Grodzisko wczesnośredniowieczne w Spławiu, woj. wielkopolskie: wyniki badań archeologicznych = Early medieval stronghold in Spławie, Greater Poland province = the results of archaeological research
Gespeichert in:
| Weitere Verfasser: | |
|---|---|
| Format: | Buch |
| Sprache: | Polish |
| Veröffentlicht: |
Poznań
Muzeum Archeologiczne
2016
|
| Schriftenreihe: | Bibliotheca Fontes Archaeologici Posnanienses
volumen 17 |
| Schlagworte: | |
| Online-Zugang: | Inhaltsverzeichnis Literaturverzeichnis Abstract |
| Beschreibung: | 142, 100 ungezählte Seiten 4 Beilagen 30 cm |
| ISBN: | 9788360109526 |
Internformat
MARC
| LEADER | 00000nam a2200000 cb4500 | ||
|---|---|---|---|
| 001 | BV044238518 | ||
| 003 | DE-604 | ||
| 005 | 20180718 | ||
| 007 | t | ||
| 008 | 170323s2016 |||| |||| 00||| pol d | ||
| 020 | |a 9788360109526 |9 978-83-60109-52-6 | ||
| 035 | |a (OCoLC)992508594 | ||
| 035 | |a (DE-599)BVBBV044238518 | ||
| 040 | |a DE-604 |b ger |e rda | ||
| 041 | 0 | |a pol | |
| 049 | |a DE-12 |a DE-188 |a DE-19 |a DE-M515 |a DE-29 | ||
| 084 | |a OST |q DE-12 |2 fid | ||
| 084 | |a NF 1625 |0 (DE-625)125211:1302 |2 rvk | ||
| 245 | 1 | 0 | |a Grodzisko wczesnośredniowieczne w Spławiu, woj. wielkopolskie |b wyniki badań archeologicznych = Early medieval stronghold in Spławie, Greater Poland province = the results of archaeological research |c pod redakcją Michała Brzostowicza |
| 246 | 1 | 1 | |a Early medieval stronghold in Spławie, Greater Poland province |
| 246 | 1 | 1 | |a the results of archaeological research |
| 264 | 1 | |a Poznań |b Muzeum Archeologiczne |c 2016 | |
| 300 | |a 142, 100 ungezählte Seiten |b 4 Beilagen |c 30 cm | ||
| 336 | |b txt |2 rdacontent | ||
| 337 | |b n |2 rdamedia | ||
| 338 | |b nc |2 rdacarrier | ||
| 490 | 1 | |a Bibliotheca Fontes Archaeologici Posnanienses |v volumen 17 | |
| 505 | 8 | |a Bibliogr. s. 127-138 | |
| 546 | |a Zusammenfassung in englischer Sprache | ||
| 546 | |a Bildunterschriften englisch und polnisch | ||
| 648 | 7 | |a Geschichte |2 gnd |9 rswk-swf | |
| 650 | 7 | |a Wykopaliska archeologiczne / Polska / Spławie (powiat wrzesiński) |2 jhpk | |
| 650 | 0 | 7 | |a Ausgrabung |0 (DE-588)4129464-6 |2 gnd |9 rswk-swf |
| 651 | 7 | |a Spławie (Polska, powiat wrzesiński) / zabytki |2 jhpk | |
| 651 | 7 | |a Spławie |g Września |0 (DE-588)1162983787 |2 gnd |9 rswk-swf | |
| 689 | 0 | 0 | |a Spławie |g Września |0 (DE-588)1162983787 |D g |
| 689 | 0 | 1 | |a Ausgrabung |0 (DE-588)4129464-6 |D s |
| 689 | 0 | 2 | |a Geschichte |A z |
| 689 | 0 | |5 DE-604 | |
| 700 | 1 | |a Brzostowicz, Michał |d 1961- |0 (DE-588)132845342 |4 edt | |
| 830 | 0 | |a Bibliotheca Fontes Archaeologici Posnanienses |v volumen 17 |w (DE-604)BV000895445 |9 17 | |
| 856 | 4 | 2 | |m HBZ Datenaustausch |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=029643916&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Inhaltsverzeichnis |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 24 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=029643916&sequence=000005&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Literaturverzeichnis |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 24 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=029643916&sequence=000006&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Abstract |
| 940 | 1 | |n oe | |
| 999 | |a oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-029643916 | ||
| 942 | 1 | 1 | |c 930.1 |e 22/bsb |f 0902 |g 438 |
Datensatz im Suchindex
| _version_ | 1804177397633777664 |
|---|---|
| adam_text | Titel: Grodzisko wczesnośredniowieczne w Spławiu, woj. wielkopolskie
Autor: Brzostowicz, Michal
Jahr: 2016
Spis tresci
Przedmowa........................................................................................................................
Wstep (Michal Brzostowicz).............................................................................................
1. Przedmiot i zakres opracowania..............................................................................
2. Dzieje niszczenia, badania i ratowania grodziska.................................................
3. Charakterystyka zródel.............................................................................................
4. Uklad opracowania...................................................................................................
Rozdzial I. Srodowiskowe uwarunkowania rozwoju grodu.
Studium palinologiczne (Miroslaw Makohonienko, Monika Panfil).....
1. Wprowadzenie...........................................................................................................
2. Regionalny uklad srodowiskowy.............................................................................
3. Uwarunkowania lokalne osadnictwa wczesnosredniowiecznego.......................
4. Badania terenowe - rozpoznanie geologiczne i wybór stanowiska
dla studiów paleoekologicznych..............................................................................
5. Datowania absolutne torfów metoda radioweglowa.............................................
6. Metodyka analizy pylkowej i opis wyników...........................................................
7. Zmiany srodowiskowe w zapisie palinologicznym - konsekwencje osadnicze
Rozdzial II. Gród (Michal Brzostowicz)..........................................................................
1. Naturalne walory obronne grodu............................................................................
2. Elementy fortyfikacji.................................................................................................
3. Problem zabudowy i rozplanowania wnetrza........................................................
Rozdzial III. Podstawy datowania grodu (Michal Brzostowicz, Marek Krapiec)......
1. Militaria (Michal Brzostowicz).................................................................................
2. Ceramika (Michal Brzostowicz)...............................................................................
3. Inne przedmioty codziennego uzytku (Michal Brzostowicz)...............................
4. Wyniki analiz dendrochronologicznych (Marek Krapiec)...................................
Rozdzial IV. Elementy gospodarki (Daniel Makowiecki, Jerzy Ptaszyk,
Tomasz Stepnik, Joanna Strzelczyk)...................
1. Uprawa i uzytkowanie roslin (Joanna Strzelczyk).................................................
2. Uzytkowanie zwierzat (Daniel Makowiecki, Jerzy Ptaszyk)..................................
3. Wykorzystywanie drewna (Tomasz Stepnik)..........................................................
7
9
9
10
14
15
16
16
16
17
18
18
19
20
24
24
24
27
30
30
33
43
46
49
49
53
57
Rozdzial V. Zagadnienia z dziejów i kultury mieszkanców grodu (Michal Brzostowicz)..................................................................64
1. Materialne slady wierzen............................................................................................................................................................................................................................................................................64
2. Funkcja grodu................................................................................................................................................................................................................................................................................................................70
3. Zwiazki terytorialne i kulturowe..................................................................................................................................................................................................................................................76
4. Problem genezy i upadku grodu....................................................................................................................................................................................................................................................82
Zakonczenie (Michal Brzostowicz)............................................................................................................................. 88
Materialy zródlowe..............................................................................................................................................................................................................................................................................................................92
1. Opis i charakterystyka zespolów nieruchomych (Michal Brzostowicz)..................................................................................................................92
2. Tabele (Tomasz Goslar, Marek Krapiec, Miroslaw Makohonienko, Daniel Makowiecki,
Tomasz Stepnik, Joanna Strzelczyk)............................................................................................................................................................................................................101
Bibliografia....................................................................................................................................................................127
The early medieval stronghold in Splawie, Greater Roland province.
The results of archaeological research (Summary) (Michal Brzostowicz)........................................................... 139
Autorzy........................................................................................................................................................................... 143
Ryciny.............................................................................................................................................................................. 145
Tablice............................................................................................................................................................................. 179
Fotografie.............................................................................................................................................................. 231
Zalaczniki (pod opaske)
Zalacznik nr 1 - Rycina 20
Zalacznik nr 2 - Rycina 22
Zalacznik nr 3 - Rycina 27
Zalacznik nr 4 - Rycina 32
Bibliografía
Publikacje zródel pisanych
Herbord
Herbordi Dialogus de vita s. Ottonis episcopi Babenber-
gensis. Monumenta Poloniae Histórica. Nowa Seria
VII/3. Wyd. J. Wikarjak, K. Liman. Warszawa 1974.
Ibrahim ibn Jakub
Relacja Ibrahima ibn Jakuba zpodrózy do krajów slo-
wianskich w przekazie Al-Bekriego. Tlum. i oprac.
T. Kowalski. Monumenta Poloniae Histórica. Series
Nova I. Krakow 1946.
POWIESC MINIONYCH LAT
Powiesc minionych lat. Tlum. i oprac. F. Sielicki. Bi-
blioteka Narodowa. Nr 22, seria II. Wroclaw - War-
szawa - Krakow 1999.
Tacyt
Germania. W: Tacyt, Dziela. Tlum. S. Hammer.
Wyd. II: 597-619. Warszawa 2004.
Literatura
Aleksandrowicz B.
1855 O drzewie ijego uzytkach. Warszawa.
Alsleben A.
1996 Rosliny uzytkowe z wczesnosredniowiecznego Wo-
lina — dwie wybrane grupy: zboza i len. Materialy
Zachodniopomorskie 42: 77-137.
Badura M.
2011 Rosliny uzytkowe w dawnym Gdañsku. Studium ar-
cheobotaniczne. Gdañsk.
Bajburin A. K.
1990 W sprawie opisu struktury slowiañskiego rytu-
alu budowlanego. Konteksty. Polska Sztuka Ludowa
44(3): 62-69.
1998 Semiontyczne aspekty funkcjonowania rzeczy. Kon-
teksty. Polska Sztuka Ludowa 52(3-4): 109-117.
Banaszkiewicz J.
1998 Polskie dzieje bajeczne mistrza Wincentego Kadlub-
ka. Wroctaw.
2001 Zródlo Glomacz i jego rajska okolica. W: Viae histo-
ricae. Ksigga jubileuszowa dedykowana Profesorowi
Lechowi A. Tyszkiewiczowi w siedemdziesiqtq. roczni-
c$ urodzin: 407-414. Wroclaw.
Baran D.
1998 Przedmioty drewniane z wczesnosredniowiecznej do-
mniemanej osady sluzebnej w Grotnikach, woj. lesz-
czyhskie. Maszynopis pracy magisterskiej w Instytu-
cie Archeologii i Etnologii UMK w Toruniu.
Barnycz-Gupieniec R.
1959 Naczynia drewniane z Gdanska w X-XIII wieku (=
Acta Archaeologica Universitatis Lodziensis 8). Lodz.
1961 Tokarstwo i bednarstwo z XIII-XIV wieku w osadzie
miejskiej w Gdansku. Materialy Zachodniopomor-
skie 7: 391-434.
1974 Drewniane budownictwo mieszkalne w Gdahsku w X-XIII
wieku. (= Gdansk wczesnosredniowieczny. T. 8). Gdansk.
Bartkowski T.
1958 O krajobrazie pierwotnym w rejonie Slupcy. Fontes
Archaeologici Posnanienses 8/9: 98-114.
Bastian W.
1957 Mittelslawische Höhenburgen mit Hang- und
Böschungsanlagen in Mecklenburg. Jahrbuch für Bo-
dendenkmalpflege in Mecklenburg. 155-177.
Behre K.-E.
1991 Zum Brotfund aus dem Ipweger Moor, Ldkr. Weser-
marsch. Berichte zur Denkmalpflege in Niedersach-
sen: 1-9.
1992 The history of rye cultivation in Europe. Veget. Hist
Archaeobot 1: 141-156.
1998 Zur Geschichte des Bieres und der Bierwürzen in
Mitteleuropa. Archäologische Mitteilungen aus Nord-
westdeutschland, Beiheft 20: 49-88.
2008 Collected seeds and fruits from herbs as prehistoric
food. Veget. Hist Archaeobot 17: 65-73.
Benedyktowicz D., Benedyktowicz Z.
1990 Symbolika domu w tradycji ludowej (cz. I). Kontek-
sty. Polska Sztuka Ludowa 44(3): 48-61.
Berdau F.
1890 Botanika lesna podlug kursu wykladowego w Insty-
tucie Rolniczo-Lesnym w Nowej-Aleksandryi (Pula-
wach), Prof. Feliksa Berdauy spisana i wydana stara-
niem b. uczniowy z licznemi drzeworytami. Warszawa.
Biermann F.
2014a Die Wall- und Grabenanlagen auf dem Hamburger
Domplatz und der nordwestslawische Burgenbau.
W: R.-M. Weiss, A. Klammt (red.), Mythos Hamma-
burg. Archäologische Entdeckungen zu den Anfängen
Hamburgs: 377-387. Hamburg.
128
Grodzisko wczesnosredniowieczne w Splawiu, woj. wielkopolskie. Wyniki badah archeologicznych
2014b Zur Einführung: Fränkische Burgen - Typen,
Konstruktionsweise, Funktion. W: R.-M. Weiss,
A. Klammt (red.), Mythos Hammaburg. Archäolo-
gische Entdeckungen zu den Anfängen Hamburgs:
313-315. Hamburg.
Biermann F, Kieseler A., Nowakowski D.
2008 Neue Forschungen am Burg wall Kleinitz (Kleni-
ca pow. zielonogörski) in Niederschlesien, Polen.
Ein Vorbericht. Ethnographisch-Archäologische Zeit-
schrift 49: 68-97.
Blonski M.
2003 Ostroga z Radachöwki nad Swidrem. W: M. Duli-
nicz (red.), Slowianie i ich sqsiedzi we wczesnym sre-
dniowieczu: 109-114. Warszawa - Lublin.
Borkovsky I.
1940 Staroslovanskä keramika ve stredni Evrope. Studie
k pocatkum slovanske kultury. Praha.
Boron P.
1999 Slowiahskie wiece plemienne. Katowice.
2001 Slowiahskie plemi^. O poj^ciu i jego rozumieniu
w polskiej historiografii. W: Viae historicae. Ksi$-
ga jubileuszowa dedykowana profesorowi Lechowi
A. Tyszkiewiczowi w siedemdziesiqtq rocznicg uro-
dzin: 189-207. Wroclaw.
Böhner K.
1951 Karolingische Keramik aus dem Bonner Münster.
Bonner Jahrbücher 151: 118-121.
Brachmann H.
1965 Slawische Pokale aus dem Gebiet der Deutschen De-
mokratischen Republik. Jahrbuch für Bodendenk-
malpflege in Mecklenburg 1964: 265-270.
1993 Der frühmittelalterliche Befestigungsbau in Mitte-
leuropa. Untersuchungen zu seiner Entwicklung und
Funktion im germanisch-deutschen Gebiet. Berlin.
Branch N., Canti M., Clark P, Turney C.
2005 Environmental Archaeology. Theoretical and Practical
Approaches (= Hodder Education). London.
Brather S.
1996a Feldberger Keramik und frühe Slawen. Studien zur
nordwestlawischen Keramik der Karolinger Zeit. Bonn.
1996b Merowinger- und Karolingerzeitliches „Fremdgut”
bei den Nordwestlawen. Gebrauchsgut und Eliten-
kultur im südostwestlichen Ostseeraum. Prähistori-
sche Zeitschrift 71(1): 46-84.
1998 Karolingerzeitlicher Befestigungsbau im wilzi-
sch-obodritischen Raum. Die sogenannten Feld-
berger Höhenburgen. W: J. Henning, A.T. Ruttkay
(red.). Frühmittelalterlicher Burgenbau in Mittel- und
Osteuropa: 115-126.
2006 Zwischen „Fluchtburg” und „Herrensitz”. Sozialge-
schichtliche Interpretationen früh- und hochmit-
telalterlicher Burgwälle in Ostmitteleuropa. Archa-
eologia Baltica 6: 40-57.
Brückner A.
1927 Slownik etymologiczny jqzyka polskiego. Krakow.
1930 Dzieje kultury polskiej. T. 1. Krakow.
1937 Encyklopedia staropolska. T, 1. Warszawa.
Brzostowicz M.
1993 Wczesnosredniowieczne grodzisko w Splawiu, gm.
Kolaczkowo, woj. poznahskie. Wst^pne podsumo-
wanie wyniköw archeologicznych badah ratowni-
czych z lat 1991-1992. Wielkopolskie Sprawozdania
Archeologiczne 2: 115-132.
1997 Elementy kultury wielkomorawskiej na wczesnosre-
dniowiecznym grodzisku w Bruszczewie, woj. lesz-
czyhskie. W: K. Wachowski (red.), Slqsk i Czechy
a kultura wielkomorawska: 135-140. Wroclaw.
1998 Z badah nad ceramike wczesnosredniowieczne
z Bruszczewa, gm. Smigiel, woj. leszczyhskie. W:
H. Köcka-Krenz, W. Losihski (red.), Kraje slowiah-
skie w wiekach srednich. Profanum i sacrum: 409-
418. Poznan.
1999 Bruszczewski zespöl osadniczy w IX i X wieku. W:
S. Mozdzioch (red.), Centrum i zaplecze we wczesno-
sredniowiecznej Europie (= Spotkania Bytomskie 3):
135-153. Wroclaw.
2002a Bruszczewski zespöl osadniczy we wczesnym srednio-
wieczu. Poznan.
2002b Sprawozdanie z ratowniczych badah wykopalisko-
wych przeprowadzonych w 2002 roku na grodzisku
wczesnosredniowiecznym w Splawiu, stanowisko 2,
gm. Kolaczkowo, pow. Wrzesnia, woj. wielkopolskie.
Maszynopis w archiwum naukowym Muzeum Ar-
cheologicznego w Poznaniu.
2003a Bruszczewo i Splawie - dwa przyklady grodöw ple-
miennych z poludniowej Wielkopolski. Wielkopol-
skie Sprawozdania Archeologiczne 6: 15-31.
2003b Gröd przedpiastowski w Splawiu-Wodzisku (= Wy-
klady Poznahskie Stowarzyszenia Naukowego Ar-
cheologöw Polskich, z. 2). Poznan - Wrzesnia.
2003c Gröd z czasöw przedpiastowskich w Splawiu-Wo-
dzisku. W: M. Brzostowicz (red.), Archeologia po-
wiatu wrzesihskiego: 155-162. Poznan - Wrzesnia.
2003d Wyniki wznowionych badah wykopaliskowych na
grodzisku wczesnosredniowiecznym w Splawiu, gm.
Kolaczkowo, pow. Wrzesnia, woj. wielkopolskie. Wiel-
kopolskie Sprawozdania Archeologiczne 6:324-337.
2003e Zmierzch kultury plemiennej w Wielkopolsce
w okresie funkcjonowania pahstwa piastowskiego. W:
M. Dulinicz (red.), Slowianie i ich sqsiedzi we wcze-
snym sredniowieczu: 381 -391. Warszawa - Lublin.
2004 Pamietki przeszlosci w kulturze mieszkahcöw Polski
sredniowiecznej. W: S. Mozdzioch (red.), Wfdröwka
rzeczy i idei w sredniowieczu (= Spotkania Bytomskie
5): 199-216. Wroclaw.
2005 Gröd wczesnosredniowieczny w L^dzie nad War-
te w swietle badah archeologicznych. W: M. Brzo-
stowicz, H. Mizerska, J. Wrzesihski (red.), Lqd nad
Wartq. Dziedzictwo kultury slowiahskiej i cysterskiej:
47-60. Poznan - Led.
2006a „Cialo” wczesnego sredniowiecza. Kilka refleksji o ce-
ramice i garncarstwie Slowian. W: M. Dworaczyk,
A. B. Kowalska, S. Mozdzioch, M. R^bkowski (red.),
Swiat Slowian wczesnego sredniowiecza: 407-420.
Wroclaw.
2006b Grody przedpiastowskie nad srodkowe Warte- W:
E. Cnotliwy, A. Janowski, K. Kowalski, S. Slowihski
(red.), Nie tylko archeologia. Ksi$ga poswigcona pa-
mifci Eugeniusza „Gwidona” Wilgockiego: 153-160.
Szczecin.
2006c Wczesnosredniowieczne grodzisko w Splawiu, gm.
Kolaczkowo, pow. Wrzesnia w swietle badah wyko-
paliskowych. W: W. Chudziak, S. Mozdzioch (red.),
Stan i potrzeby badah nad wczesnym sredniowieczem
w Polsce - 15 lat pözniej: 359-368.Toruh - Wroclaw
- Warszawa.
Bibliografía
129
2006d Wielkopolska pölnocna w czasach przedpiastow-
skich. W: H. Machajewski, ]. Rola (red.), Pradolina
Noted na tie pradziejowych i wczesnosredniowiecz-
nych szlaköw handlowych: 269-280. Poznan.
2008 Problematyka badari nad czasami przedpiastowski-
mi w Wielkopolsce. W: H. Machajewski (red.), Wiel-
kopolska w dziejach. Archeologia o regionie: 127-136.
Poznan.
2011a Badania archeologiczne nad zapleczem grodziska
wczesnosredniowiecznego w L^dzie, pow. slupecki.
Fontes Archaeologid Posnanienses 47: 107-127.
2011b Od starozytnosci do sredniowiecza. Wielkopolska
na drogach rozwoju kulturowego mi^dzy schylkiem
IV wieku a pierwsz^ polowij X wieku. W: M. R^b-
kowski, S. Rosik (red.), Populi terrae marisque. Pra-
ce poswifcone pamigd Profesora Lecha Ledejewicza:
19-39. Wroclaw.
2014 Stan i potrzeby badah nad konstrukcjami drewnia-
nymi pochodz^cymi z grodzisk wczesnosrednio-
wiecznych w Polsce. W: A. Stempln, W. Olek (red.),
Dqb wczesnosredniowieczny - zapis poznania: 49-85.
Poznan.
2015a L^d i ziemia nad Wart^. W: S. Mozdzioch, K. Chrzan
(red.), O rzece i wodzie w zyciu codziennym czlo-
wieka sredniowiecza (= Spotkania Bytomskie 8):
93-111. Wroclaw.
2015b L^d nad Wart^. Dzieje rzek^ pisane. W: M. Brzosto-
wicz, M. Przybyl, J. Wrzesihski (red.), Rzeki i ludzie:
66-79. Poznan - L^d.
2015c Wspölnoty s^siedzkie w strukturze osadnic-
twa plemiennego Wielkopolski. W: S. Mozdzioch,
K. Chrzan (red.), Jak dobrze miec sqsiada. Problem
sqsiedztwa w sredniowieczu w swietle archeologii (=
Spotkania Bytomskie 7): 11-29. Wroclaw.
Buko A.
2005 Archeologia Polski wczesnosredniowiecznej. Odkry-
da - hipotezy - interpretacje. Warszawa.
Bukowska-Gedigowa J., Gediga B.
1986 Wczesnosredniowieczny gröd na Oströwku w Opolu.
Wroclaw.
Bulat J.
1990 Przestrzeh sakralna domu wiejskiego albo okno i stöl.
Konteksty. Polska Sztuka Ludowa 44(4): 27-38.
Bystron J. S.
1980 Tematy, ktöre mi odradzano. Pisma etnograficzne roz-
proszone. Warszawa.
Calkin V. I.
1960 Izmencivost metapodij i jejo znacenje dlja izucenja
krupnogo rogotogo skota drevnosti. Bjulleten Mo-
skovskogo Obscestva Ispytatelej Prirody. Otdel Biolo-
gii 65(1): 109-126.
Callier E.
1888 Powiat pyzdrski w XVI stuleciu. Szkic geograficzno-
historyczny. Poznan.
1890 Splawie. W: B. Chlebowski, W. Walewski (red.),
Slownik geograficzny Krölestwa Polskiego i innych
krajöw slowiahskich. T. XI: 143-144. Warszawa.
Capelle T.
1976 Holzgefäße vom Neolithikum bis zum späten Mittelal-
ter. Hildesheim.
Chlebowski B.
1893 (red.), Slownik geograficzny Krölestwa Polskiego i in-
nych krajöw slowiahskich. T. XIII. Warszawa.
Chrzan K.
2014 Uwagi do studiów nad osadnictwem wschodniego
dorzecza Baryczy od 2 pol. IX w. do pol. XI w. W:
K. Chrzan, K. Czapla, S. Mozdzioch (red.), Funkcje
grodöw w panstwach wczesnosredniowiecznych Euro-
py srodkowej. Spoleczehstwo, gospodarka, ideología:
191-225. Wroclaw - Glogów.
Chudziak W
2003a Wczesnosredniowieczna przestrzeh sakralna in Cul-
mine na Pomorzu Nadwislahskim (= Mons sancti
laurentii 1). Toruh.
2003b Z badah nad funkcje spoleczn^ sierpów i pólkosków
na ziemiach slowiahskich we wczesnym sredniowie-
czu. Archaeologia Histórica Polona 15(2): 201-219.
2013 Wyspy w krajobrazie przyrodniczo-kulturowym
Slowian zachodnich. W: M. Brzostowicz, M. Przy-
byl, J. Wrzesihski (red.), Wioski i parafie we wcze-
snym sredniowieczu: 51-75. Poznan - L^d.
2014 Z badah nad funkcje malych i srednich warowni na
obszarze Pomorza. W: K. Chrzan, K. Czapla, S. Moz-
dzioch (red.), Funkcje grodöw w panstwach wczesno-
sredniowiecznych Europy srodkowej. Spoleczehstwo,
gospodarka, ideología: 43-59. Wroclaw - Glogów.
ClESIELSKA A.
2013 Od „plemienia do pahstwa” czy od „wodzostwa do
pahstwa”? Modele procesów pahstwowotwórczych
i nowe tendencje w ich badaniu. W: J. Banaszkie-
wicz, M. Kara i H. Mamzer (red.), Instytucja „wcze-
snego pahstwa” w perspektywie wielosci i röznorodno-
sci kultur: 53-74. Poznan.
Cnotliwy E.
1962 Pozostalosci budownictwa drewnianego z IX-XII w.
ze stanowiska 4 w Wolinie. Materialy Zachodniopo-
morskie 8: 29-90.
1986 Chronologia ceramiki i nawarstwieh wczesnosre-
dniowiecznego Bialogardu. W: Problemy chronolo-
gii ceramiki wczesnosredniowiecznej na Pomorzu Za-
chodnim: 146-175. Warszawa.
Cofta-Broniewska A.
1979 (red.), Zaplecze gospodarskie konwentu oo. Francisz-
kanöw w Inowroclawiu. Poznan.
Cudnoch D.
1955 Wiedza ludowa o drewnie i uzytkowanie drzewa
w Puszczy Zielonej. Maszynopis pracy magisterskiej
w Instytucie Etnologii i Antropologii Kulturowej Uni-
wersytetu Jagiellohskiego w Krakowie.
Czikow R, Laptiew J.
1987 Rosliny lecznicze i bógate w witaminy. Warszawa.
Dalewski Z.
1990 Zakladziny: obrz^d i mit. O slowiahskich zwyczajach i
wierzeniach zwiazanych z budow^ domu i zakladaniem
miasta. Konteksty. Polska Sztuka Ludowa 44(4): 17-24.
D^browski J.
1999 Wczesnosredniowieczne pucharla ceramiczne z te-
renu Polski. W: Studia nad osadnictwem srednio-
wiecznym ziemi chelmihskiej 3:227-255.
Donat R, Lange E.
1996 Zur Holznutzung bei slawischen Burgen. Häusern
und Geräten - Möglichkeiten und Grenzen aktuel-
ler Forschungen. Alt-Thuringen 30: 163-184.
Dostal B.
1966 Slovanská pohrebisté ze stfedni doby hradistni na Mo-
ravé. Praha.
130
Grodzisko wczesnosredniowieczne w Splawiu, woj. wielkopolskie. Wyniki badañ archeologicznych
Driesch A. von den
1976 A guide to the measurement of animal bones from ar-
chaeological sites. Harvard.
Drost D.
1968 Töpferei in Afrika. Ökonomie und Soziologie. Jahrbuch
des Museums für Völkerkunde zu Leipzig 25: 131-270.
Duczko W.
2014 Zaj^cie? Wiking. O ekonomicznej stronie ekspan-
sji Skandynawöw we wczesnym sredniowieczu. W:
M. Brzostowicz, M. Przybyl, J. Wrzesinski (red.),
Targiy jarmarki i odpusty: 43-51. Poznan - L^d.
Dulinicz M.
1994 Problem datowania grodzisk typu Tornow i grupy
Tornow-Klenica. Archeologia Polski 39: 31-49.
2000 Miejsca, ktöre rodz^ wladz^ (najstarsze grody sto-
wianskie na wschöd od Wisly). W: S. Mozdzioch
(red.), Czlowiek, sacrum, srodowisko. Miejsca kul-
tu we wczesnym sredniowieczu (= Spotkania Bytom-
skie) 4: 85-98. Wroclaw.
2001 Ksztaltowanie si§ Slowiahszczyzny Pöinocno-Za-
chodniej. Warszawa.
2004 Najstarsze grody wczesnosredniowieczne. W: A. Kos-
ko, A. Kalecin (red.), Wspölnota dziedzictwa kulturo-
wego ziem Bialorusi i Polski: 305-324. Warszawa.
2005 Najstarsza faza osadnictwa slowianskiego w pölnoc-
nej cz^sci Europy srodkowej. W: P. Kaczanowski,
M. Parczewski (red.), Archeologia o poczqtkach Slo-
wian: 513-526. Krakow.
Dumezil G.
1974 La religion romaine archaique. Paris.
Durczewski D.
1972 Badania na cmentarzysku ludnosci kultury luzyckiej
i na grodzisku wczesnosredniowiecznym w Splawiu,
pow. Wrzesnia. Fontes Archaeologici Posnanienses
22:213-215.
1973 Sprawozdanie z badan na cmentarzysku ludnosci kul-
tury luzyckiej w Splawiu, pow. Wrzesnia, w 1971 r.
Fontes Archaeologici Posnanienses 23: 216-219.
2005 Cmentarzysko ludnosci kultury luzyckiej w Splawiu
w powiecie wrzesiiiskim. Fontes Archaeologici Po-
snanienses 40: 5-82.
Dylik J.
1936 Analiza geograficznego polozenia grodzisk i uwagi o
osadnictwie wczesnohistorycznym Wielkopolski. Po-
znan.
Dymaczewska U., Dymaczewski A.
1967 Wczesnosredniowieczny Santok. Wyniki badan wy-
kopaliskowych we wn^trzu grodu w latach 1958-
1961. Slavia Antiqua 14: 185-242.
Dzieduszycka B.
1977 Ze studiöw nad wczesnosredniowiecznymi techni-
kami budownictwa obronnego. Umocnienia wcze-
snosredniowiecznego Kaszowa w wojewödztwie
wrodawskim. Slavia Antiqua 24: 73-118.
Dzieduszycki W.
1976 Wykorzystanie surowca drzewnego we wczesnosre-
dniowiecznej Kruszwicy. Kwartalnik Historii Kultury
Materialnej 24(1): 35-54.
1982 Wczesnomiejska ceram ika kruszwicka w okresie od 2 po-
lowyX w. do polowy XTV w. Wroclaw.
Dzieduszycki W, Fogel J.
1979 Gröd wczesnosredniowieczny w Sremie. Slavia Anti-
qua 26: 33-91.
Dzieduszycki W., Kupczyk M.
1993 Goplo. Przyroda i czlowiek. Poznan.
Eliade M.
1999 Sacrum i profanum. Warszawa.
Ettel P.
2014 Burgen der Karolinger - Typen, Konstruktionswe-
ise, Funktion. W: R.-M. Weiss, A. Klammt (red.),
Mythos Hammaburg. Archäologische Entdeckungen
zu den Anfängen Hamburgs: 324-345. Hamburg.
Fischer A.
1921 Zwyczaje pogrzebowe ludu polskiego. Lwow.
1932 Polabianie (= Etnografía slowiariska 1). Lwow -
Warszawa.
1934 Polacy (= Etnografía slowianska 3). Lwow.
Gediga B.
1968 Wyniki badañ na Ostrówku w Opolu w latach 1964 i
1965. Sprawozdania Archeologiczne 19: 264-294.
Gieysztor A.
1982 Mitología Siowian. Warszawa.
Godlowski K.
1979 Z badan nad zagadnieniem rozprzestrzenienia sip
Siowian w V-VII w. n.e. Krakow
Gorczynska H.
1955 Wiedza ludowa o drzewach i ich uzytkowanie na te-
renie Puszczy Knyszynskiej w pierwszej polowie XX
wieku. Maszynopis pracy magisterskiej w Instytucie
Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu
Jagiellonskiego w Krakowie.
Grebe K.
1968 Untersuchungen auf der Dominsel zu Brandenburg
(Havel) im Jahre 1967. Ausgrabungen und Funde 13:
148-154.
Gruszka B.
2010 Wczesnosredniowieczna osada przygrodowa (pod-
grodzie?) w Klenicy (stan. 4), pow. zielonogórski.
Opracowanie wyników badañ z 1962 roku. Arche-
ologia Srodkowego Nadodrza 7: 109-190.
2012 Wczesnosredniowieczne zabytki ceramiczne ze stan.
2 w Nowiñcu, gm. Lubsko, woj. lubuskie w uj^ciu
stylistyczno-technologicznym. W: B. Gruszka (red.),
Nowiniec, stan. 2. Wczesnosredniowieczny gröd na
pograniczu slasko-luzyckim w swietle badan interdy-
scyplinarnych: 47-129. Zielona Góra.
Guriewicz A.
1976 Kategorie kultury sredniowiecznej. Warszawa.
Haftka M.
1974 Wczesnosredniowieczny puchar na pustej nózce z
Elbl^ga na tie wazniejszych znalezisk z terenu Polski.
Pomorania Antiqua 5: 329-342.
Hansson A.-M.
1995 The Bread from Ljunga in Central Sweden - New
analyses. Laborativ Arkeologi 8. Journal of Nordic Ar-
chaeological Science: 38-49. Stockholm.
2002 Pre - and protohistoric bread in Sweden : a definition
and a review. Civilisations. Revue internationale ddn-
thropologie 49: 183-190.
Henning J.
1991 Germanen - Slawen - Deutsche. Neue Untersuchun-
gen zum frühgeschichtlichen Siedlungswesen östlich
der Elbe. Praehistorische Zeitschrift 66:119-133.
1998 Neues zum Tornower Typ. Keramische Formen und
Formenspektren des Frühmittelalters im Licht den-
drochronologischer Daten zum westslawischen Sie-
Bibliografia
131
dlungsraum. W: H. Köcka-Krenz, W. Losinski (red.)
Kraje slowiahskie w wiekach srednich. Profanum i sa-
crum: 392-408. Poznan.
Henning J., Heussner K.-U.
1992 Zur Burgengeschichte im 10. Jahrhundert - Neue
archäologische und dendrochronologische Daten zu
Anlagen vom Typ Tornow. Ausgrabungen und Funde
37:314-324.
Henschel D.
2004 Jadalne dzikie jagody i rosliny. Warszawa.
Hensel W.
1940 Gröd wczesnodziejowy w Klecku w pow. gnieznieh-
skim. Wiadomosci Archeologiczne 16: 265-298.
1948 Wstgp do studiöw nad osadnictwem Wielkopolski
wczesnohistorycznej. Poznan.
1971 Archeologia i prahistoria. Studia i szkice. Wroclaw.
1987 Slowiahszczyzna wczesnosredniowieczna. Zarys kul-
tury materialnej. Wyd. IV. Warszawa.
Hensel W., Hilczer-Kurnatowska Z.
1980 Studia i materialy do osadnictwa Wielkopolski wcze-
snohistorycznej. T. 5. Wroclaw.
1987 Studia i materialy do osadnictwa Wielkopolski wcze-
snohistorycznej. T. 6. Wroclaw.
Herrmann J.
1963 Einige Fragen der slawischen Burgenetwicklung
zwischen mittlerer Elbe und Oder. Slavia Antiqua
10: 185-206.
1966 Tornow und Vorberg. Ein Beitrag zur Frühgeschichte
der Lausitz. Berlin.
1973 Die germanischen und slawischen Siedlungen und das
mittelalterliche Dorf von Tornow, Kr. Calau. Berlin.
Herrmann J., Coblenz W.
1985 Burgen und Befestigungen. W: J. Herrmann (red.),
Slawen in Deutschland: 186-232. Berlin.
Hilczeröwna Z. (zob. Kurnatowska Z.)
Hilczer-Kurnatowska Z. (zob. Kurnatowska Z.)
Hinz H.
1968 Die karolingische Keramik in Mitteleuropa. W: W.
Branfelds (red.), Karl der Große. Lebenswerk und Na-
chleben. T. 3: 262-287. Düsseldorf.
Holowinska Z.
1956 Wczesnosredniowieczne grodzisko w Bonikowie w po-
wiecie kosciahskim. Poznan.
Holubowicz W.
1956 Opole w wiekach X-XIL Katowice.
Ivanov V.V., Toporov V.N.
1974 Issledovanija v oblasti slavjanskich drevnostej. Leksi-
ceske i frazeologiceske voprosy rekonstrukcji tekstov.
Moskva.
Jackowiak B.
1993 Atlas rozmieszczenia roslin naczyniowych w Pozna-
niu. Poznan.
Jasnosz S.
1972 Wczesnosredniowieczny zespol osadniczy w Brusz-
czewie, pow. Koscian. Fontes Archaeologici Posna-
nienses 22: 39-59.
1986 Bruszczewo. W: Slownik starozytnosci slowiahskich.
T. 7(2): 536-537. Wroclaw.
Jaworski K.
1990 Wyroby z kosci i poroza w kulturze wczesnosrednio-
wiecznego Ostrowa Tumskiego we Wrodawiu. Wro-
claw - Warszawa.
2005 Grody w Sudetach (VIII-X w.). Wroclaw.
Kara M.
2000 Stan badah dendrochronologicznych wczesno-
sredniowiecznych grodzisk z Wielkopolski. W:
A. Buko, Z. Swiechowski (red.), Osadnictwo i archi-
tektura ziem polskich w dobie zjazdu gniezniehskiego:
55-68. Warszawa.
2002 Osadnictwo ludnosci pomorskiej i wieleckiej w pah-
stwie pierwszych Piastow w swietle znalezisk nekro-
policznych z terenu Wielkopolski. Slavia Antiqua 43:
45-96.
2004 Archeologia o pocz^tkach pahstwa Piastow (wybrane
zagadnienia). W: W. Falkowski (red.), Kolory i struk-
tury sredniowiecza: 241-276. Warszawa.
2006 Nowe w archeologii Wielkopolski wczesnosrednio-
wiecznej - 15 lat pözniej. W: W. Chudziak, S. Moz-
dzioch (red.), Stan i potrzeby badah nad wczesnym
sredniowieczem w Polsce - 15 lat pözniej: 207-244.
Toruh - Wroclaw - Warszawa.
2009 Najstarsze pahstwo Piastow - rezultat przelomu czy
kontynuacji? Studium archeologiczne. Poznan.
Kara M., Kr^piec M.
2000 Mozliwosci datowania metodq. dendrochronologiczn^
oraz stan badah dendrochronologicznych wczesnosre-
dniowiecznych grodzisk z terenu Wielkopolski, Dolne-
go Sl^ska i Malopolski. W: H. Samsonowicz (red.), Zie-
mie polskie w X wieku i ich znaczenie w ksztaltowaniu
si$ nowej mapy Europy: 303-327. Krakow.
Karczewski A., Mazurek M., Stach A., Zwolinski Z.
2007 Mapa geomorfologiczna Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej
pod redakcjq B. Krygowskiego w skali 1:300 000. Opraco-
wanie numeryczne. Instytut Paleogeogralii i Geoekolo-
gii, Uniwersytet im. A. Mickiewicza. Poznan.
Karwicka T.
1954 Ludowa wiedza o drzewach i ich uzytkowanie w I-ej
polowie XX w. w Gör ach Swigtokrzyskich. Maszyno-
pis pracy magisterskiej w Instytucie Etnologii i An-
tropologii Kulturowej Uniwersytetu Jagiellohskiego
w Krakowie.
Karwot E.
1955 Katalog magii Rudolfa. Zrödlo etnograficzne XIII
wieku. Wroclaw.
Kavänovä B.
1995 Knochen- und Geweihindustrie in Mikulcice. W:
F. Daim, L. Poläcek (red.), Studien zum Burgwall von
Mikulcice. T. 1: 113-378. Brno.
Kazmierczyk J.
1964 Wczesnosredniowieczne wyroby bednarskie z Oströw-
ka w Opolu. Kwartalnik Historii Kultury Materialnej
13(3): 469-498.
1969 Budownictwo mieszkalne z drewna w VI-XIII wieku
na obszarze Sl^ska. Archeologia Polski 14: 167-214.
1970 Wroclaw lewobrzezny we wczesnym sredniowieczu.
Cz. II. Wroclaw - Warszawa - Krakow.
1978 Kamienne elementy obronne grodow sl^skich w VIII-
XII w. Prace Naukowe Instytutu Historii, Sztuki i Tech-
niki Politechniki Wroclawskiej 12: 33-49.
Kempke T.
1988 Zur Chronologie der Keramik von Starigard/Olden-
burg. Bericht der Römisch-Germanischen Kommi-
sion: 87-102.
1991 Starigard/Oldenburg. Hauptburg der Slawen in Wa-
grien, 3, Die Waffen des 8.-13. Jahrhunderts (= Of-
fa-Bücher 73). Neumünster.
132
Grodzisko wczesnosredniowieczne w Splawiu, woj. wielkopolskie. Wyniki badan archeologicznych
2000 Burgwälle des 8. bis 12. Jahrhunderts zwischen Elbe
und Oder. W: A. Wieczorek, H.-M. Hinz (red.), Eu-
ropas Mitte um 1000: 270-273. Stuttgart.
Kihl-Byczko E.
1972 Badania ratownicze na cmentarzysku ludnosci kul-
tury luzyckiej w Splawiu-Wodzisku, pow. Wrzesnia.
Fontes Archaeologici Posnanienses 21: 257-258.
Kind T.
2002 Archäologische Funde von Teilen der Reitau-
srüstung aus Europa und ihr Beitrag zur Kultur- und
Sozialgeschichte der Ottonenzeit. W: J. Henning
(red.), Europa im 10. Jahrhundert: Archäologie einer
Aufbruchszeit: 282-300. Mainz am Rhein.
Kirpicnikov A. N.
1966 Drevnerusskoe oruze. T. 2: Kopja, sulky, boevye topo-
ry, bulavy, kisteni IX-XIII vv (= Archeologija SSSR.
Svod archeologiceskich istocnikov El-36). Moskva.
Kluk K.
1788 Dykcyonarz roslinny. Warszawa.
Kobyliñski Z.
1988 Struktury osadnicze na ziemiach polskich u schylku
starozytnosci i w poczqtkach wczesnego sredniowie-
cza. Wroclaw.
Kolcin B. A.
1968 Novogroskije drevnosti. Drevnane izdelija (= Arche-
ologija SSSR. Svod archeologiceskich istocnikov El-
55). Moskva.
Kondracki J.
1998 Geografía regionalna Polski. Warszawa.
Korszikow B.M., Makarowa G.W. i in.
1991 Lecznicze wlasciwosci roslin uprawnych. Warszawa.
Kostrzewski J.
1938 Kilka uwag uzupelniaj^cych o budowlach mieszkal-
nych i obronnych kultury luzyckiej w Biskupinie. W:
J. Kostrzewski (red.), Gród praslowianski w Biskupi-
nie w powiecie zninskim. Sprawozdanie z prac wyko-
paliskowych w latach 1936 i 1937 z uwzglgdnieniem
wyników z lat 1934-1935: 15-24. Poznan.
1945 Grody staropolskie w swietle wyników ostatnich ba-
dan wykopaliskowych. Rocznik Polskiej Akademii
Umiejgtnosci. Rok 1938/1939: 122-147. Krakow.
1947a Ceramika stowianska mi^dzy Lab^ a Odr^ w zaraniu
dziejów. Przeglqd Archeologiczny 7: 29-50.
1947b Slowianie i Germanie na ziemiach na wschód od
Laby w 6-8 w. po Chr. Przeglqd Archeologiczny 7:
1-29.
1949 Kultura prapolska. Wyd. II. Poznan.
1962 Kultura prapolska. Wyd. III. Warszawa.
Kowalenko W
1938 Grody i osadnictwo grodowe Wielkopolski wczesnohi-
storycznej (od VII do XII wieku). Poznan.
Kowalska A. B.
2003 Bednarstwo i tokarstwo. W: W. Losiñski (red.),
Szczecin we wczesnym sredniowieczu. Wschodnia
czpc suburbium: 295-297. Szczecin.
Kowalska A. B., Dworaczyk M.
2011 Szczecin wczesnosredniowieczny. Nadodrzanskie cen-
trum. Warszawa.
Kowalski A. P.
1998 Dar, import i obcosc. Szkic z prahistorycznej etno-
logii kontaktu kulturowego. W: S. Kukawka (red.),
Szkice prahistoryczne. Zródla - metody - interpreta-
eje: 13-32. Toruñ.
2011 „Swojskosc i „obcosc” w kosmologicznych i soejo-
morficznych wyobrazeniach dawnych Slowian. W:
M. Brzostowicz, M. Przybyl, J. Wrzesihski (red.),
Swoi i obey w kulturze sredniowieczu: 15-30. Poznan
- Ltpd.
Kowalski P.
2007 Kultura magiczna. Omen, przesqd, znaczenie. War-
szawa.
Kozierowski S.
1921 Badania nazw topograficznych na obszarze dawnej
zachodniej i srodkowej Wielkopolski. T. 1. Poznan.
1926 Pierwotne osiedlenie dorzecza Warty od Kola do uj-
scia w swietle nazw geograficznych. Slavia Occiden-
tal 5: 112-246.
Krawczyk A., Kr^piec M.
1995 Dendrochronologiczna baza danych. Materialy II
Krajowej Konferencji „Komputerowe wspomaganie
badan naukowych”, 14-16.12.1994 r.: 247-249. Wro-
claw.
Kr^piec M.
1998 Oak dendrochronology of the neoholocene in Po-
land. Folia Quaternaria 69: 5-33.
Krukierek M.
1955 Ludowa wiedza o drzewach. Lubalowa - pow. kro-
sniehski. Maszynopis pracy magisterskiej w Instytu-
cie Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersyte-
tu Jagiellohskiego w Krakowie.
Krysztofiak T.
2009 Giecz. Grödek przedpahstwowy - wczesnopiastowski
gröd centralny - osrodek kasztelahski. W: A. M. Wy-
rwa (red.), Custodia Memoriae. Muzeum Pierwszych
Piastöw na Lednicy XL lat istnienia (1969-2009): 111-
139. Lednica.
Krzynowek-Külinska F.
2005 Gröd wczesnosredniowieczny w Raszewach, gm. Zer-
köw, pow. farocin. Maszynopis pracy magisterskiej
w Instytucie Prahistorii UAM w Poznaniu.
Krzysik F.
1978 Nauka o drewnie. Warszawa.
Kujawska A.
2012 Pozamilitarne funkcje grodöw wczesnosrednio-
wiecznych na przykladzie Pomorza. Aspekt uzytko-
wy i sfera symboliki. W: W. Swi^toslawski (red.), Ze
studiöw nad wczesnosredniowiecznym Pomorzem (=
Acta Archaeologica Lodziensia 58): 127-161. Lodz.
Kurnatowscy Z. i S.
1997 O przemianach regionu Wielkopolski w czasach
piastowskich. W: T. Jasiriski, T. Jurek, J. M. Piskor-
ski (red.), Homines i societas. Czasy Piastöw i Jagiel-
lonöw: 67-74. Poznan.
Kurnatowska Z. (tez Hilczeröwna Z., Hilczer-Kurna-
TOWSKA Z.)
1960 [jako ZoFiA Hilczeröwna] Wczesnosredniowiecz-
ne grodzisko w Daleszynie (st. 2) wpow. kosciahskim.
Poznan.
1963 [jako Zofia Hilczeröwna] Z badan nad genez^ ce-
ramiki wczesnosredniowiecznej. Archeologia Polski
8:318-331.
1965 [jako Zofia Hilczeröwna] „Male plemiona” wcze-
snego sredniowiecza i archeologiczne sposoby ich
badania. Slavia Antiqua 12: 83-126.
1967 [jako Zofia Hilczeröwna] Dorzecze görnej i srod-
kowej Obry od VI do poczqtköw XI wieku. Wroclaw.
Bibliografía
133
1973 Glówne momenty w rozwoju wczesnosredniowiecz-
nego garncarstwa polskiego. Kwartalnik Historii Kul-
tury Materialnej 21: 435-447.
1982a [jako Zofia Hilczer-Kurnatowska] Bonikowo.
W: G. Labuda, Z. Stieber (red.), Slownik starozytno-
sci slowianskich. T. 7: 505-506. Wroclaw.
1982b [jako Zofia Hilczer-Kurnatowska] Zakladzina.
W: G. Labuda, Z. Stieber (red.), Slownik starozytno-
sci slowianskich. T. 7: 52-54. Wroclaw.
1991a Tworzenie si£ pañstwa pierwszych Piastów w aspek-
cie archeologicznym. W: L. Leciejewicz (red.), Od
plemienia do pañstwa. Slqsk na tle Slowiañszczyzny
Zachodniej: 77-98. Wroclaw - Warszawa.
1991b Z badañ nad przemianami organizaeji terytorialnej
w pañstwie pierwszych Piastów. Studia Lednickie 2:
11-22.
1999 Centrum a zaplecze. Model wielkopolski. W: S. Moz-
dzioch (red.), Centrum i zaplecze we wczesnosrednio-
wiecznej Europie (= Spotkania Bytomskie 3): 53-59.
Wroclaw.
2000a Die Burgen und die Ausbildung der Stammesari-
stokratie bei den urpolnischen Slawen. W: A. Wie-
czorek, H.-M. Hinz (red.), Europas Mitte um 1000:
257-263. Stuttgart.
2000b Wielkopolska w X wieku i formowanie si$ pañstwa
polskiego. W: H. Samsonowicz (red.), Ziemie polskie
w X wieku i ich znaczenie w ksztaltowaniu si$ nowej
mapyEuropy: 99-117. Krakow.
2002 Poczqtki Polski (= Mala Biblioteka PTPN. T. 9). Poznan.
2004 Jak Piastowie budowali pañstwo. W: A. Soltysiak
(red.), Zamach stanu w dawnych spolecznosciach.*
211-218. Warszawa.
2005 Grody wczesnosredniowieczne u Slowian. W: M.
Brzostowicz, H. Mizerska, J. Wrzesinski (red.), Lqd
nad Wartq. Dziedzictwo kultury slowianskiej i cyster-
skiej: 27-46. Poznan - L^d.
2008 Poczqtki i rozwój pañstwa. W: M. Kobusiewicz
(red.), Pradzieje Wielkopolski. Od epoki kamienia do
sredniowieczu: 297-395. Poznan.
2010 Biskupin wczesnosredniowieczny - wyniki badañ i
problemy. Slavia Antiqua 51: 133-152.
Kurnatowska Z., Losinska A.
1990 Stan i potrzeby badañ nad wczesnym sredniowie-
czem w Wielkopolsce. W: Z. Kurnatowska (red.),
Stan i potrzeby nad wczesnym sredniowieczem w Pol-
sce: 105-153. Poznañ - Wroclaw - Warszawa.
Kurnatowska Z., Tuszynski M.
2003 Wyroby rogownicze z wczesnopiastowskiego gro-
dziska w Grzybowie pod Wrzesniq. W: T. Galiñski,
E. Wilgocki (red.), Res etfontes. Ksigga Jubileuszowa
dr. Eugeniusza Cnotliwego: 257-263. Szczecin.
Kurnatowski S., Nalepa J.
1961 Z przeszlosci Migdzyrzecza. Poznañ.
Labuda G.
1962 Organizacje pañstwowe Slowian zachodnich w okre-
sie ksztaltowania si$ pañstwa polskiego (od VI do
polowy X wieku). W: K. Tymieniecki (red.), Poczqt-
ki pañstwa polskiego. Ksiqga Tysiqclecia. T. 1: 43-71.
Poznañ.
1999 Slowianszczyzna starozytna i wezesnosredniowieez-
na. Antologia tekstów zródlowych. Poznañ.
Lasota-Moskalewska A.
1997 Podstawy archeozoologií. Szczqtki ssaków. Warszawa.
Leciejewicz L.
1961 Ujscie we wczesnym sredniowieczu. Wroclaw.
1976 Slowianszczyzna zachodnia. Wroclaw
1978 Limes karolihski - rubiez dwöch stref kulturowych.
Slavia Antiqua 25: 49-61.
1989 Slowianie zachodni. Z dziejöw tworzenia si$ Europy
sredniowiecznej. Wroclaw.
1996 Wielkie Morawy i Wenecja w IX wieku. Slavia Anti-
qua 37: 153-162.
2000 Nowa postac swiata. Narodziny sredniowiecznej cy-
wilizacji europejskiej. Wroclaw.
2007 Opera selecta. Z dziejöw kultury sredniowiecznej Pol-
ski i Europy. Wroclaw.
Lehr-Splawinski T,
1959 L^dzice - L^dzanie - Lachowie. W: Opuscula Casimiro
Tymieniecki septuagenario dedicata: 195-209. Poznan.
Lekszycki J.
1889 Die ältesten grosspolnischen Grodbücher. T. 2. Leipzig.
Lepöwna B.
1981 Materialne przejawy wierzeri ludnosci Gdanska
w X-XIII w. Pomorania Antiqua 10: 169-199.
Lesny J.
1975 Ze studiow nad osadnietwem i dziejami ziemi paluc-
kiej we wczesnym sredniowieczu. Slavia Antiqua 22:
123-176.
1976 Uwagi o podstawach chronologicznych misy
chrzcielnej z Wislicy. Rozmieszczenie zachodnio-
slowianskich naczyn na pustej nözee. Slavia Antiqua
23: 193-209.
Levine M. A.
1982 The use of crown height measurements and erup-
tion-wear sequences to age horse teeth. W: red. B.
Wilson, C.Grigson, S. Payne (red.), Ageing and Se-
xing Animal Bones from Archaeological Sites (- BAR
British Series 109): 223-250. Oxford.
Litynska-Zaj^c M., Wasylikowa K.
2005 Przewodnik do badah archeobotanicznych. Poznan.
Lutnicki W
1972 Uzqbienie zwierzqt domowych. Warszawa - Krakow.
Lyman R. L.
1994 Vertebrate taphonomy. Cambridge.
L^ga W.
1930 Kultura Pomorza we wczesnem sredniowieczu na
podstawie wykopalisk. Torun.
Losinski W.
1972 Poczqtki wczesnosredniowiecznego osadnictwa grodo-
wego w dorzeczu dolnej Parsgty (VII - X/XI w.). Wro-
claw.
1975 Sukow. W: Slownik starozytnosci slowiahskich 5:
474-476. Wroclaw.
1982 Osadnictwo plemienne Pomorza (VI - X wiek). Wro-
claw.
1996 Menkendorf. W: Slownik starozytnosci slowiahskich
8(2): 435-439. Wroclaw.
2000 Osadnictwo plemienne w dorzeczu Pars^ty we wcze-
snym sredniowieczu. W: L. Leciejewicz, M. R^bkow-
ski (red.), Salsa Cholbergiensis. Kolobrzeg w srednio-
wieczu: 13-22. Kolobrzeg.
2008 Pomorze Zachodnie we wczesnym sredniowieczu.
Studia archeologiczne. Poznan.
Losinski W, Rogosz R.
1983 Zasady klasyiikacji i schemat taksonomiezny cera-
miki. W: E. Cnotliwy, L. Leciejewicz, W. Losinski
134
Grodzisko wczesnosredniowieczne w Splawiu, woj. wielkopolskie. Wyniki badah archeologicznych
(red.), Szczecin we wczesnym sredniowieczu. Wzgö-
rze Zamkowe: 202-206. Wroclaw.
Lowmianski H.
1953 L^dzianie. Slavia Antiqua 4: 97-116.
1960 Podstawy gospodarcze i spoleczne powstania pari-
stwa polskiego i jego rozwoju do pocz^tku XII w.
Kwartalnik Historyczny 67: 941-967.
1970 Poczqtki Polski. Z dziejöw Slowian w I tysiqcleciu n.e.
T. 4. Warszawa.
1973 Poczqtki Polski. Z dziejöw Slowian w I tysiqcleciu n.e.
T. 5. Warszawa.
Makohonienko M.
2000 Przyrodnicza historia Gniezna (= Prace Zakladu Bio-
geograiii i Paleoekologii. T. 1. Homini): 1-148. Po-
znan - Bydgoszcz
2004 Main pattern of palaeoecological events in the Late
Glacial and Holocene - Late Holocene period of in-
creasing human impact. W: M. Raiska- Jasiewiczowa,
M. Latalowa, K. Wasylikowa, K. Tobolsk!, E. Madey-
ska, H. E. Jr. Wright, C. Turner (red.), Late Glacial
and Holocene history of vegetation in Poland based on
isopollen maps: 411-416. Krakow.
Makowiecki D.
1992 Ekspertyza archeozoologiczna zwierzgcych szczqt-
kow kostnych zgrodziska wczesnosredniowiecznego w
Splawiu, stan. 2. Maszynopis w Archiwum Nauko-
wym Muzeum Archeologicznego w Poznaniu.
1998 Mozliwosci poznawcze i niektore problemy meto-
dyczne polskiej archeozoologii. W: W. Smigielski
(red.), Nauki przyrodnicze ifotografia lotnicza w ar-
cheologii (= Bibliotheca Fontes Archaeologici Posna-
nienses 9): 77-95. Poznan.
2001 Hodowla oraz uzytkowanie zwierzqt na Ostrowie
Lednickim w sredniowieczu. Studium archeozoolo-
giczne (= Biblioteka Studiöw Lednickich. T. 6). Po-
znan.
2003 Historia ryb i rybolöwstwa w holocenie na Nizu Pol-
skim wswietle badah archeoichtiologicznych. Poznan.
2010 Wczesnosredniowieczna gospodarka zwierzgtami i so-
cjotopografia in Culmine na Pomorzu Nadwislah-
skim. Studium archeozoologiczne (— Mons Sancti
Laurentii. T. 6). Torun.
Makowiecki D., Makowiecka M.
1998 Analiza archeozoologiczna pochöwku konia. Studia
Lednickie 4: 117-126.
2010 Charakterystyka zwierz^cych depozytöw kulto-
wych. W: W. Chudziak (red.), Wczesnosredniowiecz-
ne cmentarzysko szkieletowe w Kaldusie (stanowisko
4) (= Mons Sancti Laurentii. T. 5): 159-165. Torun.
Malinowski T.
1955 Grodziska kultury luzyckiej w Wielkopolsce. Fontes
Archaeologici Posnanienses 5:1-48.
Mamzer H.
1973 Materialy wczesnosredniowieczne z Jankowa (sta-
nowisko 1), pow. inowroclawski. Slavia Antiqua 20:
143-174.
Matuszkiewicz W., Falinski J.B., Kostrowicki A.S., Ma-
tuszkiewicz J.M., Olaczek R., Wojterski T.
1995 Potencjalna roslinnosc naturalna Polski. Mapa prze-
glqdowa 1:300000. Arkusze 1-12. Warszawa.
Maurizio A.
1926 Pozywienie roslinne i rolnictwo w rozwoju dziejo-
wym. Warszawa.
McCormick M.
2007 Narodziny Europy. Korzenie gospodarki europejskiej
300-900. Warszawa.
Medvedev A. F.
1966 Rucnoe metatelnoe oruzie (luk, strely, samostrel) VIII-
XIV vv. (= Archeologija SSSR. Svod archeologice-
skich istocnikov El-36). Moskva.
Meres M.
1955 Ludowa wiedza o drzewie i jego uzytkowanie na tere-
nie powiatu zywieckiego w pierwszej polowie XX wie-
ku. Maszynopis pracy magisterskie; w Uniwersytecie
Jagiellonskim w Krakowie.
Mieczynski A.
1861 Zasady lesnictwa dla obywateli ziemskich lasy posia-
dajqcych skreslone przez Adama Mieczyhskiego byle-
go podlesnego w lasach Rzqdowych Krölestwa Polskie-
go. Warszawa.
Mikolajczyk G.
1972 Poczqtki Gniezna. Studia nad zrödlami archeologicz-
nymi. T. 1. Warszawa - Poznan.
Mirek Z., Pinkos-Mirkowa H., Zaj^c A., Zaj^c M.
2002 Flowering plants and pteridophytes of Poland. A chec-
klist. Krakow.
Modzelewski K.
1975 Dziedzictwo plemienne w ustroju Polski Piastow-
skiej. Kwartalnik Historii Kultury Materialnej 23:
251-283
1987 Chlopi w monarchii wczesnopiastowskiej. Wroclaw.
2002 Wielki krewniak, wielki wojownik, wielki s^siad.
W: J. Pysiak, A. Pieni^dz-Skrzypczak i M. R. Pauk
(red.), Monarchia w sredniowieczu - wladza nad
ludzmi, wladza nad terytorium. Studia ofiarowa-
ne Profesorowi Henrykowi Samsonowiczowi: 47-71.
Warszawa - Krakow.
2004 Barbarzyhska Europa. Warszawa.
2010 Poganskie sacrum w ustroju i topografii najstarszych
miast slowiahskich. W: A. Bartoszewicz, G. Mysliw-
ski, J. Pysiak, P. Zmudzki (red.), Swiat sredniowiecza.
Studia ofiarowane Profesorowi Henrykowi Samsono-
wiczowi: 144-162. Warszawa.
Molski B.
1968 Gatunki drewna uzywane w sredniowiecznym
Szczecinie do wyrobu przedmiotöw codziennego
uzytku. Archeologia Polski 13: 491-502.
Moore P.H., Webb J.A., Collinson M.E.
1991 Pollen analysis. Blackwell Scientific Publications:
1-216.
Moszynski K.
1967 Kultura ludowa Slowian. T 2/1. Warszawa.
Mozdzioch S.
2000 Archeologiczne slady kultu poganskiego na Slasku
wczesnosredniowiecznym. W: S. Mozdzioch (red.),
Czlowiek, sacrum, srodowisko. Miejsca kultu we
wczesnym sredniowieczu (= Spotkania Bytomskie 4):
155-193. Wroclaw.
2002 Castrum munitissium Bytom. Lokalny osrodek wla-
dzy wpahstwie wczesnopiastowskim. Warszawa.
Mueller-Bieniek A. red.
2012 Rosliny w zyciu codziennym mieszkahcow srednio-
wiecznego Krakowa. Krakow.
Müller A. von, Müller-Muci K. von
1983 Die Ausgrabungen auf dem Burgwall in Berlin-Span-
dau. Berlin.
Bibliografía
135
Müller H.- H.
1973 Das Tierknochenmaterial aus den frühgeschichtlichen
Siedlungen von Tornow, Kr. Calau. W: J. Herrmann
(red.), Die germanischen und slawischen Siedlungen und
das mittelalterliche Dorf von Tornow, Kr. Calau (= Schri-
ften zur Ur- und Frühgeschichte 26): 267-310. Berlin.
Nadolski A.
1954 Studia nad uzbrojeniem polskim w X, XI i XII wieku.
Lodz.
Nalepa J.
1964 Grody. W: W. Kowalenko, G. Labuda, T. Lehr-Splawifb
ski (red.), Slownik starozytnosci slowianskich. T. 2(1):
163-164. Wroclaw - Warszawa - Krakow.
1996 Obrzanie - plemi^ nad Obn| w pohidniowo-zachod-
niej Wielkopolsce. W: Z. Kurnatowska (red.), Slo-
wianszczyzna w Europie sredniowieczne]. T. 1: Wroclaw.
Natanson-Leski J.
1953 Zarys granic i podzialów Polski najstarszej. Wroclaw.
Neugebauer W.
1953/55 Eine Drechslerwerkstatt in Alt-Lübeck aus der Zeit
um 1100. HammaburgA: 71-78.
Neustupny J.
1948 Pfípévek k datování hradistni keramiky v Polabi.
Slavia Antiqua 1: 397-434.
Niederle L.
1925 Zivot starych Slovanü. T. 2. Praha.
Nowicki A.
1913 Uzytkowanie lasów (technologia lesna). Podrgcznik
dla wlascicieli lasów i lesników, podlug najlepszych
zródel i praktyki wlasne. Krakow.
O’Connor T., Evans J. G.
2005 Environmental Archaeology. Principles and Methods.
Stroud.
Ostrowska E.
1962 Drewniane budownictwo i obróbka drewna we
wczesnosredniowiecznym Wroclawiu. Etnografía
Polska 6: 302-319.
Pankiewicz A.
2012 Relacje kulturowe poludniowego Slqska i pólnocnych
Moraw i Czech w IX-X wieku w swietle zródel cera-
micznych. Wroclaw.
Parczewski M.
1982 Plaskowyz Glubczycki we wczesnym sredniowieczu.
Krakow.
1988a Najstarszafaza kultury wczesnoslowianskiej w Polsce.
Krakow.
1988b Poczqtki kultury wczesnoslowianskiej w Polsce. Kry-
tyka i datowanie zródel archeologicznych. Wroclaw
1989 Zukowice pod Glogowem w zaraniu sredniowiecza.
Glogów.
Pawlak E,, Pawlak P.
2008 Osiedla wczesnosredniowieczne w Markowicach pod
Poznaniem wraz z pozostalosciami osadnictwa pra-
dziejowego. Poznan.
Pieczyñski Z.
1956 Wczesnosredniowieczne puchary gliniane odkryte
podczas badan w Katedrze Poznanskiej. Wiadomo-
sci Archeologiczne 23(3): 271-273.
PODBIELKOWSKI Z.
1992 Rosliny uzytkowe. Warszawa.
POHL W.
1988 Die Awaren. Ein Steppenvolk in Mitteleuropa 567-822
n.Chr. München.
Polácek L., Marek O., Skopal R.
2000 Holzfunde aus Mikulcice. W: L. Polácek (red.), Stu-
dien zum Burgwall von Mikulcice 4: 177-302. Brno.
Polak Z.
1996 Przedmioty wykonane z drewna. W: M. R^bkowski
(red.), Archeologia sredniowiecznego Kolobrzegu. T. 1:
331-336. Kolobrzeg.
1997 Zabytki wykonane z drewna. W: M. R^bkowski (red.),
Archeologia sredniowiecznego Kolobrzegu. T. 2: 229-
233. Kolobrzeg.
1998 Przedmioty drewniane. W: M. Rebkowski (red.),
Archeologia sredniowiecznego Kolobrzegu. T. 3:253-
258. Kolobrzeg.
1999 Sredniowieczne przedmioty wykonane z drewna. W:
M. Rebkowski (red.), Archeologia sredniowiecznego
Kolobrzegu. T. 4: 253-259. Kolobrzeg.
Poleski J.
1992 Podstawy i metody datowania okresu wczesnosrednio-
wiecznego w Malopolsce. Krakow
2004 Wczesnosredniowieczne grody w dorzeczu Dunajca.
Krakow.
2013 Malopolska w VI-X wieku. Studium archeologiczne.
Krakow
Posern-Zielinski A., Kairski M.
2004 Pocz^tki pañstwa w uj^ciu antropologicznym. W: W.
Falkowski (red.), Kolory i struktury sredniowiecza:
318-337. Warszawa.
Poulik J.
1948 Staroslovanskä Morava. Praha.
1990 Po letech opét o blucinskim typu. Sbornik pracifilo-
zofické fakulty Brnénské Universzity. R. 38/39. Rada
Archeologicko-klasická 34-35: 27-39.
Ptaszyk J.
1992 Rezultaty oznaczenia kosci ptaków z stanowiska Splawie 2
(gmina Kolaczkowo) - 1992 r. Maszynopis w archiwum
naukowym Muzeum Archeologicznego w Poznaniu.
Purol M.
1997 Sredniowieczne i nowozytne wyroby drewniane z ba-
dan wykopaliskowych w Gnieznie. Maszynopis pra-
cy magisterskiej w Instytucie Archeologii i Etnologii
Uniwersytetu Mikolaja Kopernika w Toruniu.
Rajewski Z. A.
1932 Pradzieje powiatu wrzesínskiego. W: J. Deresiewicz,
J. Stasiewski, A. Szyperski, M. Turwid (red.), Wrzesnia
jej ziemia i mieszkancy. Przyczynki do dziejów historycz-
no-kulturalnych Ziemi Wrzesinskiej: 13-36. Wrzesnia.
1938 Gród staropolski na pólwyspie jeziora biskupiñskie-
go w pow. zniñskim. W: J. Kostrzewski (red.), Gród
praslowianski w Biskupinie w powiecie zninskim.
Sprawozdanie z prac wykopaliskowych w latach 1936
i 1937 z uwzgl^dnieniem wyników z lat 1934-1935:
68-92. Poznan.
Reczulski L.
2013 Rodzime czy obce. Przyczynek do badari nad wcze-
snosredniowiecznym garncarstwem pólnocnego
Podlasia. Archaeologia Histórica Polona 21: 61-77.
Rempel H.
1959 Die frühdeutsche Keramik in Thüringen. Praehisto-
rische Zeitschrift 37: 101-124.
Rinn F.
2005 TSAP-Win. Time series analysis and presentation for
dendrochronology and related applications. User Refe-
rence. Heidelberg.
136
Grodzisko wczesnosredniowieczne w Splawiu, woj. wielkopolskie. Wyniki badah archeologicznych
Rodak S.
2009 Zagadka grodziska w Boleslawcu. Z Otchlani Wie-
köw 64: 157-167.
Rogosz R.
1983 Obröbka i zastosowanie zelaza. W: E. Cnotliwy, L. Le-
ciejewicz, W. Losinski (red.), Szczecin we wczesnym sre-
dniowieczu. Wzgörze Zamkowe: 262-267. Wroclaw.
Rosik S.
2000 Interpretacja chrzescijahska religii pogahskich Slo-
wian w swietle kronik niemieckich XI-XII wieku
(Thietmar, Adam z Bremy, Helmold). Wroclaw.
2014 O „rozpoznawaniu” civitas w swiecie slowianskich
plemion (tzw. Geograf bawarski a tacinskie przekazy
z XI-XII w.). Uwagi do dyskusji nad ksztaltowaniem
si£ poj^cia grodu. W: K. Chrzan, K. Czapla, S. Moz-
dzioch (red.), Funkcje grodöw w pahstwach wczesno-
sredniowiecznych Europy srodkowej. Spoleczenstwo,
gospodarka, ideologia: 37-42. Wroclaw - Glogöw.
Rudnicki M.
1953 O przedpiastowski osrodek panstwa polskiego. Prze-
glqd Zachodni 9/10: 31-56.
Rulewicz M.
1994 Rybolöwstwo Gdanska na tie osrodköw miejskich Po-
morza od IX do XIII wieku (= Gdansk wczesnosre-
dniowieczny. T. 10). Wroclaw.
Ruminska A.
1983 Rosliny lecznicze. Podstawy biologii i agrotechniki.
Warszawa.
Ruttkay A.
1976 Waffen und Reiterausrüstung des 9. bis zur ersten
Hälfte des 14. Jahrhunderts in der Slovakei. Sloven-
skä Archeolögia 24: 245-395.
Rzeznik P.
1995 Ceramika naczyniowa z Ostrowa Tumskiego we Wro-
clawiu w X-XI wieku. Poznan.
1997 Elementy poludniowe w ceramice slqskiej w IX-X
wieku. W: K. Wachowski (red.), Slqsk i Czechy a kul-
tura wielkomorawska: 127-134. Wroclaw.
2006 Problem tezauryzacji mis zelaznych typu sl^skiego
w swietle studiöw zrödfoznawczych tzw. skarböw
jednorodnych. Fontes Archaeologici Posnanienses 42:
175-226.
Samsonowicz H.
2001 O dalekim handlu „Nowej Europy” w X wieku. W:
Viae historicae. Ksigga jubileuszowa dedykowana
profesorowi Lechowi A. Tyszkiewiczowi w siedem-
dziesiqtq rocznic? urodzin: 373-478. Wroclaw.
2002 „Dlugi wiek X”. Z dziejöw powstawania Europy (=
Mala Biblioteka PTPN 8). Poznan.
2005 Plemi^ i panstwo. Kwartalnik Historyczny 112(3): 5-20.
2006 Dynastia, czyli od spolecznej struktury plemiennej
do panstwo wej. W: J. Dobosz (red.), Przemyslidzi
i Piastowie - twörcy i gospodarze sredniowiecznych
monarchii. Materialy z konferencji naukowej Gnie-
zno 5-7 maja 2004 roku: 15-22. Poznan.
Sankiewicz P.
2008 Wczesnosredniowieczne konstrukcje obronne gro-
du poznanskiego. W: H. Köcka-Krenz (red.), Poznan
we wczesnym sredniowieczu. T. 6: 15-27. Poznan.
Schmid E.
1972 Atlas of animal bones for prehistorians, archaeologi-
sts and Quaternary geologists. Amsterdam - London
- New York.
Schneeweiss J.
2014 Zur Einführung: Slawische und sächsische Burgen
des 8. bis 10. Jahrhunderts - Typen, Konstruktion-
sweise, Funktion. W: R.-M. Weiss, A. Klammt (red.),
Mythos Hammaburg. Archäologische Entdeckungen
zu den Anfängen Hamburgs: 316-317. Hamburg.
Schramm Z.
1967 Szcz^tki kostne wczesnosredniowiecznej owcy i kozy
z wykopalisk polnocno-zachodniej Polski. Roczniki
Wyzszej Szkoly Rolniczej w Poznaniu 36: 135-174.
SCHULDT E.
1956 Die slawische Keramik in Mecklenburg. Berlin.
1959 Einige bemerkenswerte Fundstücke vom Burgwall
Behren-Lübchin, Kreis Teterow. Jahrbuch für Boden-
denkmalpflege in Mecklenburg: 118-152.
1963 Die slawische Keramik von Sukow und das Problem
der Feldberger Gruppe. Jahrbuch für Bodendenk-
malpflege in Mecklenburg. 239-262.
Schwartz F.
1890 An Alterthümern. W: Verzeichnitz der eingegange-
nen Tauschschriften und Schenkungen. Zeitschrift
der historischen Gesellschaft für die Provinz Posen 5:
LXXIX - LXXXI.
SlELICKI F.
1993 Wierzenia i obyczaje na Wilejszczyznie w okresie mi$-
dzywojennym (= Slavica Wratislaviensia 61). Wroclaw.
SlEMIANOWSKA S.
2010 Typ Bruszczewo i dalkowsko-obrzanska grupa form
naczyn wczesnosredniowiecznych. Uwagi w kwestii
zasi^gu wyst^powania, chronologii oraz genezy. Slq-
skie Sprawozdania Archeologiczne 52: 203-222.
SlKORA J.
2007 Polska Centralna we wczesnym sredniowieczu
w swietle badah archeologicznych i osadniczych. Sla-
via Antiqua 48: 125-159.
Slupecki L. P.
2008 Per sortes ac per equum. Wyrocznia w Radogosz-
czy. W: Europa barbarica, Europa christiana. Studia
medieaevalia Carolo Modzelewski dedicata: 241-256.
Warszawa.
Solle M.
1966 Starä Kourim a projevy velkomoravske hmotne kultu-
ry v Cechäch. Praha.
Stanislawski B.
2006 Wczesnosredniowieczna ceramika slowiahska w Skan-
dynawii. W: M. Dworaczyk, A. B. Kowalska, S. Moz-
dzioch, M. R^bkowski (red.), Swiat Slowian wczesnego
sredniowiecza: 565-576. Szczecin - Wroclaw.
2011 Obce wyroby garncarskie we wczesnosredniowiecz-
nym Wolinie. Materialy Zachodniopomorskie. Nowa
Seria 6/7, Archeologia 1: 203-221.
2012 Garncarstwo wczesnosredniowiecznego Wolina. Wro-
claw.
2013 Jömswikingowie z Wolina-Jömsborga. Studium arche-
ologiczne przenikania kultury skandynawskiej na zie-
mie polskie. Wroclaw.
Stasiak W, Trojan M.
2014 Gröd l^czycki w okresie przedpiastowskim (faza I,
koniec VIII-koniec X wieku). W: R. Grygiel, T. Jurek
(red.), Poczqtki tpczycy. T. 2: 65-76. Lodz.
St^pnik T.
1993 Wczesnosredniowieczne zabytki drewniane z Ostro-
wa Lednickiego. Pröba okreslenia öwczesnej wiedzy
Bibliografía
137
o drewnie i jego wlasciwosciach technicznych. Ma-
szynopis pracy magisterskiej w Instytucie Prahistorii
Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
1995a Wyniki analizy dendrologicznej drewna i w$gli drzew-
nych. Splawie, stan. 2, gm. Kotaczkowo, woj. poznah-
skie. Maszynopis w archiwum naukowym Muzeum
Archeologicznego w Poznaniu.
1995b Lista oznaczen w$gli drzewnych ze stan. 12 i 13 wBrusz-
czewie, woj. leszczyhskie. Maszynopis w archiwum na-
ukowym Muzeum Archeologicznego w Poznaniu.
1996a Sredniowieczne wyroby drewniane z Ostrowa Led-
nickiego. Studia Lednickie 4: 261-296.
1996b Lista oznaczen dendrologicznych cz. I. Maszynopis
w archiwum Pracowni Archeologicznej Instytutu Ar-
cheologii i Etnologii PAN w Szczecinie.
1996c Lista oznaczen dendrologicznych cz. II. Maszynopis w
archiwum Pracowni Archeologicznej Instytutu Ar-
cheologii i Etnologii PAN w Szczecinie.
1997 Lista oznaczen dendrologicznych cz. III. Maszyno-
pis w archiwum Pracowni Archeologicznej Instytutu
Archeologii i Etnologii PAN w Szczecinie.
1999 Las w kulturze sredniowiecznej Wielkopolski. Maszy-
nopis pracy doktorskiej w Instytucie Prahistorii Uni-
wersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
2013 Wal wczesnosredniowiecznego grodu na Ostrowie
Tumskim w Poznaniu przy ul Ks. Ignacego Posadzego
5 w swietle analizy surowcowej. W: H. Köcka-Krenz
(red.), Poznan we wczesnym sredniowieczu. T. 8: 269-
283. Poznan.
2014 Wczesnosredniowieczne zabytki drewniane z Woli-
na w swietle analizy surowcowej. W: B. Stanislawski,
W. Filipowiak (red.), Wolin wczesnosredniowieczny.
Cz. 2: 171-194. Warszawa.
Stockmarr J.
1972 Determination of spore concentration with an elec-
tronic particle counter. Dan. Geolog. Unders.: 87-89.
Strzelczyk J. E.
2003 Proso zwyczajne (Panicum miliaceum L.) we wcze-
snym sredniowieczu Wielkopolski. Poznan.
Strzelecka H., Kowalski J. red.
2000 (red.), Encyklopedia zielarstwa i ziololecznictwa.
Warszawa.
SULIMA M.
2007 Symboliczne przestrzenie domu. Zeszyty Naukowe
Politechniki Bialostockiej. Architektura 20: 81-91.
SULOWSKI Z.
1960 Slowianskie organizacje polityczne nad Baltykiem.
Roczniki Historyczne 26: 55-88.
SZAFRANSKI W.
1946 Mapka grodow praslowianskich. Z Otchlani Wiekow
15: 32-39.
SZYJEWSKI A.
2003 Religia Slowian. Krakow.
Smigielski W.
2005 Wst^p. W: D. Durczewski, Cmentarzysko ludno-
sci kultury luzyckiej w Splawiu w powiecie wrzesin-
skim. Fontes Archaeologici Posnanienses 40: 5-6.
SWI^TKIEWICZ P.
2002 Uzbrojenie wczesnosredniowieczne z Pomorza Za-
chodniego (= Acta Archaeologica Lodziensia 48).
Lodz.
Teichert M.
1969 Osteometrische Untersuchungen zur Berechnung
der Widerristhöhe bei vor- und frühgeschichtlichen
Schweinen. Kühn-Archiv 83: 237-292.
Teske G.
2006 Fosa - rów - przykopa. Przyczynek do rozwazan
nad obronnosci^ grodów wczesnosredniowiecznych.
W: M. Dworaczyk, A. B. Kowalska, S. Mozdzioch,
M. R^bkowski (red.), Swiat Slowian wczesnego sre-
dniowiecza: 131-137. Wroclaw.
Tobolski K.
1990 Paläoökologische Untersuchungen des Siedlungs-
gebietes im Lednica Landschaftspark (Nordwestpo-
len). Offa 47: 109-131.
Toporov V. N.
1979 K semantike troicnosti (slav. trizna i dr.). Etimología
1979: 3-20. Moskva.
Trestík D.
2009 Powstanie Wielkich Moraw. Morawianie, Czesi i Eu-
ropa Srodkowa w latach 791-871. Warszawa.
Turek R.
1966-1968 Libice - knizeci hradisko X. véku. Praha.
Tymieniecki K.
1946 L^dzicze (Lechici) czyli Wielkopolska w wieku IX.
Przeglqd Wielkopolski 2: 161-172.
1961 Polska w sredniowieczu. Warszawa.
1964 Sprawa L^dzian. Slavia Antiqua 11:97-114.
Tymowski M.
2008 Organizacje plemienne na obszarze Polski w IX-X w.
w swietle antropologicznych teorii systemu segmen-
talnego i wodzostwa (chiefdom). W: Europa barba-
rica, Europa christiana. Studia medieaevalia Carolo
Modzelewski dedicata: 263-283. Warszawa.
2013 Kilka problemow wynikaj^cych z zastosowania teo-
rii Early State do badan przedkolonialnych panstw
Afryki Czarnej. W: J. Banaszkiewicz, M. Kara
i H. Mamzer (red.), Instytucja „wczesnego panstwa”
w perspektywie wielosci i róznorodnosci kultur: 75-
89. Poznan.
Tymrakiewicz W.
1962 Atlas chwastów. Warszawa.
Urbanczyk P.
2008 Trudne poczqtki Polski. Warszawa.
2012 Mieszko Pierwszy Tajemniczy. Toruñ.
2014 Archeologia grodzisk w badaniach wczesnych
panstw Europy Srodkowej. W: K. Chrzan, K. Czapla,
S. Mozdzioch (red.), Funkcje grodów w panstwach
wczesnosredniowiecznych Europy srodkowej. Spole-
czenstwo, gospodarka, ideología: 27-36. Wroclaw -
Glogów
Uspienski B. A.
1985 Kult sw. Mikolaja na Rusi. Lublin.
Vakarelski Ch.
1965 Etnografía Bulgarii. Warszawa.
VÁÑA Z.
1956 Lahvovité tvary v západoslovanské keramice. Pa-
mätky Archeologické 47: 105-150.
Vogt H.-J.
1977 Altslawische Drechselfunde aus dem brandenburgi-
schen Raum. W: J. Herrmann (red.), Archäologie als
Geschichtswissenschaft. Studien und Untersuchungen.
Schriften zur Ur- und Frühgeschichte 30: 373-379.
Vogt K.
1938 Die Burg in Böhmen bis zum Ende des 12. Jahrhun-
derts. Reichenberg - Leipzig.
138
Grodzisko wczesnosredniowieczne w Splawiu, woj. wielkopolskie. Wyniki badari archeologicznych
Wachowski K.
1982 Ziemie polskie a Wielkie Morawy. Problemy kontak-
tow ideologicznych i politycznych w swietle arche-
ologii. Przeglqd Archeologiczny 30: 141-185.
1991 Oddzialywania zachodnie na wytwörczosc oströg
haczykowatych u Slowian. Przegiqd Archeologiczny
38:85-107.
1992 Kultura karolinska a Slowiahszczyzna Zachodnia.
Wroclaw.
2001 Elementy rodzime i obce w uzbrojeniu wczesnosre-
dniowiecznym na Slijsku. Acta Universitatis Lodzien-
sis. Folia Archaeologica 23: 153-176.
Wahren M.
1984 Brote und Getreidebrei von Twann aus dem 4.Jahr-
tausend vor Christus. Archäologie der Schweiz 7(1):
2-6.
Walde A.
1930 Vergleichendes Wörterbuch der indogermanischen
Sprachen. T. 2. Berlin.
Wawrzyniak P
2005 Badania wykopaliskowe wczesnosredniowiecznych
umocnieh waJowych przy ul. ks. Ignacego Posadze-
go nr 5 na Ostrowie Tumskim w Poznaniu w latach
2001-2004. W: H. Köcka-Krenz (red.), Poznan we
wczesnym sredniowieczu. T. 5:91-110.Poznan.
Wçdzki A.
1966 Rozwöj osadnictwa i podzialy terytorialne ziemi
lcjdzkiej do kohca XIV wieku. Slavia Antiqua 13:
1-141.
1978 Z problematyki badah historycznych wczesnosre-
dniowiecznego L^du. W: W. Bfaszczyk (red.), Grod
wczesnosredniowieczny w Lqdzie nad srodkowq War-
tq: 45-52. Poznan.
2008 Splawie. W: A. Wçdzki (red.), Wczesna Slowiahsz-
czyzna. Przewodnik po dziejach i literaturze przed-
miotu. T. 1: 586-587. Warszawa.
Wille RDiNG U.
1996 Zur Waldnutzung vom Neolithicum bis in die Neu-
zeit. Alt-Thüringen 30: 13-53.
Winkiel I.
2009 Grodzisko wczesnosredniowieczne w Samarzewie,
gm. Lqdek, pow. Slupca, woj. wielkopolskie. Maszyno-
pis pracy magisterskiej w Instytucie Prahistorii Uni-
wersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
Wojciechowski Z.
1955 Szkice historyczne. Poznan.
WOJTASIK J.
1963 Przedmioty drewniane znalezione na stanowisku 4 w
Wolinie. Materialy Zachodniopomorskie 9: 273-314.
WOZNICKA Z.
1961 Wyroby bednarskie i tokarskie sredniowiecznego Mif-
dzyrzecza. Poznan.
Wrzesinska A., Wrzesinski J.
1998 Grob konia z Dziekanowic. Studia Lednickie 4: 103-
115.
ZaJ^-CZKOWSKI S.
1962 Podzialy plemienne Polski w okresie powstawania
pahstwa. Geografia plemienna ziem polskich. W: K.
Tymieniecki (red.), Poczqtkipahstwa polskiego. Ksif-
ga Tysiqclecia. T. 1: 73-109. Poznan.
Zakrzewski I.
1887 O grodach wielkopolskich. Zapiski Archeologiczne
Poznahskie 1:5-11.
Zakrzewski S.
1917 Opis grodöw i terytoryöw z pölnocnej strony Dunaju,
czyli t.z. Geograf Bawarski. Lwow.
Zamelska K.
1995 Grodzisko w Poniecu (stanowisko 1), woj. leszczyh-
skie. W: Z. Kurnatowska (red.), Z badah nad osad-
nictwem wczesnosredniowiecznym Wielkopolski po-
ludniowej: 9-82. Poznan.
Zarzycki K., Trzcinska-Tacik H., Rözanski W, Szel^g Z.,
WÖLEK J., KORZENIAK U.
2002 Ecological Indicator Values of Vascular Plants of Po-
land. Krakow.
Zeman J.
1977 K problematice casne slovanske kultury ve stredni
Evrope. Pamätky Archeologicke 70: 113-130.
Zeylandowa M.
1987 Grodzisko wczesnosredniowieczne w Lqdzie. Maszy-
nopis w bibliotece naukowej Muzeum Archeologicz-
nego w Poznaniu.
Zielski A., Kr^piec M.
2004 Dendrochronologia. Warszawa.
Zak J.
1959 Najstarsze ostrogi zachodnioslowiahskie o zacze-
pach haczykowato zagigtych do wngtrza. Warszawa
- Wroclaw.
1990 O chronologii oströg o zaczepach haczykowato za-
gi^tych do wn^trza. Archeologia Polski 35: 161-162.
Zak J., Mackowiak-Kotkowska L.
1988 Studia nad uzbrojeniem srodkowoeuropejskim VI-X
wieku. Zachodniobaltyjskie i slowiahskie ostrogi o za-
czepach haczykowato zagi^tych do wngtrza. Poznan.
Zurowski K.
1957 Konstrukcje obronne wczesnosredniowiecznego
Gniezna. Archeologia Polski 1: 181-213.
The early medieval stronghold in Splawie,
Greater Poland province.
The results of archaeological research
(Summary)
The subject of this monograph the analysis of archaeological
material obtained during rescue excavations carried out at
the early medieval stronghold in Splawie (site 2) in the years
1970, 1991-1992 and 2000-2002. The results of investigations
have already been presented in reports (Durczewski 1972;
Brzostowicz 1993; 2003d), papers (i.a. Brzostowicz 2003a;
2003b; 2003c; 2006b; 2006c) and encyclopedic studies (Hensel,
Hilczer-Kurnatowska 1987: 211; Wçdzki 2008). Unfortunately,
the character of previous publications did not allow for com-
prehensive description of the material or the development of
a number of research issues. The monograph which we present
to the reader aims to fill these gaps and evaluate the impor-
tance of Splawie site for the study of various aspects of the Early
Middle Ages. The book is organised according to the require-
ments of archaeological monographs. Introductory remarks
are followed by the chapter (I) dedicated to the reconstruction
of the areas natural environment. The next section (chapter II)
discusses the issues of fortifications, layout and size of the set-
tlement, as inferred from the examination of relics uncovered
during excavations. The following chapter (III) addresses the
problem of the strongholds chronology based on the analysis
of artefacts and dendrochronological dating of charred wood
samples collected from the plinth of the rampart. The next sec-
tions of the publication deal with economy (chapter IV), so-
cial and spiritual life, cultural and territorial relations, as well
as the origins and demise of the stronghold (chapter V). The
monograph closes with the summary of the research results. It
is supplemented by the description of features and single finds,
tables, bibliography, as well as illustrations including drawings,
tables and photographs.
The earliest mentions about finds from Splawie trace back
to the end of the nineteenth century. At that time the site was
levelled for the first time, which resulted in transforming its
original ring-like form into a cone-shaped one (Fig. 2). In the
second half of the twentieth century several other attempts
were made to level the terrain, causing the destruction of the
sites western, eastern and - partly - northern side. Almost en-
tire rampart was damaged, and its only relatively long section
survived in the north. The interior of the stronghold, covered
with a thick (4-4.5 m) layer of earth, was intact. Currently it
forms an oval mound measuring 43 x 25 m (Fig. 6).
The rescue excavations carried out by Dobromir Durczewski
(in 1970 - Figs. 4 and 17) and Michal Brzostowicz (in the years
1991-1992 and 2000-2002 - Figs. 5 and 6) allowed for identi-
fying the northern, western and southern parts of the strong-
hold, and, slightly better, its eastern part. The research involved
the recognition of the rampart in trench XIIA-C (Figs. 17-19;
Photos 7-8), as well as the examination of some sections of
burnt wooden structures stabilizing the strongholds rampart
from the inside (trenches VI C-E, II, III, Ilia, VII C and VII
H - Figs. 20-24, 28-32; Photos 2-6) and the remains of two
burnt houses (in trenches Ila and VIC/D - Figs. 25-27; Photos
9-11). Due to the lack of funds the interior of the stronghold
was not examined (trench VII D-G - Figs. 5 and 6). Moreover,
the destruction of a neighbouring archaeological site (site 1),
where in the years 1969-1971 several early medieval features
had been discovered, made it impossible to recognize the hin-
terland of the examined stronghold.
The fortified settlement in Splawie was erected within the
floodplain surrounded from three sides by marshes, and from
the fourth one (in the south) with the Warta river backwaters
(Figs. 1 and 10). Swampy areas evolved in the result of hu-
man economic activity that took place perhaps even before
the building of the stronghold and resulted in developing an
island-like landform surrounded by waters, which probably
gave the name of Wodzisko to a village that existed in this place
until the ninetieth/twentieth centuries when it was administra-
tively incorporated into Splawie. However, it is not possible to
140
Grodzisko wczesnosredniowieczne w Splawiu, woj. wielkopolskie. Wyniki badan archeologicznych
trace back the beginnings of this village. All in all, the charac-
teristics of the area, including its specific natural environment,
defensive qualities and the landscape that encouraged defining
symbolic meaning of space, made it a distinct place in the sur-
rounding landscape.
The analysis of all documented elements of the examined site
has revealed that the stronghold was erected in the same place
as the old cremation cemetery attributed to the community of
the Lusatian culture. The main line of fortifications consisted
of a wood-earthen rampart built in a „log-cabin” technique. It
was constructed in two stages. Initially the main line of em-
bankments had the width of 5.5 m. From the outside it was re-
inforced by a 1.3 m wide plinth, behind which run a 0.7 m deep
ditch. In the second phase, the rampart had the width of about
8 m. Unfortunately the dimensions of constructions located in
the foreland of the stronghold have not been recognized. It is
known, however, that from the maidans side the rampart was
stabilized by a stretch of wooden structures with the width of
about 3 m. These structures consisted of several levels of vari-
ous thicknesses ranging from 0.5 to 1.2 m. Importantly, they
occupied the space separating the strip - probably circular - of
the stronghold s buildings from the wall of the rampart. It may
be assumed that is was used as a road running along the main
line of fortifications.
The buildings of the stronghold are represented by the re-
mains of two houses unearthed fragmentarily in the eastern
part of the site. One of them (a house in trench Ila) was re-
corded along the strip of land measuring 3.6 m of length (in the
stronghold’s profile) and 2 m of width, and the other (a house
in trench VIC/D) - was identified along the strip of land meas-
uring 5.4 m of length and 3.2 m of width. At least the latter
was built in a wattle construction. We do not have any data
concerning the use of the maidan.
It is estimated that the stronghold in its second phase was
about 50-52 m in diameter. The identified elements of this struc-
ture (Fig. 33) included: a maidan with a diameter of 16-18 m, a
3-4 m wide strip of surrounding buildings, 3 m thick wooden
structures stabilizing the rampart from the inside, a rampart
with the width of 8 m, and the outer plinth with the supposed
width of about 3 m. The stronghold was probably surrounded by
a ditch and other structures which prevented access to the main
line of fortifications. Various findings suggest the gate might
have been located in the eastern part of the settlement site, in the
area of a 4-meter gap between house I and house II.
The two phases of the stronghold have been confirmed by
dendrochronological analysis of charred wood samples col-
lected from the construction of the „inner” plinth of the ram-
part. The results of the analysis have revealed that the youngest
wood, acquired in the 20s of the tenth century, was located in
the northern part of the site (trench VII C) while a several-
year older piece (from after the year 903) - in its southern part
(trench VII H). The charred wooden beams recorded within
the ramparts section in trench VII B-C suggest that the strong-
hold in its first phase had been affected by fire; however, nei-
ther the circumstances of this event nor the extent of damage
is known. The absence of younger wood in the southern part
of the stronghold may indicate that the fire did not consume
the entire stronghold. Nonetheless, the whole settlement had
been completely burnt down in the second phase, and after that
disaster it was never rebuild.
The analysis of artefacts (Tables I-L; Photos 13-42) has con-
firmed the dating of the stronghold to phase C of the Early Medi-
eval Period in Greater Poland (9th c. - the first half of the 10th c.),
while a number of items have permitted to narrow the chrono-
logical frameworks to the first half of the tenth century. They
include, among others, pottery of Bruszczewo-Obiszow type
(Tables II: 6; IV: 1; V: 6; XII: 5; XIII: 4,6; XIV: 3-5; XVI: 4; XXIV:
1; XXX: 1, 4; XXXI: 4; XXXV: 4; XLIII: 2; XLIV: 3 and XLVI:
3; Photo 29), a single vessel of Blucina/post-Moravian type (Ta-
ble II: 5; Photo 33), a spur of E variety, Krakow/Czaplin series
according to Jan Zak (Zak, Mackowiak-Kotkowska 1988; see:
Table VII: 5; Photo 18), referring to Menzlin type according to
Thomas Kind (2002), antler mountings of a knife (Table XXVII:
3, 4; Photo 40) and two whetstones of B group according to M.
Brzostowicz (2002a; see: Tables LX: 4 and IX: 1). Interestingly,
the finds comprise a large share of pottery (60,14%; Tables 1:3-6;
II: 4; III: 2; IV: 2-5; V: 1-3,7; VI; XV: 3,4; XVI: 1-3; XVII - XIX;
XXII; XXIII; XXVIII: 1,2, 5; XXXI: 1-3, 5, 6; XXXIV; XXXV: 2,
5; XXXVI: 3; XXXVII; XXXVIII; XLIII: 3-5; XLIV: 5; XLV and
XLVI: 1,2,5,6; Photos 20-23) referring - more in terms of form
than technology - to the style of Sukow-Dziedzice type, which
testify to the endurance of older pottery-making traditions. The
investigations have also revealed the distinct presence of Tornow
type vessels (11,89%; Tables III; V: 4, 5; XI: 1-3; 5; XIII: 1-3;
XXIV: 2-4; XXX: 5; XLIV: 2; XLVI: 4; XLVIII: 4 and XLIX: 3;
Photos 26-28). A number of objects point towards a high social
status of the strongholds inhabitants. These are, among others,
spearheads (Tables VII: 2; XV: 1; XXVI: 1; XLI: 1; Photo 13),
spurs (Tables VII: 5; L: 4; Photos 17-18) and their equipment
(Tables XLVII: 3; L: 5, 10; Photo 19), day goblets (Tables I: 1, 2;
X: 4; XXVIII: 3; XXXV: 3; Photos 30-32), antler mountings of a
knife (Tables XXVII: 3,4; Photo 40), whetstones of B group (Ta-
bles LX: 4 and IX: 1), lathe-turned wooden vessels (Table X:l-3;
Photos 35, 36). The majority of finds, however, are represented
by forms which were very popular throughout the whole Early
Medieval Period; therefore they are hardly useful in determining
The early medieval stronghold in Sptawie, Greater Poland province. The results of archaeological research (Summary)
141
chronology of the investigated site. Other characteristics of the
examined finds have not allowed for distinguishing or specifying
the two phases of the stronghold, either.
The important group of finds recorded in Splawie comprises
plant and animal remains, as well as charred wood once used
in building and craft activities. The results of analysis of these
objects have yielded abundance of valuable information about
economy and everyday life of the strongholds inhabitants.
They have revealed that the most commonly used cereal was
millet (Panicum miliaceum), and, to a lesser extent, rye (Secale
cereale) and wheat (Triticum aestivum) (Fig. 37). The remain-
ing identified plants include scant amount of barley (Hordeum
vulgare L.), broad bean (Viciafaba var. Minor), turnip (Brassica
rapa), lentil (Lens culinaris) and Cannabis sativa. In addition,
the occurrence of synanthropic plants (Fig. 36) has been re-
corded, including species used as food additives (Chenopodium
album, Polygonum, Fallopia convolvulus, Echinochloa crus-gal-
li, Setaria pumila, Setaria viridis and Setaria verticillata). The
structure of identified archaeobotanical remains indicate that
they came from both intentional cultivation and planned ex-
ploitation of natural environment (gathering). They were used
not only for their nutritional values but also for medical pur-
poses and economic activity.
Further aspects of everyday life of the strongholds inhabit-
ants can be inferred from the results of the archaeozoological
analysis. Animal bones uncovered at the site comprised mostly
domestic mammals, and considerably less numerous remains
of birds, wild mammals, fish and mussels (Fig. 38). There-
fore it seems that animal breeding played a major role in the
economy, while hunting and fishing were of lesser importance.
The symbolic significance of animal husbandry is indicated by
the composition of species recorded in cultural deposit from
trench VII H (Figs. 28, 40-42; Photo 3), which contained only
mandibles of young domestic animals (pig, cattle and sheep).
However, since archaeological material in most cases informs
us about preferences in meat consumption (Figs. 37-38), it
should be noted that the most popular meat was pork, then
beef, mutton, goat meat and poultry. On local tables venison
was rare (meat of wild boar, red deer, doe and capercaillie),
similarly as fish (cyprinids and pike). A small number of horse
bones and mussels were also recorded at the site.
The consumption of animals is confirmed by the presence
of bones with traces associated with portioning and filleting
of meat, easily identifiable particularly in the case of cattle re-
mains. A number of pig bones, on the other hand, bore traces
of fire exposure. It is worth to note that some of the bones and
antler pieces were used as raw material for the production of
tools and everyday utensils. For instance, the majority of spikes
(Tables IX: 4-6; XXI; XXIX: 4-7; XXXIII; Table L: 11) were
made of sheep and goat metacarpals, a single needle discovered
at the site was manufactured from a pig fibula, while one of the
antler mountings of a knife (Table XXVII: 3), a spike (Table
XXVII: 5) and a scraper (Table IX: 2, Photo 41) were made of
deer antler.
Due to the abundance of forests wood certainly played an
important role in the economy. Dendrochronological exami-
nation of the raw material has revealed that wooden construc-
tions of the plinth stabilizing the rampart from the maidans
side were built mostly from oak beams with small addition
of ash and scant amount of alder, pine and fir (the latter was
probably imported from southern Poland). House II, in turn,
was built from branches of maple and birch used as elements
of a wattle construction of walls, and from oak wood in other
parts of this structure. The most common material used for
hand crafts was ash and maple, and, rarely, alder, salix species,
beech, oak, and pine wood.
The research conducted at the stronghold in Splawie has also
revealed the remains of ritual activities associated with beliefs of
the settlements inhabitants. They include dozens of mandibles of
domestic animals (cattle, pig, sheep) killed at young age, record-
ed in the southern part of the stronghold (trench VII H), on the
first level of the plinth structure that stabilised the rampart from
the maidans side (Figs. 28,40-42; Photos 3). Other finds include
a sickle and a semi-scythe (Photo 12) deposited in the bottom
parts of the plinth, and a horse skull which may have been origi-
nally suspended at the strongholds gate. All these items are be-
lieved to have had an apotropaic character. They may have been
deposited at the end of each stage of the stronghold s construc-
tion, starting from a foundation offering after the demarcation
of the buildings outline (a sickle and a semi-scythe) to the cer-
emony of putting the building into use (suspending a horse skull
at the gate). Particularly demanding in terms of preparation ac-
tivities was a deposit uncovered in trench VII H. This involved
selecting animals of certain species and age and separating their
mandibles without mechanical damage. However, the character
of this deposit is difficult to explain.
The studied stronghold served various functions. Its robust
defensive structures gave it a military character, and it is not
out of the question that they had also prestigious meaning. The
latter assumption may suggest that the stronghold was inhab-
ited by elites represented by a local ruler and general elderly.
Possibly the structure was erected in the vicinity of a cult object
which has not survived to this day. In such case the settlement
would have served a complementary and, mostly, representa-
tive function which involved i.a. entertaining visitors, conduct-
ing negotiations with neighbouring tribes, organizing lavish
142
Grodzisko wczesnosredniowieczne w Splawiu, woj. wielkopolskie. Wyniki badari archeologicznych
feasts or performing political activities behind the scenes. Cer-
tainly, the presence of a stronghold, which was a visible sign
of elite culture development, would have drawn the attention
of neighbours and visitors from distant places, including mer-
chants and craftsmen. Therefore, it would have created favour-
able conditions for economic growth.
Undoubtedly, the stronghold in Splawie operated in specific
settlement and cultural contexts. The extent and directions of
contacts were determined by the Warta river, on which it was
situated, as well as by the Warsaw - Berlin Ustromtal which took
up this latitudinal section of the river. It seems that the immedi-
ate socio-political environment consisted of communities con-
centrated around the Splawie stronghold and three further forti-
fied settlements located in Raszewy, Samarzewo and L^d (Fig.
45). Unfortunately, it is not possible to determine whether they
formed one separate territorial organization of a “segmentary”
character (Tymowski 2008, see relevant literature) or they func-
tioned within a larger tribe occupying a broader area. We can
assume with more certainty that the relations of the strongholds
inhabitants with the outside world were facilitated by a settle-
ment group operating in the upper and middle Obra river basin
(Hilczerowna 1967). It was from there that originated the objects
and ideas of Tornow-Klenica cultural circle. Material evidence
for the links with the Obra land is the occurrence of vessels of
Tornow and Bruszczewo-Obiszow type, as well as clay goblets
and other items of southern (antler mountings of a knife) or
northern origin (a vessel of Menkendorfs-Szczecin type, a spur
of Menzlin type - Table VII: 5; XXX: 2; Photos 18 and 25). Pos-
sibly, the idea of building the stronghold, as well as a number
of solutions with regard to social and political life reached the
examined region through the western neighbours.
The demise of the stronghold in the first half of the tenth
century may have been associated with territorial expansion
of the Piasts’ state. Numerous traces of fire and possessions left
in rubble (Photos 2-6 and 9-11) testify to the tragic end of
the local community. The pacification did not mean, however,
the eradication this group of people. The remains of a settle-
ment site discovered in the vicinity of the stronghold, dating
to the second half of the tenth century, indicate that at least
some people survived the catastrophe and led their lives near
the ruins of the old stronghold which was never rebuilt.
Summing up the above considerations, one can state with
satisfaction that despite severe damage inflicted on the strong-
hold in Splawie in modern times, including considerable loss
of valuable material, archaeological research has yielded many
important data which allowed the researchers to determine the
character, size and spatial organization of the stronghold, es-
tablish its chronology, as well as learn about its history and cul-
ture of its inhabitants. The significance of this site for the study
into the early medieval Slavs is indisputable. Undoubtedly, it is
an important monument of history, whose protection should
be the concern of present and future generations.
translated by Patrycja Chabzda
|
| any_adam_object | 1 |
| author2 | Brzostowicz, Michał 1961- |
| author2_role | edt |
| author2_variant | m b mb |
| author_GND | (DE-588)132845342 |
| author_facet | Brzostowicz, Michał 1961- |
| building | Verbundindex |
| bvnumber | BV044238518 |
| classification_rvk | NF 1625 |
| contents | Bibliogr. s. 127-138 |
| ctrlnum | (OCoLC)992508594 (DE-599)BVBBV044238518 |
| discipline | Geschichte |
| era | Geschichte gnd |
| era_facet | Geschichte |
| format | Book |
| fullrecord | <?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?><collection xmlns="http://www.loc.gov/MARC21/slim"><record><leader>02876nam a2200529 cb4500</leader><controlfield tag="001">BV044238518</controlfield><controlfield tag="003">DE-604</controlfield><controlfield tag="005">20180718 </controlfield><controlfield tag="007">t</controlfield><controlfield tag="008">170323s2016 |||| |||| 00||| pol d</controlfield><datafield tag="020" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">9788360109526</subfield><subfield code="9">978-83-60109-52-6</subfield></datafield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(OCoLC)992508594</subfield></datafield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(DE-599)BVBBV044238518</subfield></datafield><datafield tag="040" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-604</subfield><subfield code="b">ger</subfield><subfield code="e">rda</subfield></datafield><datafield tag="041" ind1="0" ind2=" "><subfield code="a">pol</subfield></datafield><datafield tag="049" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-12</subfield><subfield code="a">DE-188</subfield><subfield code="a">DE-19</subfield><subfield code="a">DE-M515</subfield><subfield code="a">DE-29</subfield></datafield><datafield tag="084" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">OST</subfield><subfield code="q">DE-12</subfield><subfield code="2">fid</subfield></datafield><datafield tag="084" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">NF 1625</subfield><subfield code="0">(DE-625)125211:1302</subfield><subfield code="2">rvk</subfield></datafield><datafield tag="245" ind1="1" ind2="0"><subfield code="a">Grodzisko wczesnośredniowieczne w Spławiu, woj. wielkopolskie</subfield><subfield code="b">wyniki badań archeologicznych = Early medieval stronghold in Spławie, Greater Poland province = the results of archaeological research</subfield><subfield code="c">pod redakcją Michała Brzostowicza</subfield></datafield><datafield tag="246" ind1="1" ind2="1"><subfield code="a">Early medieval stronghold in Spławie, Greater Poland province</subfield></datafield><datafield tag="246" ind1="1" ind2="1"><subfield code="a">the results of archaeological research</subfield></datafield><datafield tag="264" ind1=" " ind2="1"><subfield code="a">Poznań</subfield><subfield code="b">Muzeum Archeologiczne</subfield><subfield code="c">2016</subfield></datafield><datafield tag="300" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">142, 100 ungezählte Seiten</subfield><subfield code="b">4 Beilagen</subfield><subfield code="c">30 cm</subfield></datafield><datafield tag="336" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">txt</subfield><subfield code="2">rdacontent</subfield></datafield><datafield tag="337" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">n</subfield><subfield code="2">rdamedia</subfield></datafield><datafield tag="338" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">nc</subfield><subfield code="2">rdacarrier</subfield></datafield><datafield tag="490" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">Bibliotheca Fontes Archaeologici Posnanienses</subfield><subfield code="v">volumen 17</subfield></datafield><datafield tag="505" ind1="8" ind2=" "><subfield code="a">Bibliogr. s. 127-138</subfield></datafield><datafield tag="546" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">Zusammenfassung in englischer Sprache</subfield></datafield><datafield tag="546" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">Bildunterschriften englisch und polnisch</subfield></datafield><datafield tag="648" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Geschichte</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Wykopaliska archeologiczne / Polska / Spławie (powiat wrzesiński)</subfield><subfield code="2">jhpk</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Ausgrabung</subfield><subfield code="0">(DE-588)4129464-6</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="651" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Spławie (Polska, powiat wrzesiński) / zabytki</subfield><subfield code="2">jhpk</subfield></datafield><datafield tag="651" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Spławie</subfield><subfield code="g">Września</subfield><subfield code="0">(DE-588)1162983787</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="0"><subfield code="a">Spławie</subfield><subfield code="g">Września</subfield><subfield code="0">(DE-588)1162983787</subfield><subfield code="D">g</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="1"><subfield code="a">Ausgrabung</subfield><subfield code="0">(DE-588)4129464-6</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="2"><subfield code="a">Geschichte</subfield><subfield code="A">z</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2=" "><subfield code="5">DE-604</subfield></datafield><datafield tag="700" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">Brzostowicz, Michał</subfield><subfield code="d">1961-</subfield><subfield code="0">(DE-588)132845342</subfield><subfield code="4">edt</subfield></datafield><datafield tag="830" ind1=" " ind2="0"><subfield code="a">Bibliotheca Fontes Archaeologici Posnanienses</subfield><subfield code="v">volumen 17</subfield><subfield code="w">(DE-604)BV000895445</subfield><subfield code="9">17</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">HBZ Datenaustausch</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=029643916&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Inhaltsverzeichnis</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 24 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=029643916&sequence=000005&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Literaturverzeichnis</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 24 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=029643916&sequence=000006&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Abstract</subfield></datafield><datafield tag="940" ind1="1" ind2=" "><subfield code="n">oe</subfield></datafield><datafield tag="999" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-029643916</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">930.1</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">0902</subfield><subfield code="g">438</subfield></datafield></record></collection> |
| geographic | Spławie (Polska, powiat wrzesiński) / zabytki jhpk Spławie Września (DE-588)1162983787 gnd |
| geographic_facet | Spławie (Polska, powiat wrzesiński) / zabytki Spławie Września |
| id | DE-604.BV044238518 |
| illustrated | Not Illustrated |
| indexdate | 2024-07-10T07:47:26Z |
| institution | BVB |
| isbn | 9788360109526 |
| language | Polish |
| oai_aleph_id | oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-029643916 |
| oclc_num | 992508594 |
| open_access_boolean | |
| owner | DE-12 DE-188 DE-19 DE-BY-UBM DE-M515 DE-29 |
| owner_facet | DE-12 DE-188 DE-19 DE-BY-UBM DE-M515 DE-29 |
| physical | 142, 100 ungezählte Seiten 4 Beilagen 30 cm |
| publishDate | 2016 |
| publishDateSearch | 2016 |
| publishDateSort | 2016 |
| publisher | Muzeum Archeologiczne |
| record_format | marc |
| series | Bibliotheca Fontes Archaeologici Posnanienses |
| series2 | Bibliotheca Fontes Archaeologici Posnanienses |
| spelling | Grodzisko wczesnośredniowieczne w Spławiu, woj. wielkopolskie wyniki badań archeologicznych = Early medieval stronghold in Spławie, Greater Poland province = the results of archaeological research pod redakcją Michała Brzostowicza Early medieval stronghold in Spławie, Greater Poland province the results of archaeological research Poznań Muzeum Archeologiczne 2016 142, 100 ungezählte Seiten 4 Beilagen 30 cm txt rdacontent n rdamedia nc rdacarrier Bibliotheca Fontes Archaeologici Posnanienses volumen 17 Bibliogr. s. 127-138 Zusammenfassung in englischer Sprache Bildunterschriften englisch und polnisch Geschichte gnd rswk-swf Wykopaliska archeologiczne / Polska / Spławie (powiat wrzesiński) jhpk Ausgrabung (DE-588)4129464-6 gnd rswk-swf Spławie (Polska, powiat wrzesiński) / zabytki jhpk Spławie Września (DE-588)1162983787 gnd rswk-swf Spławie Września (DE-588)1162983787 g Ausgrabung (DE-588)4129464-6 s Geschichte z DE-604 Brzostowicz, Michał 1961- (DE-588)132845342 edt Bibliotheca Fontes Archaeologici Posnanienses volumen 17 (DE-604)BV000895445 17 HBZ Datenaustausch application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=029643916&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Inhaltsverzeichnis Digitalisierung BSB München 24 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=029643916&sequence=000005&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Literaturverzeichnis Digitalisierung BSB München 24 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=029643916&sequence=000006&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Abstract |
| spellingShingle | Grodzisko wczesnośredniowieczne w Spławiu, woj. wielkopolskie wyniki badań archeologicznych = Early medieval stronghold in Spławie, Greater Poland province = the results of archaeological research Bibliotheca Fontes Archaeologici Posnanienses Bibliogr. s. 127-138 Wykopaliska archeologiczne / Polska / Spławie (powiat wrzesiński) jhpk Ausgrabung (DE-588)4129464-6 gnd |
| subject_GND | (DE-588)4129464-6 (DE-588)1162983787 |
| title | Grodzisko wczesnośredniowieczne w Spławiu, woj. wielkopolskie wyniki badań archeologicznych = Early medieval stronghold in Spławie, Greater Poland province = the results of archaeological research |
| title_alt | Early medieval stronghold in Spławie, Greater Poland province the results of archaeological research |
| title_auth | Grodzisko wczesnośredniowieczne w Spławiu, woj. wielkopolskie wyniki badań archeologicznych = Early medieval stronghold in Spławie, Greater Poland province = the results of archaeological research |
| title_exact_search | Grodzisko wczesnośredniowieczne w Spławiu, woj. wielkopolskie wyniki badań archeologicznych = Early medieval stronghold in Spławie, Greater Poland province = the results of archaeological research |
| title_full | Grodzisko wczesnośredniowieczne w Spławiu, woj. wielkopolskie wyniki badań archeologicznych = Early medieval stronghold in Spławie, Greater Poland province = the results of archaeological research pod redakcją Michała Brzostowicza |
| title_fullStr | Grodzisko wczesnośredniowieczne w Spławiu, woj. wielkopolskie wyniki badań archeologicznych = Early medieval stronghold in Spławie, Greater Poland province = the results of archaeological research pod redakcją Michała Brzostowicza |
| title_full_unstemmed | Grodzisko wczesnośredniowieczne w Spławiu, woj. wielkopolskie wyniki badań archeologicznych = Early medieval stronghold in Spławie, Greater Poland province = the results of archaeological research pod redakcją Michała Brzostowicza |
| title_short | Grodzisko wczesnośredniowieczne w Spławiu, woj. wielkopolskie |
| title_sort | grodzisko wczesnosredniowieczne w splawiu woj wielkopolskie wyniki badan archeologicznych early medieval stronghold in splawie greater poland province the results of archaeological research |
| title_sub | wyniki badań archeologicznych = Early medieval stronghold in Spławie, Greater Poland province = the results of archaeological research |
| topic | Wykopaliska archeologiczne / Polska / Spławie (powiat wrzesiński) jhpk Ausgrabung (DE-588)4129464-6 gnd |
| topic_facet | Wykopaliska archeologiczne / Polska / Spławie (powiat wrzesiński) Ausgrabung Spławie (Polska, powiat wrzesiński) / zabytki Spławie Września |
| url | http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=029643916&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=029643916&sequence=000005&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=029643916&sequence=000006&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |
| volume_link | (DE-604)BV000895445 |
| work_keys_str_mv | AT brzostowiczmichał grodziskowczesnosredniowiecznewspławiuwojwielkopolskiewynikibadanarcheologicznychearlymedievalstrongholdinspławiegreaterpolandprovincetheresultsofarchaeologicalresearch AT brzostowiczmichał earlymedievalstrongholdinspławiegreaterpolandprovince AT brzostowiczmichał theresultsofarchaeologicalresearch |