Paläolithikum und Mesolithikum in der Zentralschweiz: Mensch und Umwelt zwischen 17000 und 5500 v. Chr.
Gespeichert in:
1. Verfasser: | |
---|---|
Format: | Buch |
Sprache: | German |
Veröffentlicht: |
Luzern
Kantonaler Lehrmittelverl.
2009
|
Schriftenreihe: | Archaeologische Schriften Luzern
13 |
Schlagworte: | |
Online-Zugang: | Inhaltsverzeichnis |
Beschreibung: | 720 S. Ill., graph. Darst., Kt. |
ISBN: | 9783271100365 |
Internformat
MARC
LEADER | 00000nam a2200000 cb4500 | ||
---|---|---|---|
001 | BV035625001 | ||
003 | DE-604 | ||
005 | 20090717 | ||
007 | t | ||
008 | 090713s2009 abd| |||| 00||| ger d | ||
020 | |a 9783271100365 |9 978-3-271-10036-5 | ||
035 | |a (OCoLC)428822971 | ||
035 | |a (DE-599)BVBBV035625001 | ||
040 | |a DE-604 |b ger |e rakwb | ||
041 | 0 | |a ger | |
049 | |a DE-12 |a DE-M157 |a DE-473 |a DE-20 |a DE-M515 |a DE-29 |a DE-19 | ||
082 | 0 | |a 930.12 |2 22/ger | |
084 | |a NF 2140 |0 (DE-625)125212:1226 |2 rvk | ||
084 | |a 6,11 |2 ssgn | ||
100 | 1 | |a Nielsen, Ebbe H. |d 1956- |e Verfasser |0 (DE-588)112734197 |4 aut | |
245 | 1 | 0 | |a Paläolithikum und Mesolithikum in der Zentralschweiz |b Mensch und Umwelt zwischen 17000 und 5500 v. Chr. |c Ebbe H. Nielsen |
264 | 1 | |a Luzern |b Kantonaler Lehrmittelverl. |c 2009 | |
300 | |a 720 S. |b Ill., graph. Darst., Kt. | ||
336 | |b txt |2 rdacontent | ||
337 | |b n |2 rdamedia | ||
338 | |b nc |2 rdacarrier | ||
490 | 1 | |a Archaeologische Schriften Luzern |v 13 | |
650 | 0 | 7 | |a Paläolithikum |0 (DE-588)4140148-7 |2 gnd |9 rswk-swf |
651 | 7 | |a Innerschweiz |0 (DE-588)4079490-8 |2 gnd |9 rswk-swf | |
689 | 0 | 0 | |a Innerschweiz |0 (DE-588)4079490-8 |D g |
689 | 0 | 1 | |a Paläolithikum |0 (DE-588)4140148-7 |D s |
689 | 0 | |5 DE-604 | |
830 | 0 | |a Archaeologische Schriften Luzern |v 13 |w (DE-604)BV010074112 |9 13 | |
856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSBMuenchen |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=017680064&sequence=000002&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Inhaltsverzeichnis |
999 | |a oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-017680064 | ||
942 | 1 | 1 | |c 307.09 |e 22/bsb |f 09012 |g 494 |
942 | 1 | 1 | |c 307.09 |e 22/bsb |f 09012 |g 36 |
Datensatz im Suchindex
_version_ | 1804139297757986816 |
---|---|
adam_text | Inhaltsverzeichnis
Geleitwort des Kantonsarchäologen 17
1. Vorwort 19
2. Einleitung 21
3. Naturwissenschaften 23
3.1 CM-Analyse 23
3.2 Eiskernchronologie 25
3.3 Vulkanische Aschen als chronologische Merkmale 26
3.4
Varven
27
3.5 Pollenchronologie 28
3.5.1 Vegetationsgeschichte des Schweizer Mittellandes 34
3.5.2 Anthropogene Einflüsse im Spätmesolithikum 38
41
41
47
48
49
49
50
51
51
52
52
53
54
54
56
63
65
4. Archäologische Chronologie und Regionalität 67
4.1
Magdalénien
69
4.1.1
Magdalénien
im südlichen Mitteleuropa 69
4.1.2 Jura 69
4.1.2.1 Himmelried «Kastelhöhle» 69
4.1.2.2 Birseck «Eremitage» 71
4.1.2.3 Nenzlingen «Brügglihöhle» 71
4.1.2.4 Brislach «Kohlerhöhle» 72
4.1.2.5 Oensingen «Rislisberghöhle» 72
3.6
Fauna
3.6.1
Eiszeitliche Arten
3.6.2
Hirsche
3.6.3
Rinder
3.6.4
Pferde
3.6.5
Alpine Arten
3.6.6
Schweine
3.6.7
Bären
3.6.8
Hundeähnliche
3.6.9
Katzen
3.6.10
Marderähnliche
3.6.11
Biber/Hörnchen
3.6.12
Hasen
3.6.13
Kleinnager
3.6.14
Vögel
3.6.15
Fische
3.6.16
Zusammenfassung Fauna
4.1.2.6
Hauterive «Champréveyres»
72
4.1.2.7
Neuchâtel «Monruz»
73
4.1.2.8
Olten
«Hard I»
74
4.1.2.9 Winznau «Köpfli» 74
4.1.3 Schweizer Mittelland 75
4.1.3.1 Moosseedorf «Moosbühl» 75
4.1.3.2 Thayngen «Kesslerloch» 76
4.1.3.3 Schaffhausen «Schweizersbild» 77
4.1.4 Süddeutschland 78
4.1.4.1 Munzingen-Tuniberg «Munzingen» 78
4.1.4.2 Engen «Petersfels» 78
4.1.4.3 Sigmaringen «Zigeunerfels» 79
4.1.4.4 Inzigkofen «Burghöhle Dietfurt» 80
4.1.4.5 Ehingen-Mühlen «Felsställe» 80
4.1.4.6 Buchheim «Buttentalhöhle» 82
4.1.5 Ostfrankreich 82
4.1.5.1 Rigney «Grotte de Rigney 1» 82
4.1.5.2 Fretigney-et-Velloreille «La Baume
Noire»
83
4.1.5.3 Ranchot
«Abri des Cabônes»
84
4.1.5.4
Bävans «Bävans»
84
4.1.5.5 Villars-sous-Dampjoux «Rochedane» 85
4.1.6 Savoyen 86
4.1.6.1 Saint-Christophe-la-Grotte
«Abri de la
Fru»
86
4.1.6.2 Saint-Thibaud-de-Couz
«Jean-Pierre
1» 86
4.1.6.3
Musièges «Abri des Douattes»
87
4.1.7 Übrige Gebiete 88
4.1.7.1
Pouligny-St.-Pierre «Abri Fritsch» (F)
88
4.1.7.2 Döbritz «Kniegrotte» (D) 89
4.1.7.3
Dzierzyslaw «Dzierzyslaw
35»
(Ρ)
89
4.1.8 Phasen des
Magdaléniens
im südlichen Zentraleuropa 90
4.1.8.1 Frühes
Magdalénien/Badegoulien
90
4.1.8.2 Älteres
Magdalénien
90
4.1.8.3
Magdalénien
mit mikrolithischen Dreiecken 91
4.1.8.4 Jüngeres
Magdalénien
93
4.1.8.5 Spät- und
Endmagdalénien
94
4.1.9 Bereinigte Fundstatistik 96
4.2 Spätpaläolithikum 98
4.2.1 Jura und Jurasüdfuss 99
4.2.1.1 La Chaux-de-Fonds «Grotte du
Bichon»
99
4.2.1.2 Roggenburg «Neumühle» 99
4.2.1.3 Baulmes
«Abri de la Cure»
100
4.2.1.4
Balm
bei Günsberg «Unter der Fluh» 100
4.2.1.5 Löwenburg «Ziegelacker» «Niederfeld
II»
101
4.2.1.6 Hauterive
«Champréveyres»
102
4.2.1.7
Neuchâtel
«Monruz» 102
4.2.2 Schweizer Mittelland 102
4.2.2.1 Lüscherz «Lüscherzmoos» 102
4.2.2.2 Seeberg «Fürsteiner» 103
4.2.2.3 Lengnau «Kleine Ey» 104
4.2.3 Östliches Mittelland 104
4.2.3.1 Uesslingen-Buch «Sandacker» 104
4.2.3.2 Otelfingen «Rietholz 4» 105
4.2.4 Voralpen 105
4.2.4.1 Rute «Altwasser-Höhle 1» 105
4.2.4.2 Einsiedeln «Langrüti» 105
4.2.4.3
Château-d Oex «Château-d Oex»
106
4.2.4.4 Chur «Marsöl» 106
4.2.5 Süddeutschland 106
4.2.5.1 Oggelshausen «Henauhof-Nordwest» 106
4.2.5.2 Sattenbeuren «Kieswerk» 107
4.2.5.3 Sigmaringen «Zigeunerfels» 108
4.2.6 Ostfrankreich 108
4.2.6.1 Villars-sous-Dampjoux «Rochedane» 108
4.2.6.2 Oberlarg «Mannlefelsen» 110
4.2.7 Savoyen 110
4.2.7.1 Saint-Christophe-la-Grotte
«Abri
de
la Fru»
ПО
4.2.7.2 Saint-Thibaud-de-Couz
«Jean-Pierre
1»
111
4.2.7.3 La Balme-de-Thuy «La
Vieille Eglise»
113
4.2.8 Phasen des Spätpaläolithikums im südlichen Zentraleuropa 114
4.2.9 Bereinigte Fundstatistik 115
4.3 Mesolithikum 116
4.3.1 Chronologie des Mesolithikums 116
4.3.2 Frühmesolithikum 118
4.3.2.1 Jura 118
4.3.2.1.1 Nenzlingen «Birsmatten» 118
4.3.2.1.2 Roggenburg «Ritzigrund» 119
4.3.2.1.3 Saint-Ursanne «Gripons» 120
4.3.2.1.4
Bävans «Bävans»
(F)
120
4.3.2.1.5 Choisey
«Aux Champins» (F)
122
4.3.2.1.6 Ruffey-sur-Seille
«À Daupharde» (F)
123
4.3.2.2 Westschweiz 125
4.3.2.2.1 MoUendruz
«Abri
Freymond» 125
4.3.2.2.2
Ogens
«La Baume d Ogens» 126
4.3.2.2.3 Gampelen «Jänet 3» 127
4.3.2.2.4 Collombey-Muraz «Vionnaz -
Abri Châble Croix»
127
4.3.2.3 Graubünden/Südalpen 128
4.3.2.3.1
Mesocco «Tec
Nev»
128
4.3.2.4
Savoyen
128
4.3.2.4.1
Saint-Christophe-la-Grotte
«Abri de la
Fru»
128
4.3.2.5 Südwestdeutschland 130
4.3.2.5.1
Fridingen
«Jägerhaushöhle» 130
4.3.2.5.2 Heidenheim-Herbrechtingen «Malerfels
I»
130
4.3.2.5.3 Rottenburg «Siebenlinden 1» 131
4.3.2.5.4 Rottenburg «Siebenlinden 2» 132
4.3.2.5.5 Rottenburg «Siebenlinden 3» 132
4.3.2.5.6 Ehingen-Mühlen «Felsställe» 132
4.3.2.5.7 Oggelshausen «Henauhof-Nordwest» 133
4.3.2.6 Älteres Frühmesolithikum 134
4.3.2.7 Jüngeres Frühmesolithikum 135
4.3.3 Übergang Frühmesolithikum/Spätmesolithikum 137
4.3.3.1 Zwingen «Zementfabrik Stöckli» 138
4.3.3.2 Nenzlingen «Birsmatten» 138
4.3.3.3 MoUendruz
«Abri
Freymond» 139
4.3.3.4
Fridingen
«Jägerhaushöhle» (D) 139
4.3.4 Spätmesolithikum 140
4.3.4.1 Ostschweiz 140
4.3.4.1.1 Niederhasli «Mettmenhaslisee» 140
4.3.4.2 Westschweiz 140
4.3.4.2.1 Baulmes
«Abri de la Cure»
140
4.3.4.3
Jura
140
4.3.4.3.1
Nenzlingen «Birsmatten»
140
4.3.4.3.2 Roggenburg «Ritzigrund» 141
4.3.4.3.3 Liesberg «Liesbergmühle
VI»
142
4.3.4.3.4 Saint-Ursanne «Gripons» 143
4.3.4.3.5 Grellingen «Wachtfelsen» 143
4.3.4.4 Voralpen 143
4.3.4.4.1
Château-d Oex «Château-d Oex»
143
4.3.4.4.2 Zweisimmen «Riedli» 143
4.3.4.5 Rheintal 143
4.3.4.5.1 Wartau «Dietrichsberg» 143
4.3.4.5.2
Koblach «Rheinbalm» (A)
143
4.3.4.6 Graubünden/Südalpen 143
4.3.4.6.1
Mesocco
«Tec Nev»
143
4.3.4.7
Savoyen/Rhône
144
4.3.4.7.1
Culoz «Sous
Balme»
144
4.3.4.7.2
Arbignieu «La Touvière»
144
4.3.4.7.3
Saint-Georges-de-Reneins «Boitrait»
144
4.3.4.8 Südwestdeutschland 145
4.3.4.8.1 Rottenburg «Siebenlinden 3» 145
4.3.4.8.2
Bad Buchau «Henauhof
Nord
II»
145
4.3.4.9 Chronologie des Spätmesolithikums 146
4.3.4.9.1 RIP-Trapeze 146
4.3.4.9.2 Lateralisierung der Trapeze 147
4.3.4.10 Spätmesolithische Kulturgruppen 147
4.4 Frühneolithikum 148
4.4.1 Schweizer Mittelland 148
4.4.1.1 Fällanden «Usserriet» 148
4.4.1.2 Gampelen
«Rundi
4» 148
4.4.1.3 Übriges Mittelland 150
4.4.2 Jura und Westschweiz 150
4.4.2.1 Arconciel «La
Souche»
150
4.4.2.2 Onnens «Praz-Berthoud» 150
4.4.2.3
Le
Locie «Col-des-Roches»
151
4.4.2.4 Baulmes
«Abri de la Cure»
151
4.4.2.5 Nenzlingen «Birsmatten» 152
4.4.2.6
Bävans «Bävans»
(F)
152
4.4.3 Wallis 153
4.4.3.1
Sion «Place de la Planta»
153
4.4.4 Südschweiz 154
4.4.4.1
Bellinzona
«Castel
Grande»
154
4.4.5
Rhône
154
4.4.5.1
La Balme-de-Thuy «La Vieille Eglise»
154
4.4.6 Südwestdeutschland 154
4.4.6.1
Stuttgart
«Bad Cannstatt»
154
4.4.7
La Hoguette-Keramik
155
4.4.8
Bavansspitzen
156
4.4.9 Gleichzeitigkeit Spätmesolithikum/Frühneolithikum 157
4.4.10
NeolitbJsierung
158
4.4.11 Kulturentwicklung 160
5. Typologie 163
5.1 Silexabfälle 163
5.1.1 Knollen 163
5.1.2 Kerne 163
б
5.1.3 Trümmer 163
5.1.4 Klingen 163
5.1.5 Abschläge und Absplisse 163
5.1.6 Stichelabschläge 163
5.1.7 Kerbreste 164
5.2 Geräte 164
5.2.1 Kerbspitzen 164
5.2.2 Stielspitzen 164
5.2.3 Rückenspitzen 166
5.2.3.1 Geknickte Rückenspitzen 166
5.2.3.2 Asymmetrische Rückenspitzen mit gebogenem Rücken 166
5.2.3.3 Symmetrische, schmale Rückenspitzen 166
5.2.3.4 Rückenspitzen mit geradem Rücken 166
5.2.3.5 Basisretuschierte Rückenspitzen 168
5.2.4 Paläolithische Mikrolithen 168
5.2.5 Rückenmesser 168
5.2.6 Mikrolithen 168
5.2.7 Kratzer 172
5.2.8 Stichel 172
5.2.9 Bohrer 174
5.2.10 Kombinierte Geräte 174
5.2.11 Ausgesplitterte Stücke 176
5.2.12 Retuschierte Klingen 176
5.2.13 Retuschierte Abschläge 176
5.2.14 Schlagsteine 176
6. Methodik 178
6.1 Fundstatistiken 178
6.2 Verwendung von Lesefunden 181
6.3 Fundaufnahme 183
7. Zentralschweiz 185
7.1 Die Landschaft 186
7.2 Luzerner Hinterland 189
7.2.1 Altbüron «Sagenloch» 189
7.3 Die Wauwiler Ebene 193
7.3.1 Forschungsgeschichte 193
7.3.2 Geologie und heutiger Zustand 199
7.3.3 Wauwilermoos 200
7.3.4 Egolzwilersee 202
7.3.5 Hagimoos/Stierenmoos 202
7.3.6 Mauensee 204
7.3.7 Wauwilermoos Westufer 204
7.3.7.1 Egolzwil «Gere 2» 204
7.3.7.2 Egolzwil «Gere» 205
7.3.7.3 Egolzwil «Baschimatt» 207
7.3.7.4 Egolzwil «Strafanstalt» Station 2 208
7.3.8 Hostrismoräne 210
7.3.8.1 Schötz «Hostris L» 210
7.3.8.2 Schötz «Hölzli» Station 18 210
7.3.8.3 Schötz «Fischerhäusern» Station 1 212
7.3.8.3.1 Grabung 1928/29 212
7.3.8.3.2 Lesefunde 213
7.3.8.3.3 Grabung 1933 225
7.3.8.4 Schötz «Fischerhäusern» Station 3 253
7.3.8.5 Schötz «Fischerhäusern» Station 4 256
7.3.8.6 Schötz «Hostris A» 259
7.3.8.7 Schötz «Hostris» Station 5 259
7.3.8.8 Schötz «Hostris H» 261
7.3.8.9 Schötz «Hostris» Station 6 261
7.3.8.10 Schötz «Hostris G» 263
7.3.8.11 Schötz «Rorbelmoos» Station 7 264
7.3.8.11.1 Grabung 1965 264
7.3.8.11.2 Grabung 1965 Feld 3 264
7.3.8.11.3 Untersuchung 1997 276
7.3.8.11.4 Lesefunde 278
7.3.8.12 Schötz «Rorbelmoos A» Station 207 280
7.3.9 Wauwilermoos Südufer 281
7.3.9.1 Schötz «Hostris» Station 8 281
7.3.9.2 Schötz «Hostris» bei Station 8 281
7.3.9.3 Ettiswil «Hostris C» 282
7.3.9.4 Ettiswil «Hostris D» 282
7.3.9.5 Ettiswil «Hostris» Station 9 283
7.3.9.6 Ettiswil «Hostris E» 283
7.3.9.7 Ettiswil «Hostris F» 284
7.3.9.8 Ettiswil «Hostris K» 284
7.3.9.9 Ettiswil «Hubel» 284
7.3.9.10 Ettiswil «Hostris» Station 10 284
7.3.9.11 Ettiswil «Mooshof Nord» 286
7.3.9.12 Kottwil «Moosmatt» Station 11 286
7.3.9.13 Kottwil «Moosmatt West» 290
7.3.9.14 Kottwil «Moosmatt Nord» 290
7.3.9.15 Kottwil «Moosmatt» 290
7.3.9.16 Kottwil «Moosmatt A» 290
7.3.9.17 Kottwil «Schwengmatt Süd» 293
7.3.9.18 Kottwil «Houenbüel 4» Station 12 294
7.3.9.19 Kottwil «Houenbüel» Station 12 295
7.3.9.20 Kottwil «Houenbüel 6» 301
7.3.9.21 Kottwil «Houenbüel 3» 301
7.3.9.22 Kottwil «Houenbüel 5» 304
7.3.9.23 Kottwil «Schwengmatt Nord» 304
7.3.9.24 Kottwil
«Weid»
305
7.3.9.25 Kottwil «Schwengmatt» 305
7.3.9.26 Kottwil «Kühnmoos» 306
7.3.9.27 Kottwil «Kottwil West» 306
7.3.9.28 Kottwil «Käserei» 307
7.3.9.29 Kottwil «Haslimatt» 307
7.3.9.30 Kottwil «Schlagmatt» Station 201 307
7.3.9.31 Kottwil «Feldmatt» 308
7.3.9.32 Kottwil «Feldmatt B» 308
7.3.9.33 Kottwil «Feldmatt» Station 200 309
7.3.9.34 Kottwil «Houenbüel 2» 310
7.3.9.35 Kottwil «Houenbüel» Station 13 311
7.3.9.36 Kottwil «Houenbüel 1» Station 13 320
7.3.10 Wauwilermoos Ostufer 321
7.3.10.1 Kottwil «Göldimoos 2» 321
7.3.10.2 Kottwil «Moos» Station 14a, «Göldimoos 1» (L2.124) 325
7.3.10.3
Kottwil
«Feld
A»
330
7.3.10.4
Kottwil «Moos» Station
14 333
7.3.10.5
Kottwil «Moos B»»
344
7.3.10.6
Kottwil «Seewagen» Station
24 346
7.3.10.7
Kottwil «Seewagen
Süd»
Station
24 349
7.3.10.8
Kottwil «Seewagen» Station
24 (Sammlung
Bolt Vl/VIa)
353
7.3.10.9
Kottwil «Seewagen
Nord»
361
7.3.10.10
Kottwil «Seewagen
Ost»
Station 15c
364
7.3.10.11
Kottwil «Seewagen» Station 15b
365
7.3.10.12
Kottwil «Seewagen» Station
15 365
7.3.10.13
Kottwil «Ronmatt» Station
15 372
7.3.10.14
Kottwil «Seewagen» Station 15a
376
7.3.10.15
Kottwil «Seewagermoos
2» 379
7.3.10.16
Kottwil «Seewagermoos» Station 17a
379
7.3.10.17
Kottwil «Seewagermoos» Station
17 381
7.3.10.18
Kottwil «Seewagermoos
1» 389
7.3.10.19
Kottwil «Seewagen» Station
204 390
7.3.10.20
Kottwil «Seewagermoos» Station
29 391
7.3.10.21
Mauensee
«Sandmatt»
Station
30 392
7.3.10.22
Mauensee
«Mattenhof Ost»
Station
31 394
7.3.10.23
Wauwil
«Mattenhof»
Station
23 395
7.3.10.24
Wauwil
«Sandmatt»
Station
16 396
7.3.10.25
Wauwil
«Sandmatt»
Station
25 404
7.3.10.26
Wauwil
«Sandmatt»
Station
26 406
7.3.10.27
Wauwil
«Sandmatt
Nord»
Station
27 410
7.3.10.28
Wauwil
«Obermoos»
Station
28 411
7.3.10.29
Wauwil
«Obermoos
Nord»
Station
208 419
7.3.10.30
Wauwil
«Obermoos»
Station
206 419
7.3.10.31
Kottwil
«Feld 1»
Station
202 434
7.3.10.32
Kottwil
«Feld 2»
Station
205 435
7.3.10.33
Kottwil «Ronacker
2» 436
7.3.10.34
Kottwil «Ronacker
1» 437
7.3.10.35
Kottwil «Seewagermoos» Station
22 437
7.3.10.36
Kottwil «Chuchimoos» Station
21 439
7.3.10.37
Kottwil «Sandweid»
440
7.3.10.38
Mauensee «Sandweid» Station
20 440
7.3.10.39
Mauensee
«Grundmatt»
Station
19 441
7.3.10.40
Kottwil
«Unterfeld 1» 442
7.3.10.41
Kottwil
«Unterfeld 2» 443
7.3.10.42
Kottwil «Chuchimoos»
443
7.3.10.43
Kottwil
«Unterfeld
2a»
444
7.3.10.44
Kottwil «Chuchimoos» Station
203 444
7.3.11
Hagimoos-Horbech-Stierenmoos
445
7.3.11.1
Mauensee «Horbech»
445
7.3.11.2
Mauensee «Moos»
447
7.3.11.3
Mauensee
«Moos Ost» 448
7.3.11.4
Mauensee
«Moos Süd» 449
7.3.11.5
Mauensee «Hagimoos»
450
7.3.11.6
Kottwil «Hagimoos»
450
7.3.11.7
Kottwil «Hubelweid»
450
7.3.11.8
Kottwil
«Hagi
2» 461
7.3.11.9
Kottwil
«Hagi
1» 461
7.3.11.10 Paläolithisch-mesolithische Besiedlung des Hagimooses 464
7.3.12 Mauensee 465
7.3.12.1 Mauensee «Ronfeld 1» 465
7.3.12.2 Mauensee «Ronfeld 2a» 466
7.3.12.3 Mauensee «Ronfeld 2» 466
7.3.12.4 Mauensee «Mauensee 1» 466
7.3.12.5 Mauensee «Mauensee 2» 469
7.3.12.6 Mauensee «Mauensee 3» 471
11
7.3.12.7
Mauensee «Bollmatt»
471
7.3.12.8
Knutwil
«Hitzligen 3» 471
7.3.12.9
Knutwil
«Hitzligen 1» 472
7.3.12.10
Knutwil
«Hitzligen 2» 475
7.3.12.11
Mauensee «Bognau»
476
7.3.12.12 Zusammenfassende Betrachtungen zum
Mauensee
477
Zusammenfassende Bemerkungen zur
vorneolithischen Besiedlung des Wauwilermooses 478
7.3.13.1
Magdalénien
479
7.3.13.2 Spätpaläolithikum 479
7.3.13.3 Frühmesolithikum 481
7.3.13.4 Spätmesolithikum 482
7.3.13.5 Frühneolithikum 482
7.3.13.6 Nicht datierbare Komplexe 483
7.3.13.7 Vomeolithische Besiedlung des Wauwilermooses 483
7.3.13.8 Patinierte und gerollte Artefakte 483
7.3.13.9 Vomeolithische Funde aus den Feuchtbodensiedlungen 486
Wiggertal 488
7.4.1 Brittnau «Grood» 489
7.4.2
Reiden «Löli
Ost» 489
7.4.3
Reiden
«Stumpen» 489
7.4.4 Wikon «Schützenhaus» 505
Zusammenfassende Betrachtungen zum Wiggertal 505
Das Seetal 506
Baldeggersee 506
7.5.1.1 Hitzkirch «Baldegg 1» 507
7.5.1.2 Hitzkirch «Baldegg 3» 507
7.5.1.3 Hitzkirch «Baldegg 4» 507
Neuere Fundstellen 516
7.5.2.1 Hitzkirch «Aabach» 517
7.5.2.2 Hitzkirch «Moos 1» 517
7.5.2.3 Hitzkirch «Moos 2» 517
7.5.2.4 Hitzkirch «Seematt 2» 517
7.5.2.5 Hitzkirch «Seematt 1» 517
7.5.2.6 Hitzkirch «Seematt 3» 518
7.5.2.7 Hitzkirch «Seematt» Tauchfund 519
Hallwilersee 519
7.5.3.1 Aesch «Zielacher» 519
Zusammenfassende Betrachtungen zum Seetal 527
Hürnbachtal 529
7.6.1 Buchs «Breiten» 530
7.6.2 Knutwil «Stockmatt» 530
Wynental/Sagenbachtal 531
7.7.1 Gunzwil «Beromünster» 531
7.7.2 Gunzwil «Eichmatt» 536
Suhrental/Sempachersee 536
7.8.1 Oberkirch «Seehüsern» 537
7.8.2 Nottwil «Ei» 537
7.8.3 Neuenkirch «Grosse Aa 1» 537
7.8.4 Sempach «Grosse Aa 2» 537
7.8.5 Sempach «Grosse Aa 3» 537
7.8.6 Sempach «Grosse Aa
За» 538
7.8.7 Sempach «Kleine Aa 1» 539
7.8.8
Sempach
«Kleine
Aa
2» 539
7.8.9 Neuenkirch «Fenerehubel» 540
7.8.10 Neuenkirch «Wenischwand» 540
7.8.11 Zusammenfassende Betrachtungen zum
Suhrental/Sempachersee 540
7.9 Soppensee
54Ί
7.9.1 Buttisholz «Soppensee» 541
7.9.1.1 Grabung 1973 541
7.9.1.2 Grabung 2003 543
7.9.2 «Soppensee-Gebiet» Sammlung Schürmann 546
7.9.3 Buttisholz «Soppensee
Badi»
546
7.9.4 Menznau «Soppensee Seehof» 547
7.9.5 Buttisholz «Soppensee Moos 2» 547
7.9.6 Buttisholz «Soppensee Moos 1» 548
7.9.7 Ruswil «Grindel» 548
7.9.8 Ruswil «Usserhus» 549
7.9.9 Ruswil «Soppenseer Moos» 549
7.9.10 Buttisholz «Soppensee Moos» 549
7.9.11 Zusammenfassende Betrachtungen zum Soppensee 549
7.10 Heiterbachtal 550
7.10.1 Ruswil «Moosguet» 550
7.10.2 Ruswil «Moos» 550
7.10.3 Ruswil «Hapfig 3» 550
7.10.4 Ruswil «Hapfig 1» 551
7.10.5 Ruswil «Hapfig 2» 551
7.10.6 Ruswil
«Under
Büel» 551
7.10.7 Zusammenfassende Betrachtungen zum Heiterbachtal 551
7.11 Tal der Kleinen
Emme
552
7.11.1 Rothenburg «Rothenburg Station» 552
7.11.2 Emmen «Lore-Buzibach» 552
7.11.3 Emmen «Büelmatt» 552
7.11.4 Emmen «OberWolfisbüel» 553
7.11.5 Littau «Spitzfluehof» 553
7.11.6 Littau «Roten 1» 553
7.11.7 Littau «Roten 2» 554
7.11.8 Malters «Büchel» 554
7.11.9 Littau «Vogelmoos» 554
7.11.10 Wolhusen 555
7.11.10.1 Wolhusen «Hiltenberg» 555
7.11.10.2 Wolhusen «Fischerhubel» 555
7.11.10.3 Ruswil
«Bil»
556
7.11.11 Zusammenfassende Betrachtungen zum Tal der Kleinen
Emme
556
557
557
558
558
560
561
561
565
565
565
566
7.12.1.10
Ebikon
«Hinter-Rätlisbach» 567
13
7.12
Rontal
(Rotsee) und das untere Reusstal
7.12.1
Rontal
7.12.1.1
Ebikon
«Sedel
1»
7.12.1.2
Ebikon
«Sedel
2»
7.12.1.3
Ebikon
«Sedel
3»
7.12.1.4
Ebikon
«Sedel
4»
7.12.1.5
Ebikon «Seehof 1 »
7.12.1.6
Ebikon «Seehof 2»
7.12.1.7
Ebikon «Seehof 3»
7.12.1.8
Ebikon «Greterhof 1»
7.12.1.9
Ebikon «Greterhof 2»
7.12.1.11
Ebikon
«Unter Riedholz» 569
7.12.2 Unteres Reusstal 569
7.12.2.1 Emmen «Bänihüsli» 569
569
571
571
571
573
573
573
574
574
575
575
576
576
576
576
577
577
577
577
578
579
580
582
582
582
582
582
7.13 Kanton Zug 583
7.13.1 Zugersee 583
7.13.1.1 Städtlerallmend/Nordende Zugersee 584
7.13.1.2 Steinhausen «Eichholz» 585
7.13.1.3 Steinhausen «Sennweid» 590
7.13.1.4 Steinhausen «Hinterberg
I»
593
7.13.1.5 Steinhausen «Hinterberg
II»
600
7.13.1.6
Cham
«Grindel
V»
603
7.13.1.7
Cham
«Grindel
IV»
607
7.13.1.8
Cham
«Grindel
III»
610
7.13.1.9
Cham
«Grindel
I»
620
7.13.1.10
Cham
«Grindel
II»
628
7.13.1.11
Cham
«Grindel
VI»
634
7.13.1.12
Cham
«Grindel
VII»
638
7.13.1.13
Cham
«Erlenwäldli Nord» 639
7.13.1.14 Zug «Rothuswiese» 640
7.13.1.15
Cham
«Heiligkreuz» 640
7.13.1.16
Cham
«Hueb A» 640
7.13.1.17
Cham
«Hueb B» 641
7.13.1.18 Risch «Schwarzbach Süd» 641
7.13.2 Bibersee 641
7.13.2.1
Cham
«Oberried» 642
7.13.3 Sonstige Funde im Kanton Zug 643
7.13.3.1 Zug «Gartenstadt» 643
7.13.3.2
Baar «Baarburg»
643
7.13.4 Zusammenfassende Betrachtungen zu den Zuger Fundstellen 645
14
7.12.2.2
tmmen «Banmusli 1»
7.12.2.3
Emmen «Bänihüsli 2»
7.12.2.4
Emmen «Rottertswil 1»
7.12.2.5
Emmen «Rottertswil 2»
7.12.2.6
Emmen «Rottertswil 2a»
7.12.2.7
Emmen «Rottertswil 3»
7.12.2.8
Emmen «Rottertswil 4»
7.12.3 Mittleres
Reusstal
7.12.3.1
Eschenbach «Mettlenmoos 1»
7.12.3.2
Eschenbach «Mettlenmoos 2»
7.12.3.3
Eschenbach «Obergütsch»
7.12.3.4
Eschenbach «Hinterhueben»
7.12.3.5
Eschenbach «Mettlen»
7.12.3.6
Inwil «Oberhofen 1 »
7.12.3.7
Inwil «Oberhofen 2»
7.12.3.8
Eschenbach «Oberhööndlen»
7.12.3.9
Inwil «Reckhaldenhubel 3»
7.12.3.10
Inwil «Reckhaldenhubel 1 »
7.12.3.11
Inwil «Reckhaldenhubel 2»
7.12.3.12
Dietwil «Söipünte»
7.12.3.13 Zusammenfassende Betrachtungen zum
Rotsee/Reusstal
7.12.4 Vierwal dstättersee
7.12.4.1
Luzern «Büttenen»
7.12.4.2
Meggen «Lärchenbüel»
7.12.4.3
Küssnacht «Haitikon»
7.12.4.4
Küssnacht «Buseri»
7.12.4.5
Horw «Längacherwald»
8. Ergebnisse. Paläolithikum und Mesolithikum in der Zentralschweiz 647
8.1 Entwicklungstendenzen im Paläolithikum und Mesolithikum
der Zentralschweiz 647
651
651
651
652
652
654
654
656
657
659
660
662
663
665
669
669
8.4.1.1 Älteres Frühmesolithikum in der Zentralschweiz 670
8.4.1.2 Zentralschweiz im älteren Frühmesolithikum
Zentraleuropas 672
8.4.1.3 Jüngeres Frühmesolithikum in der Zentralschweiz 675
8.4.1.4 Zentralschweiz im jüngeren Frühmesolithikum
Zentraleuropas 677
8.4.2 Spätmesolithikum 684
8.4.2.1 Spätmesolithikum in der Zentralschweiz 685
8.4.2.2 Zentralschweiz im Spätmesolithikum Zentraleuropas 685
8.5 Frühneolithikum 690
8.6 Fauna 693
Literatur 694
Fundstellen- und Ortsregister 707
Abbildungsnachweis 715
8.2
Magdalénien
8.2.1
Früheres
Magdalénien/Badegoulien
8.2.2
Älteres
Magdalénien
8.2.3
Magdalénien mit mikrolithischen
Dreiecken
8.2.4
Jüngeres
Magdalénien
8.2.5
Spät- und
Endmagdalénien
8.2.5.1
Spätmagdalénien
8.2.5.2
Endmagdalénien
8.2.5.3
Magdalénien
allgemein
8.3
Spätpaläolithikum
8.3.1
Älteres Spätpaläolithikum
8.3.2
Mittleres Spätpaläolithikum
8.3.3
Jüngeres Spätpaläolithikum
8.3.4
Fürsteiner-Gruppe
8.4
Mesolithikum
8.4.1
Frühmesolithikum
15
|
any_adam_object | 1 |
author | Nielsen, Ebbe H. 1956- |
author_GND | (DE-588)112734197 |
author_facet | Nielsen, Ebbe H. 1956- |
author_role | aut |
author_sort | Nielsen, Ebbe H. 1956- |
author_variant | e h n eh ehn |
building | Verbundindex |
bvnumber | BV035625001 |
classification_rvk | NF 2140 |
ctrlnum | (OCoLC)428822971 (DE-599)BVBBV035625001 |
dewey-full | 930.12 |
dewey-hundreds | 900 - History & geography |
dewey-ones | 930 - History of ancient world to ca. 499 |
dewey-raw | 930.12 |
dewey-search | 930.12 |
dewey-sort | 3930.12 |
dewey-tens | 930 - History of ancient world to ca. 499 |
discipline | Geschichte Klassische Archäologie |
format | Book |
fullrecord | <?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?><collection xmlns="http://www.loc.gov/MARC21/slim"><record><leader>01706nam a2200409 cb4500</leader><controlfield tag="001">BV035625001</controlfield><controlfield tag="003">DE-604</controlfield><controlfield tag="005">20090717 </controlfield><controlfield tag="007">t</controlfield><controlfield tag="008">090713s2009 abd| |||| 00||| ger d</controlfield><datafield tag="020" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">9783271100365</subfield><subfield code="9">978-3-271-10036-5</subfield></datafield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(OCoLC)428822971</subfield></datafield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(DE-599)BVBBV035625001</subfield></datafield><datafield tag="040" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-604</subfield><subfield code="b">ger</subfield><subfield code="e">rakwb</subfield></datafield><datafield tag="041" ind1="0" ind2=" "><subfield code="a">ger</subfield></datafield><datafield tag="049" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-12</subfield><subfield code="a">DE-M157</subfield><subfield code="a">DE-473</subfield><subfield code="a">DE-20</subfield><subfield code="a">DE-M515</subfield><subfield code="a">DE-29</subfield><subfield code="a">DE-19</subfield></datafield><datafield tag="082" ind1="0" ind2=" "><subfield code="a">930.12</subfield><subfield code="2">22/ger</subfield></datafield><datafield tag="084" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">NF 2140</subfield><subfield code="0">(DE-625)125212:1226</subfield><subfield code="2">rvk</subfield></datafield><datafield tag="084" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">6,11</subfield><subfield code="2">ssgn</subfield></datafield><datafield tag="100" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">Nielsen, Ebbe H.</subfield><subfield code="d">1956-</subfield><subfield code="e">Verfasser</subfield><subfield code="0">(DE-588)112734197</subfield><subfield code="4">aut</subfield></datafield><datafield tag="245" ind1="1" ind2="0"><subfield code="a">Paläolithikum und Mesolithikum in der Zentralschweiz</subfield><subfield code="b">Mensch und Umwelt zwischen 17000 und 5500 v. Chr.</subfield><subfield code="c">Ebbe H. Nielsen</subfield></datafield><datafield tag="264" ind1=" " ind2="1"><subfield code="a">Luzern</subfield><subfield code="b">Kantonaler Lehrmittelverl.</subfield><subfield code="c">2009</subfield></datafield><datafield tag="300" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">720 S.</subfield><subfield code="b">Ill., graph. Darst., Kt.</subfield></datafield><datafield tag="336" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">txt</subfield><subfield code="2">rdacontent</subfield></datafield><datafield tag="337" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">n</subfield><subfield code="2">rdamedia</subfield></datafield><datafield tag="338" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">nc</subfield><subfield code="2">rdacarrier</subfield></datafield><datafield tag="490" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">Archaeologische Schriften Luzern</subfield><subfield code="v">13</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Paläolithikum</subfield><subfield code="0">(DE-588)4140148-7</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="651" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Innerschweiz</subfield><subfield code="0">(DE-588)4079490-8</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="0"><subfield code="a">Innerschweiz</subfield><subfield code="0">(DE-588)4079490-8</subfield><subfield code="D">g</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="1"><subfield code="a">Paläolithikum</subfield><subfield code="0">(DE-588)4140148-7</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2=" "><subfield code="5">DE-604</subfield></datafield><datafield tag="830" ind1=" " ind2="0"><subfield code="a">Archaeologische Schriften Luzern</subfield><subfield code="v">13</subfield><subfield code="w">(DE-604)BV010074112</subfield><subfield code="9">13</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSBMuenchen</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=017680064&sequence=000002&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Inhaltsverzeichnis</subfield></datafield><datafield tag="999" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-017680064</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">307.09</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">09012</subfield><subfield code="g">494</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">307.09</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">09012</subfield><subfield code="g">36</subfield></datafield></record></collection> |
geographic | Innerschweiz (DE-588)4079490-8 gnd |
geographic_facet | Innerschweiz |
id | DE-604.BV035625001 |
illustrated | Illustrated |
indexdate | 2024-07-09T21:41:51Z |
institution | BVB |
isbn | 9783271100365 |
language | German |
oai_aleph_id | oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-017680064 |
oclc_num | 428822971 |
open_access_boolean | |
owner | DE-12 DE-M157 DE-473 DE-BY-UBG DE-20 DE-M515 DE-29 DE-19 DE-BY-UBM |
owner_facet | DE-12 DE-M157 DE-473 DE-BY-UBG DE-20 DE-M515 DE-29 DE-19 DE-BY-UBM |
physical | 720 S. Ill., graph. Darst., Kt. |
publishDate | 2009 |
publishDateSearch | 2009 |
publishDateSort | 2009 |
publisher | Kantonaler Lehrmittelverl. |
record_format | marc |
series | Archaeologische Schriften Luzern |
series2 | Archaeologische Schriften Luzern |
spelling | Nielsen, Ebbe H. 1956- Verfasser (DE-588)112734197 aut Paläolithikum und Mesolithikum in der Zentralschweiz Mensch und Umwelt zwischen 17000 und 5500 v. Chr. Ebbe H. Nielsen Luzern Kantonaler Lehrmittelverl. 2009 720 S. Ill., graph. Darst., Kt. txt rdacontent n rdamedia nc rdacarrier Archaeologische Schriften Luzern 13 Paläolithikum (DE-588)4140148-7 gnd rswk-swf Innerschweiz (DE-588)4079490-8 gnd rswk-swf Innerschweiz (DE-588)4079490-8 g Paläolithikum (DE-588)4140148-7 s DE-604 Archaeologische Schriften Luzern 13 (DE-604)BV010074112 13 Digitalisierung BSBMuenchen application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=017680064&sequence=000002&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Inhaltsverzeichnis |
spellingShingle | Nielsen, Ebbe H. 1956- Paläolithikum und Mesolithikum in der Zentralschweiz Mensch und Umwelt zwischen 17000 und 5500 v. Chr. Archaeologische Schriften Luzern Paläolithikum (DE-588)4140148-7 gnd |
subject_GND | (DE-588)4140148-7 (DE-588)4079490-8 |
title | Paläolithikum und Mesolithikum in der Zentralschweiz Mensch und Umwelt zwischen 17000 und 5500 v. Chr. |
title_auth | Paläolithikum und Mesolithikum in der Zentralschweiz Mensch und Umwelt zwischen 17000 und 5500 v. Chr. |
title_exact_search | Paläolithikum und Mesolithikum in der Zentralschweiz Mensch und Umwelt zwischen 17000 und 5500 v. Chr. |
title_full | Paläolithikum und Mesolithikum in der Zentralschweiz Mensch und Umwelt zwischen 17000 und 5500 v. Chr. Ebbe H. Nielsen |
title_fullStr | Paläolithikum und Mesolithikum in der Zentralschweiz Mensch und Umwelt zwischen 17000 und 5500 v. Chr. Ebbe H. Nielsen |
title_full_unstemmed | Paläolithikum und Mesolithikum in der Zentralschweiz Mensch und Umwelt zwischen 17000 und 5500 v. Chr. Ebbe H. Nielsen |
title_short | Paläolithikum und Mesolithikum in der Zentralschweiz |
title_sort | palaolithikum und mesolithikum in der zentralschweiz mensch und umwelt zwischen 17000 und 5500 v chr |
title_sub | Mensch und Umwelt zwischen 17000 und 5500 v. Chr. |
topic | Paläolithikum (DE-588)4140148-7 gnd |
topic_facet | Paläolithikum Innerschweiz |
url | http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=017680064&sequence=000002&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |
volume_link | (DE-604)BV010074112 |
work_keys_str_mv | AT nielsenebbeh palaolithikumundmesolithikuminderzentralschweizmenschundumweltzwischen17000und5500vchr |