Adopcje i nobilitacje litewskie (Litwinów) w XV-XVIII wieku:
Gespeichert in:
| 1. Verfasser: | |
|---|---|
| Format: | Buch |
| Sprache: | Polish |
| Veröffentlicht: |
Kielce
Wydawnictwo "Herb"
2017
|
| Schlagworte: | |
| Online-Zugang: | Inhaltsverzeichnis Literaturverzeichnis Register // Personenregister Abstract Abstract |
| Beschreibung: | 350 Seiten 24 cm |
| ISBN: | 9788393774166 |
Internformat
MARC
| LEADER | 00000nam a2200000 c 4500 | ||
|---|---|---|---|
| 001 | BV045132747 | ||
| 003 | DE-604 | ||
| 005 | 20210721 | ||
| 007 | t| | ||
| 008 | 180814s2017 xx |||| 00||| pol d | ||
| 020 | |a 9788393774166 |9 978-83-937741-6-6 | ||
| 035 | |a (OCoLC)1142734759 | ||
| 035 | |a (DE-599)BVBBV045132747 | ||
| 040 | |a DE-604 |b ger |e rda | ||
| 041 | 0 | |a pol | |
| 049 | |a DE-12 | ||
| 084 | |a OST |q DE-12 |2 fid | ||
| 100 | 1 | |a Michta, Jerzy |d ca. 20./21. Jh. |e Verfasser |0 (DE-588)1140023659 |4 aut | |
| 245 | 1 | 0 | |a Adopcje i nobilitacje litewskie (Litwinów) w XV-XVIII wieku |c Jerzy Michta |
| 246 | 1 | 3 | |a Lithuanian letters patent of nobility in the 15th and 16 th centuries |
| 246 | 1 | 3 | |a Litauische Nobilitierungen oder genauer gesagt Nobilitierungen von Litauern vom 15. bis 16. Jahrhundert |
| 246 | 1 | 3 | |a Litovskie nobilitacii (prisvoenie dvorjanskogo zvanija litovcam) v XV-XVI vekach |
| 264 | 1 | |a Kielce |b Wydawnictwo "Herb" |c 2017 | |
| 300 | |a 350 Seiten |c 24 cm | ||
| 336 | |b txt |2 rdacontent | ||
| 337 | |b n |2 rdamedia | ||
| 338 | |b nc |2 rdacarrier | ||
| 546 | |a Zusammenfassungen in deutscher, englischer und russischer Sprache | ||
| 648 | 7 | |a Geschichte 1400-1800 |2 gnd |9 rswk-swf | |
| 650 | 7 | |a Szlachta / Litwa / herby |2 jhpk | |
| 650 | 4 | |a Nobilitacja (uszlachcenie) | |
| 650 | 4 | |a Szlachta | |
| 650 | 0 | 7 | |a Adel |0 (DE-588)4000464-8 |2 gnd |9 rswk-swf |
| 650 | 0 | 7 | |a Nobilitierung |0 (DE-588)4171962-1 |2 gnd |9 rswk-swf |
| 651 | 4 | |a Polska | |
| 651 | 4 | |a Wielkie Księstwo Litewskie | |
| 651 | 7 | |a Litauen |0 (DE-588)4074266-0 |2 gnd |9 rswk-swf | |
| 689 | 0 | 0 | |a Litauen |0 (DE-588)4074266-0 |D g |
| 689 | 0 | 1 | |a Adel |0 (DE-588)4000464-8 |D s |
| 689 | 0 | 2 | |a Nobilitierung |0 (DE-588)4171962-1 |D s |
| 689 | 0 | 3 | |a Geschichte 1400-1800 |A z |
| 689 | 0 | |5 DE-604 | |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=030522715&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Inhaltsverzeichnis |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=030522715&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Literaturverzeichnis |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=030522715&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Register // Personenregister |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=030522715&sequence=000007&line_number=0004&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Abstract |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=030522715&sequence=000009&line_number=0005&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Abstract |
| 940 | 1 | |n oe | |
| 942 | 1 | 1 | |c 306.09 |e 22/bsb |f 0903 |g 4793 |
| 942 | 1 | 1 | |c 306.09 |e 22/bsb |f 09024 |g 4793 |
| 943 | 1 | |a oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-030522715 | |
Datensatz im Suchindex
| _version_ | 1820595999868977152 |
|---|---|
| adam_text |
Spis treści Wstęp . 9 Rozdział I Horodło 1413 rok - geneza przywilejów nobilitacji potwierdzających adopcję herbową i ich formularz . 21 Rozdział II Pogonią Polska - „uszczerbiony” herb Pogoni Litewskiej Jagiellonów? . 51 Rozdział III Litewskie przywileje szlachectwa i ich charakterystyka . 83 Rozdział IV Dokumenty łacińskie nobilitacji litewskich . 117 Rozdział V Dokumenty ruskie nobilitacji litewskich . 147 Rozdział VI Nobilitacje Żydów litewskich . 175 Rozdział VII Potwierdzenia szlachectwa. „Podwójne” nobilitacje. Nobilitacja miasta Wilna z 1568 roku, a nobilitacje mieszczan . 203 Zakończenie . Summary . 241 Zusammenfassung . 248 Резюме . 258 Aneks . 267 Bibliografia
. 311 Indeks osobowy . 327 5
BIBLIOGRAFIA Źródła rękopiśmienne GDAŃSK, Biblioteka PAN w Gdańsku: MS 605, Ms 616, kopiariusz urzędowy z XVII wieku. GDAŃSK, Archiwum Państwowe w Gdańsku: rkps 492/313, rkps 492/518, rkps 492/1629 rkps 300R/Bb,20, rkps 300R/Uu,189; dokumenty pergaminowe: sygn. 300D/82,55, sygn. 300D/82,55a, sygn. 300D/82, 230b, sygn. 368/V/4, sygn. 368/V/12. KRAKÓW, Archiwum Państwowe w Krakowie: Krakowskie grodzkie relacje, ks. 15,17, 89,123,129; Krakowskie ziemskie, ks. 62, ks. 146; Fragmenty 79; Archiwum Dzikowskie; Teutonica, ks. 15; Krakowskie grodzkie inskrypcje, ks. 93; Bieckie grodzkie, ks. 38. dokument pergaminowy, sygn. 83. KRAKÓW, Archiwum Prowincji Polski Południowej Towarzystwa Jezusowego w Kra kowie: rkps 840. KRAKÓW, Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego: dokument pergaminowy, sygn. 450. KRAKÓW, Biblioteka Jagiellońska: rkps 6067II, rkps 8059; dokumenty pergaminowe, sygn. nr 366. KRAKÓW, Biblioteka PAU/PAN w Krakowie: dokumenty pergaminowe, sygn. 169, sygn. 183, sygn. 269; rkps 7534. KRAKÓW, Fundacja XX. Czartoryskich w Krakowie: rkps 150 (Teki Narutowicza), rkps 1352, rkps 1741a, rkps 964: dokumenty pergaminowe, sygn. nr 300, sygn. nr 301. KRAKÓW, Zakład Nauk Pomocniczych Uniwersytetu Jagiellońskiego: dokument per gaminowy, bez sygnatury (Andrzeja Marcina Niewierawskiego z 1765 roku). LUBLIN, Archiwum Państwowe w Lublinie: Chełmskie grodzkie RMO, ks. 164; Lu belskie grodzkie RMO, ks. 101. LWÓW, Centralne Państwowe Archiwum Historyczne Ukrainy we Lwowie: Bełs kie ziemskie, Fond 2, ks. 2; Lwowskie grodzkie, Fond 9, ks. 410, Sanockie grodzkie, Fond 7, ks. 174. MOSKWA,
Rosyjskie Państwowe Archiwum Dawnych Akt w Moskwie: Metryka Li tewska, Fond 389, ks. 10,12,15,20,24,28,31,35,38,39,41,48, 50,56, 58, 59, 61, 65, 67, 68, 73, 76, 83,130,190, 212. POZNAŃ, Archiwum Państwowe w Poznaniu: Poznańskie grodzkie, ks. 693. POZNAŃ, Biblioteka Kórnicka: rkps 113, rkps 248. RYGA, Łotewskie Państwowe Archiwum Historyczne w Rydze, dokumenty perga minowe, sygn. LWA fonds 5561, apraksts 1, որ 357. 311
WARSZAWA, Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie: Metryka Koronna, ks. 11,14,17,20,21, 22,23,24,25,29, 30, 37, 38,42,46,48,51,53,55,62, 64,66, 70,82,91,92,93,107,108,109,114,115,118,119,123,133,151,173,178,201, 202,211,289,367; Metryka Litewska, ks. 220; Księgi Kanclerskie, ks. 24,41,42a, 45/46, 98, 100; Kopie Metryki Litewskiej (transkrypcje), ks. 192, 196, 197,198, 202, 203, 205, 209; Kapicjana nr 7; Sieradzkie grodzkie, ks. 80; Szadkowskie grodzkie, ks. 046; dokumenty pergaminowe, sygn. 1438,2278, 7081, 7586. WARSZAWA, Archiwum PAN w Warszawie: rkps III-232, sygn. 79; Zbiór Burkarda, Dokumenty Medekszów, dokument pergaminowy, sygn. 20. WARSZAWA, Biblioteka Narodowa w Warszawie: rkps IV/5581 (B.H. Łuszczyńki, Ko dex heraldyczny). WARSZAWA, Muzeum Narodowe, dokumenty pergaminowe. Dział ikonografii i foto grafii, sygn. nr 1793. WARSZAWA, Zamek Królewski w Warszawie: Zbiory Tomasza Niewodniczańskiego, dokumenty pergaminowe, sygn. D 2, sygn. D 3, sygn. 37; Archiwum Zamku, dokument pergaminowy, sygn. RIV/3. WIEDEŃ, Österreichisches Saatsarchiv Allgemeunes Verwaltungsarchiv Finaz - Und Hofkammerarchiv, sygn. w: Standeserhebungen und Gnadenakte für das Deutsche Reich und Österreichischen Erblande bis 1806, Band 1-5, von Karl Friedrich von Frank, Schloss Senftenegg 1967-1974 - dokumenty szlachectwa i nadania tytułów: Wojciech (Olbracht) Gasztołd (1530), Mikołaj „Rudy“ Radziwiłł (1547). WILNO, Biblioteka Litewskiej Akademii Nauk im. Wróblewskich, dokumenty perga minowe, sygn., Fond 1, որ 174; dokumenty papierowe, sygn., Fond 4, որ 26. WROCŁAW, Biblioteka Zakładu Narodowego im.
Ossolińskich we Wrocławiu: rkps 669, k. 381-385 (Formularz i kopiariusz Henryka Walezego i Stefana Bato rego), dokumenty pergaminowe, sygn. nr 91, sygn. nr 874. ZBIORY PRYWATNE, dokumenty pergaminowe: Jan, Michał, Paweł, Hieronim Des kurowie (1766 r.) - w rękach prywatnych w Krakowie; Cyrus i Jost Sobolewscy (1633 r.); w rękach prywatnych w Katowicach. Pretwicowie (1685 r.) - w rę kach prywatnych w Łodzi. Wydawnictwa źródłowe AKTA grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej z Archiwum tak zwanego bernardyńskiego we Lwowie, 1.1, Lwów 1868. AKTA sejmikowe województwa krakowskiego, է. 1 (1572-1620), wyd. S. Kutrzeba, Kraków 1932. AKTA sejmikowe województwa krakowskiego, t. 5 (1681-1696), wyd. A. Przyboś, Wrocław-Kraków 1984. AKTA unii Polski z Litwą 1385-1791, wyd. S. Kutrzeba i W. Semkowicz, Kraków 1932. AKTY horodelskie z 1413 roku (Dokumenty i studia), pod red. Jūratė Kiaupienė, Lidia Korczak, Vinius-Kraków 2013. ARCHIWUM Jana Zamoyskiego kanclerza i hetmana wielkiego koronnego, t. 4, 1585-1598, wyd. K. Lepszy, Kraków 1948. 312
BARTOLUS de Saxoferrato, De insignis et armis, w: Medieval heraldry, ed. by E.J. Jones, Cardiff 1943. BERSZADSKIJ S.B., Dokumenty i regestry к istorii litowskich ewreew, t. 1, 1388-1550, Petersburg 1882. CODEX epistolaris saeculi decimi quinti, ed. J. Szujski, t. 2, Kraków 1876. CODEX diplomaticus Regni Poloniae et Magni Ducatus Lithuaniae, t. 5, Wilno 1763. DŁUGOSZ J„ Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis, wyd. A. Przeździecki, t. 3, Kra ków 1864. DOKUMENTY strony polsko-litewskiej pokoju mełneńskiego z 1442 roku, wyd. P. No wak i P. Pokora, Poznań 2004. INSYGNIA seu clenodia Regis et Regni Poloniae wyd. Z. Celichowski, Poznań 1885. HEIDENSTEIN R., Dzieje Polski od śmierci Zygmunta do roku 1594, wyd. W. Spasowicz, 1.1, Petersburg 1857. INDYGENAT Jana, Michała, Pawła, Hieronima Deskourów (Deskurów), wystawiony w Warszawie 15 listopada 1766 roku, wyd. ƒ. Michta, w: Nobilitacje i indygenaty w Rzeczypospolitej 1434-1794, z. 11, Kielce 1993 (pisownia oryginału). INDYGENAT Teodora Laskarysa, wystawiony w Warszawie 15 listopada 1766 roku, wyd. J. Michta, w: Nobilitacje i indygenaty w Rzeczypospolitej 1434-1794, z. 17, Kielce 1994 (pisownia oryginału). INSCRIPTIONES clenodiales ex libris iudicialibus palatinatus Cracoviensis, wyd. B. Ulanowski, w: Starodawne prawa polskiego pomniki, t. 7, Kraków 1885. INSIGNIA seu clenodia regis et Regni Poloniae, wyd. Z. Celichowski, Poznań 1885. JANA Długosza, Roczniki czyłi kroniki sławnego Królestwa Polskiego, ks. 10 i 11, 1406-1412, Warszawa 1982. JANA Długosza, Roczniki czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego, ks. 11,1413-1430,
Warszawa 1985. KLEJNOTY Długoszowe, wyd. M. Friedberg, „Rocznik Polskiego Towarzystwa Heral dycznego”, 1.10:1930, Kraków 1931. KODEKS dyplomatyczny Polski, 1.1, wyd. L. Rzyszczewski, A. Muczkowski, Warszawa 1847. KOJAŁOWICZ W.W., Herbarz rycerstwa W. X. Litewskiego, tak zwany Compendiumd oprać. E Piekosiński, Kraków 1897. KOJAŁOWICZ W.W., O kleynotach albo herbach, których familie stanu rycerskiego w prowincjach Wielkiego Xiçstwa Litewskiego zażywają, 1648-1668. KOJAŁOWICZ W.W, Nomenclatorfamiliarum et stemmatum Magni Ducatus Lithuanie descripta anno 1658. KSIĘGA Batoriańska. Zbiór dokumentów ku uczczeniu 350-letniej rocznicy zgonu króla Stefana Batorego, oprać. R. Mienicki, Wilno 1939. KSIĘGI sądowe brzesko-kujawskie 1418-1424, wyd. J.K. Kochanowski, Warszawa 1905. LIETUVOS Metrika, Knyga Nr 12 (1522-1529), par. D. Antanavičius, A. Baliulis, Vilnius 2001. LIETUVOS Metrika, Knyga Nr 51 (1566-1574), par. A. Baliulis, R. Ragauskiene, A. Ra gauskas, Vilnius 2000. MAGYAR Czimeres Emlékek (Monumenta Hungáriáé Heraldica), közli L. Fejérpataky, Aldásy, Füzet 1-3, Budapest 1901-19026. 313
MATERIAŁY do historii prawa i heraldyki, wyd. B. Ulanowski, „Archiwum Komisji Hi storycznej Akademii Umiejętności”, t. 3:1886. MICHTA J., Kartoteka własna autora i zbiorów nobilitacji i indygenatów ХѴ-ХѴ1П wieku. NOBILITACJA Abrahama Spiringa, wystawiona w Warszawie 12 maja 1638 roku, wyd. J. Michta, w: Nobilitacje i indygenaty w Rzeczypospolitej 1434-1794, z. 4, Kiel ce 1991 (pisownia oryginału). NOBILITCJA Ebercharda Ferbera i jego dzieci: Jana, Tidemana, Jerzego, Barbary oraz żony Gertrudy Ferber, wystawiona w Posonium (Preszburg-Bratislava) 18 maja 1515 roku, wyd. J. Michta, w: Nobilitacje i indygenaty w Rzeczypospo litej 1434-1794, z. 7, Kielce 1993 (pisownia oryginału). NOBILITACJA Jakuba Hoefnera, wystawiona w Piotrkowie 11 stycznia 1563 roku, wyd. J. Michta, w: Nobilitacje i indygenaty w Rzeczypospolitej 1434-1794, z. 8, Kielce 1993 (pisownia oryginału). NOBILITACJA Jana Dawida Heislera, wystawiona w Warszawie 16 marca 1791 roku, wyd. J. Michta, w: Nobilitacje i indygenaty w Rzeczypospolitej 1434-1794, z. 30, Kielce 1997 (pisownia oryginału). NOBILITACJA Jana Januszowskiego, wystawiona w Krakowie 24 stycznia 1588, wyd. J. Michta, w: Nobilitacje i indygenaty w Rzeczypospolitej 1434-1794, z. 3, Kielce 1991. NOBILITACJA Joachima de Веке, wystawiona w Gdańsku 27 maja 1457 r., wyd. J. Mi chta, w: Nobilitacje i indygenaty w Rzeczypospolitej 1434-1794, z. 1, Kielce 1991. NOBILITACJA Josta i Stanisława Cyrusów-Sobolewskich, wystawiona w Krakowie 13 kwietnia 1633 roku, wyd. J. Michta, w: Nobilitacje i indygenaty w Rze czypospolitej 1434-1794, z. 9, Kielce 1993.
NOBILITACJA Bonawentury Gardaniego, wystawiona w Krakowie 1 grudnia 1550 roku, wyd. J. Michta, w: Nobilitacje i indygenaty w Rzeczypospolitej 1434-1794, z. 26, Kielce 1997. NOBILITACJA Mikołaja Goydamowicza, wystawiona w Wilnie 9 września 1529 roku, wyd. J. Michta, w: Nobilitacje i indygenaty w Rzeczypospolitej 1434-1794, z. 25, Kielce 1997. NOBILITACJA Andrzeja Ligęzy z Byszewic, wystawiona w Piotrkowie 31 stycznia 1511 roku, wyd. J. Michta, w: Nobilitacje i indygenaty w Rzeczypospolitej 1434-1794, z. 19, Kielce 1995. NOBILITACJA Andrzeja Marcina Niewierawskiego, wystawiona w Warszawie 2 marca 1765 roku, wyd. J. Michta, w: Nobilitacje i indygenaty w Rzeczypospolitej 1434-1794, z. 6, Kielce 1992. NOBILITACJA Jana Waxmana, wystawiona w Warszawie 15 kwietnia 1589 roku, wyd. J. Michta, w: Nobilitacje i indygenaty w Rzeczypospolitej 1434-1794, z. 27, Kiel ce 1997. NOBILITACJA Jana Wędrychowskiego, wystawiona w Warszawie, 22 grudnia 1791 roku, wyd.}. Michta, w: Nobilitacje i indygenaty w Rzeczypospolitej 1434-1794, z. 24, Kielce 1995 NOBILITACJA Jana Wojciechowicza Wieliczko i jego synów: Mikołaja i Piotra Bartłomiejewiczów, Tomasza Janiewicza, Wojciecha Stanisławowicza Wieliczków, 314
wystawiona w Warszawie 10 czerwca 1593 roku, wyd. J. Michta, w: Nobilita cje i indygenaty w Rzeczypospolitej 1434-1794, z. 33, Kielce 2012 (w druku). O WOLNOŚCI Rzeczypospolitej albo szlacheckiej, książka godna ku czytaniu. Przedtem od niemałego czasu od pana Andrzeja Wolana, sekretarza K.J.M. pisana. A dopiero nowo z łacińskiego języka na polski przełożona od Stanisława Dubingowicza (1606), wyd. K.J. Turowski, Kraków 1859. PAWIŃSKI A., Akta Metryki Koronnej co ważniejsze z czasów Stefana Batorego 1576-1586, w: Źródła dziejowe, 1.11, Warszawa 1882. PIOTROWSKI J., Dziennik wyprawy Stefana Batorego pod Psków, Kraków 1894. POCZOBUT-ODOLANICKI J.W., Pamiętnik, oprać. A. Rachuba, Warszawa 1987. POMNIKI z ksiąg dawnych sądów ziemskich i grodzkich ziemi krakowskiej, w: SPPP, t. 2, wyd. A.Z. Helcel, Kraków 1870. PRAWA, przywileje i statuta miasta Krakowa (1507-1795), zebrał i wydał R Piekosiński, t. 1, Kraków 1885 (w: Acta historica res gestas Poloniae illustrantia, t. 8). RUSSKO-Jewrejskij Archiv. Dokumienty i materiały dla istorii jewrejew w Rossii, t. 3. Dokumienty к istorii polskich i litowskich jewrejew (1364-1569), Petersburg 1903. SEMKOWICZ W, Wywody szlachectwa w Polsce XIV-XVII w. „Rocznik Polskiego Towarzystwa Heraldycznego we Lwowie”, t. 3:1912-1913, Lwów 1913. SKARBIEC diplomatów papieskich, cesarskich, królewskich, książęcych, uchwał narodo wych, postanowień różnych w odpowiedzi władz i urzędów posługujących, do krytycznego wyjaśnienia dziejów Litwy, Rusi Litewskiej i znanych im krajów, zebrał i w treści opisał Ignacy Daniłowicz. Z pozgonnych rękopisów wydał Jan
Sidorowicz, t. 2, Wilno 1862. SPRAWY wojenne króla Stefana Batorego. Diariusze, listy, akta z lat 1576-1586, wyd. J. Polkowski, Kraków 1887. STANISLAI Hosti S. R. E. Cardinalis Maioris Poenitentiarii Episcopi Varmiensis (1504-1579) et quae ad eum scriptae sunt epistolae tum eius orationes legationes, t. 2 (1551-1558), editionem curaverunt: Dr. Franciscus Hipler, Dr. Vincentius Zakrzewski, Cracoviae 1886. STARODAWNE prawa polskiego pomniki, t. 2, wyd. A.Z. Helcel, Kraków 1870. STATUT I Litewski 1529 r., w: Zbiór praw litewskich od roku 1389 do roku 1529. Tudzież rozprawy sejmowe o tychże prawach od 1544 do 1563 roku, wyd. A.T. Działyński, przeł. L. Rogalski, Poznań 1841. STATUT Litewski drugiej redakcji (1566), w: Archiwum Komisji Prawniczej, t. 7, wyd. F. Piekosiński, Kraków 1900. STATUT Wielkiego Księstwa Litewskiego naprzód za Najjaśniejszego Hospodara Zyg munta III w Krakowie w roku 1588, Wilno 1786. STEMMATA Polonica. Rękopis nr 1114 Klejnotów Długosza w Bibliotece Arsenału w Paryżu, wyd. H. Polaczkówna, w: Prace sekcyi Historyi Sztuki i Kultury Towarzystwa Naukowego we Lwowie, 1.1, Lwów 1929. ULANOWSKI B., Inscriptiones clenodiales, w: Starodawne prawa polskiego pomniki, t. 7, Kraków 1885. ULANOWSKI B., Materiały do historii, prawa i heraldyki polskiej, „Archiwum Komisji Historycznej”, t. 3, Kraków 1886. 315
VITOLDIANA. Codex privilegiorum Vitoldi Magni Duci Lithuanie 1386-1430, zebr. i wyd. J. Ochmański, Poznań 1986. VOLUMINA legum, t. 2, wyd. J. Ohryzko, Petersburg 1859; t. 3, Petersburg 1860; t. 7, Petersburg 1860. WIERZBOWSKI T, Materiały do dziejów piśmiennictwa polskiego i bibliografii pisarzów polskich, 1.1,1398-1600, Warszawa 1900. ZBIÓR dokumentów małopohkich, t. 6, wyd. I. Sułkowska-Kuraś i S. Kuraś, Wrocław 1974. ZBIÓR dokumentów małopolskich, t. 7, wyd. I. Sułkowska-Kuraś i S. Kuraś, Wrocław 1975. ZBIÓR praw у przywilejów miastu W. X. L. Wilnowi udanych, na żądanie wielu miast koronnych jako też Wielkiego Księstwa Litewskiego, ułożony у wydany przez Piotra Dubińskiego, Wilno 1788. ŹRÓDŁA biograficzne- bibliograficzne do dziejów medycyny w dawnej Polsce, zebrał F. Giedroyć, Warszawa 1911. Opracowania ALBUM armorum nobilium Regni Poloniae XV-XVIII saec. Herby nobilitacji i indygenatów XV-XVIII w., wstęp i oprać. B. Trelińska, Lublin 2001. ALEXANDROWICZ S., Naruszewicz Mikołaj Jan h. Wadwicz (zm. 1575), w: PSB, t. 22 (1977). ALEXANDROWICZ S., Naruszewicz Paweł h. Wadwicz (zm. 1544), w: PSB, t. 22 (1977). ALEXANDROWICZ S., Pachołowiecki (pierwotnie Pachołowic) Stanisław h. Pskowczyk alias Pachołowiecki (2 poł. XVI w.), w: PSB, t. 24 (1979). BALZER O., Skartabelat w ustroju szlachectwa polskiego, Kraków 1913. BALZER O., Unia horodelska. Odczyt wygłoszony na publicznym posiedzeniu Akademii Umiejętności 3 maja 1913 roku, Kraków 1913. BANDTKIE-STĘŻYŃSKI J.W., Prawo prywatne polskie, Warszawa 1851. BARANOWSKI I.T., Z dziejów feudalizmu na Podlasiu. Rajgrodzko-Goniądzkie
„pań stwo” Radziwiłłów w pierwszej połowie XVI wieku, „Przegląd Historyczny”, R. 4: 1907. BARDACH J., O dawnej i niedawnej Litwie, Poznań 1988. BARDACH J., Z praktyki kancelarii litewskiej za Zygmunta I Starego, w: Prace z dziejów Polski feudalnej, ofiarowane Romanowi Gródeckiemu w 70 rocznicę urodzin, Warszawa 1960. BARDACH J., O praktyce kancelarii litewskiej za panowania Zygmunta I Starego, w: Tegoż, Studia z ustroju i prawa Wielkiego Księstwa Litewskiego XIV-XVII w., Warszawa 1970 BARYCZOWA M„ Augustyn Rotundus Mieleski - pierwszy historyk i apologeta Litwy, w: Z dziejów polskiej kultury umysłowej w XVI і XVII wieku. Monografie z dziejów nauki i techniki, t. 99, Wrocław 1976. BARYCZOWA M., Rotundus Mieleski Augustyn h. Rola (ok. 1520-1582), w: PSB, t. 32 (1989). BAZYDŁO J., Chojeński Jan, w: Encyklopedia Katolicka, t. 3, Lublin 1979. BESALA J., Stefan Batory, Warszawa 1992. BISKUP JVL, Wojny Polski z Zakonem Krzyżackim 1308-1521, Gdańsk 1993. BŁASZCZYK G., Diecezja żmudzka od XV do początku XVII wieku. Ustrój, Poznań 1993. 316
BŁASZCZYK G., Dzieje stosunków polsko-litewskich, t. 2, cz. 1. Od Krewa do Lublina, Poznań 2007. BŁASZCZYK G., Radziwiłł Jerzy h. Trąby (ok. 1480-1541), w: PSB, t. 30 (1987). BODNIAK S„ Działyński Mikołaj (ok. 1540-1604), w: PSB, t. 6 (1948). BODNIAK S„ Działyński Stanisław (zm. 1617), w: PSB, t. 6 (1948). BONIECKI A., Herbarz polski, 1.1, Warszawa 1899, t. 3, Warszawa 1901, t. 7, Warszawa 1904, t. 9, Warszawa 1906,1.14, Warszawa 1911. BONIECKI A., Poczet rodów w Wielkim Księstwie Litewskim wXV-XVI wieku, Warszawa 1883. BORKOWSKA Ա, Jan z Książąt Litewskich, Janusz, ur. 811499, zm. 18II1538 w Po znaniu, w: Encyklopedia Katolicka, t. 7, Lublin 1997. BUKOWSKI W., Salomonowie herbu Łabędź. Ze studiów nad patrycjatem krakow skim wieków średnich, w: Cracovia. Polonia. Europa. Studia z dziejów śred niowiecza ofiarowane Jerzemu Wyrozumskiemu w sześćdziesiątą piątą rocz nicę urodzin i czterdziestolecie pracy naukowej, Kraków 1995. CHODYNNIECKIK., Drzewiński (Drewinski) Wawrzyniec h, Korczak (ok. 1568-1640), w: PSB, t. 5(1939-1946). CHORĄŻYCZEWSKI W, Spławski Jan z Milesznej Górki h. Leliwa (zm. 1602), w: PSB, t. 41 (2002). CHRZĄŃSKIT., Tablice odmian herbowych, wyd. Juliusz hr. Ostrowski, Warszawa 1909. CHYNCZEWSKA-HENNEL T„ Ostrogski Janusz książę (ok. 1554-1620), w: PSB, t. 24 (1979). CHYNCZEWSKA-HENNEL T„ Ostrogski Konstanty Wasyl książę (ok. 1526-1608), w: PSB, t. 24 (1979). CZACKI T., O litewskich i polskich prawach, 1.1-2, Wilno 1800. DĄBROWSKI P, Prawo prywatne polskie, t. 1, Lwów 1910. DĄBROWSKI R, Stanowisko cudzoziemców wprawie litewskim w drugiej połowie XVI w.
(1447-1588), Lwów 1912. DĄBROWSKI J., GRÓDECKI R., ZACHOROWSKI S., Dzieje Polski średniowiecznej, t. 2, Kraków 1926. DERWICH M., Rola opata w koronacjach królów polskich, w: Imagines potestatis, War szawa 1994. DWORZACZEK W, Genealogia, cz. 1-2, Warszawa 1959. DWORZACZEK W, Hetman Jan Tarnowski, Warszawa 1985. DWORZACZEK W, Kościelecki Jan (Janusz) h. Ogończyk (1544-1600), w: PSB, t. 14 (1968-1969). DWORZACZEK W, Kościelecki Łukasz h. Ogończyk (1539-1597), w: PSB, t. 14. DWORZACZEK W, Leliwici Tarnowscy. Z dziejów możnowładztwa małopolskiego wiek XIV-XV, Warszawa 1971. (1968-1969). DWORZACZEK W, Męciński Andrzej z Kurozwęk h. Poraj (zm. ok. 1603), w: PSB, t. 20 (1975). DWORZACZKOWA J., Z historii projektu kodyfikacji Macieja Śliwnickiego, „Czaso pismo Prawno-Historyczne”, t. 6,1952. ENCYKLOPEDIA Staropobka, wyd. A. Brückner, К. Estreicher, Warszawa 1990. FORSTNER D., Świat symboliki chrześcijańskiej, Warszawa 1990. 317
GLOGER Z., Encyklopedia staropolska ilustrowana, t. 1, Warszawa 1978. GOLDBERG ]., Żydowscy konwertyci w społeczeństwie staropolskim, w: Społeczeństwo staropolskie, t. 4, pod red. A. Wyczańskiego, Warszawa 1986. GÓRALSKI Z., Encyklopedia urzędów i godności w dawnej Polsce, Warszawa 2000. GÓRZYŃSKI S., Rodzina Radziwiłłów i ich tytuły, w: Radziwiłłowie herbu Trąby, War szawa 1999. GRODZISKI S., Obywatelstwo w szlacheckiej Rzeczypospolitej, „Zeszyty Naukowe Uni wersytetu Jagiellońskiego”, nr LXVII, Prace Prawnicze, z. 12, Kraków 1963. GRUSZECKI S., Miński Stanisław h. Prus III (ok. 1561-1607), w: PSB, t. 21 (1976). GRZYBOWSKI K„ Teoria reprezentacji stanowej w Polsce epoki Odrodzenia, Warszawa 1959. GUMOWSKI M., Herbarz patrycjatu toruńskiego, Toruń 1970. GUMOWSKI M., Pieczęcie królów polskich, Kraków 1910. GUMOWSKI M., HAISIG M., MIKUCKI S., Sfragistyka, Warszawa 1960. GUMPLOWICZ L., Prawodawstwo polskie względem Żydów, Kraków 1867. HALECKI O., Chalecki Dymitr h. własnego (ur. ok. 1550-1598), w: PSB, t. 3 (1937). HALECKI O., Dzieje unii jagiellońskiej, Kraków 1919. HANDELSMAN M., Przywilej piotrkowski 1388 r. Szkic historyczno-prawny, „Przegląd Historyczny”, t. 4: 1907, z. 1-2 (dodatek). HAUPTMANN E, Das wappenrecht, Bonn 1896. HISTORIA Gdańska, pod red. E. Cieślaka, t. 2, Gdańsk 1982. INWENTARZ Metryki Koronnej. Księgi wpisów i dekretów polskiej kancelarii królewskiej z lat 1447-1795, oprać. I. Sułkowska-Kurasiowa, M. Woźniakowa, Warszawa 1975. JANECKI M., Erhielten die Juden in Polen durch die Taufe den Adehtand?, Berlin 1888. JANOWSKI R, Kościelecki Łukasz OSB, biskup,
ur. 10 VII 1539, zm. 26 VII 1597 w Po znaniu, opat lubiński, w: Encyklopedia Katolicka, t. 9, Lublin 2002. JASNOWSKIJ., Chodkiewicz Grzegorz (Hrehory) h. Gryf z mieczem (zm. 1572), w: PSB, t. 3 (1937). JASNOWSKI J., Chodkiewicz Jan Hieronimowicz h. Gryfz mieczem (zm. 1579), w: PSB, t. 3 (1937). JASNOWSKI J., Chodkiewicz Jerzy (Jurij), kasztelan trocki, w: PSB, t. 3 (1937). JASAS R., Pergamentu Katalogas, Vilnius 1980. JAWORSKI E, Nobilitacja miasta Lwowa, w: Biblioteka Lwowska, t. 4, Warszawa 1989. KANIEWSKA L, Sawicki Maciej (Matys) h. Lubicz (zm. 1581), w: PSB, t. 35 (1994). KASABUŁA T., Lintfari Marcin Jan, biskup, zm. ok. 1515, dyplomata, w: Encyklopedia Katolicka, 1.10, Lublin 2004. KASABUŁA T., Pietkiewicz Jerzy bp, ur. ok. 1530 w Ejszyszkach k. Wilna, zm. 1574 w Woroniach na Żmudzi, w: Encyklopedia Katolicka, 1.15, Lublin 2011. KATALOG dokumentów pergaminowych. Ze zbiorów Tomasza Niewodniczańskiego w Bitburgu, oprać. J. Tomaszewicz i M. Zdanek, pod red. W. Bukowskiego, Kraków 2004, s. 92, nr 183. KATALOG zabytków sztuki w Polsce, t. 3, z. 7 (powiat opatowski), Warszawa 1959. KENNEDY Grimsted R, Czym jest i czym była Metryka Litewska?, „Kwartalnik Histo ryczny”, t. 92: 1985. KENNEDY Grimsted R, Układ i zawartość Metryki Litewskiej, „Archeion”, t. 80: 1986. 318
KĘTRZYŃSKI S., Uwagi i przyczynki do studyów nad kancelaryą koronną Kazimierza Jagiellończyka, „Przegląd Historyczny”, R. 15:1912. KIENIEWICZ L., Sekretariat Stefana Batorego. Zbiorowość i kariery sekretarzy kró lewskich, w: Społeczeństwo staropolskie, pod red. A. Izydorczyka, A. Wyczańskiego, t. 4, Warszawa 1986. KIERSNOWSKIR., Godła jagiellońskie, „Wiadomości Numizmatyczne”, R. 32:1988, z. 1-2. KOCHANOWSKI J.K., Imćpan Szymon Szczecina i król Władysław Jagiełło, w: Tegoż, Szkice i drobiazgi heraldyczne, Warszawa 1904. KOLANKOWSKIL., Polska Jagiellonów, Olsztyn 1991. KOLANKOWSKI L., Zygmunt August, wielki książę Litwy do roku 1548, Lwów 1913. KONOPCZYŃSKI W, Chronologia sejmów polskich 1493-1793, „Archiwum Komisji Historycznej AU”, seria 2, t. 4, Kraków 1948. KONOPCZYŃSKI W, Dzieje Polski nowożytnej, 1.1-2, Warszawa 1986. KOPALIŃSKI W, Słownik symboli, t. 6, Warszawa 2007. KOROLKO M„ Seminarium Rzeczypospolitej Królestwa Polskiego. Humaniści w kance larii królewskiej Zygmunta Augusta, Warszawa 1991. KORWIN (Piotrowski) L„ Szlachta polska pochodzenia żydowskiego, Kraków 1933. KORWIN L„ Szlachta neoficka, t. 2, Kraków 1939. KOSMAN M., Dyplomy Władysława Jagiełły dla Wielkiego Księstwa Litewskiego, „Ar cheion”, R. 48: 1968. KOTARSKI H„ Krasicki Stanisław h. Rogala (ok. 1540-1602), w: PSB, t. 15 (1970). KOWALCZYK M., Przywilej nobilitacji dla doktora medycyny, Hermana z Przeworska, „Studia Mediewistyczne”, R. 29: 1992. KOWALSKA H., Karnkowski Stanisław h. Junosza (1520-1603), w: PSB, t. 12 (1966-1967). KOWALSKA H., Mężyński (Mężeński) Marcin z Mężęnina h. Kościesza (zm. ok.
1598), w: PSB, t. 20(1975). KOWALSKA H., Ościk (Oscikowicz, Ostykowicz) Grzegorz (Hrehory, Hrehorowicz), zwany Wirszyłło h. Trąby (zm. 1547), w: PSB, t. 24 (1979). KOWALSKA H., Padniewski Wojciech h. Nowina (zm. 1610), w: PSB, t. 25 (1980). KOWALSKA H., Przyjemski Stanisław h. Rawicz (zm. 1595), w: PSB, t. 29 (1986). KRAUSHAR A., Frank i frankiści polscy, t. 1, Kraków 1895. KRAUSHAR A, Historia Żydów w Polsce. Okres Piastowski, Warszawa 1865. KUCZYŃSKI S.K., Heroldowie króla polskiego, w: Venerabiles, nobiles et honesti. Studia z dziejów społeczeństwa Polski średniowiecznej, Toruń 1997. KUCZYŃSKI S.K., Nobilitacja Szymona Szymonowica, „Rocznik Lubelski”, t. 25/26: 1983. KUMOR B., Bernard kardynał Maciejowski, w: Dzieje diecezji krakowskiej do roku 1795, t. 1, Kraków 1998. KUMOR B., Jan Chojeński biskup krakowski (4 VII 1537-11 III 1538), w: Dzieje diecezji krakowskiej do roku 1795, t. 1, Kraków 1998. KUMOR B., Jerzy kardynał Radziwiłł, w: Dzieje diecezji krakowskiej do roku 1795, t. 1, Kraków 1998. KUTRZEBA S., Unia Polski z Litwą, w: Polska i Litwa w dziejowym stosunku, Kraków 1914. 319
KUŹMIŃSKA M., Olbracht Marcinowicz Gasztołd, „Ateneum Wileńskie”, R. 4: 1927; R. 5: 1928 (osobna odbitka, Wilno 1928). LABERSCHEK J., Najstarsze nobilitacje w Polsce na przykładzie Mikołaja wójta lelowskiego i Jana Słuszki z Mirowa, w: Homines et Societas. Czasy Piastów i Jagiel lonów, Poznań 1997. LASOCKI Z., O udostojnieniu herbu w Polsce w r. 1455, „Miesięcznik Heraldyczny”, R. 12: 1933. LEPSZY K„ Békés (Bekiesz) Kornyát Kasper (Gaspar) (1520-1579), w: PSB, t. 1 (1935). LEPSZY K., Bucella (Bucella de Bucccellis) Mikołaj (zm. 1599), w: PSB, t. 3 (1937). LEPSZY K„ Gostomski Hieronim. Nałęcz (zm. 1609), w: PSB, t. 8 (1959-1960). LEPSZY K„ Gostomski Stanisław z Leżenie h. Nałęcz (zm. 1598), w: PSB, t. 8 (1959-1960). LEPSZY K., Haraburda Michał h. Abdank (zm.1586), w: PSB, t. 9 (1960-1961). LEPSZY K„ Firlej Jan z Dąbrowicy h. Lewart (zm. 1614), w: PSB, t. 7 (1948-1958). LEPSZY K., Mikołaj Firlej h. Lewart (zm. 1601), w: PSB, t. 7 (1948-1958). LULEWICZ H., Pietkiewicz Jerzy h. Działosza (zm. 1574), w: PSB, t. 26 (1981). LULEWICZ H., Protasewicz (Protaszewicz-Szuszkowski) Walerian (ok. 1505-1579), w: PSB, t. 28(1984-1985). LULEWICZ H., Radziwiłł Krzysztof zwany Piorunem h. Trąby (1547-1603), w: PSB, t. 30 (1987). LULEWICZ H., Radziwiłł Mikołaj zwany Rudym h. Trąby (1512-1584), w: PSB, t. 30 (1987). LULEWICZ H., Radziwiłł Stanisław h. Trąby (1559-1599), w: PSB, t. 30 (1987). LULEWICZ H., Radomina Dusiacki Jan h. Trąby (1543-1620), w: PSB, t. 32 (1989-1991). LULEWICZ H., Sapieha Lew h. Lis (1557-1633), w: PSB, t. 35 (1994). LULEWICZ H., Sapieha (Sopieha) Paweł na Kodniu h. Lis
(zm. 1579), w: PSB, t. 35 (1994). LULEWICZ H„ Sołtan (Sołtanowicz) Iwan, właściwie Iwan (Iwachno) Andrzejewicz h. własnego (zm. 1554), w: PSB, t. 40 (2000). MACISZEWSKI J., Maciejowski Bernard h. Ciołek (1548-1608), w: PSB, t. 19 (1974). MAISEL W, Schilling Jan h. własnego (zm. 1514/1515), w: PSB, t. 35 (1994). MALCZEWSKA M., Latyfundium Radziwiłłów w XV do połowy XVI wieku, Warszawa-Poznań 1985. MAŁECKI J., Hajko Jan h. Ogończyk (ok. 1510-ok. 1580), w: PSB, t. 9 (1960-1961). MANIEWSKA D„ Goślicki Wawrzyniec h. Grzymała (ok. 1530-1607), w: PSB, t. 8 (1959-1960). MARKIEWICZ A., Homosta) Gabriel (Hawryła) Iwanowicz (zm. 1597), w: PSB, t. 9 (1960-1961). MARKIEWICZ A., Hornostai Iwan Ostafiewicz h. Hippocentaurus (zm. 1558), w: PSB, t. 9 (1960-1961). MATUŠAKAITE M., Portretas XVI-XVIII A. Lietuvoje, Vilnius 1984. MICHTA )., Heraldyka nobilitowanych w Rzeczypospolitej szlacheckiej, Kielce 2017. MICHTA J., Nobilitacja i indygenat, w: Nobilitacje i indygenaty w Rzeczypospolitej 1434-1794, z. 1-6, Kielce 1991. MICHTA J., Nobilitacja i indygenat w szlacheckiej Rzeczypospolitej, w: Discernere vera et falsa. Prace ofiarowane J. Szymańskiemu w sześćdziesiątą rocznicę urodzin, Lublin 1992. MICHTA J., Nobilitacje Żydów litewskich wXV-XVIII wieku, w: Miasta, ludzie, instytucje, 320
znaki. Księga jubileuszowa ofiarowana profesor Bożenie Wyrozumskiej w 75 rocznicę urodzin, pod red. Z. Piecha, Kraków 2008. MICHTA J., Powiatowa heraldyka samorządowa województwa świętokrzyskiego i jej symbolika, Kielce 2004. MIENICKIR., Dorohostajski Mikołaj h. Leliwa (zm. 1597), w: PSB, t. 5 (1939-1946). MIENICKIR., Stanisław Dowojno h. Lew z Muru (zm. 1573), w: PSB, t. 5 (1939-1946). MIENICKI R., Stanisław Dowojno wojewoda połocki, „Ateneum Wileńaskie”, R. 12: 1937 (osobna odbitka, Wilno 1937). MINCER E, Działalność polityczna Andrzeja Koene-jaskiego, „Rocznik Olsztyński”, t. 7:1968. MINCER E, Koene-Jaski (Jaschke) Andrzej (1571-1636), w: PSB, t. 13 (1967-1968). MINCER E, Koene-Jaski (Jaschke) Izrael (1573-1641), w: PSB, t. 13 (1967-1968). MINCER E, Koene-Jaski (Geschke, Jaschke) Paweł (ok. 1492-1564), w: PSB, 1.13 (1967-1968). MÜLLER К., Erbowni listiny v archivech Slezska a Severni Moravy, Opava 2001. NATANSON-Leski J„ Dzieje granicy wschodniej Rzeczypospolitej, ez. 1: Granica mo skiewska w epoce jagiellońskiej, Lwów-Warszawa 1922. NIESIECKI K., Herbarz polski, t. 4, Lipsk 1839; t. 5, Lipsk 1840; t. 8, Lipsk 1841; t. 9, Lipsk 1842; t. 10, Lipsk 1845. NITECKI R, Biskupi Kościoła w Polsce w latach 965-1999. Słownik biograficzny, War szawa 2000. NOWACKI J„ Dzieje archidiecezji poznańskiej, t. 2, Poznań 1964. NOWAK M„ Karnkowski Stanisław abp, w: Encyklopedia Katolicka, t. 8, Lublin 2000. NOWAK T„ Szczawiński Paweł h. Prawdzie (1529-1595/5), w: PSB, t. 47 (2010). NOWICKI E., Studia nad kancelarią koronną Kazimierza Jagiellończyka, Lwów 1912. OCHMAŃSKI J., Biskupstwo
wileńskie w średniowieczu, Ustrój i uposażenie, Poznań 1972. OKOLSKIS., Orbis Poloni, t. 3, Kraków 1645. OPALIŃSKI E., Mniszech Jerzy z Wielkich Kończyc h. własnego (ok. 1548-1613), w: PSB, t. 21 (1976). OSTROWSKI J„ Księga herbowa rodów polskich, cz. 1-2, z. 1-19, Warszawa 1898-1906. OZOROWSKI E., Karnkowski (Carncovius) Stanisław Jan, w: Słownik polskich teolo gów katolickich, pod red. ks. H.E. Wyczawskiego OFM, t. 2, Warszawa 1982. PAPROCKI B., Gniazdo cnoty zkąd herby rycerstwa sławnego Królestwa Polskiego, Wielkiego Księstwa Litewskiego, Ruskiego, Pruskiego, Mazowieckiego, Żmudzkiego, у inszych Państw do tego Królestwa należących książąt у panów początek swoy maią, Kraków 1578. PAPROCKI B., Herby rycerstwa polskiego, Kraków 1584. PAPROCKI B., Herby rycerstwa polskiego, wyd. K.J. Turowski, Kraków 1858. PAPÉE E, Aleksander Jagiellończyk, Kraków 1999. PIECH Z., Monety, pieczęcie i herby w systemie symboli władzy Jagiellonów, Warszawa 2003. PIEKOSIŃKI E, Rycerstwo polskie wieków średnich, t. 1, Kraków 1896. PIETKIEWICZ K., Wielkie Księstwo Litewskie pod rządami Aleksandra Jagiellończyka. Studia nad dziejami państwa i społeczeństwa na przełomie XV i XVI wieku, Poznań 1995. 321
PLEWCZYÑSKI M., Ościk (Ostik, Ostyk) Jerzy h. Trąby (ok. 1530-1579), w: PSB, է. 24 (1979). PŁAZA S., Historia prawa w Polsce na tle porównawczym, cl. 1 : X-XVIII w., Kraków 1997. POCIECHA W., Chojeński Jan, w: PSB, t. 3 (1937). POCIECHA W., Decjusz (Dietz) Jost (Jodok) Ludwik (ok. 1485-1545), w: PSB, t. 5 (1939-1946). POCIECHA W., Gasztołd Olbracht h. Awdaniec (zm. 1539), w: PSB, t. 7 (1948-1958). POCIECHA W., Gasztołd Stanisław h. Awdaniec (zm. 1542), w: PSB, t. 7 (1948-1958). POCIECHA W., Ezofowicz Rabinkowicz Jan Abraham (zm. 1519), w: PSB, t. 6 (1948). POCIECHA W, Ezofowicz Rabinkowicz Michel (zm. ok. 1529), w: PSB, t. 6 (1948) POCIECHA W., Firlej Mikołaj z Dąbrowicy h. Lewart (zm. 1526), w: PSB, t. 7 (1948-1958). PROKOP K.R., Biskupi kijowscy obrządku łacińskiego XIV-XVII w. Szkice biograficzne, Biały Dunajec-Ostróg 2003. PROKOP K.R., Sylwetki biskupów łuckich, Biały Dunajec-Ostróg 2001. PRZYAŁGOWSKI W., Żywoty biskupów wileńskich, 1.1, Petersburg 1860. PTAŚNIK Z dziejów kultury włoskiego Krakowa, „Rocznik Krakowski”, t. 9, Kraków 1907. RAFACZ J„ Adopcja w Polsce w XVI wieku, Warszawa 1931. RULIKOWSKI E„ Hornostajpol, w: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. 3, Warszawa 1882. RYMAR L„ Udział Krakowa w sejmach i sejmikach Rzeczypospolitej, „Rocznik Kra kowski”, R. 7: 1905. SARNA W., Episkopat przemyski obrządku łacińskiego, 1.1, Przemyśl 1902. SCHOTT A., Tractatio iuris publici de indigenatu Polonorum ex iure publico deducía, Dantisci 1738. SEMKOWICZ W, Braterstwo szlachty polskiej z bojarstwem litewskim w unii horodelskiej 1413 roku, w: Polska i Litwa w
dziejowym stosunku, Kraków 1914 (także odbitka). SEMKOWICZ W., Hanul - namiestnik wileński i jego ród, „Ateneum Wileńskie”, r. 7:1930. SEMKOWICZ W., Nagana i oczyszczenie szlachectwa w Polsce XIV IXV wieku, Lwów 1899. SEMKOWICZ W, Wywody szlachectwa w Polsce w XIV-XVII wieku, „Rocznik Towa rzystwa Heraldycznego we Lwowie”, t. 3:1911/1912. SEREDYKA J., Sejm 1618 roku, Opole 1988. ŞEYLER G., Geschichte der Heraldik, Nürnberg 1885-1889. SINIBALDI Ubaldi, Nobilitate Axiómata, Spira, b.r.w. (XVI w.). SKWARCZYŃSKI R, Stanowisko cudzoziemców w dawnym prawie polskim koronnym, „Pamiętnik historyczno-prawny”, 1.11, z. 1, Lwów 1932. SŁOWNIK łaciny średniowiecznej w Polsce, t. 2, z. 4, Wrocław-Warszawa-Kraków 1961. SONDEL ]., Słownik łacińsko-polski dla prawników i historyków, Kraków 1997. SPIERALSKI Z., Kiszka Mikołaj h. Dąbrowa (zm. 1587), w: PSB, 1.12 (1966-1967). STRAUB E„ Nyulassi Öt évszázad cimeri. A magyar Országos Levéltár cimereslevelein, Budapest 1987. 322
STRYJKOWSKI M., Kronika polska, żmudzka i wszystkiej Rusi, t. 2, Warszawa 1846. STRZELECKI A., Baranowski Wojciech (1548-1615), w: PSB, 1.1 (1935). STUDNICKI W.G., Czy Wilno wysyłało posłów na sejmy Rzeczypospolitej?, „Przegląd Historyczny” R. 7:1908. SUCHENI-GRABOWSKA A., Zygmunt August król polski i wielki książę litewski 1520-1562, Warszawa 1996. SUCHOCKA A., Możnowładcy polscy wobec unii horodelskiej, „Średniowiecze Polskie i Powszechne”, t. 3,2004. SUŁKOWSKA-KURASIOWA I., Dokumenty królewskie i ich funkcja w państwie pol skim za Andagewenów i pierwszych Jagiellonów 1370-1444, Warszawa 1977. SUŁKOWSKA-KURASIOWA I., Polska kancelaria królewska w latach 1447-1506, Wrocław-Warszawa-Kraków 1967. SZNARBACHOWSKI E, Początek i dzieje rzymskokatolickiej diecezji łucko-żytmierskiej, obecnie łuckiej w zarysie, Warszawa 1926. SZULC T., Eąues auratus w dawnej Rzeczypospolitej, „Acta Universitatis Lodizensis. Folia Iuridica”, t. 38 (1988). SZYMAŃSKI J., Herbarz rycerstwa polskiego z XVI wieku, Warszawa 2001. SZYMAŃSKI J., Herbarz średniowiecznego rycerstwa polskiego, Warszawa 1993. SZYMAŃSKI J., Jeszcze o nobilitacji Morsztynów i o początkach adopcji herbowej, „Rocz nik Łódzki”, t. 40:1993. SZYMAŃSKI J., Nauki pomocnicze historii, Warszawa 1983. SZYMAŃSKI J„ Nobilitacja czy indygenat, „Acta Universitatis Nicolai Copernici. Histo ria. Nauki pomocnicze historii”, t. 26:1992. ŚWIEŻAWSKI A., Jan (Janusz) z Książąt Litewskich (1499-1538), w: PSB, 1.10 (1962). TRELIŃSKA B., Album armorum nobilium Regni Poloniae XV-XVIII saec. Herby no bilitacji i indygenatów XV-XVIII w., Lublin 2001.
TRELIŃSKA B., Pogonią - herb wprowadzony przez Władysława Jagiełłę, w: Nihil superfluum esse. Studia z dziejów średniowiecza ofiarowane Profesor Jadwidze Krzyżaniakowej, pod red. J. Strzelczyka i J. Dobosza, Poznań 2000. URUSKIS., Rodzina. Herbarz szlachty polskiej, 1.1, Warszawa 1904. URZĘDNICY centralni i dygnitarze Wielkiego Księstwa Litewskiego XIV-XVII wieku. Spisy, oprać. H. Lulewicz i A. Rachuba, w: Urzędnicy dawnej Rzeczypospolitej XII-XVIII wieku. Spisy, 1.11, pod red. A. Gąsiorowskiego, Kórnik 1994. URZĘDNICY centralni i nadworni Polski XIV-XVIII wieku. Spisy, oprać. K. Chłapowski, S. Ciara, Ł. Kądziela, T. Nowakowski, E. Opaliński, G. Rutkowska, T. Zielińska, w: Urzędnicy dawnej Rzeczypospolitej XII-XVIII wieku. Spisy, t. 10, pod red. A. Gąsiorowskiego, Kórnik 1992. URZĘDNICY kujawscy i dobrzyńscy XVI-XVIII wieku. Spisy, oprać. K. Mikulski, W. Sta nek, przy współudziale Z. Górskiego, R. Kabacińskiego, w: Urzędnicy dawnej Rzeczypospolitej XII-XVIII wieku. Spisy, t. 6, z. 2, pod red. A. Gąsiorowskiego, Kórnik 1990. URZĘDNICY podlascy XIV-XVII wieku. Spisy, oprać. E. Dubas-Urwanowicz, W. Jarmolik, M. Kulecki, J. Urwanowicz, w: Urzędnicy dawnej Rzeczypospolitej XIIXVIII wieku. Spisy, t. 8, pod red. A. Gąsiorowskiego, Kórnik 1994. URZĘDNICY Prus Królewskich XV-XVIII wieku. Spisy, oprać. K. Mikulski, w: Urzęd- 323
nicy dawnej Rzeczypospolitej ХП-ХУІІІ wieku. Spisy, t. 5, z. 2, pod red. A. Gąsiorowskiego, Wrocław-Warszawa-Kraków 1990. URZĘDNICY Wielkiego Księstwa Litewskiego. Spisy, t. 1, Województwo wileńskie XIV-XVIII wiek, pod. red. A. Rachuby, oprać. H. Lulewicz, A. Rachuba, P. Romaniuk, przy współpracy [U. Jemialianczuka] i A. Macuka, War szawa 2004. URZĘDNICY Wielkiego Księstwa Litewskiego. Spisy, t. 2, Województwo trockie XIV-XVII wiek, pod red. A. Rachuby, oprać. H. Lulewicz, A. Rachuba, P. Romaniuk, A. Horatyn, przy współpracy A. Macuka i J. Aniszczanki, Warszawa 2009. URZĘDNICY Wielkiego Księstwa Litewskiego. Spisy, t. 4, Ziemia smoleńska i wojewódz two smoleńskie XIV-XVIII wiek, pod red. A. Rachuby, oprać. H. Lulewicz, A. Rachuba, P. Romaniuk, Warszawa 2003. URZĘDNICY wielkopolscy XVI-XVIII wieku. Spisy, oprać. A. Bieniaszewski, w: Urzęd nicy dawnej Rzeczypospolitej XII-XVIII wieku. Spisy, t. 1, z. 2, pod red. A. Gąsiorowskiego, Wrocław 1987. URZĘDNICY województw kijowskiego i czernihowskiego XV-XVII wieku. Spisy, oprać. E. Janas i W. Kłaczewski, w: Urzędnicy dawnej Rzeczypospolitej XII-XVIII wieku. Spisy, t. 3, z. 4, pod red. A. Gąsiorowskiego, Kórnik 2002. URZĘDNICY województw łęczyckiego i sieradzkiego XVI-XVIII wieku. Spisy, oprać. E. Opaliński, H. Żerek-Kleszcz, w: Urzędnicy dawnej Rzeczypospolitej XII-XVIIIwieku. Spisy, t. 2, z. 2, pod red. A. Gąsiorowskiego, Kórnik 1993. URZĘDNICY województwa bełskiego i ziemi chełmińskiej XIV-XVIII wieku. Spisy, oprać. H. Gmiterek, R. Szczygieł, w: Urzędnicy dawnej Rzeczypospolitej XIIXVIII wieku. Spisy, t. 3, z. 2, pod red. A.
Gąsiorowskiego, Kórnik 1992. URZĘDNICY województwa krakowskiego XVI-XVIII wieku. Spisy, oprać. S. Cynarski, A. Falniowska-Gradowska, w: Urzędnicy dawnej Rzeczypospolitej XII-XVIII wieku. Spisy, t. 4, z. 2, pod red. A. Gąsiorowskiego, Kórnik 1990. URZĘDNICY województwa lubelskiego XVI-XVIII wieku. Spisy, oprać. W. Kłaczewski, W. Urban, w: Urzędnicy dawnej Rzeczypospolitej XII-XVIII wieku. Spisy, t. 4, z. 4, pod red. A, Gąsiorowskiego, Kórnik 1991. URZĘDNICY województwa ruskiego XIV-XVIII wieku. Spisy (ziemia halicka, lwowska, przemyska, sanocka), oprać. K. Przyboś, w: Urzędnicy dawnej Rze czypospolitej XII-XVIII wieku. Spisy, t. 3, z. 1, pod red. A. Gąsiorowskiego, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1997. URZĘDNICY województwa sandomierskiego XVI-XVIII wieku. Spisy, oprać. K. Chła powski, A. Falniowska-Gradowska, w: Urzędnicy dawnej Rzeczypospolitej XII-XVIII wieku. Spisy, t. 4, z. 3, pod red. A. Gąsiorowskiego, Kórnik 1993. URZĘDNICY wołyńscy XIV-XVIII wieku. Spisy, oprać. M. Wolski, w: Urzędnicy w dawnej Rzeczypospolitej XII-XVIII wieku. Spisy, t. 3, z. 5, pod red. A. Gą siorowskiego, Kórnik 2007. VOLBORTH C. A. von, Heraldry of the world, London 1973. WAJS A., Dyplom Jana Albrychta Radziwiłła dla geometry Mikołaja Hybnera z 1615 r., „Miscellanea Historico-Archiwistica”, 1.11:2001. WASILEWSKI E., Nobilitacje miast w dawnej Rzeczypospolitej Obojga Narodów, w: Czas, przestrzeń, praca w dawnych miastach. Studia ofiarowane Henrykowi 324
Samsonowiczowi w sześćdziesiątą rocznicę urodzin, Warszawa 1991, WDOWISZEWSKI Z., Genealogia Jagiellonów, Warszawa 1968. WDOWISZEWSKI Z., Regesty nobilitacji w Polsce (1404-1794), do druku przygotował, wstępem i przypisami uzupełnił A. Heymowski, w: Materiały do biografii, genealogii i heraldyki polskiej, t. 9, Buenos Aires-Sztokholm 1987. WDOWISZEWKI Z., Tytuły polskie nadawane cudzoziemcom, w: Materiały do biografii, genealogii i heraldyki polskiej, t. 3, Buenos Aires-Paryż 1966. WDOWISZEWSKI Z., Wiadomość o gdańskim kopiariuszu urzędowym z XVII w. i zawartych w nim nobilitacjach i indygenatach, „Miesięcznik Heraldyczny”, R. 15: 1936. WEJNERT A., Kawalerowie Złotej Ostrogi w Polsce do XIX wieku, Warszawa 1979. WIELKI słownik rosyjsko-polski, t. 2, oprać. A. Mirowicz, J. Dulewicz, J. Grek-Pabis, Warszawa-Moskwa 1970. WIERZBOWSKI T. Vademecum, Lwów-Warszawa 1926 WITTYG W, Nieznana szlachta polska i jej herby, Kraków 1908. WIŚNIEWSKI J., Mackowicz Szymko h. Kościesza (zm. 1542), w: PSB, t. 19 (1974). WIZERUNKI i roztrząsania naukowe. Poczet nowy”, t. 5, Wilno 1836. WOLFF A., Wiadomość o skartabelacie, „Roczniki Historyczne”, R. 15: 1939-1946. WOLFF J., Kniaziowie litewsko-ruscy do końca czternastego wieku, Warszawa 1895. WOLFF J., Senatorowie i dygnitarze Wielkiego Księstwa Litewskiego 1386-1795, Kraków 1885. WOLFF J., Żyd ministrem króla Zygmunta, Kraków 1885. WOŁONCZEWSKIM., Biskupstwo żmudzkie, Kraków 1898. WYCZAŃSKI A., Między kulturą a polityką. Sekretarze królewscy Zygmunta Starego (1506-1548), Warszawa 1990. WYCZAWSKI H.E., Pac (Pacewicz) Mikołaj h. Gozdawa (ok.
1527-1585), w: PSB, t. 24 (1979). ZAJĄCZKOWSKI S.M., Obowiązki wojskowe wójtów w państwie polskim w okresie monarchii stanowej, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości”, t. 21:1978. ŻEBRAWSKI T„ O pieczęciach dawnej Polski i Litwy, cz. 2, Kraków 1871. ŻERNICKI-SZELIGA E„ Der Polnische Adel und die demselben hinzugetretenen an dersländischen Adelsfamilien, Band II, Hamburg 1900. ŻUKOWSKI J., Chwalczewski Jerzy, Falczewski, biskup, ur. pod koniec XV w. w ziemi kaliskiej, zm. po 15 II 1549 w Torczynie (k. Łucka), w: Encyklopedia Ka tolicka, t. 3, Lublin 1979. ŻYCHLIŃSKIT., Złota księga szlachty polskiej, 1.11, Poznań 1889; t. 28, Poznań 1906.
INDEKS NAZW OSOBOWYCH Abraham z Kijowa, brat Michała Józe fowicza (Ezofowicza). Zob. Józefo wicz Jan Abraham. Adolf z Nassau 52 Agrypa Wacław, marszałek sejmowy, pi sarz 211 Albert Fryderyk, książę pruski 34 Albrecht Hohenzollern Austriacki 23,53, 127, 130, 144-145, 168, 175-176, 191 Áldásy Antal, autor 10 Aleksander Jagiellończyk, wielki książę li tewski, król 25-26, 28, 50,97,114-115, 117, 126, 131, 139, 163, 175-176, 189, 193, 206, 240, 267, 270, 282,321 Alenami, rodzina 105 Alexandrowicz Stanisław, autor 14, 285, 297,316 Alfred X Mądry, król 10 Ambroży z Pępowa, wojewoda sieradzki 272 Amor Jan z Tarnowa, kasztelan krakowski 39, 47 Andegawenowie, rodzina 323 Andriejewicz Iwan, podskarbi nadworny i poborca wieluński 279, 281 Andrzej z Tęczyna. Zob. Tęczyński Andrzej. Andrzej z Zagórzan 11, 70 Andrzej, biskup lwowski 272 Andrzej, św. 211 Aniszczanka Jaugien, współautor 7,324 Ankutycz Bogdan 160 Anna Austriaczka, królowa 305 Anna, księżna mazowiecka 121,130 Antanavičius Darius 313 Antoni z Baszna 54 Arciszewski Kierdej, chorąży berestecki 207 Aufensteinerowie, rodzina 54 August III, król 30 Babócsai Andrasow, brat Gergelya 72 Babócsai Gergely, pleban z Budy, kapłan nadworny 72 Babócsai Tomás, brat Gergelya 72 Badurek Mikołaj ze Zręczyc 11 Baliccy, rodzina z Jaromirki 16 Balicki Mikołaj z Jaromirki, kanonik ka mieniecki 16,110 Baliulis Aligirdas 313 Balzer Oswald, autor 21, 163, 180, 198, 316 Bandtkie-Stężyński Jan Wincenty, autor 224,316 Baranowski Ignacy Tadeusz, autor 98,316 Baranowski Wojciech, arcybiskup gnieź nieński 301,303,323 Barbara, żona Bartłomieja Romera
11 Barbarycz Grzegorz, ziemianin 206 Bardach Juliusz, autor 17-18,196,285,316 Bartłomiej, dziedzic Wilczkowie, rajca krakowski 11 Bartłomiejewicz Błażej z włości ejszyckiej (jeszyckiejj 205 Bartłomiejewicz Jakub z włości ejszyckiej (jeszyckiej) 205 Bartłomiejewicz Walenty z włości ejszyc kiej (jeszyckiej) 205 Bartłomiejewicze, rodzina 205 Bartolus Saxoferrato de, autor 14,62,313 Bartoszewicz Bonawentura, neofita 181,183 327
Baryczowa Maria, autorka 35, 213, 316 Batory Andrzej, książę Siedmiogrodu, bi skup warmiński, kardynał, brata nek Stefana Batorego 225-226 Batory Baltazar, bratanek Stefana Batore go 225-226 Bazydło Janusz, autor 277, 316 Веке de, rodzina 73 Веке Joachim de, rajca gdański 25,30,59-60, 73,314 Bekesz Gabriel młodszy, syn Kaspra 223, 226-227 Bekesz Gabriel, z Korniat (Węgry) 105, 219-224,226-227 Bekesz Kasper, brat Gabriela, arianin, zau fany Stefana Batorego 219, 226-227, 238, 247, 257, 320-321 Bekesz Władysław, brat Gabiela 223,226-227 Bendoński Simonides Szymon, poeta 44 Bergin, neofita 180 Bernard z Maciejowic, podsędek lubelski 97 Berszadskij Siergiej Aleksandrowicz, autor 136, 190,313 Berżewiczy Marcin, podkanclerzy sied miogrodzki 220 Besala Jerzy, autor 305,316,220-223,226 Białopiotrowicz Wincenty, urzędnik 197/ /198 Bieligunka Mikołaj (Bielionka) z Węgier 55,61 Bielski Fiedor, spiskowiec 78 Bielski Tadeusz, neofita 181 Bieniaszewski Adam, współautor 7, 324 Biskup Marian, autor 57,316-317 Błaszczyk Grzegorz, autor 21,24,50,268, 282-283, 294,316 Błoński Jan 47 Bocskai, rodzina 67 Bodman Hans 53 Bodniak Stanisław, autor 304-305, 317 Bohowitynowicz Piotr, pisarz królewski 229 328 Bohowitynowicze, rodzina 229 Bohowitynowiczówna, (Bohowitynówna) matka Iwana Sułtana 228,284 Bona (właśc. Bona Sforza dAragona), kró lowa, żona Zygmunta I 86,115,150, 194, 237, 256, 276-277, 282, 284, 294, 296-298 Bonar Seweryn, kasztelan krakowski 297 Boniecki Adam, autor 60,87-88,189,211, 227-229, 276-277, 282-285, 295-299,317 Boratyński Jurij, wojewoda, dowódca mo skiewski 167,216,218
Borkowska Urszula, autorka 276,317 Borysowicz Wasyl, bojar 207,208 Bossányi, rodzina z Węgier 75 Bothowiwowie z Bathfalva, rodzina z Wę gier 67 Branicki Sebastian, biskup kamieniecki 228,284 Brückner Aleksander, współautor 68,317 Buccella Filip, siostrzeniec Mikołaja Buccellego 84, 87 Buccella Mikołaj (Buccelli, Bucelli, Buccellis de, Bocela), doktor filozofii, lekarz królewski 13,44,83-89,103, 105, 113-114, 118, 120, 128-129, 132-133,137-138,141-142,145,147, 150, 152, 169, 172-173, 195, 219, 221, 234, 244, 252, 320 Buccelli Julia, bratanica Mikołaja, żona Ja na Chrzciciela Cetysa 88 Buccelliowie, rodzina 84,87-88,105 Buczyński Józef, asesor powiatowy orszański 274 Budiłło Fedorowicz Eliasz, właściciel czte rech wsi we włości mozyrskiej 148, 156-157 Budiłło Piotrowicz Fiodor, ojciec Eliasza 156 Bukowski Waldemar, autor/redaktor 45-46,90,317,318 Burba Martynowicz Jan, ziemianin 206 Butwid, przodek Rekuciów 49
Bużeński Jan, sekretarz i dworzanin kró lewski 138 Bykowski Stanisław, kasztelan konarski, łęczycki, starosta sieradzki 133 Byliński Adam Jan, syn Spetha, służebnik 73,111,117,152,167-171,208-210 Campe Jakub, mieszczanin gdański 25,30/31 Campe Urszula, córka Jakuba Campe 25, 30-31 Caraglio (Caralio) Jan Jakub, rycerz złoty 192 Carbothi Anioł, szlachcic włoski, aptekarz nadworny 225 Celichowski Zygmunt, wydawca 60,113, 313 Ceplewna Catherina z Poznania 27 Cetys Jakub, ojciec Jana Chrzciciela 106 Cetys Jan Chrzciciel (Baptysta) z Włoch, krewny Mikołaja Buccelli, żupnik krakowski 44, 83, 88-89,104-108, 113/114, 150, 152, 169, 172-173, 195,219 Cetysowie, rodzina 108 Chalecki Dymitr, podskarbi wielki litew ski i pisarz litewski 302, 306, 318 Charytonowicz Iwan, sędzia ziemski miń ski 207 Chłapowski Krzysztof, autor opracowania 7, 323, 324 Chodkiewicz Grzegorz, kasztelan wileń ski, hetman Wielkiego Księstwa Li tewskiego 293,295,318 Chodkiewicz Iwan, namiestnik kijowski 78 Chodkiewicz Iwanowicz Aleksandr, mar szałek gospodarski 285 Chodkiewicz Jan, marszałek, administra tor i hetman inflancki 293,295,318 Chodkiewicz Jerzy, kasztelan trocki 293, 295,318 Chodkiewiczowa Hanna Grigorjewna, wdowa 86 Chodorowicz Piotr, bojar 207,208 Chodynniecki Kazimierz, autor 299,317 Chojeński Jan, kanclerz, biskup krakowski 30, 275, 277,316,319, 322 Chöne (Köne)-Jaski). Zob. Koene-Jaski - rodzina. Chorążyczewski Waldemar, autor 304,317 Chreptowicz Bogdan, dzierżawca jeszycki (ejszycki) i woroński 205 Chreptowicz Joachim, podkanclerzy li tewski 198 Chrząński Teodor, autor 184, 317
Chwalczewski Jerzy. Zob. Falczewski Jerzy. Chynczewska-Hennel Teresa, autorka 304,317 Ciara Stefan, autor opracowania 323 Cieślak Edmund, redaktor 318 Cikowski Stanisław, kupiec Siewierszczyzny 296 Cimerman Dorota, żona Macieja, córka JanaFerbera 26-28,114,126,139,169 Cimerman Jan, ojciec Doroty Cimerman 37 Cimerman Maciej, burmistrz, rajca Gdań ska, burgrabia królewski, rycerz złoty 25-28,126,139 Coio Benedykt, mieszczanin toruński 30 Cort Katarzyna, żona Jana Cimermana, córka Jehorna 26 Csentevögyi Demeter, syn Pala, nadwor ny kapelan i prałat z Kalocsy 72, 74-75 Csentevögyi Gergely 72 Csentevögyi György 72 Csentevögyi Lőrinc 72 Csentevögyi Maté 72 Csentevögyi Mihály 72 Csentevögyi Mihály, uczeń 72 Csentevögyi Miklós, brat prałata 72 Csentevögyi, rodzina 72 Csergheö Géza, węgierski heraldyk 72 Cseri, rodzina z Węgier 67 Csorna Józef, węgierski heraldyk 72 Cuczonis Iwan 16 Cynarski Stanisław, autor opracowania 7, 324 329
Cyrus-Sobolewski Jost, rycerz złoty 192, 312.314 Cyrus-Sobolewski Stanisław, rycerz złoty 192.312.314 Czacki Tadeusz, autor 186,317 Czapka Jan z San, dowódca oddziałów husyckich 57 Czarnkowscy, rodzina 44 Czarnkowski Andrzej, kasztelan kamień ski kasztelan nakielski, rogoziński, kaliski 302,305 Czarnocki Jan, dziedzic części wsi Ligoty 128 Czartoryscy, rodzina 178 Czeki Jan Chrzciciel, mieszczanin kra kowski 199/200 Czepel Mikołaj z Poznania, kanonik gnieź nieński i poznański 26 Czeplówna Katarzyna, siostra Mikołaja Czepela, wdowa po Janie Schellin gu 27 Czermieński Jan, kantor przemyski, ku stosz warszawski 12 Czermieński Krzysztof, brat Jana, dziedzic Czermna 12 Czermieński Leonard, brat Jana, dziedzic Czermna 12 Czerniewicz Eustachy Franciszek, sekre tarz pułkowy 40 Czyż Konstantynowicz Marcin z Niecieczy 148-149,151,154, 172 Czyż Wasyl, masztalerz i starosta ryczowski 279,281,284 Dabi Mihály z Zagrzebia 77 Dambrowscy, rodzina 227 Daniłowicz Ignacy, autor 203, 315 Danowicz Libko Stanisław, neofita 152, 168,170,187-188, 193-194, 286 Dantyszek Jan 14,115, 282 Daskonis Wassilus 16 Dawiłowicz Fedor z Witebska 117,133,138 Dąbkowski Przemysław, autor 86,180,317 Dąbrowski Jan, autor 23, 78, 80,114-116 330 Decjusz Jost Ludwik z Wissemburga w Alzacji, sekretarz królewski, wójt Piotrkowa 40, 322 Derwich Marek, autor 68, 317 Deskur Hieronim, syn Piotra 201,312-313 Deskur Jan, kapitan gwardii pieszej Wiel kiego Księstwa Litewskiego 201, 312-313 Deskur Michał, chorąży gwardii pieszej Wielkiego Księstwa Litewskiego 201,312-313 Deskur Paweł, syn Piotra 201,313 Deskur Piotr,
podpułkownik gwardii pie szej Wielkiego Księstwa Litewskie go 201,312 Deskurowie, rodzina z Pikardii we Francji 201 Dessaw (Dessau) Teodor, neofita 180,184 Desylwanis Elżbieta, babka Jakuba Izabeliusa 103 Diakowicz Onufry, dziadek żony Filipa Ofanasewicza 159-160 Diakowicz Adam, brat Onufrego 160 Disznósi, rodzina 67 Długosz Jan, autor 24, 55-56, 60, 63-64, 113,313 Dobosz Jan, redaktor 323 Dobri Andrea 72 Dobri György 72 Dobrowolski Dominik, neofita 181,183184,198 Dobrowolski Felicjan, syn Jana 182 Dobrowolski Franciszek, syn Jana 182 Dobrowolski Jan, ojciec czterech synów, neofita 181-182 Dobrowolski Piotr, syn Jana 182 Dobrowolski Wincenty, syn Jana 182 Dobrzyński Franciszek, neofita 180,184 Dobrzyński Antoni, neofita 180,184 Dobrzyński Maciej, neofita 180,184 Domanowski Jan, biskup wileński 294 Donch, nadžupnik Komitatu Zólyom 53, 62 Dorohostajscy, rodzina 49
Dorohostajski Olechnowicz Mikołaj, stol nik Wielkiego Księstwa Litewskiego 293, 298,321 Dorota, żona Stanisława Romera 11 Dowiszewicz Feliks 205 Downarowicz Józef, pisarz 201 Dowojno Stanisław, wojewoda połocki 99,112, 293, 295-296, 321 Drozdek Mikołaj, opat benedyktynów na św. Krzyżu 68 Drublańscy, rodzina 102-105,111 Drublański Mikołaj Pawłowicz 101-102, 110.169 Drublański Walenty Pawłowicz 101-102, 110.153.169 Drzewiccy, rodzina 130, 138 Drzewicki Adam, brat Macieja, podstoli krakowski 97 Drzewicki Maciej, biskup przemyski i pod kanclerzy królestwa 97,99,138,144 Drzewiński (Drewiński) Bazyli, pisarz, se kretarz królewski 293, 299, 317 Drzewiński Wawrzyniec, syn Bazylego 299,317 Dubas-Urwanowicz Elżbieta, autorka opracowania 323 Dubingowicz Stanisław, tłumacz 315 Dubinski Piotr, burmistrz wileński, autor 11,35, 178,316 Dubrowski Panasewicz Tymofiej. Zob. Panasewicz Tymofiej z Dobřan. Dulewicz Irena, autorka 156, 325 Dulęba Józef, sekretarz Wielkiego Księ stwa Litewskiego 309 Dworzaczek Włodzimierz, autor 49,276-277, 295-296, 303-306, 317 Dworzaczkowa Jolanta, autorka 18, 317 Dworzański Jan, dworzanin królewski 123, 128-129, 133, 135, 140, 142, 145,168, 317 Dworzeckijan 214 Dybowski Sebastian, starosta grodzieński 160 Dymitr z Rappen, służebnik królewski, dziedzic z Zagórzan, Zalesia i Zręczyc 51,61 Dziadoń Stanisław 70 Działyński Adam Tytus, wydawca 19,315 Działyński Mikołaj, wojewoda chełmiński i malborski 304-305, 317 Działyński Stanisław 302,305,317 Dzięgielewski Jan, autor 303 Dziokowski Andrzej, neofita 182 Dziokowski Stefan, neofita 182 Eberstorf Hans 53
Eberstorff Hannsen von, podkomorzy w Austrii 23 Eberstorff Reinprecht von 52 Eckinin Mikołaj, prokonsul Rygi 13 Eisenstein Karol von 52 Erazm z Biecza 29 Eresztevenyi, rodzina z Węgier 76 Erky, rodzina z Węgier 71 Eryk XIV, król 168 Estreicher Karol, współautor 68, 317 Ezofowicz Michał (Józefowicz). Zob. Jó zefowicz Michał. Ezofowicz Rabinkowicz Jan Abraham. Zob. Józefowicz Jan Abraham. Ezofowicze, rodzina. Zob. Józefowicze-Hlebiccy. Falczewski Jerzy (Chwalczewski), biskup łucki 279,281-282,325 Falniowska-Gradowska Alicja, autorka opracowania 324 Fanelli, rodzina 105 Fedorowicz Iwan 159 Fedorowicz Jacek. Zob. Narszonowicz Fe dorowicz Jacek. Fedorowicz Lenka 203-205 Fedorowicz Piotr 203-205 Fedorowicz Sasin 203-205 Fedorowicz Siemion 159 Fedorowiczowie (zwani Sasinami), rodzi na 111,203-205 Fejéregyházi, rodzina z Węgier 76 331
Fejérpataky László, autor 10, 313 Feliński Marek, mieszczanin Sokala 37 Ferber Barbara, córka Eberharda 199,314 Ferber Eberhard, burmistrz, burgrabia Gdańska, rycerz złoty 26, 36, 44, 199-200, 314 Ferber Gertruda, żona Eberharda 169, 199,314 Ferber Jan, syn Eberharda 199, 314 Ferber Jerzy, syn Eberharda 199, 314 Ferber Tideman, syn Eberharda 199,314 Ferdynand I, król 294 Ferdynand II, cesarz 71 Figenaw Michał, kapitan straży morskiej 68 Filip z Mąkolna, kanonik pułtuski 118 Filip, syn Stanisława wójta Mąkolina 118 Firej Andrzej z Dąbrowicy, starosta lu belski 223 Firej Jan, podskarbi wielki koronny 302,306, 320 Firlej Mikołaj, wojewoda krakowski 169, 226, 229, 301,304, 320, 322 Firlejowie, rodzina 10, 34,43 Fiszel Jan, syn Stefana 28, 76 Fiszel Stanisław, syn Stefana 28, 76 Fiszel Stefan, neofita 28,76,130 Fiszerowie, rodzina 76 Forstner Dorothea, autorka 69, 92, 183-184,317 Franciszek I, król 295 Frank Piotr, geometra i kartograf królew ski 304 Friedberg Marian, autor 92,313 Fryderyk Jagiellończyk, arcybiskup gnieź nieński, biskup krakowski 143,272 Gamrat Jan z Osieka 91,133,138 Gardenia (Gardani) Bonawentura, lekarz Zygmunta I 105, 314 Gasztołd (Gasztołt) Olbracht, kanclerz li tewski i wojewoda wileński 145,204 Gasztołd Marcinowicz Wojciech (Ol bracht), wojewoda połocki, kanc 332 lerz Wielkiego Księstwa Litew skiego 204,281-282,312,320,322 Gasztołd Stanisław Olbracht, wojewoda nowogrodzki, mąż Barbary Radzi wiłłówny 283 285, 322 Gasztołt Stanisław Wojciech, wojewoda nowogrodzki 281,322 Gasztołt Wojciech, biskup wileński 281 Gasztołtowicz Anna 277 Gasztołtowicz
Helena 277 Gasztołtowicz Jerzy 277 Gasztołtowicz Katarzyna 277 Gazdowie, rodzina z Mecsincse 56,75 Gąsiorowski Antoni, redaktor 7,323-324 Genderich Erazm, kapitan straży mor skiej 68 Giedroyć Franciszek, autor opracowania 84-87, 150,316 Giesse Tideman, biskup warmiński 44 Gincewicz Michał 114 Gincewicz Stańko 114 Gincewicze, rodzina 115 Girka Henryk, Czech 44 Girka Jan, Czech 44 Gliński Michał, kniaź 191,282 Gloger Zygmunt, autor 161,318 Gmiterek Henryk, autor opracowania 7, 324 Godzisław Jakub, syn Mikołaja 51, 61 Godzisław Mikołaj, ojciec m.in. Jakuba, sołtys z Gorzyc 51 Godzisław z Gorzyc, syn Mikołaja, doktor medycyny 51,61,77 Goldberg Jakub, autor 186-187, 318 Gorazda Mikołaj 54,77 Gorłowski Szymon, syn Jana i Reginy Drygalskiej 41,42 Gostomscy, rodzina 44,87-89,108,133 Gostomski Hieronim (Jeromin), kaszte lan nakielski, starosta Walczewski, wojewoda poznański i starosta san domierski 85-87,89,108,133,138, 304, 320 Gostomski Stanisław z Leżenie, wojewo-
da rawski, starosta radomski 85-86, 89,107,133,138, 320 Gostomski Stanisław, chorąży rawski, wo jewoda rawski 304 Goślicki Wawrzyniec, dziekan kielecki, biskup chełmiński, przemyski, po znański 303,320 Gotartowicz Jan 99 Gottschalk Barbara z Rewia, żona Meinerta 26 Gottschalk Meinert z Rewia 26 Gottschalk z Rewia, przodek Macieja Ci mermana 26 Gottschalk, rodzina z Gdańska, przod kowie Cimermanów 26 Goydamowicz Bartłomiej, syn Mikołaja 90, 142 Goydamowicz Jerzy Jan, syn Mikołaja 90, 142 Goydamowicz Maciej, syn Mikołaja 90, 142,194 Goydamowicz Marcin, syn Mikołaja 90, 142 Goydamowicz Mikołaj, bojar z powiatu kurklewskiego 90-91,95,104,111, 117, 119, 122, 127-128, 131, 135-136, 138, 140-142, 145-146, 164, 234, 244, 252, 273-275,314 Goydamowicz Piotr, syn Mikołaja 90,142 Goydamowicz Stanisław, syn Mikołaja 90,142 Goydamowicze, rodzina 90-91, 95,113 Góralski Zbigniew, autor 7, 163, 318 Górski Zbigniew, współautor 323 Górzyński Sławomir, autor 166,318 Grabowski Janusz, autor 97 Graff Jan, mieszczanin i kupiec poznański 32 Graff Katarzyna, żona Jana Graffa 32,33 Granowski Prokop Jan, chorąży chorągwi pancernej 41 Grek-Pabis Iryda, autorka 156,325 Gretczsch Andrzej 12 Gretczsch Jan 12 Gródecki Roman, autor 23, 78, 80, 114-116,316-317 Grodziski Stanisław, autor 86, 176, 180, 219, 224-225, 227,318 Gruber Engelbrecht (der Gruber) 52 Gmbnau Abraham 186 Gruszecki Stefan, autor 304,318 Grygorewicz Wasyl 161 Grzegorz XIII, papież 303 Grzybowski Konstanty, autor 162-163,318 Gumowski Marian, autor 40, 64-65, 82, 140, 147, 198-199, 201, 207, 214, 224,318 Gumplowicz Leon, autor 178,318
Gurski (Górski) Ignacy, neofita 180,183 Gurski (Górski) Jozef, neofita 180,183 Guth Mikołaj 11, 70 Gutteter Pankracy, 33 Gutteter Wit 33 Gutteterowie, mieszczanie krakowscy 33 Gwagnin Aleksander z Werony, rotmistrz 102-103,105 Habsburgowie, rodzina 12/13,73,217 Haisig Marian, autor 198-199, 297, 318 Hajko Jan 320 Halecki Oskar, autor 306,318 Handelsman Marceli, autor 48, 318 Hanel Michał, ksiądz ze Lwowa, doktor sztuk wyzwolonych i medycyny 25,39 Hannemann Johann (Jan), hrabia Saar brücken 22 Hannemann, hrabia Zweibrücken 22 Hans z Eberstorffu 23 Hans z Tragaunerów 51 Hanul z Wilna, mieszczanin ryski i wileń ski, ojciec Konstantego z Domyślina 45,46, 322 Haraburda Michał, pisarz 293, 298, 320 Harinay Anna, pierwsza żona Kaspra Bekesza 226 Hauptmann Felix, niemiecki znawca pra wa herbowego, autor 22,51,52,53, 318 333
Науко (Hajko) Jan, dworzanin królewski, kasztelan brzeski 293, 297,320 Hayna Jan z ziemi pruskiej 159 Heindenstein Reinhold, sekretarz kró lewski 13,113, 200,295-296, 313 Heisler Jan Dawid 7,197, 314 Helcel Antoni Zygmunt, wydawca 315 Helena, żona króla Aleksandra Jagielloń czyka 26,206 Hendrykowski Henryk, kapitan artylerii koronnej 75 Henryk Walezy, król 12, 210, 217, 296-297,303,305,312 Herman z Przeworska, doktor medycyny 59-60,70-71,73,319 Heymowski Adam, współautor 13, 325 Hidegheth Jakub Mikołaj 54 Hieronim, brat Bartłomieja dziedzica Wilczkowie 11 Hilchen Dawid, brat Jana i Tomasza, syn dyk Rygi 42 Hilchen Jan, doktor filozofii i medycyny 42 Hilchen Tomasz, brat m.in. Jana 42 Hipler Franciscus, doktor 315 Hleba 49 Hlebowicz Jerzy, wojewoda smoleński i dowódca obrony Smoleńska 110, 191,297 Hlebowicz Juriewicz Jan, wojewoda wi leński, kanclerz 207 Hlebowicze, rodzina 49 Hoefner Jakub 199-200, 314 Hohatyn Andrzej 324 Hohenberger Fryderyk 54 Hohenberger Jan 54 Hohenberger Stefan 54 Holarek Jerzy z Trzilwora 13 Holszański Iwan, kniaź 78 Holszański Paweł Algimunt, biskup wileń ski, łucki 276,282 Holy Paweł z Radna 77 Hoppe Izrael, burgrabia Elbląga 186-187 Horatyn A., autor 324 Hornostaj Iwan, sekretarz, wojewoda no 334 wogrodzki, marszałekdworski 144, 205-206, 320 Hornostaj Iwanowicz Gabriel, kasztelan miński, wojewoda kamieniecki 293,296,320 Hornostaj Jan, podskarbi Słonimski, dorszunicki i mściborski 281, 320 Hosii Stanisław, kardynał 315 Hosz Ulryk, ojciec Jana i Ulryka Hozjuszów 45, 285 Hozjusz Jan z Rubna, horodniczy wileń ski 281,285 Hozjusz Jan, syn Ulryka
Hosza 45 Hozjusz Stanisław, kardynał 45,285 Hozjusz Ulryk, syn Ulryka Hosza 45,285 Hozjuszowie, rodzina 44,285 Hruša Aliaksandr, autor 116 Hrydkowicz Wasyl, bojar połocki 152, 154,169-170, 172/173 Hrymkowicz Odyniec 204 Hrynkowicz Wołłowicz Iwan, podskarbi litewski 145 Hunyadi Janos, regent węgierski 162 Hybner Mikołaj, geometra Radziwiłłów 166, 324 Idziński Jakub 201 Ilinicz Iwanowicz Jurij, marszałek dwo ru, starosta berestecki i lidski 204 Imbra Sebastianowicz Janusz, Węgier 99, 112,152 Irasi László 71 Irsai, rodzina z Węgier 70 Irzykowiczowie, rodzina 49 Iwan III, car 78 Iwan IV Groźny, wielki kniaź moskiewski 102,167-168 Iwanowicz Jan, ziemianin 206 Iwanowicz Leonow (Leniów), bojar po wiatu Słonimskiego 207-208 Izabelius Jakub, syn Wawrzyńca z Wenecji 102-105,109-110,153, 169 Izabelius Wawrzyniec 103 Izydorczyk Adam, redaktor 124, 319
Jachimowicz (Jakimowicz) Fedor (Teo dor) 153,165-166 Jadwiga ze Zbąszynia i Leżenie 49 Jagiellonowie, rodzina królewska przyby ła z Litwy 51, 54, 61, 68, 71, 81, 92-93,118, 227, 240, 323, 325 Jakub z Brzeziny, litewski bojar 114,121, 126-127,134-135,139,142, 144 Jakub z Szadka, magister, kanonik san domierski i kielecki 46, 64 Jakub z Turzyna 56 Jakub, ksiądz 201 Jakubowscy, rodzina 183 Jakubowski Felicjan, neofita 181, 185 Jakubowski Jan, neofita 182 Jakubowski Kazimierz, neofita 181,185 Jakubowski Michał, neofita 181,185 Jakubowski Wojciech, neofita 181,185 Jan (Janusz), książę litewski, syn Zyg munta I i Katarzyny Ochstat Telniczanki 276, 282, 283, 305,323 Jan III Sobieski, marszałek i hetman wiel ki koronny, król 40-41,107 Jan Jerozolimski, św. 78 Jan Kazimierz, król 38,195 Jan Olbracht, król 46-47,80,114-118,125-126, 129, 141, 143, 163, 189, 193, 267, 270, 275 Jan z Baszna 54 Jan z Czarnkowa, krewny Stanisława, Woj ciecha, Sędziwoja z Czarnkowa 32 Jan z Mrokowa, kustosz warszawski i ka nonik płocki, brat Jakuba z Brze ziny 130 Jan z Nassau 52 Jan z Nowego Miasta, Węgier 61, 77, 79, 80-82,143 Jan z Pilczy, wojewoda ruski 39,47 Jan z Werden, mieszczanin i kupiec gdań ski 25,30 Jan ze Szczekocin, opiekun Jana Służki 63 Jan, dziekan krakowski 55 Jan, syn Stanisława wójta Mąkolina 118 Janas Eugeniusz, współautor 7,324 Janecki Marceli 176, 318 Jankowski Felicjan, neofita 181 Janowski Paweł, autor 303, 318 Janusz, książę mazowiecki 16,127 Januszowski Lazarides Jan, mieszczanin krakowski i drukarz 30, 314 Jarmolik Włodzimierz, autor opracowa nia 323 Jarmunda
Stanisław, neofita 181 Jasas Rimantas, autor 195,318 Jasnowski Józef, autor 295, 318 Jaworski Franciszek, autor 11,212-213,318 Jelenski Jakub, neofita 180-181 Jelenski Mateusz, neofita 180-181 Jelenski Stanisław, neofita 180-181 Jeliski Konstantynowicz Feliks, komornik 152,210-211 Jeliski Konstantynowicz Gawryło, brat Fe liksa 152,210-211 Jelscy, rodzina 211 Jemialianczuk Uładzimir, współautor 324 Jerzy Fryderyk pruski 225 Jerzy z Bab 27 Jerzy z Tyczyna, sekretarz królewski 12 Jerzy, biskup miednicki 292 Jerzy, podpułkownik gwardii pieszej Wiel kiego Księstwa Litewskiego 201 Jezierski Jan 16 Jezierski Wojciech 16 Jeziorkowski Jakub, sędzia ziemski łom żyński 15 Jones Evan John, edytor 15,313 Józefowicz (Ezofowicz) Michał, neofita, celnik brzesko-litewski 110,118119, 322 Józefowicz Jan Abraham z Kijowa, neofi ta, podskarbi Wielkiego Księstwa Litewskiego, celnik smoleński 121, 127, 129-130, 135, 137, 139, 144, 168, 176,189-191,194-195, 322 Józefowicz Martyna, córka Jana Abraha ma, żona Baltazara Sobka 190 Józefowicz Michał, neofita, celnik litew ski, rycerz złoty 125,127,129-130, 335
136-137 140, 142, 144, 168, 187, 190-192, 194,232, 322, 342, 349, Józefowicze-Hlebiccy (Ezofowicze), ro dzina 189 Juliusz II, papież 276 Jungingen Wolñl von 53 Jurgiewicz Maciej, bojar litewski 50,227-229 Juriewicz Mikołaj 156 Juszkowicz Jakub, syn Macieja 206 Juszkowicz Maciej 206 Juszkowicz Stanisław 206 Juszkowiczowie, rodzina 206-207 Kabaciński Ryszard, współautor 7,323 Kalinowski Franciszek, namiestnik kawa lerii narodowej wojska koronnego 196-197 Kamień Erazm, malarz herbu 55 Kaniewska Irena, autorka 299, 318 Kaplicz Jacek, syn Wasjana 148,150,153-154,170, 194 Kaplicz Jan, syn Wasjana 148, 150,153-154,170, 194 Kaplicz Wasjan, właściciel powiatu turowskiego i pińskiego 148,150,153, 194 Kaproczai András, mieszczanin Budy 58 Kaproczai Gergely 58 Kaproczai Péter 58 Karczewski Maciej. Zob. Szczudlik Kar czewski Maciej. Karnkowski Jan, prymas 84,104 Karnkowski Stanisław, arcybiskup gnieź nieński 301,303,319, 321 Karol IV, cesarz 53,166 Karol Robert, król 53,62,74 KarolV, cesarz 14,31,36-37,45,115,166, 282,294 Kartak Jan z Trzilwora 13 Kasabuła Tadeusz 268,294,318 Kasper z Maciejowic, dworzanin królew ski 97 Katarzyna, (wdowa) po Hieronimie z Wilczkowie, rajcy krakowskim 11 336 Katarzyna, żona Jana Ulla 11 Kazimierski Felicyan (Felicjan), neofita 180, 183 Kazimierz Jagiellończyk, król 11, 50,60, 65, 70, 73, 77-78, 114-115, 203, 223, 240, 319, 321 Kazimierz Wielki, król 173 Kazimierz, św. 282 Kącki Marcin, generał artylerii koronnej i starosta przemyski 75 Kądziela Łukasz, autor opracowania 323 Kendi Peter, Węgier 133 Kennedy Grimsted Patricia, autor 196,318 Kettler
Gothard, mistrz Krzyżaków in flanckich 128 Kętrzyński Stanisław, autor 65,319 Kiaupienė Jūratė, tłumacz 21, 312 Kieniewicz Leszek, autor 124,319 Kiersnowski Ryszard, autor 51,68,319 Kiszka Mikołaj, podczaszy drohicki, woje woda podlaski 293, 297, 322 Klemens VII, papież 276, 282 Klemens z Kłaja 55 Klemens z Zagórzan 11,70 Klich Mikołaj, mieszczanin łomżyński 15-17 Klimowicz Marek, bojar 207,208 Kłaczewski Witold, autor opracowania 7,324 Kmita Filon, kupiec Siewierszczyzny, do wódca wojskowy 296,298 Kmitowie, rodzina 145 Kochanowski Jan Karol, wydawca 74,313, 319 Koene (Köhne)-Jaska Barbara z Niżyńskich, matka Pawła Koene-Jaskiego 36 Koene (Köhne)-Jaska Dorota, córka Mi chała Rozenbergą, żona Pawła Koene-Jaskiego 36 Koene (Köhne)-Jaska Dorota, żona Pawła-syna, córka Jana Cimermana i Katarzyny Schwarzwald 37 Koene (Köhne)-Jaska Małgorzata z Ottinghusenów, druga żona Pawła Koene-Jaskiego 36
Koene (Köhne)-Jaska rodzina z Gdańska 36,39,44 Koene (Köhne)-Jaski (Jaschke) (Chöne (Köne)-Jaski) Izrael, ławnik, rajca gdański, mąż Anny córki Gabriela Schumanna 37-39,42,187, 321 Koene (Köhne)-Jaski Jan, ojciec Pawła Koene-Jaskiego 36 Koene (Köhne)-Jaski Paweł, kupiec gdań ski, właściciel firmy bursztyniarskiej 36,321 Koene (Köhne)-Jaski Paweł, syn Pawła, ławnik, rajca gdański 37 Koene-Jaski (Chöne (Köne)-Jaski) An drzej, nadworny tajny radca elek tora brandenburskiego 36-39,42, 187, 321 Kojałowicz Wijuk, archidiakon żmudzki, autor 282, 285 Kojałowicz Wojciech Wijuk, autor 93-94, 313 Kolak Jan z powiatu goniądzkiego w zie mi bielskiej 96 Kolankowsłd Ludwik, autor 118,191,193,319 Kolos z Némái 53,74 Kołłątaj Hugon, podkanclerzy koronny 197-198 Komjáthy Jan 70 Komjáthy Stefan 70 Komjáthy Wojciech 70 Komjáthy, rodzina z Węgier 69 Konderski Antoni, neofita 182 Konderski Józef, neofita 182 Kondratowicz Mikita (Nikita) 153-154, 166-167, 210 Kondratowicz Mikołaj 205 Koniecpolski Jan, kanclerz 66 Konopczyński Władysław, autor 16, 99, 127-128, 130, 165, 167-168, 176, 180,191,193,216,218,319 Konstanty z Domyślina, syn Hanula z Wil na 45-46,74 Kopaliński Witold, autor 183-184,319 Korczak Lidia, tłumacz 21,312 Korolko Mirosław, autor 12,294,299,319 Korwin Ludwik (Ludwik Piotrowski), autor 183-184,319 Korwin Maciej, król 56 Kosiński Iwan 163 Kosman Marceli, autor 173,319 Kostewicz Jan 285 Kostiukowicz Roman 159 Köszega Władysław, dworzanin cesarza Zygmunta Luksemburczyka 70 Köszega, rodzina z Węgier 69 Kościelecki Jan, kasztelan biechowski, międzyrzecki 305,317 Kościelecki
Łukasz, arcybiskup gnieź nieński 301,303,317-318 KościeleckiMikołaj,wojewodakaliski,sta rosta brzeski i bobrownicki 25,31 Kośla Mikołaj 12 Kotarski Henryk, autor 305, 319 Kowalczyk Maria, autorka 59-60,71,73,319 Kowalska Halina, autorka 284, 303, 306, 319 Krakau Jerzy 12 Krakau Reinhold 12 Krasicki Stanisław, ochmistrz dworu kró lowej Anny Austriaczki 302, 305, 319 Krasnowojski Szymon, neofita 182,185 Kraushar Aleksander, autor 176,179,181, 319 Kromer Marcin, sekretarz królewski, bis kup warmiński 12-13, 36,44 Krusch Andrzej, sędzia grodzki łomżyń ski 15 Krzesław z Kurozwęk, biskup kujawski, wrocławski, kanclerz 82,272 Krzycki Andrzej, biskup płocki 118 Krzysztof, św. 212, 288, 392 Krzyżaniakowa Jadwiga, prof. 91, 323 Krzyżanowski Bazyli, neofita 182 Krzyżanowski Franciszek Stanisław, neo fita 181,184 Krzyżanowski Jakub, neofita 182 Kuberski Stanisław, łowczy Wiszniewski 15 337
Kuchmistrzowiczowie, rodzina 49 Kuczyński Stefan Krzysztof, autor 44,47,319 Kulecki Michał, współautor 323 Kumor Bolesław 277,303,319 Kuraś Stanisław, tłumacz 7,93,123 Kurozwęcki Krzesław, kanclerz 143 Kutrzeba Stanisław, autor 21,312,319 Kuźmińska Maria, autorka 283,320 Kwieciński Józef, neofita 180,182-183 Kwinta Wojciech, ojciec Wojciecha 208 Kwinta Wojciechowicz Jan 208 Laberschek Jacek, autor 56-57,63,320 Lanckorońscy z Brzezia, rodzina 39,42-44 Lanckoroński Krzesał (Krzysztof) 39,43 Lanckoroński Mikołaj, generalny zarząd ca mennic i kopalń 39,43 Lanckoroński Stanisław, cześnik królew ski, starosta generalny 39,43 Larzak Jan Farcineli de, pułkownik regi mentu konnego 201 Lascaris (Laskarys) Teodor de, podpuł kownik w regimencie pieszym bu ławy Wielkiego Księstwa Litewskie go 201,313 Laskowicz Andrzej, syn Antoniego 196 Laskowicz Antoni, porucznik 196 Laskowicz Jan Kazimierz, syn Antoniego 196 Laskowicz Józef, syn Antoniego 196 Laskowicz Karol, syn Antoniego 196 Laskowicz Tadeusz, syn Antoniego 196 Lasocki Krzysztof, starosta gostyński 33,34 Lasocki Zygmunt, autor 68,320 László Fejérpataky, autor 10 Lauwer Jost, mieszczanin z Memmningen 53 Leon X, papież 276 Leonard, ławnik krakowski 11 Lepszy Kazimierz, autor, wydawca 83,86, 219, 226, 298, 304, 312, 320 Leutold z Regensburga 52 Lewoń Jan, podkomorzy wileński i staro sta dyneburski 169 338 Libko Danowicz Stanisław. Zob. Danowicz Libko Stanisław. Ligęza Andrzej z Byszewic 99,144-145,314 Lintfari Marcin Jan, biskup żmudzki 268, 318 Lipiński Jan, neofita 180,182 Lippi Anna, matka Prospera, druga żona Krzysztofa
Morsztyna 87 Lippi Antoni, potomek Prospera 88 Lippi Franciszek z Padwy 87 Lippi Jan Nepomucen, potomek Prospe ra 88 Lippi Prosper, siostrzeniec Buccellego 84, 87-88 Lippi Stanisław, potomek Prospera 88 Lippi, rodzina z Padwy 88 Lipski Karol, neofita 181, 185 Lipski Stanisław, neofita 181, 185 Locci Franciszek 73 Locci Jan 73 Locci Kazimierz 73 Lokcens Stanisław 71 Lopeck z Aystorfń 51 Lubrańscy, rodzina 39,169 Lubrański Jan, biskup poznański 28 Lubrański Michał, wojewoda poznański 28 Ludwik Węgierski, król 55, 65, 74 Ludwik, św. 185 Lulewicz Henryk, autor 7, 218,228,284, 294-296,298, 306, 320,323-324 Lutyński Teodor, neofita 180 Łascy, rodzina 27,39 Łaski Jan, arcybiskup, kanclerz koronny 18,25-28, 66,144 Łaski Jarosław, brat Jana, wojski sieradzki, wojewoda łęczycki 25, 28 Ławrynowicz Mikołajewicz Adam, bojar powiatu trockiego 206-207 Łazarowicz Andrzej, bratanek Iwana Switycza 204 Łęczyński Mikołaj, pisarz skarbu koron nego 35,40,217 Łęczyński Walenty, drukarz królewski 68
Łucja, św. 272 Łukasz, biskup warmiński 272 Łuszczyński Bogdan Henryk, autor 11, 33, 61, 84,200, 220, 312 Łużycki Stanisław Karol 40 Łyżyński-Abramowiczów Franciszek, ne ofita 180,184 Łyżyński-Abramowiczów Ludwik, neofita 180,184 Maciej z Mąkolina, prepozyt trocki, ka nonik krakowski, wileński, pułtus ki, współpracownik króla Zygmun ta I i królowej Bony 118,237, 256 Maciej, biskup chełmiński 272 Maciej, podkanclerzy koronny, biskup przemyski 194, 195 Maciej, syn Stanisława wójta Mąkolina 118 Maciejowscy, rodzina 130,138 Maciejowski Bernard, chorąży nadworny koronny, biskup krakowski 301, 303,319-320 Maciejowski Samuel, biskup krakowski, kanclerz koronny 145 Maciszewski Jarema, autor 303, 320 Mackiewicz Hrehory, syn Szymka, po rzucił nazwisko i od imienia ojca przyjął nazwisko Szymkowicz 284 Mackiewicz Jan, syn Szymka, porzucił nazwisko i od imienia ojca przyjął nazwisko Szymkowicz 284 Mackowicz (Mackiewicz) Szymko, sędzia dworski 284, 297, 325 Macuk Andrej, współautor 7,280,324 Mackowicz Szymek, zarządca wileński, uspolski i pieniański 281 Maioski Antoni, neofita 180 Maisel Witold, autor 27,320 Makowski Andrzej 12 Maksymilian I Habsburg, arcyksiążę, ce sarz 33, 36,40-41, 88, 106, 225 Malczewska Mirosława, autorka 98,320 Małecki Jan, autor 297, 320 Maniewska Danuta, autorka 303,320 Mańkowski, neofita 180 Marcin z Mrokowa, brat Jakuba z Brze ziny, kasztelan liwski, starosta war szawski 130 Marcin, biskup miednicki (żmudzki) 27, 134,137,192-193, 267, 271, 368 Marcin, św. 190 Marek(z Dąbrówki) Wilanowski. Zob. Wi lanowski Marek. Marek Ewangelista, św. 81 Maria
Magdalena, św. 294 Mariniak Irena, autor 156 Markiewicz Aleksander, autor 284,296,320 Markowski Faustyn 10 Mars Dominik, rotmistrz 102 Marta, żona Leonarda Romera 11 Matfiejewicz Iwan, brat kniazia Jarosława 206 Matfiejewicz Jarosław, kniaź 206 Matfiejewicz Ostafi, kniaź 206 Matiejewicz Szymon, kucharz 152 Matuśakaite Marija, autorka 93, 320 Mayrs Hartman z Windeck 53 Mączyński (Jan) Stanisław 16,39-40,42-44 Meissau Otton von 23 Meldam Joachim, dygnitarz koronny 145 Męciński Andrzej z Kurozwęk, właś ciciel Działoszyna w powiecie wie luńskim 302, 305, 317 Mężyński Marcin, poseł sejmowy z ziemi łomżyńskiej 302,306,319 Michajłowicz Andrzej 205 Michajłowicz Iwan, mierniczy króla 205 Michałowski Jan, neofita 180,184 Michnowicz Iwaszko, poddany wielkiego księcialitewskiego 95,122,127-128, 130,134, 137, 140,145-146 Michta Jerzy, autor 9, 11, 25, 30, 36, 41, 45, 68, 83, 90-91, 99, 106,113,122, 131, 144, 151, 198, 213, 267, 313315,320-321 Mieleski Augustyn Rotundus, wójt wi leński, prawnik i sekretarz 35,213, 316 339
Mienicki Ryszard, autor 222, 296, 298, 313.321 Mihály z Szentelörincu-Janos, bratanek Mihálya z Szentelörincu 72 Miklós syn Imrego z Komitatu Sopron 53, 62 Mikołaj (Szawer), wójt z Lelowa 51, 54, 56-59,61-65,69-70,74,77,92, 320. Zob. także Szawer Mikołaj. Mikołaj Cudotwórca, św. 190 Mikołaj, św. 268 Mikołaj z Michałowa, kasztelan i starosta krakowski 57 Mikołaj z Zalesia 11, 70 Mikołaj, biskup kijowski 275, 292 Mikołaj, syn Stanisława wójta Mąkolina 118 Mikucki Sylwiusz, autor 198-199, 318 Mikulicz-Mikulski (Mikulic) Stanisław z Łazisk 228-229, 284 Mikulski Krzysztof, współautor 7, 323 Mileński Martynowicz Fedor, komornik królewski 153,157-159,171 Mincer Franciszek, autor 36-37,321 Miński Stanisław, kasztelan zakroczym ski, wojewoda łęczycki 304, 318 Mirowicz Anatol, autor 156, 325 Miszkowicz Kalenik 49 Mniszek (Mniszech) Jerzy z Wielkich Kończyc, wojewoda sandomierski 304.321 Mogiła (Mohyła) Jeremi, Włoch 227 Mołtuzewicz Piotrowicz Maciej 153,169 Moniuszko Piotr z powiatu goniądzkiego w ziemi bielskiej 96 Moniwidowic (Moniwid) Jan (Iwaszka), wojewoda trocki 49 Morsztyn Jerzy, rajca krakowski 38, 46/47, 116,126,143 Morsztyn Krzysztof, starosta filipowski iprzewalski 87 Morsztynowie, rodzina 46-47,323 Mszczuj ze Skrzynna, dworzanin królowej Zofii 45 Muczkowski Antoni 143, 313 340 Müller Karel, autor 71,303, 321 Myszkowie, rodzina 229 Myszkowski Jan, kasztelan żarnowski 106-107 Mytkowicz Wasyl, bojar połocki 152,154, 169-170,172 Nagye Jan, Węgier 71 Narbuth Jan, kuchmistrz 279,281 Narbuth Wojciechowicz Jan, stolnik kró lewski, litewski 285 Narszonowicz Fedorowicz Jacek,
bojar wi tebski 152,160-162,219 Naruszewicz Mikołaj, podskarbi ziemski Wielkiego Księstwa Litewskiego 293, 297, 316 Naruszewicz Paweł, sekretarz, pisarz ła ciński 145,279, 281, 285, 316 Natanson-Leski Jan, autor 167, 321 Nenkei Jerzy 70 Nenkei Maciej 70 Nenkei Mikołaj 70 Nenkei Mikołaj 70 Nenkei Wawrzyniec 70 Nenkejowie, rodzina z Węgier 69 Nestorowicz (Niestierowicz) Wasyl 159-160 Nestorowicz Klima, brat Filipa Ofanasewicza 159 Nestorowicz Ofanasewicz Filip, komor nik królewski 152 Nestorowiczowie, rodzina 111,152 Niedzielski Józef, neofita 10,182-183 Niemirowicz Andrzej, wojewoda kijow ski 296 Niemirowicz Jan, starosta Czerkawski 296 Niesiecki Kacper, autor 30,277,282,285, 294, 304-305, 321 Niewiarowski Leonard z powiatu go niądzkiego w ziemi bielskiej 96 Niewiarowski Zygmunt z powiatu go niądzkiego w ziemi bielskiej 96 Niewierawski Andrzej (Marcin), neofita 181-182,198-199,201,307-308,311, 314
Niewodniczański Tomasz, kolekcjoner, kartograf 90, 105, 119, 122, 127128, 131, 136, 140, 145, 194, 197, 273, 312, 318 Niewojniewicz Feliks 205 Nikitinicz Matwiej, ojciec Jarosława 207 Nikitinicz Matwiejewicz Jarosław 206-207 Nitecki Piotr, autor 268, 276-277, 282, 294,303, 306, 321 Niwski Maciej 138 Niwski Sebastian 138 Nizielski, neofita 181 Nowacki Józef, autor 276,321 Nowak Przemysław, autor 49,313 Nowak Tadeusz, autor 305, 321 Nowakowski Franciszek Mateusz, neofita 182 Nowakowski Jan, neofita 180 Nowakowski Tomasz, autor opracowania 323 Nowicki Eustachy, autor 65,321 Obuchowiczowie, rodzina 159 Obyrn de, bracia 201 Ochmański Jerzy, autor 47,316,321 Ochstat Telniczanka Katarzyna z Moraw, żona Zygmunta I 276 Ociescowiczowie, rodzina 145 Odolaniccy (Odlaniccy), rodzina 63,93-95,111,132,135 Odolanicki Heroczko 278,280 Odolanicki Mikołaj, piwniczny (szafarz) Zygmunta Augusta, cześnik 62,91 -95, 104, 123, 127-128, 131/132, 135-136, 140, 142, 145, 278, 280281 Odolanicki Minya (Heroczko) 278,280 Odolanicki Ryn (Heroczko) 278,280 Odolanicki Sebastian, syn Mikołaja, cze śnik królewski 62,91-95,123,127, 131-132, 135-136, 140, 142, 145, 278, 280-281 Odolanicki Siemion (Heroczko) 278,280 Odolanicki-Poczobut Wawrzyniec Miko łaj, sędzia ziemski powiatu Wiłko mirskiego 93 Oettingenowie, rodzina 52 Ofanasewicz (Nestorowicz) Filip, komor nik Zygmunta Augusta 158-160 Ofanasowicz Dawid, pasierb Filipa Ofanasewicza 159 Ofanasowicz Grzegorz, pasierb Filipa Ofanasewicza 159 Ohryzko Jozafat, wydawca 7,316 Okolski Szymon, autor 40,113, 321 Okołow, w 1520 roku sądził się z Macie jem
Szczytem 277 Olechnowicze, rodzina 49 Olelkowicz Michał, kniaź 78 Olichwerowicz Adam 160 Ołferewicz Tymofiej 161 Opaliński Andrzej, marszałek wielki 304 Opaliński Edward, autor 7, 304, 321, 323-324 Orłowski Antoni, neofita 180, 184 Osmólska Jadwiga z Prawednik, matka Mikołaja Firleja 169, 229 Ostafiej, marszałek i pisarz Radziwiłłów 207 Ostafiewicz Iwan (Jan) Hornostaj, pisarz królewski, podskarbi ziem Wiel kiego Księstwa Litewskiego 284 Ostrogski Konstanty, marszałek wołyński, hetman 130, 187, 283, 304, 317 Ostrogski książę Janusz, wojewoda wo łyński, kasztelan krakowski 303,317 Ostroróg Jan, kasztelan poznański 272 Ostrowski Juliusz hr., autor 183-184,317, 321 Oszejko Stanisław, neofita 27, 114-115, 118, 120, 125-126, 128-129, 134, 137,139,141,143-144,168,175-176, 189,192-193,196,267-268,270-272 Ościk (Ościkowicz) Hre[h]orowicz Grze gorz zwany Wirszyłło, krajczy stołu 222, 227, 279, 281,283,319 Ościk Jerzy, wojewoda mścisławski, smo leński 293,296,322 341
Oświęcimski (Osiecimski) Michał, neo fita 180,184 Otton z Greifenbergu 22 Ozorowski Edward, autor 303, 321 Pac (Pacewicz) Mikołaj, sekretarz królew ski, biskup nominat kijowski 294, 325 Pachołowiecki Stanisław (pierwotnie Pchołowic), sekretarz królewski 13-14, 227,316 Padniewski Wojciech, kasztelan oświę cimski 302, 306, 319 Paleckį Wasyl, wojewoda 167 Panasewicz (Panasowicz) Tymofiej z Do břan (Dubrowski) 148, 151, 155— 156,169-172 Papée Fryderyk, autor 26, 321 Papini de Gambusio Mariot, brat Olivera i Ryszarda 61, 77-79 Papini de Gambusio Oliver, brat Mariota 61, 77-79 Papini de Gambusio Ryszard, brat Mariota 61, 77-79 Papini de Gambusio, rodzina włoska 77, 79 Paprocki Bartosz, autor 10,14,35,38,55, 67, 68-69,105,227, 321 Paweł, biskup łucki 275,281 Paweł, syn Stanisława wójta Mąkolina 118 Pawiński Adolf, autor 10,12, 35,315 Pawłowicz Piotr, neofita 180 Pawłowski Kazimierz, neofita 180 Pempowska Barbara, żona Ambrożego 32 Pempowski Ambroży z Pempowa (Pę powo), wojewoda sieradzki 32 Pempowski Piotr, dziedzic Dębna i Biechowa 32 Pempowski Wojciech, dziedzic Dębna iBiechowa 32 Pereti Paweł (Łącki) z Węgier 69 Permis Paweł, mieszczanin krakowskich 113 Peter z Berekszó, Węgier 67 Petersen Karol, pułkownik regimentu 342 konnego buławy wielkiej Wielkiego Księstwa Litewskiego 201 Petryczyn Wacław 68 Piech Zenon, redaktor 64, 65, 198, 321 Piekosiński Franciszek, autor 11, 18, 25, 60, 93, 163,189,313,315, 321 Pieniążek Prokop, starosta wendecki i luneburski 133 Pietkiewicz Jerzy, doktor medycyny, bis kup żmudzki, łucki 294, 318, 320 Pietkiewicz Krzysztof, autor 175, 229,
320-321 Piotr z Siennicy, kanonik przemyski i pi sarz nadworny 229 Piotrowski Jan, autor 133,315 Piotrowski Ludwik. Zob. Korwin Ludwik Plewczyński Marek, autor 296, 322 Płaza Stanisław, autor 10,322 Pociecha Władysław, autor 189, 191, 229, 277,282-283, 322 Pociecha Władysław, neofita, horodniczy kowieński 189, 282, 322 Poczobut-Odolanicki Jan Władysław, autor pamiętnika 63, 91, 93, 123, 278, 315 Podoski Florian, syn Jana Podoskiego 87 Podoski Jan, ojciec Floriana, sędzia ziem ski ciechanowiecki 87 Pogány Miklós z Tordy 162 Pokora Piotr, autor 49,313 Polaczkówna Helena, autorka 55,315 Polkowski Ignacy, wydawca 305,315 Porębski Jan Józef, neofita 181 Potocki Maciej, wójt goniądzki 97 Poziomkowski Antoni, neofita 181 Poziomkowski Tomasz, neofita 181 Poznański Józef, neofita 181 Pretvitz (Pretwic) Jan-Maurycy, wnuk 73 Pretvitz (Pretwic) Jan-Wojciech, brat Zyg munta 73 Pretvitz (Pretwic) Jarosław, wnuk 73 Pretvitz (Pretwic) Leonard, wnuk 73 Pretvitz (Pretwic) Maurycy, brat Zyg munta 73
Pretvitz (Pretwic) Zygmunt, brat Woj ciecha 73 Pretvitzowie (Pretwic), rodzina 73 Prokop Krzysztof Rafał, autor 276, 294, 322 Prostwiłowicz Bogusz, syn Miszy 208 Prostwiłowicz Mikoła (Mikołaj), syn Stań ka 208 Prostwiłowicz Miszewicz Bogusz 207 Prostwiłowicz Miszko (Misza), syn Prostwiły 208 Prostwiłowicz Pac, przodek rodziny Prostwiłowiczów 208 Prostwiłowicz Prostwiło, przodek rodziny Prostwiłowiczów, brat Paca 208 Prostwiłowicz Stankiewicz Mikołaj 207 Prostwiłowicz Stańko, syn Prostwiły 208 Prostwiłowiczowie, rodzina 207/208 Protasewicz (Szuszkowski) Walerian, pi sarz kancelarii litewskiej królowej Bony, biskup łucki, wileński 118, 237, 256, 282, 294, 303, 320 Przewalski Onisymowicz Kornel, rot mistrz kozacki 152,154,171 Przewłocki Andrzej, neofita 180,198 Przeździecki Antoni, wydawca 313 Przyałgowski Wincenty, autor 276, 282, 294, 322 Przyboś Adam, autor 47,312 Przyboś Kazimierz, autor opracowania 7, 324 Przyjemski Stanisław, marszałek wielki 302, 306,319 Ptaśnik Jan, autor 88,322 Puccini Jan Chrzciciel 195 Puccini, rodzina 195 Pytko Jakub 99 Rachuba Andrzej, autor opracowania 7, 63,315, 323-324 Radański Władysław z Iczyna 66-67 Radecki Piotr, rotmistrz 102 Radominowie, rodzina 112-113, 214, 217-218 Radziwiłł Barbara, siostra „Rudego”, kró lowa 166 Radziwiłł Jan Albrycht, książę na Ołyce i Nieświeżu 166, 324 Radziwiłł Jerzy, kardynał, biskup wileński i krakowski 84, 88, 109, 294, 297, 303,317,319 Radziwiłł Jerzy, kasztelan wileński, het man Wielkiego Księstwa Litewskie go 279,281,283,301 Radziwiłł Juriewicz Mikołaj „Rudy”, wo jewoda wileński 35,112,128,163-166,
206-207, 213, 228, 294, 296-297, 312-218, 320 Radziwiłł Krzysztof zwany „Piorunem”, syn Mikołaja „Rudego”, krajczy Wielkiego Księstwa Litewskiego 293,297-98, 320 Radziwiłł Mikołaj „Czarny”, książę na Dubinkach i Birżach, wojewoda wileński, kanclerz litewski, starosta lidski i mozyrski 156-157,164,166, 207-208,214-217,292, 294,298 Radziwiłł Mikołaj Mikołajewicz 116 Radziwiłł Mikołajewicz Jerzy, wojewoda kijowski, hetman najwyższy Wiel kiego Księstwa Litewskiego 203,283 Radziwiłł Stanisław, marszałek Wielkiego Księstwa Litewskiego 284, 302, 306, 320 Radziwiłłowie, rodzina 21, 95-98, 100, 112-113, 166, 214-218, 297, 300-301,316,318, 320 Radziwiłłowicz Mikołajewicz Jan, mar szałek ziemski litewski 203-204 Rafacz Józef, autor 38,322 Rafał z Jarosławia, kasztelan sandomier ski i marszałek koronny 39,47 Ragauskas Aivas 313 Ragauskiene Raimonda 313 Ragoza Grzegorz, sędzia ziemski 207 Rej Mikołaj, poeta 297 Rekuciowie, rodzina 49 Reich Erkinger, pisarz dworski 51 343
Replińscy, rodzina 94 Reszka Wojciech z powiatu goniądzkiego w ziemi bielskiej 96 Rezaniec Iwan, dworzanin 204 Rimar Andrzej 160 Rogalski Leon, tłumacz 19,315 Rohland Paweł, kasjer prowincji krakow skiej 67 Romaniuk Przemysław, autor opracowa nia 7, 324 Romer Jan 11 Romer Stanisław 11 Romerowie, rodzina 11 Rudomina Dusiacki Jan, syn Macieja 35, 112.166.213.216- 218, 320 Rudomina Maciej, burmistrz i rajca Wil na 35,112,145-146,166,213-218, 228,238, 247, 257 Rudomina Tomasz, syn Macieja 35,112, 166.213.216-218 Rulikowski Edward, autor 284, 322 Ruprecht, hrabia palatynatu reńskiego, król 52,53 Rutkowska Grażyna, autorka opracowa nia 323 Rymar Leon, autor 212, 322 Rymwid Jerzy 49 Rymwid, ojciec Jerzego 49 Rzeszotkojan 11,70 Rzeszotko Mikołaj 11, 70 Rzeszotko Paweł 11, 70 Rzeszotko Stanisław 11, 70 Rzyszczewski Ludwik, wydawca 143,313 Salomonowie, rodzina 45-46, 74,317 Samsonowicz Henryk, autor 212,325 Sanguszko Fiodorowicz Roman, woje woda Racławski 167,216,218 Sanguszkowie, rodzina 227 Sapieha Lew, podkanclerzy litewski 44, 85-86, 89, 109, 113, 138, 142, 171-172, 302, 306, 320 Sapieha Mikołaj 296 Sapieha Paweł, podkanclerzy Wielkiego 344 Księstwa Litewskiego 84, 86, 88, 293, 296, 320 Sapieha Piotr, brat Pawła 296 Sapiehowie, rodzina 85,86,88 Sárkándy Anna, druga żona Kaspra Bekesza 226 Sarna Władysław, autor 277,322 Sawicki Maciej, pisarz, notariusz litewski, sekretarz królewski 214,293,299,318 Sawrymowicz Janowicz Jakub, wójt włości kurklewskiej 152,163-166 Schabicki Franciszek Antoni, neofita 182, 185 Schabicki Wojciech, neofita 182,185 Schelling Jan, malarz,
mieszczanin po znański 27 Schellingowie, mieszczanie krakowscy 33 Schilkry-Trzebiński Jan, mieszczanin kra kowski 30 Schilling Fryderyk 33 Schilling Jan 33, 320 Schilling Jodok 33 Schilling Mikołaj 33 Schumann Gabriel, ojciec Anny żony Pawła Koene-Jaskiego 37 Schwartzwald Katarzyna, żona Jana Ci mermana i matka Doroty Cimer man 37 Scott Andrzej, autor 224, 322 Secygniowski Dionizy 12 Semenowicz Artem, ojciec Iwanka, Iwaszki i Mitki 161 Semenowicz Artemowicz Iwanek, psiarz książęcy 161 Semenowicze, rodzina 161 Semkowicz Władysław, autor 10, 15-17, 21-23, 39, 43, 45, 110, 205, 312, 315,322 Serebrianny, kniaź, dowódca moskiewski 216,218 Serebrianny-Oboleński Piotr, wojewoda 165,167 Serebrianny-Oboleński Wasyl, wojewoda 165
Seredyka Jan, autor 306,322 Sernik Jan z Trzilwora 13 Serzethowicz Kmita (Stretowicz) 95 Şeyler Gustaw, autor 52,322 Sędziwój z Ostroroga, wojewoda po znański 57 Sędziwój Wojciech z Czarnkowa, starosta generalny Wielkopolski 35 Sędziwój z Czarnkowa wojewoda po znański, ojciec Wojciecha i Sta nisława z Czarnkowa i Szubina, ka sztelan przemęcki 32, 272 Sidorowicz Jan, wydawca 203, 315 Siemion, dziadek Waśki Zenowicza 132 Sieniawski Mikołaj, marszałek nadworny koronny i poseł woj. kaliskiego 41 Sinibaldi Ubaldi, autor 107, 322 Skromowska Barbara, żona rotmistrza Leo narda Skromowskiego 99,169,229 Skromowski Leonard, rotmistrz 169,229 Skrzyńscy, rodzina 45 Skwarczyński Paweł, autor 86, 322 Służewscy, rodzina 39 Służewski Piotr, kasztelan inowrocławski 91, 133,138 Służka Jan z Mirowa, dziedzic Wyczerpów Małych 56,63,64,73,320 Sobek Baltazar 190 Sobieski Marek, chorąży 50,228 Sobol Michałowicz Arest, masztalerz kró lewski 118,152,154,170-171 Socynow Faustyn 89 Sokołowski Jan, mąż Urszuli Campe, sta rosta grudziądzki 25, 31-32, 276 Sokołowski Michał, chorąży powiatu 208 Solfa Benedykt, królewski lekarz 14,115 Sołłohuba Jurij, wojewoda smoleński 191 Sołtan Andriejewicz Iwan, namiestnik (starosta) mejszagolski i dubnickí 228-229,284, 320 Somkereki Antal Erdélyi, Węgier 71, 72 Sondei Janusz, autor 49,322 Soroka Jan (Janowicz) Stanisław 206 Spasowicz Włodzimierz, wydawca 295,313 Spasowski Jan 301 Spęta Adam, syn Spęty 209 Spieralski Zdzisław, autor 297, 322 Spir Axiómat 322 Spiring Abraham, gdańszczanin 187,314 Spławski Jan z Milesznej Górki, wojewo da inowrocławski 304, 317
Spytko z Jarosławia, wojewoda krakowski 39, 47,272 Stanek W, autor opracowania 323 Stanisław August Poniatowski, król 12, 17, 179/180, 185, 196-201, 237, 256, 307-309 Stanisław wójt Mąkolina, ojciec Macieja, Filipa, Jana, Mikołaja, Zygmunta i Pawła 118 Stanisław z Chodcza, kasztelan lwowski 272 Stanisław z Czarnkowa, brat Sędziwoja i Wojciecha z Czarnkowa, dwo rzanin 32 Stanisław z Obierzyc kasztelan śremski 272 Stanisław z Wiśnicza, kasztelan przemys ki 272 Stanisław ze Szczpanowic, św., 168, 276 Stanisław ze Stradomia 70 Stanisław, książę mazowiecki 16 Stanisław, podstarości gródecki 114,126, 139, 144 Steczka Jan z Dołobowa i Hołubki zwany Cybulką, marszałek litewski 145,275 Stefan Batory, król 10, 12, 14, 30, 34-35, 41, 66-67, 83, 86, 88-89, 100-102, 105-106, 117, 124, 128-129, 132133, 141, 152, 170, 177, 210-211, 213-216, 218-228, 238, 247, 257, 296, 300, 305-306, 312-313, 315317,319 Stefan ze Żdżar 66 Stefan, król Mołdawii 80 Stefan, książę ze Zbaraża, wojewoda troc ki 293 Stefanowicz Krzysztof (Pleskowski), pi sarz skarbu królewskiego 66 Stefanowicz, zbrojny mąż z Węgier 67 345
Stradoń Stanisław 11 Straub Eva, autorka 71, 322 Streitgreun, rodzina 53 Stroińscy, rodzina 34 Stroiński Jakub, pisarz kancelarii większej koronnej 33-34 Stroiński Leonard, brat Jakuba i Tomasza 33-34 Stroiński Tomasz, brat Jakuba 33-34 Stroyc Łukasz, Włoch 227 Stryjkowski Maciej, autor 283, 323 Strzelczyk Jerzy, redaktor 323 Strzelecki Adam, autor 303, 323 Studnicki Wacław Gizbert, autor 212, 323 Stuliński Antoni, neofita 182,185, 323 Sucheni-Grabowska Anna, autorka 19,323 Suchocka Anna, autorka 50,323 Sułkowska-Kurasiowa Irena, autorka 7, 17, 65, 82, 118, 126, 141, 143-144, 151,316,318, 323 Swalbelsbergowie, rodzina 53 Switycz Iwan, bojar z powiatu Słonim skiego 204 Synowiec Jakub 99 Szalapski Jan 12 Szárcsádi, rodzina z Węgier 67 Szaszuricz (Szaricza) Chodor 160 Szaszuricz Fiedia (Fedora), żona Chodora 160 Szaszuricz Mordas, syn Chodora 160 Szawer Jan, syn Mikołaja, sędzia z Turzyna 56 Szawer Mikołaj. Zob. Mikołaj (Szawer) wójt Lelowa. Szawer Tomasz, syn Mikołaja, wójt lelowski 56 Szczawiński Paweł z Ozorkowa, kasztelan łęczycki 302,305,321 Szczecina Szymon, mieszczanin z Brześcia Kujawskiego 74-75, 319 Szczerbaty Josif, wojewoda, dowódca moskiewski 167,216,218 Szczerbie Paweł, sekretarz królewski 12-13 346 Szczudlik Karczewski Maciej 138,139 Szczygieł Ryszard, autor opracowania 7, 324 Szczyt Stanisław 203-204, 277 Szczyt Wojciech, syn Mikołaja, pisał się także Mikołajewiczem 277 Szczyth Mikołaj, marszałek litewski 145, 275, 277 Szele Szentbalázsi (Szele z Szentbalázsu), rodzina z Węgier 70 Szerzethowicz (Stretowicz) Kmita 137 Szilágyi z Horogszegu 56 Szilágyi, rodzina
z Horogszegu 75 Szirmay, rodzina z Węgier 69-70 Szkultecki Kazimierz, sekretarz Kollegski 274 Sznarbachowski Feliks, autor 282,323 Szpaczkiewicz Józef, neofita 181 Szujski Iwan 282 Szujski Józef, edytor 46, 313 Szujski Piotr, książę 165, 297 Szujski Wasyl 282 Szulc Tadeusz, autor 192,323 Szwarc Erazm, mieszczanin krakowski 63, 92 Szwarc Jerzy (Czarny), mieszczanin z Kra kowa 60 Szwarc Stanisław, syn Jerzego, dziedzic Wielkich Strzelec 60 Szydłowieccy, rodzina 39,169,227 Szydłowiecki Jakub, podskarbi wielki koronny 25, 39 Szydłowiecki Krzysztof, kanclerz koron ny i wojewoda krakowski 25, 27, 31,133 Szydłowiecki Mikołaj, podskarbi koronny, kasztelan sandomierski 25,31,133 Szydziński Erazm 12 Szydziński Stanisław 12 Szymański Józef, autor 17, 38,45-46, 56, 68,70, 83-84,109,128, 320, 323 Szymański Wojciech, neofita 181 Szymkowicz Hregory. Zob. Jan Mackie wicz.
Szymkowicz Jan, dzierżawca koniewskiego i dubińskiego 205 Szymkowicz Jan, marszałek Wielkiego Księstwa Litewskiego, pisarz tykociński 293, 298 Szymkowicz Jan, pisarz i starosta tykociński 188 Szymkowicz Jan. Zob. Jan Mackiewicz syn Szymka. Szymonowie Szymon 319 Śliwnicki Maciej, archidiakon kaliski 18, 317 Śmigiel Kazimierz, autor 303,321 Świąteccy, rodzina neofitów 180 Świątecki Antoni 183 Świątecki Ignacy 183 Świątecki Józef 183 Świątecki Stanisław 183 Świątecki Tomasz 183 Świątecki Wojciech 183 Świdrygiełło 63 Świeżawski Aleksander, autor 276, 323 Świniowski Michał (Świniuski), pisarz Wiel kiego Księstwa Litewskiego 228,284 Świrski Jan, namiestnik wileński, mar szałek 293, 298 Świrski Łukasz, pisarz wojewody wileń skiego Mikołaja Radziwiłła „Czar nego”, marszałek 293, 298 Talwosz Mikołaj, kasztelan miński 73, 111,152,168-169, 208-210 Tarło Stanisław, archidiakon lubelski i ka nonik krakowski 275,277 Tarnowscy, rodzina 317 Tarnowski Jan, biskup poznański, kujaw sko-pomorski, arcybiskup gnieź nieński 306 Tarnowski Jan, hetman 302,305,317 Tarnowski Stanisław, kasztelan sando mierski, starosta stopnički, buski 304/305 Taube Jan z Kurlandii 43 Tehlowski Antoni Franciszek, neofita 182 Tétényi Péter, podkasztelan zamku Bu dzińskiego 59 Tétényni, rodzina z Węgier 58, 75, 76 Tęczyński Andrzej, wojewoda krakowski, kasztelan wojnicki 40,272 Tęczyński Jan, kasztelan lubelski 40 Tęczyński Jan, podkomorzy krakowski 40 Tęczyński Stanisław, podkomorzy sando mierski 40 Thokai Briccio 70 Thokai Jakub 70 Thokai Jan 70 Thokai, rodzina z Węgier 69 Tiemutewicz Anna, córka Hannsa
Tiemutewicza 277 Tiemutewicz Hanns, ojciec Anny 277 Tiergarth Ambroży, ojciec Barbary Gottschalk 26 Tiergarth Jan, brat Ambrożego, ławnik gdański, mąż Katarzyny Cort 26 Timoszewicze, rodzina 159 Tomaszewicz Janina, autorka opracowania 90, 318 Tomicki Piotr, podkanclerzy koronny, biskup krakowski 149 Trajanowski (Trojanowski) Antoni, neo fita 180,183 Trelińska Barbara, autorka 61, 91-92, 112,316, 323 Tretko Krzysztof, przełożony zboru kal wińskiego 10, 12, 34-35, 43 Trink Jan, hetman, starosta oświęcimski i olsztyński 80 Trostiański Puchałowicz Wojtowicz To masz 157 Trugses Wilhelm, dygnitarz koronny 145 Tryzna Grzegorz, kasztelan podlaski, mar szałek królewski 293,297 Turowski Kazimierz Józef, autor 10,315,321 Turski Mikołaj, dziedzic Turzyna 56 Tylicki Piotr, sekretarz 84 Tyszkiewicz Jerzy, kasztelan brzeski, wołkowyski 293, 296 347
Tyszkiewicz Wasyl, marszałek, dzierżawca miński i wołkowyski 205 Tyszkiewiczowie, rodzina 49 Ulanowski Bolesław, autor 11,27,51,61, 77, 114, 118, 121, 134, 176, 189, 267,313-315 Uli Jan, mieszczanin krakowski 11 Ulryk z Fiilschnit 51 Urban Wacław, autor opracowania 7,324 Urbanowski Walenty 181 Uruski Seweryn, autor 223, 229, 323 Urwanowicz Jerzy, współautor 323 Vautrin, ksiądz z Francji 186 Vollborth Carl Alexander von, autor 71, 324 Wacław IV, król 65 Wajs Anna, autorka 166,324 Walerian, biskup wileński 292 Wałega Maciej 11,70 Wałega Stanisław 11,70 Wałega Szymon 11,70 Wasilewicz Michał, diak kancelarii ksią żęcej 150, 152,155, 162 Wasilewski Tadeusz, autor 212, 324 Waszus Michał, krewny Jana (Iwaszki) Moniwidowica 49 Waśkiewicz Jan, chorąży dorszunicki 206 Waxman Jan, mieszczanin krakowski 113, 199-200, 223, 314 Wdowiszewski Zygmunt, autor 12-13,26, 37.41.43.63.83.87.91.163.276.325 Weigl Jerzy, teolog protestancki 294 Weinert (Werjnert) Aleksander, autor 192.325 Wejman Mikołaj, sprzedawca wójtostwa lelowskiego 56 Wesselini Franciszek. Zob. Wsselényi (Wesselini, Weselini) Franciszek. Wędrychowski Jan 197, 314 Wiażlwaszka 49 Wiąż, rodzina 49 348 Wiażewiczowie, rodzina 49 Widersberg Eberhard von 22 Wieliczko (Wojciechowicz) Jan, ojczym Mikołaja, Piotra, Tomasza, Wojcie cha 100,109, 252, 300-301, 314 Wieliczko Bartłomiej, brat Jana 109,300 Wieliczko Marek, ojciec braci Wieliczko 119 Wieliczko Mikołaj Bartłomiejewicz 100, 300,314 Wieliczko Piotr Bartłomiej ewicz 100, 300, 314 Wieliczko Tomasz Janowicz 100,300,314 Wieliczko Wojciech Stanisławowicz 100, 300,314 Wieliczko,
rodzina pochodząca z Litwy 100-101, 104-105, 113, 117, 147, 151,169-173, 209, 234, 300, 303 Wieńczysław, biskup miednicki 281 Wierzbicki Wieńczysław (Wacław), bis kup miednicki, żmudzki 206,282 Wierzbicki Wiktoryn, biskup żmudzki, łucki 294 Wierzbowski Teodor, autor 14,26,316,325 Wieżgajło Mikołaj, biskup kijowski 276 Wijuk Kojałowicz Wojciech, ksiądz, twór ca herbarzy 93,214 Wiktoryn, biskup łucki 292 Wilamowscy, rodzina z powiatu goniądzkiego 96,98 Wilamowski Andrzej, dziedzic Wilamówki 96-98,119,141,144 Wilamowski Marek (z Dąbrówki) 97,99, 121, 127, 130, 137, 140-142, 144145 Wilamowski Stanisław, dziedzic Wilamówki, kanonik wileński 96-98, 119, 141,144 Wilczkowie, rodzina 39 Wilhelm, arcybiskup ryski 128 Wilhelm, książę austriacki 54 Wincenty, biskup płocki 272 Wiśniewski Jan, autor 284 Wiśniowiecki Michajłowicz Fiodor, ksią żę 144/145
Witold, Wielki Książe Litewski 21, 2324,47-49, 63, 203, 239 Wittibergowie, rodzina 16 Wittyg Marian, autor 211,325 Władysław III Warneńczyk, król 60-61,71 Władysław IV, król 187,192, 223 Władysław Jagiełło, król 21,23-24,45/46, 48-50, 54, 56-57, 64-66, 68-69, 71, 74, 91,116,173, 239-240, 319, 323 Władysław z Oporowa, podkanclerz 66 Wodzicki Maciej, sekretarz królewski 41 Wodzicki Wawrzyniec, żupnik krakowski i sekretarz królewski 41 Wojciech z Czarnkowa, brat Stanisława i Wojciecha z Czarnkowa, dworza nin, starosta generalny Wielko polski 32, 217 Wojna Gabriel, starosta mierecki i krasnosielski 101 Wojna Ławryn Wawrzyniec, dworzanin królewski 160,298 Wojna Maciej, pisarz 102,104,172 Wojna Piotr, pisarz 84, 88,105,114 Wojna Wawrzyniec, pisarz litewski, pod skarbi ziemski 293, 306 Wojnowska Katarzyna, żona Marcina Berżewicza 220 Woj sławski Jan, kanonik płocki, war szawski i pisarz ziemski 15 Wolan Andrzej, sekretarz królewski 315 Wolański Stefan, neofita 181 Wolff, Józef, autor 175, 180, 189-190, 284,294,296-299, 306, 325 Wolski Maciej, kasztelan sandomierski, ochmistrz dworu królowej Bony 29 Wolski Marcin, podskarbi królewski, sta rosta zakroczymski 29 Wolski Marian, autor opracowania 7,324 Wolski Mikołaj, marszałek wielki koronny 37, 38, 39, 187 Wolski Paweł, podkanclerzy koronny 228 Wölwarth Grzegorz 51 Wołczek Jan, marszałek królewski 298 Wołłowicz Eustachy, kanclerz Wielkiego Księstwa Litewskiego i marszałek dworu 214,221,293,297 Wołłowicz Grzegorz (Hrehory), marsza łek królewski 208, 293, 297 Wołłowicz Jarosz, sekretarz królewski, pi sarz, podskarbi nadworny,
pod skarbi wielki, podkanclerzy litew ski 306 Wołłowicz Regina, córka Eustachego Wołłowicza 297 Wołonczewski Maciej, autor 268, 276, 282, 294, 325 Wonsson Erazm, syn Jana 60 Wonsson Jakub, syn Jana 60 Wonsson Jan, mieszczanin krakowski 60,63 Wonsson Jan, syn Jana 60 Wonsson Marcin, syn Jana 60 Wonsson Sebastian, syn Jana 60 Wonsson Stanisław, syn Jana 60 Woźniakowa Maria, autorka 82,318 Wsselényi (Wesselini, Weselini) Franci szek, zaufany króla Stefana Batore go 226 Wyczański Andrzej, redaktor 124, 186, 276-277,318-319, 325 Wyczawski Hieronim Eugeniusz, ksiądz, autor 294, 303, 321, 325 Wydżga Stefan, biskup warmiński 41 Wyrozumska Bożena, prof. 198, 321 Wyrozumski Jerzy, autor 45,317 Zabrzezińscy, rodzina 49 Zabrzeziński Jan, marszałek litewski, wojewoda trocki 135,190,193,195, 279, 281, 283 Zachorowski Stanisław, autor 23, 78, 80, 114-116,317 Zajączkowski Stanisław Marian, autor 58, 325 Zakrzewski Vincentius, dr 315 Zalaj ewicz Emanuel 133 Zalajewicz Jerzy 133 Zalajewicz Sauel 133 349
Zamoyscy, rodzina 306 Zamoyski Jan, kanclerz i hetman wielki koronny 37, 41-42, 68, 83-84, 87, 89, 107, 113, 133, 142, 145, 221-223, 302,312 Zamoyski Jan, strażnik polny wielki 306 Zawisza Juriewicz Krzysztof 205 Zawoyski Kajetan, neofita 182 Zbaraski Andrzejewicz Stefan, książę, wo jewoda witebski, trocki 161-162,295 Zbaraski Janusz, wojewoda Racławski 304 Zbaraski Mikołaj, brat Stefana 295 Zbigniew z Oleśnicy, arcybiskup gnieź nieński 143 Zbitniewski Adam, neofita 180-181 Zbitniewski Ignacy, neofita 180-181 Zbitniewski Jan, neofita 180-181 Zbitniewski Paweł, neofita 180-181 Zborowscy, rodzina 145 Zborowski Andrzej, marszałek nadwor ny, kasztelan biecki 223, 305 Zborowski Jan, hetman nadworny ko ronny 302, 305 Zborowski Piotr, kasztelan małogoski 238,256 Zdanek Maciej, autor opracowania 90,318 Zebrzydowski Andrzej, kasztelan srem ski 305 Zebrzydowski Mikołaj, marszałek wielki koronny, wojewoda krakowski 301,304 Zendel Grzegorz 52 Zenowicz Jerzy, kasztelan połocki 293,296 Zielińska Teresa, autorka opracowania 323 Zollem Fryderyk von, margrabia Norymbergi, przodek Hohenzollernów 52 Zollernowie, rodzina 52 Zygmunt August, król 19, 33-36, 43, 47, 68, 102, 105, 117-118, 123-124, 127128,131,140,151-153,157-163,165169, 187-188, 195, 199-200, 205-209, 211-212, 214-215, 218, 227, 237-239, 246-247,256-257,278,282-284,286, 290,293-296,298,303,319,323,325 350 Zygmunt I (Stary), król 10,14-19, 27-29, 33, 36, 39-40, 43, 45, 59, 80-81, 9498,105,110,115,117,121,123,127, 131-132, 135, 139-140, 142, 145, 151-152, 163, 168, 172, 175-176, 187, 189, 191-192, 194-195, 198, 200, 203-205,
212, 237, 240, 256, 273-276,278,280,282-285,316,325 Zygmunt III (Waza), król 18, 30, 36-38, 42, 69, 83, 86, 100-101, 103, 105, 107, 109, 117, 119, 128-129, 132-133, 141, 145, 147, 150-151, 169170, 172-173, 187, 199-200, 219, 223, 225, 234, 238, 244, 247, 252, 257, 300,315 Zygmunt Luksemburczyk, król 23-24, 54, 56, 65, 69-72, 74-76 Zygmunt z Czarnkowa, krewny Stani sława, Wojciecha, Sędziwoja 32 Zygmunt, syn Stanisława wójta Mąkolina 118 Zylagh Władysław de 54 Zyłajewicz Emanuel 91 Zylajewicz Jerzy 91 Zyłajewicz Saul 91 Zylajewiczowie, rodzina litewska 91 Zynow, ojciec Waśki Zenowicza 132 Zynowicz (Zynowowicz) Waśko Litwin, brat stryjeczny Mikołaja Odolanickiego 61-63, 93-95, 117, 132, 136, 142, 278,280 Zynowiczowie, rodzina 63,94,111 Żarowski Ostafowicz Grzegorz z Brześcia Litewskiego 111-112,114,119,124, 128-129,132,136,140-141,145-146 Żebrawski Teodor, autor 224,325 Żerek-Kleszcz Hanna, autorka opraco wania 7,324 Żernicki-Szebga Emihän von, autor 32,325 Żółkiewski Stanisław, sekretarz królewski, hetman polny koronny 302, 305 Żukowski Jan, autor 282, 325 Żychliński Teodor, autor 296,305, 325 Bayerische Staatsbibliothek München
Литовские нобилитации (присвоение дворянского звания литовцам) в ХѴ-ХѴІ веках Резюме Предметом исследований в настоящей книге является анализ дворянских привилегий, которые получили литовцы от польских королей в ХѴ-ХѴІ ве ках. Привилегии были выставлены литовской канцелярией и отличались от тех,
которые были выставлены коронной канцелярией. Причиной был факт, что у короля, являющегося одновременно великим литовским князем по су ществующему в Литве закону, подтвержденному тремя статутами от 1529, 1566, 1588 годов, существовала большая свобода присвоения нобилитаций. Она была очень
динамическим явлением, изменяющимся в зависимости от общественных, политических и экономических условий, оказывающих влияние на жизнь всех, кто старался приобрести польское дворянство. Эти условия влияли на создание закона, что находило свое отражение в работе королевской канцелярии. Вы ставляя
дворянские привилегии, как и в случае других документов, создавался образец, формуляр которого был почерпнут из канцелярий других царствую щих монархов. Его возникновение было постоянным процессом, так как об работка и подготовка этих документов зависели не только от дипломатических формул, но
прежде всего от выставляющих их лиц и от лиц, которым докумен ты нобилитации выставлялись. Их содержание и формулы, а также форма дип лома (размер пергаментного листа, каллиграфия, иллюминации, способ писать герб и сам герб) зависели от потребителя и от его общественного положения. Документы
литовских нобилитаций выставлялись на трех языках: русском, польском и на латыни. Дипломатические формулы, похожи на
формулы польской королевской канцелярии в других вечных документах, формуляр которых возник в XV - начале XVI веков. Итак, здесь можно выделить двенад цать следующих дипломатических формул: апострофа, перпетуационная фор мула, аренга, интитуляция вместе с набожной формулой, публикация, пове ствование, диспозиция, короборация, датация, список свидетелей, формула da tum per manus, подписка, которые обсуждались с учетом подразделения на коронную и литовскую канцелярии. В первой документы выдавались в осно вном на латыни, во второй - на латыни и на русском языке. Разницы эти видны в формулярах документов в обеих языковых группах, особенно в тех, выданных в русском отделении литовской канцелярии, в которых апострофа, 258
перпетуационная формула и аренга не выступают. Апострофа, которая откры вала привилегии нобилитации с полным формуляром, часто писалась больши ми буквами, чем в остальном тексте, создавая бросающуюся в глаза компози цию. Перпетуационная формула выступает в рассматриваемой группе доку ментов
дворянства с постоянной формулировкой: На память потомству. В свою очередь, в аренге был сформулирован мотив выставления докумен та. Из нее узнаем о непрочности человеческой деятельности до момента выставления соответствующего и удостоверенного диплома. В привилегиях нобилитации мотив выставления
документа был обоснован особой милостью монарха по отношению к избранным подданным и желание наградить их за слуги. Обычно ее содержание соответствовало этого типа привилегиям, обосно вывая присвоение дворянского звания. Она обычно выступает после интитуляции и перпетуационной формулы и появляется
во всех документах литовских нобилитаций, выставленных на латынском языке, потому что при их выставлении был использован обработанный в коронной канцелярии формуляр. Только в одном документе литовских нобилитаций ХѴ-ХѴІ веков, выставленном на латынском языке, не появляется аренга. Это касается доку
мента от 1525 года, выставленного Михаилу Иосифовичу, не крещенному еврею. В этой привилегии нобилитации использовался формуляр литовской канцелярии для документов присвоения дворянского звания на русском языке, в которых не выступают апострофа, перпетуационная формула и аренга. Очередной формулой,
выступающей в привилегиях нобилитации, является интитуляция, т.е. определение имени и фамилии лица,
выдающего документ, соединенное с набожной формулой Dei gratia, указывающей на то, что власть, выставляющая данные документы, происходит от Бога. Интитуляция является одной из важнейших формул протокола, т.е. первой части документа, ибо выступает как в привилегиях нобилитации с расширенным
формуляром, выставляемых в коронной канцелярии, так и в сокращенном формуляре, выставляемом литовской канйелярией. В дипломах последней три формулы, предшествующие интитуляции, практически не выступают. Интитуляции в рассматриваемых документах подвергались преображениям, вытекающим из
территориальных и правовых изменений, которые происходили во время царствования отдельных монархов в Польше и Великом Литовском Княжестве. Их рассмотрение требует осторожности, так как в копиях литовских нобили таций, внесенных в коронный и литовский архивы, интитуляция часто со кращалась. Попытка
воссоздать ее требует использования других докумунтов дворянства, выставленных в то же время и теми же вышеуказанными кан целяриями. Очередная формула, выступающая в латынских привилегиях литовских нобилитаций, это публикация, являющаяся объявлением воли лица, выда ющего данный документ для
потребителя или для общества. Вот ее полная формулировка на русском языке: Синой настоящего документа сообщаем кому следует, всем настоящим и будущим лицам. Формула повествования же была индивидуально связана с лицом получателя и его хлопотанием за нобилитацию. Она содержала сведения, развитые
только в диспозициях, и информировала 259
о лицах, ходатайствующих об этом деле у короля в пользу нобилитованного, значит, активно участвующих в правовом действии, связанном с выдачей этого типа документов. Лица, выступающие в повествовании и рекомендующие к нобилитации не всегда принимали нобилитованного в свой герб. Это подчеркитвается
клаузулой диспозиции, касающейся присвоения герба, ибо каждое звание дворянства должно его содержать. В ней подчеркивается факт получения нобилитованным и его потомками герба, к которому они были допущены, присоединены, включены, адоптированы, приписаны и связаны прочным видом дворянства на вечное
пользование. Полученныый от короля герб был или совершенно новым, или происходил из адопции (тогда часто расширялся). В документе нобилитации художник писал герб посередине или на полях документа. Его писали на полях в случае, когда не было свободного места. Оттуда по необходимости оставались поля,
на которых писали герб, присвоенный нобилитованному, создавая его новый иконографический образец. В свою очередь, в описаниях герба в литовских привилегиях нобилитаций можно выделить несколько его видов: полное, сокращенное (без названия цветов), одно название, отсутствие описания с пометкой, что
герб был написан в документе. Очередная законная клаузула, помещенная в документе, позволяла ноби литованному вступить в должность, а также принимать гражданские и ко стельные бенефиции, снимая с него его плебейское происхождение. В свою очередь, клаузула санкций касалась наказаний за порицание и
дифформацию дворянства, нобилитованного в Короне и Великом Литовском Княжестве, предусмотренных литовским
статутом. Денежные штрафы разных размеров должны оплачиваться судам, тому, кто получил приговор, а также королю. Клаузула доказательстьва дворянства говорила о том, что привилегия но билитации должна быть новым средством, удостоверяющим присвоение дво рянства. Одновременно король выставленным
документом отменял все уста вы, законы, обычаи, декреты, которым пытались подвергнуть дворянство, а оно должно было длиться вечно. Возникает несколько замечаний по поводу формулы диспозиции, соответствующей содержанию документа, выражающей волю лица выдающего документ создать новое законное
состояние без обсуж дения латынских привилегий литовских нобилитаций. Самой важной была клаузула, касающаяся герба, полученного благодаря личному присвоению коро лем (шесть раз) или королевскому присвоению соединенному с адопцией (де вять раз). Она, как правило, производилась высокими
сановниками, а также литовскими и коронными чиновниками. Пятикратно принимало нобилито ванного в свой герб лишь одно лицо, трижды - два и лишь в одном документе были названы по имени четыре адоптирующих лица. Обычно адоп ции сопутствуют коро-левской нобилитации, гарантируя ее особое значение и
прочность, ибо всегда им сопутствовали особые обстоятельства. Следующая формула - короборация предсказывала средства, с помощью ко торых удостоверлялась привилегия нобилитации: Для удостоверения насто ящего документа подвешивается наша печать Великого Литовского Кня жества. Формула датации
определяла место и время выставления этого вида документов. Дневное число обозначалось по христианскому календарю, 260
а год прописью. Место выдания привилегии нобилитации влияло также на помещенный в ней список свидетелей, являющийся характерной чертой этих документов и подтверждающий их. Речь идет прежде всего о документах с полным формуляром, которые выставлялись во время всеобщих сеймов. В это время число
свидетелей, помещенное в этих документах, достигало даже нескольких десятков лиц. В обсуждаемых документах нобилитации оно лишь сигнализировалось, так как в их копиях, вносимых в Коронную и Литовскую метрики, часто пропускался список свидетелей, а отмечалось только то, что он не отличается от
списков в раньше внесенных документах (ut supra), не всегда являющихся привилегиями дворянства. Некоторые лица, выдающие эти документы, пополняли пропущенные в копиях конечные формулы. Следует отметить, что в использовании конечных формул нет последо вательности, особенно в полном формуляре
документов. Список свидетелей за годы 1499-1589 в латынских документах литовских нобилитаций колеблется от трех до пятидесяти шести, и они не выступают в хронологическом порядке. Скорее всего этот список зависел от места выдачи документов и канцелярии, которая этим занималась. Как вытекает из
вышеуказанных чисел наибольшее количество свидетелей выступало в привилегиях, выданных во время всеобщих сеймов в Кракове, Петркове, Радоме и Варшаве, в которых принимали участие самые значимые светские и духовные сановники Короны и Великого Литовского Княжества. Так же обстоит дело с формулярами
datum per manus и с формулой отчета или подписью короля под документом. В группе анализированных привилегий подпись короля с
пропуском других конечных формул впервые наблюдаем в 1529 году под текстом привилегии литовской нобилитации, написанной на латынском языке для Николая Гоыдамовича. По-другому дело обстоит с формулярами нобилитаций, выставленных на руссом языке. Основой рассуждений на их тему в большинстве случаев
по служили копии документов, помещенные в Литовской метрике, хранимой в Москве, и их копии, находящиеся в книгах Литовской метрики, хранимой в Варшаве. Среди них находится лишь один подлинник от 10 июня 1593 года для семьи Величковых. Разницы в сокращенных формулярах документов, выставленных на
русском языке по отношению к латышским касаются в основ ном отсутствия таких формул, как: апострофа, перпетуационная формула, аренга или клаузула санкций. Интитулция выступает в коротком и сокращенном виде. В большинстве этих привилегий отказались от списка свидетелей или назвали лишь несколько лиц
- от трех до четырех. Только при власти Сигизмунта III в привилегиях литовских нобилитаций, выдаваемых во время всеобщих сеймов, появляется даже от тридцати восьми (Величковы, 1593 год) до сорока семи (Буццелла, 1589 год) свидетелей, как духовных, так и светских сановников, принявших участие в
заседании сейма. В некоторых документах появилась двойная диспозиция. Это были дипломы, в которых присвоение дворянства соединялось с пожалованием имения нобилитованному, что иногда являлось более важным, чем сама нобилитация. Отличие привилегий литовских нобилитаций от коронных и их специфику лучше
всего заметно в группе восьми документов от 1522 до 1569 годов (до 261
сейма Люблинской унии), в которых присвоение дворянства было соединено с приданием земли в собственность. В этих привилегиях нарратив был соединен с диспозицией, так как события, сопутствующие сообщению воли лица, выдающего данный документ, являющегося последствием просьбы лица получателя и лиц
интервенирующих в его пользу, были соединены с волей выдающего лица, стремящегося к созданию нового правового состояния путем присвоения дворянства и перечисления составных частей подаренного имения. Присвоением имения и дворянства в одной привилегии в намерении лица, выдающего привилегии, должно
составлять одно пополняющееся целое, ибо условием получения нобилитации было обладание имением. Это соединение двух пожалований в одном современном этим событиям документе вызывало трудность понять, которое из них важнее - имение или дворянство. Это нашло отражение в регестре этих документов,
внесенных в Литовскую метрику. Из них мы узнаем, что речь шла либо о присвоении имения или дворянтсва, либо имения и дворянства. В случае регестра, касающегося пожалования имения лишь подробное ознакомление с содержнием всего документа позволяет прийти к выводу, что его вторая часть касается
присвоения дворянства и придания герба. В Литве присвоение королем дворянства было обусловлено обладанием зем лей в собственность. Нобилитация была равнозначна с получением прав и свобод, полагающихся литовскому дворянству, ведя к освобождению от налогов и тягот, а таже защищала от потери
имущества. Со временем по жалование имения нобилитованному в привилегиях литовских нобилитаций занимает все больше места по
отношению к присвоению самого дворянства. Возникает впечатление, что в Литве нельзя было получить нобилитацию, не обладая собственным имением. Так же как в случае самого дворянства, которое можно было получть лишь вместе с гербом. Привилегии литовских нобилитаций выдавались в Кракове, Петркове,
Варшаве и Вильнюсе, так дело обстояло в сообщении о нобилитациях по возможности самому широкому кругу дворянства. Об этом свидетельствовала также сама процедура получения звания дворянина. Рекомендующие лица, мнение королевского совета, лица, соглашающеиеся на адопцию, решение короля, значение
добавочных инфор маций на тему лиц, стремящихся к дворянству и т. д. не были случайны. Эта сопутствующая нобилитованному известность и шум вокруг него со временем обращались против нового дворянства, что нашло свое отражение в сеймовых конституциях, ограничивающих право короля нобилитовать, которое
с 1601 года зависело от решения сейма. Представление литовских нобилитаций на съездах и сеймах было важно, так как в тексте этих документов список свидетелей появляется очень редко. Отказываясь от списка свидетелей и других формул, таких как апострофа, перпетуационная формула, аренга, клаузула
санкций, в литовской канцелярии создался сокращенный формуляр привилегии нобилитации, выдаваемый на русском языке. Отказались даже от использования названий присваиваемых гербов, которые выступали в Короне. Таким образом подчеркивалось от личие литовской канцелярии от коронной в случае присвоения
привилегий 262
нобилитации, а также литовской геральдики от коронной при присвоении гербов, которого не отменяла даже Люблинская уния 1569 года. При выдаче привилегии нобилитации для литовцев в литовской канцелярии пользовались формуляром коронной канцелярии на латынском языке, а в первой половине XVI века
использовался собственный формуляр для документов дворянства на русском языке. В свою очередь, когда речь идет о записи седьмой статьи в двенадцатой главе III Литовского статута (1588 год), которую интерпретировали как автома тическую нобилитацию литовских евреев-неофитов, следует подчеркнуть, что
произошла ложная ее интерпретация, ибо из содержания всей статьи вытека ет, что речь здесь идет о штрафе за убийство и денежное возмещение за крещенного еврея, которые должны были равнятся сумме, уплачиваемой за убитого или раненного дворянина. Таким образом приложение к седьмой статье двенадцатой
главы литовского статута было лишено записи, гарантирующей дворянство евреям, обратившимся в христианство. Этот пункт следует по нимать следующим образом: убийца обратившегося в христианство еврея подвергался такому же наказанию, как за убийство дворянина. Закон был неправильно истолкован, так как
статью пятую, подчеркивавшую разницу между правоверным евреем и евреем-католиком, отделили от контекста всей седьмой статьи, что в свою очередь повлияло на интерпретацию норм и целей, которым эта статья должна служить. Изъятый из контекста всей статьи пятый пункт довел до ложного убеждения в том,
что законы Речи Посполитой и Лит вы допускали дворянство крещеннных евреев. Это признание литовцами каждого
неофита дворянином довело до протес тов депутатов коронационного сейма в 1764 году, последствием которых было постановление сейма, уравнивавшее неофитов в правах с мещанами в городах и арендаторами в деревнях. Им тоже запрещалось занимать должности и они были обязаны отказаться от них, а также
обладать имениями - они вынужде ны были продать их в течение двух лет под страхом их конфискации. Однако, благодаря усилиям литовских послов, в декабре 1764 года была принята новая конституция, относящаяся к еврейским неофитам, отменяющая предыдущее постановление. Она давала согласие на нобилитацию
сорока восьми неофитов, происходящих из Литвы, без возражений относительно права скартабелата, значит, они могли получить должность и герб. Изменения по отношению к постановлениям коронационного сейма не только касались согласия на но билитацию литовских неофитов, перечисленных в постановлениях, но
и раз вязывали королю руки относительно выставления десяти тайных нобилитаций неофитов как из Короны, так и из Литвы до конца 1765 года, которые дол жны были увеличить доходы короля. Доход, полученный благодаря одной такой нобилитации, был равен пятистам дукатов, что в общем равнялось пяти тыся
чам дукатов. Гербы, которые были присвоены неофитам вместе с нобилитацией в большинстве случаев были или видами „старинных” польских гербов, которые могли внушать, что они были получены от крестных родителей или обращались к христианской символике. В привилегиях нобилитации для литовских неофитов,
выданных литовской канцелярией, всегда водчеркивалось, 263
что им присвоено дворянство на основании записи конституции коронацион ного сейма от декабря 1764 года. Этот закон действовал лишь в течение че тырех лет по 1768 год. Тогда литовские послы довели до отмены этого закона и возвращения к пятому пункту седьмой статьи из двенадцатой главы литовского
статута от 1588 года, что было подтверждено новой конституцией. С этого времени все литовские евреи, которые приняли христианскую веру до конституции от 1764 года, могли хлопотать о нобилитации. В то время евреи, принявшие христианство после 1764 года, в дальнейшем подлежали закону, касающемуся
неофитов, записанному в конституции коронационного сейма. Литовцы никогда не отменили пятого пункта седьмой статьи своего статута, который продолжали печатать во всех его изданиях второй половины XVIII века. Однако нобилитации евреев-неофитов в XV и XVI веках отчетливо показывают, что само изменение
вероисповедования не гарантировало неофи ту на Литве дворянского звания, так как эти евреи, как и другие нобилитованные, должны были получить соответствующий документ, выданный королевской канцелярией, часто предшествующий гербовой адопции в определенную семью. Признание герба королем представляло
для нобилитованного особую цен ность. Об этом свидетельствуют подтвержденные в королевских привилегиях дворянства гербы, полученные путем адопции. Расширенные и возвышенные в канцелярии становились видами „старинных” польских и литовских гер бов или совершенно новыми гербами. В привилегиях
нобилитации для нео фитов даже не упоминается название присвоенного „старинного” польского герба. В них часто
отсутствует также информация об адопции, хотя из описа ний в тексте документа мы часто узнаем посредственно о каком гербе шла речь. Это в данном случае вытекало из расширенных прав польского короля как великого князя, который мог давать существующий герб, не учитывая адоп ции. Оттуда в Литве
посредством нобилитации совершалась „неформальная” гербовая адопция, так как именно великий князь решал о присвоении дво рянского звания и герба, которые получал нобилитованный. Присваивая „ста ринный” герб, монарх расширял геральдический род, о чем не знали его пред ставители. Литовские
нобилитации до 1529 года обычно выдавала коронная канцеля рия. Желая подчеркнуть законное различие, литовцы ввели свой статут, когда произошел отчетливый раздел нобилитаций - в Короне и Великом Литовском Княжестве. Первые выставляла коронная канцелярия, вторые же за немноги ми исключениями -
литовская канцелярия. Это утверждение не опровергает факт, что в литовской канцелярии одновременно работали русские и латынские писари. Этим воспользовались заинтересованные, которые, получив неблагоприятный приговор, например, выставленный на русском языке, хлопотали о выдаче второго документа на
латынском языке или наоборот. Такой порядок вещей существовал за немногими исключениями до 1529 года, когда был издан I Литовский статут. Выдаваемые тогда монархом и часто противоречившие друг другу документы касались придания имения и людей, но не привилегий дворянства, которые выдавались только на
латынском языке по образцу документов коронной канцелярии. Практика раздела привилегий 264
нобилитации, выдаваемых отдельно коронной и литовской канцеляриями, существовала также после 1764 года во время царствования Станислава Австута Понятовского. В зависимости от того, которая канцелрия выдавала диплом дворянства, привешивались коронная или литовская печать. Это разделение существовало
также во второй половине XVIII века, о чем свидетельствуют сохранившиеся дипломы дворянства и индигената, выдаваемые обеими канцелярями. Когда Сигизмунт Август вступил во владение Литвой в годы 1544-1548, он получил также право нобилитовать литовцев, благодаря своей собственной канцелярии, состоящей
из двух отделений: польско-латынского и литовскорусского. Во главе первого стоял ксенд Мацией из Монколина, Троцкий препозит, вильнюсский и пултусский каноник, сотрудник короля Сигизмунта I и королевы Боны, а вторым руководил ксендз Валериан Протасевич, вильнюс ский декан. В них выдавались
документы для нобилитованных литовцев. Сигизмунт Август от отца получил также согласие на организацию своего двойного двора - польского и литовского. Первый, создание которого закончилось в 1543 году, во время выезда молодого короля в Москву, состоял из сорока трех придворных, содержащих двести
шестнадцать слуг и столько же лошадей. Во главе его стоял Петр Зборовский, малогосский каштелан. Этот двор после приезда в Вильнюс стал соперничать с образованным осенью 1544 года на сейме в Бресте литовским двором. Наряду с выдаваемыми литовцам привилегиями дворянства в литовской канцелярии
выдавались также доку менты, подтверждающие дворянство. Они решали о принадлежности к дво рянскому сословию и были
доказательством в случае обжалования дворянства в Литве в XVI веке. Одновременно они показывали каким образом в это вре мя протекал в Литве процесс отведения обвинения в не-дворянстве, а также то, что формуляры подтверждения дворянства были похожи на другие нобилита ции, выдаваемые в это время в
литовской канцелярии на русском языке. Другим важным вопросом, связанным с нобилитациями литовцев, была привилегия дворянства, полученная городом Вильнюс и выставленная королем Сигизмунтом Августом в Гродне 15 июня 1568 года. Выдавая эту привилегию, король обратился к примеру Кракова и подчеркнул,
что мещане владеющие городскими должностями, т.е. войты, бургомистры, советники, заседатели, пи-сари были сравнены с дворянством относительно свобод, привилегий, по честей, которыми обладало дворянство в Литве. Сам город Вильнюс стал неотъемлемой частью вильнюсского воеводства и принимал участие в
его публичной жизни, высылая своих послов на сеймы. Его патрициат также полу-чил у короля согласие на гербовую адопцию и согласие на хлопотание о королевской нобилитации. Эти пожалования подтвердили усилия бургоми стра Вильнюса Мациея Рудомины в 1576 году в деле адопции и привилегии дворянства в
королевской канцелярии. Частные адопции касались лишь прида ния, а не дворянства, так как последнее было в руках короля и только он имел право его присвоить. Поэтому адопцию следует считать гербовой привиле гией, значит, только приданием самого герба. Оттуда нобилитацию города Вильнюса следует
понимать как согласие на начало хлопотания об ее получе265
нии заинтересоваными мещанами, входящими в состав вильнюсского патри циата. Ее первым этапом была адопция, получить которую позволяла приви легия нобилитации города. Вторым была привилегия дворянства, выданная канцелярией с согласия короля. Сам герб из адопции в дипломе нобилитации подвергался
изменениям, так как его выдавлвал сам король, часто расширяя его. В рассуждениях на тему коронных и литовских нобилитаций важные бы ли «двойные» документы, которые получали иностранцы во время царствова ния Стефана Баторы и Сигизмунта III (до 1601 года), значит, выдаваемый кан целярией отдельный
документ для Короны и отдельный документ для Литвы, выданные одному и тому же лицу, или как в случае Кацпра Бекеша в 1580 году, на одном пергаментном листе видны подписи коронного и литовского канцле ров, а также подвешенные к нему печати обеих канцелярий. Это делалось потому, что получившие власть
от Бога вышеназванные короли вознаграждали дворянством иностранцев, живших в Польше долгое время и служивших ее властелинам. Так же поступали их предшественники по отношению к отли чающимся представителям чужих родов и семей, принимая их вместе с по томками в число коронного и литовского
дворянства. Стефан Баторы был первым выбранным польским королем и великим литовским князем, не при надлежащим к династии Ягеллонов, который после смерти Сигизмунта Августа стал присваивать дворянство литовцам. В связи с этим часто случалось (осо бенно во время войны с Москвой), что нобилитованным
литовцам дипломы дворянства выдавала коронная, а не литовская канцелярия. По всей вероятно сти в военных
условиях были использованы секретари и писари этой канцеля рии, которые в это время оставались в распоряжении и которые могли под готовить соответствующий документ.
Litauische Nobilitierungen oder genauer gesagt Nobilitierungen von Litauern vom 15. bis 16. Jahrhundert Zusammenfassung In der vorliegenden Abhandlung ist der Forschungsgegenstand die Analyse der Adelsprivilegien, die den Litauern von den polnischen Königen vom 15. bis hin in das 16 Jahrhundert hinein verliehen, von der Litauer Kanzlei ausgestellt wurden und die sich grundsätzlich von denen von der Kronenkanzlei unterscheiden. Die Unterschie de gingen darauf zurück, dass der König und zugleich der Litauische Großfürst nach dem in Litauen vorherrschenden Gesetz, das durch drei Statusdokumente aus den Jahren 1529, 1566, 1588 verabschiedet sowie bestätigt wurde, eine viel größere Frei heit darin hatte, Nobilitierungen in den Adelsstand zuzuerkennen. Die Standeserhe bung in den Adel war dort eine ziemlich dynamische Erscheinung, die sich je nach politisch-sozialen und wirtschaftlichen Bedingungen entwickelte, sich änderte, was auch einen entscheidenden Einfluss auf das Leben derjenigen hatte, die sich um die polnische Veradelung bewarben. Solche Verhältnisse beeinflussten darüber hinaus Gesetzesbildung und Gesetzeserlassung. Das wiederum fand seine Widerspiegelung in der Arbeit der Königlichen Kanzlei. Es muss betont werden, dass bei der Ausstel lung der Adelsprivilegien wie im Falle der anderen Unterlagen deren Formular verfasst und das Muster davon von den anderen regierenden Kanzleien abgebildet wurde. Dessen Entstehung war ein langwieriger anhaltender Prozess, denn sowohl Entste hen als auch Bearbeiten und Vorbereitung solcher Dokumente nicht nur von den geltenden
diplomatischen Regeln abhängte, sondern vor allem von den sie ausstellen den Personen und von den Subjekten, an die diese Nobilitierungen ausgestellt wer den sollten. Ihre Inhalte, Formeln und die Form des Adelsdiploms (Pergamentblat tgröße, Kaligraphie, Malereiminiaturen, die Art und Weise, wie das Wappen gezeichnet wurde sowie der Wappenbrief selbst) kamen darauf an, wer der Empfänger war und welche Stellung in der Gesellschaft er einnahm. Was die litauischen Adelserhebungen betrifft, wurden die Briefe gewöhnlich in drei Sprachen ausgestellt: in Latein, Russisch und Polnisch. Die in ihnen enthaltenen diplomatischen Formeln ähneln denjenigen, die eher in der polnischen Königlichen Kanzlei in den anderen, beispielsweise in den Grunddokumenten, deren Formulare bereits im 15 und Anfang des 16. Jahrhunderts fertig waren, oft Vorkommen. Man kann hierbei zwölf diplomatische Formeln unterscheiden, unter anderem: Invokation, Perpetui-Formel - Pertinenzformel, Arenga - feierliche Ansprache, Inti- 248
tulatio - Titulierung samt der Devotio-Formel, Publicatio - Verlautung, Narratio - Er zählung, Dispositio - Rechtsvorgangsbeschreibung, Corroboratio - Verweis auf die Herrscherautorität und die dauerhafte Gültigkeit der Urkunde samt Beglaubi gungsmitteln, Datum und Actum - Ausstellungsdatum und - օրէ, Zeugenliste, Da tum per manus - Formel, Subscriptio Rekognitionszeile - Kanzleivermerk, die alle bei der Gelegenheit auch mit Berücksichtigung der Aufteilung in Kronen - und Lita uer Kanzlei besprochen werden. In der ersten wurden vorwiegend Dokumente in La tein, in der zweiten dagegen Latein und zugleich Russisch ausgestellt. Die Unterschie de dazwischen erblickt man in dem Dokumentformular in den beiden Sprachgruppen, insbesondere in denjenigen, die in der russischen Abteilung der Litauischen Kanzlei ausgestellt wurden. Dort sind Invokation, Perpetui-Formel - Pertinenzformel und Arenga - feierliche Ansprache nicht vorhanden. Mit der Invokation beginnt das volle Formular mit Adelsprivilegien. Sie ist oft mit größeren Buchstaben als der sonstige Text geschrieben und bildete eine auffallende Komposition. Die PerpetuiFormel tritt in der besprochenen Adelsbriefgruppe immer nach dem gleichen Motto auf: Ad perpetuam rei memoriam - Zum dauernden ewigen Andenken. In dem Arenga-Teil wurden die häufigsten Motive königlichen Handelns in Be zug auf die Begründung der Urkundenverleihung und Nennung der Vermittler ge nannt. Man erfährt hier von Unbeständigkeit des menschlichen Handelns, bis auf den Ausstellungsmoment des richtigen beglaubigten Dokuments. In den Adelsprivile gien
wurde das Motiv für Adelsbriefausstellung mit besonderer Gnade des Monar chen den ausgewählten Untertanen gegenüber begründet und mit der Lust, ihre Ver dienste zu belohnen. Der Inhalt ist gewöhnlich solchen Privilegienarten angemessen, so dass die Veradelung begründet wird, was eigentlich immer nach Intitulatio und Per-petui-Formel erfolgt. Arenga kommt in allen litauischen Urkunden der Adelserhe bung in der Lateinversion, weil man bei deren Ausstellung das in der Kronkanzlei bearbeitete Formularmuster nutzte. Was die litauischen Adelsnobilitierungen vom 15 und 16. Jahrhundert anbelangt, kommt diese feierliche Ansprache nur in einer einzigen Adelsurkunde auf Latein nicht vor. Es ist das Dokument, das vom Jahre 1525 stammt und dem Michał Józefowicz, einem nicht getauften Juden, ausgestellt wurde. Hier hat man das Formular der Litauer Kanzlei zur Adelsurkundeausstellung in russischer Sprache angewandt, deswegen sind hier Invokation, Perpetui-Formel Pertinenzformel und Arenga ֊ feierliche Ansprache nicht vorhanden. Die nächste Formel von Adelsprivilegien ist Intitulatio, also die Erwähnung des Namens und der Würde des Ausstellers. Sie ist mit der Devotio-Formel Dei gratia - Gott sei dank verbunden, dass die dieses Dokument ausstellende Macht von Gott kommt. Die Titulierung ist eine der wichtigsten Protokollformel, also vom ersten Dokument teil, denn sie kommt sowohl in den Adelsprivilegien auf dem ausgebauten Formular, die in der Kronkanzlei üblicherweise ausgestellt wurden, als auch auf dem gekürz ten Formular, dem in der Litauer Kanzlei ausgestellten Kleinformular. In
den Adelsbriefen der letzten sind drei Protokollformeln, die der Intitulierung vorausgehen, praktisch nicht vorhanden. Intitulatio unterliegt in den oben genannten Dokumenten den unzähligen Veränderungen, die aus den territorialen und rechtlichen Umwandlungen hervorgehen, die sich unter Herrschaft unterschiedlicher Könige und Machthaber Polens und des Großfürstentums Litauen vollzogen. Deren Analyse verlangt der Auf- 249
merksamkeit und Achtsamkeit, denn in den litauischen Adelsurkundenkopien, die in die Litauische und Kronenmatrikel aufgenommen wurden, verkürzte man oft diesen Bestandteil förmlich. Der Versuch, es wieder zu rekonstruieren, erfordert Berücksichtigung und Zugreifen auf andere Adelsdokumente zurück, die am gleichen Ort und in der gleichen Zeit in den erwähnten betroffenen Kanzleien entstanden. Die nächste Formel, die in den lateinischen Adelsprivilegien erscheint, heißt Publikatio - Veröffentlichung, die eine Art Willensverkündung des Ausstellers entwe der an den Dokumentempfänger oder an die Öffentlichkeit. Ihre volle Gestalt in der Übersetzung lautet wie folgt: Wir verkünden kraft der vorliegenden Urkunde all den Zugehörigen; allen unseren Getreuen, jetzt und in Zukunft wird bekanntgegeben, die es wissen sollten. Es ist eine formelhafte Wendung und sie betont die öffentliche Gültig keit des an „alle gegenwärtigen und zukünftigen“ gerichteten Rechtsaktes, dafür ist die Narratio-Formel individuell mit der Empfängerperson und dessen Bemühungen um die Adelsurkunde verbunden. Sie enthält Informationen, die erst in der Dispo sition, in der Beschreibung des eigentlichen rechtlichen Vorgangs weiter entwickelt werden. Sie informiert außerdem über die Personen, die beim König in Sachen und zugunsten des Nobilitierungskandidaten eine Fürsprache führten, die sich also aktiv am rechtlichen Vorgang beteiligten, der zur Ausstellung solcher Adelsprivilegien führen sollte. Die in Narratio vorkommenden und zur Nobilitierung beitragenden Personen nahmen nicht immer den Betreffenden im
Adoptiwerfahren in eigenes Wappen auf, was eine Dispositio-Klausel unterstreicht, die Zuerkennen des Wappens sowie Wappenverleihung an den Npbilitierten betrifft, weil jeder Adelsbrief im Grunde genommen mit dem Wappen geschmückt und versehen werden sollte. Dabei wird die Tatsache der Wappenverleihung an den Nobilitierten samt seiner ganzen Nachkommenschaft hervorgehoben, an die alle davon zugelassen, angeschlossen, einverleibt, adoptiert, zugeschrieben, zuerkannt und mit dem dauerhaften Adelsbund in Ewigkeit angebunden worden sind. Das vom König zuerkannte Wappen konnte ganz neu sein oder vom Adoptiwerfahren (als so genannte erweiterte Wappenverleihung) kommen. Es wurde oft vom Malereikünstler in der Dokumentmitte bzw. an seinem Rand angefertigt, wenn keine leere Stelle dafür im Brieftext gelassen wurde. Daher verwendete man den Dokumentrand notgedrungen, an dem oft das verliehene Wappen gezeichnet wurde, indem ein neues Ikonographiemuster dafür entworfen wurde. Was dagegen die Wappenbeschreibung angeht, kann man in den litauischen Adelsprivilegiendokumenten einige Arten davon unterscheiden: volle und verkürzte Form (ohne Angaben über Farben), selbst Nennung, Mangel an Beschreibung mit der Anmerkung, dass das Wappen in der Urkunde entworfen wurde. Die nächste rechtliche, in der Urkunde angebrachte Dispositionsklausel ermäch tigte den Nobilitierten dazu, bestimmte Ämter, sowohl kirchliche als auch weltliche Benefizien zu bekleiden und entfernte von ihm seine plebejische Herkunft für alle Zeiten weg. Seitdem kann er sich um verschiedene Ämter und vor allem die kirchlichen
Benefizien bewerben. Dagegen betrifft die Sanktionsklausel Strafen für Tadel sowie Verleumdung des Adelsstandes des Nobilitierten in dem Kronpolen und im Großfürstentum Litauen, die im litauischen Status vorgesehen waren. Geldstrafen unterschiedlicher Größe sollten ans Gericht, dem Getadelten oder auch dem König gezahlt werden. Dagegen besagt die Klausel über Adelsbeweis, dass die Adelsprivile- 250
gien zu einem neuen Beweismittel für den verliehenen Adelstitel werden sollten. Zugleich setzte der König mit dem so ausgestellten Dokument alle Gesetzte, Artikel, Sittenmaßstäbe, Verweise, Dekrete außer Kraft, die versuchten, den zugegebenen Adelsrang, der in alle Ewigkeit überdauern sollte, anzufechten. Im Zusammenhang mit der Dispositio-Klausel, die den eigentlichen Inhalt des Adelsbriefes enthält, wo der Wille des Ausstellers ausgedrückt wurde, einen neuen rechtlichen Status für die hier besprochenen im Latein verfassten litauischen Nobilitierungen zu beschaffen, kommen einige Fragen und Bemerkungen auf. Am wichtigsten war in jener Hinsicht die das Wappen selbst betreffende Klausel, wobei das Wappen von der direkten Königlichen Verleihung kam, die sechsmal vorkam, bzw. von der neunmaligen Königlichen Verleihung in Verbindung mit einer Adelsadoption. Sie wurde wie üb lich von den Hochbeamten und Würdenträgern sowohl vom Fürstentum Litauen als auch Kronpolen. Fünfmal nimmt nur eine Person, dreimal nehmen drei den Nobilitierten in ihr Wappen an und nur in einem Adelsbrief werden namentlich sogar vier annehmende Adoptionsträger erwähnt. Gewöhnlicherweise begleiteten die Adoptionen Königliche Nobilitierungen und verliehen ihnen zugleich zusätzlich Bedeutung und Beständigkeit, denn immer waren sie von besonderen Anlässen umgeben. Die nächste Formel, nämlich Corroboratio, kündigt die Mittel des Eschatokolls an, mit deren Hilfe der jeweilige Adelsprivileg beglaubigt werden sollte: Und um der Autorität dieser unserer Übertragung feste und unerschütterliche Dauer zu verleihen,
haben wir befohlen, diese durch unsere eigene Hand bekräftigte Urkunde durch das Eindrücken sowie Anhängen unseres Siegels des Litauischen Großfürstentums zu unterzeichnen. Die Formel Datum und Actum dafür sollte Ausstellungsdatum und -ort des betreffenden Dokuments belegen. Das Tagesdatum wurde laut Gesetz des Christlichen Kalenders bestimmt und das Jahresdatum wörtlich erfasst. Der Ausgabe ort von den jeweiligen Adelsprivilegien hatte auch einen großen Einfluss auf die in ihnen enthaltene Zeugenliste, die ein charakteristisches Merkmal für solche Doku mente war und sie eigentlich zu bestätigen vermag. Es geht vor allem um diejenigen, die das Vollformular haben und im allgemein-polnischen Parlament - Sejm ausgestellt worden sind. Damals erreichte die Zeugenzahl, die solchen Dokumenten beige fügt wurde, sogar einige Zehntel. In den besprochenen Adelsprivilegien wird sie angekündigt, denn in deren Kopien, die in die Kronmatrikel und in die Litauische Matrikel eingetragen wurden, sehr oft die Zeugenzahl ausgelassen wurde mit der Anmerkung, dass sie die gleiche wie in den früher unterschriebenen Dokumenten (ut supra), nicht unbedingt den Adelsbriefen gleich. Einige Verleger bzw. Aussteller solcher Dokumente ergänzten die in den Kopien herausgelassenen Abschlussformeln. Was die Abschlussformel in Nobilitierungen anbelangt, mangelt es an Konsequenz bzw. geduld in deren Einsatz, insbesondere im Vollformular. Die Zeugenliste im Zeitraum von 1499 bis 1589 schwankt in Bezug auf litauische, im Latein verfasste Nobilitierungen von drei bis sechsundfünfzig und richtet sich nicht
nach der chronologischen Reihenfolge. Das alles hängt von Ort und Kanzlei, wo und von wem sie vorbereitet und letztendlich ausgestellt wurden, mehr ab. Aus den hier oben angegebenen Zahlen geht sichtbar hervor, dass die meiste Zeugenzahl in den Adelsprivilegien im Zeitraum der allgemein-polnischen Parlamentssitzungen in Kra- 251
kau, Radom, Petrikau, Warschauvorhanden sind, die die bedeutsamsten und ber ühmtesten geistlichen und weltlichen Würdenträger vom Kronpolen sowie vom Litauischen Großfürstentum um sich versammelten. Es verhält sich auch so im Falle von den folgenden Formeln: datum per manus, Relation oder Signumzeile - amenszeichen des unüberwindlichen Herrn Königs unter dem Dokument. In der Gruppe der hier analysierten Adelsprivilegien kommt die Unterschrift des Königs bei He rauslassung der anderen Formeln zum ersten Mal 1529 unter dem Text der litauis chen, im Latein von Nikolaus Goydamowicz verfassten Nobilitierung zum Vorschein. Anders scheint das Problem des Formulars von solchen Nobilitierungen zu sein, die in russischer Sprache ausgestellt wurden. Eine Grundlage für Überlegungen zu diesem Thema bilden grundsätzlich in ihrer Mehrzahl die Dokumentenkopien, die in der in Moskau aufbewahrten Litauischen Matrikel vorhanden sind, sowie deren Abschriften in dem in Warschau aufbewahrten Litauischen Matrikelbuch. Unter ihnen gibt es nur ein Original vom 10. Juni 1593 für die Familie Wieliczkas. Die Unterschie de in dem abgekürzten, in der russischen Sprache ausgestellten Unterlageformular beziehen sich im Vergleich zu den auf Latein angebrachten meistens auf Auslassen solcher Formel wie: Invokation, Perpetui-Formel - Pertinenzformel, Arenga feierliche Ansprache, also die Sanktionsregel. Intitulado - Titulierung kommt nur kurz und abgekürzt vor. Man verzichtete dabei in den meisten Adelsprivilegien auf die Zeugenliste bzw. man bringt dort nur einige Personen, drei bis vier Namen auf. Erst
in der Regierungszeit von Sigismund III. Vasa erscheinen in den litauischen Nobilitierungen, in damaligen Adelsprivilegien, die durch das allgemein-polnische Parlament ausgestellt worden sind, jeweils sogar bis um achtunddreißig (Wieliczkas 1593) oder bis um siebenundvierzig (Buccelas 1589) Zeugen, sowohl geistliche als auch weltliche Würdenträger, die in die Sejmgesprächsrunden und zu Verhandlungen gekommen sind. In einigen Adelsdokumenten kommt es dazu, dass die doppelte Disposition vorkommt. Es waren Diplome im Spiel, wo die Adelsnobilitierung mit der Adelsgutverleihung in Verbindung getreten ist, wobei der zweite Anlass viel wichtiger als der Adelsbrief selbst war. Die Besonderheit sowie Andersartigkeit der litauischen Nobilitierungen im Ver gleich zu den Kronennobilitierungen und deren Charakter lässt sich am besten an der Reihe von acht Adelsbriefe aus den Jahren 1522-1569 (bis zum Sejm der Lubliner Union) erkennen, wo die Nobilitierung mit Eigentumsverleihung in Gestalt vom ei genen Grundstück, Eigengrund verbunden war. In diesen Adelsprivilegien war Narratio mit Dispositio verbunden, denn die Umstände, die den Willen des Ausstellers begleiteten, was die Folge der Empfängerbitte und der sich für ihn einsetzenden Personen war, mit dem Willen des Ausstellers zusammenhingen, einen neuen rechtlichen Stand zu beschaffen, indem die Nobilitierung verliehen und die Bestand teile des geschenkten Eigentums genannt werden. Die Absicht des Dokumentausstel lers, Eigengrundzuerkennung und Erhebung in den Adelsstand in einem Privileg zu verfassen, war wie folgt, dass es eine
sich ergänzende Einheit darstelle, weil die Voraussetzung dafür, eine Adelserhebung zu bekommen, war, dass der Nobilitierte über Eigentum, Gut, Grund und Boden verfügt. Eine solche Verbindung von zwei Faktoren und Verleihungen in einem auf einem Dokument, das diesen Vorkommnis sen gegenwärtig war, bereitete eine Schwierigkeit im Verständnis vor, was davon, wel- 252
che Verleihung wichtiger als die andere war, die von Eigengut oder Adelsbrief allei ne? Es fand eine Widerspiegelung in Regesten solcher Urkunden, die in die Litauische Matrikel eingetragen wurden. Man kann aus ihnen erfahren, dass es entweder um Eigengutverleihung oder Erhebung in den Adelsstand ging oder um beides. Im Falle des Eigentumsregestes lässt lediglich eine genaue Kenntnis der ganzen Urkunde feststellen, dass erst der zweite inhaltliche Teil der Adelsurkunde eine Tatsache hervorhebt, dass hier der Adelsrang und das Wappen zum Schluss verliehen werden. Die Erhebung in den Adelsstand durch den König in Litauen ergab sich aus der Tatsache, dass dort die zu nobilitierenden Kandidaten den Grund zu eigen hatten. Die Nobilitierung dort war damit gleich bedeutend, dass Freiheiten und Rechte zuerkannt wurden, die dem litauischen Adel zustanden. Sie führten dazu, dass man dank dessen von allerlei Steuern und Lasten frei gesetzt und das Eigentum vor Verlust geschützt wurde. Mit der Zeit nimmt die Eigentumsverleihung in den litauischen Adelsprivilegien in der Adelsurkunde immer mehr Platz beansprucht, im Vergleich zur Erhebungsformel in den Adelsstand selbst. Man kann den Eindruck bekommen, dass man im Großfürstentum Litauen in den Adelsstand nicht erhoben werden kann, ohne zugleich das Eigengut zu besitzen oder zuerkannt zu bekommen. Ähnlich sieht es mit der echten Nobilitierung aus. Man konnte sie nur samt Wappen bekommen. Die Ausstellungsorte für litauische Nobilitierungsdokumente waren solche Städte wie: Krakau, Petrikau, Warschau, Vilnius, denn die Nachricht über
Adelsbriefe sollte möglichst breiterer Adelsgemeinschaft übertragen werden und an die Öffentlichkeit am besten gelangen. Selbst das Verfahren in der Veradelung zeugte davon. Rezensenten, Empfehlungspersonen, Befürworter, Gutachten des Königlichen Rates, Personen, die ihre Zustimmung für Adoptionen gaben, Beschluss des Königs, Bedeutung der Zusatzinformationen und Berichte über die Nobilitierungsbewerber, etc. waren kei nesfalls das Ergebnis des Zufalls. Eine Art Aufsehen, das den Nobilitierten begleitete, wandte sich mit der Zeit gegen den neuen Adel zu, was seine Widerspiegelung in den Sejmverfassungen fand, die dem König sein Nobilitierungsrecht einschränkten, das schon seit 1601 ganz vom Sejmbeschluss abhing. Die Präsentation der litauischen Nobilitierungen auf Sitzungen und in Verhandlungen des Parlaments war von Be deutung denn im Text der Urkunden erschien die Zeugenliste ganz selten. Beim Verzicht auf die Zeugenliste oder auch auf die anderen Formeln wie: In vokation, Perpetui-Formel - Pertinenzformel, Arenga - feierliche Ansprache, also die Sanktionsregel fertigte man in der Litauer Kanzlei ein abgekürztes Formular für Adelsprivilegienverleihung, das vor allem in der russischen Sprache verfasst wurde. Man verzichtete sogar darauf, den Namen für das zu verleihende Wappen zu neh men. Im Kronpolen war der Wappenname in der Nobilitierung immer dabei. Man unterstrich dadurch den anderen Charakter der Kanzleien und die Trennung der Litauer von der Kronenkanzlei hinsichtlich der Adelsprivilegienverleihung sowie Litauer Heraldik im Vergleich zur Königlichen
Kronenheraldik im Falle der ver liehenen Wappen. Die oben genannten Unterschiede wurden kaum von Lubliner Union 1569 abgeschafft. Wenn man in der Litauer Kanzlei Adelsprivilegien an Litauen ausstellen sollte, nutzte man das im Latein vorbereitete Kronenkanzleiformular und in der ersten Hälfte des 16. Jahrhunderts verwendete man noch das eigene Formular für Adelsprivilegien auf Russisch. 253
Was nächstens den siebten Artikel im zwölften Kapitel des dritten Litauischen Status vom Jahre 1588 betrifft, den man als eine automatische Nobilitierung der litauischen neubekehrten Juden betrachtete, sollte durchaus betont werden, dass man hier mit Überinterpretation des Artikelinhalts zu tun hat, denn es geht aus dem In halt des ganzen Artikels hervor, dass es hierbei um Werdegeld und Heimzahlungs gebühr für einen neugetauften Juden ging, was so viel betragen sollte, was für den getöteten bzw. verletzten Adeligen in Frage kommt. Die ergänzende Beilage zum siebten Artikel im zwölften Kapitel des dritten Litauischen Status enthielt kaum einen Eintrag, der den zum Christentum gekehrten Juden den Adelstitel sicherte. Den überinterpretierten Artikelbeitrag soll man dermaßen verstehen, dass der Todesverursacher, der des Todes eines bekehrten Juden schuldig sei, der gleichen Strafe wie im Falle des Mordes am Edelmann unterliegt. Das Gesetz wurde falsch interpretiert, denn es wurde der fünfte Punkt des Artikels sieben von dem ganzen Artikelkontext abgetrennt, der den Unterschied zwischen einem orthodoxen und einem katholisch getauften Juden unterstreicht, was wiederum die Interpretation der Vorschriften und Ziele stark beeinträchtigte, denen der Artikel an sich dienen sollte. Der vom Artikelinhalt abgetrennte Punkt fünf verschaffte eine falsche Überzeugung davon, dass das Gesetz der Republik Polen (das litauische übrigens) die Adelsurkun den für Juden sichert und zulässt, die sich der christlichen Taufe unterstellen und katholisch werden. Die Anerkennung eines jeden
neubekehrten Juden als Adligen durch Litauen führte zu Abgeordnetenprotesten im Krönungssejm 1764, dessen Folge der Parla mentsbeschluss war, der die Neubekehrten mit Bürgern in den Städten bzw. mit Pächtern auf dem Lande in ihren Rechten gleichsetzte. Man verbot ihnen auch das Bekleiden von Ämtern, die sie ablegen sollten, falls sie sie bekamen, sowie Besitztum von Bodengütern, die sie innerhalb von zwei Jahren verkaufen sollten unter Beschlagnahme und Konfiskationsstrafe. Jedoch wurde im Dezember 1764 eine neue Verfassung dank der Bemühungen der litauischen Abgeordneten verabschiedet. Sie bezog sich unter andrem auf die neubekehrten Juden mit litauischer Herkunft und änderte das ganze Gesetz diesbezüglich, indem die Zustimmung für Adelsurkunden für achtundvierzig Neubekehrte aus Litauen ausgesprochen und ohne Skartabelat entschieden wurde, d. h. sie konnten Ämter bekleiden, bekommen und ihnen konnte ein Wappen zugesagt werden. Die Änderungen im Verhältnis zum Gesetzesentwurf des Krönönungssejms betrafen nicht nur die Zustimmung für Nobilitierungen der im Gesetz genannten litauischen Neubekehrten, sondern darüber hinaus gab man dem König die freie Hand hinsichtlich der Ausstellung von zehn Geheimadelsurkunden für Neubekehrten, sowohl aus Kronpolen als auch aus Litauen bis Ende 1765. Sie sollten die Gewinne des Königs steigern lassen. Der finanzielle Gewinn, den man von einer solchen Adelsurkunde einräumte, betrug 500 Dukaten, was den Gesamtbetrag in Höhe von lediglich 5000 Dukaten ausmachen sollte. Die Wappen, die den Neu bekehrten infolge der Nobilitierungen
zugesprochen wurden, waren in den meisten Fällen entweder die Abarten der „alten“ polnischen Wappen, die darauf hinweisen konnten, dass die Betroffenen sie von ihren Taufpaten erhalten haben, bzw. waren es solche Wappen, die an die christliche Symbolik anknüpften. In den Adelsprivilegien für litauische Neubekehrten, die von Litauer Kanzlei ausgestellt wurden, wurde im- 254
mer unterstrichen, dass sie aufgrund der Verfassungsbeschlüsse des Krönungssejms vom Dezember 1764 in den Adelsstand erhoben worden waren. Das Gesetz galt nur vier Jahre lang bis 1768. Dann brachten die litauischen Abgeordneten es dazu, es ungültig zu machen und zum Punkt fünf des siebten Arti kels vom zwölften Kapitel des litauischen Status vom Jahre 1588 zurückzukommen, der mit Hilfe der neuen in Kraft getretenen Verfassung bestätigt wurde. Seit jener Zeit konnten sich alle litauischen Juden um den Adelsbrief bewerben, die bereits vor der im Krönungssejm 1764 verabschiedeten Verfassung zum christlichen Glauben übertreten sind. Die übrigen, die sich längst nach 1764 bekehrt haben, unterlagen weiterhin dem in der Verfassung vom Krönungssejm entworfenen Gesetz bezüglich der Neubekehrten. Die Litauen schafften nie den fünften Punkt vom siebten Artikel ihres Status ab, er kam weiter noch in allen seinen Druckausgaben von der zweiten Hälfte des 18. Jahrhunderts vor. Allerdings zeigen die Adelsurkunden für neubekehrte Juden vom 16. und 17. Jahrhundert deutlich, dass selbst der Glaubenswechsel nicht unbedingt mit der Erhebung des Neubekehrten im Großfürstentum Litauen in den Adelsstand gleichbedeutend war, denn die veradelten Juden mussten sich so wie alle anderen in einem solchen Fall zusätzlich noch um ein entsprechendes Dokument aus der Königlichen Kanzlei bewerben, dem häufig die Wappenadoption in eine bestimmte Adelsfamilie voranging. Die Wappenzuerkennung durch den König hatte für den Nobilitierten einen besonderen Wert, wovon auch die in den königlichen Adelsprivilegien
bestätigten Wappen zeugen, die auf dem Wege der Adoption erworben wurden. Die in der Königlichen Kanzlei erweiterten bzw. veredelten Wappen wurden zu den Neuvaria tionen der altpolnischen und altlitauischen oder aber zu ganz neuen Wappen. In den Adelsprivilegien für neubekehrten erwähnt man kaum den Namen des verliehenen „alten“ polnischen Wappens. Es sind auch oft kaum irgendwelche Informationen über Adoption vorhanden, obwohl man aus dem Diplomtext von der Beschreibung indirekt erfahren kann, um welches Wappen es gehen kann. Es resultiert hier in solchen Fällen aus den erweiterten Rechtsmittelbefugnissen des polnischen Königs zugleich in der Funktion des litauischen Großfürsten, der das schon vorhandene Wappen mit Nichtbeachtung der Adoption verleihen durfte. Daher vollzog sich in Litauen die „informelle“ Wappenadoption infolge der Nobilitierung, denn gerade der Großfürst entschied über die Verleihung von Adelstitel und Wappen, die der Nobilitierte be kommen hat. Durch die Verleihung des s. g. „alten“ Wappens vergrößerte der Herrscher den Wappenfamilienstamm ohne Kenntnis seiner Vertreter. Die litauischen Adelsurkunden wurden bis 1529 gewöhnlich durch die Königli che Kanzlei bei der Krone ausgestellt. Als die Litauen ihren Status zum Unterstreichen ihrer gesetzlichen Selbständigkeit und Eigentümlichkeit eingeführt hatten, erfolgte damals eine deutliche Trennung in Adelsurkunden bei der Krone und vom Groß fürstentum Litauen. Die ersten wurden durch die Königliche Kanzlei und die anderen mit ein paar Ausnahmen von der Litauer Kanzlei ausgestellt. Diese Feststellung kann
nicht durch die Tatsache angefochten werden, dass es in der Litauer Kanzlei sowohl russische als auch gleichzeitig lateinische Schriftsetzer gab. Es wurde von den Interessierten ausgenutzt, die sich nach Erhalten des ungünstigen Urteils beispielsweise in russischer Sprache um ein völlig anderes zweites Dokument in Latein 255
oder aber umgekehrt bewarben. Es wurde mit einigen wenigen Ausnahmen bis 1529 praktiziert, bis der erste Litauer Status in Kraft getreten war. Die von dem Monarchen ausgestellten, oft einander widersprüchlichen Dokumente betrafen Guts-, Bodenund Menschenverleihung und nicht die Adelsprivilegien, die im Lateinformat nach dem Muster der Königlichen Kanzlei ausgestellt wurden. Die praktizierte Teilung in Verleihung der Adelsprivilegien getrennt durch Königliche und im Gegenteil durch Litauer Kanzlei blieb zugleich nach 1764, auch in der Regierungszeit von Stanislaw II. August Poniatowski bestehen. Je nachdem welche Kanzlei das Adelsdiplom ausstellte, hängte man ans Dokument entweder den Königlichen Kronsiegel oder den Litauischen Siegel heran. Diese Aufteilung wurde weiterhin in der zweiten Hälfte des 18. Jahrhunderts gepflegt, wovon die übrig gebliebenen Adelsurkunden und Indigenatunterlagen zeugen, die von den beiden Kanzleien unterzeichnet worden sind. Als Sigmund August von Polen in den Jahren 1544-1548 zum litauischen Her rscher wurde, gewann er auch das Recht, litauische Bürger, Anwohner und Unter tanen kraft seiner eigenen Kanzlei, die in zwei Abteilungen unterteilt war: in die polnisch-lateinische und litauisch-russische, in den Adelsstand zu erheben. An der Spitze der ersten Kanzleiabteilung stand Priester Maciej von Makolin, Trocker katholischer Probst, Pultusker - Osterburger Kanoniker und Kanoniker von Vilnius, Mitarbeiter des Königs Sigmund des Ersten sowie der Königin Bona. Die andere zweite leitete Priester Walerian Protasewicz, Dekan von Vilnius. Unter seiner
Leitung wur den in der litauisch-russischen Kanzleiabteilung Adelsurkunden und andere Dokum ente für nobilitierte Litauern ausgestellt. Sigmund August von Polen erhielt außerdem von seinem Vater die Einwilligung darin, seinen Hof doppelt zu organisieren, so dass er ein doppelter, polnisch-litauischer Hof wurde. Der erste polnische Hof, dessen Gründung und Ordnung 1543 abgeschlossen wurde, bestand in dem Zeitraum, als der junge König nach Litauen fuhr, aus dreiundvierzig Höflingen, den unterhaltenden und bedienenden 216 Dienern und aus der gleichen Zahl von Pferden. An seiner Spi tze stand als Verwalter Piotr Zborowski, Kastellan von Małogoszcz. Der Hof begann nach der Ankunft nach Vilnius mit der damals dort entstehenden und bereits im Herbst 1544 fertig organisierten im Sejm von Brest, litauischen Hofbedienung. Außer den für Litauen ausgestellten Adelsurkunden wurden in der litauischen Kanzlei auch Dokumente mit dem Adelsstandesbeleg an sie ausgehändigt, die für Zuge hörigkeit zum Adelsstand entscheidend und ein Beweismittel im Falle der Adels standesangehörigkeitstadel im Litauen des 16. Jahrhunderts waren. Sie zeigten zu gleich, wie in jener Zeit das Befreiungsverfahren gegen Vorwürfe der Nichtangehö rigkeit zum Adelstand aussah sowie die Tatsache, dass die Dokumentformulare für Bestätigung der Zugehörigkeit zum Adelsstand den anderen Nobilitierungen ähnlich waren, die damals weit und breit durch Litauer Kanzlei in russischer Sprache ausge stellt wurden. Ein andres wichtiges Faktor, das mit litauischen Adelsurkunden (Nobilitierungen von Litauen) verbunden war,
ist das Adelsprivileg, das von der Stadt Vilnius erhalten und vom König Sigmund August in Grodno am 15. Juni 1568 veröffentlicht wurde. Bei Vergabe dieses Sonderrechts an Vilnius führte der König das Beispiel von Krakau an und unterstrich, dass die Bürger, die Stadtämter bekleiden, also Gemeindevorsteher, Bürgermeister, Ratsherren, Schöffe und Lateinrichter, Schreiber und Schriftsetzer mit 256
dem Adel gleichzusetzen seien und somit auch in ihren Freiheiten, Privilegien, Ehren und Würden, die der ganze litauische Adelsstand besaß, gleichgestellt wurden. Selbst die Stadt Vilnius wurde zu einem unzertrennlichen Bestandteil der Woiwodschaft Vilnius und hatte eine aktive Beteiligung an deren öffentlichem Leben, indem sie ihre Gesandten zum Sejm, also in die altpolnischen Volksvertretungen schickte. Das Patri ziat von Vilnius errang auch von dem König die Zustimmung für die Wappenadoption sowie für Bewerbungsversuche um die Königliche Nobilitierung. Diese Verleihungen sollten darüber hinaus die Bemühungen des Bürgermeisters von Vilnius, Maciej Budomina, vom Jahre 1576 um Adoption und Adelsprivilegien in der Königlichen Kronenkanzlei bestätigt haben. Private Adoptionen bedeuteten nur Verleihung und nicht Erhebung in den Adelsstand, weil das letzte doch völlig in den königlichen Händen war und nur der König das Recht darauf hatte, eine solche Nobilitierung zu verleihen. Deswegen soll die Adoption als Wappenprivileg gelten, also einzig und alleine Wappenverleihung sein. Aus diesem Grunde soll auch die Nobilitierung von Vilnius als Einwilligung in Bemühungsversuche beim Bewerbungsvorgang um deren Erhalten durch die an deren Verleihung und Zuerkennung interessierten Bürger, die zum Patriziat von Vilnius gehörten. Deren erste Etappe war die Adoption, auf deren Erhaltung die Zustimmung vonseiten des Stadtnobilitierungsprivilegs vorhanden und gegeben war. Die zweite Etappe war das Adelsprivileg, das von der Kanzlei infolge der Königlichen Zustimmung und Annerkennung
ausgestellt werden sollte. Das Wap pen alleine vom Adoptionsverfahren unterlag vielen Veränderungen auf dem Nobilitierungsdiplom, denn es wurde vom König vergeben, der es oft erweiterte. In den Überlegungen bezüglich der königlichen Kronennobilitierungen und der litauischen Adelsprivilegien spielten eine große Rolle die so genannten „doppelten“ Dokumente, die Ausländer in der Regierungszeit von Stephan Báthory und von Sigmund III. (bis 1601) bekommen haben, also das in der Kanzlei getrennt ausgestel lte Dokument für die Krone und das extra Dokument für Litauen, die beide derselben Person ausgehändigt wurden bzw. wie im Falle von Kasper Bekesz auf dem einen Pergamentblatt vom Jahre 1580, wo man sowohl die Unterschriften des Kronenkanz lers und des Litauischen Kanzlers als auch die daran angehängten Siegel der beiden Kanzleien: der Königlichen Kronenkanzlei und der Litauischen erblicken kann, denn die oben erwähnten Könige belohnten die in Polen seit einer längeren Zeit lebenden und dessen Machthabern dienenden Ausländer kraft der ihnen vom Gott gegebenen Macht mit der Erhebung in den Adelsstand. Ähnlich wirkten und entschieden ihre Vorgängerin Bezug auf die sich besonders auszeichnenden Vertreter fremder Stämme, Familien und Sippen, indem sie sie samt ihrer Nachkommenschaft, Kinder und Enkelkinder in den Adelsstand und zum Rang des Kronadels und des Litauischen Adels. Stephan Báthory war der erste polnische Wahlkönig und zugleich der litauische Großfürst, der kein Mitglied mehr der Jagiellonen Dynastie war, der den Litauern nach dem Tode von Sigmund August die Adelsbriefe
zu erteilen begann. Im Zusammenhang damit kam es sehr oft (insbesondere im Krieg gegen Moskau) vor, dass den litauischen Nobilitierten ihre Diplome nicht die Litauer Kanzlei sondern die Königliche Kanzlei ausgestellt hatte. Höchstwahrscheinlich nutzte man unter den Kriegsumständen Sekretāre und Schreiber von derjenigen Kanzlei dazu, die momentan gerade zur Verfügung standen und imstande waren, das bestimmte Dokument anzufertigen. 257 |
| any_adam_object | 1 |
| author | Michta, Jerzy ca. 20./21. Jh |
| author_GND | (DE-588)1140023659 |
| author_facet | Michta, Jerzy ca. 20./21. Jh |
| author_role | aut |
| author_sort | Michta, Jerzy ca. 20./21. Jh |
| author_variant | j m jm |
| building | Verbundindex |
| bvnumber | BV045132747 |
| ctrlnum | (OCoLC)1142734759 (DE-599)BVBBV045132747 |
| era | Geschichte 1400-1800 gnd |
| era_facet | Geschichte 1400-1800 |
| format | Book |
| fullrecord | <?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?><collection xmlns="http://www.loc.gov/MARC21/slim"><record><leader>00000nam a2200000 c 4500</leader><controlfield tag="001">BV045132747</controlfield><controlfield tag="003">DE-604</controlfield><controlfield tag="005">20210721</controlfield><controlfield tag="007">t|</controlfield><controlfield tag="008">180814s2017 xx |||| 00||| pol d</controlfield><datafield tag="020" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">9788393774166</subfield><subfield code="9">978-83-937741-6-6</subfield></datafield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(OCoLC)1142734759</subfield></datafield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(DE-599)BVBBV045132747</subfield></datafield><datafield tag="040" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-604</subfield><subfield code="b">ger</subfield><subfield code="e">rda</subfield></datafield><datafield tag="041" ind1="0" ind2=" "><subfield code="a">pol</subfield></datafield><datafield tag="049" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-12</subfield></datafield><datafield tag="084" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">OST</subfield><subfield code="q">DE-12</subfield><subfield code="2">fid</subfield></datafield><datafield tag="100" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">Michta, Jerzy</subfield><subfield code="d">ca. 20./21. Jh.</subfield><subfield code="e">Verfasser</subfield><subfield code="0">(DE-588)1140023659</subfield><subfield code="4">aut</subfield></datafield><datafield tag="245" ind1="1" ind2="0"><subfield code="a">Adopcje i nobilitacje litewskie (Litwinów) w XV-XVIII wieku</subfield><subfield code="c">Jerzy Michta</subfield></datafield><datafield tag="246" ind1="1" ind2="3"><subfield code="a">Lithuanian letters patent of nobility in the 15th and 16 th centuries</subfield></datafield><datafield tag="246" ind1="1" ind2="3"><subfield code="a">Litauische Nobilitierungen oder genauer gesagt Nobilitierungen von Litauern vom 15. bis 16. Jahrhundert</subfield></datafield><datafield tag="246" ind1="1" ind2="3"><subfield code="a">Litovskie nobilitacii (prisvoenie dvorjanskogo zvanija litovcam) v XV-XVI vekach</subfield></datafield><datafield tag="264" ind1=" " ind2="1"><subfield code="a">Kielce</subfield><subfield code="b">Wydawnictwo "Herb"</subfield><subfield code="c">2017</subfield></datafield><datafield tag="300" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">350 Seiten</subfield><subfield code="c">24 cm</subfield></datafield><datafield tag="336" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">txt</subfield><subfield code="2">rdacontent</subfield></datafield><datafield tag="337" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">n</subfield><subfield code="2">rdamedia</subfield></datafield><datafield tag="338" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">nc</subfield><subfield code="2">rdacarrier</subfield></datafield><datafield tag="546" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">Zusammenfassungen in deutscher, englischer und russischer Sprache</subfield></datafield><datafield tag="648" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Geschichte 1400-1800</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Szlachta / Litwa / herby</subfield><subfield code="2">jhpk</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1=" " ind2="4"><subfield code="a">Nobilitacja (uszlachcenie)</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1=" " ind2="4"><subfield code="a">Szlachta</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Adel</subfield><subfield code="0">(DE-588)4000464-8</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Nobilitierung</subfield><subfield code="0">(DE-588)4171962-1</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="651" ind1=" " ind2="4"><subfield code="a">Polska</subfield></datafield><datafield tag="651" ind1=" " ind2="4"><subfield code="a">Wielkie Księstwo Litewskie</subfield></datafield><datafield tag="651" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Litauen</subfield><subfield code="0">(DE-588)4074266-0</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="0"><subfield code="a">Litauen</subfield><subfield code="0">(DE-588)4074266-0</subfield><subfield code="D">g</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="1"><subfield code="a">Adel</subfield><subfield code="0">(DE-588)4000464-8</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="2"><subfield code="a">Nobilitierung</subfield><subfield code="0">(DE-588)4171962-1</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="3"><subfield code="a">Geschichte 1400-1800</subfield><subfield code="A">z</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2=" "><subfield code="5">DE-604</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=030522715&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Inhaltsverzeichnis</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=030522715&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Literaturverzeichnis</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=030522715&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Register // Personenregister</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=030522715&sequence=000007&line_number=0004&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Abstract</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=030522715&sequence=000009&line_number=0005&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Abstract</subfield></datafield><datafield tag="940" ind1="1" ind2=" "><subfield code="n">oe</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">306.09</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">0903</subfield><subfield code="g">4793</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">306.09</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">09024</subfield><subfield code="g">4793</subfield></datafield><datafield tag="943" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-030522715</subfield></datafield></record></collection> |
| geographic | Polska Wielkie Księstwo Litewskie Litauen (DE-588)4074266-0 gnd |
| geographic_facet | Polska Wielkie Księstwo Litewskie Litauen |
| id | DE-604.BV045132747 |
| illustrated | Not Illustrated |
| indexdate | 2025-01-07T13:14:03Z |
| institution | BVB |
| isbn | 9788393774166 |
| language | Polish |
| oai_aleph_id | oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-030522715 |
| oclc_num | 1142734759 |
| open_access_boolean | |
| owner | DE-12 |
| owner_facet | DE-12 |
| physical | 350 Seiten 24 cm |
| publishDate | 2017 |
| publishDateSearch | 2017 |
| publishDateSort | 2017 |
| publisher | Wydawnictwo "Herb" |
| record_format | marc |
| spelling | Michta, Jerzy ca. 20./21. Jh. Verfasser (DE-588)1140023659 aut Adopcje i nobilitacje litewskie (Litwinów) w XV-XVIII wieku Jerzy Michta Lithuanian letters patent of nobility in the 15th and 16 th centuries Litauische Nobilitierungen oder genauer gesagt Nobilitierungen von Litauern vom 15. bis 16. Jahrhundert Litovskie nobilitacii (prisvoenie dvorjanskogo zvanija litovcam) v XV-XVI vekach Kielce Wydawnictwo "Herb" 2017 350 Seiten 24 cm txt rdacontent n rdamedia nc rdacarrier Zusammenfassungen in deutscher, englischer und russischer Sprache Geschichte 1400-1800 gnd rswk-swf Szlachta / Litwa / herby jhpk Nobilitacja (uszlachcenie) Szlachta Adel (DE-588)4000464-8 gnd rswk-swf Nobilitierung (DE-588)4171962-1 gnd rswk-swf Polska Wielkie Księstwo Litewskie Litauen (DE-588)4074266-0 gnd rswk-swf Litauen (DE-588)4074266-0 g Adel (DE-588)4000464-8 s Nobilitierung (DE-588)4171962-1 s Geschichte 1400-1800 z DE-604 Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=030522715&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Inhaltsverzeichnis Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=030522715&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Literaturverzeichnis Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=030522715&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Register // Personenregister Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=030522715&sequence=000007&line_number=0004&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Abstract Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=030522715&sequence=000009&line_number=0005&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Abstract |
| spellingShingle | Michta, Jerzy ca. 20./21. Jh Adopcje i nobilitacje litewskie (Litwinów) w XV-XVIII wieku Szlachta / Litwa / herby jhpk Nobilitacja (uszlachcenie) Szlachta Adel (DE-588)4000464-8 gnd Nobilitierung (DE-588)4171962-1 gnd |
| subject_GND | (DE-588)4000464-8 (DE-588)4171962-1 (DE-588)4074266-0 |
| title | Adopcje i nobilitacje litewskie (Litwinów) w XV-XVIII wieku |
| title_alt | Lithuanian letters patent of nobility in the 15th and 16 th centuries Litauische Nobilitierungen oder genauer gesagt Nobilitierungen von Litauern vom 15. bis 16. Jahrhundert Litovskie nobilitacii (prisvoenie dvorjanskogo zvanija litovcam) v XV-XVI vekach |
| title_auth | Adopcje i nobilitacje litewskie (Litwinów) w XV-XVIII wieku |
| title_exact_search | Adopcje i nobilitacje litewskie (Litwinów) w XV-XVIII wieku |
| title_full | Adopcje i nobilitacje litewskie (Litwinów) w XV-XVIII wieku Jerzy Michta |
| title_fullStr | Adopcje i nobilitacje litewskie (Litwinów) w XV-XVIII wieku Jerzy Michta |
| title_full_unstemmed | Adopcje i nobilitacje litewskie (Litwinów) w XV-XVIII wieku Jerzy Michta |
| title_short | Adopcje i nobilitacje litewskie (Litwinów) w XV-XVIII wieku |
| title_sort | adopcje i nobilitacje litewskie litwinow w xv xviii wieku |
| topic | Szlachta / Litwa / herby jhpk Nobilitacja (uszlachcenie) Szlachta Adel (DE-588)4000464-8 gnd Nobilitierung (DE-588)4171962-1 gnd |
| topic_facet | Szlachta / Litwa / herby Nobilitacja (uszlachcenie) Szlachta Adel Nobilitierung Polska Wielkie Księstwo Litewskie Litauen |
| url | http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=030522715&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=030522715&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=030522715&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=030522715&sequence=000007&line_number=0004&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=030522715&sequence=000009&line_number=0005&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |
| work_keys_str_mv | AT michtajerzy adopcjeinobilitacjelitewskielitwinowwxvxviiiwieku AT michtajerzy lithuanianletterspatentofnobilityinthe15thand16thcenturies AT michtajerzy litauischenobilitierungenodergenauergesagtnobilitierungenvonlitauernvom15bis16jahrhundert AT michtajerzy litovskienobilitaciiprisvoeniedvorjanskogozvanijalitovcamvxvxvivekach |