Marksizm - nadzieje i rozczarowania:
Gespeichert in:
| Weitere Verfasser: | , |
|---|---|
| Format: | Buch |
| Sprache: | Polish |
| Veröffentlicht: |
Warszawa
Wydawnictwo Naukowe PWN
2017
|
| Ausgabe: | Wydanie pierwsze |
| Schriftenreihe: | Biblioteka Przeglądu Filozoficznego
|
| Schlagworte: | |
| Online-Zugang: | Inhaltsverzeichnis Abstract Register // Personenregister |
| Beschreibung: | 533 Seiten |
| ISBN: | 9788301196653 8301196653 |
Internformat
MARC
| LEADER | 00000nam a2200000 c 4500 | ||
|---|---|---|---|
| 001 | BV045030732 | ||
| 003 | DE-604 | ||
| 005 | 20190212 | ||
| 007 | t| | ||
| 008 | 180620s2017 xx |||| 00||| pol d | ||
| 020 | |a 9788301196653 |9 978-83-01-19665-3 | ||
| 020 | |a 8301196653 |9 83-01-19665-3 | ||
| 035 | |a (OCoLC)1055855864 | ||
| 035 | |a (DE-599)BVBBV045030732 | ||
| 040 | |a DE-604 |b ger |e rda | ||
| 041 | 0 | |a pol | |
| 049 | |a DE-12 | ||
| 245 | 1 | 0 | |a Marksizm - nadzieje i rozczarowania |c redaktorzy naukowi Jacek Hołówka, Bogdan Dziobkowski |
| 246 | 1 | 3 | |a Marksizm |
| 250 | |a Wydanie pierwsze | ||
| 264 | 1 | |a Warszawa |b Wydawnictwo Naukowe PWN |c 2017 | |
| 300 | |a 533 Seiten | ||
| 336 | |b txt |2 rdacontent | ||
| 337 | |b n |2 rdamedia | ||
| 338 | |b nc |2 rdacarrier | ||
| 490 | 0 | |a Biblioteka Przeglądu Filozoficznego | |
| 600 | 1 | 7 | |a Marx, Karl / (1818-1883) / krytyka i interpretacja |2 jhpk |
| 600 | 1 | 4 | |a Marx, Karl / (1818-1883) |
| 600 | 1 | 7 | |a Marx, Karl |d 1818-1883 |0 (DE-588)118578537 |2 gnd |9 rswk-swf |
| 650 | 7 | |a Marksizm |2 jhpk | |
| 650 | 7 | |a Filozofia marksistowska |2 jhpk | |
| 650 | 4 | |a Filozofia niemiecka | |
| 650 | 4 | |a Filozofia polityczna | |
| 650 | 4 | |a Filozofia polska | |
| 650 | 4 | |a Filozofia społeczna | |
| 650 | 4 | |a Marksizm | |
| 650 | 0 | 7 | |a Marxismus |0 (DE-588)4037764-7 |2 gnd |9 rswk-swf |
| 655 | 7 | |0 (DE-588)4143413-4 |a Aufsatzsammlung |2 gnd-content | |
| 689 | 0 | 0 | |a Marx, Karl |d 1818-1883 |0 (DE-588)118578537 |D p |
| 689 | 0 | 1 | |a Marxismus |0 (DE-588)4037764-7 |D s |
| 689 | 0 | |5 DE-604 | |
| 700 | 1 | |a Hołówka, Jacek |d 1943- |0 (DE-588)1126062189 |4 edt | |
| 700 | 1 | |a Dziobkowski, Bogdan |4 edt | |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=030422514&sequence=000004&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Inhaltsverzeichnis |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=030422514&sequence=000005&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Abstract |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=030422514&sequence=000006&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Register // Personenregister |
| 940 | 1 | |n oe | |
| 942 | 1 | 1 | |c 001.09 |e 22/bsb |f 09034 |g 43 |
| 942 | 1 | 1 | |c 001.09 |e 22/bsb |f 09034 |g 438 |
| 943 | 1 | |a oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-030422514 | |
Datensatz im Suchindex
| _version_ | 1826604809115926528 |
|---|---|
| adam_text |
Spis tresci
WPROWADZENIE . 7
PERSPEKTYWY
Zurück zu Marx? - Andrzej Szahaj . 15
Teoría Marksa jako filozofia i niefilozofia - Halina Walentowicz . 26
Marksistowskie rozrachunki - Jacek Tiffenbrun. 48
O marksizmie i widmach Marksa z umiarkowanie Derridianskiej perspektywy -
bAafgorzata Kowalska . 81
Nie chcemy do Kansas - Piotr Skwiecinski . 94
Swiaty równolegfe Karola Marksa - Jacek Hofówka . 104
PROBLEMY
Co zostato z Marksa i z marksizmu? - Zdzisfaw Krasnodqbski. 143
Odpowiedzialnosc Marksa - Bronistaw Wildstein . 165
Marksizm i fenomenología politycznego nastawienia - Damian Leszczynski . 197
Komunizm jako herezja - Grzegorz Górny. 214
Karol Marks - problem niespetnionych prognoz - Ryszard Cichocki. 229
Reformatorzy ¡ rewolucjonisci - Jacek Hofówka . 255
PRZEKONAN1A
Czytelnicy Karola Marksa - Jerzy Kochan. 289
O racjonalnq postawq wobec marksizmu - Krzysztof Brzechczyn. 309
Strona czynna, czyli Marks a idealizm - bAarcin Por^ba. 320
Karola Marksa kilka uwag o religii -Janusz Dobieszewski . 331
O marksizmie - raz jeszcze? - Jerzy W. Gafkowski . 341
Marksizm a problem narracji zadomowionej - bAarcin T. Zdrenka. 359
Marksowskie inspiracje: od ontologii czasu do etyki czasu - bAarek tagosz. 373
POSTACIE
Adam Schaff: propagandzista, komuno-sceptyk, a ntyg loba lista -
Jacek Hotówka . 387
Leszek Kolakowski: buntownik, prometejczyk, transcendentalista -
Jacek Hofówka . 415
Spór o aktualnosc marksizmu: refleksje osobiste - Jerzy J. Wiatr. 451
Moje sprawy z Marksem i marksizmem - Andrzej Walicki. Z prof. Andrzejem
Walickim rozmawiajq Janusz Dobieszewski i Pawet Koztowski . 461
Józef Maria Bocheñski - ocena marksizmu - Bogdan Dziobkowski . 484
Pozegnanie z marksizmem - ßogus/aw WoIniewicz. 496
6 Spis tresci
STRESZCZENIA. 505
INDEKS NAZWISK . 518
O AUTO RACH . 528
Streszczema
PERSPEKTYWY
Andrzej Szahaj
Zurück zu Marx?
W tekscie zostaje dokonana ocena koncepcji Marksa pod k^tem ich aktualnoscL
Autor prezentuje przekonanie, ze spora cz^sc dorobku teoretycznego autora
Kapitalu wci^z pozostaje aktualna. Dotyczy to przede wszystkim Marksowskiego
zalozenia, ze o zmianie spolecznej decyduj^ dwa gfówne czynniki: post^p tech-
niczno-technologiczny i walka klas. Autor uwaza takze, ze na aktualnosci nie stra-
cily Marksowskie idee alienacji pracy i wyzysku oraz zalozenie, ze „byt ksztaltuje
swiadomosc” Za szczególnie wazny uwaza jednak wklad Marksa do tradycji kon-
struktywistycznej w epistemologii, przypominaj^c w tym kontekscie znakomity
tekst Leszka Kolakowskiego Karol Marks i klasyczna definicja prawdy, poswi^cony
tej kwestii. Z kolei za zupelnie nieaktualne autor uznaje Marksowskie wizje komu-
nizmu jako ustroju idealnego oraz wiele jego zaleceri i proroctw o charakterze
politycznym (dyktatura proletariate, nieuchronnosc upadku kapitalizmu, ko-
niecznosc obumierania pañstwa), wskazuj^c na ich nietrafny i niebezpieczny Cha-
rakter, który zostal zreszt^ obnazony przez historic Autor tekstu jest przekonany,
ze dziedzictwo Marksa pozostanie cenne tak dlugo, jak dlugo nie znikn^ problemy,
które Marks identyfikowal i jak dlugo b^dzie si$ nimi zajmowac nauka uprawiana
w duchu krytycznym, której autor Kapitalu jest z pewnosci^ jednym z patronów
Stara si§ on takze zidentyfikowac jej najcenniejsze przejawy zarówno w nauce pol-
skiej, jak i swiatowej, pokazuj^c przy okazji, ze nawi^zywanie do Marksa w nauce
z okresu tzw. realnego socjalizmu mogio przynosic dobre rezultaty poznawcze
i nie musialo si$ z koniecznosci wi^zac z politycznym serwilizmem.
Halina Walentowicz
Teoria Marksa jako filozofia i niefilozofia
Tekst traktuje o specyfice teorii Marksa, który b^d^c filozofem, zarazem dystanso-
wal si§ wobec filozofii, zakwestionowal bowiem tradycyjny sposób jej uprawiania.
Marks postulowal powi^zanie poznania filozoficznego z badaniami naukowymi
(co dzis okresla si§ mianem interdyscyplinarnosci), polozyl tez nacisk na zwrotn^
zaleznosc mi^dzy teori^ i praktyk^ spoleczn^. Dzi^ki temu dokonal w filozofii
przelomu, który utorowal drog^ rozwoju filozofii w XX wieku. Autorka poswi?-
ca szczególnq. uwag§ Marksowskim przepowiedniom przyszlosci; stwierdza, ze
jakkolwiek mozna zaliczyc Marksa do pionierów teorii globalizacji, gdyz autor
506 Streszczenia
Kapitalu przewidziai swiatow^ ekspansj? systemu kapitalistycznego, to widoczne
wspólczesnie trendy rozwoju spotecznego nie zapowiadaj^ urzeczywistnienia
prognozowanego przezeñ królestwa wolnosci.
Jacek Tittenbrun
Marksistowskie rozrachunki
Terrain „marksizm” jest wieloznaczny; w potocznym odbiorze myli si? go cz?sto
z ideologic iub nawet okreslonym systemem socjopolitycznym, któremu owa dok-
tryna ideologiczna míala patronowac. W tym szkicu przyjmuje si? bardziej od-
powiadaj^ce rzeczywistosci rozumienie marksizmu jako struktury naukowej,
zlozonej z materializmu historycznego, czyli ogólnej teorii spoleczeñstwa, po-
wi^zanej z ekonomi^ polityczn^ jako teori^ gospodarki, oraz materializmu dia-
lektycznego: ogólnej teorii przyrody. Mi?dzy wymienionymi skladnikami danej
struktury myslowej wyst?puj$ powi^zania - w szczególnosci materializm histo-
ryczny nie tylko jest zdolny petnic funkcje ideologiczne, lecz takze moze sta-
nowic narz?dzie politycznej interwencji, w tym szczególnie walki klas. Ponadto
teorii tej przysluguje wlasna epistemología, któr^ mozna nazwac realizmem
dialektycznym.
Innym bl?dem jest utozsamianie marksizmu z caloksztaltem wypowiedzi sa-
mego Marksa, co w szczególnosci pomija obecnosc w jego wczesnych pismach
elementów idealizmu filozoficznego. Tego typu wypaczenia nie tylko w dziejach
samego marksizmu, lecz takze w historii spoleczeñstw formacji socjalistycznej
odegraly powazn^ rol? - tym razem jednak glównie w wersji obiektywnego ideali-
zmu, reprezentowanej przez marksizm Stalina oraz szeroki nurt zywotny w okre-
sie poststalinowskim. System teoretyczny stworzony przez Marksa pozostawil
znaczne luki, których wypelnienie nie zawsze dokonalo si? z pelnym sukcesem -
np. istnieje wiele rózni^cych si? istotnie wersji teorii klas, a walory analityczne teo-
rii wartosci opartej na pracy nadal budz^ w^tpliwosci i kontrowersje w pewnych
srodowiskach.
Dzieje marksizmu w Polsce stanowily w znacznym stopniu odzwierciedlenie
b^dz reakcj? na te zewn?trzne okolicznosci, ale w szkicu wskazuje si? takze na
kilka obszarów, w jakich rodzimi badacze utozsamiaj^cy si? z tym nurtem wniesli
powazne osi^gni?cia.
Matgorzafa Kowalska
O marksizmie i widmach Marksa
z umiarkowanie Derridianskiej perspektywy
Punktem wyjscia artykulu jest stwierdzenie, ze nie istnieje nic takiego jak „po pro-
stu” marksizm ani nic takiego jak jednoznaczna mysl Marksa. Istnieje historia
Streszczenia 507
marksizmu, jego rozmaite interpretare i sposoby inspirowania si$ nim od poiowy
XIX wieku po dzis. Dobrym przykiadem posmiertnego zycia mysli Marksa
i marksizmu jest dwudziestowieczna filozofia francuska, zwi^zana z tq tradycj^ na
rozmaite sposoby i rozmaicie jq przeksztalcajcjca. W artykule zostaje podkreslony
w szczególnosci zwi^zek mi^dzy marksizmem i postmodernizmem, przy czym za-
równo ten pierwszy, jak i ten drugi rozumiane sq nie tylko jako zbiory idei czy
pomyslów teoretycznych, lecz takze, a nawet przede wszystkim jako opisywany
i wspólksztaltowany przez te idee „ruch samej rzeczywistosci”. Stwierdzajqc, ze
wspoiczesna rzeczywistosc wci^z jest w istotnym stopniu „marksistowska” (a zara-
zem „postmodernistyczna”), autorka artykulu kresli jednak granice interpretacji
z ducha marksistowskiego, postuluj^c bycie/pozostanie/stanie si$ marksistami
i postmodernistami tylko na pewnym poziomie, czyli „niezupelnie”.
Piotr Skwiednski
Nie chcemy do Kansas
Wiele z prognoz Marksa nie sprawdzilo si^, ale zarazem dzi^ki marksizmowi rozu-
miemy wi^cej ze swiata, w ktoryrn zyjemy. Zyjemy bowiem w swiecie „przeora-
nym” intelektualnie przez marksizm, który uksztaltowal nasze patrzenie na
rzeczywistosc. Dal nam aparat poj^ciowy i smiaiosc intelektualn^ oraz niespotyka-
nq przedtem umiej^tnosc spojrzenia na wszystko z zewn^trz, w tym równiez na
samego siebie. Marks wyzwolil nas z „matriksu” ze swiata, w którym realnosc do-
minacji i panowania byla skutecznie maskowana. To wlasnie Marks podal swiatu -
nomen omen - czerwon^ pigulk^. To od niego uslyszelismy: „Zapnij pasy, Dorotko,
i pozegnaj si^ z Kansas” I rzeczywiscie zostawilismy za sob^ rzekomo sielskie
Kansas rzekomo niewzruszonej rzeczywistosci i rzekomo naturalnych relacji.
Po drugiej strony Króliczej Nory, w któr^ nas wprowadzil filozof z Trewiru, nie
czekala utopia, o jakiej marzyl. Ale przynajmniej wydoroslelismy i pozbylismy
si$ ziudzeri.
Jacek Holöwka
Swiaty rowno legte Karola Marksa
Marks jest tworc;] teorii, ktöra zawiera elementy filozoficzne, ekonomiczne, socjo-
logiczne i historiozoficzne. Jej tresc byta wielokrotnie dopasowywana do progra-
mu politycznego, ktörym Marks zostal zainspirowany w mlodosci, gdy jako
emigrant spotkal si? w Paryzu z francuskimi komunistami. Tarn poznal styl zycia
wspölnotowego, niemal rodzinnego, opartego na wzajemnej pomocy. Ten model
grupowej serdecznosci uznal za uniwersalne rozwi^zanie problemu bezrobocia,
alienacji oraz konfliktu mi^dzy ekonomicznym egoizmem i polityczn^ organiza-
cj§. Nigdy nie znalazl jednak sposobu na to, by wielkie, anonimowe spolecznosci,
508 Streszczema
pozbawione oparcia w codziennych kontaktach mi?dzy rodzinami, mogly stwo-
rzyc emocjonalmj i ekonomiczn^ wspölnot?. Jego filozofia jest uwiklana w kilka
dylematöw, ktörych nigdy nie rozwi^zat. (1) Rewolucja wybuchnie sama versus
rewolucja zostanie sprowokowana przez agitacj?. (2) Kazda rewolucja przyspie-
sza bieg historii versus niektöre rewolucje oddalaj^ zwyci?stwo komunizmu.
(3) Proletariat sam wie, do czego dijzy versus trzeba mu wpoic proletariack^ swia-
domosc, poniewaz jego wlasna swiadomosc jest drobnomieszczanska. (4) Walka
klasowa jest zjawiskiem globalnym i przebiega jednolicie na calym swiecie versus
komunizm moze powstac w jednym kraju. (5) Komunisci id$ do walki sami versus
bior§ sobie sojusznikow. (6) Po rewolucji powstanie spoleczenstwo obywatelskie
versus po rewolucji powstanie dyktatura proletariatu. Marks nie potrafil dokonac
wyboru mi?dzy tymi opcjami i w konsekwencji zarysowany przez niego program
komunistyczny dopuszczal wiele konkurencyjnych scenariuszy. Zaden nie zostat
zrealizowany, poniewaz zadania stawiane przed proletariatem znacznie przekra-
czaty jego zdolnosc dzialania i wlasne plany W ciejgu nast?pnego stulecia klasa
robotnicza stawala si? coraz mniej liczna i jej miejsce zaj^t prekariat zupelnie
niezainteresowany ideologic klasowc} i walk^ o obalenie kapitalizmu.
PROBLEMY
Zdzistaw Krasnod?bski
Co zostato z Marksa ¡ z marksizmu?
Artykul opisuje losy marksizmu jako pr^du intelektualnego i doktryny politycznej
w XX wieku - w odniesieniu do mysli jego twórcy Marksa, którego rehabilituje si?
dzisiaj jako pierwszego „post-marksist?” Wskazuje na róznic? funkcji, jakie
marksizm spetnial w krajach „obozu socjalistycznego” (w tym PRL) i na Zachodzie.
Wysuwa tez?, ze upadek swiatowego dyskursu marksistowskiego i nast?puj^ca po
tym radykalna przemiana j?zyka lewicy byly spowodowane nie tyle ujawnieniem
skali zbrodni komunistycznych, ile nietrafhosdcj podstawowych przepowiedni
marksizmu i zmian^ ukladu sil. Po 1989 roku, gdy ogloszono ukonstytuowanie si?
„najlepszego z mozliwych swiatów”, niemodna stala si? idea, która byla glównym
wkladem Marksa do nauk spotecznych - mysl o centralnej roli wtadzy, walki i wy-
zysku w zyciu spoíecznym. Swiat zostal uznany za rozumny, a w nowej konstrukcji
ideowej zabraklo miejsca na wizj? nieuchronnego tragizmu i przemocy. Na koniec
autor zajmuje si? zjawiskiem „nowego komunizmu”, rozwijaj^cego si? w symbiozie
z liberaln^ demokracj^ i akceptuj^cego defacto sojusz neoliberalizmu gospodar-
czego z libertynizmem obyczajowym. Zwraca przy tym uwag? na fakt, ze odradza-
j^ce si? polskie ruchy lewicowe maj^ podobne kíopoty z identyfikowaniem si?
z wyimaginowanym „rewolucyjnym podmiotem” jak marksisci w czasach PRL.
Streszczenia 509
Bronislaw Wildstein
Odpowiedzialnosc Marksa
Nie sposób sobie wyobrazic innej realizacji idei Marksa niz jako systemu totalitär-
nej dyktatury. Potçpienie kapitalizmu ze strony autora Kapitalu jest w rzeczywisto-
sei odrzuceniem calosci ludzkiego swiata. Wszelkie formy kultury, religia,
moralnosc, zasady zycia spolecznego, rodzina, pañstwo, prawo s$ przez Marksa
uznane za ideologiç, shiz^c^ uprawomoenieniu systemu wyzysku, i maj^ zostac
obalone przez rewolucjç, która powola do zycia nowego czlowieka, spelniaj^cego
swoj$ „gatunkow^ istotç”.
Ideologia Marksa ma Charakter zeswiecczonej religii. Wprawdzie deklaruje
swój empiryzm, ale w rzeczywistosci stanowi ci^g apriorycznych przeswiadezen.
Jest opowiesci^ o gatunkowym samozbawieniu czlowieka, który w komunizmie
ma przekroczyc wszystkie warunki swojej egzystencji i osi^gn^c status podobny
bogu. W tym celu nie tylko dozwolone, lecz nawet nakazane jest wszystko.
Mysl Marksa jest skrajnie moralistyczna, co jest sprzeczne z jej teoretycznymi
zalozeniami. Jako slowo objawione nie musi siç jednak liczyc z elementarnym po-
rz^dkiem logicznym. Rewolucja ma apokaliptyczno-genezyjski Charakter, a w celu
zniszczenia starego swiata i czlowieka oraz powolania nowego niezbçdna jest
przemoc. Skoro stary czlowiek cingle opiera siç przeksztalceniu w nowego, to
rewolucjonisci musz^ intensyfikowac wysilki i maksymalizowac wladzç, aby
osi^gn^c swój cel.
W kulturze zachodniej nie doszlo do konsekwentnego rozliczenia z Mark-
sem i marksizmem, co jest skutkiem, a zarazem przyezyn^ jego ci^glej obecnosci
w jej centralnym nurcie ideowym. Wprawdzie potçpienie wlasnosci prywat-
nej, proletariacki mesjanizm i imperatyw rewolueji zostaly zakwestionowane,
ale dominuje ideologia emancypacji, zgodnie z ktôrç wszystkie tradycyjne tozsa-
mosci ludzkie, od kulturowych, religijnych, narodowych poczynaj^c, na plciowych
koncz^c, S4 ograniczeniem i nalezy je przezwyciçzyc w drodze do samorealizaeji
czlowieka.
Damian Leszczynski
Marksizm i fenomenología polityeznego nastawienia
Marksizm z naukowego, a zwlaszcza ekonomieznego punktu widzenia, jest bl?dny
i archaiczny, z filozofieznego - wtórny i prymitywny. Posiada jednak silny iadunek
swiatopogl^dowy, który wyraza pewne trwale i gl?bokie nastawienie czlowieka
wobec rzeczywistosci i to wlasnie jest zródlem jego sily i popularnosci. Wklad
Marksa i marksistów polega wi?c na tym, ze znalezli nosn^ form? día szczególnego
typu podmiotowego nastawienia, które mozna okreslic mianem progresywistyez-
nego, nadaj^c mu atrakcyjn^ dla zsekularyzowanej epoki nowoczesnej postac
i tworz^c cos w rodzaju paradygmatyeznego rusztowania, pozwalaj^cego budowac
510 Streszczenia
globaln^ wizj? obejmuj^c^ swiat i jego dzieje, czlowieka i jego przeznaczenia
oraz rozmaite relacje wi^z^ce te sfery. Artykui poswi?cony jest rekonstrukcji
tego nastawienia oraz sposobu jego realizacji przez filozofi? Marksa i jego kon-
tynuatorów.
Grzegorz Górny
Komunizm jako herezja
Artykui jest prób^ analizy ideologii i praktyki komunistycznej nie w perspektywie
politycznej, spolecznej czy gospodarczej, lecz religijnej, a konkretnie - chrzesci-
jariskiej. Punktem wyjscia s^ slowa papieza Piusa XII, który nazwal komunizm
„najwi^ksz^ herezj^, jaka pojawila si? na swiecie, przez wszystkie czasy”. Autor
pod^za tym tropem myslowym i przyklada religijn^ miar? do zalozeñ marksizmu
oraz ich spelnienia w historii. W tym kontekscie przywoluje m.in. poj?cia ,,gno-
zy politycznej” (Eric Voegelin) czy „swieckiej religii” (Józef Maria Bocheriski).
Glówne miejsce w pracy zajmuje zestawienie teorii i praktyki komunistycznej
z Dekalogiem. Wynika z niego, ze komunizm jest calkowitym zaprzeczeniem
i przeciwieñstwem Dziesi?ciu Przykazañ.
Ryszard Cichocki
Karol Marks - problem niespetnionych prognoz
Zamyslem artykulu jest proba analizy dorobku i dziedzictwa Karola Marksa z per-
spektywy socjologa, a jego przedmiotem ta cz?sc dorobku intelektualnego autora
Kapitalu, która sytuuje si? w obr?bie i na obrzezach problematyki zaliczanej
wspólczesnie do socjologii jako dyscypliny naukowej. Analiza kryzysu i stopnio-
wego upadku marksizmu jako formacji umyslowej zostala dokonana przez cha-
rakterystyk? jej zdolnosci do realizowania kilku funkcji, podstawowych día teorii
spolecznych:
(a) problemy z funkcjami deskryptywn^ i eksplanacyjn§ - slabosc wyjasnieñ
teoretycznych wspomnianych zjawisk i procesów spolecznych (ze wzgl?du
na Wcjtpliwe zalozenia ontologiczne odnosz^ce si? do rzeczywistosci spo-
lecznej),
(b) problemy z funkcji prognostyczn^ - zasadnicza nietrafnosc dlugookre-
sowych prognoz zmiany spolecznej (ze wzgl?du na nisk§ zdolnosc do
spelniania funkcji deskryptywnej i eksplanacyjnej),
(c) problemy z funkcjami krytyczno-emancypacyjn^ i ideologiczno-adap-
tacyjn§ - trudnosci w efektywnym wypelnianiu obu tych funkcji równo-
czesnie oraz stopniowa utrata zdolnosci do pelnienia funkcji ideo-
logicznych.
Streszczenia 511
Jacek Hotówka
Reformatorzy i rewofucjonisci
Zasadnicze lewicowe z^dania nie stracily do dzis swego moralnego uzasadnienia,
Spoleczeñstwo chroni^ce interes wi^kszosci, podtrzymuj^ce wolnosci osobiste
i dbaj^ce o rozwój ekonomiczny uznawane jest za optymalny system. Od koñca
XIX wieku poparcie dla takiego systemu wyrazaty cztery fundamentalne propozy-
cje ustrojowe: komunizm, anarchizm, syndykalizm i socjalizm. Dia komunizmu
zasadniczym dokumentem programowym byt Manifest komunistyczny, opubliko-
wany w 1848 roku przez Marksa i Engelsa. Dokument ten glosil, ze znaczna cz^sc
historii ludzkosci jest historic} walk klasowych i ze walka klasowa ostatecznie do-
prowadzi do komunizmu. Powszechna rewolucja stworzy system, który zlikwiduje
wyzysk, ubezwlasnowolni rynek, odbierze wartosc pieni^dzom, wprowadzi przy-
mus pracy i rozdawnictwo towarów. Jednakze do swiatowej rewolucji nie doszlo,
nie obalono kapitalizmu, internacjonalizm nie pokonal nastrojów narodowych ani
nacjonalistycznych. Dia anarchistów najwazniejszym postulatem pozostalo uwol-
nienie jednostki od spolecznych nacisków wszelkiego rodzaju. Anarchizm propo-
nowal osi^gniecie tego celu przez usuni^cie pañstwa i jego instytucji. Syndykalizm
nie mial zadnego slawnego teoretyka. Byl to ruch spoleczny ksztaltowany przez
zwi^zki zawodowe, które domagaly si£ uznania, ze procesy produkcyjne powinien
ksztaltowac kapital razem z przedstawicielami robotników. Syndykalisci wyrzekli
si^ ideologii klasowej i walki klasowej. Wywierali zbiorowy nacisk na kapitalistów
i tworzyli nieformalny monopol ludzi pracuj^cych przeciw nieformalnemu mono-
polowi wlascicieli kapitalu. Socjalisci domagali si$ poprawy losu robotników i bez-
robotnych bez radykalnego przewrotu, wyhjcznie przez podj^cie negocjacji
i otwarte przyj^de nowej umowy spolecznej.
PRZEKONANIA
Jerzy Kochern
Czytelnicy Karola Marksa
Artykul jest analiza szczególnych historycznych polskich warunków lektury dorobku
teoretycznego Marksa. Wspólczesna lektura dziel twórcy materializmu historyczne-
go i dialektycznego w Polsce po upadku realnego socjalizmu jest obci^zon^ doraznq,
administracyjn^ i polityczn^ eliminacj^ marksizmu. W takich warunkach nie byk
i nie ma miejsca na powaznq dyskusj^ teoretyczn^ o znaczeniu zarówno marksizmu
historycznego, jak i roli powojennego marksizmu polskiego. W jego miejsce poja-
wiaj^ si^ wr^cz instytucjonalne próby kryminalizacji tradycji marksistowskiej i sze-
rzej - wszelkiej tradycji rewolucyjnej, lewicowej. Panuj^cy w Polsce „sojusz krzyza
512 Streszczenia
z kwantyfikatorem” prowadzi do rujnuj^cych konsekwencji dla polskiej sytuacji
politycznej, spolecznej, dla polskiej kultury i dla polskiej przyszlosci.
Materializm historyczny i dialektyczny jest wspoiczesnie dynamicznym inter-
dyscyplinarnym nurtem teoretycznym, ale tez fundamentem wielorakich poszu-
kiwari spoiecznych i kulturowych, ktore wspoltworz^ historic powszechn^ na
wszystkich kontynentach. Marks i jego dorobek teoretyczny, takze prace jego kon-
tynuatorow i czytelnikow, zachowuj^ swoj^ aktualnosc w caiej epoce przejscia od
kapitalizmu do socjalizmu i klad^ mocne podstawy pod nowy, postkapitalistyczny
paradygmat kulturowy, pod nowy etap naszej cywilizacji.
Wspoiczesny marksizm i rozne inspiruj^ce si? nim nurty polityczne nie tyl-
ko zapowiedziij fundamentalnych przeksztalceri historycznych, lecz takze nie-
zb?dnym czynnikiem stabilizacji i cywilizowania wspolczesnego kapitalizmu. Bez
nich pojawia si? recydywa tendencji rasistowskich, nacjonalistycznych, neokolo-
nialnych i militarystycznych. Budz$ si? najstraszniejsze upiory przeszlosci.
Krzysztof Brzechczyn
O raqonalnq postawq wobec marksizmu
W artykule autor wyróznia trzy funkcje marksizmu: ideologiczn^, eksplanacyjn^
i krytyczn^, które doktryna ze zmiennym szcz?sciem peinila w historii intelektual-
nej Polski. W wymiarze naukowym materializm historyczny zawiera nadal trzy no-
sne kategorie: holizm, antagonicyzm i materialnosc, które spotkac mozna we
wspólczesnych teoriach spoiecznych i s$ one warte rozwini?cia. Jednakze pewne
bl?dy teoretyczne tkwi^ce u podstaw samego marksizmu, mianowicie, jak to inter-
pretuje Leszek Nowak, niedostrzezenie faktu, iz podziaiy klasowe samoistnie wy-
ianiaj^ si? równiez w sferze politycznej, a wiadza generuje równie drastyczne
nierównosci spoleczne jak wlasnosc, sprawily, ze marksizm stai si? ideologic totali-
tarnego komunizmu opartego na kumulacji wladzy politycznej, gospodarczej i swia-
topogl^dowej w r?kach aparatu partyjnego. Marksizm, który do 1917 roku rozwijal
si? zasadniczo jako standardowa teoria naukowa, po zwyci?stwie bolszewików stal
si? narz?dziem dogmatyzacji nauki najpierw w Rosji, a po 1945 roku - w caiej
Europie Srodkowo-Wschodniej i Poludniowej. Nie zatem dziwnego, ze po upadku
komunizmu w zasadzie znikn^i z polskiego krajobrazu intelektualnego. Warunkiem
jego dalszej obecnosci czy powrotu - potrzebnego jako naturalne dopeinienie plu-
ralizmu teoretyeznego, w jakim nauka polska funkcjonuje od roku 1989 - powinno
bye rzetelne rozliczenie z rzeczywistosci^ systemów komunistycznych.
Ma rein Por?ba
Strona czynna, czyli Marks a ideaiizm
Artykul stanowi komentarz do pierwszej tezy Marksa o Feuerbachu. Autor inter-
pretuje stanowisko Marksa jako wyraz dokonuj^cego si? w filozofii XIX wieku
Streszczenia 513
zwrotu ku realizmowi po trwaj^cej kilka stuleci dominacji swiatopogl^du nomi-
nalistycznego. Zdaniem Marksa - argumentuje autor - myslenie idealistyczne
nacechowane jest sprzecznosci^ mi?dzy akcentowaniem roli dzialania i aktywno-
sci a przekonaniem, ze jej wlasciwym nosnikiem i centrum jest podmiot
Sprzecznosc polega na tym, ze w samym poj^ciu podmiotu zawiera si^ przeciwien-
stwo aktywnosci, a wi$c biernosc, podmiot bowiem, zarówno etymologicznie, jak
i poj^ciowo rzecz ujmuj^c, to tyle, co podloze, bierny nosnik wlasnosci. Jedynym
sposobem przezwyci^zenia tej sprzecznosci jest dla Marksa potraktowanie dziala-
nia, „strony czynnej”, jako niezwi^zanego z zadnym podmiotem, a wi^c na sposób
realistyczny. realistyczn^ perspektyw^ Marks próbuje rozwijac w postad nowe-
go materializmu, który, w przedwienstwie do materializmu dawniejszego, w tym
Feuerbachowskiego, nie b^dzie zródla aktywnosci poszukiwac w materialnych, fi-
zycznych rzeczach (te bowiem s^ z metafizycznego punktu widzenia tak samo
biernymi nosnikami cech jak podmiot idealizmu), lecz ujmie strong czynnq.
rzeczywistosci jako jej samoistny i niedomagaj^cy si$ zadnego podmiotu wymiar.
Janusz Dobieszewski
Karola Marksa kilka uwag o religii
Marks poswi^cil religii w zasadzie sladow^ ilosc miejsca, ale zarazem stworzyl pe-
wien kanon interpretacyjny wykorzystywany do dzis. Najogölniej rzecz ujmuj^c,
pogl^d Marksa na religi^ ma Charakter redukcjonistyczny i jest to redukcjonizm
socjologiczny. Marks przejmuje Feuerbacha teori§ alienacji religijnej, ale ujmuje jq.
jako alienacji powierzchniow^, wtörn^, drugorz^dn^, kamufluj^c^ i falszujqc^
w stosunku do gt^bszego, istotniejszego i zrödlowego zjawiska alienacji - alienacji
ekonomicznej (ekonomiczno-spolecznej). Stosunek Marksa do religii przedsta-
wiony zostal jako krytyka, a nie jako projekt ateizacyjny. Dia pelniejszego obrazu
pogl^dy Marksa zostaly zestawione z redukcjonizmem socjologicznym Durkheima
oraz redukcjonizmem psychologicznym Freuda.
Jerzy W. Gatkowski
O marksizmie - raz jeszcze?
Nie sposob mowic o marksizmie, nie odnosz^c si^ jednoczesnie do proby prak-
tycznej realizacji ustroju politycznego opartego na tej filozofii (swiatopogl^dzie,
ideologii), co wynika zreszt^ z podstawowych tez tej teorii. Pewne filozoficzne za-
gadnienia fundamentalne zostaly omowione dla zrozumienia podstawowego te-
matu artykulu, ktorym jest praca. Pierwszym z nich jest zagadnienie prawdy,
ktore Iqczy si$ z wyznaczonym przez tworcow marksizmu zadaniem filozofii, czyli
zmian^, a nie - jak dotychczas - poznaniem swiata. Jej praktycyzm (zmiana swia-
ta) powodowat pewn$ ogolnikowosc wartosci i celow, dowolnosc stosowanych
metod dzialania, co - wobec braku obiektywizmu - skutkowalo sytuacjonizmem
514 Streszczenia
i woluntaryzmem w dzialaniu oraz partyjnoscisj teorii filozoficznej, a w spoleczen-
stwie - konformizmem. W teorii czlowieka, ktorego istot^ jest „caloksztalt stosun-
kow spoiecznych”, powoduje to traktowanie go jak tworzywa oddziatywari i pracy.
Praca - podloze i glowne zagadnienie marksizmu - jest pierwszoplanowym
zadaniem czlowieka i spoleczenstwa; z jednej strony jest przyczyn j ich powstania,
z drugiej zas sposobem osi^gania celu, jakim jest zmiana swiata i czlowieka.
Niejasnosci teorii, wyst^puj^ce przeskoki myslowe, niekonsekwencje w ujmowa-
niu pracy (czy jest to proces czysto przyrodniczy, czy humanistyczny) powoduje
niemoznosc rozwi^zania problemu powstania czlowieka - chodzi o rozumienie
skoku rozwojowego w antropogenezie. Wreszcie zbyt szerokie rozumienie pracy,
utozsamionej z wszelk^ praxis czlowieka, powoduje w rezultacie uj^cie czlowieka
jedynie jako podmiotu pracy.
Pozytywy marksizmu to jego zaslugi w obronie ludzi ponizanych i wyzyskiwa-
nych, choc praktyczne sposoby ich promocji s§ wzgl^dne.
Marcin T. Zdrenka
Marksizm a problem narracji zadomowionej
Artykul jest prob^ konfrontacji z problemem aktualnosci marksizmu przy uzyciu
kategorii „zadomowionej narracji” Jest to roboczo skrojone narz^dzie, zbudowane
na podstawie klasycznego poj^cia ethosu, wzbogaconego kategoricj. „spoiecznych
imaginariow” rozwijanych przez Charlesa Taylora. Dla odroznienia od zakorze-
nionego w j^zyku poj^cia „etos”, a jednoczesnie przywrocenia znaczeniowej po-
jemnosci, obecnej jeszcze u Marii Ossowskiej, proponuj?, aby dla rozwini^cia
tytulowej kategorii posluzyc spoj^ciem ethos. W tak wytyczonych ramach cen-
tralnym zagadnieniem pozostaje kwestia odpowiedzi na pytanie, czy marksizm
moze bye rozumiany jako ethos, czyli taki sposob narracji, ktory w przeciwieri-
stwie do konkurencyjnych opowiesci o cztowieku i jego praktykach osi^gn^l suk-
ces jako uwodz^ca czy nawet dominuj^ca narraeja. Przestankami do twierdzsjcej
odpowiedzi na to pytanie mog^ bye: (1) zdolnosc marksizmu do uproszczenia me-
chanizmu identyfikaeji (tozsamosci) podmiotu, (2) sprawnosc w adaptaeji ele-
mentow nowoczesnej zmiany spolecznej, (3) elastyeznose w adaptaeji zastanych
formul poj^ciowych (jako pas transmisyjny tradycyjnych tresci), (4) przewrotna
atrakcyjnosc niefalsyfikowalnosci marksizmu jako swoiscie spojnej narracji oraz
(5) traktowany dzis z pewnym niedowierzaniem pierwotny entuzjazm zarowno
dla idei emancypacji, post^pu, jak i calego projektu oswiecenia, ktorego marksizm
mial bye emanacj^.
Marek tagosz
Marksowskie inspiraeje: od ontologii czasu do etyki czasu
Wychodzcjc od znanej konstataeji Marksa: „Praca jest zywym ksztaltuj^cym
ogniem: ksztaltuj^c rzeezy zywym czasem, praca jest ich przemijaniem, ich
Streszczenia 515
doczesnoscicf, w artykule przedstawiam rolg kategorii czasu w Marksowskiej
krytyce ekonomii politycznej. W szczegolnosci odwolujg sig tu do kategorii
czasu spotecznie niezb$dnego jako czynnika tworz^cego i okreslaj^cego wartosc
ekonomiczn^. W kontekscie tej wyröznionej roli czasu (jak podkreslal Marks,
„wszelka ekonomia sprowadza sig ostatecznie do ekonomii czasu”), rozwazam
problemy wyzysku i walki kl as. Tg ostatni^ traktujg jako „walkg o czas”. Na kanwie
tych przemyslen formulujg wreszcie postulaty etyki, ktor§ okreslam mianem
„etyki czasu”.
POSTACIE
Jacek Holöwka
Adam Schaff: propagandzista, komuno-sceptyk,
antyglobalista
Jedmj. z najbardziej wplywowych i slawnych postaci wsröd polskich marksistow
byl Adam Schaff. Wychowal sig przed II wojn^ swiatow^ wlasciwie bez trosk ma-
terialnych i mogl liczyc na lukratywn^ karierg prawnika. Skohczyt prawo i ekono-
mig na uniwersytecie we Lwowie, znal jgzyki obce. Nim skohczyl dwadziescia lat,
wst^pil do KPP. Za agitacjg komunistyczn^ zostal uwigziony. Ta kara nasilila jego
niechgc do przedwojennego ustroju politycznego w Polsce. Wybuch wojny zmusil
go do emigracji i kilka lat spgdzil w Rosji. Po powrocie do kraju organizowal szko-
lenia ideologiczne na wielk^ skalg. W 1949 roku zostal dyrektorem Instytutu
Ksztalcenia Kadr Naukowych przy KC PZPR. Rozne wysokie funkcje pelnil do
1984 roku, czyli do wydalenia go z PZPR za szerzenie rewizjonizmu marksistow-
skiego. W 1965 roku Schaff opublikowal ksi^zkg Marksizm i jednostka ludzka,
wzniecaj^c szerok^ dyskusjg na temat alienacji w socjalizmie. Glownej tezie ksi^z-
ki przeczylo niewielu dyskutantöw, natomiast autorowi zarzucano brak rozwagi
politycznej i paszkwilanctwo wobec PZPR. Schaff nie stworzyl interesuj^cej inter-
pretacji Marksa, ale w wersji tradycyjnej domagal sig powaznego potraktowania
naczelnych postulatow marksizmu.
Jacek Hoföwka
Leszek Kotakowski: buntownik, prometejczyk,
transcendentalista
W latach powojennych Leszek Kolakowski razem z gronem mlodych marksistow
zwalczal tradycjg akademick^ jako przezytek burzuazyjny. Po smierci Stalina
przestal bronic ortodoksyjnego marksizmu. Porzucil mysl o historycznej roli
partii komunistycznej i uznal, ze zadaniem marksizmu jest wzmacnianie ruchu
516 Streszczenia
politycznego, ktory d^zy do wyzwolenia proletariatu. Pisal, ze w kazdej partii poli-
tycznej istnieje lewe i prawe skrzydlo i ze pokjczone sity lewych skrzydel s$ wyra-
zicielem woli ludu. Staral si? ochronic Marksa przed zarzutem, ze odpowiada za
zbrodnie Stalina, ale przyznawat, ze stalinizm jest konsekwentn^ kontynuacj^
marksizmu. Byl autorem ciekawej koncepcji zrodel totalitaryzmu, w ktorej glowny
nacisk poiozony jest na panstwow^ wlasnosc srodkow produkcji. Przyczynil si? do
powstania humanistycznej lub antropologicznej wersji marksizmu, ktorego sens
wyrazal si? w zwalczaniu alienacji. To stanowisko przez jego przeciwnikow nazy-
wane bylo rewizjonizmem. Po osiedleniu si? za granic^ Kolakowski zaj^l si? nowy-
mi problemami, wsrod ktorych znaczn§ rol? odgrywaly rozwazania nad funkcj^
mitow i rolcj religii w zyciu spolecznym i jednostkowym.
Jerzy J. Wiatr
Spór o aktualnosc marksizmu: refleksje osobiste
Tematem artykulu jest ewolucja pogl^dów autora na marksizm, w którym wyróz-
nia on: (1) filozofi?, w tym filozofi? historii i filozofi? czlowieka, (2) teori? ekono-
miczn^, (3) teori? socjologiczn^ i (4) doktryn? polityczn^. Za najbardziej aktualn^
uwaza autor socjologiczn^ teori? marksizmu, w tym zwlaszcza socjologi? polity-
ki. W interpretacji marksizmu autor stoi na stanowisku „otwartego marksizmu”
w interpretacji Kazimierza Kelles-Krauza i Juliana Hochfelda.
Andrzej Walicki
Moje sprawy z Marksem i marksizmem
Z prof. Andrzejem Walickim rozmawiajq
Janusz Dobieszewski i Pawef Kozlowski
Artykul jest obszern^ rozmow^ z prof. Andrzejem Walickim, w której Janusz
Dobieszewski i Pawel KozJowski inspiruj^ refleksj? Profesora wokól Marksa
i marksizmu w konwencji mniej d^z^cej do zobiektywizowania i do faktografii,
a bardziej do przyj?cia perspektywy osobistej: z punktu widzenia „swiadka wieku”,
który mnóstwo widzial, przezyí, a przede wszystkim poddawal to ci^glej autore-
fleksji i ocenie. Przywolanych zostaje mnóstwo faktów, dokonanych zostaje sporo
uogólnieñ, a takze sformulowanych tez filozoficznych, wynikaj^cych z tego, ze, po
pierwsze, prof. Walicki jest jednym z seniorów polskiej filozofii, po drugie - ze nie
byl marksist^, co wykluczalo jak^kolwiek perspektyw? wobec marksizmu apologe-
tyczn^ lub rozrachunkow^, zawsze groz^csj tendencyjnosci^, a po trzecie - ze
marksizm byl zawsze día prof. Walickiego waznym ukladem odniesienia wlasnych
pogl^dów, obiektem zainteresowania, moze nawet katalizatorem rozwijania i pre-
cyzowania swego stanowiska filozoficznego, co z kolei nie dopuszczalo do jakiegos
lekcewazenia i pogardliwosci wobec marksizmu, a owocowato analizami i pora-
chunkami z marksizmem powaznymi, wnikliwymi, kulturotwórczymi, niezalez-
Streszczenia 517
nymi od mod politycznych i swiatopogl^dowych. Taki wydaje si£ tez rezultat
przeprowadzonej tu rozmowy.
Bogdan Dziobkowski
Józef Maria Bochenski - ocena marksizmu
Józef Maria Bochenski, logik, filozof analityczny, rektor Uniwersytetu we Fryburgu,
by} jednym z najwyzej cenionych w Europie Zachodniej specjalistów zajmuj^-
cych si$ dwudziestowieczn^ historic marksizmu. Zalozyl pierwszy na Zachodzie
osrodek badawczy poswi^cony filozofii sowieckiej - Instytut Europy Wschodniej
(Ost-Europa-Institut). By} tez twórc^. i redaktorem pisma naukowego „Studies in
Soviet Thought” oraz wydawc^ serii „Soviética”, w której ukazak) si£ okolo 50 dzie}.
Wedlug Bocheñskiego metodologiczny fundament mysli Marksa stanowi cha-
rakterystyczny día XIX wieku „radykalny arystotelizm” U Arystotelesa twierdze-
nia naukowe i spekulacje metafizyczne (b^d^ce namiastk^ religii) tworzyiy jeden
system. System ten by} naufoj dostarczaj^c^ swiatopogl^d. Opisy jednostkowych
zdarzeñ l^czyly si^ w nim z odpowiedziami na najogólniejsze pytania dotycz^ce
istoty swiata czy losu cz}owieka. Jego nieodzownym elementem by! tez kodeks mo-
ralny. Podobnie swojq. teori$ budowa} Marks, a za nim Engels, Lenin i cale rzesze
dwudziestowiecznych marksistów-leninistów. W ich pismach nauka, filozofia,
moralistyka i twierdzenia o charakterze swiatopogl^dowym s^ ze sobq. splecione.
Mimo to Bochenski postuluje, by wspólczesnie nie oceniac tego typu systemów en
bloc, lecz wyodr^bnic w nich poszczególne skladniki i do kazdego z nich przylozyc
stosowne kryteria. Badajee fenomen marksizmu, nalezy wi^c przyjrzec siq oddziel-
nie kazdemu z czterech elementów tej mysli: nauce, filozofii, moralistyce i swiato-
poglqdowi.
Celem tekstu jest rekonstrukeja sformulowanej przez Bocheñskiego oceny
poszczególnych skladowych mysli Marksa oraz marksistów-leninistów.
Bog usíaw Wolniewicz
Pozegnanie z marksizmem
Autor opisuje wlasne doswiadezenie filozofii marksistowskiej. Przedstawia swój
afirmatywny stosunek do jej wybranych idei - „materialistycznego pojmowania
dziejów” i soejologieznego realizmu w spojrzeniu na swiat spoleczny, szczególnie
zas na kwesti^ soejalizmu. Jednoczesnie autor krytykuje stalinowski marksizm-
-leninizm i tzw. logik^ dialektycznsp Zauwaza, ze duch ozywiaj^cy ponure czasy
stalinowsko-bierutowskie wieje i dzis w tzw. poprawnosci polityeznej. Tytulowe
„pozegnanie” jest konsekwenejq. utraty dynamizmu przez doktryn? marksizmu,
która trwa w mysli Zachodu juz jedynie w sposób anonimowy.
Indeks nazwisk
Abramowski Edward 310, 483
Adelman Jeremy 149, 163
Adorno Theodor 43, 20, 182, 237, 252, 297,
308, 326
Aldridge Alan 16, 23
Aleksandrow Georgij 497
Aleksandrowicz Marian 285
Almasi Miklös 357
Althusser Louis 68, 85 300, 307, 308,375, 383
Amsterdamski Stefan 23,269, 270
Anders Wladyslaw 389
Anderson Benedict 360, 371
Andreski Stanislaw 72, 76
Andropow Jurij 500
Archer Margaret 76,240,252
Arendt Hannah 27, 35, 47, 95, 168, 196, 437,
439
Arndt Andreas 149,163
Aron Raymond 83, 85, 93,213, 451, 459
Arystoteles 28, 32, 35, 54, 119, 120, 138, 165,
215, 226, 362, 370, 374, 380, 383, 484,
487,517
Atena postac mit. 436
Attali Jacques 100,103
Aubert Jean-Marie 356
Auerbach Erich 360
Augustyn, sw 188, 204
Avineri Shlomo 453,459
Babajewski Siemion R 426
Baczko Bronislaw 312, 359, 360, 371, 420,
465, 466, 468,470
Badiou Alain 88, 89, 93, 158-160, 305, 308
Bakunin Michail 132, 332
Balcerek Ewa 77
Balcerowicz Leszek 162
Balibar Étienne 34,35,47,68,82,93,300,308,
375, 383, 475
Balso Judith 158
Banka Jözef 470
Bartel Kazimierz 388, 389
Bartosek Karel 163,196
Batkis Grigoryj 224
Baudelaire Charles 195, 416
Bauer Bruno 136, 332
Bauer Otto 457
Bauman Zygmunt 38,47, 75, 76, 86, 152,293,
458,460, 473,481
Baumgarten Eduard 149, 163
Baur Ferdinand Ch. 303,213
Beaumont Bernard 366, 371
Becker Garry 72
Bell Daniel 211
Bellamy Foster J. 17,23
Bellow Soul 225
Benda Julien 421
Bendix Reinhard 457,459
Benedykt XVI, papiez 376, 383
Benjamin Walter 20, 159, 160, 237, 252, 326,
360
Berger Stefan 319
Bergson Henri 415
Berkeley George 387
Berle Adolf 69
Berlin Isaiah 30, 47, 464,467, 475-477, 483
Berling Zygmunt 389
Berman Jakub 495
Berman Marshall 195, 370, 371
Bernstein Eduard 26, 101, 232, 241, 247, 252,
255, 275-285,310, 482
Besançon Alain 187, 204
Betilsson Margaret 76
Bettelheim Charles 68
Bielik-Robson Agata 367, 370, 371
Bieliriski Wissarion 215,464, 465
Biernat z Lublina 391
Bierori Tomasz 308
Bierut Boleslaw 145,427,497
Bilczewski Józef 356
Bilewicz Michal 25
Bilik Andrzej 24, 93, 103
Billington James H. 202,213
Bilos Piotr 23
Blanqui Louis Auguste 300, 377
Blaug Mark 179, 180, 194, 196,378,383
Bloch Ernst 331
Bloom Allan 476
Bochenski Józef Maria 8, 9, 218, 228, 416,
484, 495,510,517
Boecjusz 321
Boer Roland 340
Bogdanow Aleksander 331
Bohm-Bawerk Eugen von 179, 180, 199, 213,
359, 371
Bolecki Wlodzimierz 24
Boltanski Luc 19, 23, 188
Indeks nazwisk 519
Borbe Tasso 459
Borkenau Franz 457
Bornstein Benedykt 419
Borowski Tadeusz 182
Bosteels Bruno 158
Bourdieu Pierre 21,23, 72, 79
Bratkowski Wlodzimierz 77
Braudel Fernand 188
Brecht Bertolt 101, 191, 192, 382
Brezniew Leonid 500
BrumlikMicha 153, 163
Bruner Jerome 363
Bruno Giordano 216
Brzechczyn Krzysztof 73, 79, 309, 314, 315,
319,512
Brzezinski Zbigniew 168, 359, 361, 365, 366,
372
Brzozowska Anna 253
Brzozowski Stanislaw 58, 310, 326, 466, 467,
469, 470, 483
Bucharin Nikofaj 56, 225, 237, 442
Buczkowski Piotr 231,236, 238-240, 252
Budzynska Izabela 196, 383
Bullough Oliver 149, 163
Burbelka Iwona 231
Burke Edmund 178
Burleigh Michael 155,163
Burroughs William 225
Burszta Wojciech J. 24
Butler Samuel 156
Bystrori Jan Stanislaw 310
Cabet Etienne 104
Cackowski Zdzislaw 62, 79
Calhoun Craig 25
Camus Albert 431
Carchedi Guglielmo 68, 76
Cardozo Fernardo Henrique 452
Casanova Pablo Gonzales 452
Castells E. 68
Castro Fidel 305
Caudwell Christopher 75
Chalubihski Miroslaw 457, 459
Chapman John W. 453, 459, 476
Chardin Teilhard de Pierre zob. Teilhard de
Chardin Pierre
Charlton Broughton 129
Chiapello Eve 19, 23
Chmara Michal 69
Chmielewska Anna 138, 372,462
Chojnacki Marek 213, 228
Chomejni Ruhollah 294
Chruszczow Nikita 59, 222, 310, 424, 425,
454, 487,499
Chrystus 217, 226, 219, 220, 227, 292
Chudoba Wieslaw 417-419, 425, 449
Chwedehczuk Bohdan 387, 388, 414
Cichocki Ryszard 229, 236, 238, 253, 510
Ciesielska-Borkowska Stefania 253
Cieszkowski August 470, 471
Clemenceau Georges 272, 273
Cliffs Englewood 138
Clinton Hillary 306
Cohen Gerald A. 21,23
Cohen Stephen 479
Cohn Norman 202, 213, 217,218, 228
Collins Randall 19, 23,25
Comte Auguste 150, 200, 202, 212, 232, 235,
243, 366
Conquest Robert 222
Corbyn Jeremy 305
Cornu August 462
Courtois Stéphane 147, 163, 170, 196
Cromwell Oliver 114,156
Crouch Colin 17,23
Cyrankiewicz Jozef 390
Czarnacka Agata 319
Czernyszewski Mikolaj 215, 473
Czubinski Antoni 299, 308
Daniecki Wojciech 232,237,238, 253
Danilewski Nikolaj 243
Dante Alighieri 502
Darwin Charles 119, 307, 393
Datner-Spiewak Helena 372
Dawkins Richard 313
D pnbska Izydora 310
Defoe Daniel 363
Delsol Chantal 345, 357
Dembowski Bronislaw 420, 421, 449
Demokryt 30, 32
Derluguian Georgi 25
Derrida Jacques 81, 83, 86, 88, 93, 506
Djilas Milovan 311
Diuski Wiktor 308, 383
Dmowski Roman 307, 502
Dobieszewski Janusz 331, 461, 513, 516
Dobrosielski Marian 425
Domahska Ewa 25
Domanski Henryk 240, 253
Dominiak Lukasz 23
Dostojewski Fiodor 78,426, 449
520 Indeks nazwisk
Druznikow Jurij 222, 228
Dunn Elizabeth 317,319
Durkheim Émile 37, 66, 331, 332, 336-338,
340,513
Dzielski Mirosïaw 478, 479
Dzierzyiiski Feliks 224
Dziobkowski Bogdan 8, 11, 213, 484, 517
Dzwonkowski Roman 356, 357
Eagleton Terry 88, 93, 158, 307, 359, 372
Ehrenberg Hans 344
Einstein Albert 7, 484, 487
Eliade Mircea 448
Elster Jon 21, 23
Elzenberg Henryk 310, 502, 503
Engels Fryderyk passim
Eska Donata 24
Estey James Arthur 274, 285
Falkowski Witold 213, 372
Faulkner William 382
Fehér Ferenc 312
Feuerbach Ludwig 30, 33, 53, 172, 200, 233,
237, 242, 320, 327, 331-333, 335, 340,
356, 364, 397,512,513
Fichte Johann Gottlieb 326
Figaszewska Hanna 383
Filmus Salomon 372
Flew Anthony 478
Foucault Michel 18,23, 86, 307
Fourier Charles 199,201, 215
Franciszek Jôzef I, cesarz 111
Franciszek z Asyzu, sw 269
Frank Andre Gunder 452
Freud Zygmunt 176, 212, 331, 332, 336, 338-
340, 484,513
Friedman Jeff 478,479
Friedman Milton 146
Friedrich Carl 168
Fritzhand Marek 137
Fromm Erich 20,237,253, 332, 338, 340, 346,
347
Fukuyama Francis 308, 295-296
Fulman Marian L. 356
Furet François 147
Galileusz (Galileo Galilei) 38, 216
Gall Franz Joseph 197
Galkowski Jerzy W 341, 355-357, 513
Garaudy Roger 422, 450
Garewicz Jan 285,473
G^sior-Niemiec Anna 25
Genet Jean 400
Gentile Giovanni 156
Giddens Anthony 152,240, 253
Gierek Edward 145, 398, 408, 410, 439, 440,
499, 500
Giertych Roman 304
Ginsberg Allen 225
Godyn Mieczyslaw 47
Goethe Johann Wolfgang von 215, 366
Goffman Erving 365, 372
Gogol Mikolaj 463, 466
Goldthorpe John 67
Gomulka Wiadysiaw 145,388, 390, 391, 397-
399, 401, 402, 406-408, 416, 431, 432,
497, 500
Goodman Paul 225
Gorbaczow Michail 222,409
Gorki Maksim 221, 331
Gounod Charles 135
Görny Grzegorz 214, 217, 219, 228, 510, 522
Gramsci Antonio 17, 21, 96, 103, 202, 227,
228, 237, 239, 253, 307, 326, 456, 459,
466, 467,469
Gray John 204,213,474
Gr inberg Daniel 196
Grocjusz zob. Grotius Hugo
Gromska Daniela 383
Grotius Hugo 359, 364
Gruszczyriski Marcin 372
Gutiérrez Gustavo 21,23
Habakuk bibl. 109,110,114
Habermas Jürgen 20, 76,237, 253
Hagemajer Helena 383
Hall Stuart 21
Hardt Michael 20, 23, 86, 88, 93,158
Hardy Jane 317, 319
Harman Chris 17,24
Harvey David 17, 21, 24, 307
Havel Vaclav 409
Hayek Friedrich August von 180,213,478,482
Hegel Georg Wilhelm Friedrich 28, 32, 33,
36, 53, 57, 58, 60, 69, 104, 105, 113, 118,
129, 133-136, 151, 156, 176, 181-183,
188, 200, 202, 267, 321, 332, 343, 347,
351, 364, 366-368, 377, 387, 397, 419,
426,427,433,435,441,463,465,487,498
Heidegger Martin 212, 349, 357, 363
Heine Heinrich 29,154, 335
Heller Agnes 312
Indeks nazwisk 521
Hercen Aleksandr 462
Herczynski Ryszard 310, 319
Herling-Grudzihski Gustaw 182,419
Heryng Jerzy 383
Hesburgh Theodor 477
Hess Moses 332, 366
Hessen Sergiusz 419, 462, 463, 470
Heymann Jerzy 69
Hicks John 97
Hilferding Rudolf 485
Hill Christopher 156,163
Hindess Barry 68
Hirst Paul 68
Hirszowicz Maria 293
Hitler Adolf 45, 222, 395
Hobsbawm Eric 55, 94, 100, 101,103
Hochfeld Julian 293, 456-458, 460, 516
Hochschild Arlie R. 16,24
Holbach Paul Henri d‘ 30, 32
Holland Henryk 420,421
Holöwka Jacek 8, 11,104, 213, 255, 387, 415,
507,511,515
Homer Sean 21,24
Hook Sidney 452,459
Hoppe Hans-Hermann 213
Horkheimer Max 20, 39-47, 237, 253, 297,
308,326
Humboldt Wilhelm von 483
Hume David 380, 381
Huntington Samuel 146, 163
Husserl Edmund 150, 201, 415
Iljenkow Ewald 60, 307
Ingarden Roman 310, 330, 354
Iribadzakow Nikolaj 458
Jackson Frank 446
Jaguaribe Helio 450
Jahwe, rel 114
Jakowlew Aleksandr 221
Jakubowski Jan Zygmunt 500
Jakubowski Wiktor 462
James Harold 17, 24
Jameson Frederic 87
Jameson Fredric 21, 24, 86-88, 93
Jan Pawel II, papiez 292, 367, 376
Jan z Lejdy 218
Janda Krystyna 162
Jankowska Hanna 24, 196, 319
Jankowski Henryk 137
Jaroslawska Irena 23, 25
Jaroslawski Jan 390-396,414
Jarosz Henryk 420
Jaroszewski Tadeusz Maciej 65, 354, 357,471
Jaruzelski Wojciech 293, 389, 407,408
Jasiñska-Kania Aleksandra 25
Jaurès Jean 237
Jazdzewski Konstanty 372, 383
Jedlicki Jerzy 473
Jefferson Thomas 160
Jelonek Adam W. 25
Jezierski P. 24
Jezus zob. Chrystus
Jçdrzejewicz Jerzy 253
Joachim z Fiore 204
Johnson Alan 158,160, 163
Johnson Lyndon B. 95, 97
Johnston Deborah 17, 24
Jones Gareth Stedman 149, 154
Jordan Zbigniew A. 458, 459
Jowczuk Michail T. 471
Józef sw. 367
Jung Carl Gustav 332, 338, 340
Kalecki Michal 307
Kalikies 184
Kamieniew Lew 226
Kaminska Janina 419
Kania Ewa 25
Kaniowski Andrzej M. 253
Kant Immanuel 10, 28, 31, 38, 39, 54, 83,165,
201, 320-322, 327, 328, 330, 332, 343,
352, 364, 424, 449
Karpiñski Jakub 311, 319
Kartezjusz 322, 325,415
Kar wat Miroslaw 144
Kasjanowa J.W 456
Kasznia P. 62, 79
Kautsky Karl 55, 56, 101, 119, 126, 237, 241,
253,255,262,263, 310,410,454,465,485
K^kol Kazimierz 500
Kelles-Krauz Kazimierz 293, 310, 456, 457,
467, 469,516
Keynes John Maynard 83
Kierkegaard Soren 159,415, 431, 487
Kiezun Witold 292
Kim Ir-Sen 269,215
Kisielewski Stefan 188, 398
Klawiter Andrzej 231, 252
Klein Naomi 17, 24, 317, 319
Klekot Ewa 47
Klementewicz Tadeusz 17, 24
522 Indeks nazwisk
Kliman Andrew 79
Kliszko Zenon 397, 398,401-403,405,406
Klups Zbigniew 69
Kluza-Wolosiewicz Zenona 253
Klösak Kazimierz 421
Kmita Jerzy 22,24,69, 70,231, 293,312
Kochan Jerzy 75,289, 511
Kochanowski Jan 391
Kojève Alexandre 35
Kolakowski Leszek 8, 9,17,18,22-24,27,29,
47, 65, 78, 82, 84, 85, 93, 98, 103, 104,
138, 155, 172, 173, 192, 193, 196, 214,
227-229, 253, 293, 299, 308, 312, 315,
366, 367, 372, 415-450, 462, 464, 466,
467, 469, 471, 474, 477, 478, 481-483,
492, 505,515,516
Kolbaniuk Adam 93
Kollontaj Aleksandra 223
Komendant Tadeusz 23
Konarek Andrzej 372
Konat Grzegorz 23
Konieczny Jacek 24
Konopacki Stanislaw 253, 308
Konstanty Romanow, ksi^zç rosyjski 97
Konwicki Tadeusz 419
Kopernik Mikotaj 7,375
Korczyc Tadeusz 372
Kornai János 180
Korpanty Jerzy 163
Korzeniowski Krzysztof 232,237,238,253
Kossecki Jözef 498,503
Kostarczyk Andrzej 372
Kostyszak Maria 362,372
Kotarbinski Tadeusz 392,418,419,432
Kotowski Mateusz 213
Kowalewski Zbigniew M. 47,93
Kowalik Tadeusz 292,481
Kowalska Malgorzata 81,93,213,371,506
Kowalski Sergiusz 503
Kozakiewicz Helena 74
Kozlowski Pawel 461, 516
Kozyr-Kowalski Stanislaw 69, 75, 233, 238,
241,253, 293,317,319
Krahelska Halina 47,138,196
Krajewski Wladyslaw 390-396,414
Krasiriski Andrzej 24
Krasnodçbski Zdzislaw 143, 508
Krasko Tadeusz 414
Krekel Reinhard 76
Krimerman Leonard I. 285
Krohska Irena 383,470
Krotow Jakow 222,228
Kröl Marcin 162,419,430,431,450,468
Krölikowska-Avis Elzbieta 305,308
Krzemieh-Ojak Slaw 252
Krzywicki Ludwik293, 310
Kubielas Stanislaw 383
Kuczyhski Janusz 143
Kuklihski Ryszard 291,413
Kula Witold 22,24,464
Kurlandzka Amelia 139,285
Kuroh Jacek 311,432
Kurowicki Jan 75,144
Kutyla Julian 93,164
Kuzniecow A.W (pseudonim zbiorowy) 451,
459
Kuzniarz Bartosz93,161,163, 372
Kwiatkowski M. 383
La Mettrie Julien Offray de 32
Labriola Antonio 67,216,228,237,253
Lacan Jacques 35
Lakatos Imre 7
Landman Adam 340
Lange Oskar 60-62, 79,179, 307
Lansburgh Alfred 255,263, 264
Laplace Pierre Simon de 60
Lasky Melvin 476
Lassalle Ferdinand 200,261
Lauer Henryk 383
Leder Andrzej 162,163
Lednicki Aleksander 462
Lefebvre Henri 462
Legutko Ryszard 162,163
Leibniz Gottfried Wilhelm 267, 322,323
Lern Stanislaw419,496
Lenin Wlodzimierz Iljicz 7,10,19, 21, 27, 56,
57, 74, 101, 119, 145, 156, 159-161, 169,
172, 200, 202, 203, 205, 213, 216, 219,
220, 222, 223, 225-227, 237, 240, 241,
255, 260-264, 273, 275, 285, 314, 410,
465, 467, 472, 473, 484-486, 488, 497,
517
Lenski Gerhard 240,253
Leon XIII, papiez 365,369
Leontief Wassily 60
Leontiew zob. Leontief Wassily
Leszczyhski Adam 146,163,398,414
Leszczyhski Damian 23,197,201,213, 509
Lesniak Kazimierz 383
Lévi-Strauss Claude 68
Lévinas Emmanuel 88,91
Indeks nazwisk 523
Lewiriski J. 213,371
Libera Alain de 325, 330
Lichtheim George 453,459
Liebknecht Wilhelm 282
Lilla Mark 147,158,163
Linz Juan 478
Lipihski Edward 79, 383, 453
Lipset Seymour Martin 457,459
Listwan Jerzy Pawel 24, 25
Litwin Jakub 285
Locke John 14, 31, 359, 364
Lorenz Chris 318, 319
Löwith Karl 151, 155,163,181,182, 196, 202,
213
Ludwik Filip I, kröl Francji 110
LudwikNapoleon zob. Napoleon III Bonaparte
Lukács György 32-34, 37, 47, 55, 237, 239,
253,297,307,308,326,343,352,353,357
Luksemburg Röza 100, 237, 241, 253, 307,
310, 390,473
Luter Marcin 113,447
Lyotard Jean François 86-88, 90, 93,173
Ladosz Jaroslaw 75, 77, 144, 233, 238, 241,
253,293,317,319,473
Lagosz Marek 23, 24, 373, 376, 383, 514
Lagowski Bronislaw 478
Lastowski Krzysztof 231
Lucja od Jezusa i Niepokalanego Serca 214,
228
Lukasiewicz Malgorzata 308
Lunaczarski Anatolij 220,226, 331
Lysenko Trofim 138, 391, 426, 427
Machajski Jan Waclaw 502, 503
MacIntyre Alasdair 363-365, 368, 370,372
Mackiewicz Jözef 426
Madej Wojciech 47
Mahar Gyorgy 312
Mailer Norman 225
Majakowski Wladimir 342
Malewska Danuta 228
Malia Martin 469,478-480
Maliniak Julian 253,383
Malthus Thomas 265
Malkiewicz Andrzej 232,253
Mandel Ernest 475
Mann Michael 25
Mannheim Karl 364, 372, 467
Manuel Frank E. 155,163
Mao Zedong 7,157,159,160,169
Marcuse Herbert 20, 37, 156, 157, 160, 163,
237,253,294,297, 308
Margolin Jean-Louis 163,196
Maria, matka Chrystusa 220
Maritain Jacques 368
Markiewicz Henryk 21,24
Marks Karol passim
Marrast Armand 115
Marshall Alfred 179
Martin Hans-Peter 17, 24
Maryniarczyk Andrzej 449
Marzçcki Jözef 196,213
Maxwell James Clerk 326
Mazowiecki Tadeusz 412
McChesney Robert W 17,23
Means Gardiner 69
Mejbaum Waclaw 74
Menand Louis 99
Mencwel Andrzej 468, 473
Mengystu Hajle Mar jam 169
Mentzel Zbigniew 450
Merle Robert 103
Merleau-Ponty, Maurice 462
Meyer Alfred G. 453, 459
Michalski Krzysztof 356
Michalski Maciej 418,450
Michnik Adam 390
Mickiewicz Adam 391,419, 420
Mierkurow Siergiej 224
Migasinski Jacek 93
Miliband Ralph 76
Mill John Stuart 10,449
Milosz Czeslaw 419, 464, 501
Mine Hilary 497
Mirkowicz Tomasz 196
Mises Ludwig von 180,199,213, 359, 371
Mitoraj Robert 25
Mizinski Jan 372
Moczar Mieczyslaw 500
Modzelewski Karol 311,432
Moll Lukasz 17, 24
Morelly Étienne Gabriel 214, 215,228
Morgan Lewis 239,243,254
Morozow Pawlik 221, 222
Moscicki Pawel 93
Mouffe Chantal 160
Moulier-Boutang Yann 19,24
Mounier Emmanuel 21,24
Mrozek Slawomir 419,420
Mucha Janusz 232, 254
Müller Hans 283
I
524 Indeks nozwisk
Muller Jerry Z. 154,164
Munk Andrzej 419
Müntzer Thomas, p. Münzer Tomasz
Münzer Tomasz 218
Mussolini Benito 160
Napoleon Bonaparte 60, 111, 114, 115, 221,
304, 367
Napoleon III Bonaparte 111
Narski Igor 471,472
Negri Antonio 20,23, 86,88,93,158
Newton Isaac 7
Niebuhr Reinhold 368
Nietzsche Friedrich 22, 149, 150, 176, 177,
212,329
Nijakowski Lech 25
Nisbet Robert A. 213, 232,241,254
Nolte Ernst 171
Noras Andrzej 343-347,357
Novalis 335
Nowacki Jerzy 253
Nowak Leszek 16,22,24,37,38,47,62,69,70,
80,231-233,236,239,241,242,252,254,
293, 309, 310,312-315, 317,319, 512
Nowakowski Pawel 213
Nowicki Wojciech 103
Nozick Robert 478
Nycz Ryszard 24
Ochocki Aleksander 340
Offe Claus 20
Oko Jan 419
Oilman Bertell 476
Omyla Mieczyslaw 503
Orlinski Wojciech 47
Orlowski Hubert 252
Ortega y Gasset Jose 344
Orwell George 168,196, 263,426
Ossowska Maria 310, 362,364, 372, 419,432,
514
Ossowski Stanislaw 228, 293, 310, 457, 496,
503
Ostoiski Adam 47,93
Paczkowski Andrzej 163,196
Padover SaulK. 111-113,117,118,131,138
Palubicka Anna 22, 24
Panne Jean Louis 163,196
Panunzio Sergio 156
Panski Jerzy 103
Parsons Talcott 66
Parys Jan 9,495
Pascal Blaise 413
Passent Daniel 473
Pasteur Louis 212
Patryas Wojciech 231
Paulus Friedrich 389
Pawel Apostol (Pawel z Tarsu) 89, 91,191
Pelczynski Zbigniew 134,135,138,474
Pennock James Roland 453, 459
Pepys Samuel 363
Perlmutter Salomea 253
Perry Lewis 285
Petrazycki Ludwik 59
Petsch Danuta 163
Pickett Kate 19,25
Pieni^zek Pawel 93
Piketty Thomas 19, 24,93,101-103,152
Pilsudski Jozef 290,307,455
Piotrowicz Ludwik 138
Piotrowski Robert 498, 503
Pius XI, papiez 218,228
Pius XII, papiez 214,219,227,228, 510
Plamenatz John 453,459
Plater Emilia 420
Platon 29,35, 54,129,165,184,216,266,335,
440, 441,485
Plechanow Jerzy 21,465,472,496
Plaza Maciej 24,93
Pol Pot 103,169
Poianyi Karl 148, 374, 383
Pomian Krzysztof 102,103,312,356,450,470
Pope Norris 479
Popieluszko Jerzy 223
Popowski Waclaw Jan 372
Popper Karl R. 26, 29, 30, 37, 46, 47, 78, 129,
138,172,196,210,359,369,372,441
Porçba Marcin 320,340, 512
Pouiantzas Nicos 68,232,241,254
Proudhon Pierre-Joseph 110, 113, 114, 255,
265-268, 285
Pröchnik Adam 290
Przybysz Piotr 319
Pseudo-Dionizy Areopagita 446
Puchejda Adam 372
Pufendorf Samuel 361
Pustarnakow 461
Puszkin Aleksander 464
Putin Wladimir 306
Raciborski Jacek 456,459
Radwan Marian 356,358
Indeks nazwisk 525
Rand Ayn 399
Rasiriski Lotar 23
Ratajczak Mikofaj 23
Ratzinger Joseph zob. Benedykt XVI
Rauszer Michal 24
Rawls John 146,185,196
Reagan Ronald 289
Reich Wilhelm 225,226
Reszke Robert 340
Ricardo David 104,126,127,198, 366
Ricoeur Paul 363
Rieff Philip 370, 372
Rifkin Jeremy 19,25,370, 372
Robespierre Maximilien de 29
Roemer John 254
Rogowski Slawomir 498
Rorty Richard 18, 25, 86,199, 365, 372
Rossi Pellegrino 125
Rossini Gioacchino 115
Rothbard Murray 180, 359, 371
Rousseau Jean Jacques 29, 266, 361, 364
Rozow Wiktor 222
Rozanowski Ryszard 75
Ruben Peter 375, 383
Rüge Arnold 332
RusseU Bertrand 129,139,257,259,260,268-
273, 284, 285
Russo Alessandro 158
Rybicki Zygmunt 500
Rydzewski Wlodzimierz 481
Saad-Filho Alfredo 17,24
Sadura Przemyslaw 319
Safran Alexandre 448
Saint-Simon Claude-Henri de 199, 200, 202,
242, 364, 366
Samuelson Paul A. 78,118
Sand George 110
Sandel Michael J. 159,164
Sanders Bernie 306, 307
Santos Lucja dos zob. Lucja od Jezusa
i Niepokalanego Serca
Sarastro, postac lit. 136
Sartre Jean Paul 85, 86, 91, 93, 349, 357, 402,
417,431
Sauron, postac lit. 399
Schaff Adam 8, 65, 232, 293, 311, 315, 387-
414,454, 457,459,473, 500, 503, 515
Scheler Max 177
Schlecht Otto 412
Schmitt Carl 156,160, 164
Schumann Harald 17,24
Schumpeter Joseph 100,188
Schurz Carl 112
Searle John 201
Seeman Melvin 238
Selen Ludwik 383
Sellars Wilfrid 365, 372
Semmelweis Ignaz 212
Siemek Marek J. 25,253,293, 326,356,469
Sieroszewska Barbara 103,253
Sikora Adam 215,228
Sikorski Janusz 252
Silvers Robert 479,480
Simbierowicz Hanna 25
Simmel Georg 66, 69
Singer Peter 139
Sismondi Jean Charles Léonard de 375
Skarga Barbara 470
Skoczynski Jan 310, 319
Skoczyhski Jan 521
Skwiecinski Mirosfaw 98
Skwiecinski Piotr 94, 507
Sloterdijk Peter 158,164
Slucki Arnold 420
Smith Adam 122,178
Snyder Timothy 480
Sokolow Nahum 471
Sokrates 28, 29,449
Sofzenicyn Aleksander 98
Sombart Werner 188
Sontag Susan 170
Sorokin Pitirim 243
Soros George 161
Sowa Jan 20, 23, 25, 316, 319
Spencer Herbert 232,235,243
Spengler Oswald 243
Spinoza Benedykt de 415,471
Spurzheim Johann 197
Spychalski Marian 398
Stalin Jozef 7, 27, 45, 57-59, 67, 80, 101, 156,
159, 161, 168, 169, 222, 225, 226, 316,
392-395, 406, 416, 431, 437-439, 442,
451,464, 465, 497,499, 506, 515, 516
Starewicz Artur 403, 404
Staron Andrzej 47,93
Stawiriski Janusz 213
Stein T. 149,163
Stepa Jan 218, 228
Sternhell Zeev 156,164
Steward Julian Haynes 240, 254
Stewart Jon 371
526 Indeks nazwisk
Sepien Antoni B. 341, 356, 358
Stiglitz Joseph E. 17,19,25,409
Stirner Max 158,332
Strada Vittorio 469
Strauss David 332
Strzelecki Jan 420,457, 464
Strzelecki Ryszard 398
Styczeh Tadeusz 356, 358
Styczyhski Marek 481
Sulek Antoni 459
Suszko Roman 498
Suworow Aleksander 424
Sweezy Paul M. 475
Szacki Jerzy 25,235,254,293,481
Szahaj Andrzej 15, 17, 19, 21, 25, 232, 254,
505
Szalacha-Jarmuzek Joanna 17,25
Szalamow Warlam 98,182
Szawiel Mariola 196
Szczipanow Iwan 473
Szczurkiewicz Tadeusz 496
Szewczyk Jan 23,354, 358
Szeworski Adam 25,383
Szlajfer Henryk 452,459
Szostkiewicz Adam 161,164
Sztompka Piotr 144, 145, 156, 164, 232, 235,
240, 254, 293
Szuster Marcin 371
Szuwal ska Iwona 213
Szymaniak Karolina 372
Szymanowska Joanna 103
Szymariski Sebastian 103,196
Szymariska Irena 163
Sl^czka Kazimierz 47,308
Slusarski Sergiusz 93
Spiewak Pawel 213,228, 372,468
Swida-Ziemba Hanna 419
Talmon Jacob Leib 204,213
Tarczyriski Andrzej 362,372
Tarnowska Krystyna 372
Tatarkiewicz Anna 23
Tatarkiewicz Wladyslaw 310, 366, 372, 420,
421
Taylor Charles 360, 361, 363, 364, 366, 367,
371,372,514
Teilhard de Chardin Pierre 349
Temple W. 368
Thatcher Margaret 289
Therborn Göran 19,25
Thomas Santosh 368,372
Thoreau David Henry 255, 269, 270,285
Tischner Jözef 101,349,356-358,422,450
Tito Josip Broz 167,390
Tittenbrun Jacek 48, 55,56,58,66-69, 71-73,
79, 80,144,292, 506
Tkaczow Piotr 500
Tobin James 90
Tocqueville Alexis de 415, 502
Tokarski Jan 418-422,450
Tomanek Pawel 25
Tomasz z Akwinu, sw. 28,165
Topolski Jerzy 22,25,312
Toscano Alberto 158
Toulmin Stephen 210
Toynbee Arnold J. 368
Traw zob. Perlmutter Salomea
Trazymach 184,266
Trentowski Bronislaw 470,471
Trocki Lew 215,220,223,228,237,442
Trump Donald 306, 307
Tuchaczewski Michail 490
Tucker Robert C 107-110,114,116,118,119,
124-128, 130-132, 134, 136, 137, 139,
453,459
Turner Victor 360
Turowiczowa Anna 24
Tusk Donald 162
Tyszka Krzysztof 25
Uljanow Wlodzimierz Iljicz p. Lenin
Wlodzimierz Iljicz
Vallas Steven P 16,25
Vattimo Gianni 158,173
Veblen Thorstein 188
Vico Giambattista 297
Voegelin Eric 152, 157, 164, 187, 204, 205,
213,216,218, 228,510
Voltaire zob. Wolter
Wajda Andrzej 419
Wakar Krzysztof 23,163,196
Waldenberg Marek 456,459
Walentowicz Halina 26, 232,253,254, 505
Walicki Andrzej 147,168,196,299, 308,419,
420, 455, 459, 461, 475, 481, 483, 516
Walicki Michal 462
Walker Mary Anne 130
Indeks nazwisk 527
Wallerstein Immanuel 17,21,23,25, 68
Walçsa Lech 293
Warski Adolf 259
Waryhski Ludwik 290
Wat Aleksander 194,417,418,450
Weber Max 37,50, 53,66,67,70,71,149,188,
313
Wedel Janina R. 162,164
Weizsäcker Richard von 412
Welsch Wolfgang 86
Werth Nicolas 163,196
Wesolowski Wlodzimierz 61, 80, 293,319
Wheen Francis 165,196
White Leslie A. 240,254
Wiankowska Z. 383
Wiatr Jerzy J. 293, 403, 408, 414, 451, 452,
454-460, 516
Wichrowski Marek 308
Wiener Philip P. 459
Wieser Friedrich von 179
Wildstein Bronislaw 165, 509
Wilhelm II Hohenzollern, cesarz 40
Wilkinson Richard 19, 25
Wilson Edward 313
Witos Wincenty 290
Wittfogel Karl A. 316
Wittgenstein Ludwig 9,16
Wloch Renata 24
Wolehski Jan 310, 319
Wolicki Krzysztof 356
Wolniewicz Boguslaw 211, 496, 498, 503,
517
Wolter 267,449
Wotgin Wiaczeslaw 214
Wood Ed 201
Woodcock George 273,274,285
Wright Erik Olin 21, 25, 56, 67, 68, 73, 232,
241, 254
Wroblewski Michal 17,21,25
Wroblewski Witold 371
Wyrozembski Zygmunt Jan 383
Zabludowski Tadeusz 372, 383
Zadrozyhska Anna 340
Zagajewski Marek 335, 340
Zaj^czkowski Ryszard 383
Zaluski Tomasz 93
Zamiara Krystyna 22, 25
Zasulicz Wiera 472
Zawadzka Maria 383
Zdrenka Marcin T. 359, 362,372, 514
Zeus mit 438
Zhuangzi 268, 269
Zielihska Renata 231
Zielinski Marcin 213, 371
Zielinski Robert 232,237,238,253
Ziemilska Olga 253, 356
Ziemilski Andrzej 253, 356
Zinowjew Aleksandr 499
Zinowjew Grigorij 226
Ziölkowski Marek 25
Znamierowski Czeslaw 310, 383
ZweiiFel (prokurator) 111
Zybertowicz Andrzej 22
Zybura Marek 24
2i£ek Slavoy 88,159,160,164,294, 307, 316
Zakowski Maciek 23
Zdanow Andriej 497
Zelehski Tadeusz (Boy) 388, 389
Zeromski Stefan 502 |
| any_adam_object | 1 |
| author2 | Hołówka, Jacek 1943- Dziobkowski, Bogdan |
| author2_role | edt edt |
| author2_variant | j h jh b d bd |
| author_GND | (DE-588)1126062189 |
| author_facet | Hołówka, Jacek 1943- Dziobkowski, Bogdan |
| building | Verbundindex |
| bvnumber | BV045030732 |
| ctrlnum | (OCoLC)1055855864 (DE-599)BVBBV045030732 |
| edition | Wydanie pierwsze |
| format | Book |
| fullrecord | <?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?><collection xmlns="http://www.loc.gov/MARC21/slim"><record><leader>00000nam a2200000 c 4500</leader><controlfield tag="001">BV045030732</controlfield><controlfield tag="003">DE-604</controlfield><controlfield tag="005">20190212</controlfield><controlfield tag="007">t|</controlfield><controlfield tag="008">180620s2017 xx |||| 00||| pol d</controlfield><datafield tag="020" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">9788301196653</subfield><subfield code="9">978-83-01-19665-3</subfield></datafield><datafield tag="020" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">8301196653</subfield><subfield code="9">83-01-19665-3</subfield></datafield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(OCoLC)1055855864</subfield></datafield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(DE-599)BVBBV045030732</subfield></datafield><datafield tag="040" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-604</subfield><subfield code="b">ger</subfield><subfield code="e">rda</subfield></datafield><datafield tag="041" ind1="0" ind2=" "><subfield code="a">pol</subfield></datafield><datafield tag="049" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-12</subfield></datafield><datafield tag="245" ind1="1" ind2="0"><subfield code="a">Marksizm - nadzieje i rozczarowania</subfield><subfield code="c">redaktorzy naukowi Jacek Hołówka, Bogdan Dziobkowski</subfield></datafield><datafield tag="246" ind1="1" ind2="3"><subfield code="a">Marksizm</subfield></datafield><datafield tag="250" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">Wydanie pierwsze</subfield></datafield><datafield tag="264" ind1=" " ind2="1"><subfield code="a">Warszawa</subfield><subfield code="b">Wydawnictwo Naukowe PWN</subfield><subfield code="c">2017</subfield></datafield><datafield tag="300" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">533 Seiten</subfield></datafield><datafield tag="336" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">txt</subfield><subfield code="2">rdacontent</subfield></datafield><datafield tag="337" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">n</subfield><subfield code="2">rdamedia</subfield></datafield><datafield tag="338" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">nc</subfield><subfield code="2">rdacarrier</subfield></datafield><datafield tag="490" ind1="0" ind2=" "><subfield code="a">Biblioteka Przeglądu Filozoficznego</subfield></datafield><datafield tag="600" ind1="1" ind2="7"><subfield code="a">Marx, Karl / (1818-1883) / krytyka i interpretacja</subfield><subfield code="2">jhpk</subfield></datafield><datafield tag="600" ind1="1" ind2="4"><subfield code="a">Marx, Karl / (1818-1883)</subfield></datafield><datafield tag="600" ind1="1" ind2="7"><subfield code="a">Marx, Karl</subfield><subfield code="d">1818-1883</subfield><subfield code="0">(DE-588)118578537</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Marksizm</subfield><subfield code="2">jhpk</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Filozofia marksistowska</subfield><subfield code="2">jhpk</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1=" " ind2="4"><subfield code="a">Filozofia niemiecka</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1=" " ind2="4"><subfield code="a">Filozofia polityczna</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1=" " ind2="4"><subfield code="a">Filozofia polska</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1=" " ind2="4"><subfield code="a">Filozofia społeczna</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1=" " ind2="4"><subfield code="a">Marksizm</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Marxismus</subfield><subfield code="0">(DE-588)4037764-7</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="655" ind1=" " ind2="7"><subfield code="0">(DE-588)4143413-4</subfield><subfield code="a">Aufsatzsammlung</subfield><subfield code="2">gnd-content</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="0"><subfield code="a">Marx, Karl</subfield><subfield code="d">1818-1883</subfield><subfield code="0">(DE-588)118578537</subfield><subfield code="D">p</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="1"><subfield code="a">Marxismus</subfield><subfield code="0">(DE-588)4037764-7</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2=" "><subfield code="5">DE-604</subfield></datafield><datafield tag="700" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">Hołówka, Jacek</subfield><subfield code="d">1943-</subfield><subfield code="0">(DE-588)1126062189</subfield><subfield code="4">edt</subfield></datafield><datafield tag="700" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">Dziobkowski, Bogdan</subfield><subfield code="4">edt</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=030422514&sequence=000004&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Inhaltsverzeichnis</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=030422514&sequence=000005&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Abstract</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=030422514&sequence=000006&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Register // Personenregister</subfield></datafield><datafield tag="940" ind1="1" ind2=" "><subfield code="n">oe</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">001.09</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">09034</subfield><subfield code="g">43</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">001.09</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">09034</subfield><subfield code="g">438</subfield></datafield><datafield tag="943" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-030422514</subfield></datafield></record></collection> |
| genre | (DE-588)4143413-4 Aufsatzsammlung gnd-content |
| genre_facet | Aufsatzsammlung |
| id | DE-604.BV045030732 |
| illustrated | Not Illustrated |
| indexdate | 2025-03-14T21:01:32Z |
| institution | BVB |
| isbn | 9788301196653 8301196653 |
| language | Polish |
| oai_aleph_id | oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-030422514 |
| oclc_num | 1055855864 |
| open_access_boolean | |
| owner | DE-12 |
| owner_facet | DE-12 |
| physical | 533 Seiten |
| publishDate | 2017 |
| publishDateSearch | 2017 |
| publishDateSort | 2017 |
| publisher | Wydawnictwo Naukowe PWN |
| record_format | marc |
| series2 | Biblioteka Przeglądu Filozoficznego |
| spelling | Marksizm - nadzieje i rozczarowania redaktorzy naukowi Jacek Hołówka, Bogdan Dziobkowski Marksizm Wydanie pierwsze Warszawa Wydawnictwo Naukowe PWN 2017 533 Seiten txt rdacontent n rdamedia nc rdacarrier Biblioteka Przeglądu Filozoficznego Marx, Karl / (1818-1883) / krytyka i interpretacja jhpk Marx, Karl / (1818-1883) Marx, Karl 1818-1883 (DE-588)118578537 gnd rswk-swf Marksizm jhpk Filozofia marksistowska jhpk Filozofia niemiecka Filozofia polityczna Filozofia polska Filozofia społeczna Marxismus (DE-588)4037764-7 gnd rswk-swf (DE-588)4143413-4 Aufsatzsammlung gnd-content Marx, Karl 1818-1883 (DE-588)118578537 p Marxismus (DE-588)4037764-7 s DE-604 Hołówka, Jacek 1943- (DE-588)1126062189 edt Dziobkowski, Bogdan edt Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=030422514&sequence=000004&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Inhaltsverzeichnis Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=030422514&sequence=000005&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Abstract Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=030422514&sequence=000006&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Register // Personenregister |
| spellingShingle | Marksizm - nadzieje i rozczarowania Marx, Karl / (1818-1883) / krytyka i interpretacja jhpk Marx, Karl / (1818-1883) Marx, Karl 1818-1883 (DE-588)118578537 gnd Marksizm jhpk Filozofia marksistowska jhpk Filozofia niemiecka Filozofia polityczna Filozofia polska Filozofia społeczna Marksizm Marxismus (DE-588)4037764-7 gnd |
| subject_GND | (DE-588)118578537 (DE-588)4037764-7 (DE-588)4143413-4 |
| title | Marksizm - nadzieje i rozczarowania |
| title_alt | Marksizm |
| title_auth | Marksizm - nadzieje i rozczarowania |
| title_exact_search | Marksizm - nadzieje i rozczarowania |
| title_full | Marksizm - nadzieje i rozczarowania redaktorzy naukowi Jacek Hołówka, Bogdan Dziobkowski |
| title_fullStr | Marksizm - nadzieje i rozczarowania redaktorzy naukowi Jacek Hołówka, Bogdan Dziobkowski |
| title_full_unstemmed | Marksizm - nadzieje i rozczarowania redaktorzy naukowi Jacek Hołówka, Bogdan Dziobkowski |
| title_short | Marksizm - nadzieje i rozczarowania |
| title_sort | marksizm nadzieje i rozczarowania |
| topic | Marx, Karl / (1818-1883) / krytyka i interpretacja jhpk Marx, Karl / (1818-1883) Marx, Karl 1818-1883 (DE-588)118578537 gnd Marksizm jhpk Filozofia marksistowska jhpk Filozofia niemiecka Filozofia polityczna Filozofia polska Filozofia społeczna Marksizm Marxismus (DE-588)4037764-7 gnd |
| topic_facet | Marx, Karl / (1818-1883) / krytyka i interpretacja Marx, Karl / (1818-1883) Marx, Karl 1818-1883 Marksizm Filozofia marksistowska Filozofia niemiecka Filozofia polityczna Filozofia polska Filozofia społeczna Marxismus Aufsatzsammlung |
| url | http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=030422514&sequence=000004&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=030422514&sequence=000005&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=030422514&sequence=000006&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |
| work_keys_str_mv | AT hołowkajacek marksizmnadziejeirozczarowania AT dziobkowskibogdan marksizmnadziejeirozczarowania AT hołowkajacek marksizm AT dziobkowskibogdan marksizm |