Radzionków na starych fotografiach 1945 - 1959: = Radzionkau O/S auf den alten Photographien 1945 - 1959
Gespeichert in:
| Format: | Buch |
|---|---|
| Sprache: | Polish German |
| Veröffentlicht: |
Radzionków
Miejska Biblioteka Publiczna [u.a.]
2009
|
| Schlagworte: | |
| Online-Zugang: | Volltext Inhaltsverzeichnis |
| Beschreibung: | Text dt. und poln. |
| Beschreibung: | 64 s. il. - überw. Ill. 30 cm. |
| ISBN: | 9788386293629 |
Internformat
MARC
| LEADER | 00000nam a2200000 c 4500 | ||
|---|---|---|---|
| 001 | BV036431777 | ||
| 003 | DE-604 | ||
| 005 | 20211018 | ||
| 007 | t | ||
| 008 | 100430s2009 a||| |||| 00||| pol d | ||
| 020 | |a 9788386293629 |9 978-83-86293-62-9 | ||
| 035 | |a (OCoLC)643657550 | ||
| 035 | |a (DE-599)BVBBV036431777 | ||
| 040 | |a DE-604 |b ger |e rakwb | ||
| 041 | 0 | |a pol |a ger | |
| 049 | |a DE-12 | ||
| 084 | |a 7,41 |2 ssgn | ||
| 245 | 1 | 0 | |a Radzionków na starych fotografiach 1945 - 1959 |b = Radzionkau O/S auf den alten Photographien 1945 - 1959 |c Jarosław A. Krawczyk, Marek Minas, Jarosław Wroński |
| 246 | 1 | 1 | |a Radzionkau O/S auf den alten Photographien 1945 - 1959 |
| 264 | 1 | |a Radzionków |b Miejska Biblioteka Publiczna [u.a.] |c 2009 | |
| 300 | |a 64 s. |b il. - überw. Ill. |c 30 cm. | ||
| 336 | |b txt |2 rdacontent | ||
| 336 | |b sti |2 rdacontent | ||
| 337 | |b n |2 rdamedia | ||
| 338 | |b nc |2 rdacarrier | ||
| 500 | |a Text dt. und poln. | ||
| 648 | 7 | |a Geschichte 1945-1959 |2 gnd |9 rswk-swf | |
| 651 | 7 | |a Radzionków |0 (DE-588)4448927-4 |2 gnd |9 rswk-swf | |
| 655 | 7 | |0 (DE-588)4145395-5 |a Bildband |2 gnd-content | |
| 689 | 0 | 0 | |a Radzionków |0 (DE-588)4448927-4 |D g |
| 689 | 0 | 1 | |a Geschichte 1945-1959 |A z |
| 689 | 0 | |5 DE-604 | |
| 700 | 1 | |a Krawczyk, Jarosław A. |d 1963- |e Sonstige |0 (DE-588)1201449618 |4 oth | |
| 700 | 1 | |a Minas, Marek |e Sonstige |4 oth | |
| 700 | 1 | |a Wroński, Jarosław |d 1975- |e Sonstige |0 (DE-588)133031152 |4 oth | |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB Muenchen |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=020304324&sequence=000002&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Volltext |
| 856 | 4 | 2 | |m HEBIS Datenaustausch |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=020304324&sequence=000004&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Inhaltsverzeichnis |
| 940 | 1 | |n oe | |
| 999 | |a oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-020304324 | ||
| 942 | 1 | 1 | |c 307.09 |e 22/bsb |f 09045 |g 438 |
Datensatz im Suchindex
| _version_ | 1804142909659807744 |
|---|---|
| adam_text | Dzieje Radzionkowa
1945-1959 Geschichte von Radzionkau 1945-1959
Rok
1945
miał okazać się przełomowy dla miesz¬
kańców miejscowości; oto kończyła się wojna, decyzją
zwycięskich mocarstw prawie cały pruski Śląsk przypadł
Polsce i po krótkiej grze pozorów zaprowadzono siłą nowy
ustrój
-
socjalizm realny, przyniesiony na bagnetach Armii
Czerwonej. Żołnierzy radzieckich spodziewano się w dru¬
giej połowie stycznia. Świadczyła o tym coraz większa ner¬
wowość Niemców, władze okupacyjne namawiały miesz¬
kańców z
1.
i
2. DVL
(Volkslista) do
ucieczki na zachód, na
ulicach i dworcach widywało się coraz więcej wycofujących
się wojsk i
Volkssturmu.
W końcu zaczęły uciekać władze
cywilne i nieliczni dygnitarze
NSDAP.
Należy przy tym nad¬
mienić, że Radzińczanie masowo się nie ewakuowali ani
nie garnęli z ochotą do
Volkssturmu.
Gorącą atmosferę
tych dni rzetelnie opisał w kronice parafialnej proboszcz
radzionkowski Józef Knosała. Porównał
Wehrmacht
do
pokonanej armii napoleońskiej, wycofującej się pod napo¬
rem Rosjan. Nieustanne bombardowania i ostrzał z broni
maszynowej potęgowały chaos Niemców uciekających
w stronę Gliwic.
Mieszkańcy podeszli do problemu zdroworozsądko-
wo; ukrywano cenniejsze rzeczy, szlachtowano świnie,
a mięso i wyroby zabezpieczano na czarną godzinę, ro¬
biono zapasy towarów które były jeszcze dostępne w skle¬
pach, a nawet odnawiano niewykorzystywane od lat stud¬
nie. Wielu z nich miało nadzieję, że front „przeskoczy przez
Radzionków i obejdzie się bez strat. Niestety
24
stycznia
w mroźny poranek około 9-tej rozpoczęła się kanonada,
a pół godziny później sowieckie lotnictwo atakuje miasta
okręgu przemysłowego.
Po bombardowaniach kilka domów zostało poważnie
uszkodzonych, ludzie mieszkali w piwnicach, ucierpiał też
radzionkowski kościół. Ostatecznie
26
stycznia Rosjanie
opanowali miejscowość. Warto zauważyć, że w zasadzie
zachowywali się przyzwoicie, zwłaszcza w porównaniu
zsąsiednim Bytomiem, który przed wojnąnależałdo Niemiec.
0 porządek dbał przystojny sowiecki komendant (miesz¬
kańcy mile go wspominali), który z pistoletem w dłoni miał
gonić szabrowników i własnych żołnierzy usiłujących kraść
1 rabować. Sytuacja nieco się zmieniła w kilka miesięcy po
wyzwoleniu. Pośród licznych raportów pisanych przez pierw¬
szego powojennego naczelnika gminy Jana Dolnickiego,
oraz kierownika komisariatu Milicji Obywatelskiej, nieja¬
kiego Deleszkiewicza, wyłania się jednak obraz łamania
prawa przez czerwonoarmistów. I tak, np. w piśmie z
28
kwietnia
1945
roku, znajduje się informacja, że sowieccy
żołnierze coraz częściej rabują spokojnych mieszkańców.
Przyjeżdżają pod domy samochodami ciężarowymi, ter¬
roryzują i ograbiają ze wszystkiego. Kolonia Wiktor, będą¬
ca na uboczu Radzionkowa została doszczętnie złupiona
przez „wyzwolicieli . Po wyprowadzeniu się radzieckiej ko¬
mendantury z Radzionkowa
26
kwietnia
1945
roku (stacjo¬
nowali u Letochów) grabieże maruderów nasiliły się.
Tuż po wkroczeniu czerwonoarmistów zaczęły tworzyć
się w Radzionkowie pierwsze polskie władze. Już
27
stycz¬
nia powstał komitet obywatelski złożony z przedwojennych
samorządowców oraz Milicja Obywatelska,
12
lutego wy-
Das
Jahr 1945 war ein Entscheidungsjahr für die
Ortseinwohner; der Krieg endete, die Siegermächte be¬
schlossen,
dass
fast das ganze Schlesien fiel an Polen und
nach kurzer Scheinwahrung wurde mit Gewalt eine neue
Gesellschaftsordnung - Realsozialismus - eingeführt. Die sow¬
jetische Soldaten wurden von den Radzionkauer in der ersten
Januar-Hälfte erwartet. Es bezeugte sich durch die wachsen¬
de Beunruhigung der Deutschen, die Behörden veranlassten
die Einwohner mit Volksliste 1. und 2. Gruppe zur Evakuierung
Richtung Westen, auf den Strassen und Bahnhöfen waren oft
die zurückziehende Truppen und Volkssturm zu sehen. Endlich
begann sich die Flucht der Zivilbehörden und einzelnen NSDAP-
Bonzen. Mann
muss
bemerken,
dass
die Radzionkauer evaku¬
ierten sich massenweise nicht und nicht bereitwillig seinen
Dienst im Volkssturm übten. Die Gewitterstimmung dieser Tage
beschrieb redlich in der Pfarrchronik der Radzionkauer Pfarrer
Joseph Knossalla. Er vergleichte die Wehrmacht mit der ge¬
schlagenen Armee von Napoleon, unterm Druck der Russen
zurückziehend. Anhaltende Bombenangriffe und Maschinenge
wehrbeschiessung vermehrte die Verwirrung unter der flüchten¬
den Richtung Gleiwitz deutscher Bevölkerung.
Die Einwohner beireteten sich auf seine eigene Weise vor;
sie versteckten wertvolle Sachen, schlachteten die Schweine
(das Fleisch und andere Wurstwaren wurden für schlimmere
Zeiten zurückgelegt), von den Waren, welche fehlten noch nicht
in der Geschäften wurden die Vorräte gemacht, die Leute erneu¬
erten sogar die seit Jahren ausser Betrieb bestehende Brunnen.
Viele von ihnen hofften,
dass
die Front überspringt über
Radzionkau ohne irgendeine Schaden. Leider am 24. Januar
am Frostmorgen begann um 9.00 die Kanonade und nach einer
halben Stunde hätten die sowjetische Flugzeuge die Städte des
Industriebezirks angegriffen.
Durch den Bombenangriff einige Häuser schwer beschädigt
wurden, die Leute in Kellern wohnten, die Radzionkauer Kirche
auch erlitt die Schaden. Letztendlich am 26. Januar erober¬
ten die Russen den Ort. Man
muss
bemerken,
dass
grund¬
sätzlich verhalteten sie sich korrekt, besonders im Verleich
zur Nachbarstadt Beuthen, welche vor dem Kriege gehörte zu
Deutschland. Um Ordnung kümmerte sich ein hübscher sowjeti¬
scher Kommandant (lieb erinnert von den Einwohnern), welcher
angeblich verfolgte mit der Pistole in der Hand die Diebe und
auch die russische Soldaten welche stehlen und rauben woll¬
ten. Es änderte sich etwas an der Lage erst ein paar Monaten
nach der Befreiung. In zahlreichen Berichten des ersten Nac
hkriegsgemeindevorstehers Jan Dolnicki und Kommandants
der Miliz eines gewissen Deleszkiewicz sehen wir das Bild der
Gesetzverletzung durch die Rotarmisten. Also z.B. im Schreiben
von 28. April 1945 befindet sich die Mitteilung,
dass
die sowjeti¬
sche Soldaten immer öfter rauben die ruhige Einwohner. Sie an¬
fahren zu den Häusern mit LKWs, terrorisieren die Leute und
rauben ihr alles. Die Viktor-Kolonie abseits von Radzionkau
wurde total geplündert von den Befreiern . Nach dem Wegzug
der sowjetischen Kommandantur aus Radzionkau am 26. April
1945 (sie quartierten bei Letochas) vermehrten sich noch die
Plünderungen der Nachzügler.
Gleich nach dem Einmarsch der Rotarmisten begannen
sich in Radzionkau die erste polnische Behörden zu organisie-
brano 24-osobową Gminną Radę Narodową, zaś
24
marca
kolegialny 3-osobowy Zarząd Gminy.
Od lutego zaczęło się wydawać, że życie wraca do nor¬
my, ale wnet pojawiły się ogłoszenia, w których wzywano
górników do powrotu do pracy. Chcąc ponownie podjąć
pracę ludzie stawiali się w swych zakładach. Niestety prze¬
liczyli się. Pod zbrojną eskortą pakowano ich do bydlęcych
wagonów i wywożono do kopalń w ZSRR
-
głównie gór¬
ników z kopalni „Bytom . Czasem organizowano łapan¬
ki na ulicach, zsyłając do Donbasu na Ukrainie młodych,
zdrowych mężczyzn bez względu na wykonywany zawód.
W naszej miejscowości ten los spotkał ok.
250
mężczyzn.
Zaczęło się też polowanie na prawdziwych czy domniema¬
nych Niemców, których miano wysiedlić. Czasami wystar¬
czyło mieć lepiej urządzone mieszkanie, czy też narazić się
sąsiadowi, aby do odpowiedniego urzędu wpłynął donos.
Nie oszczędzono nawet radzionkowskiego probosz¬
cza, który padł ofiarą zemsty osobistej. Państwowy Urząd
Repatriacyjny w Tarnowskich Górach, na polecenie woje¬
wody Aleksandra Zawadzkiego, zwrócił się w styczniu
1946
roku do Kurii Diecezjalnej w Katowicach z prośbą o usu¬
nięcie księdza Knosały z parafii i zastąpienie go kapłanem
spoza Śląska o bezsprzecznie polskim duchu. Stanowisko
to argumentowano tym, jakoby ksiądz był wrogiem miej¬
scowej ludności i państwa polskiego. Na taki obrót sprawy
miały zapewne wpływ przedwojenne animozje. Przed woj¬
ną największą nienawiścią do Knosały pałał radzionkowski
nauczyciel Edmund Duda, który w powojennym Urzędzie
Wojewódzkim w Katowicach, jako prawa ręka Ziętka, był
naczelnikiem Wydziału Społeczno-Politycznego i odpowia¬
dał za wysiedlanie kapłanów podejrzewanych o postawę
proniemiecką. Ks. dr. Józefa Knosałę wysiedlono w lutym
1946
roku jako „Niemca do brytyjskiej strefy okupacyjnej
w Niemczech, mimo że w czasie okupacji nie budził zaufa¬
nia władz hitlerowskich. Zmarł w Altenie
8
stycznia
1951
roku po ciężkiej chorobie. Należy tu nadmienić, że był auto¬
rem pierwszych publikacji o dziejach naszej miejscowości
pisanych po polsku. Wśród wysiedlonych na podstawie do¬
nosów nie brakowało byłych powstańców śląskich, którzy
walczyli o polskość Śląska. Natomiast byli konfidenci ge¬
stapo stali się cennym nabytkiem komunistów. Dzięki nim
Urząd Bezpieczeństwa Publicznego stworzył siatkę infor¬
matorów w terenie.
Dnia
20
czerwca
1947
roku nastąpiło administracyjne
podniesienie rangi gminy. W celu zapewnienia lepszych
warunków rozwoju Radzionków otrzymał status gminy wiej¬
skiej o charakterze miejskim.
Wg gminnych statystyk w
1947
roku Radzionków był
zamieszkiwany przez
15.582
mieszkańców oraz zajmował
obszar
15,82
km2. Dzięki wsparciu Jerzego Ziętka, przed¬
wojennego naczelnika gminy a od
1945
roku wicewoje-
wody, miały miejsce liczne inwestycje komunalne, które
wymieniono w protokole z uroczystej sesji Gminnej Rady
Narodowej z dnia
28
stycznia
1951
roku. Już w
1946
roku
rozpoczęto remonty szkół i ulic, odbudowano ogródki jorda¬
nowskie, lotnisko szybowcowe, w latach
1947-1948
otwar¬
to i wyposażono ośrodek zdrowia z aparatem Rentgena (do
dziś na klatce schodowej przychodni lekarskiej wisi tablica
pamiątkowa informująca o wydatnej pomocy pułkownika-wi-
ren.
Schon am 27. Januar entstand das Bürgerkomitee (von den
Vorkriegsgemeindebeamten und Milizisten gegründet), am 12.
Februar wurde ein 24-köpfiger Gemeindevolksrat erwählt und
am 24. März der kollegiale 3-köpfige Gemeindevorstand.
Im Februar denkten schon die Leute,
dass
kehrt das normale
Leben zurück, jedoch bald erscheinten die Bekanntmachungen,
welche riefen die Bergleute zur Rückkehr zur Arbeit auf.
Gutgläubige Leute hofften,
dass
sie nehmen die Arbeit wie¬
der und kamen an seine Arbeitsstellen. Leider sie verrechne¬
ten sich. Streng bewacht wurden sie in die Viehwagen verladet
und nach die Bergwerke in UdSRR verschleppt - es waren me¬
istens die Bergleute von Beuthengrube. Manchmal wurden auf
der Strassen die
Razzias
organisiert und junge gesunde Männer
nach
Donbass
(Ukraine) verschleppt ohne Rücksicht auf Beruf.
In unserer Gemeinde traf dieses Schicksal etwa 250 Männer.
Es begann sich auch die Jagd auf die richtigen oder verdach¬
ten Deutsche, zur Aussiedlung bestimmt. Manchmal genügte
es eine besser ausgestattene Wohnung oder Abneigung des
Nachbars,
dass
eine Anzeige im zuständigen Amt eintraf.
Sogar dem Radzionakuer Pfarrer wurde es nicht er¬
spart, er fiel zum Opfer der persönlichen Rache. Staatliches
Repatriierungsamt in Tamowitz, auf Befehl der
Wojewodę
Alexander
Zawadzki,
wandte sich im Januar 1946 an das bi¬
schöfliche Amt mit der Bitte um Entzug Pfarrer Knossalla se¬
iner Pfarrei und Ersetzung durch einen nicht-oberschlesi-
schen Priester des unbestrittbaren polnischen Geistes. Die
Grundlage dieses Standpunktes war der Verdacht, Knossalla
war der Feind der Ortsbevölkerung und des polnischen
Staates. Es gilt vermutlich als Ausfluss der Abneigungen aus
der Vorkriegszeit. Vor 1939 als grösster Gegner von Knossalla
galt ein Radzionkauer Lehrer Edmund
Duda,
welcher nach
dem Kriege im Wojewodschaftsamt Kattowitz als rechte Hand
von
Ziętek
Leiter der Sozialpolitischen Abteilung war und ve¬
rantwortete für die Aussiedlungen der Priestern einer prodeut¬
schen Gesinnung verdächtigt. Pfarrer Dr. Knossalla wurde im
Februar 1946 als Deutsche in die britische Besatzungszone
in Deutschland ausgesiedelt, obwohl
dass
zu ihm in der
Kriegszeit die Nazibehörden kein Vertrauen hatten. Er starb
in Altena am 8. Januar 1951 nach schwerer Krankheit. Es ist
zu bemerken,
dass
Knossalla ist Autor der ersten polnischen
Veröffentlichungen über Geschichte unseres Ortes. Unter den
Ausgesiedelten aufgrund der Anzeigen fehlten nicht die ehema¬
ligen polnischen Aufständischen, welche kämpften um Polnisch
Schlesien. Hingegen die ehemalige Gestapo-Zuträger waren
die kostbare Erwerb der Kommunisten. Dank ihnen baute das
Staatssicherheitsamt das Netzwerk der Informatoren im Lande.
Am 20. Juni 1947 wurde Status der Gemeinde erhoben.
Zwecks Sicherung der besseren Bedingungen der Entwicklung
wurde Radzionkau die Dorfgemeinde städtischen Charakters.
Nach Gemeindestatistiken wurde Radzionkau im Jahre 1947
von 15.582 Personen bewohnt und die Gemeindefläche betrug
15,82 km2. Dank der Unterstützung seitens
Jerzy Ziętek,
vor
dem Kriege Gemeindevorsteher und seit 1945 Vizewojewode,
wurden zahlreiche Kommunalinvestitionen ausgeführt, wel¬
che Protokoll der feierlichen Sitzung der Gemeindevolksrates
von 28. Januar 1951 erwähnt. Schon im Jahre 1946 begann
man mit der Renovierung der Schulen und Strassen sowie
Erneuerung des Kinderspielgartens und des Segelflugplatzes,
in den Jahren 1947-48 eröffnete man und ausgestattete das
Gesundheitszentrum mit
Röntgenapparat
(bis heute hängt
cewojewody Jerzego Ziętka w powstaniu ośrodka), w
1958
roku uruchomiono Stację Pogotowia Ratunkowego, założo¬
no ogródki działkowe im. Zawadzkiego (ul. Anieli Krzywoń)
oraz „Lepsze Jutro w Rojcy
- 1952
г.,
przy szkole nr
2
wybudowano salę gimnastyczną, zakupiono samochód dla
straży pożarnej, remontowano budynki należące do gmi¬
ny, zmodernizowano ulicę Kużaja (kanalizacja i położenie
chodnika
1949,
asfaltowanie
1950).
Zbudowano drogę ro¬
werową łączącą Radzionków z kopalnią „Bytom
(1954).
W Rojcy powstał w
1957
roku okazały Dom Młodego Górnika,
zamieniony w
1969
roku w Zasadniczą Szkołę Górniczą.
W
1959
roku uruchomiono linię autobusową nr
73
ze
Stroszka na Osiedle Wieczorka w Piekarach Śląskich.
W
1949
roku nacisk położono na dalszą przebudowę i mo¬
dernizację ulic i chodników oraz na rozwój opieki społecz¬
nej i różne akcje socjalne. W
1950
roku radiofonizowano
szkoły (ważny element propagandy), zakładano zieleńce,
asfaltowano niektóre ulice. Decyzją dla ówczesnej gminy
najważniejszą było otwarcie Liceum Ogólnokształcącego
im. Powstańców Śląskich. Nowy budynek oddano do użyt¬
ku w
1953
roku. Pierwsze zajęcia rozpoczęły się w roku
szkolnym
1952/53
(jeszcze zastępczo w innym budynku),
pod okiem dyrektora Rudolfa Bonarka, zaś pierwsza ma¬
tura odbyła się w roku
1956
(do egzaminów przystąpiło
18
uczniów, dyrektorem szkoły był wówczas Władysław
Stolarczyk). Równocześnie z rozwojem sytuacji w całym
kraju w radzionkowskich szkołach postępowała indoktry¬
nacja. W październiku
1947
roku po raz pierwszy organi¬
zowano w szkołach akademie z okazji bitwy pod Lenino
oraz rocznicy Rewolucji Październikowej. W maju
1948
roku zorganizowano uroczyste „poranki z okazji Święta
Pracy, zaś dzień
3
maja obchodzony był jako dzień „walki
z analfabetyzmem , a nie jak dotychczas rocznica uchwa¬
lenia Konstytucji
3
Maja. W dniu
15
października
1948
roku
na konferencji kierowników szkół w Tarnowskich Górach
inspektor ds. oświaty wydał ustne polecenie „odłączenia
krzyży od emblematów państwowych . Jak podaje kroni¬
ka, polecenie wykonały na terenie Radzionkowa „niektóre
szkoły . Odpowiedzią na te kroki było kazanie ks. probosz¬
cza Edwarda Pawlaka z Rojcy z dnia
30
października,
w którym to groził, że „Pan Bóg ukarze ciężko tych, którzy
Pana Jezusa odsuwają na boczne ściany . W tym samym
roku uczniowie porządkowali groby żołnierzy radzieckich
oraz obchodzono miesiąc przyjaźni polsko-radzieckiej.
W roku
1949
po raz pierwszy nie zorganizowano akade¬
mii z okazji
3
Maja, a rok szkolny nie zakończył się Mszą
Świętą. W nowym roku szkolnym uczniowie klas piątych
rozpoczęli naukę języka rosyjskiego oraz organizowali aka¬
demie z okazji urodzin Stalina. Wkrótce powstały szkolne
koła Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej (TPPR).
Laicyzacja oświaty nie ominęła także szkół średnich. Po
chwilowej liberalizacji na fali odwilży w
1956
roku na nowo
zaostrzył się kurs wobec kościoła. Po krótkotrwałym przy¬
wróceniu religii w szkole w latach
1957-1960
rozpoczęto
jej usuwanie, co nie odbywało się bez gwałtownych pro¬
testów mieszkańców
-
świadczą o tym zapisy w kronice
radzionkowskiego liceum ogólnokształcącego. Cały okręg
przemysłowy był silnie upartyjniony, a zalecenia ideologicz¬
ne PZPR wykonywano z większą gorliwością niż w innych
regionach Polski, z obawy przed szykanami, jakie spadały
na wiecznie podejrzanych Ślązaków. Ostatecznie z dniem
im Treppenhaus der
Poliklinik
die Gedenktafel für die Hilfe
des Oberstes-Vizewojewode
Jerzy Ziętek
bei Entstehung des
Zentrums), 1958 wurde die Unfallstation dem Betrieb überge¬
ben, die Zawadzki-Schrebergärten
(Anieli Krzywoń
Str.) sowie
Lepsze JuW-Garten
in Roitza angelegt -1952, bei der Schule
Nr. 2 erbaute man die Turnhalle, das Auto für die Feuerwehr
wurde angekauft, renovierte man die zu der Gemeinde gehören¬
de Gebäuden, modernisierte die
Kużaja
Str. (Kanalisierung und
Bau des Bürgersteiges 1949, Asphaltierung 1950). Weiter erbau¬
te man den Radweg welche Radzionkau mit der Beuthengrube
verbünd (1954). In Roitza entstand 1957 prächtiges Haus des
Jungen Bergmanns, 1969 in eine Bergbaugrundschule umge¬
wandelt. Im Jahre 1959 eröffnete man die Autobuslinie Nr 73
von Strossek bis Wieczorka-Siedlung in
Piekar.
1949 lag der
Nachdruck auf den weiteren Umbau und
Modernisation
der
Strassen und Bürgersteige sowie Entwicklung der Wohlfahrt
und verschiedene soziale Aktionen. Im Jahre 1950 wurden
die Schulen radiophonisiert (wichtiger Propagandamittel),
Grünflaechen angelegt, einige Strassen asphaltiert. Der wich¬
tigste Faktor für damalige Gemeinde wurde die Eröffnung
des Allgemeinbildendes Lyzeums welches trug den Namen
Powstańców Śląskich
(polnische Aufständische). Das neue
Gebaeude wurde 1953 der Benutzung übergeben. Das erste
Unterricht begann man im Schuljahre 1952/53 (noch vorläufig in
anderem Gebäude), unterm Auge des Direktors Rudolf Bonarek,
die erste Abitur fand im Jahre 1956 statt (den Prüfungen haben
sich 18 Schüler unterzogen, Direktor der Schule war damals
Władysław
Stolarczyk). Gleichzeitig mit der Lageentwicklung im
ganzen Lande schreitete vorwärts in Radzionkauer Schulen die
Indoktrination.
Im Oktober 1947 wurden in den Schulen erstmals
die Gedenkfeiern zu Ehren der Schlacht von
Lenino
und der
Oktoberrevolution organisiert. Im Mai 1948 wurden die feierliche
Morgenveranstaltungen ausAnlass des Arbeitstages organisiert
und Tag der 3. Mai feierte man als Tag des Kampfes gegen
dem
Analfabetismus
und nicht wie bis dahin Tag des S.Mai-
Grundgesetzes. Am 15. Oktober 1948 befiel an der Konferenz
der Schulleiter in Tamowitz der Bildungsinspektor mündlich
Trennung von Kreuzen und Staatsemblemen . Wie gibt die
Chronik, dem Befehl folgten in Radzionkau einige Schulen .
Antwort war die Predigt des Pfarrers Edward
Pawlak
aus
Roitza am 30. Oktober welcher drohte,
dass
Herrgott will sch¬
wer bestrafen diese, welche den Herrn Jesu auf Nebenwände
verschieben . Im gleichen Jahre ordneten die Schüler Gräber
der sowjetischen Soldaten und feierte man den Monat der pol¬
nisch-sowjetischen Freundschaft. 1949 erstmals organisierte
man nicht die Gedenkfeier am 3. Mai und das Schuljahr been¬
dete nicht mit der hl. Messe. Im neuen Schuljahr begannen die
Schüler der 5. Klassen das Erlernen der russischen Sprache
und organisierten die Gedenkfeier am Geburtstag von Stalin.
Gleich entstanden die Schulzirkeln des Polnisch-Sowjetischen
Freundschaftsvereins.
Die Laizisierung der Bildung betraf auch die Mittelschulen.
Nach derzeitweiligen Liberalisierung auf der Welle desTauwetters
1956 verschärfte sich erneut der Kurs gegen Kirche. Nach der
vorübergehenden Rückkehr der Religion in der Schule in den
Jahren 1957-1960 wurde sie erneut kassiert, was flammende
Protesten der Einwohner erregte - zeugen es die Aufzeichnungen
in der Chronik des Radzionkauer Allgemeinbildenden Lyzeums.
Das ganze Industriegebiet war stark von der Partei eingeflosst
und die ideologische Anweisungen der
PZPR
wurden mit
grosse-
1
września
1958
roku z radzionkowskich szkół usunięto
wszelkie emblematy religijne, co wiązało się z bezskutecz¬
nymi protestami rodziców.
Z całą pewnością gestem wartym zauważenia w dzia¬
łalności Gminnej Rady Narodowej w pierwszej powojennej
dekadzie było jednogłośne przyznanie w dniu
30
listopada
1950
roku emerytury dla Anastazji
Wanner
(wdowy po na¬
czelniku Radzionkowa w latach
1900-1912
Maksymilianie
Wahnerze)
w wysokości
2100
zł. W
1951
roku powstał po¬
mysł przyłączenia Radzionkowa do którejś z okolicznych
większych gmin
-
Bytomia, Tarnowskich Gór lub Piekar. Na
posiedzeniu Gminnej Rady Narodowej
16
lutego
1951
roku
radni stanowczo zaprotestowali przeciw takiej decyzji ad¬
ministracyjnej i rozpoczęli starania o nadanie naszej miej¬
scowości praw miejskich, co nastąpiło
28
lipca
1951
roku
decyzją Rady Ministrów. Tak rozpoczęła się miejska „karie¬
ra Radzionkowa. Zdajemy sobie sprawę, że samo nadanie
praw miejskich nic nie zmieniło w wyglądzie i rozwoju urba¬
nistycznym miasta. Dlatego też Radzionków, choć miasto,
nie posiadał rynku, zwartej zabudowy czy charakterystycz¬
nego dla ustroju miejskiego rozkładu ulic.
Na polach folwarku Stroszek w
1949
roku rozpoczęła
się budowa osiedla mieszkaniowego dla górników, które
w pierwszej fazie ukończono w roku
1954.
Przy okazji nada¬
no nową nazwę zgodną z duchem czasów: im. Konstantego
Rokossowskiego, a od roku
1956
Radzionków III. Kolonię
Wiktor również przemianowano w czasach stalinowskich
na Kolonię Waryńskiego.
Podsumowując pierwsze
15
powojennych lat, był
to okres nowych inwestycji komunalnych (powiązanych
z potrzebami przemysłu ciężkiego) i wykorzystania peł¬
nych mocy produkcyjnych istniejących zakładów przy eks¬
tensywnym zatrudnieniu. W największym zakładzie pracy
-
kopalni, nie zdołano osiągnąć wyśrubowanych założeń
planu sześcioletniego
(1950-55).
Zatrudnienie wzrosło
z
2589
do
3417
pracowników, a wydajność spadła z
1458
do
1047
kg węgla na roboczodniówkę.
Pomimo pogłębiania się luki cywilizacyjnej wobec
państw zachodnich, poziom życia w Radzionkowie (odzie¬
dziczony po boomie gospodarczym i cywilizacyjnym prze¬
łomu
XIX/XX
wieku) był jednym z najwyższych w Polsce,
przyciągając do pracy i mieszkań tysiące młodych ludzi
z zacofanych regionów.
Naczelnikami gminy, a od
1951
roku przewodniczącymi
Prezydium Miejskiej Rady Narodowej Radzionkowa do po¬
czątku lat 60-tych byli kolejno:
Jan Dolnicki
Bolesław Piłat
Franciszek
Gabor
Emil Nawrat
Brunon Ochman
Karol Suczek
Wiktor Zorychta
Antoni Fluder
Kazimierz Kielar
Edward Marek
1945-1946
1946-30
VI
1949
1949-30
VI
1951
20 VIII 1951-31X11 1951
1 11952-31
VII
1953
1 VIII 1953-20X11 1954
21 XII 1954-2 VIII 1955
16X11955-11
II
1958
1211 1958-2
VI
1959
3VI
1959-13
VI
1962.
ren
Eifer ausgeführt als in anderen Regionen Polens, aus Angst
vor Schikanen welche den ewig verdächtigen Schlesiern trafen.
Endlich am 1. September 1958 wurden aus den Radzionkauer
Schulen alle religiöse Symbole entfernt, was erregte die erfolglo¬
se Proteste der Eltern.
Es ist erwähnungswert
dass
der Gemeindevolksrat in der er¬
sten Nachkriegsdekade einstimmig am 30. November 1950 die
Pension für
Anastazja
Wahner (Witwe nach dem Radzionkauer
Gemeindevorsteher aus den Jahren 1900-1912 Maximilian
Wahner) in der Höhe von 2100 Zloty zuerkannt. Im Jahre 1951
entstand die Idee einer Eingemeindung Radzionkaus in eine der
grosseren
Gemeinden in der Gegend - Beuthen, Tarnowitz oder
Piekar.
Auf der Sitzung des Gemeindevolksrates am 16. Februar
1951 die Gemeindevertreter entschlossen Einspruch erhoben
gegen solchen Bescheid und begannen die Bemühungen, un¬
serem Ort die Stadtrechte zu verleihen, was auch erfolgte am
28. Juli 1951 mit Bescheid des Ministerrates. So begann sich
die städtische Karriere von Radzionkau. Wir sind uns wohl
bewusst
dass
selbst die Verleihung der Stadtrechte änderte
nichts in der Ansicht und urbanistischen Entwicklung der Stadt.
Darum - Radzionkau, obgleich die Stadt, besass nicht den
Ring, geschlossener Bebauung oder typischen für die Stadt
Strassennetz.
Auf den Feldern des Vorwerks Strossek begann man im
Jahre 1949 mit dem Bau der Wohnsiedlung für die Bergarbeiter,
welcher erste Phase wurde 1954 beendet. Sie bekam im Geiste
der Zeit den Namen
Konstanty Rokossowski,
und seit 1956
Radzionkau
III. Die
Viktor-Kolonie war auch umbenannt in der
Stalin-Aera in
Waryński-Kolonie.
Bilanz der ersten 15 Nachkriegsjahren - es war Zeit der
neuen kommunalen Investitionen (mit den Bedürfnissen
der Schwerindustrie gebunden) und voller Ausnutzung der
Produktionskräfte der bestehenden Betrieben bei der extensi¬
ven Beschäftigung. Im grössten Betrieb - Bergwerk gelangte es
nicht die heraufgetriebene Aufgaben des Sechsjährigen Planes
(1950-55) zu erfüllen. Die Beschäftigung wuchs von 2589 bis
3417 Beschäftigten und die Leistung fiel von 1458 bis 1047 Kg
Kohle für Arbeitstag.
Trotz der zivilisatorischen Verspätung gegen den
Weststaaten gehörte der Lebensstandard in Radzionkau (we¬
lcher aus der Zeit des Wirtschafts- und Zivilisationsbooms der
Wende 19. und 20. Jh. stammte) zu der höchsten in Polen
und zogen hierher mit Hoffnung auf Arbeit und Wohnungen
Tausende jungen Leute aus ärmeren Regionen.
Die Gemeindevorsteher und seit 1951 Vorsitzenden des
Präsidiums der Stadtvolksrates von Radzionkau bis zum Anfang
der 60er Jahre (der Reihe nach):
Jan Dolnicki 1945-1946
Bolesław Piłat
1946 - 30. Juni 1949
Franciszek
Gabor 1949 - 30. Juni 1951
Emil Nawrat 20. August 1951 - 31. Dezember 1951
Brunon
Ochman 1. Januar 1952 - 31. Juli 1953
Karol
Suczek 1. August 1953 - 20. Dezember 1954
Wiktor Zorychta 21. Dezember 1954-2. August 1955
Antoni
Fluder 16. November 1955 -11. Februar 1958
Kazimierz
Kielar 12. Februar 1958 - 2. Juni 1959
Edward
Marek
3. Juni 1959 -13. Juni 1962.
Jarosław A Krawczyk * Marek Minas * Jarosław Wroński
Radzionków
na starych fotografiach
1945-1959
* * *
Radzionkau O/S
auf den alten
Photographien
1945-1959
|
| any_adam_object | 1 |
| author_GND | (DE-588)1201449618 (DE-588)133031152 |
| building | Verbundindex |
| bvnumber | BV036431777 |
| ctrlnum | (OCoLC)643657550 (DE-599)BVBBV036431777 |
| era | Geschichte 1945-1959 gnd |
| era_facet | Geschichte 1945-1959 |
| format | Book |
| fullrecord | <?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?><collection xmlns="http://www.loc.gov/MARC21/slim"><record><leader>02016nam a2200445 c 4500</leader><controlfield tag="001">BV036431777</controlfield><controlfield tag="003">DE-604</controlfield><controlfield tag="005">20211018 </controlfield><controlfield tag="007">t</controlfield><controlfield tag="008">100430s2009 a||| |||| 00||| pol d</controlfield><datafield tag="020" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">9788386293629</subfield><subfield code="9">978-83-86293-62-9</subfield></datafield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(OCoLC)643657550</subfield></datafield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(DE-599)BVBBV036431777</subfield></datafield><datafield tag="040" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-604</subfield><subfield code="b">ger</subfield><subfield code="e">rakwb</subfield></datafield><datafield tag="041" ind1="0" ind2=" "><subfield code="a">pol</subfield><subfield code="a">ger</subfield></datafield><datafield tag="049" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-12</subfield></datafield><datafield tag="084" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">7,41</subfield><subfield code="2">ssgn</subfield></datafield><datafield tag="245" ind1="1" ind2="0"><subfield code="a">Radzionków na starych fotografiach 1945 - 1959</subfield><subfield code="b">= Radzionkau O/S auf den alten Photographien 1945 - 1959</subfield><subfield code="c">Jarosław A. Krawczyk, Marek Minas, Jarosław Wroński</subfield></datafield><datafield tag="246" ind1="1" ind2="1"><subfield code="a">Radzionkau O/S auf den alten Photographien 1945 - 1959</subfield></datafield><datafield tag="264" ind1=" " ind2="1"><subfield code="a">Radzionków</subfield><subfield code="b">Miejska Biblioteka Publiczna [u.a.]</subfield><subfield code="c">2009</subfield></datafield><datafield tag="300" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">64 s.</subfield><subfield code="b">il. - überw. Ill.</subfield><subfield code="c">30 cm.</subfield></datafield><datafield tag="336" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">txt</subfield><subfield code="2">rdacontent</subfield></datafield><datafield tag="336" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">sti</subfield><subfield code="2">rdacontent</subfield></datafield><datafield tag="337" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">n</subfield><subfield code="2">rdamedia</subfield></datafield><datafield tag="338" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">nc</subfield><subfield code="2">rdacarrier</subfield></datafield><datafield tag="500" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">Text dt. und poln.</subfield></datafield><datafield tag="648" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Geschichte 1945-1959</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="651" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Radzionków</subfield><subfield code="0">(DE-588)4448927-4</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="655" ind1=" " ind2="7"><subfield code="0">(DE-588)4145395-5</subfield><subfield code="a">Bildband</subfield><subfield code="2">gnd-content</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="0"><subfield code="a">Radzionków</subfield><subfield code="0">(DE-588)4448927-4</subfield><subfield code="D">g</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="1"><subfield code="a">Geschichte 1945-1959</subfield><subfield code="A">z</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2=" "><subfield code="5">DE-604</subfield></datafield><datafield tag="700" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">Krawczyk, Jarosław A.</subfield><subfield code="d">1963-</subfield><subfield code="e">Sonstige</subfield><subfield code="0">(DE-588)1201449618</subfield><subfield code="4">oth</subfield></datafield><datafield tag="700" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">Minas, Marek</subfield><subfield code="e">Sonstige</subfield><subfield code="4">oth</subfield></datafield><datafield tag="700" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">Wroński, Jarosław</subfield><subfield code="d">1975-</subfield><subfield code="e">Sonstige</subfield><subfield code="0">(DE-588)133031152</subfield><subfield code="4">oth</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB Muenchen</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=020304324&sequence=000002&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Volltext</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">HEBIS Datenaustausch</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=020304324&sequence=000004&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Inhaltsverzeichnis</subfield></datafield><datafield tag="940" ind1="1" ind2=" "><subfield code="n">oe</subfield></datafield><datafield tag="999" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-020304324</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">307.09</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">09045</subfield><subfield code="g">438</subfield></datafield></record></collection> |
| genre | (DE-588)4145395-5 Bildband gnd-content |
| genre_facet | Bildband |
| geographic | Radzionków (DE-588)4448927-4 gnd |
| geographic_facet | Radzionków |
| id | DE-604.BV036431777 |
| illustrated | Illustrated |
| indexdate | 2024-07-09T22:39:16Z |
| institution | BVB |
| isbn | 9788386293629 |
| language | Polish German |
| oai_aleph_id | oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-020304324 |
| oclc_num | 643657550 |
| open_access_boolean | |
| owner | DE-12 |
| owner_facet | DE-12 |
| physical | 64 s. il. - überw. Ill. 30 cm. |
| publishDate | 2009 |
| publishDateSearch | 2009 |
| publishDateSort | 2009 |
| publisher | Miejska Biblioteka Publiczna [u.a.] |
| record_format | marc |
| spelling | Radzionków na starych fotografiach 1945 - 1959 = Radzionkau O/S auf den alten Photographien 1945 - 1959 Jarosław A. Krawczyk, Marek Minas, Jarosław Wroński Radzionkau O/S auf den alten Photographien 1945 - 1959 Radzionków Miejska Biblioteka Publiczna [u.a.] 2009 64 s. il. - überw. Ill. 30 cm. txt rdacontent sti rdacontent n rdamedia nc rdacarrier Text dt. und poln. Geschichte 1945-1959 gnd rswk-swf Radzionków (DE-588)4448927-4 gnd rswk-swf (DE-588)4145395-5 Bildband gnd-content Radzionków (DE-588)4448927-4 g Geschichte 1945-1959 z DE-604 Krawczyk, Jarosław A. 1963- Sonstige (DE-588)1201449618 oth Minas, Marek Sonstige oth Wroński, Jarosław 1975- Sonstige (DE-588)133031152 oth Digitalisierung BSB Muenchen application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=020304324&sequence=000002&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Volltext HEBIS Datenaustausch application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=020304324&sequence=000004&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Inhaltsverzeichnis |
| spellingShingle | Radzionków na starych fotografiach 1945 - 1959 = Radzionkau O/S auf den alten Photographien 1945 - 1959 |
| subject_GND | (DE-588)4448927-4 (DE-588)4145395-5 |
| title | Radzionków na starych fotografiach 1945 - 1959 = Radzionkau O/S auf den alten Photographien 1945 - 1959 |
| title_alt | Radzionkau O/S auf den alten Photographien 1945 - 1959 |
| title_auth | Radzionków na starych fotografiach 1945 - 1959 = Radzionkau O/S auf den alten Photographien 1945 - 1959 |
| title_exact_search | Radzionków na starych fotografiach 1945 - 1959 = Radzionkau O/S auf den alten Photographien 1945 - 1959 |
| title_full | Radzionków na starych fotografiach 1945 - 1959 = Radzionkau O/S auf den alten Photographien 1945 - 1959 Jarosław A. Krawczyk, Marek Minas, Jarosław Wroński |
| title_fullStr | Radzionków na starych fotografiach 1945 - 1959 = Radzionkau O/S auf den alten Photographien 1945 - 1959 Jarosław A. Krawczyk, Marek Minas, Jarosław Wroński |
| title_full_unstemmed | Radzionków na starych fotografiach 1945 - 1959 = Radzionkau O/S auf den alten Photographien 1945 - 1959 Jarosław A. Krawczyk, Marek Minas, Jarosław Wroński |
| title_short | Radzionków na starych fotografiach 1945 - 1959 |
| title_sort | radzionkow na starych fotografiach 1945 1959 radzionkau o s auf den alten photographien 1945 1959 |
| title_sub | = Radzionkau O/S auf den alten Photographien 1945 - 1959 |
| topic_facet | Radzionków Bildband |
| url | http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=020304324&sequence=000002&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=020304324&sequence=000004&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |
| work_keys_str_mv | AT krawczykjarosława radzionkownastarychfotografiach19451959radzionkauosaufdenaltenphotographien19451959 AT minasmarek radzionkownastarychfotografiach19451959radzionkauosaufdenaltenphotographien19451959 AT wronskijarosław radzionkownastarychfotografiach19451959radzionkauosaufdenaltenphotographien19451959 AT krawczykjarosława radzionkauosaufdenaltenphotographien19451959 AT minasmarek radzionkauosaufdenaltenphotographien19451959 AT wronskijarosław radzionkauosaufdenaltenphotographien19451959 |