Szkolnictwo mniejszości narodowych na Dolnym Śląsku w latach 1945-1989: = Education of national minorities in Lower Silesia in years 1945-1989
Gespeichert in:
| 1. Verfasser: | |
|---|---|
| Format: | Buch |
| Sprache: | Polish |
| Veröffentlicht: |
Łomianki
Wydawnictwo LTW
2019
|
| Schlagworte: | |
| Online-Zugang: | Inhaltsverzeichnis Literaturverzeichnis Register // Personenregister Abstract |
| Beschreibung: | Englische Zusammenfassung |
| Beschreibung: | 379 Seiten Illustrationen |
| ISBN: | 9788375655988 |
Internformat
MARC
| LEADER | 00000nam a2200000 c 4500 | ||
|---|---|---|---|
| 001 | BV045681223 | ||
| 003 | DE-604 | ||
| 005 | 20231108 | ||
| 007 | t | ||
| 008 | 190502s2019 a||| |||| 00||| pol d | ||
| 020 | |a 9788375655988 |9 978-83-7565-598-8 | ||
| 020 | |z 9788375655984 |9 978-83-7565-598-4 | ||
| 035 | |a (OCoLC)1101915122 | ||
| 035 | |a (DE-599)BVBBV045681223 | ||
| 040 | |a DE-604 |b ger |e rda | ||
| 041 | 0 | |a pol | |
| 049 | |a DE-11 |a DE-Re13 |a DE-B1595 |a DE-12 | ||
| 084 | |a OST |q DE-12 |2 fid | ||
| 084 | |a DV 2640 |0 (DE-625)20186: |2 rvk | ||
| 084 | |a KP 5420 |0 (DE-625)81363: |2 rvk | ||
| 100 | 1 | |a Techmańska, Barbara |d ca. 20./21. Jh. |0 (DE-588)1195483023 |4 aut | |
| 245 | 1 | 0 | |a Szkolnictwo mniejszości narodowych na Dolnym Śląsku w latach 1945-1989 |b = Education of national minorities in Lower Silesia in years 1945-1989 |c Barbara Techmańska |
| 246 | 1 | 1 | |a Education of national minorities in Lower Silesia in years 1945-1989 |
| 264 | 1 | |a Łomianki |b Wydawnictwo LTW |c 2019 | |
| 300 | |a 379 Seiten |b Illustrationen | ||
| 336 | |b txt |2 rdacontent | ||
| 337 | |b n |2 rdamedia | ||
| 338 | |b nc |2 rdacarrier | ||
| 500 | |a Englische Zusammenfassung | ||
| 648 | 7 | |a Geschichte 1945-1989 |2 gnd |9 rswk-swf | |
| 650 | 0 | 7 | |a Schule |0 (DE-588)4053474-1 |2 gnd |9 rswk-swf |
| 650 | 0 | 7 | |a Nationale Minderheit |0 (DE-588)4039409-8 |2 gnd |9 rswk-swf |
| 651 | 7 | |a Niederschlesien |0 (DE-588)4042237-9 |2 gnd |9 rswk-swf | |
| 689 | 0 | 0 | |a Niederschlesien |0 (DE-588)4042237-9 |D g |
| 689 | 0 | 1 | |a Nationale Minderheit |0 (DE-588)4039409-8 |D s |
| 689 | 0 | 2 | |a Schule |0 (DE-588)4053474-1 |D s |
| 689 | 0 | 3 | |a Geschichte 1945-1989 |A z |
| 689 | 0 | |5 DE-604 | |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=031064689&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Inhaltsverzeichnis |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=031064689&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Literaturverzeichnis |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=031064689&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Register // Personenregister |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=031064689&sequence=000007&line_number=0004&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Abstract |
| 940 | 1 | |n oe | |
| 940 | 1 | |q BSB_NED_20190802 | |
| 999 | |a oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-031064689 | ||
| 942 | 1 | 1 | |c 370.9 |e 22/bsb |f 0904 |g 438 |
| 942 | 1 | 1 | |c 306.09 |e 22/bsb |f 0904 |g 438 |
Datensatz im Suchindex
| _version_ | 1804179750148636672 |
|---|---|
| adam_text | SPIS TREŚCI Wykaz skrótów................................................................................................. 7 Wstęp................................................................................................................ 9 Rozdział I Mniejszości narodowe na Dolnym Śląsku (1945-1989)........................... 25 1.1. Niemcy.................................................................................................. 29 1.2. Żydzi...................................................................................................... 35 1.3. Czesi ...................................................................................................... 39 1.4. Ukraińcy............................................................................................... 42 1.5. Grecy.....................................................................................................46 Rozdział II Formalno-prawne i ekonomiczne podstawy szkolnictwa mniejszościowego.................................................................... 53 2.1. Szkolnictwo mniejszości narodowych w polityce oświatowej państwa.................................................................58 2.2. Regulacje prawne ...................................................................................... 67 2.2.1. Formy organizacyjne szkół mniejszości..........................................75 2.3. Organy władzy centralnej i lokalnej a szkolnictwo mniejszościowe.....79 2.4. Baza materialna i finanse........................................................................... 86 Rozdział III
Organizacja szkolnictwa mniejszościowego.............................................. 101 3.1. Stan liczbowy i organizacyjny szkolnictwa dla mniejszości na Dolnym Śląsku....................................................... 103 3.2. Szkolnictwo żydowskie.......................................................................... 112 3.3. Szkolnictwo czeskie..................................................................................141 3.4. Szkolnictwo greckie ............................................................................... 143 3.5. Szkolnictwo niemieckie......................................................................... 159 3.6. Szkolnictwo ukraińskie.......................................................................... 182 5
Rozdział IV Edukacja i wychowanie ............................................................................... 199 4.1. Specyfika językowa szkół mniejszościowych..........................................201 4.2. Plany nauczania........................................................................................204 4.3. Programy i treści nauczania.....................................................................220 4.3.1. Język ojczysty.................................................................................. 221 4.3.2. Historia............................................................................................224 4.3.3. Język polski......................................................................................226 4.3.4. Kwestia fakultatywności przedmiotów i inne propozycje zmian ... 229 4.3.5. Religia ............................................................................................. 230 4.4. Podręczniki ...............................................................................................232 4.5. Poziom kształcenia w szkołach mniejszościowych................................ 241 4.6. Działalność wychowawcza szkół.............................................................252 4.6.1. Ideologizacja ...................................................................................252 4.6.2. Zajęcia pozalekcyjne...................................................................... 253 4.6.3. Organizacje młodzieżowe..............................................................260 Rozdział V Nauczyciele i
uczniowie...............................................................................267 5.1. Nauczyciele .............................................................................................. 269 5.1.1. Rekrutacja ...................................................................................... 269 5.1.2. Kształcenie i dokształcanie ........................................................... 279 5.1.3. Polityka kadrowa, etaty..................................................................291 5.1.4. Sytuacja materialna........................................................................292 5.1.5. Nauczyciel w środowisku lokalnym.............................................. 295 5.2. Uczniowie................................................................................................. 300 5.2.1. Rekrutacja ...................................................................................... 300 5.2.2. Dożywianie, stypendia, świetlice szkolne .....................................302 Rozdział VI „Szkoła, którą pamiętam”............................................................................305 Zakończenie................................................................................................... 333 Wykaz tabel.................................................................................................... 341 Spis ilustracji ................................................................................................. 345 Bibliografìa....................................................................................................
347 Indeks osób.................................................................................................... 371 Summary........................................................................................................379 6
BIBLIOGRAFIA ŹRÓDŁA ARCHIWALNE I. Archiwa Archiwum Akt Nowych w Warszawie Wydział Administracyjny Komitetu Centralnego PZPR Wydział Organizacyjny Komitetu Centralnego PZPR Komisja КС ds. Organizacji Społecznych Biuro Polityczne КС PZPR КС PZPR Komisja КС ds. Narodowościowych Kancelaria Sekretariatu Władysława Gomułki Ministerstwo Oświaty Spuścizna Szymona Zachariasza Urząd ds. Wyznań , Archiwum Państwowe we Wrocławiu Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej (Wydział Kultury, Urząd Spraw Wewnętrznych, Kuratorium Okręgu Szkolnego) Komitet Wojewódzki PZPR (Wydział Administracyjny, Wydział Orga nizacyjny, Wydział Propagandy, Egzekutywa) Wojewódzki Komitet Żydowski Archiwum Państwowe we Wrocławiu, oddział w Kamieńcu Ząbkowickim Komitet Powiatowy PZPR w Dzierżoniowie Komitet Powiatowy PZPR w Kłodzku Komitet Powiatowy PZPR w Świdnicy Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Dzierżoniowie Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Kłodzku Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Świdnicy 347
Bibliografia Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Bielawie Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Dzierżoniowie Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Kłodzku Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Świdnicy Archiwum Państwowe we Wrocławiu, oddział w Legnicy Komitet Powiatowy PZPR w Legnicy Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Legnicy Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Legnicy Archiwum Państwowe we Wrocławiu, oddział w Wałbrzychu (Boguszów Gorce) Komitet Powiatowy PZPR w Wałbrzychu Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Wałbrzychu Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Wałbrzychu Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Żydów w Polsce Wydział Organizacyjny Wydział Oświaty Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie Ministerstwo Spraw Wewnętrznych, Departament Społeczno-Administracyjny Departament Finansowy Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział we Wrocławiu Korespondencja operacyjna dotycząca syjonizmu Korespondencja operacyjna dotycząca nacjonalizmu żydowskiego Archiwum Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Żydów w Warszawie Archiwum Miejskie Wrocławia Teczki osobowe nauczycieli II. Dzienniki urzędowe Dziennik Urzędowy Resortu Oświaty PKWN (1944) Dziennik Urzędowy Ministerstwa Oświaty (1945-1967) Dziennik Urzędowy Ministerstwa Oświaty i Szkolnictwa Wyższego. B. Dział Oświaty (1967-1972) 348
Bibliografia III. Akty prawne Zarządzenie Ministra Oświaty z dnia 31 stycznia 1945 r. (Nr II Śr-663/45) w sprawie nauczania języka niemieckiego (Dz. Urz. MO 1945, Nr 1, poz. 2). Zarządzenie Ministra Oświaty z dnia 12 czerwca 1945 r. (Nr II Śr ֊ 97/45 N) w sprawie nauki języków obcych w szkołach średnich ogólnokształcących (Dz. Urz. MO 1945, Nr 3, poz. 79). Zarządzenie Ministra Oświaty z dnia 16 lipea 1945 r. w sprawie organizacji roku szkolnego 1945/1946 w szkolnictwie ogólnokształcącym i zakładach kształ cenia nauczycieli (Dz. Urz. MO 1945, Nr 2, poz. 62). Okólnik nr 47 Ministra Oświaty z dnia 31 sierpnia 1945 r. w sprawie nauczania języków obcych w VI i VII klasach szkoły powszechnej oraz w klasie I gimna zjum ogólnokształcącego w roku szkolnym 1945/1946 (Dz. Urz. MO 1945, Nr 4, poz. 186). Dekret z dnia 23 listopada 1945 r. o organizacji szkolnictwa w okresie przej ściowym (Dz. U. 1946, Nr 2, poz. 9). Instrukcja z dnia 4 maja 1948 roku (Nr II P-2331/48) w sprawie organizacji roku szkolnego 1948/1949 w szkolnictwie ogólnokształcącym (Dz. Urz. MO 1948, Nr 5, poz. 86). Zarządzenie Ministra Oświaty z dnia 17 czerwca 1949 r. (Nr II P-2338/49) w sprawie organizacji i programu publicznych wzgl. państwowych szkół ogól nokształcących z żydowskim językiem nauczania (Dz. Urz. MO 1949, Nr 9, poz. 163). Komunikat (Nr IIP-1616/49) w sprawie otwarcia szkół publicznych wzgl. pań stwowych z żydowskim językiem nauczania (Dz. Urz. MO 1949, Nr 9, poz. 174). Zarządzenie Ministra Oświaty z dnia 26 lipea 1950 r. (Nr II Śr. ֊ 2940/50) w sprawie nauczania języka niemieckiego w szkołach
średnich ogólnokształ cących (Dz. Urz. MO 1950, Nr 14, poz. 176). Zarządzenie Ministra Oświaty z dnia 26 lipea 1950 r. (Nr II P-3908/50) w sprawie otwarcia przedszkoli i szkół ogólnokształcących z niemieckim języ kiem nauczania (Dz. Urz. MO 1950, Nr 14, poz. 177). Instrukcja ministerialna z dnia 3 sierpnia 1950 r. (Nr II P-3908) w sprawie organizacji na terenie województwa szczecińskiego i wrocławskiego przed szkoli i szkół ogólnokształcących z niemieckim językiem nauczania (Dz. Urz. MO 1950, Nr 14, poz. 180). Dekret z dnia 23 marca 1956 r. o obowiązku szkolnym (Dz. U. 1956, Nr 9, poz. 52). Okólnik nr 30 Ministerstwa Oświaty z dnia 4 grudnia 1956 r. w sprawie orga nizowania nauki języka ukraińskiego dla dzieci narodowości ukraińskiej w szko łach podstawowych i liceach (Dz. Urz. MO 1956, Nr 15, poz. 148). Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 kwietnia 1958 r. w sprawie kurato riów okręgów szkolnych i inspektoratów oświaty (Dz. U. 1958, Nr 25, poz. 104). 349
Bibliografia Okólnik nr 27 Ministerstwa Oświaty z dnia 14 maja 1958 r. w sprawie wyna gradzania społecznych nauczycieli języka ukraińskiego w szkołach z polskim językiem nauczania (Dz. Urz. MO 1958, Nr 10, poz. 141). Wytyczne z dnia 8 kwietnia 1961 r. w sprawie opracowania sieci 8-klasowych szkół podstawowych (Dz. Urz. MO 1961, Nr 4, poz. 43). Ustawa z dnia 15 lipea 1961 r. o rozwoju systemu oświaty i wychowania (Dz. U. 1961, Nr 32, poz. 160). Zarządzenie Ministra Oświaty z dnia 28 maja 1962 r. (Nr GM2-2088/62) w sprawie organizacji roku szkolnego 1962/1963 (Dz. Urz. MO 1962, Nr 5, poz. 64). Zarządzenie z dnia 25 września 1965 r. w sprawie dostosowania organizacji szkół ogólnokształcących i zawodowych do zmian wynikających z ustawy o roz woju systemu oświaty i wychowania (Monitor Polski 1965, Nr 54, poz. 282). Wytyczne z dnia 23 września 1965 r. w sprawie zasad i trybu przeprowa dzania reorganizacji szkół oraz dostosowania organizacji nauczania i wycho wania w szkołach do zmian wynikających z ustawy o rozwoju systemu oświaty i wychowania (Dz. Urz. MO 1965, Nr 13, poz. 149). Zarządzenie Ministra Oświaty z dnia 6 lutego 1965 r. (Nr Pl-3427/64) w sprawie planów nauczania w 8-klasowych szkołach podstawowych z niepo lskim językiem nauczania oraz w 8-klasowych szkołach podstawowych z dodat kową nauką języka ojczystego (Dz. Urz. MO 1965, Nr 8, poz. 71). Zarządzenie Ministra Oświaty z dnia 6 lutego 1965 r. (Nr Pl-3426/64) w sprawie wprowadzenia programów nauczania języka ojczystego w 8-klasowych szkołach podstawowych z niepolskim językiem nauczania oraz wytycznych do
realizacji tych programów w 8-klasowych szkołach podstawowych z dodat kową nauką języka ojczystego (Dz. Urz. MO 1965, Nr 8, poz. 72). Zarządzenie Ministra Oświaty z dnia 4 maja 1966 r. (Nr Pl-4113-1/66) w sprawie planu nauczania w 8-klasowych szkołach podstawowych z dodat kową nauką języka żydowskiego (Dz. Urz. MO 1966, Nr 7, poz. 75). Zarządzenie Ministra Oświaty z dnia 14 czerwca 1966 r. (Nr Pl-4113-2/66) w sprawie wprowadzenia programu nauczania języka żydowskiego w 8-klasowej szkole podstawowej z dodatkową nauką języka żydowskiego (Dz. Urz. MO 1966, Nr 9, poz. 97). Zarządzenie Ministra Oświaty z dnia 14 lipea 1966 r. (Nr SO-OlO-23/1/66) w sprawie planów nauczania w 8-klasowych szkołach podstawowych o 6 i mniej szej liczbie nauczycieli z niepolskim językiem nauczania oraz w 8-klasowych szkołach podstawowych o 6 i mniejszej liczbie nauczycieli z dodatkową nauką języka ojczystego (Dz. Urz. MO 1966, Nr 11, poz. 128). Zarządzenie Ministra Oświaty i Szkolnictwa Wyższego z dnia 23 grudnia 1966 r. (Nr Pl-4113-4/66) w sprawie ustalenia tematów uzupełniających z zakresu historii ojczystej w 8-klasowych szkołach podstawowych z niepolskim językiem 350
Bibliografia nauczania oraz w 8-klasowych szkołach podstawowych z dodatkową nauką języka ojczystego (Dz. Urz. MO i SW 1966, Nr В-l, poz. 3). Zarządzenie Ministra Oświaty z dnia 12 kwietnia 1967 r. (Nr PR1-4123-2/67) w sprawie planów nauczania w liceach ogólnokształcących z niepolskim języ kiem nauczania oraz w liceach ogólnokształcących z dodatkową nauką języka ojczystego (białoruskiego, ukraińskiego, słowackiego i litewskiego) (Dz. Urz. MO i SW 1967, Nr B-5, poz. 40). Zarządzenie Ministra Oświaty i Szkolnictwa Wyższego z dnia 27 czerwca 1967 r. (Nr PR1-4123/1/67) w sprawie planów nauczania w liceum ogólno kształcącym z dodatkową nauką języka żydowskiego (Dz. Urz. MO i SW 1967, Nr B-6, poz. 63). Zarządzenie Ministra Oświaty i Szkolnictwa Wyższego z dnia 31 lipea 1967 r. (Nr PR1-4123-10/67) w sprawie ustalenia programu języka ukraińskiego w liceum ogólnokształcącym z ukraińskim językiem nauczania oraz w liceum ogólnokształcącym z dodatkową nauką języka ukraińskiego (Dz. Urz. MO i SW 1967, Nr B-8, poz. 102). Zarządzenie Ministra Oświaty i Szkolnictwa Wyższego z dnia 31 grudnia 1968 r. (Nr PR1-4114-2/68) w sprawie obowiązujących programów nauczania w liceach ogólnokształcących z niepolskim językiem nauczania oraz dodatkową nauka języka ojczystego (Dz. Urz. MO i SW 1969, Nr B֊l, poz. 14). Zarządzenie Ministra Oświaty i Szkolnictwa Wyższego z dnia 30 stycznia 1969 r. (Nr PR1-4114-3/68) w sprawie wykazu obowiązujących programów nauczania i instrukcji programowych w 8-klasowych szkołach podstawowych z niepolskim językiem nauczania oraz w szkołach z dodatkową nauką języka
ojczystego (Dz. Urz. MO i SW 1969, Nr B-З, poz. 32). IV. Dokumenty publikowane. Materiały statystyczne Ludność żydowska w Polsce Ludowej, TSKŻ, Warszawa 1955 (Ibe Jewish Popula tion in Peoples Poland, Social and Cultural Union of the Jews in Poland, Warsaw 1955). Materiały sprawozdawcze z działalności Ministerstwa Oświaty w okresie od lipea 1944 do grudnia 1946, Ministerstwo Oświaty, Warszawa 1948. O dalszy rozwój oświaty. Sprawozdanie z Krajowej Narady Oświatowej PZPR, 28-29 X1949 r., Warszawa 1950. Ogólnopolski Zjazd Oświatowy w Łodzi 18-22 czerwca 1945 r, Ministerstwo Oświaty, Warszawa 1945. Plany godzin i programy przejściowe na rok szkolny 1946/1947 dla szkół powszechnych, Ministerstwo Oświaty, Warszawa 1946. Program nauczania ośmioklasowej szkoły podstawowej (tymczasowy), War szawa 1963. Raport o stanie oświaty w PRL, Komitet Ekspertów dla Opracowania Raportu o Stanie Oświaty w PRL, Warszawa 1973. 351
Bibliografia Rocznik statystyczny szkolnictwa 1944/1945-1966/1967, GUS, Warszawa 1967. Statystyka szkolnictwa. Szkolnictwo ogólnokształcące. Opieka nad dzieckiem i młodzieżą 1956/1957, GUS, Warszawa 1958. (Statystyka Polski. Seria E, z. 2). Statystyka szkolnictwa. Szkolnictwo ogólnokształcące. Opieka nad dzieckiem i młodzieżą 1957/1958, GUS, Warszawa 1959. (Statystyka Polski. Seria E, z. 24). Statystyka szkolnictwa. Szkolnictwo ogólnokształcące. Opieka nad dzieckiem i młodzieżą 1958/1959, GUS, Warszawa 1960. (Statystyka Polski. Seria E, z. 31). Statystyka szkolnictwa. Szkolnictwo ogólnokształcące. Opieka nad dzieckiem i młodzieżą 1959/1960, GUS, Warszawa 1961. (Statystyka Polski. Seria E, z. 47). Statystyka szkolnictwa. Szkolnictwo ogólnokształcące. Opieka nad dzieckiem i młodzieżą 1960/1961, GUS, Warszawa 1962. (Statystyka Polski. Seria E, z. 67). Statystyka szkolnictwa. Szkolnictwo ogólnokształcące. Opieka nad dzieckiem i młodzieżą 1961/1962, GUS, Warszawa 1964. (Statystyka Polski. Seria E, z. 88). Statystyka szkolnictwa. Szkolnictwo ogólnokształcące. Opieka nad dzieckiem i młodzieżą 1962/1963 i 1963/1964, GUS, Warszawa 1965. (Statystyka Polski. Seria E, z. 114). Statystyka szkolnictwa. Szkolnictwo ogólnokształcące. Opieka nad dzieckiem i młodzieżą 1964/1965 i 1965/1966, GUS, Warszawa 1966. (Statystyka Polski. Materiały Statystyczne, z. 4 (126). VII Plenum КС PZPR o reformie szkolnictwa podstawowego i średniego (20-21 stycznia 1961 r.), Warszawa 1961. Wytyczne organizacji publicznych szkół powszechnych w roku szkolnym 1944/1945, Lublin 1944. V. Wydawnictwa źródłowe Akcja
„Wisła”. Dokumenty, oprać. E. Misiło, Warszawa 1993. Do dziejów odrodzenia osiedla żydowskiego w Polsce po II wojnie światowej, oprać. B. Mark, „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego” 1964, nr 51, s. 3-20. Dzieje Żydów w Polsce 1944-1968. Teksty źródłowe, oprać. A. Cała, H. Datner-Śpiewak, Warszawa 1997. Janusz G., Status ludności niemieckiej w Polsce w latach 1944-1950. Analiza i wybór aktów normatywnych, Lublin 2005. Madajczyk R, Dzieci niemieckie w Polsce po 1945 roku, „Dzieje Najnowsze” 1999, nr 1, s. 125-134. Madajczyk R, Mniejszości narodowe a Październik 1956 roku, „Dzieje Naj nowsze” 1995, nr 1, s. 89-105. Międzynarodowe zobowiązania Polski w dziedzinie ochrony mniejszości naro dowych, wybór i oprać. Ł. Wierzycka, „Sprawy Międzynarodowe” 1992, nr 7, s. 169-197. Niemcy w Polsce 1945-1950. Wybór dokumentów, t. 4: Pomorze Gdańskie i Dolny Śląsk, red. D. Boćkowski, Warszawa 2001. 352
Bibliografia Przemówienie Ministra Spraw Zagranicznych RP Z. Modzelewskiego na posie dzeniu Sejmu Ustawodawczego w dn. 16 kwietnia 1947 r. w związku z ratyfikacją polsko-czechosłowackiego układu o przyjaźni i wzajemnej pomocy, [w:] Doku menty i materiały do historii stosunków polsko-czechosłowackich, 1.1:1944-1960, cz. 1:1944-1948, red. W Balcerak, Wrocław-Kraków-Warszawa-Gdańsk-Łódź 1985, s. 184-190. Ukraińcy w Polsce 1944-1989. Walka o tożsamość (dokumenty i materiały), oprać. R. Drozd, I. Hałagida, Warszawa 1999. Ukraińcy w PRL - dokumenty, „Spotkania” 1980, nr 12/13, s. 158-179. PRASA I CZASOPISMA „Fołks Sztyme” 1969-1987 „Kalendarz Żydowski” 1983-2002 „Midrasz” 1998-2003 „Nasz Dziennik” 1946 „Nasz Głos” (dodatek polskojęzyczny do „Fołks Sztyme”) 1957-1968 „Nasze Słowo” 1956-1989, 2007 „Słowo Polskie” 1968 „Sprawy Narodowościowe” 1989,1997 „Trybuna Ludu” 1956-1957 OPRACOWANIA Adelson J., Żydzi w Polsce 1944-1984, „Kalendarz Żydowski” 1985/1986, s. 162-176. Akcja,Wisła”, red. J. Pisuliński, Warszawa 2003. Aleksiun N„ Dokąd dalej? Ruch syjonistyczny w Polsce (1944-1950), War szawa 2002. Babiński G„ Metodologiczne problemy badań etnicznych, Kraków 1998. Bäcker R„ Kwestia narodowa a powstanie komunizmu w Polsce, „Athenaeum” 2002, t. 8, s. 59-72. Barai S., Zapiski z wygnania, Budapeszt-Kraków 2015. Bartosz J., Frau Motzny: Ich bin für Gerechtigkeit, „Arbeiterstimme” որ 175, 1 1X 1956, s. 6. Baszniak J. Dzieci greckie i macedońskie w Obornikach Śląskich, [w:] Księga dolnośląskiej ziemi obornickiej. Przeszłość - współczesność -przyszłość, red. K.M. Pudło, Oborniki Śląskie
2008, s. 326-327. Bat S., Ludność żydowska na Dolnym Śląsku, „Rocznik Wrocławski” 1961, t. 5, s. 141-164. Berendt G., Życie żydowskie w Polsce w latach 1950-1956. Z dziejów Towa rzystwa Społeczno-Kulturalnego Żydów w Polsce, Gdańsk 2006. 353
Bibliografia Berendt G., Grabski A., Stankowski A., Studia z historii Żydów w Polsce po 1945 roku, Warszawa 2000. Bielak Е, Baza rekrutacyjna Niemieckiego Towarzystwa Społeczno-Kultural nego i zakres jego oddziaływania, Warszawa 1976. Bielak E, Niemiecka grupa narodowa w Polsce, Warszawa 1990. Borkowski M., Kirmiel A., Włodarczyk T., Śladami Żydów. Dolny Śląsk. Opolszczyzna. Ziemia Lubuska, Warszawa 2008. Borwicz M., Polish-Jewish relation 1944-1947, [in:] The Jews in Poland, ed. Ch. Abramsky, M. Jachimczyk, A. Polonsky, Oxford 1968, p. 190-198. Borzymirska Z., Żebrowski R., Polin. Kultura Żydów Polski w XX wieku, Warszawa 1993. Bronsztejn Sz., Ludność żydowska na Dolnym Śląsku po II wojnie światowej (nieudana próba utworzenia skupiska), Śląski Kwartalnik Historyczny „Sobótka” 46, 1991, nr 2, s. 259-275. Bronsztejn Sz., Uwagi o ludności żydowskiej na Dolnym Śląsku w pierwszych latach po wyzwoleniu, „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego w Polsce” 1970, nr 75, s. 31-54. Bronsztejn Sz., Wstępne wyniki badania ankietowego ludności żydowskiej Wrocławia, „Rocznik Wrocławski” 6,1962, s. 89-130. Bronsztejn Sz., Z dziejów ludności żydowskiej na Dolnym Śląsku po II wojnie światowej, Wrocław 1993. Bronsztejn Sz., Hnatiuk Z., Ludność Ziemi Wałbrzyskiej 1945-1985, Wał brzych 1985. Browarek T., Szkolnictwo mniejszości niemieckiej w Polsce po II wojnie świa towej, „Przegląd Historyczno-Oświatowy” 2002, nr 3-4, s. 193-208. Browarek T., Ludność niemiecka w polityce państwa polskiego w latach 19451989, Lublin 2015. Byczkowski J. Mniejszości narodowe w Europie 1945-1974 (wybrane
zagad nienia), Opole 1976. Cała A., Mniejszość żydowska, [w:] Mniejszości narodowe w Polsce. Państwo i społeczeństwo polskie a mniejszości narodowe w okresach przełomów politycz nych (1944-1989), red. P. Madajczyk, Warszawa 1998, s. 245-289. Chałupczak H., Browarek T„ Mniejszości narodowe w Polsce 1918-1995, Lublin 2000. Chojnowska A., Przesiedlenie ludności ukraińskiej na ziemie zachodnie i pół nocne w 1947 r., „Zeszyty Historyczne” Paryż 1992, nr 102, s. 3-103. Churchill S., The decline of the nation-state and the education of national minorities, “International Review of Education” 1996, voi. 42, No. 4, p. 265-290. Cyba W, Podstawowe problemy z organizacją edukacji ukraińskich dzieci w zakresie nauki języka ojczystego na Pomorzu Zachodnim, „Ridna Mowa” 2009, nr 12, s. 28. 354
Bibliografia Czerwiński M., Mieczkowski J., Wojtaszczak A., Wybrane problemy narodo wościowe, Szczecin 1998. Dachówna D., Szkolnictwo hebrajskie w Polsce, „Sprawy Narodowościowe” 9, 1935, nr 3-4, s. 345-368. Datner H., Antysemityzm w powojennej Polsce -perspektywa socjologiczna. Studia z dziejów Żydów w Polsce, է. II, Warszawa 1995. Datner H„ Szkoły Centralnego Komitetu Żydów w Polsce w latach 1944-1949, „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego. Instytut Naukowo-Badawczy w Polsce” 1994, nr 1-3, s. 103-119. Datner-Śpiewak H., Instytucje opieki nad dzieckiem i szkoły powszechne Cen tralnego Komitetu Żydów w Polsce w latach 1945-1946, „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego w Polsce” 1981, nr 3, s. 37-51. Datner H„ Dziecko żydowskie 1944-1968, [w:] Następstwa zagłady Żydów. Polska 1944-2010, red. F. Tych, M. Adamczyk-Garbowska, Lublin 2011, s. 245-281. Demografia i społeczeństwo Ziem Zachodnich i Północnych 1945-1995. Próba bilansu, red. E. Frątczak, Z. Strzelecki, Warszawa 1996. Drozd R„ Droga na zachód. Osadnictwo ludności ukraińskiej na ziemiach zachodnich i północnych Polski w ramach akcji „Wisła”, Warszawa 1997. Drozd R., Polityka narodowościowa w Polsce w latach 1944-1947, „Słupskie Studia Historyczne” 2003, nr 10, s. 183-202. Drozd R., Polityka władz wobec ludności ukraińskiej w Polsce w latach 19441989, Warszawa 2001. Drozd R„ Szkolnictwo ukraińskie w Polsce w latach 1944-1989. Próbaperiodyzacji, „Rocznik Lubuski” 2004, t. 30, cz. 1, s. 25-37. Drozd R„ Halczak B., Dzieje Ukraińców w Polsce w latach 1921-1989, War szawa 2010. Dudek J., Szkolnictwo średnie
ogólnokształcące dla mniejszości narodowych na Dolnym Śląsku, Śląski Kwartalnik Historyczny „Sobótka” 26,1971, nr 1, s. 73-98. Dudra S„ Łemkowie. Deportacja i osadnictwo ludności łemkowskiej na Środ kowym Nadodrzu w latach 1947-1960, Głogów 1998. Dziadyk L, Mynułe i suczasne szkoły w Jarosziwci, „Nasze Słowo” 1958, nr 40, s. 4; 1972, nr 17, s. 3. Edukacja a tożsamość w etniczna. Materiały z konferencji naukowej Rabce, red. M.M. Urlińska, Toruń 1995. Edukacja międzykulturowa w kręgu potrzeb, oczekiwań i stereotypów, red.}. Nikitorowicz, Białystok 1995. Edukacja międzykulturowa w Polsce i na świecie, red. T. Lewowicki, Kato wice 2000. Edukacja międzykulturowa w wymiarze instytucjonalnym, red. J. Nikitoro wicz, M. Sobecki, Białystok 1999. 355
Bibliografia Eisler ]., Fala emigracji żydowskiej z powojennej Polski, „Biuletyn IPN” 2002, nr 3, s. 59-65. Eisler J., Polski rok 1968, Warszawa 2006. Engel D., The Reconstruction of Jewish Communal Institutions in Postwar Poland: Central Commitee of Polish Jews 1944-1945, “East European Politics and Societies” 1996, voi. 10, No. 1, p. 85-107. Epsztein T„ Żydzi w powojennej Polsce w świetle archiwaliów Wydziału Sta tystyki i Ewidencji Centralnego Komitetu Żydów w Polsce (1945-1950), „Kwar talnik Historii Żydów” 2006, nr 3, s. 391-405. Florczak A., Mniejszość narodowa. Encyklopedia politologii, t. 5: Stosunki międzynarodowe, red. T. Łoś-Nowak, Kraków 2002. Gagaczowski S., Pożegnanie z ojczyzną, Lubin 2007. Gerent P, Prawosławie na Dolnym Śląsku w latach 1945-1989, Toruń 2007. Giedroje M., Mieczkowska M., Mieczkowski J., Stosunki wyznaniowe i etniczne w Polsce. Wybrane zagadnienia, Szczecin 2003. Grabski A., Działalność komunistów wśród Żydów w Polsce (1944-1949), Warszawa 2004. Grabski A., Kształtowanie się pierwotnego programu żydowskich komunistów w Polsce po Holokauście, [w:] G. Berendt, A. Grabski, A. Stankowski, Studia z historii Żydów w Polsce po 1945 roku, Warszawa 2000, s. 67-100. Grabski A., Sytuacja Żydów w Polsce w latach 1950-1957, „Biuletyn Żydow skiego Instytutu Historycznego” 2000, nr 4, s. 504-519. Grabski A., Berendt G., Między emigracją a trwaniem. Syjoniści i komuniści żydowscy w Polsce po Holocauście, Warszawa 2003. Grajek S., Po wojnie i co dalej. Żydzi w Polsce 1918-1995, Lublin 2000. Grund В., Das kulturelle Leben der Deutschen in Niederschlesien
unter polni scher Verwaltung 1947-1958, Bonn-Berlin 1967. Grund B., Pierwsza szkoła podstawowa z wykładowym językiem niemieckim. Wykład wygłoszony w dniu 21X 2000 r. w Rheinbach z okazji pięćdziesięciolecia Szkoły Podstawowej nr 6 z wykładowym językiem niemieckim, [w:] Wczoraj, dziś, jutro. Księga pamiątkowa z okazji 50-lecia powstania Niemieckiego Towarzy stwa Społeczno-Kulturalnego w Wałbrzychu, red. D. Stempowska, M. Reichert, Wałbrzych 2008, s. 187-189. Grynberg M„ Początki Komitetu Żydowskiego w Legnicy, „Fołks Sztyme” 1984, nr 46, s. 10-12. Hałagida L, Między negacją a ograniczoną akceptacją. Władze i społeczeństwo polskie wobec Ukraińców na zachodnich i północnych ziemiach Polski w latach 1947-1957 (zarys problematyki), [w:] Polacy i sąsiedzi - dystanse i przenikanie kultur, cz. 1, red. R. Wapiński, Gdańsk 2000, s. 44-50. Hałagida L, Ukraińcy na zachodnich i północnych ziemiach Polski 1947-1957, Warszawa 2002. 356
Bibliografia Haumann H., Historia Żydów w Europie Środkowej i Wschodniej, Warszawa 2000. Hejger M., Przekształcenia narodowościowe na Ziemiach Zachodnich i Pół nocnych w latach 1945-1956 - próba bilansu, [w:] Ziemie Odzyskane / Ziemie Zachodnie i Północne. 1945-2006. 60 lat w granicach państwa polskiego, red. A. Sakson. Poznań-Słupsk 2006, s. 343-359. Hejger M., Przekształcenia narodowościowe na Ziemiach Zachodnich i Pół nocnych Polski w latach 1945-1959, Słupsk 2008. Henrard K., Education and Multiculturalism: the Contribution ofMinority Rights?, “International Journal on Minority and Group Rights” 2000, voi. 7, p. 393-410. Hirszowicz Ł., The Jewishissue in post war communist politics, [in:] The Jews in Poland, ed. Ch. Abramsky, M. Jachimczyk, A. Polonsky, Oxford 1968, p. 199-208. Horak S.M., National Minorities in the Polish Peoples Republic 1945-1980, [in:] Eastern European National Minorities 1919-1980. A Handbook, S. Horak et.al., Littleton 1985, s. 52-65. Hurwic-Nowakowska I., Przeobrażenia społeczne ludności żydowskiej w Polsce powojennej (studium socjologiczne), Warszawa 1965. Hurwic-Nowakowska I., Żydzi polscy (1947-1950), Warszawa 1996. Internacjonalizm czy... ? Działania organów bezpieczeństwa państw komuni stycznych wobec mniejszości narodowych (1944-1989), red. J. Hytrek-Hryciuk, G. Strauchold, J. Syrnyk, Warszawa-Wrocław 2011. Iwanicki M., Ukraińcy, Białorusini, Litwini i Niemcy w Polsce w latach 1918-1990, Siedlce 1993. Iwanicki M., Wychowanie narodowościowo-obywatelskie (zarys problema tyki), Siedlce 1992. Jakubowski J., Polityka oświatowa Polskiej
Partii Robotniczej 1944-1948, Warszawa 1975. Jankowiak S., Szkolnictwo niemieckie w powojennej Polsce, „Języki Obce w Szkole” 2001, nr 6, s. 90-97. Jankowiak S., Wysiedlenie i emigracja ludności niemieckiej w polityce władz polskich w latach 1945-1970, Warszawa 2005. Janusz G., Działalność oświatowo-kulturalna mniejszości niemieckiej w Polsce w latach pięćdziesiątych, „Sprawy Narodowościowe” 1995, z. 1, s. 171-185. Janusz G., Szkolnictwo z niemieckim językiem nauczania w Polsce po 1945 roku, [w:] Szkoła XX wieku w procesie przeobrażeń organizacyjno-programowych. Wybrane zagadnienia. Studia i rozprawy, red. R. Kucha, Lublin 1991, s. 333-351. Janusz G., Bajda R, Prawa mniejszości narodowych. Standardy europejskie, Warszawa 2000. Jarosz D„ Problem antysemityzmu w Polsce w latach 1949-1956 w świetle akt niektórych centralnych instytucji państwowych i partyjnych, „Biuletyn Żydow skiego Instytutu Historycznego w Polsce” 1997, nr 2, s. 49-57. 357
Bibliografia Jasiński Z., Narodowa i obywatelska rola szkoły mniejszościowej, [w:] Budowa środków zaufania międzynarodowego zadaniem kultury, red. Z. Łomny, Opole 1993, s. 273-281. Jaworski W, Jewish Religious Communitee in Upper Silesia 1945-1970, [in:] Jews in Silesia, ed. M. Wodziński, J. Spyra, Cracow 2001, p. 247-263. Języki mniejszości w otoczeniu obcym, red. J. Rieger, Warszawa 2002. Johnson R, Historia Żydów, Kraków 1993. Kajtoch W, Problem warunków rozwoju języków mniejszości, [w:] W kręgu euroregionów. Rola mediów w komunikowaniu międzykulturowym na przykła dzie euroregionu Karpaty, Kraków-Rzeszów 2000, s. 219-230. Kalitka H., Dzieje IVLiceum Ogólnokształcącego w Legnicy w latach 1957-1995, Zielona Góra 1995 (praca magisterska, mpis w bibliotece IV LO w Legnicy). Kamilewicz-Rucińska D., Walka o szkolnictwo polskie na Litwie (1945-2000), „Rocznik Stowarzyszenia Naukowców Polaków Litwy” 2017,1.17, s. 121. Kamiński M., Polsko-czechosłowackie stosunki polityczne 1945-1948, War szawa 1990. KarpatiukZ., Ukrainians in present-day Poland, „The Ukrainians Quarterly” 1977, vol. 33, No. 4, p. 348-365. Kellner W, Pomoc rodziców przy nauczaniu, [w:] Wczoraj, dziś, jutro. Księga pamiątkowa z okazji 50-lecia powstania Niemieckiego Towarzystwa Społecz no-Kulturalnego w Wałbrzychu, red. D. Stempowska, M. Reichert, Wałbrzych 2008, s. 183-184. Kersten К., Historia polityczna Polski 1944-1956, Warszawa 1982. Kersten K„ Polacy. Żydzi. Komunizm. Anatomia półprawd 1939-1968, War szawa 1992. Kersten К., Polska - państwo narodowe. Dylematy i rzeczywistość, [w:] Narody. Jak powstawały
i jak wybijały się na niepodległość, red. J. Twardowski, Warszawa 1989, s. 442-477. Kersten K„ Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego 22 VII-ЗІ XII1944, Lublin 1965. Kersten К., Przemiany struktury narodowościowej Polski po II wojnie świa towej. Geneza i wyniki, „Kwartalnik Historyczny” 1969, nr 2, s. 337-365. Kęsik )., Społeczność żydowska w Pieszycach w latach 1945-1968, Śląski Kwar talnik Historyczny „Sobótka” 52,1997, nr 1-2, s. 47-57. Konopka H., Nauczanie religii w szkołach podstawowych (1945-1950), „Studia Podlaskie” 10, 2000, s. 89-106. Kopczyński W, Dzieci macedońskie w Polsce, oprać. M. Gramatnikowski, N. Bilkovski, Mississauga, Ontario 1993 (mpis). Kowalczyk A., Szkolnictwo ukraińskie na tle sytuacji ludności ukraińskiej w Polsce po II wojnie światowej, „Zeszyty Naukowe Puławskiej Szkoły Wyższej” 2001, nr 3, s. 271-288. 358
Bibliografia Kowalik A., Geneza, organizacja i działalność podziemia niemieckiego na Dolnym Śląsku (1945-1947), Śląski Kwartalnik Historyczny „Sobótka” 22,1967, nr 4, s. 511-530. Kozerski M., Powstanie dwóch państw niemieckich w świetle „Trybuny Ludu”, [w:] Od podziału do jedności. Powojenne Niemcy 1945-1949-1989-2009, red. R. Gelles, AUWr. Niemcoznawstwo; 17, Wrocław 2009, s. 239-256. Koźbiał K., Szkoła z czeskim językiem nauczania w Kudowie Zdroju. Powstanie ifunkcjonowanie w latach 1947-1953, „Kladský Sborník” 2003, որ 5, s. 177-185. Kto siedzi na miedzi(-y)?, red. J. Starzyński, Legnica 2013. Kubasiewicz L, Dzieci i młodzież Grecji w realiach PRL: domy dziecka, szkol nictwo, wychowanie, [w:] PRL a wojna domowa w Grecji, red. M. Semczyszyn, Szczecin 2016, s. 176-185. Kurasz I., Mniejszość niemiecka na Dolnym Śląsku. Studium socjologiczne, Kraków 2015. Kurcz Z., Mniejszość niemiecka w Polsce na tle innych mniejszości, Poznań 2001. Kurcz Z., Mniejszość niemiecka w Polsce, [w:] Mniejszość niemiecka w Polsce i Polacy w Niemczech, red. Z. Kurcz, W. Misiak, Wrocław 1994, s. 9-34. Kurcz Z., Mniejszość niemiecka w Polsce, Wrocław 1995. Kurpiel A., Cztery nazwiska, dwa imiona. Macedońscy uchodźcy wojenni na Dolnym Śląsku, Poznań 2015. Kurpiel A., Uchodźcy z greckiej wojny domowej na Dolnym Śląsku - zarys problematyki, [w:] Ziemie Zachodnie - historia i perspektywy, red. W Kucharski, G. Strauchold, Wrocław 2011, s. 157-169. Kwaśniewski K., Socjologia mniejszości a definicja mniejszości narodowej, „Sprawy Narodowościowe” 1992, z. 1, s. 9-46. Kwilecki A., Łemkowie. Zagadnienie
migracji i asymilacji, Warszawa 1974. Kwilecki A., Mniejszości narodowe w Polsce Ludowej, „Kultura i Społeczeń stwo” 1963, nr 4, s. 85-103. Kwilecki A., National Minorities in Poland, „Polish Round Table” 1968, s. 145-157. Kwilecki A., Zagadnienie stabilizacji Łemków na Ziemiach Zachodnich, „Prze gląd Zachodni” 1966, nr 6, s. 292-314. Lesiuk W, Standard szlezwicki w zakresie regulacji problemów mniejszości narodowych. Duńsko-niemieckie doświadczenia czterech dziesięcioleci, [w:] Studia historyczne i politologiczne, dedykowane K. Fiedorowi na 70 urodziny, red. R. Gelles, M. Wolański, AUWr 1947, Wrocław 1997, s. 439-447. Lewandowski Cz., Kierunki tak zwanej ofensywy ideologicznej w polskiej oświacie, nauce i szkołach wyższych w latach 1944-1948, Wrocław 1993. Łoziński S., Struktura narodowościowa Polski i polityka państwa wobec mniejszości w latach 1989-1992, „Kultura i Społeczeństwo” 1992, t. 26, z. 3, s. 85-98. 359
Bibliografia Macedońscy uchodźcy w Polsce. Dokumenty 1948-1975, wybór, przekład, wstęp i red. P. Nakovski, t. 1-2, Skopije 2008. Madajczyk R, Niemcy polscy 1944-1989, Warszawa 2001. Mark B., Do dziejów odrodzenia osiedla żydowskiego w Polsce po II wojnie światowej, „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego w Polsce” 1964, nr 51, s. 2-6. Matełski D., Niemcy w Polsce w XX wieku, Warszawa-Poznań 1999. Matelski D., Polityka narodowościowa PRL wobec mniejszości niemieckiej (1944-1989), „Przegląd Historyczny” 1997, z. 3/4, s. 487-497. Matuszewski E., Czesi w środku Polski, „Tygodnik Kulturalny” 1967, nr 6, s. 7. Mauersberg S., Szkolnictwo dla mniejszości narodowych, „Nowa Szkoła” 1960, nr 2, s. 8-11. Mauersberg S., Szkoły dla mniejszości narodowych w Polsce Ludowej, „Z Badań nad Organizacją Szkolnictwa. Pracownia Ustroju i Organizacji Oświaty Polskiej Akademii Nauk” 1970, nr 3, s. 193-207. Mauersberg S., Szkoły jakich nie znacie, „Życie Literackie” 1968, nr 36, s. 6-10. Mauersberg S., Walczak M., Szkolnictwo polskie po II wojnie światowej (1944-1956), Warszawa-Radom 2005. Mazurkiewicz J., Grecy spoczywają w (s)Pokoju, „Pomagamy sobie w pracy. Opolski kwartalnik informacyjno-metodyczny” 2006, nr 1-2, s. 7-10. Mezglewski A., Szkolnictwo wyznaniowe w Polsce w latach 1944-1980. Stu dium historyczno-prawne, Lublin 2004. Michalik M., Banach C., Polityka edukacyjna Polski Ludowej. Założenia, zasady, ewolucja i kierunki, Warszawa-Kraków 1989. Mieczkowski J., Ewolucja szkolnictwa dla mniejszości narodowych w Polsce w latach 1944-1989, [w:] Miscellanea oświaty polonijnej, red. J.
Knopek, Byd goszcz 2000, s. 7-15. Mieczkowski J., Kwestia zachowania języka ojczystego przez przedstawicieli mniejszości narodowych, [w:] Polskie spory polityczne XX wieku, red. J. Waskan, Bydgoszcz 2002, s. 153-162. Mieczkowski J., Polska polityka narodowościowa lat 1945-1956. Szkic pro blemu, [w:] Z warsztatu badawczego humanistyki, red. R. Cieślak, E. Tierling, P. Urbański, Szczecin 1993, s. 217-223. Mielczarek E, Ideologiczno-polityczna indoktrynacja nauczycieli w Polsce w latach 1945-1956, Opole 1997. Między rzeczywistością polityczną a światem iluzji. Rozwiązania problemu mniejszości narodowych w polskiej myśli politycznej XX wieku, red. J. Jachymek, W. Paruch, Lublin 2001. Mik C., Metody regulacji kwestii mniejszościowej wprawie międzynarodowym i w prawie polskim, „Sprawy Narodowościowe” 1994, t. 3, z. 1, s. 27-37. Mironowicz E., Polityka narodowościowa PRL, Białystok 2000. 360
Bibliografia Misiło E., Polska polityka narodowościowa wobec Ukraińców 1944-1947, [w:] Polska - Polacy - mniejszości narodowe, red. E. Grześkowiak-Łuczyk, Wro cław-Warszawa-Kraków 1992, s. 391-412. Misztal}., Osadnictwo Żydów polskich repatriowanych ze Związku Radzieckiego na ziemiach zachodnich i północnych, „Przegląd Zachodni” 1992, nr 2, s. 162-179. Mniejszości narodowe w Polsce, red. Z. Kurcz, Wrocław 1997. Mniejszości narodowe w Polsce. Państwo i społeczeństwo polskie a mniejszości narodowe w okresach przełomów politycznych (1944-1989), red. P. Madajczyk, Warszawa 1998. Mniejszości narodowe w polskiej myśli politycznej XX w., red. ƒ. Jachymek, Lublin 1992. Monografia szkoły 1957-2007 [IVLO], Legnica 2007. Mossakowska-Mazany EL, Niektóre problemy pracy kulturalno-oświatowej wśród mniejszości narodowych, „Bibliotekarz” 1966, nr 10, s. 296-300. Motyka G., Od rzezi wołyńskiej do akcji „Wisła”. Konflikt polsko-ukraiński (1943-1947), Kraków 2011. Najnowsze dzieje Żydów w Polsce w zarysie (do 1955 roku), red. J. Toma szewski, Warszawa 1993. Następstwa zagłady Żydów. Polska 1944-2010, red. F. Tych, M. AdamczykGarbowska, Lublin 2011. Nikkienkö D., Nikkienkö W, Szkolnictwo ukraińskie w Legnicy, „Przegląd Zachodni” 63, 2007, nr 3, s. 166-187. Nitschke B„ Prawne położenie ludności niemieckiej Polsce po zakończeniu wysiedleń, „Studia Zachodnie” 1999, nr 4, s. 159-170. Nitschke B., Szkolnictwo dla mniejszości niemieckiej w Polsce w latach 19451989, „Rocznik Lubuski” 2004, t. 30, cz. 1, s. 103-111. Obracht-Prondzyński C., Kaszubi, Serbołużyczanie, Łemkowie. Próba porów nania
etnicznych grup regionalnych, [w:] Między Odrę a Dnieprem. Wyznania i narody, red. T. Stegner, Gdańsk 1997, s. 236-243. Ociepka B„ Niemcy na Dolnym Śląsku w latach 1945-1970, Wrocław 1992. Olejnik L., Po akcji “Wisła”. Ewolucja polityki państwa polskiego wobec lud ności ukraińskiej w latach 1947-1958, Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historia 2001, z. 71, s. 159-188. Olejnik L., Polityka narodowościowa Polski w latach 1944-1960, Łódź 2003. Olejnik L., Polityka państwa polskiego wobec mniejszości czeskiej w latach 1945-1950, „Sprawy Narodowościowe” 1997, z. 1, s. 183-204. Ordyłowski M., Życie codzienne we Wrocławiu 1945- 1948, Wrocław 1991. Osadnicy. Nowe życie Kresowiaków na Ziemiach Zachodnich. Nadzieje i niemoc wobec władzy ludowej, red. A. Knyt, Warszawa 2013. Osęka P„ Syjoniści, inspiratorzy, wichrzyciele. Obraz wroga w propagandzie marca 1968, Warszawa 1999. 361
Bibliografia Osiński Z., Szkoła obiektem zainteresowania Służby Bezpieczeństwa, [w:] Edu kacja 2010, red. G. Pańko, M. Skotnicka, B. Techmańska, s. 226-245. Oświata etniczna w Europie Środkowej, red. Z. Jasiński, T. Lewowicki, Opole 2001. Ozga W, Organizacja szkolnictwa w Polsce, Warszawa 1960. Paczkowski, „Operacja Grecka” II Oddziału Sztabu Generalnego WP, [w:] PRL a wojna domowa w Grecji, red. M. Semczyszyn, Szczecin 2016, s. 56-73. Pająk J., Organizacja terenowej administracji oświatowej. Teoretyczne i prak tyczne aspekty doskonalenia struktur ifunkcjonowania, Katowice 1992. Paleczny T., Mniejszości narodowe i etniczne w Polsce: typy tożsamości gru powej, „Przegląd Humanistyczny” 2000, nr 5, s. 1-15. Pałys R, Próby utworzenia w Zgorzelcu w latach 1946-1948 gimnazjum łużyc kiego, „Rocznik Lubuski” 2002, t. 28, cz. 1, s. 89-97. Pamiętniki mieszkańców Dolnego Śląska, wybór i oprać. A. Kotlarska, War szawa 1978. Pasierb B., Migracja ludności niemieckiej z Dolnego Śląska w latach 1944-1947, Wrocław 1969. Pawłowska J„ Wieś Bagno w województwie wrocławskim, Wrocław 1995. Peršak К., Struktura i skład centralnych instancji decyzyjnych КС PZPR, [w:] Centrum władzy w Polsce 1948-1970, red. A. Paczkowski, Warszawa 2003, s. 19-50. Pęcherski M., Polityka oświatowa. Zarys problematyki, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk 1975. Pędziwol A.M., Polacy i Czesi na ziemi kłodzkiej i na Śląsku Cieszyńskim, [w:] Podzwonne dla granic. Polsko-czeskie linie podziałów i miejsca kontaktów w języku, literaturze i kulturze, (AUW, No 3182), red. J. Lipowski, D. ŻygadłoCzopnik, Wrocław 2009, s.
412-415. Pęziński R, Na rozdrożu - młodzież żydowska w PRL, Warszawa 2014. Piekarska M., Zobaczyłem swoją umarłą klasę, http://wroclaw.wyborcza. pl/wroclaw/1,35771,8388016,Zobaczylem_moja_umarla_klase.html [dostęp 11.05.2016]. Pilitsidis T., Bezsenne oko, Wrocław 2000. Pisarski M„ „Na żydowskiej ulicy”. Szkic do dziejów żydowskiej frakcji PPR i zespołu PZPR przy CKZP 1945-1951, „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Histo rycznego w Polsce” 1997, nr 2, s. 35-48. Pisarski M., Emigracja Żydów z Polski w latach 1945-1951, [w:] Grabski A., Pisarski M., Stankowski A., Studia z dziejów i kultury Żydów w Polsce po 1945 roku, Warszawa 2000, s. 13-81. Pisuliński J., Akcja specjalna „Wisła”, Rzeszów 2017. Pludro K., Kronika Bielawy, cz. V: Lata 1945-1990, Dzierżoniów 2002. Początkową szkoła w Jarosziwci, „Ukrajinśkij almanach” 1997, s. 269. Pogorzała E., Mniejszości narodowe i etniczne w polityce oświatowej państwa polskiego w latach 1944-1966, Zamość 2009. 362
Bibliografia Pogorzała E., Problem upaństwowienia szkół Centralnego Komitetu Żydów w Polsce w latach 1945-1949, „Przegląd Historyczno-Oświatowy” 2005, nr 1/2, s. 51-68. Pogorzała E., Szkolnictwo hebrajskie w Polsce w latach 1946-1949, „Przegląd Historyczno-Oświatowy” 2006, nr 3/4, s. 137-156. Polska - Polacy - mniejszości narodowe, red. E. Grześkowiak-Łuczyk, Wro cław-Warszawa-Kraków 1992. Polska i Ukraina po II wojnie światowej, red. W. Bonusiak, Rzeszów 1998. Potyrała B., Szkoła podstawowa w Polsce 1944-1984. Uwarunkowania spo łeczno-polityczne, Warszawa 1987. Problemy Ukraińców w Polsce po wysiedleńczej akcji „Wisła” 1947 roku, red. W. Mokry, Kraków 1997. Pudło K., Czesi na Dolnym Śląsku po 1945 roku, „Slezský sborník” 93,1995, č. 1-2, s. 87-95. Pudło K., Grecy i Macedończycy w Polsce 1948-1993. Migracja, przemiany i zanikanie grupy, „Sprawy Narodowościowe” 1995, z. 1, s. 133-151. Pudło K., Łemkowie na Dolnym Śląsku (1947-1982), „Rocznik Dolnośląski” 1985, t. 9, s. 33-54. Pudło K„ Łemkowie. Proces wrastania w środowisko Dolnego Śląska, Wro cław 1987. Pudło K„ Polityka państwa polskiego wobec ludności ukraińskiej (1944-1991), „Sprawy Narodowościowe” 1993, t. 2, z. 1, s. 153-161. Pudło K„ Powojenna Polska państwem jednonarodowym?, „Sprawy Narodo wościowe” 1997, z. 2, s. 273-283. Pudło K., Wpływ czynników politycznych na warunki kształtowania się stosunków interetnicznych w Polsce po 1945 roku, AUWr, Politologia 22 (1998), s. 41-64. Pudło K., Wybrane problemy z procesu przemian ludności żydowskiej na Dolnym Śląsku (1945-1968), „Rocznik Dolnośląski” 1988, t. 11, s.
103-116. Pudło K., Zarys życia zbiorowego ludności żydowskiej na Dolnym Śląsku (1950-1989), „Sprawy Narodowościowe” 1994, t. 3, z. 1, s. 91-130. Pudło K., Zmiany w statucie mniejszości narodowych i etnicznych Polski po roku 1945 na tle uznanych praw takiej ludności przez międzynarodowe organi zacje polityczne Europy, [w:] Kraje Europy Środkowej i Wschodniej wobec pro cesu integracji europejskiej, red. J. Albin, J.M. Kupczak, Wrocław 2001. Redka W., Szkolnictwo z niemieckim językiem nauczania w powiecie wałbrzyskim w latach 1950-1958, „Przegląd Historyczno-Oświatowy” 1970, nr 1, s. 126-135. Retecki R, Zagadnienia narodowościowe w Wałbrzychu i powiecie wałbrzyskim w latach 1948-1959, Wrocław 2016 (praca doktorska, mpis w Archiwum Uwr). Retecki R, Szkolnictwo z niemieckim językiem nauczania w powiecie i mieście Wałbrzych w latach 1950-1961, „Nowa Kronika Wałbrzyska” 2013, s. 135-150. Richter M., Lata powojenne na Pogórzu Wałbrzyskim. Gottesberg-Boża Góra-Boguszów. Waldenburg-Wałbrzych von 1945 bis 1948, [w:] Wczoraj, dziś, jutro. Księga 363
Bibliografia pamiątkowa z okazji 50-leciapowstania Niemieckiego Towarzystwa Społeczno-Kul turalnego w Wałbrzychu, red. D. Stempowska, M. Reichert, Wałbrzych 2008, s. 200. Rokoszowa J„ O mniejszościach narodowych w PRL, „Język Polski” 1989, nr 69, s. 19-28. Roll L, Nowy nauczyciel (Neulehrer) jako przykład rewolucyjnych rozwiązań problemów kadrowych szkolnictwa na terenie NRD w pierwszych latach po zakoń czeniu II wojny światowej, [w:] Szkoła - Państwo - Społeczeństwo, t. IV: Zaan gażowanie? Opór? Gra? Szkic do portretu nauczyciela w latach PRL-u, red. nauk. R. Grzybowski, Toruń 2013. Romanow Z., Ludność niemiecka na Ziemiach Zachodnich i Północnych w latach 1945-1947, Słupsk 1992. Romanow Z., Polityka władz polskich wobec ludności rodzimej ziem zachod nich i północnych w latach 1945-1960, Słupsk 1999. Romanow Z., Walka władz polskich z językiem niemieckim na terenach Ziem Zachodnich i Północnych zamieszkałych przez ludność rodzimą w latach 1945-1956, [w:] Pomerania Ethnica - mniejszości narodowe i etniczne na Pomorzu Zachodnim, red. M. Giedroje, J. Mieczkowski, Szczecin 1998, s. 81-89. Romanowska E„ Polityka oświatowa Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego wobec szkolnictwa niepolskiego, „Kwartalnik Pedagogiczny” 1995, nr 4, s. 185-205. Ruchniewicz M., Ruchniewicz K., Das neue jüdische Leben in Polen - Juden in Niederschlesien nach 1945, [in:] Jüdisches Leben zwischen Ost und West. Neue Beiträge zur jüdischen Geschichte in Schlesien, Hrsg. A. Brämer, A. Herzig, K. Ruchniewicz, Göttingen 2014, s. 473-502. Rykała A., Przemiany sytuacji społeczno-politycznej mniejszości
żydowskiej w Polsce po drugiej wojnie światowej, Łódź 2007. Sami swoi i obcy. Prawdziwe historie wypędzonych. Reportaże z Kresów na Kresy, red. M. Maciorowski, Wrocław 2011. Serednicki A., Ukraińskie Towarzystwo Społeczno-Kulturalne, Warszawa 1976. Schilke R„ Moje wspomnienia szkolne, [w:] Wczoraj, dziś, jutro. Księga pamiąt kowa z okazji 50-lecia powstania Niemieckiego Towarzystwa Społeczno-Kultural nego w Wałbrzychu, red. D. Stempowska, M. Reichert, Wałbrzych 2008, s. 189-190. Sław A., O kwestii ukraińskiej w Polsce, „Nowe Drogi” 1958, nr 8, s. 46-63. Sław A., O rozwinięcie walki z przejawami nacjonalizmu, „Nowe Drogi” 1958, nr 5, s. 28-39. Smolana K„ Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Czechów i Słowaków (19561961 ), „Zeszyty Naukowe Instytutu Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszaw skiego” 1991, z. 17, s. 187-207. Smołalski A., Historyczne podstawy teorii organizacji szkolnictwa w Polsce, t. 1-3, Kraków 1999. Smołalski A., Szkolnictwo podstawowe na Dolnym Śląsku w latach 1945-1965, Wrocław-Warszawa-Kraków 1970. 364
Bibliografia Sobecki M., Funkcja etniczno-kulturowa szkół mniejszości narodowych, Bia łystok 1997. Sokołowski ]., Z zagadnień językowych emigracji macedońskiej na Dolnym Śląsku, [w:] Migracje. Dzieje, typologia, definicje, red. A. Furdal, W. Wysoczański, AUWrNo 2945, Wrocław 2006, s. 215-219. Sokołowski J., Z historii kształcenia językowego dzieci macedońskich w Polsce [w:] Tożsamość narodowa w społeczeństwie multietnicznym Macedonii, red. M. Kawka, I. Stawowy-Kawka, Kraków 2008, s. 170-173. Sommer-Schneider A., The Impact of the American Jewish Joint Distribution Committee ofJewish Education in Poland, 1945-1989, “Polin. Studies in Polish Jewry. Jewish Education in Eastern Europe” 30 (2018), p. 353-377. Stawowy-Kawka I., Macedończycy i Grecy w Polsce. Specyfika migracji po wojnie domowej w Grecji (1946-1949), [w:] Myśl i polityka. Księga pamiątkowa dedykowana Profesorowi Jackowi Marii Majchrowskiemu, t. 3, red. B. Szlachta, Kraków 2011, s. 119-128. Stępień R., Karol Horst Hiller (1926-2006), „Szkice Legnickie” 25, 2005, s. 277-280. Stępień R., Nauczyciele Szkoły Podstawowej Nr 9 z niemieckim językiem nauczania w Legnicy w latach 1951 -1963, „Społeczeństwo i Edukacja. Między narodowe Studia Humanistyczne” 2012, nr 1, s. 239-260. Stępień R., Szkolnictwo niemieckie w Legnicy po II wojnie światowej (kalen darz ważniejszych wydarzeń), „Szkice Legnickie” 26, 2005, s. 239-250. Strauchold G., Polska ludność rodzima Ziem Zachodnich i Północnych. Opinie nie tylko publiczne, Olsztyn 1995. Strauchold G„ Zagadnienie repolonizacji ludności rodzimej w pracach Mini sterstwa Oświaty
(1945- 1948), Śląski Kwartalnik Historyczny „Sobótka” 52, 1997, nr 1-2, s. 373-388. Stūris D., Nowe życie. Jak Polacy pomogli uchodźcom z Grecji, Warszawa 2017. Syrnyk ]., Ludność ukraińska na Dolnym Śląsku (1945-1989), Wrocław 2007. Syrnyk J., Rozpracowanie środowiska greckiego i macedońskiego na Dolnym Śląsku przez organy bezpieczeństwa w latach 1949-1989, [w:] Aparat bezpie czeństwa Polski Ludowej wobec mniejszości narodowych i etnicznych oraz cudzo ziemców. Studia, red. J. Syrnyk, Warszawa 2009, s. 259-280. Syrnyk J., Szkolnictwo w języku ukraińskim na Dolnym Śląsku w latach 1952-1989, Śląski Kwartalnik Historyczny „Sobótka” 50,1995, nr 1-2, s. 91-109. Syrnyk J., Ukraińskie Towarzystwo Społeczno-Kulturalne (1956-1990), Wro claw 2008. Syrnyk J., Zagadnienie ukraińskie w powiecie lubińskim, Lubin-Wrocław 2007. Syrnyk J., Rola UTSK w rozwoju szkolnictwa w języku ukraińskim, www. interklasa.pl/portal/dokumenty/ridna_mowa_pl /index.php?page=rola-utsk֊l [dostęp 26.09.2013], 365
Bibliografia Syrnyk ]., Oświata i szkolnictwo wjęzyku ukraińskim, http://www.interklasa. pl/portal/dokumenty/r_mowa/strony_polO l/historia02.htm [dostęp 12.11.2015]. Syrnyk M., Nauczanie języka ukraińskiego w Polsce po roku 1989, „Rocznik Lubuski” 2004, t. 30, cz. 1, s. 179-187. Szaynok B., Jews in Lower Silesia 1945-1950, [in:] Jews in Silesia, ed. M. Wodziński, J. Spyra, Cracow 2001, p. 213-228. Szaynok B„ Komuniści w Polsce (PPR/PZPR) wobec ludności żydowskiej (1945-1953), „Pamięć i Sprawiedliwość” 2004, nr 2, s. 185-203. Szaynok B., Kościół katolicki w Polsce wobec problematyki żydowskiej 1944-1989, [w:] Następstwa zagłady Żydów. Polska 1944-2010, red. F. Tych, M. AdamczykGarbowska, Lublin 2011, s. 553-582. Szaynok B., Ludność żydowska na Dolnym Śląsku 1945-1950, Wrocław 2000. Szaynok B., Odbudowa życia żydowskiego w Polsce po wojnie na przykła dzie osadnictwa żydowskiego na Dolnym Śląsku, [w:] Żydzi w polskim i cze skim społeczeństwie obywatelskim, red. J. Tomaszewski, J. Valenta, Praha 1999, s. 153-171. Szaynok В., Początki osadnictwa żydowskiego na Dolnym Śląsku po II wojnie światowej (maj 1945 - styczeń 1946), „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Histo rycznego w Polsce” 1994, nr 4, s. 172-174. Szczepański A., Oświata żydowska w powojennej Legnicy, „Biuletyn Historii Wychowania” 29, 2013, s. 101-115. Szczerbiński H., Ludność niemiecka w Polsce w latach 1945-1980. Sytuacja ekonomiczna, prawna i polityczna, Toruń 2003. Szépe G., Some Remarks on the Education Rights of National Minorities in Central and Eastern Europe, “International Journal on Minority and Group Rights”
1996 voi. 4, issue 2, p. 105-113. Szkoła jaku mi kochali, „Nasze Słowo”, 28 X 2007, nr 43, s. 3. Szuba L., Polityka oświatowa państwa polskiego w latach 1944-1956, Lublin 2002. Szydzisz M., Społeczność żydowska na Dolnym Śląsku w latach 1950-1989 w świetle działalności Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Żydów w Polsce, Wrocław 2005 (praca doktorska, mpis w Archiwum UWr). Szymeczek J., Szkolnictwo polskie w Czechosłowacji (Republice Czeskiej) od czasów jej powstania do dzisiejszego dnia, „Rocznik Stowarzyszenia Naukowców Polaków Litwy” 2017, t. 17, s. 264. Tannenzapf D., Kongregacja Wyznania Mojżeszowego w Legnicy: Zarys histo ryczny, „Szkice Legnickie” 16, 1994, s. 204-210. Techmańska B„ Szkolnictwo mniejszościowe w Legnicy, [w:] Edukacja w warun kach zniewolenia i autonomii (1945-2009), red. E. Gorłoff, R. Grzybowski, A. Kołakowski, Kraków 2010, s. 413-431. Techmańska B., Edukacja dzieci i młodzieży narodowości żydowskiej w Legnicy w latach 1946-1968, „Studia Śląskie” 70, 2011, s. 33-51. 366
Bibliografia Techmańska В., Konsekwencje wydarzeń marcowych dla społeczności żydow skiej w Legnicy, „Pamięć i Przyszłość” 2013, nr 2, s. 32-37. Techmańska B., Punkty nauczania języka ukraińskiego w Zagłębiu Mie dziowym, „Studia Śląskie” 72, 2013, s. 161-174. Techmańska B., Szkolnictwo mniejszości narodowych w powojennej Legnicy, „Pamięć i Przyszłość” 2014, nr 2, s. 44-51. Techmańska B., Z dziejów nauczania języka ukraińskiego w Polsce po II wojnie światowej (ze szczególnym uwzględnieniem roli IV Liceum Ogólno kształcącego w Legnicy), Śląski Kwartalnik Historyczny „Sobótka” 70, 2015, nr 1, s. 81-99. Techmańska B., Szkolnictwo dla mniejszości narodowych na Dolnym Śląsku w okresie PRL. Wybrane zagadnienia, „Klio” 38, 2016, nr 3, s. 17-55. Techmańska B., „Szkoła, którą pamiętam...” - placówki ukraińskie i żydowskie we wspomnieniach byłych uczniów, [w:] Młodzież w perspektywie edukacyjnej, społecznej, kulturowej, red. G. Pańko, M. Skotnicka-Palka, B. Techmańska, Wro cław-Kraków 2017, s. 92-104. Thornberry R, Gibbons D., Education and Minority Rights: A Short Survey of International Standards, “International Journal on Minority and Group Rights” 1996, voi. 4, p. 115-152. Tobjański Z., Czesi w Polsce, Kraków 1994. Tochman W., Porwani za młodu, „Gazeta Wyborcza”, 18 Y 1993, s. 11-12. Tomaszewski}., Mniejszości narodowe w Polsce w XX wieku, Warszawa 1991. Tomaszewski J., Rzeczpospolita wielu narodów, Warszawa 1985. Tracewicz Z., Oświata a procesy asymilacyjne wśród mniejszości ukraińskiej, Toruń 2000. Troebst S., Silesia balcanica. Die Ankunft von Griechen, Makedoniern und
Bosnien-Polen in Niederschlesien 1946 bis 1950, [w:] Heimat und Fremde. Migra tion und Stadtentwicklung in Görlitz und Zgorzelec seit 1933, Hrsg. M. Pietsch, Görlitz 2010, s. 88-99. Truchan M., Ukrajinci w Polszczy pislia druhoji switoji wijny 1944-1984, New York 1990. Turkowska M„ Pamięć dzieci uchodźców z Macedonii Egejskiej. Dzieciństwo w cieniu historii, [w:] Wzrastać w cieniu historii. Dzieci i młodzież w instytucjach edukacyjnych w Polsce (1918-1989), red. E. Gorloff, Toruń 2015, s. 352-367. Turowski S., Zawadzki ]., Niemieckie szkolnictwo średnie w Bydgoszczy (1920-1939), „Kronika Bydgoska” 12,1990 (1991), s. 101-121. Tutaj A., Wałbrzych jako przykład tygla narodowościowego, [w:] Pogranicze - kultura - religia, red. J. Tutaj, Wałbrzych 2004, s. 203-210. Tyszkiewicz J., Złotoryja po II wojnie światowej. Mozaika narodowościowa w latach 1945-1956, [w:] Dziedzictwo kulturowe Złotoryi na tle dziejów Śląska i Europy, red. R. Żerelik, Złotoryja 2007, s. 221-232. 367
Bibliografia Ukraina-Polska. Kultura, wartości, zmagania duchowe, red. R. Drozd, R. Skeczkowski, M. Zymomrija, Koszalin 1999. Ukraińcy w najnowszych dziejach Polski (1918-1989), t. 1, red. R. Drozd, Słupsk-Warszawa 2000. Ukraińcy w Polsce 1944-1989. Walka o tożsamość (dokumenty i materiały), red. R. Drozd, I. Hałagida, Warszawa 1999. Uterman A., Żydzi: wiara i życie, Łódź 1989. Vyvialová R., Usídlení a konsolidace řecké menšiny na Jesenicku, „Jesenicko. Vlastivědný sborník” 14, 2013, s. 12-33. W kręgu kultury ukraińskiej, red. W. Piłat, Olsztyn 1995. Waldenberg M., Kwestie narodowe w Europie Środkowo-Wschodniej. Dzieje, idee, Warszawa 1992. Wangel, D„ Z Grecji do Polski [From Greece to Poland], oprać. A. Kurpiel, „Wrocławski Rocznik Historii Mówionej” 2, 2012, s. 125-152. Wasiak K., Mniejszości narodowe i polityka państw, „Biuletyn Naukowy Zakładu Stosunków Międzynarodowych Instytutu Śląskiego w Opolu” 1973, nr 3, s. 55-84. Wasiak K., Mniejszości narodowe w polityce państw, „Sprawy Międzynaro dowe” 1972, nr 10, s. 90-98. Wasiak K„ Równość obywateli PRL bez względu na narodowość, [w:] Prawa i obowiązki obywatelskie w Polsce i na świecie, red. M. Szczepaniak, Warszawa 1974, s. 254-263. Wasiak K., Szkolnictwo i kultura grup narodowościowych w Polsce Ludowej, „Przegląd Zachodnio-Pomorski” 1972, z. 4, s. 19-39. Wasiluk J., Szkolnictwo mniejszości narodowych w Polsce w okresie między wojennym i po II wojnie światowej - próba porównań, „Zeszyty Politologiczne” 1994, z. 1, s. 66-92. Waszkiewicz E., Kongregacja Wyznania Mojżeszowego na Dolnym Śląsku na tle polityki wyznaniowej
Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej 1945-1968, Wro cław 1999. Waszkiewicz E., Ludność żydowska na Dolnym Śląsku w latach 1945-1948. Z badań nad dziejami Dolnego Śląska po II wojnie światowej, Wrocław 1993. Waszkiewicz E., The Religious Life of Lower-Silesian Jews 1945-1968, [w:] Jews in Silesia, ed. M. Wodziński, J. Spyra, Cracow 2001, p. 239-245. Waszkiewicz E., Żydowska Kongregacja Wyznaniowa we Wrocławiu w pierw szym dziesięcioleciu powojennym (1945-1955). Studia Politologiczne, Wrocław 1995. Weinryb B.D., Poland, [in:] The Jews in Soviet Satellites, ed. P. Meyer, et. al., Westport 1953, p. 207-329. Wieczorek R, Żydzi w Wałbrzychu i powiecie wałbrzyskim 1945-1968, Wro cław-Warszawa 2017. 368
Bibliografia Wieczorek R, Żydzi wałbrzyscy po II wojnie światowej, Śląski Kwartalnik Historyczny „Sobótka” 58, 2003, nr 4, s. 389-403. Wierzbicki Z.T., Awans społeczno-kulturalny ludności ukraińskiej w PRL po 1956 r., „Lud” 1974, t. 58, s. 5-39. Wiszniewicz J., Z Polski do Izraela, Warszawa 1992. Wiszniewicz ƒ., Życie przecięte. Opowieści pokolenia marca, Wołowiec 2008. Władze komunistyczne wobec Ziem Odzyskanych po II wojnie światowej, red. S. Łach, Słupsk 1997. Włodarczyk T., Einhorn L, Jamróg T„ Dzieje społeczności żydowskiej w Kłodzku XIX-XX w., Warszawa 2006. Włodarczyk T„ Juraschek A., Kierzkowska S., Przewodnik po świecie kłodz kich Żydów, Krzyżowa 2007. Włodarczyk T„ Duda T., Szkoły żydowskie we Wrocławiu, Wrocław 2008. Włodarczyk T., Z historii Żydów w regionie legnickim, Warszawa-Jelenia Góra 2016. Wojdon J., Propaganda polityczna w podręcznikach dla szkół podstawowych Polski Ludowej (1944-1989), Toruń 2001. Wojecki M„ Grecy w Polsce, „Nadodrze” 1974, nr 25-26, s. 15. Wojecki M„ Ludność grecko-macedońska w Polsce, „Czasopismo Geogra ficzne” 1975, t. 46, z. 3, s. 313-314. Wojecki M., Osadnictwo ludności greckiej na Ziemi Lubuskiej, „Przegląd Lubuski” 1977, nr 2, s. 22-31. Wojecki M., Pobyt i kształcenie dzieci greckich w Polsce w Państwowych Ośrodkach Wychowawczych, „Przegląd Historyczno-Oświatowy” 1983, nr 3, s. 296-310. Wojecki M., Szkolnictwo uchodźców politycznych z Grecji w Polsce po roku 1950, „Rocznik Lubuski” 2004, t. 30, cz. 1, s. 217-223. Wojecki M., Skupiska emigrantów z Grecji w Polsce (Dolny Śląsk, Pomorze Zachodnie, Bieszczady), [w:] PRL a wojna
domowa w Grecji, red. M. Semczyszyn, Szczecin 2016. Wojecki M„ Uchodźcy polityczni z Grecji na Ziemi Lubuskiej, [w:] Mniej szości narodowe na Ziemi Lubuskiej po 1945 roku, red. M. Fic, M. Wojecki, Zie lona Góra 1999, s. 122-131. Wojecki M., Uchodźcy polityczni z Grecji w Polsce 1948-1975, Jelenia Góra 1989. Wojnicki S„ Bikulturyzm w Polsce. Wstępne omówienie polskich mniejszości narodowych, [w:] Bilingwizm, bikulturyzm, implikacjeglottodydaktyczne. Mate riały z XII sympozjum zorganizowanego przez Instytut Lingwistyki Stosowanej UW, red. E Grucza, Warszawa 1989, s. 231-243. Wołczyk J., Elementy polityki oświatowej, Warszawa 1974. Wyspiański ]., Kokardy z powojennych tasiemek, Lubin 2004. 369
Bibliografia ż nami czy obok nas... ? Wielokulturowość Ziemi Dzierżoniowskiej, red. E. Chabros, R. Gil, J. Rząsa, Dzierżoniów 2003. Zabrowarny S., Geneza i początki działalności Ukraińskiego Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego, „Zeszyty Naukowe Instytutu Nauk Politycznych Uni wersytetu Warszawskiego” 1989, z. 16, s. 121-155. Zabrowarny S., Polityka narodowościowa polskich władz komunistycznych w kwestii ukraińskiej, [w:] Polityka narodowościowa państw Europy Środko wowschodniej. Materiały z międzynarodowej konferencji „Mniejszości narodowe i religijne w postkomunistycznej Europie Środkowowschodniej” zorganizowanej w dniach 20-22 października 1992 roku, cz. 2, red. J.Z. Pietraś, A. Czarnocki, Lublin 1993, s. 126-148. Zaremba M„ „Polski naród socjalistyczny” ֊ legitymacja nacjonalistyczna w okresie stalinowskim, „Kultura i Społeczeństwo” 1997, nr 4, s. 117-136. Zaremba M., Komunizm, legitymizacja, nacjonalizm. Nacjonalistyczna legi tymacja władzy komunistycznej w Polsce, Warszawa 2001. Zaremba M„ Próba legitymizacji władzy komunistycznej w latach 1944-1947 przez odwołanie się do treści narodowych, [w:] Polska 1944/45-1989. Studia i materiały, t. 2, Warszawa 1997, s. 35-62. Ziątkowski L„ Dzieje Żydów we Wrocławiu, Wrocław 2000. Ziemie Zachodnie i Północne Polski w okresie stalinowskim, red. Cz. Osękowski, Zielona Góra 1999. Żbikowski A., Żydzi, Wrocław 1997. Żebrowski R., Borzymińska Z., Po-lin. Kultura Żydów polskich w XX wieku (zarys), Warszawa 1993. Żebrowski R„ Dzieje Żydów w Polsce, Kalendarium, Warszawa 1993. Żołędowski C., Powstanie i ewolucja szkolnictwa
narodowościowego w PRL, „Zeszyty Naukowe Instytutu Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego” 1989, nr 16, s. 191-207. Żyndul J., Państwo w państwie? Autonomia narodowo-kulturalna w Europie Środkowowschodniej w XX wieku, Warszawa 2000. http://www.interklasa.pl/portal/dokumenty/r_mowa/strony_pol01/tabela3. htm [dostęp 11.07.2018]. www.sztetl.org.pl/article/wroclaw/16,relacje-wspomnienia/33615,rozmowa z-sabina-baral-emigrantka-marca-68 [dostęp 11.05.2016]. http://wroclaw.wyborcza.pl/wroclaw/l,35771,8351735,Dawni_uczniowie_ szkoly_zydowskiej_wrocili_po_42_latach.html?disableRedirects=true#ixzz3qzWHxR8D [dostęp 11.11.2015]. http://fakty.lca.pl/legnica,news,36103,Dawni_uczniowie_zydowskiego_ogoIniaka_w_Legnicy.html [dostęp 11.11.2015]. 370
INDEKS OSÓB* Adamczyk-Garbowska Monika 13 Adenauer Konrad 297 Adujew Wangiel 156 Agricola Mikael 28 Aleksandrzak Stanisław 235 Aleksiun Natalia 119 Alster Antoni 166 Altman 263 Andrzejewski Jerzy 254 Angelos Apostolidis 315 Arabatzis Jerzy 331 Barai Sabina 15,16,309,313,318,320, 322 Baranowski Bohdan 233 Barecko Halina 190 Bartosz Julian 299 Bat Samuel 35 Bazylewicz Irena 242 Bąkowski Stefan 141,165, 233 Beatus Barbara 144 Bekaz Jan 278 Beniowski Maurycy August 254 Berendt Grzegorz 15, 231 Bereś Stanisław 45 Berg Judyta 117, 118 Berlin Walter 160, 295 Białokur Marek 24 Bielak Feliks 14, 69, 86 Bieńkowski Władysław 115 Biernacki Stanisław 180, 290 Bierut Bolesław224,256,261,327,331 Bilkovski N. 15 Bittner Anneliese 170 Bittner Feliks (Felix) 170, 260, 286 Blayer Sewka 323 Blik Olga Petriwna 232 Bliznakovski Atañas 288 Borkowski Maciej 18, 113 Brämer Andreas 258 Brandt Günter 95, 226 Brandys Kazimierz 254 Broniatowski Mieczysław 97, 171 Broniewski Władysław 227, 228 Bronsztejn Szyja 35, 51, 246 Browarek Tomasz 113, 171 Bruk Irena 232 Brzechwa Jan 227 Burliński Jerzy 312 Byrnes James 32 Bzdel Michał 93, 278, 298 Cała Alina 15 Chałupczak Henryk 113 Chasopulos Michails (Michalis Hasopulos) 315-318 ’ Indeks nie obejmuje bibliografii. 371
Indeks osób Christu Konstantis 326 Cichańska Anna 190 Ciechowska Halina 257 Cielecki Czesław 278 Cieślak Tadeusz 28 Coppik Alfred 175, 297 Cyba Witold 187,196, 197, 310 Czapiewski Edward 55 Czawdarow Sawa Christoforowicz 232 Czech Mirosław 242, 321, 324 Czekańska Maria 233 Czudek Karol 295 Czudkowa 295 Dachówna Dina 119 Daniłowicz L. 33 Datner Helena (Helena Datner-Śpiewak) 13, 18,103,121, 140 Datner-Śpiewak Helena zob. Datner Helena Dąbrowski Stanisław 192 Dębski Jan 115 Dłuski Ostap 144, 166 Droz M. 227 Drozd Bohdan 257 Drozd Roman 15, 63, 103, 109, 110, 182,194, 195, 298 Duda Michał 278 Dudek Jan 14, 30, 137-139, 175, 191, 192,195-197, 242,272, 301 Dudek Tadeusz 190 Dudra Stefan 55, 57 Dworaczek Kamil 143 Dymitriew Henryka 257 Dzierżyński Feliks 228 Eckert Ludwik 116 Egit Jakub 123 Eleni zob. Milopulos-Tzoka Fedor Teodora 144 Fibich Feliks 118 Fiedorowicz Dorota 278, 325 Fish Szymon 231, 319, 321-323 Fleischer 163 Fliegner 181 Florczak Agnieszka 21 Fogelman Dawid 96 Fotyma Czesław 233 Fryderyka Hanowerska 47 Furdal Antoni 56, 339 Gabel Rudolf zob. Gebei Rudolf Gabrysiak Jan 327 Gaebel Rudolf zob. Gebei Rudolf Gaertler Karol 203 Gaertler Stefania 203 Gagaczowski Spiro 15, 16, 231, 331 Galonska Wilhelm 282 Gawroliński R. 227 Gebei Rudolf (Rudolf Gabel, Rudolf Ga ebel, Rudolf Goebel) 295, 296, 303 Geller Ewa 113 Goebel Rudolf zob. Gebei Rudolf Gołogórski Leopold 88 Gorloff Elżbieta 157 Goszczyński Seweryn 254 Grabski August 15, 36 Gramatnikowski Michał 15, 326 Grencewicz Sorża 161 Gretschel Jürgen 160,161 Grund Bernhard 15, 87, 95, 174, 229, 272, 274, 282, 302, 329, 330
Gruszczyński Krzysztof 227 Gumei W. 235 Guplowicz W. 235 Hajdukiewicz Jarosław 298 Halczak Bohdan 298 Halicka Beata 45 Hałagida Igor 14, 63,183, 184 372
Indeks osób Hardy Peter 22 Hasopulos Michalis zob. Chasopulos Michalis Hawrylczak-Małańczak Anna 278 Hegelin Horst 275 Hejger Maciej 11, 20, 39, 40, 46, 141, 167, 272 Herai Jan 329 Herzig Arno 258 Hiller Karol Horst 14, 295, 296 Hitler Adolf 32 Hlond August 38 Hnatiuk Bogdan 278, 298 Hołyńska Tatiana 232 Hrdinova Jaroslava 141 Hryckowian Jarosław 109, 110 Hübner Jadwiga 161,169,170,180,251 Hudemczuk Jakiw 232 Iwanyk Mirosław 242 Jagiełło Michał 27, 28 Janitz Gertruda 162 Jankowiak Stanisław 30 Janowski Kauze 318 Janus Stanisław 191, 278 Janusz Grzegorz 176, 180 Jarosiński Witold 63 Jarutzke Hubert 330 Jasiewicz Krzysztof 56 Jasiński Zenon 269 Jaworczakowa Mira 235 Jelenski Ignacy 146 Józef II Habsburg 28 Kalinowska Michalina 203 Kalitka Bohdan 278 Kalitka Helena 92, 189, 190, 242, 278, 324, 325 Kamilewicz-Rucińska Danuta 58 Kamiński Łukasz 143 Kamiński Marek 14, 40 Kaps 329 Karas 235 Kaubisch Lydia 160 Kawka Maciej 235 Keller Erna 164 Kellner Wolfgang 15,161, 163,166 Kersten Krystyna 38, 59 Kierecki Marian 168, 169, 290, 309 Kirmiel Andrzej 18, 113 Kocemba Janina 330 Koliczko Anna 190 Koliczko Maria 190 Komarnicka Anastazja 190 Koneski Blaze 235, 237 Konopka Hanna 230, 232 Konopkówna Wacława 320 Konopnicka Maria 228 Kopczyński Onufry 27 Kopczyński Wacław 15,144-146,148150, 152, 154, 157, 158, 235, 236, 256, 288, 317, 320, 327, 328, 339 Kopernik Mikołaj 259 Korczakowa Jadwiga 235 Kormanowa Zanna 115 Koszutska Helena 235 Koszutska Maria 235 Kościńska Halina 181, 229, 289 Kotlarska Anna 312 Kowalik Anastazja 34 Kozak Czesław 242 Koźbiał Krzysztof 141, 233 Krasuski Jerzy 32
Krenz Teo 260 Krzywik Dorota 170 Kubasiewicz Izabela 46, 47, 143, 150, 151,156 Kucha Ryszard 176 Kucojanis Kostas 290 Kulczycki Stefan 233 Kulik Boris Mikołajowicz 232 373
Indeks osób Kurak Anna 257 Kurasz Irena 12 Kurcz Zbigniew 14 Kuroczko Josip 232 Kurpiel Anna 12,16,47,48,50,51,144, 145, 147, 150, 157, 158, 231, 235, 279, 314, 316, 317, 322, 327-329 Kusznierek Teodor 160 Kuzik Kost 232 Kwaśniewski Krzysztof 21 Kwieciński Z. 227 Kwilecki Andrzej 44, 111 Lelek Joachim 143 Lenin Włodzimierz 227,256,261,331 Lewicki Władysław 233 Lewkiw Jarosław 257 Lipowski Jaroslav 142 Łodziński Sławomir 57, 58 Łomny Zygmunt 269 Łoś-Nowak Teresa 21 Łozowski Ludwik 60, 180, 224 Machabeusz Jehuda 262 Maciorowski Mirosław 34 Madajczyk Piotr 14, 15, 86, 165, 179, 252, 261,311 Malczewski Antoni 254 Marcinkowski Piotr 274, 275 Marks Karol 227, 261, 296 Maruck Magdalena 161 Matelski Dariusz 32 Martyniak Jan 42 Mazowiecki Tadeusz 75 Meier Weronika 170, 296 Meissler Wolfgang 160 Mendelsohn Szlomo 124 Menpler Wolfgang 169 Mickiewicz Adam 255, 320 Mieduszewskij Andrij Pietrewicz 232 Milopulos-Tzoka Helena (Eleni) 259 Mironowicz Eugeniusz 128, 308, 309 Misiak Władysław 14 Mokry Włodzimierz 14 Morton Józef 227 Motzny 299 Müller Günter 95 Musiałkowski J. 227 Nakovski Petre 17, 158 Nawroth 296 Nentwig Walter 170, 260, 286 Newerly Igor 228 Nikkienkö Danuta 92,194 Nikkienkö Włodzimierz 92,194 Nitschke Bernadetta 13,55,57,167,311 Ochab Edward 35 Ociepka Beata 12,30,31,94,163,164, 171, 174, 175, 179, 180, 253, 261, 262, 279, 283 Okon Walter 165 Olejnik Jan 298, 310 Olejnik Leszek 20, 32, 38, 40, 41, 60, 63, 81, 82, 126, 143,160, 183, 319 Ordyłowski Marek 33 Ormicki Józef 153 Orszt Henryk 144, 315-317, 339 Orzeszkowa Eliza 227, 228, 254 Osejewa Walentyna 235 Osiński Zbigniew
295 Pabisz Józef 141 Pańko Grażyna 24, 295 Papachristo Pandos (Pandos Szapkarew) 236 Papandreu Andreas 49 Papy Olga zob. Popowska Olga Pasierb Bronisław 30 Paweł I Grecki 47 Pawęcka Maria 191, 278, 298 374
Indeks osób Pawlak Małgorzata 24 Pawłowska Jadwiga 33 Pęcherski Mieczysław 79 Pędziwol Aureliusz Marek 142 Pęziński Piotr 15, 16, 319 Piekarska Małgorzata 309, 320 Pilarski Tadeusz 166 Pilitsidis Telemach 15, 316 Pilz František 141 Pisarek Zofia 325 Pisarski Marian 35, 36 Pochodaj Zofia 278 Pogorzała Ewa 13, 20, 59, 60-63, 66, 69,78-80,82,84,86,111,119,120, 128, 132, 160, 163, 164, 166, 189, 243, 249, 252, 289, 308, 323 Popielarz Tadeusz 318 Popowa Olga 156 Popowska Olga (Olga Papy) 317 Potomski Piotr 33 Potyrała Bolesław 12, 75, 86, 285 Poznański Władysław 314 Prus Bolesław 228 Przybyłowski Jan 251 Ptaszewska Danuta 144 Pudło Kazimierz 36, 44,141, 143 Putko Andrzej 257 RabczukA. 192 Radkiewicz Stanisław 166 Rasper Maks 88 Rausch 163 Redka Witold 13, 97, 273, 282, 286 Reichert Martin 15, 163 Reisch 296 Retecki Piotr 12,13,95,165,172,175177, 181, 226, 230, 272, 273, 279, 297, 299, 302, 304,312 Rewakowicz Maria 242 Richter Manfred 163 Rigas 317 Rogala B. 33 Rokossowski Konstanty 224, 331 Romaniak Michał 190 Romanow Zenon 160, 162, 165,166 Rościszewska-Gąsiorowska Zofia 233 Roumeletis zob. Roumelios Roumelios (Roumeletis, Roumelis, Rumolis) 146, 158, 317 Roumelis zob. Roumelios Ruchniewicz Krzysztof 257, 258 Ruchniewicz Małgorzata 257 Rudnicki Adolf 254 Rumolis zob. Roumelios Rusiecki Antoni 233 Rutkowska Julia 141 Ryk Bogdan 192, 321 Rykała Andrzej 15 Rywin Lew 323 Saidler 297 Sakson Andrzej 20, 55 Sanoj ca Karol 24 Sażeniuk Bonifatij Sidorowicz 232 Schaaf Anneliese 170 Schilke Rosemarie 15,163,166 Schiller Fryderyk 296 Schmidt Oswald 170 Schneider Erika 274 Schroll 163, 329
Schwarz Brunon 95 Seiler Helmut 312 Semczyszyn Magdalena 46 Simiczyjew Kole 235 Siwicki M. 232 Skeczkowski Roman 109 Sklepkiewicz Jadwiga 170, 179, 296 Skotnicka Małgorzata 295 Skrężyna Karol 251 Skrzeszewski Stanisław 121, 125, 146, 165,317 Sław Aleksander 240, 310 375
Indeks osób Słowacki Juliusz 254 Słupski Apolinary 88 Smołalski Antoni 12, 77, 286 Snihur Irena 93,192, 278, 298 Socha Maria 264 Sokołowski Jan 235, 339 Sołtysiak-Dyduk Elżbieta 278 Sommer-Schneider Anna 13,116 Sommersi ein Emil 114 Sowa Andrzej Leon 37 Spiwak Iwan zob. Śpiewak Jan Spodarek Bazyli 46 Stacke Gustaw 169 Stalin Józef 40, 46,158, 224, 227, 256, 262, 265, 284, 331 Stanisław August Poniatowski 28 Stankiewicz Władysław 270 Stankowski Albert 15, 36 Starzyński Jerzy 321 Staszewski Józef 233 Staszic Stanisław 28 Statas 235 Stawowy-Kawka Irena 235 Steckel Helmut 160 Steiner Zygmunt 90 Stempowska Doris 15 Stern Larisa 318, 321, 322, 324-326 Stępień Roman 14,161,170,255,260, 286, 295, 296, 330 Strauchold Grzegorz 162 Stūris Dionisios 47-49, 315, 320, 326, 328, 331,339 Synowiec Ewa 165 Syrnyk Jarosław 12,13,42-44,92,110112, 187, 189, 192, 193, 195-197, 237, 242, 257, 259, 279, 298, 301, 309,310 Syrnyk M. 279 Szachmat Jan 242 Szapkarew Pandos zob. Papachristo Pandos Szaynok Bożena 12, 35, 36, 38, 120, 124-126, 263, 287 Szczepański Andrzej 13 Szczęśniak 86, 95, 97, 233, 273 Szenwald Lucjan 228 Szewczyk Stanisław 190 Szkurat Jan 45 Szlufik Władysław 75, 86 Sztachelski Jerzy 317 Sztern Paweł 119 Sztorch Ida 314 Szumiłowicz Jarosława (Jarosława Szumiłowicz- Kisielewska) 93,278,298,324 Szumiłowicz-Kisielewska Jarosława zob. Szumiłowicz Jarosława Szydzisz Michał 12,35-38,132,133,222 Szymeczek Józef 56 Śpiewak Jan (Iwan Śpiwak) 278, 279, 298, 299, 324 Śpiwak Iwan zob. Śpiewak Jan Świerczewski Karol 331 Tałapkanycz Michajło 109,110 Tanencapf Mendel 192, 278, 295 Techmańska
Barbara 295 Techmańska Katarzyna 24 Tenenblat Szmul 323 Tischner Szymon 323 Tiszczenko M.K. 232 Tito Josip 158, 318 Tobjański Zbigniew 14 Tochman Wojciech 288, 326 Tołstoj Lew 235 Tom Rimto 156 Tomaszewski Jerzy 14, 21, 56 Truchan Mirosław 310 Tsopanakis Takis 331 Tucka Maria 321 Turkowska Magdalena 157 Turowski Stefan 175 376
Indeks osób Tuźnik Jan 329 Tyc Oswald 162 Tych Feliks 13 Tyszkiewicz Jakub 55 Usziński Konstanty 235 Uściński Krzysztof 24, 28 Vafiadis Markos (Markos Wafiadis) 145, 256 Vasos Lili 158, 317 Wafiadis Markos zob. Vafiadis Markos Wajnas 235 Walnycha Iwona 242 Walter 161 Wapiński Roman 15 Wasiak Kazimierz 20, 237 Wasserman Aron 128 Wasylko Eugenia 190 Waszkiewicz Ewa 123, 128 Web Marek 319 Welczer-Dancygowa Nina 115 Wieczorek Paweł 12,13,103,118,136, 264 Wierdak Jakub 141 Wierzbicki Zbigniew Tadeusz 282 Wiewiórka Adam 310, 322, 325 Winnicki Bronisław 310 Wiszniewicz Joanna 15, 16, 231, 313, 314 Witaszewski Kazimierz 166 Włodarczyk Tamara 18, 113 Włodyka Jadwiga 203 Wojecki Mieczysław 12,22,46,47,49, 50, 80, 91, 143, 144, 146, 150, 154, 155, 158, 237, 260, 288 Wolicka Jadwiga 170 Wójcik Jarosław 257 Wrzesiński Wojciech 56 Wysoczański Włodzimierz 56, 339 Wyspiański Józef 15,145, 315 Zachariadis Nikos 256 Zachariasz Szymon 119, 126, 263 Zaleski Józef Bohdan 254 Zawadzki Aleksander 160, 166,183 Zawadzki Jerzy 175 Zetkin Klara 296 Znicz J. 192 Zudro Henryk 45 Zygmunt Michał 153, 159, 163-165, 172, 253, 272, 286, 287, 290, 291, 299, 302,311,329, 330, 339 Zymomrija Mykoła 109 Żołędowski Cezary 109 Żygadło-Czopnik Dorota 142
Summary EDUCATION OF NATIONAL MINORITIES IN LOWER SILESIA IN YEARS 1945-1989 The work is a synthetic spin of the issue of the education of national minori ties in Lower Silesia in years 1945-1989. Lower Silesia after the Second World War was a diverse area in terms of nationality. About 830 thousand previous inhabitants ֊ Germans and Czechs remained in the Lower Silesia region. Addi tionally, the Polish population from Eastern and Central Poland was resettled to Lower Silesia. Also, from the beginning of the year 1945, Jewish settlement in this region began. What is more, in 1947, as a result of the “Vistula” Action, the Ukrainians and Lemkos appeared in the region. At the turn of the 1940s and 1950s, Greek and Macedonian refugees arrived. Until the beginning of the 1980s, the national composition of the region changed dynamically due to the emigration of representatives of minority groups, as well as the influx of relocated people from the USSR after 1956, among which, Jews constituted a large group. At different time periods, each of the mentioned minorities had the oppor tunity to learn in their mother tongue. In the Lower Silesia region, schools, departments or teaching points were organized to provide education in national languages. The form of teaching was determined by the number of youths from a given minority group, as well as, the degree of their dispersion. Undoubtedly, the perception of individual minority groups by state and the ruling party authorities was influential and, usually, depended on the international situation. The first schools created in
Poland and Lower Silesia for minorities, were Jewish. They were actively functioning in years 1945-1969. Albeit, the first year should be treated as the time of preparation with mostly irregular classes without a clearly defined agenda. On the other hand, the end of the sixties was the collapse of these institutions (in the last year, only a few students finished their education in Wroclaw Jewish high school). Jewish schools were also the only private schools permitted by the government in years 1945-1949. During this period, we can speak of three types of Jewish schools: those run by the CKŻP 379
Summary (Central Committee of Polish Jews), Hebrew schools, supported by Zionist organizations and religious groups, and those organized by the congregations. From the 1949/1950 academicyear, schools that underwent positive verification process became state institutions which resulted in state funding, but also losing autonomy. In the high point, there were nearly 30 Jewish schools in Lower Silesia which accounted for 2/3 of all Jewish institutions in Poland. Czech schools (only two) have been operating in Lower Silesia since 1947, ending their activity in the early 1960s. The schools were closed following the departure of students and their parents to Czechoslovakia and Germany. The largest group among schools with non-Polish language of instruction in Lower Silesia were German institutions. Germans were also the only minority that had access to German schools at all educational levels, including trade schools preparing for the firture professions. The formation of German schools was conditioned by the decision of the Political Bureau of the Central Committee of the PZPR (Polish United Workers’ Party), to change the attitude towards the remaining German population in Poland (1950). The emigration of German population to GDR and FRG as part of family reunification led to the end of the German institutions (at the turn of the sixties and seventies). First classes teaching Greeks’ and Macedonians’ mother tongues in Lower Silesia were organised in the school year 1957/1958. Nonetheless, since the arrival of the first groups of refugees in Poland (1948), the authorities made
attempts to organise teaching in their national languages, both in POWs (Special Educational Centres for Greek Children) and in orphanages. These educational institutions ceased to exist in the mid-1970s as a result of the migration of a significant number of Greeks and Macedonians to Greece, Yugoslavia and Bulgaria. Those who stayed in Poland assimilated. The last national group, which was allowed to learn in their native language, were Ukrainians. This possibility arose 5 years after Ukrainians arrived, at the so-called, Regained Territories, i.e. in 1952. As mentioned above, also in this case, a decision was made by the ruling party and state authorities, to change the policy aimed at full assimilation of Ukrainians into a strategy allowing them to cultivate their identity, including learning in the Ukrainian language. At the same time, it is the only minority that has the institution teaching in the Ukrainian in Lower Silesia until today: High School No. 4 in Legnica. In years 1957-1995 this was the only high school in Poland providing Ukrainian language teaching. The minority education was very specific. Due to the dispersion of national groups, it was difficult to create separate facilities for them. Moreover, throughout the period of the People’s Republic of Poland there was a shortage of qualified staff, textbooks, and often the preservation of identity and learning of the mother tongue took place under the control of educational and ruling party authorities.
|
| any_adam_object | 1 |
| author | Techmańska, Barbara ca. 20./21. Jh |
| author_GND | (DE-588)1195483023 |
| author_facet | Techmańska, Barbara ca. 20./21. Jh |
| author_role | aut |
| author_sort | Techmańska, Barbara ca. 20./21. Jh |
| author_variant | b t bt |
| building | Verbundindex |
| bvnumber | BV045681223 |
| classification_rvk | DV 2640 KP 5420 |
| ctrlnum | (OCoLC)1101915122 (DE-599)BVBBV045681223 |
| discipline | Pädagogik Slavistik |
| era | Geschichte 1945-1989 gnd |
| era_facet | Geschichte 1945-1989 |
| format | Book |
| fullrecord | <?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?><collection xmlns="http://www.loc.gov/MARC21/slim"><record><leader>02932nam a2200529 c 4500</leader><controlfield tag="001">BV045681223</controlfield><controlfield tag="003">DE-604</controlfield><controlfield tag="005">20231108 </controlfield><controlfield tag="007">t</controlfield><controlfield tag="008">190502s2019 a||| |||| 00||| pol d</controlfield><datafield tag="020" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">9788375655988</subfield><subfield code="9">978-83-7565-598-8</subfield></datafield><datafield tag="020" ind1=" " ind2=" "><subfield code="z">9788375655984</subfield><subfield code="9">978-83-7565-598-4</subfield></datafield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(OCoLC)1101915122</subfield></datafield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(DE-599)BVBBV045681223</subfield></datafield><datafield tag="040" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-604</subfield><subfield code="b">ger</subfield><subfield code="e">rda</subfield></datafield><datafield tag="041" ind1="0" ind2=" "><subfield code="a">pol</subfield></datafield><datafield tag="049" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-11</subfield><subfield code="a">DE-Re13</subfield><subfield code="a">DE-B1595</subfield><subfield code="a">DE-12</subfield></datafield><datafield tag="084" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">OST</subfield><subfield code="q">DE-12</subfield><subfield code="2">fid</subfield></datafield><datafield tag="084" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DV 2640</subfield><subfield code="0">(DE-625)20186:</subfield><subfield code="2">rvk</subfield></datafield><datafield tag="084" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">KP 5420</subfield><subfield code="0">(DE-625)81363:</subfield><subfield code="2">rvk</subfield></datafield><datafield tag="100" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">Techmańska, Barbara</subfield><subfield code="d">ca. 20./21. Jh.</subfield><subfield code="0">(DE-588)1195483023</subfield><subfield code="4">aut</subfield></datafield><datafield tag="245" ind1="1" ind2="0"><subfield code="a">Szkolnictwo mniejszości narodowych na Dolnym Śląsku w latach 1945-1989</subfield><subfield code="b">= Education of national minorities in Lower Silesia in years 1945-1989</subfield><subfield code="c">Barbara Techmańska</subfield></datafield><datafield tag="246" ind1="1" ind2="1"><subfield code="a">Education of national minorities in Lower Silesia in years 1945-1989</subfield></datafield><datafield tag="264" ind1=" " ind2="1"><subfield code="a">Łomianki</subfield><subfield code="b">Wydawnictwo LTW</subfield><subfield code="c">2019</subfield></datafield><datafield tag="300" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">379 Seiten</subfield><subfield code="b">Illustrationen</subfield></datafield><datafield tag="336" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">txt</subfield><subfield code="2">rdacontent</subfield></datafield><datafield tag="337" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">n</subfield><subfield code="2">rdamedia</subfield></datafield><datafield tag="338" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">nc</subfield><subfield code="2">rdacarrier</subfield></datafield><datafield tag="500" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">Englische Zusammenfassung</subfield></datafield><datafield tag="648" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Geschichte 1945-1989</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Schule</subfield><subfield code="0">(DE-588)4053474-1</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Nationale Minderheit</subfield><subfield code="0">(DE-588)4039409-8</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="651" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Niederschlesien</subfield><subfield code="0">(DE-588)4042237-9</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="0"><subfield code="a">Niederschlesien</subfield><subfield code="0">(DE-588)4042237-9</subfield><subfield code="D">g</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="1"><subfield code="a">Nationale Minderheit</subfield><subfield code="0">(DE-588)4039409-8</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="2"><subfield code="a">Schule</subfield><subfield code="0">(DE-588)4053474-1</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="3"><subfield code="a">Geschichte 1945-1989</subfield><subfield code="A">z</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2=" "><subfield code="5">DE-604</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=031064689&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Inhaltsverzeichnis</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=031064689&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Literaturverzeichnis</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=031064689&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Register // Personenregister</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=031064689&sequence=000007&line_number=0004&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Abstract</subfield></datafield><datafield tag="940" ind1="1" ind2=" "><subfield code="n">oe</subfield></datafield><datafield tag="940" ind1="1" ind2=" "><subfield code="q">BSB_NED_20190802</subfield></datafield><datafield tag="999" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-031064689</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">370.9</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">0904</subfield><subfield code="g">438</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">306.09</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">0904</subfield><subfield code="g">438</subfield></datafield></record></collection> |
| geographic | Niederschlesien (DE-588)4042237-9 gnd |
| geographic_facet | Niederschlesien |
| id | DE-604.BV045681223 |
| illustrated | Illustrated |
| indexdate | 2024-07-10T08:24:49Z |
| institution | BVB |
| isbn | 9788375655988 |
| language | Polish |
| oai_aleph_id | oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-031064689 |
| oclc_num | 1101915122 |
| open_access_boolean | |
| owner | DE-11 DE-Re13 DE-BY-UBR DE-B1595 DE-12 |
| owner_facet | DE-11 DE-Re13 DE-BY-UBR DE-B1595 DE-12 |
| physical | 379 Seiten Illustrationen |
| psigel | BSB_NED_20190802 |
| publishDate | 2019 |
| publishDateSearch | 2019 |
| publishDateSort | 2019 |
| publisher | Wydawnictwo LTW |
| record_format | marc |
| spelling | Techmańska, Barbara ca. 20./21. Jh. (DE-588)1195483023 aut Szkolnictwo mniejszości narodowych na Dolnym Śląsku w latach 1945-1989 = Education of national minorities in Lower Silesia in years 1945-1989 Barbara Techmańska Education of national minorities in Lower Silesia in years 1945-1989 Łomianki Wydawnictwo LTW 2019 379 Seiten Illustrationen txt rdacontent n rdamedia nc rdacarrier Englische Zusammenfassung Geschichte 1945-1989 gnd rswk-swf Schule (DE-588)4053474-1 gnd rswk-swf Nationale Minderheit (DE-588)4039409-8 gnd rswk-swf Niederschlesien (DE-588)4042237-9 gnd rswk-swf Niederschlesien (DE-588)4042237-9 g Nationale Minderheit (DE-588)4039409-8 s Schule (DE-588)4053474-1 s Geschichte 1945-1989 z DE-604 Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=031064689&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Inhaltsverzeichnis Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=031064689&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Literaturverzeichnis Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=031064689&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Register // Personenregister Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=031064689&sequence=000007&line_number=0004&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Abstract |
| spellingShingle | Techmańska, Barbara ca. 20./21. Jh Szkolnictwo mniejszości narodowych na Dolnym Śląsku w latach 1945-1989 = Education of national minorities in Lower Silesia in years 1945-1989 Schule (DE-588)4053474-1 gnd Nationale Minderheit (DE-588)4039409-8 gnd |
| subject_GND | (DE-588)4053474-1 (DE-588)4039409-8 (DE-588)4042237-9 |
| title | Szkolnictwo mniejszości narodowych na Dolnym Śląsku w latach 1945-1989 = Education of national minorities in Lower Silesia in years 1945-1989 |
| title_alt | Education of national minorities in Lower Silesia in years 1945-1989 |
| title_auth | Szkolnictwo mniejszości narodowych na Dolnym Śląsku w latach 1945-1989 = Education of national minorities in Lower Silesia in years 1945-1989 |
| title_exact_search | Szkolnictwo mniejszości narodowych na Dolnym Śląsku w latach 1945-1989 = Education of national minorities in Lower Silesia in years 1945-1989 |
| title_full | Szkolnictwo mniejszości narodowych na Dolnym Śląsku w latach 1945-1989 = Education of national minorities in Lower Silesia in years 1945-1989 Barbara Techmańska |
| title_fullStr | Szkolnictwo mniejszości narodowych na Dolnym Śląsku w latach 1945-1989 = Education of national minorities in Lower Silesia in years 1945-1989 Barbara Techmańska |
| title_full_unstemmed | Szkolnictwo mniejszości narodowych na Dolnym Śląsku w latach 1945-1989 = Education of national minorities in Lower Silesia in years 1945-1989 Barbara Techmańska |
| title_short | Szkolnictwo mniejszości narodowych na Dolnym Śląsku w latach 1945-1989 |
| title_sort | szkolnictwo mniejszosci narodowych na dolnym slasku w latach 1945 1989 education of national minorities in lower silesia in years 1945 1989 |
| title_sub | = Education of national minorities in Lower Silesia in years 1945-1989 |
| topic | Schule (DE-588)4053474-1 gnd Nationale Minderheit (DE-588)4039409-8 gnd |
| topic_facet | Schule Nationale Minderheit Niederschlesien |
| url | http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=031064689&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=031064689&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=031064689&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=031064689&sequence=000007&line_number=0004&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |
| work_keys_str_mv | AT techmanskabarbara szkolnictwomniejszoscinarodowychnadolnymslaskuwlatach19451989educationofnationalminoritiesinlowersilesiainyears19451989 AT techmanskabarbara educationofnationalminoritiesinlowersilesiainyears19451989 |