Życie codzienne mieszkańców Bydgoszczy od XIV do XVIII wieku: (w świetle wybranych źródeł kultury materialnej) = Der Alltag der Einwohner von Bromberg im 14. bis zum 18. Jh.
Gespeichert in:
| 1. Verfasser: | |
|---|---|
| Format: | Buch |
| Sprache: | Polish |
| Veröffentlicht: |
Bydgoszcz
Wydawnictwo Pracowni Archeologiczno-Konserwatorskiej
2015
|
| Ausgabe: | Wydanie pierwsze |
| Schriftenreihe: | Bydgoska Biblioteka Archeologiczna
T. 1 |
| Schlagworte: | |
| Online-Zugang: | Inhaltsverzeichnis Abstract Literaturverzeichnis |
| Beschreibung: | Bibliografie Seite 330-363 |
| Beschreibung: | 372 Seiten Illustrationen 25 cm |
| ISBN: | 9788394132606 839413260X 9788386194858 8386194855 |
Internformat
MARC
| LEADER | 00000nam a2200000 cb4500 | ||
|---|---|---|---|
| 001 | BV043324378 | ||
| 003 | DE-604 | ||
| 005 | 20160603 | ||
| 007 | t | ||
| 008 | 160128s2015 a||| |||| 00||| pol d | ||
| 020 | |a 9788394132606 |9 978-83-941326-0-6 | ||
| 020 | |a 839413260X |9 83-941326-0-X | ||
| 020 | |a 9788386194858 |9 978-83-86194-85-8 | ||
| 020 | |a 8386194855 |9 83-86194-85-5 | ||
| 035 | |a (OCoLC)951278105 | ||
| 035 | |a (DE-599)BVBBV043324378 | ||
| 040 | |a DE-604 |b ger |e rda | ||
| 041 | 0 | |a pol | |
| 049 | |a DE-12 | ||
| 084 | |a 7,41 |2 ssgn | ||
| 100 | 1 | |a Siwiak, Wojciech |d 1972- |e Verfasser |0 (DE-588)1095910930 |4 aut | |
| 245 | 1 | 0 | |a Życie codzienne mieszkańców Bydgoszczy od XIV do XVIII wieku |b (w świetle wybranych źródeł kultury materialnej) = Der Alltag der Einwohner von Bromberg im 14. bis zum 18. Jh. |c Wojciech Siwiak |
| 246 | 1 | 3 | |a Alltag der Einwohner von Bromberg im 14. bis zum 18. Jh. (im Lichte ausgewählter Quellen materieller Kultur) |
| 246 | 1 | 1 | |a Der Alltag der Einwohner von Bromberg im 14. bis zum 18. Jh. |
| 250 | |a Wydanie pierwsze | ||
| 264 | 1 | |a Bydgoszcz |b Wydawnictwo Pracowni Archeologiczno-Konserwatorskiej |c 2015 | |
| 300 | |a 372 Seiten |b Illustrationen |c 25 cm | ||
| 336 | |b txt |2 rdacontent | ||
| 337 | |b n |2 rdamedia | ||
| 338 | |b nc |2 rdacarrier | ||
| 490 | 1 | |a Bydgoska Biblioteka Archeologiczna |v T. 1 | |
| 500 | |a Bibliografie Seite 330-363 | ||
| 546 | |a Zusammenfassung in deutscher Sprache | ||
| 648 | 7 | |a Geschichte 1300-1700 |2 gnd |9 rswk-swf | |
| 650 | 0 | 7 | |a Alltag |0 (DE-588)4001307-8 |2 gnd |9 rswk-swf |
| 651 | 7 | |a Bydgoszcz (Polska) / cywilizacja |2 jhpk | |
| 651 | 7 | |a Bydgoszcz (Polska) / historia |2 jhpk | |
| 651 | 7 | |a Bydgoszcz (Polska) / zabytki |2 jhpk | |
| 651 | 7 | |a Bydgoszcz |0 (DE-588)4008333-0 |2 gnd |9 rswk-swf | |
| 689 | 0 | 0 | |a Bydgoszcz |0 (DE-588)4008333-0 |D g |
| 689 | 0 | 1 | |a Alltag |0 (DE-588)4001307-8 |D s |
| 689 | 0 | 2 | |a Geschichte 1300-1700 |A z |
| 689 | 0 | |5 DE-604 | |
| 830 | 0 | |a Bydgoska Biblioteka Archeologiczna |v T. 1 |w (DE-604)BV043324376 |9 1 | |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB Muenchen 19 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=028744722&sequence=000004&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Inhaltsverzeichnis |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB Muenchen 19 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=028744722&sequence=000005&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Abstract |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB Muenchen 19 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=028744722&sequence=000006&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Literaturverzeichnis |
| 940 | 1 | |n oe | |
| 942 | 1 | 1 | |c 307.09 |e 22/bsb |f 0902 |g 438 |
| 942 | 1 | 1 | |c 307.09 |e 22/bsb |f 0903 |g 438 |
| 943 | 1 | |a oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-028744722 | |
Datensatz im Suchindex
| _version_ | 1812732077526745088 |
|---|---|
| adam_text |
Spis tresci
Wstçp 10
I. Charakterystyka zródet 13
1.1. Zródta archeologiczne 13
1.1. a. Pocz$tki zainteresowania starozytnosciami w Bydgoszczy 13
1.1. b. Bydgoski osrodek osadniczy w badaniach Niemieckiego
Towarzystwa Historycznego 17
1.1. c. Badania archeologiczne Bydgoszczy po 1920 roku 20
1.1. d. Badania archeologiczne dziatek mieszczañskich 27
1.2. Zródta pisane 30
1.2. a. Badania nad inwentarzami posmiertnymi i testamentami
mieszczan bydgoskich 30
1.2. b. Zawartosc zródtowa badanych wpisów inwentarzowych
i testamentowych 35
II. Topografía miasta lokacyjnego 41
1.1. Wprowadzenie 41
1.2. Osadnictwo pradziejowe 43
1.3. Wczesne sredniowiecze 45
1.4. Rozplanowanie miasta lokacyjnego w XIV-XV wieku 48
1.5. Lokalízacja umocníeñ obronnych we wschodniej czçsci miasta lokacyjnego 57
1.6. Waty ziemne w XVIII -wiecznych zródtach pisanych 65
III. Budownictwo i wyposazenie wn^trz 68
II.1. Póznosredniowieczne budownictwo drewniane 68
III.2. Mieszkalne budownictwo murowane w XVI-XVÈII wieku
81
III. 3. Wyposazenie wnçtrza domu mieszczanskiego 95
IV. Elementy infrastruktury komunalnej 115
IV1. Wygl$d ¡ nawierzchnia ulic 115
IV. 2. Studnie i latryny miejskie 129
IV.3. Wodoci^gi i kanalizacja miejska 134
IV. 4. Ratusz 147
V. Obieg monetarny Bydgoszczy w XIV-XVIII wieku 149
V. l. Metodyka badawcza 149
V.2. Pózne sredniowiecze i nowozytnosc 151
V.2.a. Obieg monetarny w XIV wieku 151
V.2.b. Obieg monetarny w XV wieku 157
V.2.C. Obieg monetarny w XVI wieku 159
V.2.d. Obieg monetarny w XVII wieku 161
V.2.e. Obieg monetarny w XVIII wieku 163
V.3. Sprawy pieniçzne w testamentach i inwentarzach posmiertnych 167
V. 4. Depozyty pieniçzne czasu wojny i morowego powietrza 178
VI. Medycyna bydgoska w swietle kultury materialnej 186
VI. 1. Postacie medyków bydgoskich 186
VI.2. Maj^tek medyków 192
VI.3. Apteczne naczynia szklane z XVI-XVIII wieku 211
VI.4. Szpitale-przytutki dla ubogich 215
VII. Wyposazenie kuchni i sypialni w testamentach i inwentarzach posmiertnych 224
5
Vll.l. W tózku i na stole
224
Vil.1.a. Posciel i bielizna stotowa
Vll.l.b. Naczynia do stotu ¡ kuchní
Vll.l.c. Naczynia stuz$ce higienie
224
234
255
VIII. Zawartosc szaf i skrzyn wedtug testamentów í inwentarzy posmiertnych 260
VIII.1. W szkatule z precjozami 260
VIII.2. W szafie i skrzyni z odziez^ 269
VIII.2.a. Odziez spodnia 269
Vlll.2.b. Odziez wierzchnia 273
VIII.2.c. Nakrycia gtowy 297
VIII.2.d. Pasy 302
Zakoñczenie 306
Aneks 308
Zusammenfassung 322
Wykaz skrótów 329
Wykaz zródef i bibliografía 330
Spis ilustracji i tabel 364
mm
Zycie codzienne mieszkanców Bydgoszczy od XIV do XVIII wieku
Inhaltsverzeichnis
Einführung 10
I. Charakteristik der Quellen 13
1.1. Archäologische Quellen 13
1.1. a. Anfänge des Interesses an Altertümern in Bromberg 13
1.1. b. Bromberger Siedlungszentrum in der Forschung der Deutschen
Historischen Gesellschaft 17
1.1. c. Archäologische Forschungen über Bromberg nach 1920 20
1.1. d. Archäologische Forschungen zu bürgerlichen Grundstücken 27
1.2. Schriftliche Quellen 30
1.2. a. Forschung über Nachlassverzeichnisse und Testamente der
Bromberger Bürger 30
1.2. b. Quellengehalt der untersuchten Inventar-und
Testamentseintragungen 35
II. Topografie einer Lokationsstadt 41
11.1. Einführung 41
11.2. Urgeschichtliches Siedlungswesen 43
11.3. Frühes Mittelalter 45
11.4. Raumaufteilung einer Lokationsstadt im 14. -15. Jh. 48
11.5. Lage der Abwehrbefestigungen im östlichen Teil der Lokationsstadt 57
11.6. Erdwälle in schriftlichen Quellen aus dem 18. Jh. 65
III. Bauwesen und Innenausstattung 68
III.1. Spätmittelalterlicher Holzbau 68
Zycie codzíenne mieszkañców Bydgoszczy od XIV do XVIH wieku
7
111.2. Gemauerter Wohnungsbau im 16. - 18. Jh. 81
111.3. Innenausstattung eines Bürgerhauses 95
IV. Elemente der kommunalen Infrastruktur 115
IV. 1. Das Aussehen und der Belag von Straßen 115
IV.2. Städtische Brunnen und Latrinen 129
IV.3. Städtische Wasserleitungen und Kanalisation 134
IV. 4. Das Rathaus 147
V. Monetäre Zirkulation von Bromberg im 14. - 18 Jh. 149
V. l. Methodik wissenschaftlicher Forschungen 149
V.2. Spätmittelalter 151
V.2.a. Monetäre Zirkulation im 14. Jh. 151
V.2.b. Monetäre Zirkulation im 15. Jh. 157
V.2.c. Monetäre Zirkulation im 16. Jh. 159
V.2.d. Monetäre Zirkulation im 17. Jh. 161
V.2.e. Monetäre Zirkulation im 18. Jh. 163
V.3. Finanzielle Angelegenheiten in Testamenten und
Nachlassverzeichnissen 167
V. 4. Gelddepositen im Krieg und in der Zeit der verpesteten Luft 178
VI. Bromberger Medizin im Lichte der materiellen Kultur 186
VI. 1. Persönlichkeiten der Bromberger Medizin 186
VI.2. Das Vermögen der Mediziner 192
VI.3. Apothekengefäße aus Glas aus dem 16. - 18. Jh. 211
VI.4. Obdachlosen - Krankenhäuser für die Armen 215
8
Zycie codzierme mieszkañców ßydgoszczy od XIV do XVIII wieku
Vil. Küchen-und Schlafzimmerausstattung in Testamenten und
Nachlassverzeichnissen 224
VII. 1. Im Bett und auf dem Tisch 224
VII.l.a. Bett- und Tischwäsche 224
VII.l.b. Tisch- und Küchengeschirr 234
VII. l.c. Geschirr für Hygiene 255
VIII. Der Inhalt von Schränken und Truhen laut Testamenten
und Nachlassverzeichnissen 260
VIII. 1. In einer Schatulle mit Kostbarkeiten 269
VIII.2. In einem Kleiderschrank und einer Kleidertruhe 269
VIII. 2.a. Unterwäsche 269
VIII.2.b. Oberbekleidung 273
VIII.2.c. Kopfbedeckungen 297
VIII.2.d. Gürtel 302
Abschluss 306
Anhang 308
Zusammenfassung 322
Abkürzungsverzeichnis 329
Quellennachweis und Bibliografie 330
Verzeichnis der Abbildungen 364
Tabellenverzeichnis 364
Zusammenfassung
Der Alltag der Einwohner von Bromberg
im 14. bis zum 18. Jh.
(im Lichte ausgewählter Quellen materieller Kultur)
Die unternommenen Studien beziehen sich auf materielle Aspekte des All-
tags der durchschnittlich wohlhabenden Einwohner von Bromberg (Bydgoszcz) in
der altpolnischen Zeit, von der Verleihung der Stadtrechte im Jahre 1346 durch den
König Kasimir den Großen (1333-1370), bis zur ersten Teilung Polens im Jahre 1772,
als Bromberg unter die Herrschaft Preußens gelangte. Der anvisierte chronologische
Rahmen wurde durch die Stufe des Forschungsfortschritts, die Ressourcen der Quellen-
Datenbank, sowie das Ausbleiben entscheidender Änderungen in der materiellen
Kultur des vorindustriellen Zeitalters aufgezwungen. Den untersuchten Zeitraum
eröffnet das Gründungsrecht, ein Ausgangspunkt für Einrichtungen, Institutionen
und städtische Organisationsformen. Die Bilder der materiellen Lebensbedingungen
der Einwohner in Bromberg im 14.-15. Jh. wurden hauptsächlich auf der Grund-
lage der archäologischen Quellen konstruiert. In Bezug auf die Neuzeit wurde die
Quellen-Basis um handschriftliche Texte, darunter Testamente und Nachlassinven-
tare der Einwohner Brombergs aus dem 16.-17. Jh. erweitert. Das 16. Jh. und die
erste Hälfte des 17. Jhs. waren eine Zelt der wirtschaftlichen Entwicklung der Stadt.
Bromberg war damals das größte kujawische städtische Zentrum, das zu den mit-
telgroßen Städten der Republik Polen gezählt wurde. Die zweite Hälfte des 17. Jhs.
und das 18. Jh. gingen in die Geschichte der Stadt an der Brahe als Stagnations- und
Regressionszeit ein, eine Zeit des Verlustes an wirtschaftlicher Bedeutung. Ein Wirt-
schaftsaufschwung erfolgte erst nach der Übernahme der Stadt durch Preußen, mit
einer Intensivierung dieses Prozesses im 19. Jh., der einen Ausgangspunkt für das
gegenwärtige Erscheinungsbild Brombergs darstellte.
Der räumliche Umfang dieser Studie umfasst den Bereich der Lokationsstadt
samt Vororten. Die gesammelten Quellen dienten zur Beschreibung der ausgewähl-
ten Segmente des materiellen Alltags und zur Rekonstruktion der materiellen Kultur
der Einwohner von Bromberg. Im 14.-18. Jh. erlebte die Stadt an der Brahe außer
Blütezeiten und Zeiten günstiger Entwicklung, als sie ungefähr 5 000 Einwohner
zählte, auch eine Stagnationszeit, mit der Einwohnerzahl, die sich kaum auf 1 000
Einwohner belief. Bromberg spielte bis zur Hälfte des 17. Jhs. im Wirtschafts- und
Handelsleben der mit dem Getreidehandel auf der Weichsel verbundenen Region
eine wichtige Rolle.
322
Zycie codzienne mieszkahcöw Bydgoszczy od XIV do XVIII wieku
Die Bezeichnung „Einwohner Brombergs" bedeutet sowohl vollberechtigte
Bürgerliche - Bürger (cives), als auch Bewohner (incolae), Vorstädter (suburbani)
und andere Bevölkerungskategorien, die dem Stadtrecht nicht unterlagen. Dieses
Rechts war jüdische Bevölkerung beraubt, und Protestanten verfügten über einen
bedeutend beschränkten Zugang zu den städtischen Würden.
Der Informationszuwachs im Bereich der materiellen Kultur infolge
der archäologischen Forschungen innerhalb der Altstadt in Bromberg trug in den
letzten zwei Jahrzehnten in Verbindung mit der Möglichkeit der Erschließung der
schriftlichen Quellen zur Darstellung einer Rekonstruktion des materiellen Rahmens
des Alltags der Einwohner von Bromberg im 14.-18. Jh. bei. Vielfältige Faktoren dur-
ften dafür ausschlaggebend sein, dass einige Kategorien von Sehenswürdigkeiten
bis in unsere Zeit hinein überdauert haben, andere dagegen vollkommen beseitigt
oder für den Forscher unverständlich wurden. Das Nicht-Auftreten einiger Katego-
rien oder deren nicht zahlreiche Repräsentation im Quellenmaterial ergeben sich
aus der großen Zufälligkeit der archäologischen Entdeckungen, sowie aus verschie-
denen Schwächen schriftlicher Quellen aus der altpolnischen Zeit. Das auf einer sol-
chen Basis entworfene Alltagsbild der Bromberger muss zwangsläufig eine Collage
aus mehr oder weniger detaillierten Bildern darstellen.
Kapitel I - enthält die Charakteristik der verwendeten Quellen. In Unterka-
piteln l.-l.b. wurden die Anfänge der wissenschaftlichen Aufmerksamkeit für die
Altertümer der Einwohner Brombergs, welche wir zu Beginn des 19. Jhs. erblicken
können. Eine Wende in der Geschichte der archäologischen Forschungen stellte im
Jahre 1880 die Gründung einer deutschen Gesellschaft dar - des Historischen Vere-
ins zu Bromberg. Die Mitglieder dieser Gesellschaft untersuchten bis zur Beendigung
des I. Weltkrieges urgeschichtliche und frühmittelalterliche Ausgrabungsstätten in
Bromberg und seiner nächsten Umgebung. Das Interesse der Gesellschaft galt nur
ansatzweise der Problematik der Lokationstadt, mit derer Forschungen erst an der
Wende von den 80er zu den 90er Jahren des 20. Jhs. begonnen wurde. Bis 2014
umfassten die Forschungen die Münzstätte aus dem 16.-17. Jh., das Rathausgebäu-
de, Kirchen und Klöster samt Kirchenfriedhöfen, Stadtmauern, Verkehrswege und
zirka 40 historische Baugrundstücke. Im Unterkapitel 2.-2.b. wurde eine detaillier-
te Charakteristik der analysierten schriftlichen Quellen platziert. Dargestellt wurde
der Forschungsstand unter Bezugnahme auf die Verwendung der Testamente und
Nachlassinventare zwecks Rekonstruierung des Bildes der materiellen Kultur der
Einwohner der Republik Polen. Die benutzten schriftlichen Quellen wurden durch
eine tabellarische, quantitative Zusammenstellung der untersuchten Inventare und
Testamente veranschaulicht wovon insgesamt 367 Exemplare gefunden wurden.
Es wurde Stellung genommen bezüglich der Informationsmöglichkeiten derartiger
Quellen, welche in Hinsicht auf Bromberg, von Forschern, die sich mit der allge-
mein begriffenen Geschichte und der eng mit ihr verbundenen materiellen Kultur
Zycie codzienne mieszkañców Bydgoszczy od XIV do XVIH wleku
323
der Einwohner Brombergs befassten, in geringem Ausmaß verwertet wurden. Für
mehr umfangreiche Forschungen zur Schilderung des Vermögenstandes der Bürger
wurden sie nicht verwendet, sowohl bei der Fragestellung nach dem Besitz von Im-
mobilien, als auch nach den im Alltag benutzten Haushaltsgeräten.
Kapitel I! - dargestellt wurde die räumliche Entwicklung der städtebaulichen
Ordnung von Bromberg, dessen Bebauung und architektonischer Form. Gezeigt
wurde in einer neuen Auffassung die Stufenhaftigkeit der Absteckung der spätmitte-
lalterlichen Stadtviertel der städtischen Bebauung. Als Folge des Lokationsprozesses
entstanden ungefähr 165-170 vereinheitlichte bürgerliche Bauparzellen. Die Zeit de-
ren Besiedlung lässt sich vorläufig in der Zwischenzeit zwischen dem Jahr 1346 und
der Wende vom 14. zum 15. Jh. festlegen. Die präsentierten Feststellungen mach-
ten eine ausschweifende Diskussion in Bezug auf die Einwohnerzahl des spätmit-
telalterlichen Brombergs möglich. Aufgrund der angenommenen demografischen
Umrechnungsfaktoren in Hinsicht auf ein bebautes Baugrundstück bekommen wir
zahlenmäßig von ca. 1.500 bis 2.000 Einwohner des spätmittelalterlichen Brombergs
samt den sich damals bereits entwickelnden Vororten. Die begrenzte Fläche der Lo-
kationsstadt, die von Wehrmauern eingeschlossen war, verursachte die Lokation der
Besiedelung außerhalb der städtischen Befestigungsanlagen. Dies trug zu einer ra-
schen Entwicklung der rund um Bromberg liegenden Vororte bei, wo mit Bewilligung
der Bürger Klöster entstanden, Speicher und Vorwerke, sowie der Wohnungsbau
fungierten.
Eine Ergänzung der Erwägungen im Kapitel I (Unterkapitel 6) stellt eine neue
Auffassung der Frage der Erdbefestigungsanlagen, welche Bromberg als ein städti-
sches Zentrum vom Osten schützen sollten. Der Autor hat angenommen, dass zurze-
it für Forschungen keine adäquaten Quellen zugänglich sind, sowohl archäologische,
als auch schriftliche, welche ihren Bau, zumindest in dem zuletzt vermuteten 17.
Jahrhundert bestätigen könnten.
Kapitel III - erörtert den spätmittelalterlichen Holzbau, den gemauerten
Wohnungsbau im 16.-18. Jh. und die Innenausstattung eines Bürgerhauses.
Im Unterkapitel 1. wurden Ergebnisse archäologischer Forschungen zur
spätmittelalterlichen Bebauung für Wohn- und Wirtschaftszwecke dargestellt. Ge-
zeigt wurde der Charakter der Bebauung der Stadtviertel, um anschließend zu ein-
gehenden Analysen an Beispielen der archäologisch untersuchten bürgerlichen Pa-
rzellen überzugehen. Die präsentierten Ergebnisse lagen einer Rekonstruktion des
Raumordnungsmodells eines mittelalterlichen Grundstücks zugrunde. Es konnten
drei grundsätzliche Zonen unterschieden werden: 1. die Wohnzone, die direkt nach
vorn hinaus gelegen war, 2. die Wirtschaftszone, die hinter der Wohnzone gelegen
war, 3. die hintere Gebäudezone.
Im Unterkapitel 2. wurde der gemauerte Wohnungsbau charakterisiert. Auf
der Basis der zugänglichen Quellen wurde der Beginn der Entstehung der gemauer-
324
2yde codzienne mieszkaricdw Bydgoszczy od XIV do XVIII wieku
ten Stadthäuser auf die Hälfte des 16. Jhs. bestimmt. Analysiert wurde die Anzahl
der Stadthäuser am Beispiel ausgewählter Straßen, angewandte Bautechniken und
ihre Eigentumsstruktur. Außer den Stadthäusern waren im 16.-18. Jh. auch Holz- und
Skeletthäuser häufig vertreten, welche im Bereich der Altstadt gleichmäßig verteilt
gelegen waren. Im Vergleich mit anderen kujawischen Städten war Bromberg die
größte Stadt mit den meisten gemauerten Bauten.
Im Unterkapitel 3. wurde die Innenausstattung eines bürgerlichen Hauses
dargestellt. Behandelt wurden die Grundvoraussetzungen, welche den Charakter
und die Inneneinrichtung der Wohnräume entscheidend beeinflussen. Dazu gehören
Fenster, Beleuchtung, Möbel, Bilder, Heizanlagen, Fußböden sowie Zierdecken in
den Wohnräumen. Die Ausstattung einer Wohnung war nicht nur vom Wohlstand
ihres Besitzers abhängig, sondern auch vom ausgeübten Beruf und der Berufsaus-
bildung. Zur Ausstattung der Wohnungen gehörten außer Gebrauchsgegenständen
auch Zierelemente, welche je nach Bedarf gleichzeitig Gebrauchs- und Zierfunktion
ausübten. Die wichtigste Quelle für die Gestaltung der Innenräume der altpolni-
schen Zeit waren Testamente und Nachlassinventare der Einwohner von Bromberg.
Das gesammelte Material ermöglichte es, die Innenausstattung eines Bromberger
Bürgerhauses zu rekonstruieren.
Kapitel IV - stellt einen Versuch dar, alle Faktoren zu beschreiben, welche
den Begriff - städtisches Zentrum als ein urbanisiertes Gebiet - gemeinsam bilden.
Darunter treten auf, indem sie die Komplexität des Begriffes der Stadt beeinflussen:
Straßen, Märkte und Plätze - die für Transport und Verkehr verantwortlich sind. Die
kommunale Infrastruktur bedeutet auch Versorgung der Stadt mit Wasser, Müllab-
fuhr und Gesundheitsschutz.
Im Unterkapitel 1. wurden das Aussehen und die Pflasterdecken der Brom-
berger Straßen dargestellt. Präsentiert wurden Härtungsmethoden für Straßen-
beläge, Regelungen für deren zyklische Reinigung, und Methoden der Beseitigung
von Stadtmüll. Im Unterkapitel 2. wurde Versorgung der Einwohner mit Wasser und
Befriedigung ihrer physiologischen Bedürfnisse besprochen. Charakterisiert wur-
den spätmittelalterliche Wasserentnahmestellen - Brunnen und die Geheimorte
- Latrinen, im Vergleich mit verwirklichten Lösungen dieses Problems in anderen
städtischen Zentren. Im Unterkapitel 3. wurden das städtische Wasserwerk und die
städtische Kanalisation besprochen, ihre Geschichte wurde im umfangreichen Ver-
gleich mit ganz Polen dargestellt. Das Unterkapitel 4. wurde dem Rathausgebäude
gewidmet, dem Sitz der Stadtbehörden.
Kapitel V - enthält eine Rekonstruktion des monetären Umlaufs in Bromberg
im 14.-18. Jh.
Das Unterkapitel l.-2.-2.e. beinhaltet die Forschungsmethodik und den chro-
nologischen Umfang, welcher für die Analyse des Erwägungsfeldes über die Geld-
marktstruktur gewählt wurde. Dies machte eine Verdeutlichung des wirtschaftli-
Zycie codzienne mieszkaríców Bydgoszczy od XIV do XVII! wieku
325
chen Verbindungsnetzes der Stadt und des Charakters der Geldverhältnisse möglich,
ergänzt durch verwendete monetäre Einheiten und angewandte Nominalwerte
bei den Zahlungen, die mit Steuer- und Handelsabrechnungen der Einwohner von
Bromberg verbunden waren. Benutzt wurden archäologische Quellen - Münzen, so-
wie geschichtliche, Erwähnungen des im alltäglichen Umlauf befindlichen Geldes.
Auf der Basis der gebrauchten Quellen wurde eine annähernde Einsicht gewonnen,
in Hinsicht auf das Beteiligungsausmaß der einzelnen Münzentypen, welche sich in
bestimmten chronologischen Abschnitten auf dem lokalen Geldmarkt befanden.
Unterkapitel 3. enthält eine Charakteristik der finanziellen Angelegenheiten,
welche in Testamenten und Nachlassinventaren der Einwohner von Bromberg im
16. -17. Jh. auftreten. Zum Interessengebiet derjenigen, die die Immobilieninven-
tare aufzeichneten, gehörten auch gewissenhaft notierte Rückstände infolge von
Schulden, Verpflichtungen, Mieten und Verpfändungen. Verzeichnete Geldbeträge
in unterschiedlichen Geldarten und Nominalwerten waren hilfreich bei der Rekon-
struktion des Geldumlaufs und der Häufigkeit im Gebrauch bestimmter Münzen-
typen, welche zum Transaktionsabschluss vom niedrigerem und höherem Rang
dienten. Dieses Bild wird durch Einträge über den Besitz von Bargeld ergänzt. Vom
soziologischen Gesichtspunkt her sind Erwähnungen über die Art und Weise, wie
Geld in bürgerlichen Häusern aufbewahrt wurde, interessant.
Im Unterkapitel 4. wurden Schöffenbuchüberlieferungen über Geld-Depo-
siten der Bromberger dargestellt, welche in den Kriegs- und Epidemiezeiten im 16.-
17. Jh. entstanden waren. Die Daten, über welche wir verfügen, weisen womöglich
darauf hin, dass in Unruhezeiten die Bildung von Wertdepositen in der Bevölkerung
allgemein üblich war.
Kapitel VI - enthält eine Charakteristik des altpolnischen Gesundheitswe-
sens. In den Begriff „Mediziner" wurden die im Unterkapitel 1. beschriebenen Ver-
treter von weitläufig verstandenen medizinischen Berufen eingestuft, die in der
Stadt tätig waren. Zu dieser Gruppe der so aufgefassten Spezialisten wurden Ärzte
mit dem Doktortitel, Apotheker, Chirurgen, genannt auch Barbier, und die Barbier,
die einfache hygienisch-kosmetische Tätigkeiten ausführten, gerechnet.
Im Unterkapitel 2. wurden Immobilien und Mobilien der Bromberger Me-
diziner gezeigt. Bei der Erkundung ihrer irdischen Güter wurden indirekte Infor-
mationen zu Rate gezogen, z.B. Im Zusammenhang mit dem Immobilienhandel in
Bromberg. Berichte in Bezug auf Apotheken und deren Ausstattung entstanden in
Anlehnung an Erwähnungen in schriftlichen Quellen. Eine ähnliche Quellen-Basis
wurde verwendet, unter besonderer Berücksichtigung der erhaltenen Testamente
und Nachlassinventare der Vertreter des Gesundheitswesens, bezüglich der Rekon-
struktion der Kategorie ihrer mobilen materiellen Güter.
Im Unterkapitel 3. wurden Apotheken-Glasgefäße aus dem 16.-18. Jh. be-
handelt, Fundstücke aus archäologischen Forschungen, welche mit Bromberger
326
Zycie codzienne mieszkañców Bydgoszcz y od XIV do XVIII wieku
Apothekern verbunden werden können. Auch in diesem Falle muss man sich auf
schriftliche Quellen berufen, u.a. auf die Inventare der Posener Bürger. Apothe-
kengläser aus archäologischen Ausgrabungen in Bromberg stellen eine repräsen-
tative Sammlung dar, mit zahlreichen Analogien zu Fundstücken auf den polni-
schen Gebieten.
Im Unterkapitel 4. wurde das einst untrennbar mit dem damaligen städ-
tischen Milieu verbundene Element charakterisiert: Hospitäler und zugleich Ob-
dachlosenheime für Arme. Zitiert wurden die ältesten bekannten Erwähnungen
über Hospitäler und Hospitalkirchen von Bromberg, ihre Bebauung, Anzahl der
Bewohner und die Geldbeschaffungsmethode für ihre satzungsgemäße Tätigkeit.
Die Obdachlosenheime an den Kirchen, welche die Funktion der damaligen Kran-
kenhäuser ausübten, gewährleisteten den Ärmsten die Nothilfe, indem sie für die
Menschen der einzige Zufluchtsort waren, häufig auch ein Ort des seelischen Be-
istands in Erwartung des „Unabwendbaren".
Kapitel VII - stellt die Einrichtung einer Küche und eines Schlafzimmers
dar, in Anlehnung an analysierte Testamente und Nachlassinventare.
ln Unterkapiteln l.a.-l.c. wurde die am häufigsten in den Einträgen im
Quellenmaterial festgestellte Wäsche dargestellt, wobei unter diesem Begriff in
der altpolnischen Zeit persönliche Sachen, sowohl intime, als auch Bettwäsche,
Tischdecken und Handtücher verstanden wurden. Vorräte an Bettwäsche (Step-
pdecken, Federbetten, Kissen, Bett- und Kissenbezüge u.ä.) und an Tischwäsche
(Tischläufer, Tischdecken u.ä.), sowie an Unterwäsche nahmen einen wichtigen
Platz im Vermögen der Einwohner von Bromberg ein.
Unverzichtbar im Alltagsleben war Tisch- und Küchengeschirr, je nach
der Gebrauchsfunktion unterschiedlich. Die Bromberger Bürger besaßen bis ein
paar Dutzend Stück Essgeschirr aus Zinn (Keramik, Holz, Messing, Kupfer, Glas)
und Küchengeschirr (Krüge, Kannen, Becher, große Gläser, Schüsseln, Teller, Töpfe,
Kessel, Mörser u.ä.) und eine nicht zahlreiche Silbergeschirr-Garnitur (Schälchen,
Becher, Bierkrüge). Teller und Schüsseln mit künstlerischem Wert wurden auf Re-
galbrettern und in Schränken ausgestellt, oder an die Wände gehängt. Man besaß
auch kleine Galanterie-Gegenstände für den Tisch (z.B. Salzstreuer), sowie Löffel,
Messer und die bis zum Ende 17. Jhs. wenig verbreiteten Gabeln. Der Körperhygie-
ne dienten u.a. große Schüsseln, welche ein Bestandteil der Waschräume waren,
in den Quellen „handwasy" genannt.
Kapitel VIII - behandelt den Inhalt der bürgerlichen Schränke und Kisten.
Ein wesentlicher Gradmesser für den sozialen Status war eine Schmuckschatulle
(Unterkapitel 1). Zu goldenen und silbernen Juweliererzeugnissen im Besitz der
Einwohner gehörten Ringe, Eheringe, Siegelringe, Armbänder und Ketten. Als
Schmuck dienten auch Perlenketten, Perlen, Glas- und Holzperlen und Anhängsel.
Als künstlerische Gestaltung der getragenen Kleidung dienten silberne Knöpfe.
Zycie codzienne mieszkancöw ßydgoszczy od XfV do XVHt wieku
327
Für das Gesamtbild der Schilderung der materiellen Kultur sind Unterkapitel
2.-2.d. wichtig, welche dem Inhalt der bürgerlichen Schränke und Kisten mit der Kle-
idung gewidmet sind. Die von altpolnischen Einwohnern getragene Kleidung wur-
de in drei Gruppen eingeteilt, die sich aus ihrem Bestimmungscharakter ergeben.
Unterschieden wurde zwischen der Unterkleidung, verstanden als Kleidung, die di-
rekt am Körper getragen wurde; der Oberbekleidung, verstanden als Ausgangs- und
Alltagsbekleidung; den Kopfbedeckungen; und zum Abschluss der Erwägungen: den
Gürteln, die ein wichtiges ergänzendes Bekleidungsteil darstellten mit ihrer model-
lierenden und dekorativen Funktion.
Die Verknüpfung der archäologischen und der geschichtlichen Quellen
machte es in den oben angeführten Studien möglich, im Rahmen der ausgewählten
Segmente, die Standards des alltäglichen Lebens der durchschnittlich vermögenden
Einwohner des altpolnischen Brombergs in der Zeit vom 14. bis zum 18. Jh. näher zu
bringen. Die Forschungsergebnisse lassen die Meinung zu, dass das Lebensniveau
der Einwohner von den Normen in anderen größenmäßig mit Bromberg vergleich-
baren städtischen Zentren nicht abwich.
328
¿yrie codzienne mieszkaricöw Bydgoszczy od XIV do XVIII wieku
Akta Rejencji bydgoskiej przechowywane w Archiwum Panstwowym w Bydgoszczy, sygn. 1/1284.
MOB - Dziat Historü, R^kopisy, sygn. H/A-143.
MOB - Dziat Archeologii, Dokumentacje z badan.
WIMBP, R^kopisy, sygn. 11/181,1/182,11/183,11/184.
W. tochowski, Chronicon civitatis Bidgostiensis, Biblioteka Czartoryskich w Krakowie, r^kopis 1337
(kopia APB).
Zrödta drukowane
Acta Consularia Civitatis Bidgostiensis, Ksiqga bydgoskiej rady miejskiej 1671-1675, cz. I, wyd. Z. Gul-
don, R. Kabacihski, Bydgoszcz 1967.
Acta Consularia Civitatis Bidgostiensis, Ksigga bydgoskiej Rady Miejskiej 1671-1675, cz. II, wyd. Z.
Guidon, R. Kabacinski, Bydgoszcz 1969.
Bartfomieja Steina renesansowe opisanie Wrocfawia, wyd. R. Zerelik, Wroclaw 1995,
Documenta Ecciesias civitatis Bidgostiensis (Bromberg) concernentia, wyd. E. Becker, Berlin 1918.
Dfug smierteinosci wypfacic potrzeba. Wybör testamentöw mieszczan krakowskich z XVII-XVIII wieku,
oprac. E. Danowska, Krakow 2011.
Fiis to jest spuszczanie statköw Wisfq i inszemi rzekami do niej przypadajqcemi Sebastyjana Klonowi-
cza z Sulimierzyc, wyd. S. W^clewski, Chetmno 1862.
inwentarze döbr sziacheckich powiatu kaiiskiego, t /. odXVI do pofowyXVIli w., wyd. W. Rusinski,
Wroctaw 1955.
inwentarze mieszczahskie z lat 1528-1635 z ksiqg miejskicb Poznania, wyd. S. Nawrocki, J. Wistocki,
Poznan 1961.
Inwentarze mieszczahskie z wieku XVI¡1 z ksiqg miejskich i grodzkich Poznania, 1.1: (1700-1758), wyd.
J. Burszta, Cz. tuczak, Poznan 1962.
Inwentarze mieszczahskie z wieku XVIII z ksiqg miejskich i grodzkich Poznania, t. 2: (1759-1793), wyd.
J. Burszta, Cz. tuczak, Poznan 1965.
inwentarze mieszczan wojnickich. 1589-1822, wyd. B. Trelihska, Wojnicz 1995.
Kronika bernardynöw bydgoskich, wyd. K. Kantak, Roczniki Towarzystwa Przyjaciöi Nauk
Poznanskiego, t. 33,1906.
331
Lustracja wojewôdztw wielkopolskich i kujawskich 1659-1665, wyd. Z. Görski, J. Pakulski, A. Tomczak,
t. 2, Torun 1996.
Moteriafy do dziejôw chiopa wielkopolskiego w drugiejpofowie XVIII wieku, wyd. J. Deresiewicz, T. II,
Wroctaw 1956.
Opis obyczajow i zwyczajöw za panowania Augusta HL ksiçdza Kitowicza, wyd. z rçkopisu E. Raczyhski,
T. Ill, IV, Poznan 1841.
Opis Sarmacji azjatyckiej i europejskiej, Maciej z Miechowa, ttum. T. Bienkowski, Wrodaw-Gdansk
1972.
Opisy parafii i kosciotow bydgoskich. 1791-1921. Wybor zrodei, wyd. K. Smigiel, przy wspötpracy G. A.
Dominiaka, Bydgoszcz 2004.
Opisy Starostwa Bydgoskiego z lat 1661-1675, wyd. Z. Guidon, Bydgoszcz 1966.
Polska XVI wieku pod wzglçdem geograficzno-statystycznym, 1.1, Wielkopolska, Zrödta Dziejowe, XII,
wyd. A. Pawiriski, Warszawa 1883.
Przywilej lokacyjny miasta Bydgoszczy 19 kwietnia 1346, wyd. R. Kabacinski, [Bydgoszcz 1996].
Raport wojskowo-statystyczny departamentu bydgoskiego z 1813 r., M. Kallas, J. Wojciak, [w:] Doku-
mentydo dziejôw KujawiZiemi DobrzyhskiejXIV-XIX w.t wyd. Z. Guidon, R. Kabacinski, M. Kallas, J.
Wojciak, Warszawa-Poznan 1974, s. 61-88.
Rejestry ekonomiczne miasta Bydgoszczy z iat 1742-1765, wyd. R. Kabacinski, Bydgoszcz 1970.
Statuty i przywiieje cechow bydgoskich z lat 1434-1770, wyd. T. Esman, Z. Guidon, Bydgoszcz 1963.
Teksty pomniköw prawa chetmihskiego w przektadach polskich, nr 2, Prawo starochetminskie z 1394
r., pod red. Z. Zdröjkowskiego, Torun 1985.
Testamenty szlachty krakowskiejXVII-XVIII w., wyd. A. Falniowska-Gradowska, Krakow 1997.
Testamenty mieszczan wojnickich. 1599-1809, wyd. P. Dymmel, Wojnicz 1997.
Wilkierze poznahskie. Czqsc I - Administracja i sqdownictwo, wyd. W. Maisei, Wrodaw-Kraköw 1966.
Zycie codzienne mieszkancöw Bydgoszczy od XIV do XVIH wieku
332
Literatura
Abramowicz A.
Historio archeoiogii polskiej. XfX i XX wiek, Warszawa-Lodz 1991.
Alte
Apteka
Atlas
AZP
Alte steinerne Geschützkugeln in Bromberg, Jahrbuch der Historischen Vereins für
den Netzedistrikt zu Bromberg, Bromberg 1888, s. 78.
Apteka „Pod labqdziem". 150 lat, pod red. A. Drygasa, Bydgoszcz 2003.
Atlas historyczny miast polskich, t. 2: Kujawy, red. A. Czacharowski, z. 1: Byd-
goszcz, oprac. J. Tandecki, E. Okoh, Z. Koziet, Toruh 1997.
Archeologiczne Zdj^cie Polski, arkusz 37-38, 38-38, archiwum WUOZ DB.
Balcerzak E.
Wodociqgi i kanalizacja, [w:] pod red. Z. Kamiehskiej i B.Baranowskiego, HKMP, T.
IV, Wroctaw-Gdahsk 1978, s. 315-319.
Balinski M., Lipihski T.
Starozytna Polska pod wzgiqdem historycznym, geograficznym i statystycznym, T.
I, Warszawa 1848.
Barnycz-Gupieniec R.
Drewniane budownictwo mieszkalne w Gdahsku w X-XIII wieku, Gdansk Wczesno-
sredniowieczny, T. VIII, Gdansk 1974.
Studio nad drewnianym budownictwem w sredniowiecznej Polsce na tle poröw-
nawczym, towicz 2000.
Barthel H. J.
Ein hochmittelalterliches Sparschwein von Billeben, Kr.; Sondershausen, Ausgra-
bungen und Funde, t. 20, z. 5, Berlin 1975, s. 249-252.
Bartkiewicz M.
Odziez i wnqtrza domöw mieszczahskich w Polsce w drugiej pofowie XVI i w XVII
wieku, SMHKM, t. XLIX, Wrodaw-Gdahsk 1974.
Polski ubiör do 1864 roku, Wrodaw-Gdahsk 1979.
Bartoszyhska-Potemska A.
Dzieje i architektura kosciofa i klasztoru klarysek w Bydgoszczy, Prace Komisji Sztu-
ki Bydgoskiego Towarzystwa Naukowego, T. 1,1965, s. 5-42.
Beheim-Schwarzbach M.
Der Netzedistrikt In seinem Bestände zur Zeit der ersted Theilung Polens, Zeit-
schrift der Historischen Gesellschaft für die Provinz Posen, Jg. 8, H. 2,1893, s. 190.
Berdecka A., Puciata O, Rutkowska J., Szwankowska H.
Ulice Starego Miasta, [w:] Szkice staromiejskie, Warszawa 1955, s. 1-95.
B^tkowska B, Bieniarzöwna J.
Inwentarze ruchomosci ubogiego mieszczahstwa krakowskiego w pierwszej pofo-
wie XVII wieku, Kw. HKM, R. V, nr 1, 1957, s. 76-99.
Zycie codzienne mieszkahców Bydgoszczy od XIV do XVIII wieku jj|
333
Biedroriska-Stotowa B.
Pofski ubiör narodowy zwany kontuszowym, Krakow 2005.
Blazejewski A. Wyniki ratowniczych badah wykopaliskowych na sredniowiecznych stanowiskach
archeologicznych w Rusku, gm. Strzegom, SSA, T. 39, Wroclaw 1997, s. 251-261.
Bogucka M. Dzieje Warszawy 1526-1720, [w:] red. A. Zahorski, Warszawa w latach 1529-1795,
Warszawa 1984, s. 9-241.
Bogucka M., Samsonowicz H.
Dzieje miost i mieszczaristwa w Polsce przedrozbiorowej, Wroclaw-tödz 1986.
Bokota P. Znaieziska z potudniowych Kujaw i Ziemi Dobrzyhskiej, WN, R. XXXIV, 1990, z. 1-2,
s. 59-62.
Borkowski T. Rozrywka - zabawki i drobna plastyka figuraina, WRA, T. 1, Wroclaw 1999, s.
187-201.
Gliniane skarbonki, przybory do gier, figurki ceramiczne oraz szczudfo i fl et z ba¬
dah we Wrodawiu, WRA, T. 6, Wroclaw 2004, s. 269-283.
Borowczak 1. Monety z badah archeologicznych w Bydgoszczy z lat 1996-1997 (Ratusz, Octow-
nia), Bydgoszcz 2001, msp. MOB-Dzial Numizmatyki
Borowczak I., Garbaczewski W.
Znaieziska monet zarejestrowane przez Dziai Numizmatyczny Muzeum Okrqgowego
im. Leona Wyczölkowskiego w Bydgoszczy w2000 r, Bydgoszcz b.r, msp. MOB -Dziai
Borucki K. Numizmatyki.
Bydgoszcz, uf. Gen. Stalina 1, Bydgoszcz 1951, r^kopis MOB - Dziai Archeologii,
Teczka nr 157.
Tablice pamiqtkowe Bydgoszczy, Bydgoszcz 1963.
Bronicki A. Studnia staromiejska w chefmskich podziemiach kredowych, Tw:] Najwazniejsze
odkrycia archeologiczno-architektoniczne Chefma i okolic; Chelmo 1997, s. 135-
152.
Bronicki A., Kadrow S., Tokarski L.
Staromiejska studnia na rynku w Chelmie, Kw. HKM, R. XXXIX, 1991, nr 2, s. 117-
Brückner A. 137.
Encyklopedia staropolska, T. II, Warszawa 1939.
Brzezowski W. Urzqdzenia wodno-kanalizacyjne w domach wrodawskich w XVII i XVIII w., Kw.
HKM, R. UH, 2005, nr 3-4, s. 305-312.
Brzezycka l. Pöznosredniowieczne i nowozytne szklane naczynia apteczne odkryte na Starym
Miescie w Poznaniu, AU NC, Archeologia 22, Archeologia szkla 6, 1995, s. 65-76.
334
Zycie codzienne rrueszkancöw Bydgoszczy od XIV do XVIII wieku
Busko C
Stan badah nad parcelq mieszczariskq w sredniowiecznych miastach sfqskich, Kw.
HKM R.1995, T. XLIll, nr 3, s. 343-350.
Zapiecze gospodarcze kamienicy mieszczahskiej. Urzqdzenia wodno-kanalizacyjne,
[w:] red. J. Rozp^dowski, Architektura Wrocfawia, T. 1, Dorn, Wroclaw 1995, s. 89-
104.
Urzqdzenia wodno-kanaiizacyjne w sredniowiecznych i renesansowych miastach
sfqskich, AHP, T. 3, Torun 1996, s. 93-121.
Budynki wiezowe w krajobrazie sredniowiecznego miasta, [w:] red. B. Gediga,
Dorn w miescie sredniowiecznym i nowozytnym, Wroclaw 2004, s. 61-73.
Nawierzchnie u!icsredniowiecznego Wrocfawia, AHP, T. 5, Torun 1997, s. 117-132.
Stan badah archeologiczno-architektonicznych nad sredniowiecznq kamienicq
mieszczahskq w Pofsce, AHP, T. 10, Torun 2000, s. 83-110.
Bydgoszcz
Bydgoszcz-Miasto. Karty otworöw wiertniczych, T. IV b, Bydgoszcz 1959,1969; IX,
Bydgoszcz 1974, WAG, sygn. 21609.
Bydgoszcz-Miasto. Mapa geoiogiczno-inzynierska, oprac. J. Bronikowska, Z. Grze-
balski, wykreslit J. Kurowski, Bydgoszcz 1974, WAG, sygn. 21609a.
Bydgoszcz. Skarb monet krzyzackich, WN, R. Ill, 1959, z. 1-2, s. 102.
BSHK, Stare Miasto, cz. 1, T. 1, Blok XLIll, oprac. P. Winter, kwerenda archiwalna: L
tbik, Bydgoszcz 1997, msp. MKZ.
BSHK, cz. 1, Stare Miasto, T. X, Aneks. Wypisy archiwalne, kwerenda archiwalna:
L. tbik, Bydgoszcz 1997, msp. MKZ.
BSHK, cz. 9, Stare Miasto, cz. 2, T. VIII, Aneks. Wypisy archiwalne, kwerenda archi-
walna: L. tbik, Bydgoszcz 1999, msp. MKZ.
BSHK, cz. 10, Stare Miasto, cz. 3, T. VII, Aneks. Wypisy archiwalne, kwerenda archi-
walna: L. tbik, Bydgoszcz 2000, msp. MKZ.
BSHK, Stare Miasto, cz. 5, T. V, Aneks archiwalny, kwerenda archiwalna: L. tbik,
Bydgoszcz 2002, msp. MKZ Bydgoszcz.
BSHK, cz. 5, Stare Miasto, T.l, cz. 1, Bydgoszcz 2002, oprac. P. Winter, msp. MKZ
Bydgoszcz.
BSHK, T. 18, Wenecja bydgoska, T. IV, Aneks. Wypisy archiwalne, kwerenda archi-
Zycie codzienne mieszkaricow Bydgoszczy od XIV do XVIli wieku
335
walna: B. Derkowska-Kostkowska, L tbik, Bydgoszcz 2005, msp. MKZ.
BSHK, cz. 9, Stare Miasto, T. I, cz. 2, oprac. P. Winter, kwerenda
archiwalna: L tbik, Bydgoszcz b.r., msp. MKZ.
Caune A. Ziliszcza Rigi XIl-XIV ww., Riga 1984.
Cembrzynski P. Zaopatrzenie w wodq i usuwanie nieczystosci w miastach stref baftyckiej i sudec-
ko-karpackiej w XIII-XVI wieku, WRA, T. 14, Wroctaw 2011.
Charewiczowa t. Wodociqgi Starego twowa. 1404-1663, Lwow 1934.
Chlewicka A. Biblioteki i ksiqgozbiory w ßydgoszczy w okresie zaboröw. Zarys dziejöw, KB, T.
XXXIII, Bydgoszcz 2011, s. 49-70.
Choiriska-Bochdan E.
Gniew w swietle badah archeologicznych, Gdansk 1994.
Chorowska M., Lasota C.
Upowszechnienie siq mieszkalnej zabudowy murowanej w sredniowiecznych mia-
stoch no Siqsku w kontekscie stanu badari i potrzeb badawczych, [w:] red. B. Gedi-
Chrominska A. ga, Dom w miescie sredniowiecznym i nowozytnym, Wroctaw 2004, s. 33-49.
Piaskorzezba „Ukrzyzowanie" w kosdele pw. Wniebowziqcia Najswiqtszej Marii
Ponny w ßydgoszczy, MDKSBR, z. 16, 2011, s. 18-24.
Crüger C. A. Ueber die im Riegierungs-Bezirk Bromberg (Alt-Burgund) aufgefundenen Alter-
hümer und die Wonderstrassen römischer, grieäscher, gothischer u. keltischer
Heere von der Weichsel nach dem Rheine, Mainz 1872.
Chudziak W. Antike Bronzen zu Floth, Zeitschrift für Etnologie, t. VIII, Berlin 1876, s. 125.
Z badah nad wczesnosredniowiecznym zespolem osadniczym w ßydgoszczy, KA, T.
VI, Bydgoszcz 1994, s. 57-69.
Wczesnosredniowieczny osrodek bydgoski w swietle zrödef archeologicznych, [w:]
Kraje stowiahskie w wiekach srednich. Profanum i sacrum, Poznan 1998, s. 177-
186.
Chudziak W., Dygaszewicz E.
Wczesnosredniowieczny osrodek osadniczy w ßydgoszczy. Stanowiska 1 i 2, [w:] red.
W. Chudziak, S. Mozdzioch, Stan i potrzeby badah nad wczesnym sredniowieczem w
Chylewska A. Polsce -15 lat pöznie], Toruh 2006, s. 351-358.
Bydgoszcz w niemieckich podaniach regionalnych, KB, T. XXVI, Bydgoszcz 2005, s. 35-50.
Chyta D. Szpitale kujawskie 2. potowy XVI w. w swietle wizytacji diecezji wfoctawskiej z lat
1577-1598, Apothecaria Bydgostiana. Studia z Dziejöw Earmacji i Medycyny, T. II,
2006, s. 34-41.
Regulamin szpitala bydgoskiego z pierwszej potowy XVII wieku, KB, T. XXXIII, Byd¬
goszcz 2011, s. 203-211.
336
, Zycie codzienne mieszkaricöw ßydgoszczy od XIV do XVIII wieku
Ciepiela S.
Szkfo osiemnastowieczne starej Warszawy, Warszawa 1977.
Ciepiela-Kubalska S.
Z badoh nad XVIIl-wiecznymi szklanymi naczyniami gospodarczymi, AU NC, Arche-
Cnotliwy E. ologia 12,1987, s. 111-121.
Stan i problematyka badah nad rogownictwem wczesnosredniowiecznym w Polsce,
MZP, T. X, 1964, s. 203-235.
Czaja R. Socjotopografia miasta Elblqga w sredniowieczu, Toruri 1992.
Czajkowski E.
Dzieje opteki "PodZtotym Ortern", KAB, 1985, R. XVIII, s. 71-74.
Czaplicka-Niedbalska M.
Nazwiska mieszkahcöw Bydgoszczy od II pot. XV w. do I pot. XVIII tv., Bydgoszcz
Davenport J. 1996.
German church and city Telers, wyd. II, Galesburg Illinois 1975.
D$browska M. Kafle i piece kaflowe w Polsce do kohca XVtfl wieku, SMHKM, T. LVIII, Wroclaw-
tödz1987.
D^bski J., Hanc-Maikowa E., Natkanski K. E.^Piniriski J., Zi^ba J.
Znolezisko numizmatyczne zorejestrowane przez pracowniköw Dziatu Numizma-
tycznego Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w todzi w latach 1981-
Dominiak t. 1987, PMMAE NK, nr 9, 1989, s. 219-230.
Gotycki kafel piecowy z ulicy Grodzkiej w Bydgoszczy, KB, T. XXI, Bydgoszcz 2000, s.
177-180.
Dr^zkowska A. Poznosredniowieczny but guzikowy (supetkowy) odkryty w Bydgoszczy, KA, T. VI,
Bydgoszcz 1994, s. 179-186.
Pöznosredniowieczne obuwie skdrzane z badah archeologicznych prowadzonych
naStarym Miescie w Bydgoszczy, MDKSBR, z. 15, Bydgoszcz 2010, s. 17-25.
Historia obuwia na ziemiach polskich od IX do kohca XVIII wieku, Toruri 2011.
Dubiriski E. Bydgoszcz. Jagiellohska 3. Prezydium WRU, Bydgoszcz 1960, r^kopis MOB -Dzlal
Acheologii, teczka nr 157.
Dumanowski J. Swiat rzeczy szlachty wielkopolskiej w XVIII wieku, Toruri 2006.
Dygaszewicz E. Ze studiöw nad zasiedleniem mezoregionu bydgoskiego w pradziejach i czasach
historycznych w swietle dotychczasowych badah, KA, T. VI, Bydgoszcz 1994, s.
17-40.
Bydgoszcz przedlokacyjna i lokacyjna w swietle nadzoröw i archeologicznych ba¬
dah ratowniczych, MDKSBR, z. 1, Bydgoszcz 1996, s. 7-13.
Zycie codzienne mieszkaricöw Bydgoszczy od XIV do XVIII wieku
337
Badonia archeologiczne na terenie Bydgoszczy (miasto lokacyjne), [w:] Badania
archeologiczne na terenie obecnego województwa kujawsko-pomorskiego w la-
tach 1997-1999, Biskupin 2000, s. 61-62.
Stanowisko 429/503 - dawne kolegium Jezuitöw; Story Rynek/ul Jezuicko 1, [w:]
Bydgoszcz pöznosredniowieczno i nowozytna w swietle ¿rodet archeologicznych,
Bydgoszcz 2014, s. 44-45.
Stanowisko 507 - dziafko miejska; ul. Pod Blankami 19/ul Dfuga 24, [w:] Byd¬
goszcz pöznosredniowieczno i nowozytna w swietle ¿rodet archeologicznych, Byd-
goszcz 2014, s. 48-50.
Dygaszewicz E., Chudziak W.
Poczqtki osrodka miejskiego, [w:] red. J. Derenda, Bo to jest Bydgoszcz, Bydgoszcz
1999, s. 23-34.
Dygaszewicz Ev Siwiak W.
Karmetici Bydgoscy, KAB, R. XXXVIli, 2005, s. 249-252.
Dygaszewicz E., Zaj^czkowska T.
Relikty wodociqgöw drewnianych odstoniqtych w trakcie badah archeologicznych
na obszarze Bydgoszczy, [w:] Historia wodociqgöw i kanalizacji w Bydgoszczy do
Dzieje 1945 r., Bydgoszcz 2004, s. 11-23.
Dzieje Bydgoszczy. Calendarium, red. Z. Guidon, Bydgoszcz 1968.
Eiiade M. Sacrum-mit-historia, Warszawa 1974.
Encyklopedia Encyklopedia wiedzy o jezuitach na ziemiach Polski i Litwy 1564-1995, Krakow
1996.
Esman T. Dzieje archiwum miejskiego, [w:] Bydgoszcz. Historia, kultura; zycie gospodarcze,
Gdynia 1959, s. 283-294.
Eysymontt R. Dom mieszczañski w Niemczy, [w:] red. B. Gediga, Dom w miescie sredniowiecz-
nym i nowo¿ytnym, Wroclaw 2004, s. 143-162.
Fiutak J. Dokumentacja geotechniczna dla projektowanego obiektu przy ul. Dtugiej 9-od
strony Brdy w Bydgoszczy, Bydgoszcz 2003, msp. AA.
Frycz J. Stropy w kamienicach mieszczañskich w Polsce, Zabytkoznawstwo i Konserwator-
stwo, R. 1, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Mikofaja Kopernika w Torunia, Nauki
Humanistyczno-Spofeczne, z. 16, Torun 1966, s. 169-200.
Gajewska M. Wyposazenie gospodarstwa domowego, [w:] HKMP, T. IV, s. 261-288.
Gatka W. Wystrój i wyposazenie kamienic poznanskich na podstawie XVII-XVI11 wiecznych
¿ródetarchiwalnych, KMP, nr 1-2,1994, s. 121-142.
338
Garbaczewski W.
Swiat brakteatöw. tredniowiecze w zwierciadle monet, Bydgoszcz 2002.
„Mennico bydgoska" Mariana Gumowskiego - pöf wieku pözniej, [w:] M. Gumow-
ski, Mennica Bydgoska, Bydgoszcz 2005 (reedycja), s. 5-20.
Znaiezisko monet - kosciöf katedrafny p.w. Marcina i Mikotaja w Bydgoszczy, Byd-
goszcz 2005, msp. MOB - Dziat Numizmatyki.
Mennica bydgoska - kalendarium, KB, T. XXVII, Bydgoszcz 2006, s.75-96.
Zbiór numizmatyczny Towarzystwa Historycznego Obwodu Nadnoteckiego w
Bydgoszczy, KB, T. XXIX, Bydgoszcz 2008, s. 269-280.
Gawlas S.
O ksztatt zjednoczonego królestwa. Niemieckie wfadztwo terytorialne a geneza
spoteczno-ustrojowej odr$bnosci Polski, Warszawa 2000.
Gembarzewski L K.
Giedroyc F.
Mikolaj Kopernik i wodociqgi na Warmii i Pomorzu, Warszawa 1933.
Wodociqgi i kanaty miejskie. Z dziejów higieny w dawnej Pol see, Warszawa 1910.
Gilewska-Dubis J.
Zycie codzienne mieszczan wroctawskich w dobie sredniowiecza, Wrocfaw 2000.
Glaser I.
Gloger Z.
Gtowacki W.
Gtówka D.
Goldbeck J. F.
Golinski M.
Got^biowski t.
Warunki zdrowotne, choroby i medycyna w sredniowiecznym Wrocfawiu, Medycy-
na Nowozytna. Studia nad kulturq medyezn^, t. 9, z. 1-2, Warszawa 2002, s. 111-
145.
Urzqdzenia soejaine i komunaine w okresie przedrozbiorowym i zaborów, [w:]
Bydgoszcz. Historia, kultura, zycie gospodarcze, Gdynia 1959, s. 188-195.
Encykiopedia staropolska, T. II, III, IV, wyd. V, Warszawa 1985.
Apteka cyruiika poznañskiego z r. 1528, Archiwum Historü Medycyny, 23,1960, s.
469-476.
Slqsk sredniowieczny wzorem dia aptekarstwa polskiego, Katowice 1947.
Majqtek osobisty duchowienstwa katolickiego w Koronie w XVIl-XVili wieku, War-
szawa 2004.
Vollständige Topographie von des Königreichs Preussen, T. 2, Marienwerder 1789.
Wspótwlasnosc studni wXIV -wiecznej Éwidnicy. Przyczynek do poznania proble-
mu, [w:] red. B. Gediga, Dom w miescie sredniowiecznym i nowozytnym, Wroclaw
2004, s. 75-81.
Damy i dwory, Warszawa 1830.
Zycie codzienne mieszkañców Bydgoszczy od XIV do XVIII wieku
339
Gor^czko M.
Grabowskj A.
Greim M.
Grochowski R.
Grochowski R.,
Grodeck'i R.
Gromski J.
Guidon Z.
Zarys zmian hydrograficznych w obrqbie dawnych kqp wislanych w Bydgoszczy w
oparciu o wybrane zrödfa kartograficzne, KB, T. XXII, Bydgoszcz 2001, s. 235-245.
Adaptacjo zbiorniköw wodnych w przestrzeni miejskiej na przykfadzie Bydgoszczy,
[w:] Materiafy VII Konferencji Umnologicznej nt. „Noturolne i antropogeniczne
przemiany jezior", Kielce 2003, s. 40-47.
Zbiorniki wodne na obszarze Bydgoszczy w ujqciu historycznym, KB, T. XXV, Byd-
goszcz 2004, s. 13-36.
Powodzie w rejonie Bydgoszczy (cz. I). Powodzie zatorowe w latach 1888-1966,
KB, T. XXVi, Bydgoszcz 2005, s. 95-122.
Sfowniczek numizmatyczny, obejmujqcy wiadomosci o monetach röznego nazwi-
ska, ktöre w dawnych wiekach mlafy w Krakowie obieg, tudziez ewaluacjq tychze,
Biblioteka Warszawska, T. XXVII, 1847, s. 568-580.
Wykopaliska monet w okolicach Kamiehca i sqsiedniego miasta Chocimia, Zapiski
Numizmatyczne, R. Ill, nr 7, Krakow 1886, reedycja Warszawa 1993, s. 123-127.
Bra my, wafy i fortyfikacje bastionowe dawnej Bydgoszczy, KB, T. XXIII, Bydgoszcz
2002, s. 152-185.
Mur obronny miasta Bydgoszczy-przyczynek archeologa, KB, T. XXIV, Bydgoszcz
2003, s. 265-310.
Zamek bydgoski, KB, T. XXVII, Bydgoszcz 2006, s. 11-74.
Stanowisko 2 - kosciöl pw. sw. Idziego z cmentarzem, ul. Bernardyhska, [w:] Byd-
goszcz pöznosredniowieczna i nowozytna w swietle zrödef archeologicznych, Byd-
goszcz 2014, s. 30-32.
Siwiak W.
Baszta pierwsza muru obronnego miasta Bydgoszczy w swietle zrödef archeolo-
gicznych, kartograficznych i ikonograficznych, KB, T. XXIII, Bydgoszcz 2002 , s. 186-
207.
0 tzw. grzywnie kujawsko-mazowieckiej, Wiadomosci Numizmatyczno-Archeolo-
giczne, T. XVI, 1934, s. 54-70
Kultura sanitarna Warszawy do kohca XVIII w., Warszawa 1977.
Zaludnienie miast kujawskich wXVI i pierwszej pofowie XVII wieku, PKH, T. I, Byd-
goszcz 1963, s. 51-74.
Przeglqd zrödef do dziejöw Bydgoszczy w okresie przedrozbiorowym (1346-1772),
PKH, T. II, Bydgoszcz 1964, s. 55-67.
340
Zycie codzienne mieszkaricow Bydgoszczy od XIV do XVIII wieku
Zoludnienie Bydgoszczy w XVI-XVHI wieku, PKH, T. II, Bydgoszcz 1964, s. 99-126.
W czasach szlacheckiej Rzeczypospolitej i poczqtkoch zaboru pruskiego (1466-1815),
[w:] Dzieje Inowroctawia, 1.1, red. M. Biskup, Warszawa-Toruri 1978, s. 237-299.
W czasach szlacheckiej Rzeczypospolitej - terytorium iudnosc i stosunki gospodar-
czo-spofeczne, [w:] Studio z dziejow ziemi dobrzyhskiejXV-XVIfl wiek, red. M. Woj-
ciechowski, Warszawa-Toruri 1987, s. 9-68.
Rozwöj urbanistyczny i przemiany ludnosciowe w latach 1446-1772, Aneks l [w:]
HB, t. 1, s. 165-173.
Zycie gospodarcze Bydgoszczy w latach 1466-1772, [w:] HB, 1.1, s. 174-200.
Guidon R., Guidon Z.
Inwentarz wöjtostwa bydgoskiego z 1744 roku, PKH, T. VII, Bydgoszcz 1970, s.
63-101.
Guidon Z., Kabaciriski R.
Szkice z dziejow dawnej Bydgoszczy. XVi-XVIl! w., Bydgoszcz 1975.
Gumowski M.
Po!skie skarby monetzX-XI wieku (materiafy), Warszawa 1953.
Pötgroszkiswidnickie, WN, R. Ill, 1959, z. 3, s. 169-197.
Handbuch der polnischen Numismatik, Graz 1960.
Gupieniec A.
Mennica bydgoska, wyd. II, Bydgoszcz 2005.
Brzesc Kujawski, m. pWN, R. VII, 1963, z. 3, s. 133,
Gupieniec A., Mikotajczyk A.
Niepublikowane znaleziska monet w zbiorach Muzeum Archeologicznego i Etno-
graficznego wtodzi, WN, R. XV, z. 2,1971, s. 122-124.
Hankowska R.
Rozwöj przestrzenny Wfoctawka od pofowy XV wieku do 1793 roku, [w:] Wtocfa-
wek. Dzieje miasta, 1.1, red. J. Staszewski, Wtoctawek 1999, s. 316-355.
Hoczyk-Siwkowa S.
Wodociqgilubelskie wXV-XVH wieku, Kw. HKM, R. XLV, 1997, nr 2, s. 161-177.
Holsche A. C.
Der Netzedristrikt, ein beytrag zur Länder -und Völkerunde mit statistischen Na-
chrichten, Königsberg 1793.
Janiszewska-Mincer B.
Dzieje gospodarcze w latach 1346-1772, [w:] Bydgoszcz. Historic, kultura, zycie
gospodarcze, Gdynia 1959, s. 136-149.
Bydgoskiprocès o czary w 1638 r., PKH, T. Ill, Bydgoszcz 1966, s. 105-124.
Pierwsi lekarze bydgoscy, KAB, R. VII, 1974, s. 151-153.
Zycie codzierme mieszkaricöw Bydgoszczy od XIV do XVIII wieku
341
Jankowski A. T.
Z dziejöw kosciofa i kfasztoru kiarysek, KB, T. XVIfl, Bydgoszcz 1985, s. 59-62.
Jasiak V. Potozenie geograficzne, [w:] HB, 1.1, s. 28-48.
Führer durch aus etnographische und naturwissenschaftliche Museum von V.
Jasiak. Schwedenberg Strosse No 4, Bromberg b.r. [okoio 1904-1905].
Jastrz^bski A., Lenarcik M.
Badania archeologiczne na rogu ulicy Szewskiej i Wita Stwoszo we Wroctowiu,
Jelicz A. SSA, T. 44, Wroclaw 2002, s. 269-277.
Zycie codzienne w sredniowiecznym Krakowie (wiekXIH-XV), Warszawa 1966.
Jeziorski P. A. Margines spofeczny w duzych miastach Prus i fnflant w pöznym sredniowieczu i
wczesnych czasach nowozytnych, Toruri 2009.
Kabacinski R. Udzial ßydgoszczy w spfawie wislanym i posrednictwie w handlu Iqdowym z Gdari-
skiem w latach 1588-1595 i 1660-1670, PKH, T. XI, Bydgoszcz 1975, s. 143-175.
Ksztaftowanie si$ podstaw rozwoju bydgoskiego osrodka miejskiego, [w:] HB, t. 1,
s. 72-83.
Gröd ipodgrodzie, [w:] HB, T. 1, s. 84-96.
Handel ßydgoszczy w XIV i XV wieku, [w:] HB, 1.1, s. 113-123.
Lokacja miasta na prawie magdeburskim, [w:] HB, t.1, s. 97-112.
Kabacinski R., Kotowski W., Wojciak J.
Bydgoszcz. Zarys dziejöw, Bydgoszcz 1980.
Kaczmarek J. Organizacja badah archeologicznych w Poznaniu (1720-1958), Poznan 1996.
Kajzer L Z problematyki translokacji sredniowiecznego Brzescia Kujawskiego, Kw. HKM, R.
XLII, 1994, nr 1, s. 87-96.
Kalinowska K. Wstqp do archeologii historycznej w Polsce, tödz 1996.
Malowane stropy w kamienicach Torunia XVI-XVII w., Warszawa 1995.
Kalinowski S. Wczesnosredniowieczne budynki drewniane z osady obronnej w Bydgoszczy
(stanowisko 1), [w:] pod red. P. Kucypery, S. Wadyla, Kuitura materialna srednio-
wiecza w Polsce, Toruri 2008, s. 23-41.
Kalinowski W.
Zarys historii budowy miast w Polsce do pofowyXIX w., Toruh 1966.
Kalinowski W., Krygier E.
Mieszkanie, [w:] HKMP, pod. red. A. Keckowej i D. Molendy, T. Ill, Wrodaw-Gdahsk
342 tyae codzienne mteszkaricöw ßydgoszczy od XIV do XVIII wieku i
tycie codzienne mteszkaricöw ßydgoszczy od XIV do XVIII wieku
Kalinowski W., Keckowa A.
Urzqdzenia uzytecznosci publicznej, [w:] HKMP, pod. red. A. Keckowej ¡ D. Molen-
Kallas M. dy, T. Ill, Wrodaw-Gdansk 1978, s. 349-394.
W czasoch Ksiqstwa Warszawskiego 1806-1815, [w:] HB, 1.1, s. 419-463.
Kantak K. Nieznana ksiqga porafialna bydgosko, PB, R. IV, z. 1-2, 1936, s. 66-70.
Karpinski A. Kaci a problemy oczyszczania miost koronnych wXVI-XVIH w., Kw. HKM, R. UM, nr
3-4, 2005, s. 351-359.
Kasprzak M. Wyniki badan no stanowisku przy ulicy Podwale Grodzkie w Gdañsku, [w:] pod
red. H. Panera, M. Fudziñskiego, XIII Sesja Pomorzoznawcza, vol. 2, Gdansk 2003,
s. 89-103.
K^sinowski A. Sredniowieczna kamienica mieszczanska: Elblqg, Ryga, Kotobrzeg, Archaeologia
Elbingensis, vol. 2, 1997, s. 49-58.
Kawski T.; Zyglewski Z.
Zydzi w Fordonie. Zarys dziejów, [w:] red. T. Kawski, Zydzi w Fordonie. Dzieje. Kul-
Kazmierczyk J. tura. Zobytki, Bydgoszcz 2008, s. 8-75.
Wroclaw lewobrzezny we wczesnym sredniowieczu, t. 2, Wroclaw 1970.
Kiersnowski R. Monety biskupów kamieñskich z XIII i XIV w, WN, R. VI, 1962, s. 1-27.
Wstqp do numizmatyki polskiej wieków srednich, Warszawa 1964.
Grosze Kazimierza Wielkiego, WN, R. XVII, 1973, z. 4, s. 193-221.
Pradzieje grosza, Warszawa 1975.
Mennictwo Kazimierza Wielkiego, PMMAE NK, nr 5,1985, s. 45-52.
Kisielewski J. Materiaty do inwentaryzacji znalezisk groszy praskich odkrytych na ziemiach pol-
skich, WN, R. XII, z. 3-4, 1968, s. 211-225.
Kizik E. Wesele, kilka chrztów i pogrzebów. Uroczystosci rodzinne w miescie hanzeatyckim
od XVI do XVIII wieku, Gdansk 2001.
Klause G, Kosciólp.w. sw. Trójcy w Bydgoszczy-dzieio Rogera Sfawskiego, MDKSBR, z. 13,
Bydgoszcz 2008, s.43-65.
Klonder A. Majqtek ruchomy podopiecznych elblqskiego szpitala sw. Ducha wXVH wieku, [w:]
Nqdza i dostatek na ziemiach polskich od sredniowiecza po wiek XX, red. J. Sztetyf-
to, Warszawa 1992, s. 141-150.
Zycie codzienne mieszkanców ßydgoszczy od XIV do XVtll wieku
343
Posciel i bielizna w mojqtkach mieszczan elblqskich w pierwszej polowie XVII wieku,
AHP, T. 5, Toruñ 1997, s. 211-222.
Wszystka spuscizna w Bogu spoczywajqcego. Majqtek ruchomy zwykfych miesz-
kañców Elblqga i Gdañska wXVIl wieku, Warszawa 2000.
Kmieciñski J., Nowakowski A.
Badanio archeologiczno-orchitektoniczne w Tucholi w latach 1970-1972, KA, T. II,
Kohte O. Bydgoszcz 1978, s. 315-325.
Verzeichnis der Kunstdenkmäler der Provinz Posen, Bd. 4, Berlin 1897.
Kokociñski W. Stopieh degradacji drewna sosny w rurociqgu wodnym zatozonym w XVI i XVII
wieku w Poznaniu, a wydobytym z ziemi w latach osiemdziesiqtych XX wieku, [w:I
red. W. Pr^dzyriski, Badania i konserwacja drewna archeologicznego, Poznan
2005, s. 116-127.
Kola R., Kotlewski L
Drewniane wodociqgi Torunia, Toruñ 2003.
Kolberg J., przerobit W. Kolberg
Porównanie miar i wag terazniejszych i dawniejszych w Królestwie Polskiem uzy-
Kotodziejczyk J. wanych z zagranicznemi, wyd. 11, Warszawa 1838.
Tajemnica podziemi koscioia pojezuickiego, Dziennik Bydgoski, R. XXX, nr 45,
1936, s. 15.
Kondracki J. Geografía fizyczna Pofski, Warszawa 1965.
Konopka M. Odkrycie dawnej Warszawy, ZOW, R. XXXIV, z. 4,1968, s. 268.
Korpalska W. Szesc wieków opieki zdrowotnej w Bydgoszczy, Toruñ 2008.
Kostrzeñski L. Materiafy do historii aptek wielkopolskich, T. 1-1!, Warszawa 1929, reedycja Poznañ
1996.
Kostrzewski J. Pradzieje Bydgoszczy, PB, R. 1,1933, z. 1, s. 5-19.
Kowalczewski Cz. Znaleziska z woj. bydgoskiego, WN, R. XXX, 1986, z. 3-4, s. 339.
Kowecka E. Mieszkania warszawskie wXIX wieku (do 1870 n), [w:] red. Z. Kamieñska, Wybra-
ne problemy kultury materialnej miast polskich w XVIII i XIX wieku, SMHKM, T. LVI,
1983, s. 7-131.
Koztowska R., Nowakowski A.
Szkfo apteczne z badañ archeologicznych Apteki Królewskiej w Warszawie, AU NC,
Archeologia 12, 1987, s. 123-142.
Kraus P. Badania ratownicze na ulicy Kuzniczej we Wroctawiu, SSA, T. 44, Wrodaw 2002, s.
327-331.
344 Zycie codzienne mieszkañców Bydgoszczy od XIV do XVIII wieku ,
Zycie codzienne mieszkañców Bydgoszcz y od XIV do XVIII wieku
Kruppe J. Archeologia póznosredniowieczna i staropolska. Wybrane zagadnienia, Kw. HKM,
R. XXI, nr 4, 1973, s. 633-653.
Krzywdziñski R. Scieki i latryny sredniowiecznego oraz nowozytnego Gdañska w swietie zródef
archeologicznych, Kw. HKM, R. LHI, 2005, nr 3-4, s. 279-291.
Kubiak St. Udziai monet zagranicznych w obiegu pieniqznym w Polsce w XV wieku, [w:] Num-
mus et Historia, Warszawa 1985, s. 277-287.
KubiakSt., przy wspótudziale B. Paszkiewicza
Znaieziska monetziat 1146 -1500 z terenu Polski. Inwentarz, Poznan 1998.
Kubicki R. Czystosc w miastach regionu smqtokrzyskiego, Kw. HKM, R. LIN, 2005, nr 3-4, s.
397-409.
Kuchowicz Z. Higiena i zdrowotnosc, [w:] HKMP, T. IV, s. 353-362.
Kuczkowski W. Sprawozdanie z badah archeologiczno-ratowniczych no Starym Rynku, Bydgoszcz
1989, msp. MOB - Dziat Archeologii.
Kuczma R. Bydgoszcz, m. woj., WN, R. X, 1966, z. 2, s. 123-124.
Kuczyriska J. Czy norymberskie misy mosiqzne w mieszczahskich domach XVI-XVIII w. byfy swia-
dectwem zamoznosci?, [w:J pod red. J. Sztetytto, Nqdza i dostatek na ziemiach
polskich od sredniowiecza po wiekXX, Warszawa 1992, s. 163-169.
Kudta A. Miasto Kfodzko - ulica Czeska, [w:] Biuletyn informacyjny Konserwatora Zabytköw
Archeologicznych na wojewödztwo wrocfawskie, 1959-1960, Wroclaw 1961, s.
59-60.
Kurpiewski J. Nowa odmiana grosza krakowskiego Kazimierza Wielkiego, WN, R. XXIX , 1985, z.
3-4, s. 191-192.
Kusztelski A. Zespöf jezuicki w Bydgoszczy. Ksztaftowanie ukladu przestrzennego i architektura,
Nasza Przeszlosc, t. 113, 2010, s. 185-236.
Kühnast L. Historische Nachrichten über die Stadt Bromberg von der Gründung der Stadt bis
zur Preussischen Besitznahme, Bromberg - Berlin - Posen 1837.
Lebrun F. Jak dawniej ieczono. iekarze, swi^ci i czarodzieje w XVII-XV!II wieku, Warszawa
1997.
Lig^za E. Wodociqgi dawnego Krakowa do pofowy XVII wieku, Krakow 1971.
Lissauer A. Die prähistorischen Denkmäler der Provinz Westpreussen, Leipzig 1887.
Lisowa E. Wroctaw-Lesnica, SA, t. 26,1984, s. 188-190.
v. B.
Zycie codzienne mieszkañców Bydgoszczy od XIV do XVIII wieku
345
tbik L.
Polsko-krzyzackie zmagonia o Bydgoszcz w 1409 r., KB, T. X, Bydgoszcz 1990, s.
26-38.
Zamek w Bydgoszczy KA, T. VI, Bydgoszcz 1994, s. 135-156.
Sredniowieczna kielnia z bydgoskiego zomku, MDKSBR, z. 1,1996, s. 19-23.
Widok i pión Bydgoszczy z czosów szwedzkiego „potopu”, MDKSBR, z. 3,1998, s.
17-25.
Topografía staropolskiego Nakta (Xffl-XVIll wiek), [w:] red. R. Tomaszewski, Rozwój
przestrzenny i architektoniczny Nakta nad Noteciq, Nakto 1999, s. 87-107.
Drewniane wodociqgi bydgoskie i faznia miejska (do poczqtku XIX wieku), [w:]
Historia wodociqgów i kanaiizacji w Bydgoszczy do 1945 r., Bydgoszcz 2004, s.
25-42.
Szesnastowieczna tabiica pamiqtkowa z ulicy Farnej w Bydgoszczy, MDKSBR, z. 9,
2004, s. 161-163.
Bydgoski dom mies2czañski z czasów staropolskich (XIV-XVHI wiek), Architektura
Miast, t. II, Bydgoszcz 2009, s. 7-14.
Ratusz i zabudowa sródrynkowa z czasów staropolskich w Bydgoszczy. Studium
Historyczne, KB, X XXXII, Bydgoszcz 2011, 51-73.
toñska K.
Dokumentacja okreslajqca warunki hydrogeologiczne w zwiqzku z projektowanym
odwodnieniem otworami wiertniczymi wykopów, pod poprawienie warunków
posadowienio sciany fundamentowej zabytkowego spichrza nr 7 przy ul. Grodz-
kiej, Bydgoszcz 1998, msp. WAG, sygn. 6499 Hydrogeologia.
topata J.
Badania ratownicze w obrqbie starego miasta we Wronkach, pow. Szamotuty,
Fontes Archaeologici Posnanienses, vol. XVI, 1965, s. 263-267.
tos J.
Zbiory archeoiogiczne, [w:] Muzeum w Bydgoszczy 1923-2008. Katalog wystawy,
Bydgoszcz 2008, s. 107-113.
tosíowie J. i J.
Szesnastowieczny ratusz bydgoski w swietle badañ archeologicznych, MDKBR, z.
3,1998, s. 11-16.
Drewniane konstrukcje z dawnego Szubina, MDKSBR, z. 3,1998, s. 132-144.
Ochrona dziedzictwa archeologicznego w dziatalnosci Muzeum Okrqgowego w
Bydgoszczy, MDKSBR, z. 4, 1999, s.89-105.
Badania archeoiogiczne w dolinie fordoñskiej, MDSKBR, z. 4,1999, s. 106-113.
Z dziejöw archeologii w bydgoskim muzeum, KB, T. XXIX, Bydgoszcz 2008, s. 293-
toziriski W. 309.
Prawem i lewem. Obyczaje na Czerwonej Rusi w pierwszej pofowie XVII. wieku, T.
1, wyd. 3, Lwow 1913.
Machola t. ly de polskie w dawnych wiekach, (wyd. XIII), Krakow 1974.
Obuwie skörzane w Bydgoszczy w XIV-XV wieku na podstawie badan archeologicz-
nych posesji przy ulicy Mostowej4, Torun 2011 (msp. pracy magisterskiej napisa-
nej pod kierunkiem prof, dr hab. A. Koli w Instytucie Archeologii i Etnoiogii UMK).
AA.
Madakowska Z. Z badah nad gospodarkq wodnq w Gföwnym Miescie w Gdahsku do poczqtku XV
w.f Kw. HKM, R. UH, 2005, nr 3-4, s. 331-341.
Maciejewski J. Wsprawie najdawniejszej wzmianki o bydgoskich murach miejskich, KB, T. XV,
Bydgoszcz 1994, s. 118-120.
Maisei W. Zabudowa wewnqtrzna rynku poznahskiego w wieku XVI, KMP, 2003, nr 3, s. 81-
107.
Malewski Z. Kronika iekarzy bydgoskich od potowy w. XVI do r: 1800, PB, R. 1,1933, z. 1, s.
64-67.
Topografia dawnej Bydgoszczy, PB, R. 1, 1933, z. 2, s. 14-23.
Kronika Iekarzy bydgoskich (ciqg dalszy), PB, R. 1, 1933, z. 4, s. 26-32.
Proces o zaböjstwo przeciw mincarzom bydgoskim - i rany Filipa malarza, PB, R. 1,
1933, z. 1, s. 20-41.
Kronika Iekarzy bydgoskich (ciqg dalszy), PB, R. II, 1935, z. 3-4, s. 38-42.
Ksiqga testamentöw obywateii bydgoskich, PB, R. Ill, 1935, z. 1-2, s. 41-79.
Mameta Z. Kronika Iekarzy bydgoskich (ciqg dalszy), PB, R. IV, 1936, z. 1-2, s. 56-65.
Siedern wieköw aptekarstwa toruhskiego, Torun 1997.
Marcinkowski M. Higiena i zdrowotnosc elblqzan w XVI-XVIII w. w swietle odkryc archeologicznych,
Rocznik Elbl^ski, 1.19, 2004, s. 145-159.
Mb Posadzka w kamieniczce „Anno Domini 1676", Dziennik Wieczorny, R. XXIV, nr 49,
1982.
M^clewska M. Materiafy do inwentaryzacji znalezisk monet krzyzackich, WN, R. XII, z. 3-4, 1968,
s. 193-210.
347
Moneta krzyzacka w Polsce, WN, R. XIII, 1969, z. 2, s. 81-110.
M^clewska A., Mikotajczyk A.
Skarby monetz lat 1500-1649 na obszarze PRL Inwentarz, Warszawa 1983
Skarby monetz lat 1650-1944 na obszarze Polski. Inwentarz II, Wroctaw-Kraköw
Michatowski S. 1991.
Sto lat wspötczesnych wodociqgöw w Lublinie. 1899-1999, Lublin 1999.
Michatowska M. Stownik terminologiczny wlökiennictwa, Biblioteka Muzealnictwa i Ochrony Zabyt-
köw, Seria B, T. XCII, Warszawa 1995.
Michna R. Nie tylko u sw. Ducha-bydgoskie szpitale z XVI-wiecznq tradycjq, KB, T. XXXII,
Bydgoszcz 2011, s. 75-109.
Mie roste wski M. Zabudowania drewniane i konstrukcje ciesielskie na grodzie puituskim w XIII i XIV
wieku, Kw. HKM, R. XLIII, z. 4,1995, s. 433-447.
Konstrukcja sumikowo-fqtkowa w budownictwie puituskim z XIII/XIV wieku, AHP, T.
Mietz A. 5, Torun 1997, s. 109-116.
Problematyka inskrypcji w budownictwie wiejskim na Kujawach w XVIII wieku,
Zapiski Kujawsko-Dobrzynskie, Wtoctewek 1985, s. 173-188.
Mikotajczyk A. Naczynia datowane skarbami monet XIV-XVIH na ziemiach polskich, Wroctaw-
Gdansk1977.
Naczynia i monety, ZOW, R. XLIV, nr. 1,1978, s. 38-43.
Romantyczne iluzje i ekonomiczna rzeczywistosc skarböw monet z XVI-XVIII wieku:
kilka przykladöw srodkowopolskich, WN, R. XXIII, 1979, z. 3, s. 160-167.
Fafszerska mennica wSuczawie, WN, R. XXIV, 1980, z. 4, s. 197-224.
Nowozytne skarby monet jako zrödfo historyczne. Wybrane zagadnienia, WN, R.
XXVII, 1983, z. 1-2, s. 1-56.
Studia nad obiegiem monetarnym na ziemiach polskich w pöznym sredniowieczu,
PMMAE NK, nr 5, 1985, s. 105-109.
Nowe materiafy do inwentaryzacji znalezisk monet polskich w Europie, PMMAE
NK, nr6, 1986, s, 139-209.
Pojedyncze znaleziska monet jako zrödfa do historii osadnictwa w Tumie, woje-
wödztwo ptockie, PMMAE NK, nr 7, 1987, s. 25-32.
348 *5 tycie codzienne mleszkancöw Bydgoszczy od XIV do XVIII wieku I
¿ycie codzienne mleszkancöw Bydgoszczy od XtV do XVIII wieku
Uwagi o obiegu monetarnym na Kujawach i Ziemi Dobrzyñskiej w sredniowíeczu i
okresie nowozytnym, Zapiski Kujawsko-Dobrzyñskie, T. 6,1987, s. 97-135.
Strefy obiegu monetarnego w Europie Srodkowej w sredniowíeczu i wczesnym
okresie nowozytnym, PMMAE NK, nr 9,1989, s. 157-179.
Mitek W., Wiewióra M.
Monety odkryte podczas badañ archeologiczno-architektonicznych w Bydgoszczy
Mincer F. wsezonie 1992, [w:] Bydgoszcz. Badania 1992, Toruñ 1992, msp. WUOZ DB.
Najstarsze biblioteki bydgoskie -obecny stan badañ i perspektywy, Studia Bibliolo-
giczne Wyzszej Szkoty Pedagogicznej w Bydgoszczy, z. 1,1979, s. 6-83.
Historia Bydgoszczy do 1806 roku, Zielona Góra 1992.
Kultura, nauka i szkolnictwo w latach 1446-1772, [w:] HB, 1.1, s. 341-392.
Przemiany administracyjne i spofeczno-gospodarcze w pierwszym okresie rzqdôw
pruskich (1772-1806), [w:] HB, t. 1, s. 341-392.
Modelski K. Ruchomosci mieszczan woisztyñskich w XVII wieku w swietle inwentarzy, [w:]
Szkice z dziejów materíalnego bytowania spoieczeñstwa polskiego, SMHKM, T. XLI,
1989, s. 201-213.
Morawski Z. „Intra muros". Zarys problematyki cmentarza miejskiego w sredniowieczu, [w:]
Studia ofiarowane H. Samsonowiczowi, Czas, przestrzeñ, praca w dawnych mia-
stach, Warszawa 1991, s. 93-99.
Miejskie uktady przestrzenne, [w:] Architektura gotycka w Polsce, T. 2, Warszawa
1995, s. 31-38.
Mucha M. Archeologiczna weryfikacja nowozytnych hutszkfa na te renie Wielkopolski poiu-
dniowo-wschodniej, AÜNC, Archeologia 10, 1984, s. 83-118.
Murawska A., Tabaka A.
Skarby srebrne Wielkopolski, Led nica 7010.
Musiatowski A.
Obieg pieniqzny na Kujawach na przelomie sredniowiecza i czasów nowozytnych
1454 -1600. Proba rekonstrukcji, PMMAE NK, nr 9,1989, s. 181-188.
Muzyczyk A., Gancowski J.
Krosno Parva Cracovia, Krosno 2003.
Münch H. Geneza rozplanowania miast wielkopolskich XIII i XIX wieku, Krakow 1946.
Nawrolska G. Stan badañ archeologicznych Starego Miasta w Elblqgu, Archaeologia Elbingensis,
vol. 2,1997, s. 21-35.
Uwagi o budownictwie elblqskim wXIII-XV wieku, [w:] pod red. A. Abramowicz, J.
Maik, Budownictwo i budowniczowie w przeszfosci. Studia dedykowane Profesorowi
Tadeuszowi Pokieskiemu w siedemdziesiqtq rocznicq urodzin, Lodz 2002, s. 287-296
Zycíe codzienne mieszkaríców ßydgoszc2y od XIV do XVJU wieku
349
Nawrolski T. Elblqg wXHI-XVIll wieku. Kultura moterialna w wykopaliskach archeologicznych, Elbl^g
1987.
Sredniowieczny pioc rynkowy Storego Miosta w Elblqgu. Pröba anolizy przestrzen-
no-funkcjonalnej, Kw. HKM, R. XL, 1992, nr 3, s. 365-376.
Nehring A. Ein Urstier-Schädel von der Burg in Bromberg, „Wild und hund", Jg. II, No 51, 1896,
s. 802-804.
Lieber Schlittknochen, insbesondere über einen solchen von der Burg in Bromberg,
„Wild und hund", Jg. Hi, No 6,1897, s. 84-85.
Nowakowski T. Kozimierz Wielki a Bydgoszcz, To ruh 2003.
Lokacjo i ukfad urbanistyczny ßydgoszczy na tie przemian gospodarczych w XIV
wieku, Kw. HKM, R. LID, nr 1, 2005, s. 17-34.
Polsko-niemieckie kontrowersje woköf przywileju lokacyjnego ßydgoszczy, [w:]
OhlhoffG. Bydgoszcz. Miasto wielu kulturi narodowosci, Bydgoszcz 2009, s.57-68.
Towarzystwo Historyczne dla Dystryktu Nadnoteckiego w Bydgoszczy~ Historische
Gesellschaft für den Netzedistrikt zu Bromberg, KB, T. XVI, Bydgoszcz 1995, s. 109-
112.
Okoriski J., Szpunar A.
Najdawniejsza przesztosc Wojnicza i okolic, Wojnicz 2002.
Olczak J. Szklane naczynia apteczne z XVIII wieku odkryte w Brodnicy, AU NC, Archeologia
10,1984, s. 131-141.
Olszewska J. Wyposazenie wnqtrza kamienicy mieszczahskiej w Jarostawiu w XVII-XVIII wieku,
Rocznik Przemyski, T. XIII, 1970, s. 81-101.
Olszewska M. Pfytki posadzkowe z kosciola karmelitöw w Bydgoszczy, Pomorania Antiqua, t.
XXIV [w druku], AA.
Opozda T. Mennica tobzenicka, Wroctaw-Gdahsk 1975.
Ortowski B. Legenda i prawda o pseudokopernikowskich wodociqgach, Studia i materiafy z
dziejöw nauki polskiej, seria D, 1960, z. 2, s. 51-97.
Ossowski G. Zabytkiprzedhistoryczne ziem polskich, 1, Prusy Krölewskie, Krakow 1879.
Patuczak M. Badania archeologiczne w Bydgoszczy w swietle Uteratury i dokumentacji konser-
wotorskiej, KB, T. XXXIII, Bydgoszcz 2011, s. 303-316.
Paszkiewicz B. Bydgoszcz, m. woj., WN, R. XXVIII, 1984, z. 1-2, s. 118.
350 ; Zycie codzienne mieszkancöw Bydgoszczy od XIV do XVIII wieku |
Zycie codzienne mieszkancöw ßydgoszczy od XIV do XVIII wieku
Mennictwo Wfadysfawa tokietka, WN, R. XXX, 1986, z. 1-2.
Pazder J.
Perliñska A.
Pessel W. K.
Piekalski J.
Piekarski L.
Pietroñ B.
Uprownienia mennicze Bydgoszczy na tie mennictwa miejskiego w Polsce wXIV w,
[w:] 400-lecie mennicy bydgoskiej, Bydgoszcz 1994, s. 7-23.
Znalezisko numizmotyczne pod monasterem Btahowieszczenskim w Supraslu,
PMMAE NK, Nr 11,1996, s. 25-64.
Pojedyncze znalezisko monet - klasyfikacja i interpretacja, [w:] Znaleziska monet I
metody ich badañ. XII Ogólnopolska Sesja Numizmatyczna w Nowej Soli, Nowa Sól
2000, s. 83-102.
Brakteaty z fiterami typu Waschinski 211-217 [w:] red. Aleksander Kuzmin, Miq-
dzynarodowa sesja numizmatyczna w Gdañsku z okazji 65-lecia prof. Stanislawa
Suchodolskiego. Materiafy, Gdansk 2003, s. 10-14.
Brakteaty-pieniqdz sredniowiecznych Prus, Wroclaw 2009.
Monety z kosciola sw. Mikofaja w Gieczu, Biblioteka Studiów Lednickich, t. XV,
seria B 1, Fontes, t. 4, Lednica 2010.
Bydgoszcz, [w:] Ratusze w Polsce, Warszawa 2000, s. 54-59.
Akta Niemieckiego Towarzystwa Sztuki i Wiedzy w Bydgoszczy. Zawartosc i proble-
matyka badawcza, KB, T. XV, Bydgoszcz 1994, s. 135-145.
Antropología nieczystosci. Studio z kultury sanitarnej Warszawy, Warszawa 2010.
Wprowadzenie do badañ póinocno-zachodniej strefy Starego Miasta we Wrocfa-
wiu, [w:] red. K. Wachowski, Kultura sredniowiecznego Slqska i Czech. Miasto,
Wroclaw 1995, s. 117-127.
Ze studiów nad drewnianq zabudowq Wrociawia w póznym sredniowieczu, [w:]
red. J. Rozp^dowski, Architektura Wrociawia, T. 1, Dorn, Wroclaw 1995, s. 75-87.
Z badañ drewnianej zabudowy sredniowíecznej dziaiki mieszczañskiej na Slqsku, Kw.
HKM, R. XUV, nr 1,1996, s. 5-12.
Elementy infrastruktury sredniowiecznego Wrociawia, WRA, T. 6, Wroclaw 2004,
s. 9-24.
Stan czystosci sredniowiecznych miast Europy Srodkowej. Zarys problemu z punktu
widzenia archeologa, Kw. HKM, R. Llll, 2005, nr 3-4, s. 271-277.
Zarys dziejów wodociqgów miejskich w Polsce przedrozbiorowe), Warszawa 1932.
Muzeum Okrqgowe w Bydgoszczy, Dziaf Numizmatyki, SN1984, tódz 1986, s. 13.
Zycie codzienne mteszkañców Bydgoszczy od XIV do XVII! wieku
351
Muzeum Okrqgowe w Bydgoszczy, Dziai Numizmatyki, SN 1985, -Lodz 1987, s. 14.
Muzeum Okrqgowe w Bydgoszczy, Dziai Numizmatyki, SN 1986, Lodz 1988, s. 11.
Muzeum Okrqgowe w Bydgoszczy- Dziai Numizmatyki, SN 1987, Lodz 1989, s. 12.
Znalezisko. Bydgoszcz, ul. Pod Blankami, Bydgoszcz b.r., msp. MOB - Dziat Numi-
zmatyki.
Pietrori B., Borowczak I., Garbaczewski W.
Znaieziska monet zgioszone do Dziaiu Numizmatycznego Muzeum Okr^gowego
im. Leona Wyczöfkowskiego w Bydgoszczy, msp. MOB - Dziat Numizmatyki.
Pietrzak J., Wawrzyniak P.
Przyczynek do historii kamienic poznahskich. Badania archeoiogiczno-architekto-
niczne w kompleksie kamienic przy Starym Rynku nr 97/98 w Poznaniu, KM P, T. 61,
Pininski J. 1993, nr 3-4, s. 362-370.
Bydgoszcz, m. woj., WN, R. XIV, 1970, z. 2, s. 128.
Polak Z. Budownictwo i architektura, Archeologia sredniowiecznego Kotobrzegu, T. II,
1997, s. 151-164.
Zabudowa mieszkalna i gospodarcza. Typy konstrukcji, przemiany przestrzenne,
datowanie, Archeologia sredniowiecznego Kotobrzegu, T. IV, 1999, s. 181-205.
Sredniowieczne i nowozytne urzqdzenia sanitarne odsionigte w trakcie badah
archeologicznych prowadzonych przy ulicy Powrozniczej w Gdahsku w latach
2002-2004, Kw. HKM, R. üll, 2005, nr 3-4, s. 293-303.
Polak Z., Rçbkowski M.
Budownictwo i architektura, Archeologia Sredniowiecznego Kotobrzegu, T. 1,1996,
Polkowski 1. s. 209-220.
Bydgoszcz. Kilka historycznych wspomnieh o zamku i miescie, Poznan 1871.
Notatki numizmatyczne. Mennica bydgoska, „Dwutygodnik Naukowy", T. 1, 1878,
Posadzy W. s. 112-117.
Bydgoszcz, [w:] Studio z historii budowy miast polskich, Prace Instytutu Urbanisty-
ki i Architektury, R. VI, z. 2/17, Warszawa 1957, s. 81-120.
Pospiech A. Puiapka oczywistosci, Warszawa 1992.
Potemski C. Bydgoszcz, ZOW, R. XXIII, z. 4,1957, s. 216.
Pradzieje Bydgoszczy i powiatu bydgoskiego, Bydgoszcz 1963.
Probiematyka badah archeologicznych w powiecie bydgoskim, PKH, T. 1,1963, s.
5-27.
352
Zycie codzienne mieszkaricöw Bydgoszczy od XIV do XVIII wieku
Stanowiska archeofogiczne odkryte w Bydgoszczy w lotach 1960-1963, Bydgostia-
na, nr 2,1965.
Kolektor odsfania historic Bydgoszczy, msp. MOB - Dziat Archeologü, Teczka 27
[Bydgoszcz 1967].
Sprawozdanie z archeologicznych badoh ratowniczych przeprowadzonych w
dniach od 12 lipca 1967 r. do 1 sierpnia 1967 r. w Bydgoszczy przy uficy Bernardyh-
skiej 2, maszynopis MOB - Dziat Archeologü, Teczka nr 12 [Bydgoszcz 1967].
Dziennik techniczny archeologicznych prac ratowniczych - Bydgoszcz ui. Bernar-
dyhska, msp. MOB - Dziat Archeologü, Teczka 12 [Bydgoszcz 1967].
Dziennik obserwacji naukowych, maszynopis MOB - Dziat Archeologü, Teczka 12
[Bydgoszcz 1967],
Dziennik prac wykopaliskowych. Bydgoszcz-Stary Rynek, Bydgoszcz 1969, msp.
Potkowski E. MOB - Dziat Archeologü.
Dziedzictwo wierzeh pogahskich w sredniowiecznych Niemczech. Defuncti vivi,
Warszawa 1973.
Prinz L, Saga rodu Paulusiköw, KAB, R. II, 1969, s. 68-73.
Rasmus H. Niemieckie Towarzystwo Sztuki i Nauki w Bydgoszczy, [w:] Bydgoszcz. 650 lat praw
miejskich, Bydgoszcz 1996, s. 108-114.
R^bkowski M. Pierwsze lokacje miast w ksiqstwie Zachodniopomorskim. Przemiany przestrzenne
i kulturowe, Kotobrzeg 2001.
Roeske W. Apteka „Pod Murzyny" w Krakowie wediug inwentarzy z lat 1565 i 1604, Kw. HKM,
R. XVII, nr 1,1970, s. 23-41.
Poczqtki aptekarstwa polskiego na tie dziejöw aptekarstwa europejskiego, Farma-
cja Polska, 1983, t. 39, nr 1, s. 1-6.
Polskie apteki, Wroctaw-Kraköw 1991.
Zabytkowe szklo apteczne w Muzeum Farmacji Akademii Medycznej w Krakowie,
Rogalski B. Krakow 1986.
Recenzja "Historii Bydgoszczy" T /, KB, T. XIV, Bydgoszcz 1993, s. 387-398.
Rogosz R. Badania ratownicze na Starym Miescie w Stargardzie, MZP, T. XXVI, 1980, s. 159-
200.
| Zycie codzienne n nieszkancöw Bydgoszczy od XIV do XVlli wieku , .
Zycie codzienne mieszkancöw Bydgoszczy od XIV do XVlli wieku
353
Rozp^dowski J. Póznogotyckie rezydencje na ¿fqsku, [w:] red P. Skubiszewski, Sztuko i ideología XV
wieku, Materiafy Sympozjum Komitetu Nauk o Sztuce PAN, Warszawa 1-4 grudnia
1976 r.t Warszawa 1978, s. 493-520.
Rózdzyñski L, Skarby w ruinach mennicy bydgoskiej, Dziennik Bydgoski, R. XXXII!, 1939, nr 47, s.
6; nr 48, s. 3.
Rubnikowicz M. XVilf-wieczna huta szkfa wSredniej Hude, gm. Warfubie, woj. bydgoskie, AUNC,
ArcheoJogia 14, Archeoíogia Szkta 3,1989, s. 73-84,
Rutkowska J., Zaryn S.
Wnqtrze kamienicy barokowej, [w:] Szkice staromiejskie, Warszawa 1955, s. 175-
Rybarski R. 198.
Handel i polityka handlowa PolskiwXVI stuleciu, t. 2, Warszawa 1958.
Samsonowicz H. Ratusze w Polsce, [w:] Ratusze w Polsce, Warszawa 2000, s. 14-17.
Schmidt E. Beiträge zur Geschichte der Brombergs im 17 Jahrhundert, JBHG, 1888, s. 24- 38.
Der Stadtplan Bromberg um 1600 (mit Karte), JBHG, 1888, s. 39-51.
Die Töpferinnung zu Bromberg 1446-1776, JBHG, 1891, s. 5-32.
Das Hospital zum heiligen Geist in Bromberg, JBHG 1892, s. 92-101.
Werzeichnis der Schenkungen und Erwerbungen für Bibliothek und Sammlungen,
JBHG,1892, s. 5-48.
Beiträge zur Geschichte der Finanzverwaltung Bromberg unter polnischer Herr¬
schaft, JBHG, 1894, s. 5-48.
Die Gründung der Stadt Bromberg, JBHG, 1896, s. 5-26.
Aus Brombergs Vorzeit. 1. Die Burg Bydgoszcz - Bromberg, Bromberg 1902.
Geschichte der Historischen Gesellschaft für den Netzedistrikt zu Bromberg wäh¬
rend der ersten fünfundzwanzig Jahre 1880-1905, Historische Monatsblätter für
die Provinz Posen, t. 6,1905, s. 171-200.
Historische Einleitung, [w:] Industrie und Gewerbe in Bromberg, Bromberg [1907],
Schumacher P. s. 1-20.
Die Ringwälle in der früheren preussischen Provinz Posen, Leipzig 1924.
Sennet R. Ciafo i kamieh. Czfowiek i miasto w cywilizacji zachodu, Gdansk 1996.
354 ■ Zycie codzienne mieszkariców Bydgoszczy od XIV do XVIII wieku I
Zycie codzienne mieszkariców Bydgoszczy od XIV do XVI11 wieku
Sieradzka A.
Zony modne. Historia mody od starozytnosci do wspolczesnosci, Warszawa 1993.
Tysiqc lat ubioröw w Polsce, Warszawa 2003.
Siwiak A.
Bydgoszcz, ulica Dtuga 9. Dokumentacja z badah archeologiczno-architektonicz-
nych na stan. 576. Cz%sc IArcheologia, Bydgoszcz 2004, msp. WUOZ DB.
Sredniowieczna figurko gliniona z badah archeologicznych w Bydgoszczy, Kw.
HKM, R. LI 11, z. 2, 2005, s. 191-195.
Wczesnosredniowieczna jama osadnicza na stanowisku 564 w Bydgoszczy, KB, T.
XXIX, Bydgoszcz 2007, s. 221-227.
Siwiak A., Siwiak W.
Bydgoszcz - stanowisko 509 (Badania rotownicze), Bydgoszcz 2000, msp. WUOZ
DB.
Dokumentacja z badah na stan. 544 w Bydgoszczy. Ulica Pod Blankami 25-27,
Bydgoszcz 2000, msp. WUOZ DB.
Dokumentacja z badah na stanowisku 556 w Bydgoszczy, Bydgoszcz 2001, msp.
WUOZ DB.
Badania archeoiogiczne przy ulicy Pod Blankami 39-45 w 2001 r., Bydgoszcz 2002,
msp. WUOZ DB.
Bydgoszcz, stan. 579. Dokumentacja z badah archeologicznych przy ulicy Zautek
21/Magdzihskiego 10, Bydgoszcz 2004, msp. WUOZ DB.
Sprawozdanie z budowy przyiqczy do stan. 579 w Bydgoszczy, Bydgoszcz 2005,
msp. WUOZ DB.
Dokumentacja z nadzoru archeologicznego nad budowq przylqcza kanalizacji
deszczowej do budynku Kurii Biskupiej przy ulicy Malczewskiego 1, Bydgoszcz
2005, msp. WUOZ DB.
Nowozytny strop drewniany z kamienicy przy ul. Dtugiej 9 w Bydgoszczy. Przyczy-
nek do poczqtku murowanej zabudowy mieszkalnej i wystroju wnqtrza w XVI-XVI11
wieku, Ziemia Kujawska, T. XIX, 2006, s. 109-123.
Wschodnie „umocnienia" obronne Bydgoszczy w swietle badah archeologicznych
ulicy Podwale, KB, T. XXIX, Bydgoszcz 2007, s. 229-257.
Wstzpne wyniki badah dzialek lokacyjnej Bydgoszczy, [w:] red. G. Nawrolska, XV
Sesja Pomorzoznawcza, Elbl^g 2007, s. 369-379.
Wykopaliska archeoiogiczne przy ulicy Mostowej 4 w Bydgoszczy, Acta Archaeolo-
gica Pomoranica, T. Ill, Szczecin 2009, s. 333-344.
m
[tra*ATMili u it
355
Gröd i zamek bydgoski w swietle badah archeologicznych w trakcie budowy sied
ciepfowniczej w dqgu ulicy Grodzkiej, MDKSBR, z. 16, 2011, s. 10-17.
Wykopoliska przy „Kaskadzie", KAB, R. XLV, 2012, s. 107-111.
Kosdöti cmentarz karmelitöw bydgoskich w swietle bodah archeologicznych [w:]
red. H. Paner, M. Fudziriski, XVII Sesja Pomorzoznawcza, vol. 2, Od pöznego sre-
dniowiecza do czasöw nowozytnych, Gdansk 2013, s. 21-32.
Badania orcheologiczne na terenie historycznego Pomorza Wschodniego w latach
2000-2010 wedfug danych Kujawsko-Pomorskiego Wojewödzkiego Konserwatora
Zabytköw, [w:] red. M. Fudzinski, H. Paner, Z dziejöw badah archeologicznych na
Pomorzu Wschodnim, Gdansk 2014, s. 173-186.
Stanowisko 7 - zespöf klasztorny Bernardynöw, ul. Bernardyhska, [w:] Bydgoszcz
pöznosredniowieczna i nowozytna w swietle zrödef archeologicznych, Bydgoszcz
2014, s. 38-40.
Stanowisko 573-zespöf klasztorny Karmelitöw - kosciöf; cmentarz, klasztor, bra-
ma gdahska, teatr miejski, [w:] Bydgoszcz pöznosredniowieczna i nowozytna w
swietle zrödef archeologicznych, Bydgoszcz 2014, s. 58-60.
Siwiak W.
Obieg monetarny na terenie Krölestwa Polskiego za panowania Kazimierza Wiel-
kiego, Toruri 1999, (msp. pracy magisterskiej napisanej pod kierunkiem prof, dr
hab. M. Mielczarka w Instytucie Archeologii i Etnologii UMK), AA.
Bydgoszcz-ul. Przyrzecze (Nadzör archeologiczny), Bydgoszcz 2000, stan. 552, msp.
WUOZ DB.
Interwencja archeologiczna w ul. Pod Blankami na wysokosci numeru 33 (Byd-
goszcz stanowisko 556), Bydgoszcz 2001, msp. WUOZ DB.
Sprawozdanie z nadzoru archeologicznego na stanowisku 566 w Bydgoszczy, Byd-
goszcz 2002, msp. WUOZ DB.
Dokumentacja z badah archeologicznych przy ulicy Dfuga 54-56, Pod Blankami
49-51, Bydgoszcz 2003, msp. WUOZ DB.
Sprawozdanie z badah wykopaliskowych na stan. 575 przy ul. Pod Blankami 12-14
w Bydgoszczy, Bydgoszcz 2003, msp. WUOZ DB.
Znaleziska Pod Blankami, KAB, R. XXXVII, 2004, s. 118-120.
Nowe slady osadnictwa pradziejowego i historycznego na archeologicznej mapie
Bydgoszczy, KB, T. XXVI, Bydgoszcz 2005, s. 13-33.
m
m
356
O powstowaniu „skarböw" w Fordonie nad Wistq wXVIl wieku, BN, 2005, nr 3, s.
189-192.
Szklane naczynio apteczne uzywane przez bydgoszczan od XVI do I pot XX w.,
Apothecaria Bydgostiana. Studia z Dziejöw Farmacji i Medycyny, 1.1, 2005, s.
14-29.
Znaleziska monet z Bydgoszczy, Bydgoszcz 2005, msp. AA.
Depozyty pieniqzne bydgoszczan czasu wojny i morowego powietrza (XVII w.), [w:]
pod red. W. Garbaczewskiego i R. Kabacinskiego, Dzieje pieniqdza i bankowosci
regionu kujawsko-pomorskiego. Stan i perspektywy badah, Bydgoszcz 2006, s.
67-75.
Znaleziska monet w trakcie badah archeologicznych Fary w 2005 r. (Uzupefnienie),
Bydgoszcz 2006, msp. WUOZ DB.
Wykopaliska archeologiczne przy ulicy Mostowej 4, KB, X XXVI!J, Bydgoszcz 2007,
s. 311-318.
Ein Tabaksteller der Bromberger Böttchergesellen, "Knasterkopf" Bd. 19, 2007, s.
140-143.
Zrödfa archeologiczne do dziejöw Zydöw fordohskich, [w:] red. T. Kawski, Zydzi w
Fordonie. Dzieje. Kultura. Zabytki, Bydgoszcz 2008, s. 76-97.
Talerz do tytoniu bydgoskich czeladniköw bednarskich, MDKSBR, z. 13, 2008, s.
27-32.
Sprawy pieni^zne w testamentach i inwentarzach posmiertnych mieszczan bydgo-
skich z XVI-XVII wieku, [w:] pod red. W. Garbaczewskiego i R. Macury, Studia nad
Dziejami Pieniqdza i Bankowosci w Polsce. Pieni^dz i banki w Wielkopolsce, T. 1.,
Poznan 2009, s. 143-160.
Nowozytna skarbonka z badah archeologicznych w Bydgoszczy, BN, nr 3 (363),
2011, s. 181-184.
Skarbonki z bydgoskich wykopalisk archeologicznych, KB, T. XXXIII, Bydgoszcz
2012, s. 13-18.
Wodociqgi w archeologii, [w:] Historia Wodociqgöw i KanaUzacji w Bydgoszczy
1945-2012, Bydgoszcz 2012, s. 155-180.
O denarach rzymskich nazywanych pieniqzkami sw. Jana, [w druku].
Siwiak W., Zaj^czkowska X
Bydgoszcz. Stanowisko 436. Ulica Grodzka/Podwale; Bydgoszcz 1998, msp. WUOZ DB.
Zycie codzienne mieszkancöw Bydgoszczy od XIV do XVIII wieku
357
Sprawozdanie z badoñ ratowniczych przy ulicy Jezuickiej 4a w Bydgoszczy na stan.
541, Bydgoszcz 1999, msp. WUOZ DB.
Skrzypczak Sv Zieniuk-Hoza A.
Uproszczona dokumentacja geologiczno-inzynierska dia projektu technicznego
budynku hotelowego przy ul. Przyrzecze 6-8 w Bydgoszczy, Bydgoszcz 1996, msp,
WAG., sygn. 1602 Geología Inzynierska.
Sowina U.
Sieradz. Uktad przestrzenny i spofeczeñstwo miasta w XV-XVI wieku, Warszawa-
Sieradz 1991.
Sredniowieczna dziaika miejska wswietle zródeipisanych, Kw. HKM, R. XL1II, nr 3,
1995, s. 323-331.
Budowniczowie wodociqgów w miastach polskich wXV-XVI wieku, AHP, t 7, Torun
1998, s. 139-156.
Spotkanie u studni w póznosredniowiecznym miescie, Kw. HKM, R. XLVfl, 1999, nr
1-2, s. 27-38.
Sredniowieczny dom mieszczañski. Niektóre problemy badawcze, [w:] red. B. Gedi-
ga, Dom w miescie sredniowiecznym i nowozytnym, Wroclaw 2004, s. 9-28.
Wo do i iudzie w miescie póznosredniowiecznym i wczesnonowozytnym. Ziemie
poiskie z Europq w tie, Warszawa 2009.
Sójkowska D.
Cynowy talerz bydgoskiego Broctwa 5w. Anny, MDKSBR, z. 8, 2003, s. 13-34.
Wyroby rzemieslnicze (kowaiskie i slusarskie), [w:] Muzeum w Bydgoszczy 1923-
2008. Kataiog wystawy, Bydgoszcz 2008, s. 143.
Stolarski K.
Sandomierskie wodociqgi i kanalizacja, Wodoci^gi Poiskie, nr 3 (39), 2006, s. 10-
13.
Stronczyñskí K.
Dawne monety poiskie dynastyi Piastów i Jagiellonów, T. Ill, Piotrków 1885.
Strupiechowski J.
„Góra Gnojna" - unikalne warszawskie stanowisko archeologiczne, ZOW, R. XXXIV,
z. 4, 1968, s. 280-286.
Suchodolski S.
Grzywna i stopa mennicza w Polsce w XI-XII wieku, WN, R IV, 1960, z. 1-2, s. 15-
48.
Kruszwica; pow. Inowrocfaw. Monety z badoñ wykopaliskowych z lat 1948-1973,
WN, R. XVIII, 1974, z. 2, s. 112-121.
Uwagi na temat obiegu monetarnego w Europie wczesnosredniowiecznej,
PMMAE NK, nr 9, 1989, s. 61-66.
Skarby monet odkrywane w kosciotach - przejaw kultu czy ekonomii?, [w:J Poza-
358
Zycie codzíenne mieszkanców Bydgoszczy od XIV do XVIII wieku
ekonomiczne funkcje monet. X Ogölnopolsko Sesjo Numizmatyczna w Nowej Soli,
Poznan 1995, s. 95-101.
Monety z badah orcheologicznych na dziedzihcu Gostomianum w Sandomierzu.
Pröba odtworzenia obiegu monetarnego w miescie i okolicy, [w:] Sandomierz.
Badania 1969-1973, t. II, Warszawa 1996, s. 390-404.
Magia czy roztargnienie? Kilka uwag o tzw. drobnych znaleziskach monet, AHP, T.
5, Torun 1997, s. 193-201.
Svesnikov l. K., Gupalo V.D.
Keramika datirowana kladami monet; [w:] Garncarstwo i kaflarstwo na ziemiach
polskich od pöznego sredniowiecza do czasöw wspöfczesnych, Rzeszöw 1994, s.
139-148.
Szatkowska-tos J., tos J.
Badania archeologiczne osrodka bydgoskiego w poiudniowej czqsci Pomorza
Wschodniego, [w:] red. M. Fudzinski, H. Paner, Zdziejöw badah orcheologicznych
na Pomorzu Wschodnim, Gdansk 2014, s. 155-172.
Zarys historii badah, [w:] Bydgoszcz pöznosredniowieczna i nowozytna w swietle
zrödef orcheologicznych, Bydgoszcz 2014, s. 11-12.
Stanowisko 296/632. Stary Rynek. Ratusz, [w:] Bydgoszcz pöznosredniowieczna i
nowozytna w swietle ¿rodet orcheologicznych, Bydgoszcz 2014, s. 41-43.
Sztapinskij W.
Zawartosc skarböw monet w swietle konfrontacji z danymi ze zrödef pisanych.
Przyktad Wojewödztwa Ruskiego (kon. XVI-iata 30. XVII w.), [w:] Znaleziska monet
i metody badah, XU Ogölnopolsko Sesja Numizmatyczna w Nowej Soli, Nowa Sol
2000, s. 56-82.
Falszywe szelqgi wofoskie na rynku pieniqznym wojewödztwa ruskiego w szesc-
dziesiqtych latach XVII w, WN, R. XLI, 1997, z. 3-4, s. 113-136.
Wspöfoddziafywanie rynköw pieni^znych. Wojewödztwo ruskie a Turcja, Moida-
wia I Wobszczyzna (od poiowyXVf do pofowyXVfl w.J, WN, R. XLIV, 2000, z. 1, s.
1-38.
Szwagrzyk J.
Szerokie grosze praskie na ziemiach polskich 1302-1547, Ze skarbca Kultury, 1967,
z. 18, s. 41-197.
Szybowicz A.
Od Starego Rynku do placu Wolnosci, Spacer ulicami miqdzywojennej Bydgoszczy,
Bydgoszcz 2011.
Szyposz J.
Odziez szlachty w swietle inwentarzy ruchomosci zawartych w aktach grodzkich i
ziemskich wojewödztwa krakowskiego z lat 1645-1670, Kw. HKM, R. XXXIV, 1981,
nr 3, 345-364.
Slaski J., Tabaczynskl S.
Wczesnosredniowieczne skarby srebrne Wielkopolski (materiafy), Warszawa - Wro-
claw 1959.
Sledzik H.
Zycie codzienne mieszkaricöw Bydgoszczy od XIV do XVIII wieku
359
Sprawozdanie z badah drogi wczesnosredniowiecznej i sredniowiecznej w Zmigro-
Sliwa J. dzie woj. wroctawskie, WA, T. XLI, z. 1, Warszawa 1976, s. 216-224.
Rzymska skarbonka hr. Jözefa Wodzickiego, Alma Mater, nr49, 2003, s. 15-17.
Swi^tkiewicz-Siekierska B.
Naczynio ceromiczne z bydgoskiej latryny, KB, T. XIV, Bydgoszcz 1993, s. 17-21.
Swi^tkiewicz-Siekierska B., Wozny J.
Wyniki badoh orcheologicznych przeprowadzonych na terenie dawnej mennicy w
Tajchman J. Bydgoszczy, KA, T. VI, Bydgoszcz 1994, s. 111-134.
Przemiany funkcjonalne toruhskiego domu mieszczahskiego w czasach nowozyt-
nych, Kwartalnik Architektury i Urbanistyki, T. XXX, 1985, z. 2, s. 111-134.
Stropy drewniane w Polsce. Propozycja systematyki, „Biblioteka Muzealnictwa i
Tajemnicze Ochrony Zabytköw. Studia i Materiafy", t. IV, Warszawa 1989.
Tajemnicze odkrycie. Szkielet ludzki wykopano w poblizu gmachu WRN, IKP,
6.VI 1.1960.
Tandecki J. Gospody i szynki dawnego Torunia (do roku 1793), Rocznik Torunski, 1.18, 1988, s.
173-191.
Tomaszewski R. Wczesnosredniowieczne wyroby z metafu, giiny, bursztynu, kosci, poroza i surow-
cöwskalnych ze stanowiska nrl w Bydgoszczy, KA, T. VI, Bydgoszcz 1994, s. 155-
177.
0 drewnianejzabudowie Znihskiego Ostrowa, MDKSBR, z. 4, Bydgoszcz 1999, s.
Tomkiewicz W. 114-124.
Weduty polskie z albumu J. R. Storno, Rocznik Historü Sztuki, t. 3,1962, s. 262-
288.
Trudzik Z. Olesnica - ulica 1-Maja, [w:] Biuletyn informacyjny Konserwatora Zabytköw Ar-
cheologicznych na wojewödztwo wroctawskie, 1959-1960, Wroclaw 1961, s.
77-80.
Tuchotka-Wtodarska B.
Cyna od XV do XIX wieku. Katalog statej wystawy ze zbioröw Muzeum Narodowe-
Turnau 1. go w Gdansku, Gdansk 1992.
Ubiör narodowy w dawnej Rzeczypospolitej, Warszawa 1991.
Stownik ubioröw, Warszawa 1999.
Twarözek-Bufka H.
Pröba systematyki ceramiki naczyniowej w Bydgoszczy ul. Jana Kazimierza 5-7
Tyszka P. (stanowisko 14), Toruh 1998 (msp. pracy magisterskiej napisanej pod kierunkiem
prof, dr hab. A. Koli w Instytucie Archeologü i Etnologii UMK). AA.
360
2yde codzienne mieszkaricöw Bydgoszczy od XIV do XVIII wieku
Tyszkiewicz J.
Verzeichnis
Nazwy kamienic krakowskich wXV wieku, [w:] red. B. Gediga, Dom w miescie
sredniowiecznym i nowozytnym, \AJroc\aw 2004, s. 183-191.
Ludzie i przyrodo w Polsce sredniowiecznej, Warszawa 1983.
Verzeichnis Schenkungen und Erwebungen für Bibiiothec und Sammlungim im
Jahre 1895, JBHG, 1896, s. 73-77.
Verzeichnis Schenkungen und Erwebungen für Bibiiothec und Sammlungim im
Jahre 1897, JBHG, 1898, s. 86-89.
Waga A.
Wierzbicki R.
Wiesiotowski J.
Wiewiöra M.
Verzeichnis Schenkungen und Erwebungen für Bibiiothec und Sammlungim im
Jahre 1898, JBHG, 1899, s. 60-65.
Nazwiska monet u röznych narodöw i w röznych wiekach uzywane, abecadlowo
spisane i objasnione przyblizonem poröwnaniem z dzisiejszymi pieniqdzmi polskie-
mi, Warszawa 1850.
Wodociqgi Krakowa. 1940-2000, Krakow 2000.
Socjotopografia pöznosredniowiecznego Poznania, wyd. li, Poznan 1997.
Sprawozdanie z badah archeologiczno-architektonicznych na stanowisku 2 w
Bydgoszczy w sezonie 1993, [w:] Bydgoszcz. Badania 1993, Toruri 1993, msp.
WUOZ DB.
Ze studiöw nad kosciotem sw. Idziego w Bydgoszczy, KA, T. VI, Bydgoszcz 1994, s.
71-103.
Zespöt klasztorny kanoniköw regularnych w Trzemesznie w swietle badah arche-
ologiczno-architektonicznych, AHP, T. 9, Toruri 2001.
Wilke G.
Pradzieje i wczesne sredniowiecze w swietle zrödet archeologicznych (od poczqt-
köwXII wieku), [w:] HB, t. 1, s. 49-71.
Wilke G., Potemski C.
Zrödia archeologiczne do studiöw nad osadnictwem wczesnosredniowiecznym z
terenu Bydgoszczy i powiatu bydgoskiego, cz. I, PKH, T. VII, Bydgoszcz 1970, s.
5-39.
Wisniewski Z.
Sredniowieczna technika budowy studni w swietle badah na Nowym Miescie we
Wrodawiu przy ulicy Bernardyhskiej, SA, t. 33/34, 1991, s. 105-139.
Inwentarz zabytköw ruchomych pozyskanych podczas eksploracji zasypiska we-
wn^trznej fosy miejskiej w obrqbie wschodniej cz^sci Palcu Dominikahskiego, SA,
T. 35, 1993, s. 331-354.
Przyczynek do studiöw nad zaopatrzeniem sredniowiecznego i renesansowego
Zycie codzienne mieszkaricöw Bydgoszczy od XIV do XVIII wieku
361
Wrocfawia w wodq, [w:] pod red. K, Wachowskiego Kuftura sredniowiecznego
Slqska i Czech. Miasto, I, Wrodaw 1995, s. 139-144.
Wodynski B., Warchulec B., Slusarczyk W.
Apteka Pod Zfotym Ortern w Bydgoszczy, tódz 2008.
Wojda L.
Wyniki hadan archeologicznych we Wtoctawku z lat 1976-1980, Ziemia Kujawska,
1985, T. VII, s. 179-199.
Wolf J.
U progu dziejów miasta Bydgoszczy, PB, R. VI, z. 2,1938, s. 3-18.
Wozny J.
Kafle z badan archeologicznych w 1993 r. na terenie dawnej mennicy bydgoskiej,
KB, T. XV, Bydgoszcz 1994, s. 111-117.
Symbofika wody w pradziejach Polski, Bydgoszcz 1996.
Zamek bydgoski w swietie zródef archeologicznych, MDKSBR, z. 1, Bydgoszcz
1996, s. 14-18.
Archeologiczne skarby pradziejów Bydgoszczy. Od paleolitu do poczqtków srednio-
wiecza, To run 2003.
Szkic do portretu zbiorowego archeologów z regionu kujawsko-pomorskiego, PKH,
T. XX, 2007, s. 11-28.
Wyrobisz W.
Wykopa liska
Zakrzewski Z.
Pradzieje Bydgoszczy w swietie badan polskich i niemieckich archeologów, [w:J
Bydgoszcz. Miasto wielu kulturi narodowosci, Bydgoszcz 2009, s. 124-128.
Szkfo w Polsce od XIV do XVII wieku, Wrodaw-Kraków 1968.
Wykopaliska bydgoskie, Dziennik Bydgoski, R. XXX, nr 196, 1936, s. 8.
Zpradziejöw ziemi bydgoskiej, PB, R. VI, 1938, z. 1, s. 3-30.
Zaj^czkowska T
Tajemnice krypty klasztornej-czyli o interesujqcych odkryciach archeologicznych w
kosciele garnizonowym pod wezwaniem Najswiqtszej Marii Panny Krölowej Pokoju
w Bydgoszczy, MDKSBR, z. 6, Bydgoszcz 2001, s. 13-20.
Zajqczkowska T., Siwiak W.
Bydgoszcz st 508 (ul. Jezuicka 5), Bydgoszcz 1998, msp. WUOZ DB.
Zaj$czkowska T., Trzcinska-Kafuzna A.
Jasnogörska Pani z bydgoskiej fary. W drodze do wiecznosci, MDKSBR, z. 11, 2006,
s. 19-23.
Stanowisko 5, ul. Fama. Kosciöf katedralny pod wezwaniem swiqtych Marcina i
Mikolaja, [w:] Bydgoszcz pöznosredniowieczna i nowozytna w swietie zrödef ar-
cheologicznych, Bydgoszcz 2014, s. 35-37.
Zajdel M. Zieniuk-Hoza A.
362
Zycie codzienne mieszkanców Bydgoszczy od XIV do XVIII wieku
Dokumentocja geotechniczna día projektowanego budynku handlowo-ustugowe-
go na terenie dziatki nr 202/9 przy ul. Mostowej 4 w Bydgoszczy, Bydgoszcz 2003,
msp. AA.
Zajdel M.
Dokumentocja technicznych badan podfoza gruntowego dla koncepcji przedpro-
jektowej i projektu technicznego zabudowy mieszkaniowej przy ul. Przyrzecze 6, 8
w Bydgoszczy, Bydgoszcz 1990, WAG, sygn. 1762, Geología lnzynierska.
Zaleski Z.
Budowniczowie poznañscy w poczqtkach XV wieku, KMP, R. Ill, nr 2,1925, s. 25-
33.
Zegarlíñski J.
Sprawozdanie z archeologicznych badan ratowniczych przy ul. Grodzkiej w Byd-
goszczy, Bydgoszcz 1988, msp. MOB - Dziat Archeologü, Teczka 21.
Zyglewski Z.
Uwagi o dawnej Bydgoszczy. Na marginesie kolejnej monografti miasta, KB, T. XV,
Bydgoszcz 1994, s. 96-107.
Dwa najstarsze plany Bydgoszczy z 1657 r., KB, T. XVI, Bydgoszcz 1995, s. 121-130.
Bydgoskie przysi^gi okresu przedrozbiorowego, KB, T. XVIII, Bydgoszcz 1997, s.
161-173.
Fordon przedrozbiorowy, [w:] red. Z. Biegañski, Dzieje Fordonu i okolic, Bydgoszcz
1997, s. 19-48.
Wielokulturowy i wielonarodowosciowy Charakter staropofskiej Bydgoszczy, [w:]
Bydgoszcz. Miasto wielu kultur i narodowosci, Bydgoszcz 2009, s. 139-150.
Zaryn S.
Trzynascie kamienic staromiejskich. Strona Dekerta, Warszawa 1972.
Zoi^dz-Strzelczyk D.
Moda w dawnym Poznaniu, KMP, nr 4, 2002, s. 19-34.
Zycie codzienne mieszkañców Bydgoszczy od XJV do XVIII wieku
363 |
| any_adam_object | 1 |
| author | Siwiak, Wojciech 1972- |
| author_GND | (DE-588)1095910930 |
| author_facet | Siwiak, Wojciech 1972- |
| author_role | aut |
| author_sort | Siwiak, Wojciech 1972- |
| author_variant | w s ws |
| building | Verbundindex |
| bvnumber | BV043324378 |
| ctrlnum | (OCoLC)951278105 (DE-599)BVBBV043324378 |
| edition | Wydanie pierwsze |
| era | Geschichte 1300-1700 gnd |
| era_facet | Geschichte 1300-1700 |
| format | Book |
| fullrecord | <?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?><collection xmlns="http://www.loc.gov/MARC21/slim"><record><leader>00000nam a2200000 cb4500</leader><controlfield tag="001">BV043324378</controlfield><controlfield tag="003">DE-604</controlfield><controlfield tag="005">20160603</controlfield><controlfield tag="007">t</controlfield><controlfield tag="008">160128s2015 a||| |||| 00||| pol d</controlfield><datafield tag="020" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">9788394132606</subfield><subfield code="9">978-83-941326-0-6</subfield></datafield><datafield tag="020" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">839413260X</subfield><subfield code="9">83-941326-0-X</subfield></datafield><datafield tag="020" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">9788386194858</subfield><subfield code="9">978-83-86194-85-8</subfield></datafield><datafield tag="020" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">8386194855</subfield><subfield code="9">83-86194-85-5</subfield></datafield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(OCoLC)951278105</subfield></datafield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(DE-599)BVBBV043324378</subfield></datafield><datafield tag="040" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-604</subfield><subfield code="b">ger</subfield><subfield code="e">rda</subfield></datafield><datafield tag="041" ind1="0" ind2=" "><subfield code="a">pol</subfield></datafield><datafield tag="049" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-12</subfield></datafield><datafield tag="084" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">7,41</subfield><subfield code="2">ssgn</subfield></datafield><datafield tag="100" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">Siwiak, Wojciech</subfield><subfield code="d">1972-</subfield><subfield code="e">Verfasser</subfield><subfield code="0">(DE-588)1095910930</subfield><subfield code="4">aut</subfield></datafield><datafield tag="245" ind1="1" ind2="0"><subfield code="a">Życie codzienne mieszkańców Bydgoszczy od XIV do XVIII wieku</subfield><subfield code="b">(w świetle wybranych źródeł kultury materialnej) = Der Alltag der Einwohner von Bromberg im 14. bis zum 18. Jh.</subfield><subfield code="c">Wojciech Siwiak</subfield></datafield><datafield tag="246" ind1="1" ind2="3"><subfield code="a">Alltag der Einwohner von Bromberg im 14. bis zum 18. Jh. (im Lichte ausgewählter Quellen materieller Kultur)</subfield></datafield><datafield tag="246" ind1="1" ind2="1"><subfield code="a">Der Alltag der Einwohner von Bromberg im 14. bis zum 18. Jh.</subfield></datafield><datafield tag="250" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">Wydanie pierwsze</subfield></datafield><datafield tag="264" ind1=" " ind2="1"><subfield code="a">Bydgoszcz</subfield><subfield code="b">Wydawnictwo Pracowni Archeologiczno-Konserwatorskiej</subfield><subfield code="c">2015</subfield></datafield><datafield tag="300" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">372 Seiten</subfield><subfield code="b">Illustrationen</subfield><subfield code="c">25 cm</subfield></datafield><datafield tag="336" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">txt</subfield><subfield code="2">rdacontent</subfield></datafield><datafield tag="337" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">n</subfield><subfield code="2">rdamedia</subfield></datafield><datafield tag="338" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">nc</subfield><subfield code="2">rdacarrier</subfield></datafield><datafield tag="490" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">Bydgoska Biblioteka Archeologiczna</subfield><subfield code="v">T. 1</subfield></datafield><datafield tag="500" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">Bibliografie Seite 330-363</subfield></datafield><datafield tag="546" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">Zusammenfassung in deutscher Sprache</subfield></datafield><datafield tag="648" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Geschichte 1300-1700</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Alltag</subfield><subfield code="0">(DE-588)4001307-8</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="651" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Bydgoszcz (Polska) / cywilizacja</subfield><subfield code="2">jhpk</subfield></datafield><datafield tag="651" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Bydgoszcz (Polska) / historia</subfield><subfield code="2">jhpk</subfield></datafield><datafield tag="651" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Bydgoszcz (Polska) / zabytki</subfield><subfield code="2">jhpk</subfield></datafield><datafield tag="651" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Bydgoszcz</subfield><subfield code="0">(DE-588)4008333-0</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="0"><subfield code="a">Bydgoszcz</subfield><subfield code="0">(DE-588)4008333-0</subfield><subfield code="D">g</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="1"><subfield code="a">Alltag</subfield><subfield code="0">(DE-588)4001307-8</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="2"><subfield code="a">Geschichte 1300-1700</subfield><subfield code="A">z</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2=" "><subfield code="5">DE-604</subfield></datafield><datafield tag="830" ind1=" " ind2="0"><subfield code="a">Bydgoska Biblioteka Archeologiczna</subfield><subfield code="v">T. 1</subfield><subfield code="w">(DE-604)BV043324376</subfield><subfield code="9">1</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB Muenchen 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=028744722&sequence=000004&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Inhaltsverzeichnis</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB Muenchen 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=028744722&sequence=000005&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Abstract</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB Muenchen 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=028744722&sequence=000006&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Literaturverzeichnis</subfield></datafield><datafield tag="940" ind1="1" ind2=" "><subfield code="n">oe</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">307.09</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">0902</subfield><subfield code="g">438</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">307.09</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">0903</subfield><subfield code="g">438</subfield></datafield><datafield tag="943" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-028744722</subfield></datafield></record></collection> |
| geographic | Bydgoszcz (Polska) / cywilizacja jhpk Bydgoszcz (Polska) / historia jhpk Bydgoszcz (Polska) / zabytki jhpk Bydgoszcz (DE-588)4008333-0 gnd |
| geographic_facet | Bydgoszcz (Polska) / cywilizacja Bydgoszcz (Polska) / historia Bydgoszcz (Polska) / zabytki Bydgoszcz |
| id | DE-604.BV043324378 |
| illustrated | Illustrated |
| indexdate | 2024-10-12T18:00:24Z |
| institution | BVB |
| isbn | 9788394132606 839413260X 9788386194858 8386194855 |
| language | Polish |
| oai_aleph_id | oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-028744722 |
| oclc_num | 951278105 |
| open_access_boolean | |
| owner | DE-12 |
| owner_facet | DE-12 |
| physical | 372 Seiten Illustrationen 25 cm |
| publishDate | 2015 |
| publishDateSearch | 2015 |
| publishDateSort | 2015 |
| publisher | Wydawnictwo Pracowni Archeologiczno-Konserwatorskiej |
| record_format | marc |
| series | Bydgoska Biblioteka Archeologiczna |
| series2 | Bydgoska Biblioteka Archeologiczna |
| spelling | Siwiak, Wojciech 1972- Verfasser (DE-588)1095910930 aut Życie codzienne mieszkańców Bydgoszczy od XIV do XVIII wieku (w świetle wybranych źródeł kultury materialnej) = Der Alltag der Einwohner von Bromberg im 14. bis zum 18. Jh. Wojciech Siwiak Alltag der Einwohner von Bromberg im 14. bis zum 18. Jh. (im Lichte ausgewählter Quellen materieller Kultur) Der Alltag der Einwohner von Bromberg im 14. bis zum 18. Jh. Wydanie pierwsze Bydgoszcz Wydawnictwo Pracowni Archeologiczno-Konserwatorskiej 2015 372 Seiten Illustrationen 25 cm txt rdacontent n rdamedia nc rdacarrier Bydgoska Biblioteka Archeologiczna T. 1 Bibliografie Seite 330-363 Zusammenfassung in deutscher Sprache Geschichte 1300-1700 gnd rswk-swf Alltag (DE-588)4001307-8 gnd rswk-swf Bydgoszcz (Polska) / cywilizacja jhpk Bydgoszcz (Polska) / historia jhpk Bydgoszcz (Polska) / zabytki jhpk Bydgoszcz (DE-588)4008333-0 gnd rswk-swf Bydgoszcz (DE-588)4008333-0 g Alltag (DE-588)4001307-8 s Geschichte 1300-1700 z DE-604 Bydgoska Biblioteka Archeologiczna T. 1 (DE-604)BV043324376 1 Digitalisierung BSB Muenchen 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=028744722&sequence=000004&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Inhaltsverzeichnis Digitalisierung BSB Muenchen 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=028744722&sequence=000005&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Abstract Digitalisierung BSB Muenchen 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=028744722&sequence=000006&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Literaturverzeichnis |
| spellingShingle | Siwiak, Wojciech 1972- Życie codzienne mieszkańców Bydgoszczy od XIV do XVIII wieku (w świetle wybranych źródeł kultury materialnej) = Der Alltag der Einwohner von Bromberg im 14. bis zum 18. Jh. Bydgoska Biblioteka Archeologiczna Alltag (DE-588)4001307-8 gnd |
| subject_GND | (DE-588)4001307-8 (DE-588)4008333-0 |
| title | Życie codzienne mieszkańców Bydgoszczy od XIV do XVIII wieku (w świetle wybranych źródeł kultury materialnej) = Der Alltag der Einwohner von Bromberg im 14. bis zum 18. Jh. |
| title_alt | Alltag der Einwohner von Bromberg im 14. bis zum 18. Jh. (im Lichte ausgewählter Quellen materieller Kultur) Der Alltag der Einwohner von Bromberg im 14. bis zum 18. Jh. |
| title_auth | Życie codzienne mieszkańców Bydgoszczy od XIV do XVIII wieku (w świetle wybranych źródeł kultury materialnej) = Der Alltag der Einwohner von Bromberg im 14. bis zum 18. Jh. |
| title_exact_search | Życie codzienne mieszkańców Bydgoszczy od XIV do XVIII wieku (w świetle wybranych źródeł kultury materialnej) = Der Alltag der Einwohner von Bromberg im 14. bis zum 18. Jh. |
| title_full | Życie codzienne mieszkańców Bydgoszczy od XIV do XVIII wieku (w świetle wybranych źródeł kultury materialnej) = Der Alltag der Einwohner von Bromberg im 14. bis zum 18. Jh. Wojciech Siwiak |
| title_fullStr | Życie codzienne mieszkańców Bydgoszczy od XIV do XVIII wieku (w świetle wybranych źródeł kultury materialnej) = Der Alltag der Einwohner von Bromberg im 14. bis zum 18. Jh. Wojciech Siwiak |
| title_full_unstemmed | Życie codzienne mieszkańców Bydgoszczy od XIV do XVIII wieku (w świetle wybranych źródeł kultury materialnej) = Der Alltag der Einwohner von Bromberg im 14. bis zum 18. Jh. Wojciech Siwiak |
| title_short | Życie codzienne mieszkańców Bydgoszczy od XIV do XVIII wieku |
| title_sort | zycie codzienne mieszkancow bydgoszczy od xiv do xviii wieku w swietle wybranych zrodel kultury materialnej der alltag der einwohner von bromberg im 14 bis zum 18 jh |
| title_sub | (w świetle wybranych źródeł kultury materialnej) = Der Alltag der Einwohner von Bromberg im 14. bis zum 18. Jh. |
| topic | Alltag (DE-588)4001307-8 gnd |
| topic_facet | Alltag Bydgoszcz (Polska) / cywilizacja Bydgoszcz (Polska) / historia Bydgoszcz (Polska) / zabytki Bydgoszcz |
| url | http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=028744722&sequence=000004&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=028744722&sequence=000005&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=028744722&sequence=000006&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |
| volume_link | (DE-604)BV043324376 |
| work_keys_str_mv | AT siwiakwojciech zyciecodziennemieszkancowbydgoszczyodxivdoxviiiwiekuwswietlewybranychzrodełkulturymaterialnejderalltagdereinwohnervonbrombergim14biszum18jh AT siwiakwojciech alltagdereinwohnervonbrombergim14biszum18jhimlichteausgewahlterquellenmateriellerkultur AT siwiakwojciech deralltagdereinwohnervonbrombergim14biszum18jh |