Martens L., Pazdur M., Pazdur A., Vogel Stafford T. 1999 Stratygraphy, palaeoecology and radiochronology ofthe site of Całowanie, Folia Quaternaria, 70, Post-Pleniglacial Re-colonisation of the Great European Lowland, ed. M. Kobusiewicz, J.K. Ko złowski, Kraków, s. 239-268. Schultze M. 1914 Fruhneolithische Jagd Undfischereigerate der provinz posen, Archiv fur Fischerei geschichte, z. 2. Sitek M. 2006 Schyłkowy paleolit i mezolit, w: Opracowanie wyników ratowniczych
badań archeologicznych przeprowadzonych na odcinku Al planowanej autostrady w woj. kujawsko-pomorskim (b. woj. toruńskie), t. 22 a, cz. II, Szynych, gm. Grudziądz, stan. 13, Toruń, maszynopis w Instytucie Ar cheologii UMK w Toruniu. 2006 Schyłkowy paleolit, w: Opracowanie wyników ratowniczych badań archeologicznych przepro wadzonych na odcinku Al planowanej autostrady w woj. kujawsko-pomorskim (b. woj. toruń skie), t. 21 a, cz. II, Szynych, gm. Grudziądz, stan. 12, Toruń, maszynopis w Instytucie Archeologii UMK w Toruniu. Skrzypek I. 1973 Epoka kamienia i początki epoki brązu w: Pradzieje Pomorza Środkowego, red. M. Sikora, Po znań, s. 11-47. Sobiech M. 2014 Dokumentacja geologiczno-geomorfologiczna z badań na stanowiskach nr 304,306-318 w gra nicach AZP 39-43/4, 6-17 w Toruniu, maszynopis w Archiwum Działu Archeologii Muzeum Okręgowe w Toruniu. Sobkowiak-Tabaka I. 2011 Społeczności późnego paleolitu w dorzeczu Odry, Poznań. 2013 Pozautilitarnefunkcje retuszu wytworów o charakterze utylitarnym jako kryterium wydzielenia kultur schyłkowopaleolitycznych, w: Retusz - jak i dlaczego? „Wielperspektywiczność elementu twardzowego”, red. M. Nowak, D. Stefański, M. Zając, Kraków, s. 127-142. Starkei L. 1977 Paleografia holocenu, Warszawa. 1983 Paleografia i klimat późnego plejstocenu i holocenu, w: Człowiek i środowisko w pradziejach, red. J.K. Kozłowski, S.K. Kozłowski, Warszawa, s. 14-31.
Bibliografia 517 1999 Geografia Polski. Środowisko przyrodnicze, red. L. Starkel, Wydawnictwo Naukowe PWN, War szawa. 2001 Historia doliny Wisły od ostatniego zlodowacenia do dziś, Warszawa. Stoczkowski W. 1982 Schyłkowopaleolityczne i mezolityczne materiały krzemienne z okolic Bydgoszczy, Komunikaty Archeologiczne, Badania wykopaliskowe na terenie województwa bydgoskiego w latach 1973֊1979, s. 127-163. Sztompka P. 2002 Socjologia: analiza społeczeństwa, Warszawa. Sulimirski T. 1955 Polska przedhistoryczna, cz. 1, Od epoki lodowej do około 2000przed Chr., Londyn. Sulgostowska Z. 1989 Prahistoria międzyrzecza Wisły, Niemna i Dniestru u schyłku plejstocenu, Warszawa. 1997 The Phenomenon of Chocolate Flint distribution in the North European Plan during the Final Palaeolithic, w: Man and Flint, ed. R. Schild, Z. Sulgostowska, Warszawa, s. 313-318. 1999 Final Palaeolithic Masovian Cycle and Mesolithic Kunda Culture relations, in: Tanged Points Cultures in Europe, Lubelskie Materiały Archeologiczne, է. XIII, Lublin, s. 84-91. 2005 Kontakty społeczności późnopaleolitycznych i mezolitycznych między Odrą, Dźwiną i górnym Dniestrem. Studium dystrybucji wytworów ze skał krzemionkowych, Warszawa. 2007 Ochre among the Μαζονίαη Sociétés, in: Studies in the Final Palaeolithic Settlement ofthe Great European Plain, ed. M. Kobusiewicz, J. Kabaciński, Poznań. 2009 Związki Pomorza Nadwiślanego z obszarami sąsiednimi w paleolicie i mezolicie, w: Aktualne problemy epoki kamienia na Pomorzu, red. M. Fudziński, H. Paner, Gdańsk, s. 47-62. Szymczak K. 1992 Północno-wschodnia prowincja surowcowa
kultury świderskiej, Acta Universitas Lodzensis, Folia Archaeologica 15, Lodź. 1995 Epoka kamienia Polski północno-wschodniej na tle środkowoeuropejskim, Warszawa. Śmigielski W. 1958 Wykaz nabytków Muzeum Archeologicznego w Poznaniu w roku 1955, Fontes Archaeologici Posnanienses, t. ѴШ-ІХ/1957-1958, Poznań, s. 448-463. Taute W. 1968 Die Stielspitzen-Gruppen im Nördlichen Mitteleuropa, Koln-Graz. The Prehistory. 2005 The Prehistory of the Netherlands, ed. L.P. Louwe Kooijmans, P.W. van den Broeke, H. Fokkens, A.L. van Gijn, Vol. I, Amsterdam. Tomaszewski A. 1988 Wytwory kamienne i styl - przegląd problematyki, Archeologia Polski, t. XXXIII, s. 7-66. 2002 Swieciech, liściaki, świderien i inne, w: Krzemień świeciechowski w pradziejach. Materiały z kon ferencji w Ryni, 22-24.05.2000, Studia nad gospodarką surowcami krzemiennymi w pradziejach, t. 4, s. 51-69. Tomczak A. 1987 Evolution ofthe Vistula valley in the Toruń Basin in the Late Glacial and Holocen, in: Evolution of the Vistula river valley during the last 15 000 years, p. II, ed. L. Starkel, Geographical Studies, Special Issue 4, s. 207-231. 1999 Środowisko geograficzne Torunia i okolic, w: Historia Torunia, red. M. Biskup, 1.1, Toruń 1999, s. 9-57. Topolski J. 1984 Metodologia historii, PWN, Warszawa. Turner J. 1985 Struktura teorii socjologicznej, PWN, Warszawa.
518 Bibliografia Tylmann K. 2013 Sytuacja geomorfologiczna stanowiska archeologicznego որ 14 w Skrzypkowie wraz z zarysem paleografii jego otoczenia, maszynopis w Muzeum Okręgowym w Toruniu oraz w Wojewódzkim Urzędzie Ochrony Zabytków w Toruniu. Uścinowicz Sz. 2006 A relative sea-level curvefor the Polish Southern Baltic Sea, Quaternary International 145-146 (2006) 86-105. Uziembło R. 2003 Rejestr stanowisk archeologicznych i znalezisk z terenu Torunia, Toruń. Uziembło R., Wawrzykowska B. 2011 Muzealne zbiory archeologiczne Torunia, w: Księga pamiątkowa 150-lecia Muzeum Okręgowego w Toruniu 1861-2011, s. 119-153. Waga T. 1933 Pomorze w czasach przedhistorycznych, Toruń. Walas J. 1967 Świat roślinny, w: Województwo bydgoskie. Krajobraz dzieje kultura gospodarka, red. A. Swinarski, PWN, Poznań, s. 54-60. Wawrzykowska W. 1996 Sprawozdanie z badań wykopaliskowych na stan. 327 w Toruniu przeprowadzonych w 1996 roku, maszynopis w Dziale Archeologii, Muzeum Okręgowego w Toruniu. 2000 Zarys historii muzealnych zbiorów archeologicznych w Toruniu, w: Archeologia toruńska. Hi storia i teraźniejszość, red. B. Wawrzykowska, Toruń, s. 31-56. Weckwerth P. 2007 Późnovistuliański rozwój sieci rzecznej w rejonie Kotliny Toruńskiej na tle struktur starszego podłoża, Słupskie Prace Geograficzne, 4, s. 143-156. Więckowska H. 1985 Osadnictwo późnopaleolityczne i mezolityczne nad Dolną Narwią, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź. Wielki Atlas. 2005 Wielki Atlas Świata, red. G. Ajdacki, Warszawa. Wilczyński A. 1967 Budowa geologiczna, w: Województwo bydgoskie. Krajobraz dzieje kultura
gospodarka, red. A. Swinarski, PWN, Poznań, s. 9-19. Wilczyński A., Dmoch I. 1984 Budowa geologiczna (bez czwartorzędu), w: Województwo toruńskie: przyroda-ludność i osadnictwo-gospodarka, red. R. Galon, Warszawa-Poznań-Toruń, s. 19-46. Winiarska-Kabacińska M. 1992 Functional analysis offlint tools from Late Palaeolitic site at Wojnowo, Zielona Góra voivodeship, Fontes Archaeologici Posnanienses, voi. 37, Poznań, s. 47-63. 2006 Schyłkowopaleolityczny harpun z Łukomia-Kolonii, gm. Rościszewo, woj. płockie, w: Aktualne problemy epoki kamienia na Pomorzu, red. M. Fudziński, H. Paner, Gdańsk, s. 63-65. 2009 Analiza funkcjonalna materiałów krzemiennych ze stanowiska 2 w Cichmianie (AUT 441), w: Późny paleolit i mezolit w basenu środkowej Warty, Ratownicze Badania Archeologiczne Instytutu Archeologii i Etnologii PAN Oddział w Poznaniu, 1.1, red. J. Kabaciński, I. Sobkowiak-Tabaka, s. 379-453. Wiślański T. 1969 Podstawy gospodarcze plemion neolitycznych w Polsce północno-zachodnich, Wrocław. 1979 Kształtowanie się miejscowych kultur rolniczo-hodowlanych. Plemiona kultury pucharów lejko watych, red. W. Hensel, T. Wiślański, w: Prahistoria Ziem Polskich, t. II, Neolit, Polska Akademia Nauk, Instytut Historii Kultury Materialnej, Warszawa-Wrocław-Kraków-Gdańsk, s. 165-260.
Bibliografia 519 Województwo toruńskie 1983 Województwo toruńskie, Krajowa Agencja Wydawnicza, Gdańsk. Wolski J. 2008 Azylianizacja - proces dostosowania się grup towiecko-zbierackich do przemian klimatycznych i środowiskowych późnego glacjału, Przegląd Archeologiczny, t. 56, Wroclaw, s. 5-39. Woźny J. 1993 Najstarsze osadnictwo ludzkie z terenu Bydgoszczy, Kronika Bydgoska, t. XIII/1991, s. 201-204, Bydgoszcz. 1996 Schyłkowopaleolityczne materiały ze stan. 329 w Toruniu jako przyczynek do zróżnicowania liściaków dwukątowych kultury świderskiej, Sprawozdania Archeologiczne, t. 48, s. 50-57. 2003 Archeologiczne skarby pradziejów Bydgoszczy od paleolitu do początków średniowiecza, Toruń. 2006 Obozowiska kulturpóźnopaleolitycznych ze schyłku epoki lodowcowej w Bydgoszczy-Jachcicach, w: Materiały do dziejów i kultury sztuki Bydgoszczy i regionu, zeszyt 11, Bydgoszcz, s. 11-18. 2009 Problemy ochrony i rewitalizacji zabytków archeologicznych w Bydgoszczy, w: Rewitalizacja drogi wodnej Wisła-Odra szansą dla regionu, red. Z. Babiński, t. III, s. 134-141, Bydgoszcz. Wright R. 2000 Nonzero. Logika ludzkiego przeznaczenia, Warszawa. Wysota W. 2002 Stratygrafia i środowiska sedymentacji zlodowacenia Wisły w południowej części dolnego Po wiśla, Toruń. Z dziejów. 2002 Z dziejów publicznych zbiorów archeologicznych w Toruniu, katalog wystawy przygotowanej z okazji 140-lecia toruńskich archeologicznych zbiorów muzealnych, red. R. Uziembło, B. Wawrzykowska, Toruń. Z otchłani wieków 1935 Nowe wykopaliska. Pomorze, Z otchłani wieków, marzec-kwiecień, z. 2, rok 1935, s. 31. 1957 Odkrycia, Z
otchłani wieków, r. 21, s. 166-167. Zagorska I. 2006 The earliest antler and bone harpoonsfrom the east Baltic, Archeologia Baltica 7, Klaåipeda, s. 178-186.
Streszczenie Późny paleolit w dorzeczach dolnej Wisły i górnej Noteci Powstające dotychczas opracowania dotyczące problematyki późnego paleolitu nie uwzględniają w stopniu zadowalającym aktualnego stanu badań z dorzecza dolnej Wisły i górnej Noteci, dlatego podjęto próbę przedstawienia bieżącego stanu wiedzy i wyników badań w tym zakresie. Propono wana publikacja, którą na potrzeby wydawnictwa skrócono (zawężono zakres terytorialny) oraz uzupełniono, jest wynikiem przeprowadzonych badań (kwerend, analiz) w latach 2008-2014 na potrzeby rozprawy doktorskiej pt. Późny paleolit w dorzeczach dolnej Wisły i środkowej Warty, napisanej pod kierunkiem prof. Krzysztofa Cyrka z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Głównym założeniem opracowania jest udostępnienie materiałów źródłowych istotnych do poznania procesów kulturowo-chronologicznych późnopaleolitycznych społeczności bytujących w dorzeczach dolnej Wisły i górnej Noteci. Wyniki przeprowadzonych badań, kwerend oraz wie loaspektowa analiza dostępnych wytworów (ponad 15 tys.), pozwoliły na rekonstrukcję sytuacji kulturowej na tle terenów sąsiednich. Jest to pierwsze syntetyczne opracowanie tego obszaru, uwzględniające również materiały wcześniej niepublikowane. Podstawowym założeniem badawczym poruszonym w opracowaniu jest zweryfikowanie i usys tematyzowanie dotychczasowych wyników badań nad późnym paleolitem, analiza i określenie przynależności kulturowej i chronologii dostępnych źródeł archeologicznych, a w konsekwencji stworzenie obrazu ówczesnej sytuacji kulturowej na wybranym obszarze. Dzięki
przeprowadzonym kwerendom źródłowym i bibliotecznym oraz przeanalizowaniu dostępnego materiału archeolo gicznego podjęto próbę wieloaspektowej rekonstrukcji późnego paleolitu na tle terenów sąsiednich. Bazę źródłową stanowią przede wszystkim dostępne wytwory późnopaleolityczne (krzemienne i pojedyncze organiczne) odkryte na obszarze pomiędzy dorzeczem dolnej Wisły (sięgającym do okolic Gniewu) a górną Notecią. Przedstawiono również wstępne wyniki badań wykopaliskowych o charakterze ratowniczym, przeprowadzonych przez autorkę na określonych stanowiskach, jak również uwzględniono opracowania wybranych stanowisk znane z literatury. Znaleziska wyrobów krzemiennych z dorzecza dolnej Wisły i górnej Noteci, które zostały przy porządkowane do późnego paleolitu (określanego również jako schyłkowy paleolit) mieszczą się w większości w przedziale chronologicznym odnoszącym się od Allerødu do końca młodszego Dryasu i początków okresu preborealnego. Kultury archeologiczne omawiane w niniejszej pracy wiążą się ze społecznościami, które reprezentują dwa późnopaleolityczne technokompleksy: z tylczakamii liściakami. Książka składa się z siedmiu rozdziałów, w obrębie których wydzielono określone podrozdziały, oraz z katalogu. Rozdział pierwszy dotyczy zagadnień wstępnych oraz przedstawia w poszczegól nych podrozdziałach przede wszystkim cel i problematykę opracowania, zakres chronologiczny
526 Streszczenie i terytorialny oraz historię badań na wyróżnionym terenie. Rozdział drugi opisuje w zarysie sytu ację topograficzną omawianego obszaru, warunki geologiczne, geomorfologiczne, hydrologiczne i stratygraficzne oraz florę i faunę na tle porównawczym. Rozdział trzeci zawiera opis źródeł ar cheologicznych w podziale na te, które pozyskano podczas badań wykopaliskowych, jak i te, które pochodzą z badań powierzchniowych. Rozdział czwarty przedstawia przede wszystkim wyniki analiz: technologiczno-morfologicznej, typologiczno-porównawczej i traseologicznej inwentarzy z wybranych stanowisk. Piąty rozdział zawiera również kilka podrozdziałów poświęconych wy łącznie wybranym aspektom osadnictwa, gospodarki surowcowej, chronologii i sytuacji kulturowej wybranych znalezisk na tle porównawczym. Rozdział szósty omawia w zarysie zasadnicze zagad nienia związane z pojęciem terytorium łowieckiego, a także opisuje elementy gospodarki łowców, charakteryzując podstawowe narzędzia i broń łowiecką oraz wybrane elementy konstrukcji miesz kalnych. Rozdział ten traktowany jest jako element pomocniczy przy próbach interpretacji życia ówczesnych łowców. Rozdział siódmy stanowi podsumowanie obecnego stanu wiedzy na temat późnego paleolitu na obszarze dorzecza dolnej Wisły i górnej Noteci. Katalog znalezisk z tablicami został natomiast przedstawiony oddzielnie w układzie alfabetycznym. Problematyka późnopaleolitycznego osadnictwa omawianego obszaru oparta została na źró dłach pochodzących z 201 stanowisk archeologicznych oraz kompleksu w Brzozie (dawniej Toruń-Rudak). W opracowaniu
uwzględniono pojedyncze wytwory krzemienne oraz przedmioty rogowe i kościane, a także wliczono wybrane stanowiska pochodzące z badań powierzchniowych w ramach Archeologicznego Zdjęcia Polski. Włączono tu również znaleziska, które z dużym prawdopodo bieństwem należą do późnego paleolitu (głównie biorąc pod uwagę technologię wykonania), a które z uwagi na brak form przewodnich (narzędzi) nie da się pewnie przyporządkować do określonej jednostki kulturowej. Większość analizowanych znalezisk z ww. obszaru pochodzi z badań powierzchniowych. Wy jątek stanowią przeprowadzone w ostatnich latach odkrycia „autostradowe”, które przyczyniły się do ujawnienia wartościowych stanowisk archeologicznych wiązanych także z późnym paleolitem. Jednym z nich są Stare Marzy 5/5A (patrz: katalog). Podkreślić trzeba, że na terenie kompleksu w Brzozie (Toruniu-Rudaku) istniały niezwykle dogodne warunki dla ówczesnych łowców, co po twierdzają odkryte w tym miejscu wyroby krzemienne. Inwentarze krzemienne odkryte w Brzozie (Toruń-Rudak) powiązano głównie z technokompleksem z liściakami, przede wszystkim z kulturą świderską, choć notuje się elementy typologiczne charakterystyczne także dla innych kultur. W dorzeczu dolnej Wisły i górnej Noteci najwięcej elementów typologicznych odpowiadających inwentarzom ahrensburskim notujemy w Brzozie (Toruń-Rudak). Pojedyncze liściaki ahrensburskie wystąpiły także m.in. w Starych Marżach, Klonówce oraz na stanowiskach takich jak: Januszkowo Kujawskie 12, Prądocin 1 i Wiewiórczyn (patrz: katalog). Prócz tego, na wybranych stanowiskach stwierdzono obecność
typologicznych elementów związanych z technokompleksem z tylczakami (patrz: katalog). Elementy te wystąpiły m.in. w Starych Marżach, w Skrzypkowie oraz w Brzozie (Toruń-Rudak), a także w Pałczu (patrz: katalog). Należy też podkreślić, że kolekcje archiwalne zawierające elementy późnopaleolityczne, a po zyskane metodami powierzchniowymi (pomimo ograniczeń interpretacyjnych wynikających m.in. z metodyki pozyskania tych materiałów), powinny być także uwzględniane podczas rekonstrukcji zdarzeń kulturowych w omawianych czasach na określonym terenie. Zabytki te, mogące stanowić uzupełnienie źródłowe, są również świadectwem istnienia osadnictwa późnopaleolitycznego na prezentowanym terenie. Tylko całościowy obraz, dzięki włączeniu kolekcji zarówno archiwalnych,
Streszczenie 527 jak i pozostałych z danego obszaru, może dać podstawy do kolejnych analiz związanych z osadnic twem późnopaleolitycznym. Na podstawie zebranych i analizowanych źródeł archeologicznych, można stwierdzić, że obszar dorzecza dolnej Wisły i górnej Noteci rysuje strefę wpływów z różnych stron, co widoczne jest w odkrytych inwentarzach krzemiennych. Na obszarze objętym opracowaniem rysują się wyraźne skupiska osadnictwa paleolitycznego. Są nimi miejsca wokół Torunia, Grudziądza i Bydgoszczy. W tych okolicach zarejestrowano największą liczbę stanowisk łączonych z późnym paleolitem. Większość analizowanych wyrobów krzemiennych powiązano z kulturą świderską. Na wybranych stanowiskach notuje się także pojedyncze elementy typologiczne charakterystyczne dla kultury ahrensburskiej i Bromme. Na podstawie przeprowadzonych analiz ustalono, że w dorzeczu dol nej Wisły i górnej Noteci występują stanowiska, na których mamy do czynienia z pozostałościa mi przydomowych pracowni krzemieniarskich oraz z krzemienicami podomowymi. Największą liczbę wyrobów krzemiennych, ponad 8 tys. (patrz: katalog), pozyskano z kompleksu w Brzozie (Toruń-Rudak) oraz ze stanowiska Stare Marzy 5/5A, z którego łącznie zebrano 2341 krzemieni. Ponadto 1071 wyrobów krzemiennych dostarczyły także badania na stanowisku w Szynychu 13. Za bogate obozowiska położone na obszarze dorzecza dolnej Wisły można uznać Stare Marzy 5/5A oraz kompleks w Brzozie (dawniej Toruń-Rudak). Wszystkie wyżej opisane inwentarze powiązano z technokompleksem z liściakami, przede wszystkim z kulturą świderską, choć notuje się
również elementy typologiczne charakterystyczne dla kultury ahrensburskiej. Na podstawie przeprowadzonych analiz stwierdzono, że podstawowym surowcem do produkcji narzędzi na prezentowanym obszarze badań był głównie narzutowy krzemień bałtycki, choć notuje się także pojedyncze wyroby wykonane z krzemienia czekoladowego i innych surowców (patrz: katalog). Na podstawie danych pochodzących z różnych dziedzin nauki wiadomo, że okres póź nego paleolitu to czas zmian środowiskowych, bardzo poważnych, niejednokrotnie gwałtownych. Być może zmiany te znacząco wpływały na przemieszczanie się i wędrówki (nieraz bardzo dalekie) ówczesnych ugrupowań. Z drugiej jednak strony, sposób życia i tryb, jaki reprezentują owe spo łeczności może wpływać na potrzebę odkrywana nowych terenów (być może częściowo związaną i wymuszoną uwarunkowaniami środowiska naturalnego). Taka sytuacja może także usprawie dliwiać pojawianie się niektórych elementów w postaci pojedynczych narzędzi krzemiennych czy odmiennego surowca, który nie występuje na omawianym obszarze. Podsumowując można stwierdzić, że obecność znalezisk krzemiennych, jak i pojedynczych ko ścianych i rogowych jest jedynym świadectwem obecności w tym miejscu późnopaleolitycznych społeczeństw, które stanowią istotną bazę źródłową nad osadnictwem paleolitycznym na wyróż nionym terenie. W przyszłości, jak już wcześniej podkreślano w pracy, powinno się przebadać wytypowane punkty pochodzące m.in. z badań powierzchniowych prowadzonych w ramach Ar cheologicznego Zdjęcia Polski, by wyjaśnić problem dotyczący najstarszych przedstawicieli póź
nego paleolitu na tych terenach. Niezwykle ważne byłoby uchwycenie relacji stratygraficznych na wybranych stanowiskach w powiązaniu i przy współpracy innych dziedzin nauki, takich jak np. geomorfologia czy palinologia. Metody te przyczyniają się do bardziej precyzyjnego datowania stanowisk archeologicznych i prawidłowej interpretacji zdarzeń środowiskowych w powiązaniu ze znaleziskami archeologicznymi. Na stanowiskach późnopaleolitycznych interdyscyplinarne badania odgrywają bardzo istotną rolę. Publikacja jest próbą rekonstrukcji późnego paleolitu pod wieloma aspektami na tle terenów są siednich uzupełnioną informacjami z literatury przedmiotu dotyczącymi późnego paleolitu Europy
528 Streszczenie Środkowej. Podjęta próba przedstawienia aktualnego stanu badań oraz określenie przynależności kulturowo-chronologicznej odkrytych inwentarzy najstarszych społeczności znacząco uzupełnia obraz sytuacji kulturowej w ówczesnym czasie na wyznaczonym terenie w Polsce. Obecność miejsc (stanowisk archeologicznych), na których odkryto liczne materiały krzemienne wiązane przede wszystkim z późnopaleolitycznym technokompleksem z liściakami, a w mniejszym stopniu z tylczakami, świadczy o tym, że omawiany teren odznaczał się odpowiednimi walorami środowiskowymi oraz stanowił zainteresowanie późnopaleolitycznych społeczności. Przedstawione opracowanie, które powstało na podstawie dostępnych źródeł archeologicznych, stanowi wyłącznie szkic wybranych zagadnień związanych z epoką kamienia oraz jest przyczyn kiem do dalszych, systematycznych badań nad późnym paleolitem, zwłaszcza w okolicy Torunia.
Summary Late Palaeolithic in the basins of the lower Vistula and the upper Noteć The existing studies regarding the problems of the Late Palaeolithic do not take into account the current state of research of the basins of the lower Vistula and the upper Noteć on a satisfactory level, which is why an attempt was made to present the current state of knowledge and research results in this area. The presented publication is the result of research (queries, analyzes) conducted in 2008-2014 for the purposes of the doctoral dissertation entitled Późny paleolit w dorzeczach dol nej Wisły i środkowej Warty written under the guidance of professor Krzysztof Cyrek of the Institute of Archaeology of the Nicolaus Copernicus University in Toruń. For the publishing reasons the text was shortened (territorial scope was narrowed) and in parts supplemented with the latest data. The main objective of the study is to provide source materials essential for understanding the cultural and chronological processes of Late Palaeolithic communities inhabiting the basins of the lower Vistula and the upper Noteć. Results of research, source and library queries, as well as multi aspect analysis of available products (over 15 000) allowed reconstruction of the cultural situation against the background of neighbouring areas. It is the first synthetic elaboration of this area, also including materials earlier unpublished. The basic research assumption of the study is to verify and systematize the existing results of research on the Late Palaeolithic, analyze and define the cultural and chronology
affiliation of available archaeological sources and, consequently, to create a picture of the then cultural situation in a selected area of that time. The source base is made up mainly of products (flint and single organic) discovered in the area between the basin of the lower Vistula (reaching the area of Gniew) and the upper Noteć. The preliminary results of rescue excavations, carried out by the author in specific sites, as well as studies of selected sites known from the literature, are also presented. The selected flint prod uct finds were assigned to the Late Palaeolithic (also known as the Terminal Palaeolithic) and fall mostly in a chronological range from Allerød to the end of the Younger Dryas and the beginning of the Preboreal period. The archaeological cultures discussed in this work relate to the communi ties representing two Late Palaeolithic industries: Backed Piece technocomplex and Tanged Point technocomplex. The book consists of seven chapters, with further subdivision and the Catalogue. The introduc tory chapter first of all presents the purpose and problems of the study, as well as the chronological and territorial scope, and the history of investigations in the selected area. The second chapter out lines the topographical situation of the discussed geological, geomorphological, hydrological and stratigraphic conditions as well as flora and fauna on a comparative basis. The next chapter contains a description of archaeological sources divided into those obtained during excavations and those that originate from surface surveys. Chapter four presents
results of technological-morphological, comparative-typological and microwear analyses of the defined sites’ inventory. The fifth chapter
530 Summary is divided into sections devoted exclusively to particular aspects of inhabitation, raw material econ omy, chronology and cultural situation of selected finds on a comparative basis. The sixth chapter outlines the basic issues related to the concept of the hunting territory, and describes the elements of the hunter’s economy, characterizing basic tools and hunting weapons as well as selected ele ments of residential constructions. The chapter has an auxiliary role for the purpose of attempts to interpret the lifestyle of the then hunters. The last chapter is a summary of the current state of knowledge about the Late Palaeolithic in the basins of the lower Vistula and the upper Noteć. The catalogue of finds with tables has been presented separately in alphabetical order. The issue of Late Palaeolithic human habitation in the discussed area was based on sources from 201 archaeological sites and the Brzoza site complex (formerly Toruń-Rudak). The elaboration in cludes single flint products and horn and bone objects, as well as selected sites from surface surveys (part of the Polish Archaeological Record). Also included were finds that with high probability are of the Late Palaeolithic (mainly considering the technology of production), which due to the lack of characteristic forms (tools) cannot be reliably assigned to a specific cultural unit. A vast majority of finds in the study come from surface surveys. Exceptional to this are the re cent discoveries made during the Al highway construction, which revealed valuable archaeologi cal sites linked to the Late
Palaeolithic. One of these is Stare Marzy sites 5/5A (cf. Catalogue). It should be noted here that favourable conditions for the then hunters existed in the area of Brzoza complex, which is confirmed by numerous flint products discovered there. Flint inventories col lected in Brzoza are linked mainly with the Pedunculated Tanged Point technocomplex, specifically with Swiderian culture, though typological elements characteristic of other cultures are also noted. In the basins of the lower Vistula and the upper Noteć most typological elements corresponding to the Ahrensburgian inventories are found in Brzoza. Single Ahrensburgian willow leaf points oc curred also i.e. in Stare Marzy, Klonówka and on sites such as Januszkowo Kujawskie 12, Prądocin 1 and Wiewiórczyn (cf. Catalogue). It has to be emphasised that archival collections with Late Palaeolithic elements and obtained by way of a surface survey (despite the interpretative limitations resulting from the methodology of obtaining these materials) should also be taken into account during the reconstruction of cultural events in the discussed times in a given area. Artefacts of this category supplement other sources to create a better overview, especially in terms of Late Palaeolithic human settlement of the area. Only the overall picture, based on both the archival collections and the materials from later excavations and surveys from the area, will provide a basis for further analysis related to the Late Palaeolithic settlement. Based on the collected and analyzed archaeological sources (mainly flint inventories) it can
be said that the area of the lower Vistula and the upper Noteć basins was at the time influenced from various directions. In the studied area there are three distinct Late Palaeolithic settlement con centrations; these are located around Toruń, Grudziądz and Bydgoszcz. Majority of analyzed flint products can be linked with Swiderian culture. On individual sites elements typologically charac teristic to Ahrensburg and Bromme cultures were also noted. Based on the conducted analyzes, it was established that in the basins of the lower Vistula and the upper Noteć there are sites with the remains of home flint workshop scatters and home activity area flint scatters. The largest number of flint products (over 8000) was acquired from Brzoza site complex and from Stare Marzy, site 5/5A (2341 flint artefacts) (cf. Catalogue). Further more, 1071 flint products were acquired during the excavation in Szynych, site 13. Brzoza complex and Stare Marzy 5/5A have to be considered the
Summary 531 richest campsites of the lower Vistula valley. All of the abovementioned inventories are associated with Tanged Point technocomplex; mainly with Swiderian culture, though there are also elements typologically characteristic to Ahrensburg culture. Based on the conducted analyzes, it was found that the basic raw material for the production of tools in the presented research area was mainly erratic Baltic flint, although there are also single products made of chocolate flint and other raw materials (cf. Catalogue). Based on data from vari ous fields of science, it is known that the Late Palaeolithic was a time of significant environmental changes, often very abrupt. It is possible that these changes influenced the movements and migra tion (sometimes very distant) of the then groups very significantly. On the other hand, the way of life that these communities represent may affect the need to discover new areas (perhaps partly related to and forced by natural environment conditions). Such a situation may also justify the ap pearance of some elements in the form of individual flint tools or a different raw material that does not usually occur in the discussed area. Summing up, it can be stated that the presence of flint as well as individual bone and antler finds is the only testimony to the habitation of the distinguished area by human groups, which constitutes an important data source base for the study of Palaeolithic settlements. In the future, to explain the problem of the oldest human presence of the Late Palaeolithic in these areas, excavations should be
conducted in earlier selected points, based i.a. on surface surveys conducted as part of the Polish Archaeological Record. It would be very important to capture the stratigraphic relations on selected sites in cooperation with other fields of science such as geomorphology or palynology. Such meth ods contribute to a more precise dating of archaeological sites and the correct interpretation of environmental events linked with archaeological finds. On Late Palaeolithic sites interdisciplinary research plays a very important role. The publication is an attempt to reconstruct the Late Palaeolithic of a specific area in many aspects against the background of neighbouring regions supplemented with information from the literature on the subject of the Late Palaeolithic of Central Europe. The attempt to present the cur rent state of research and to determine the cultural and chronological affiliation of the discovered inventories of the oldest communities significantly supplements the picture of the cultural situa tion at the time in the designated area of Poland. Presence of places (archaeological sites) on which numerous flint materials were found, mainly associated with Tanged Point technocomplex and to a lesser extent with Backed Piece technocomplex, testifies to the fact that this area was character ized by environmental conditions that were of interest to the Late Palaeolithic communities. The presented study, which was based on available archaeological sources, is only a sketch of selected issues related to the Stone Age and is a contribution to further, systematic
research on the Late Palaeolithic, especially around Toruń. Translated by Maciej Majewski |
| any_adam_object | 1 |
| author | Bielińska-Majewska, Beata |
| author_GND | (DE-588)1041605226 |
| author_facet | Bielińska-Majewska, Beata |
| author_role | aut |
| author_sort | Bielińska-Majewska, Beata |
| author_variant | b b m bbm |
| building | Verbundindex |
| bvnumber | BV046046142 |
| ctrlnum | (OCoLC)1109215837 (DE-599)BVBBV046046142 |
| format | Book |
| fullrecord | <?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?><collection xmlns="http://www.loc.gov/MARC21/slim"><record><leader>00000nam a2200000 c 4500</leader><controlfield tag="001">BV046046142</controlfield><controlfield tag="003">DE-604</controlfield><controlfield tag="005">20190719</controlfield><controlfield tag="007">t</controlfield><controlfield tag="008">190712s2018 a||| |||| 00||| pol d</controlfield><datafield tag="020" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">9788380199248</subfield><subfield code="9">978-83-8019-924-8</subfield></datafield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(OCoLC)1109215837</subfield></datafield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(DE-599)BVBBV046046142</subfield></datafield><datafield tag="040" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-604</subfield><subfield code="b">ger</subfield><subfield code="e">rda</subfield></datafield><datafield tag="041" ind1="0" ind2=" "><subfield code="a">pol</subfield></datafield><datafield tag="049" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-12</subfield></datafield><datafield tag="084" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">OST</subfield><subfield code="q">DE-12</subfield><subfield code="2">fid</subfield></datafield><datafield tag="100" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">Bielińska-Majewska, Beata</subfield><subfield code="e">Verfasser</subfield><subfield code="0">(DE-588)1041605226</subfield><subfield code="4">aut</subfield></datafield><datafield tag="245" ind1="1" ind2="0"><subfield code="a">Późny paleolit w dorzeczach Dolnej Wisły i Górnej Noteci</subfield><subfield code="b">= Late paleolithic in the basins of the lower Vistula and the upper Noteć</subfield><subfield code="c">Beata Bielińska-Majewska</subfield></datafield><datafield tag="246" ind1="1" ind2="1"><subfield code="a">Late paleolithic in the basins of the lower Vistula and the upper Noteć</subfield></datafield><datafield tag="264" ind1=" " ind2="1"><subfield code="a">Toruń</subfield><subfield code="b">Wydawnictwo Adam Marszałek</subfield><subfield code="c">2018</subfield></datafield><datafield tag="300" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">531 Seiten</subfield><subfield code="b">Illustrationen, Diagramme, Karten</subfield><subfield code="c">30 cm</subfield></datafield><datafield tag="336" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">txt</subfield><subfield code="2">rdacontent</subfield></datafield><datafield tag="337" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">n</subfield><subfield code="2">rdamedia</subfield></datafield><datafield tag="338" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">nc</subfield><subfield code="2">rdacarrier</subfield></datafield><datafield tag="500" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">Zweispaltendruck</subfield></datafield><datafield tag="546" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">Zusammenfassung in englischer Sprache: Late paleolithic in the basins of the lower Vistula and the upper Noteć</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Archäologie</subfield><subfield code="0">(DE-588)4002827-6</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Altpaläolithikum</subfield><subfield code="0">(DE-588)4142082-2</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Ausgrabung</subfield><subfield code="0">(DE-588)4129464-6</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Feuerstein</subfield><subfield code="0">(DE-588)4154279-4</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="651" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Netze-Gebiet</subfield><subfield code="0">(DE-588)7598455-6</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="651" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Netze</subfield><subfield code="g">Fluss</subfield><subfield code="0">(DE-588)4243219-4</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="651" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Weichsel-Gebiet</subfield><subfield code="0">(DE-588)4264185-8</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="0"><subfield code="a">Weichsel-Gebiet</subfield><subfield code="0">(DE-588)4264185-8</subfield><subfield code="D">g</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="1"><subfield code="a">Netze</subfield><subfield code="g">Fluss</subfield><subfield code="0">(DE-588)4243219-4</subfield><subfield code="D">g</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="2"><subfield code="a">Netze-Gebiet</subfield><subfield code="0">(DE-588)7598455-6</subfield><subfield code="D">g</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="3"><subfield code="a">Archäologie</subfield><subfield code="0">(DE-588)4002827-6</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="4"><subfield code="a">Ausgrabung</subfield><subfield code="0">(DE-588)4129464-6</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="5"><subfield code="a">Feuerstein</subfield><subfield code="0">(DE-588)4154279-4</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="6"><subfield code="a">Altpaläolithikum</subfield><subfield code="0">(DE-588)4142082-2</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2=" "><subfield code="5">DE-604</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=031427747&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Inhaltsverzeichnis</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=031427747&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Literaturverzeichnis</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=031427747&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Abstract</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=031427747&sequence=000007&line_number=0004&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Abstract</subfield></datafield><datafield tag="940" ind1="1" ind2=" "><subfield code="n">oe</subfield></datafield><datafield tag="940" ind1="1" ind2=" "><subfield code="q">BSB_NED_20190719</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">930.1</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">09012</subfield><subfield code="g">438</subfield></datafield><datafield tag="943" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-031427747</subfield></datafield></record></collection> |
| geographic | Netze-Gebiet (DE-588)7598455-6 gnd Netze Fluss (DE-588)4243219-4 gnd Weichsel-Gebiet (DE-588)4264185-8 gnd |
| geographic_facet | Netze-Gebiet Netze Fluss Weichsel-Gebiet |
| id | DE-604.BV046046142 |
| illustrated | Illustrated |
| indexdate | 2024-10-18T18:14:28Z |
| institution | BVB |
| isbn | 9788380199248 |
| language | Polish |
| oai_aleph_id | oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-031427747 |
| oclc_num | 1109215837 |
| open_access_boolean | |
| owner | DE-12 |
| owner_facet | DE-12 |
| physical | 531 Seiten Illustrationen, Diagramme, Karten 30 cm |
| psigel | BSB_NED_20190719 |
| publishDate | 2018 |
| publishDateSearch | 2018 |
| publishDateSort | 2018 |
| publisher | Wydawnictwo Adam Marszałek |
| record_format | marc |
| spelling | Bielińska-Majewska, Beata Verfasser (DE-588)1041605226 aut Późny paleolit w dorzeczach Dolnej Wisły i Górnej Noteci = Late paleolithic in the basins of the lower Vistula and the upper Noteć Beata Bielińska-Majewska Late paleolithic in the basins of the lower Vistula and the upper Noteć Toruń Wydawnictwo Adam Marszałek 2018 531 Seiten Illustrationen, Diagramme, Karten 30 cm txt rdacontent n rdamedia nc rdacarrier Zweispaltendruck Zusammenfassung in englischer Sprache: Late paleolithic in the basins of the lower Vistula and the upper Noteć Archäologie (DE-588)4002827-6 gnd rswk-swf Altpaläolithikum (DE-588)4142082-2 gnd rswk-swf Ausgrabung (DE-588)4129464-6 gnd rswk-swf Feuerstein (DE-588)4154279-4 gnd rswk-swf Netze-Gebiet (DE-588)7598455-6 gnd rswk-swf Netze Fluss (DE-588)4243219-4 gnd rswk-swf Weichsel-Gebiet (DE-588)4264185-8 gnd rswk-swf Weichsel-Gebiet (DE-588)4264185-8 g Netze Fluss (DE-588)4243219-4 g Netze-Gebiet (DE-588)7598455-6 g Archäologie (DE-588)4002827-6 s Ausgrabung (DE-588)4129464-6 s Feuerstein (DE-588)4154279-4 s Altpaläolithikum (DE-588)4142082-2 s DE-604 Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=031427747&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Inhaltsverzeichnis Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=031427747&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Literaturverzeichnis Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=031427747&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Abstract Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=031427747&sequence=000007&line_number=0004&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Abstract |
| spellingShingle | Bielińska-Majewska, Beata Późny paleolit w dorzeczach Dolnej Wisły i Górnej Noteci = Late paleolithic in the basins of the lower Vistula and the upper Noteć Archäologie (DE-588)4002827-6 gnd Altpaläolithikum (DE-588)4142082-2 gnd Ausgrabung (DE-588)4129464-6 gnd Feuerstein (DE-588)4154279-4 gnd |
| subject_GND | (DE-588)4002827-6 (DE-588)4142082-2 (DE-588)4129464-6 (DE-588)4154279-4 (DE-588)7598455-6 (DE-588)4243219-4 (DE-588)4264185-8 |
| title | Późny paleolit w dorzeczach Dolnej Wisły i Górnej Noteci = Late paleolithic in the basins of the lower Vistula and the upper Noteć |
| title_alt | Late paleolithic in the basins of the lower Vistula and the upper Noteć |
| title_auth | Późny paleolit w dorzeczach Dolnej Wisły i Górnej Noteci = Late paleolithic in the basins of the lower Vistula and the upper Noteć |
| title_exact_search | Późny paleolit w dorzeczach Dolnej Wisły i Górnej Noteci = Late paleolithic in the basins of the lower Vistula and the upper Noteć |
| title_full | Późny paleolit w dorzeczach Dolnej Wisły i Górnej Noteci = Late paleolithic in the basins of the lower Vistula and the upper Noteć Beata Bielińska-Majewska |
| title_fullStr | Późny paleolit w dorzeczach Dolnej Wisły i Górnej Noteci = Late paleolithic in the basins of the lower Vistula and the upper Noteć Beata Bielińska-Majewska |
| title_full_unstemmed | Późny paleolit w dorzeczach Dolnej Wisły i Górnej Noteci = Late paleolithic in the basins of the lower Vistula and the upper Noteć Beata Bielińska-Majewska |
| title_short | Późny paleolit w dorzeczach Dolnej Wisły i Górnej Noteci |
| title_sort | pozny paleolit w dorzeczach dolnej wisly i gornej noteci late paleolithic in the basins of the lower vistula and the upper notec |
| title_sub | = Late paleolithic in the basins of the lower Vistula and the upper Noteć |
| topic | Archäologie (DE-588)4002827-6 gnd Altpaläolithikum (DE-588)4142082-2 gnd Ausgrabung (DE-588)4129464-6 gnd Feuerstein (DE-588)4154279-4 gnd |
| topic_facet | Archäologie Altpaläolithikum Ausgrabung Feuerstein Netze-Gebiet Netze Fluss Weichsel-Gebiet |
| url | http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=031427747&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=031427747&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=031427747&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=031427747&sequence=000007&line_number=0004&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |
| work_keys_str_mv | AT bielinskamajewskabeata poznypaleolitwdorzeczachdolnejwisłyigornejnotecilatepaleolithicinthebasinsofthelowervistulaandtheuppernotec AT bielinskamajewskabeata latepaleolithicinthebasinsofthelowervistulaandtheuppernotec |