Do Ciebie, Polsko ...: Legiony Polskie w Lubelskiem 1914 - 1918
Saved in:
| Main Author: | |
|---|---|
| Format: | Book |
| Language: | Polish |
| Published: |
Lublin
Norbertinum
2008
|
| Edition: | Wyd. 2. poszerz. |
| Subjects: | |
| Online Access: | Inhaltsverzeichnis Abstract |
| Item Description: | Zsfassung in dt. u. engl. Sprache. - 1. Aufl. erschien u.d.T.: Legiony Polskie w Lubelskiem 1914 - 1918 |
| Physical Description: | 376 s., [32] s. tabl. il. 24 cm |
| ISBN: | 9788372223500 |
Staff View
MARC
| LEADER | 00000nam a2200000 c 4500 | ||
|---|---|---|---|
| 001 | BV035455557 | ||
| 003 | DE-604 | ||
| 005 | 20210211 | ||
| 007 | t | ||
| 008 | 090427s2008 |||| |||| 00||| pol d | ||
| 020 | |a 9788372223500 |9 978-83-7222-350-0 | ||
| 035 | |a (OCoLC)297778393 | ||
| 035 | |a (DE-599)BVBBV035455557 | ||
| 040 | |a DE-604 |b ger |e rakwb | ||
| 041 | 0 | |a pol | |
| 049 | |a DE-12 | ||
| 084 | |a 7,41 |2 ssgn | ||
| 100 | 1 | |a Konefał, Jan |d 1953- |e Verfasser |0 (DE-588)1146326769 |4 aut | |
| 245 | 1 | 0 | |a Do Ciebie, Polsko ... |b Legiony Polskie w Lubelskiem 1914 - 1918 |c Jan Konefał |
| 250 | |a Wyd. 2. poszerz. | ||
| 264 | 1 | |a Lublin |b Norbertinum |c 2008 | |
| 300 | |a 376 s., [32] s. tabl. |b il. |c 24 cm | ||
| 336 | |b txt |2 rdacontent | ||
| 337 | |b n |2 rdamedia | ||
| 338 | |b nc |2 rdacarrier | ||
| 500 | |a Zsfassung in dt. u. engl. Sprache. - 1. Aufl. erschien u.d.T.: Legiony Polskie w Lubelskiem 1914 - 1918 | ||
| 505 | 0 | |a Bibliogr. s. 321-345. Indeksy | |
| 610 | 2 | 7 | |a Polnische Legionen |g 1914-1917 |0 (DE-588)4640701-7 |2 gnd |9 rswk-swf |
| 648 | 7 | |a Geschichte 1914-1918 |2 gnd |9 rswk-swf | |
| 651 | 7 | |a Lublin |z Region |0 (DE-588)4036419-7 |2 gnd |9 rswk-swf | |
| 689 | 0 | 0 | |a Lublin |z Region |0 (DE-588)4036419-7 |D g |
| 689 | 0 | 1 | |a Polnische Legionen |g 1914-1917 |0 (DE-588)4640701-7 |D b |
| 689 | 0 | 2 | |a Geschichte 1914-1918 |A z |
| 689 | 0 | |5 DE-604 | |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSBMuenchen |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=017375505&sequence=000003&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Inhaltsverzeichnis |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB Muenchen |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=017375505&sequence=000004&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Abstract |
| 940 | 1 | |n oe | |
| 940 | 1 | |q BSBWK1 | |
| 999 | |a oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-017375505 | ||
| 942 | 1 | 1 | |c 355.009 |e 22/bsb |f 09041 |g 438 |
Record in the Search Index
| _version_ | 1804138908425912320 |
|---|---|
| adam_text | Spis
tresei
List JE
Ks.
Вра
Tadeusza Płoskiego
........................................................................ 9
Wstęp
................................................................................................................... 13
Rozdział I
Formacje legionowe biorące udział w walkach w Lubelskiem
............................... 21
1.
Lubelszczyzna w pierwszym roku wojny
...................................................... 21
2.
Legion Puławski i jego polityczne zaplecze
................................................... 30
3.
Oddziały piechoty i jazdy Legionów w
1914
roku
....................................... 34
4.
Sformowanie
4
pp i jego przybycie w Lubelskie
........................................... 41
5.
Powstanie
5
szwadronu ułanów Juliusza Ostoi-Zagórskiego
......................... 47
Rozdział
II
Działania militarne na lubelskiej ziemi
.................................................................. 51
1.
Przeprawa I Brygady przez Wisłę i pierwsze boje
.......................................... 51
2.
Wkroczenie jazdy Legionów do Lublina
30
lipca
1915
roku
........................ 61
3.
Bój pod Jastkowem
...................................................................................... 68
4.
Walki pościgowe do rzeki Wieprz i wkroczenie na Podlasie
.......................... 86
5.
Tworzenie legionowych formacji bojowych w Lubelskiem
............................ 99
6.
Frontowa prasa legionowa
........................................................................... 101
Rozdział III
Akcja werbunkowa na Lubelszczyźnie
1915-1918 ................................................ 105
1.
Werbunek bezpośredni do I i III Brygady
..................................................... 105
2.
Posterunki werbunkowe Departamentu Wojskowego
................................... 122
3.
Działalność propagandowo-agitacyjna oficerów werbunkowych
.................. 130
4.
Stosunek austriackich władz okupacyjnych do werbunku
............................. 135
5.
Werbunek pośredni od sierpnia do grudnia
1915
roku
oraz utworzenie lubelskiego oddziału Centralnego Biura Poborowego
......... 144
6.
Werbunek od stycznia do listopada
1916
roku
............................................. 152
7.
Charakterystyka zwerbowanych ochotników
............................................... 166
8.
Wpływ aktu
5
listopada
1916
roku na werbunek
......................................... 172
8
Spis
tresei
Rozdział
IV
Legionowe instytucje etapowe
............................................................................... 203
1.
Komenda placu i stacje zborne w Lublinie
................................................... 203
2.
Obóz szkoleniowy rekrutów w Jastkowie
..................................................... 229
3.
Szpital dla legionistów polskich w Lublinie
.................................................. 246
Rozdział
V
Pomoc charytatywna legionistom i ich rodzinom
.................................................. 263
1.
Pomoc doraźna
-
formy i organizatorzy
....................................................... 263
2.
Gospoda dla legionistów
.............................................................................. 274
3.
Towarzystwo Opieki nad Rodzinami Legionistów
........................................ 280
4.
Towarzystwo Opieki nad Legionistami Inwalidami
...................................... 286
5.
Komitet Legionowej Opieki Wojennej w Zwierzyńcu
................................... 296
Zakończenie
.......................................................................................................... 309
Streszczenie
........................................................................................................... 313
Zusammenfassung................................................................................................. 315
Summary...............................................................................................................
319
Bibliografia
........................................................................................................... 321
Spis ilustracji
......................................................................................................... 347
Indeks osób
........................................................................................................... 351
Indeks nazw geograficznych
.................................................................................. 369
Zakońc2enie
Historiografia, opisując dzieje epopei lat
1914-1918,
nie poświęcała
wiele uwagi wpływowi Legionów na poszczególne jednostki administracyjne czy
geograficzne ziem polskich i odwrotnie
-
zaangażowaniu społeczeństwa na rzecz
Legionów.
Lublin i Lubelskie jeszcze przed wkroczeniem Legionów stały się terenem
wzmożonej działalności ugrupowań politycznych, które stawiały sobie za cel ak¬
tywny udział w walce o wolność, a pierwsze tygodnie działań wojennych dot¬
knęły Lubelszczyznę boleśnie. Okres rządów okupacyjnych władz austriackich
jest w materiałach pamiętnikarskich oceniany różnie, choć na ogół przychylnie,
mimo że ludności doskwierały rekwizycje wszystkiego, co okupant uważał za
niezbędne do funkcjonowania wojennej machiny: zabierał żywność, surowce,
zmuszał do niewolniczej pracy. „Austriackie podejście charakteryzowało obcą
soldateske
w stosunku do oddziałów Legionów. Już w chwili ich utworzenia
Austria nie przejawiała większego nimi zainteresowania
—
poza wykorzystaniem
na froncie. Nic też dziwnego, że oddała sprawowanie zwierzchności nad Legio¬
nami swojemu niemieckiemu sojusznikowi. O niechęci Austrii do Legionów mo¬
gli się przekonać mieszkańcy Lubelszczyzny. Prześladowano aparat werbunkowy,
szykanowano etapowe instytucje legionowe. W takich okolicznościach orienta¬
cja austriacko-polska nie zyskiwała tu wielu zwolenników.
Ponadmiesięczny okres walk I Brygady i
4
pp jest dobrze udokumentowany
źródłowo. Przekazy źródłowe proweniencji wojskowej uzupełniają materiały
pamiętnikarskie dotyczące bitew pościgowych Legionów Polskich z Rosjanami.
Tak jest również, jeśli chodzi o bitwę pod Jastkowem. Pozostawiając specjalis¬
tom od historii wojskowości ocenę celowości i skuteczności komend, rozka¬
zów, dyspozycji, w pracy skupiono się nad wykazaniem tragizmu toczących się
opodal Lublina trzydniowych walk. Ledwie co przeszkolony ochotniczy żoł¬
nierz
4
pp wykazał tu ogromną determinację. Liczba rannych i poległych pod
Jastkowem uświadomiła tym młodym ludziom, ile kosztuje wolność. Bitwa ta,
Podobnie jak i cała kampania, miała niewątpliwie wpływ na akcję werbunkową.
Dostępny materiał źródłowy nie pozwolił, niestety, na precyzyjne ustalenie
«czby zwerbowanych do Legionów z terenu Lubelskiego. Niemniej pozwolił
w zupełności na obalenie utartych jeszcze w okresie międzywojennym sądów
0
wielu tysiącach zwerbowanych rekrutów. Ich masowym napływem do Legio¬
nów nie byli zainteresowani sami Austriacy. Świadczy o tym m.in. ich stosunek
310
Zakończenie
do funkcjonującego w Jastkowie obozu rekrutacyjnego do
4
pp.
Jego komen¬
dantowi kpt. Karolowi Baczyńskiemu z trudem udało się prowadzić ten ośro¬
dek przez blisko cztery miesiące.
Bardzo korzystnie wypadła ocena personelu zaciągowego z biur i posterun¬
ków werbunkowych. Oficerowie i żołnierze ci dbali o podniesienie patriotyczne¬
go ducha wśród zgnębionej wojną ludności. Organizowali obchody rocznic i świąt
narodowych oraz inicjowali prace oświatowe i kulturalne. Pracujący w Krasnym-
stawie oficer werbunkowy Antoni Plutyński przyczynił się do rekoncyliacji za¬
mienionego na cerkiew kościoła w Radecznicy. Jan Dąbski wydawał i kolpor¬
tował prasę i broszury. Do swej politycznej pracy wciągał komendanta
4
pp
płk. Bolesława Roję. Werbunkowcy przeciwstawiali się też zapędom rekwizy-
cyjnym okupanta. Te zagadnienia, jak również i problem zaangażowania się
werbunkowców wbrew dyrektywom swych przełożonych w instruktorską dzia¬
łalność terenowych oddziałów POW
-
wymagają jeszcze wnikliwych badań.
Za sprawą ugrupowań lewicy niepodległościowej obraz Legionów uległ na
przestrzeni lat
1915-1918
zasadniczym zmianom
-
od entuzjazmu z lipca
i sierpnia
1915
roku po głębokie współczucie w okresie nasilających się walk na
Polesiu i Wołyniu
1916
roku czy wydarzeń związanych z kryzysem przysięgo¬
wym. Mimo politycznych fluktuacji wielu mieszkańców Lublina i Lubelszczyz¬
ny angażowało się w dzieło pomocy rodzinom legionistów oraz rannym i kon¬
tuzjowanym żołnierzom. W tej pracy szeroko pojęta pomoc legionistom została
po raz pierwszy wnikliwie opisana. Zwrócono przy tym uwagę zarówno na jej
zinstytucjonalizowane formy, jak i na wszelkie spontaniczne przedsięwzięcia.
Charytatywnie wspierali Legiony chłopi i robotnicy, ziemiaństwo i duchowień¬
stwo. W toku badań wskazano na ważną rolę, jaką przy wspieraniu szpitala dla
legionistów czy prowadzeniu gospody odegrały koła i sekcje Ligi Kobiet. Rów¬
nież ich prace były w dotychczasowej historiografii Lubelszczyzny pomijane.
Działalność powołanych do niesienia pomocy Legionom stowarzyszeń wpły¬
wała niewątpliwie na wzrost świadomości patriotycznej i obywatelskiej miesz¬
kańców
-
wzrastała świadomość konieczności posiadania własnej armii, gwa-
rantki granic i suwerenności państwa.
Końcową cezurę pracy wyznaczył moment likwidacji lubelskiej Stacji Zbor¬
nej Legionów Polskich. Dzieje i opis obowiązków zarówno Stacji lubelskiej, jak
i kowelskiej w Lublinie znalazły odzwierciedlenie w oddzielnym paragrafie.
Wiele uwagi poświęcono ich komendantom, którzy wykazywali wielką aktyw¬
ność na terenie Lublina i okolic. Po zawarciu pokoju brzeskiego żołnierze lu¬
belskiej Stacji zamanifestowali swój patriotyzm w ulicznych demonstracjach,
a jej komendant nie wahał się wejść w kontakt z lubelską POW.
„Dla Ciebie, Polsko, i Twojej chwały
-
to hasło przyświecało legionistom na
ich bitewnym szlaku. Pozostali mu wierni w chwili wielkich wydarzeń lat
1918-
1921,
gdy ta, dla której ginęli, poddawana była kolejnym dziejowym próbom-
Zakończenie
3
Praca ta na pewno ma niedociągnięcia. Wynikają one choćby z niemożliwości
pełnego wykorzystania tak rozproszonego materiału źródłowego. Jednak można
sądzić, że poruszone tu problemy badawcze, będące zarazem pierwszą próbą ze¬
brania i uporządkowania przekazów o Legionach Polskich w Lubelskiem (zwła¬
szcza o ich instytucjach etapowych, formach pomocy legionistom, o ludziach
i organizacjach pomoc tę niosących), mogą stanowić punkt wyjścia badań nad
zagadnieniami tu pominiętymi lub zaledwie zasygnalizowanymi. Dokonane usta¬
lenia można na przykład uzupełnić o czas tworzenia na Lubelszczyźnie zrębów
niepodległego państwa, o biografie legionistów walczących w Lubelskiem.
Problem konsolidacji poszczególnych formacji wojskowych w jedno polskie
wojsko nie ma dostatecznego odbicia w literaturze historycznej. Na terenie Lu¬
belszczyzny jesienne tygodnie
1918
roku charakteryzowały się ogromną dyna¬
miką zdarzeń. Historiografia do
1989
roku upodobała sobie
-
z wiadomych
względów
-
zwłaszcza jeden wątek. Przedstawiała, jak niepodległościowa le¬
wica, balansując niekiedy na krawędzi wybuchu niezadowolenia społecznego
1
używając demagogicznej retoryki, sięgała po władzę, przejmowała broń i kon¬
trolę nad urzędami opuszczonymi przez Austriaków. Zwieńczeniem wysiłków
lubelskich oddziałów POW i partii PPS, PSL^Wyzwolenie było utworzenie
lokalnego ośrodka władzy w postaci rządu Ignacego Daszyńskiego. Zagrożenie
polskiego stanu posiadania ze strony Ukraińców przyspieszyło proces tworze¬
nia wojska. Do szeregów obok członków POW stawali żołnierze PSZ, dowbor-
czycy, legioniści, członkowie Narodowej Straży Bezpieczeństwa. Wszystkie te
problemy czekają jeszcze na solidne przebadanie, tak jak i zagadnienia dotyczą¬
ce rozwoju ruchu kombatanckiego w Lubelskiem.
0
walkach i obecności Legionów Polskich na Lubelszczyźnie przypominały
częstokroć w okresie
II
Rzeczypospolitej środowiska byłych legionistów. W Lu¬
blinie w
1924
roku odbył się III Ogólnopolski Zjazdu Związku Legionistów.
Kombatanci dbali między innymi o cmentarz poległych pod Jastkowem. Dzięki
ich staraniom podjęto budowę trwałego pomnika zbrojnego czynu Legionów
-
Szkołę Powszechną w Jastkowie. O bitewnym szlaku Legionów przez lubelską
ziemię pamiętało w okresie komunistycznego zniewolenia wiele środowisk pa-
ttiotyczno-opozycyjnych.
Stojący od
10
XI
2001
roku na Placu Litewskim pomnik Józefa Piłsudskiego
Przypomina o więzach łączących Lublin i Lubelszczyznę z Marszałkiem. Przy¬
wrócono miana ulic i szkół upamiętniające czyn zbrojny legionistów i żołnierzy
Polskich z lat
1914-1920.
,
Niniejsza praca niech będzie skromnym hołdem dla tych, co swoje młode ży-
Cle Powiędli za Ojczyznę. Niech będzie formą pamięci o tym, skąd i dzisiejsza
nasza wolność.
Streszczenie
Książka Do Ciebie, Polsko... Legiony Polskie w Lubelskiem
1914-1918
obej¬
muje szereg zagadnień dotyczących Lubelszczyzny okresu I wojny światowej. W pierw¬
szej jej części omówiona została sytuacja polityczno-wojskowa guberni lubelskiej, której
zaborca rosyjski wyznaczył rolę szczególną w jego wojennych planach. Na Lubelszczyź-
nie w pierwszych tygodniach wojny miały miejsce dwie ważne, z punktu widzenia mili¬
tarnego, bitwy: pod Kraśnikiem i pod Komarowem. Z uwagi na tę szczególną rolę Lu¬
blina i okolicy rozwinął się tu także polski ruch niepodległościowy. Jeszcze przed
1914
rokiem działały na Lubelszczyźnie partie i organizacje niepodległościowe, uaktywniły
się oddziały lotne Polskiej Organizacji Wojskowej. Prym w tej niepodległościowej pracy
wiodły organizacje lewicowe. Narodowa Demokracja utożsamiana z prawicą niepodle¬
głościową, bardziej orientowała się na państwa Ententy i nie przejawiała takiego
entuzjazmu przy tworzeniu tajnych struktur polityczno-wojskowych. Robił to, w oparciu
o Austro-Węgry, Józef Piłsudski. Lubelszczyzna ponownie stała się widownią działań
wojennych latem
1915
roku. Na jej południowe obszary, w pościgu za ustępującymi
z ziem polskich Rosjanami, wkroczyły wojska niemieckie pod dowództwem gen. Augusta
Mackensena. W kierunku na Lublin maszerowały
2
i
4
armia austro-węgierska, a głównie
106
dywizja piechoty gen. Ernesta Klettnera. Szczególnie twardy opór wojskom austro-
-węgierskim stawiały, niedające się oskrzydlić, wojska
4
armii rosyjskiej, dowodzonej
przez gen.^ Aleksieja
Evertha,
operującej na linii Puławy-Końskowola-Kurów-rzeka
^lemięga-Swidnik. Wiele miejsca, zgodnie z tytułem, poświęcono w książce bojowej
ziałalności Legionów Polskich walczących u boku wojsk austro-węgierskich. Na Lubel¬
szczyźnie walczyły wszystkie pułki I brygady Legionów pod dowództwem J. Piłsudskie-
g° i żołnierze
4
pułku piechoty (będącego zalążkiem III brygady Legionów), którego
dowódcą był ppłk Bolesław Jerzy
Roja.
Oddziały legionowe na czas walki w Lubel¬
skiem podporządkowane były
IX
korpusowi
4
armii, którym dowodził gen. Rudolf
Karlick.
, .
NaJwiększym bojem na ziemi lubelskiej w trakcie tej ponadmiesięcznej kampanii po¬
ścigowej
4
armii i Legionów Polskich było trzydniowe starcie z Rosjanami pod Jastko-
wem
(31
lipca
- 3
sierpnia
1915
roku). Ten bitewny epizod został w książce opisany
er szczegółowo. Zwrócono uwagę na brawurę towarzyszącą żołnierzom „niezłom-
eg0 zwartego pułku. Opór Rosjan był twardy i uzasadniony. Chodziło im przecież
jttaksymalne spowolnienie natarcia wojsk austro-węgierskich i ewakuowanie z ziem
a
oru
rosyjskiego swoich sił głównych, swojego aparatu władzy, a także o wywiezienie
rz№eń i maszyn ze zdemontowanych fabryk.
d0 a;>nMlitarna część pracy, podobnie jak i pozostałe jej rozdziały, ma mocną podbu-
Wę zrodfową. Wykorzystano materiał aktowy Legionów Polskich, akta wytworzone
314
Streszczenie
przez austro-węgierskie władze okupacyjne, a także przekazy pamiętnikarskie i ówczes¬
ną prasę. Uwzględniono dotychczasowe opracowania.
Scharakteryzowano też stosunek austro-wegierskiej
soldateski
do Polaków, do dzia¬
łających w Lublinie i na Lubelszczyźnie polskich organizacji polityczno-społecznych,
również do Legionów i ich formacji etapowych, do żołnierzy legionowych i aparatu
werbunkowego działającego w Lublinie i w każdym powiatowym mieście. Do dowód¬
ców legionowych, a w szczególności do Józefa Piłsudskiego, który nie aprobował stano¬
wiska Komendy Legionów i prowadził własną politykę.
W opracowaniu wiele uwagi poświęcono charakterystyce złożonego procesu wer¬
bunkowego. Oficerowie werbunkowi i podległy im personel, oprócz zadań wyznaczo¬
nych przez Departament Wojskowy Naczelnego Komitetu Narodowego, zajmowali się
robotą patriotyczno-niepodległościową. Na to ich austro-węgierscy mocodawcy patrzyli
szczególnie niechętnie i z dezaprobatą. Werbunkowcy i legioniści trudnili się wydawa¬
niem prasy, szkoleniem pozyskanych rekrutów, organizowaniem wojennych cmentarzy.
Inicjowali obchody rocznic historycznych i świąt narodowych. Razem z duchowień¬
stwem diecezjalnym i kapelanami legionowymi uczestniczyli przy rekoncyliacji katolic¬
kich świątyń zamienionych przez zaborcę na cerkwie. Kładli podwaliny pod życie
kulturalno-oświatowe mieszkańców. Współpracowali z Polską Organizacją Wojskową
i wchodzili w jej struktury. Te rodzaje działalności, podobnie jak walki z Rosjanami,
miały niemały wpływ na wzrost patriotycznych nastrojów mieszkańców Lubelszczyzny
i na rozwój ich świadomości
polity
czno-obywatelskiej.
W książce poświęcono wiele miejsca atmosferze patriotycznego Lublina lat
1914-
1918.
Z inicjatywy społecznej powstało wówczas i działało aktywnie szereg organizacji
charytatywnych niosących pomoc legionistom, ich rodzinom i dzieciom. Powstawały
one też na terenie miast powiatowych, w poszczególnych miasteczkach i gminach. Spo¬
łeczeństwo Lubelszczyzny z należną czcią roztoczyło opiekę nad weteranami powstania
1863
roku. Weterani w legionistach widzieli swoich ideowych spadkobierców.
Działalność werbunkowców, legionistów, osób lewicy niepodległościowej
-
pod¬
komendnych J. Piłsudskiego i tajnej POW sprawiła, że u schyłku wojny społeczeństwo
Lubelszczyzny przejawiało dużą aktywność polityczną. Sprawdzianem niepodległościo¬
wych i patriotycznych postaw był np. udział w świętowaniu rocznic powstań naro¬
dowych. Były nimi także manifestacje i strajki związane z podpisaniem
9
lutego
19
lo
roku przez państwa centralne traktatu z Ukrainą, odebranego przez Polaków jako kolej¬
ny rozbiór Polski. Na znak protestu Polacy
-
urzędnicy Gubernatorstwa Wojskowego
w Lublinie wraz z generałem-gubernatorem Stanisławem Szeptyckim wypowiedzieli
Austro-Węgrom służbę. Ludność Lubelszczyzny zdawała swój patriotyczny egzamin je¬
sienią
1918
roku, gdy w gruzy sypała się monarchia Habsburgów, a Lublin stawał się
widownią tworzenia się polskiej władzy, polskiego wojska, polskiego niepodległego
państwa.
Zusammenfassung
Das Buch Do
Ciebie, Polsko... Legiony Polskie w Lubelskiem
1914-1918 (Zu
Dir, Polen... Die Polnischen Legionen in der Lubliner Region 1914-1918) beschäftigt
sich mit einer Reihe von Fragen, die das Lubliner Gebiet in der Zeit des 1. Weltkrieges
betreffen. Im ersten Teil wird die politische und militärische Situation des Gouverne¬
ments
Lublin
behandelt, dem die russische Teilungsmacht eine besondere Rolle in ihren
Kriegsplänen zugedacht hatte. Im Lubliner Gebiet fanden in den ersten Kriegswochen
zwei vom militärischen Gesichtspunkt wichtige Schlachten statt: bei
Kraśnik
und bei
Komarów.
Aufgrund dieser besonderen Rolle Lublins und seiner Umgebung entwickelte
sich hier auch die polnische Unabhängigkeitsbewegung. Schon vor 1914 gab es im Lub¬
liner Gebiet Parteien und Organisationen, die auf die Unabhängigkeit Polens hinarbei¬
teten, und auch die „fliegenden Abteilungen der Polnischen Militärorganisation (POW)
wurden sehr aktiv. Linksgerichtete Organisationen spielten in der Unabhängigkeits¬
bewegung die erste Geige. Die mit der die Unabhängigkeit Polens anstrebenden Rech¬
ten identifizierten Nationaldemokraten orientierten sich eher an den Staaten der Entente
und zeigten keinen derartigen Enthusiasmus bei der Schaffung geheimer politisch-mili¬
tärischer Strukturen. Dies tat, gestützt auf Österreich-Ungarn,
Józef Piłsudski.
Im Sommer 1915 bildete die Lubliner Region erneut den Schauplatz von Kriegs-
handlungen. In ihre südlichen Gebiete marschierten deutsche Truppen unter der Füh¬
rung von General August Mackensen ein, die die aus den polnischen Gebieten zurück¬
weichenden Russen verfolgten. In Richtung
Lublin
marschierten die 2. und die 4. öster¬
reichisch-ungarische Armee und vor allem die 106. Infanteriedivision von General Ernst
ettner. Besonders hartnäckigen Widerstand leistete den österreichisch-ungarischen Ein¬
heiten die 4. russische Armee unter General
Alexej Everth,
die sich nicht umzingeln ließ
und auf der Linie
Puławy-Końskowola-Kurów-Fluss Ciemięga-Świdnik
operierte. Viel
aum
w¡rd) dem
Titel des Buches entsprechend, der Kampftätigkeit der Polnischen
egionen gewidmet, die an der Seite der österreichisch-ungarischen Truppen kämpften.
Щ
Lubliner
Gebiet kämpften alle Regimenter der
I.
Brigade der Legionen unter Füh¬
rung; von J.
Piłsudskiego
und die Soldaten des 4. Infanterieregiments, das die Keimzelle
^er
Ш.
Brigade der Legionen bildete und unter dem Kommando von Oberstleutnant
K? es}aw
Jerzy
Roja
stand. Die Abteilungen der Legionen unterstanden während der
g g
ampfe im Lubliner Gebiet dem
IX.
Korps der 4. Armee, das von General Rudolf Kar-
llck befehligt wurde.
de
41Є
glÖßte flacht dieser länger als einen Monat dauernden Verfolgungskampagne
АГ
d d d dii
g
Seh
ГШЄЄ
Und der Polnischen Legionen in der Lubliner Region war das dreitägige
^ armützel mit den Russen bei
Jastków
(31.07. bis 3.08.1915). Diese Kampfepisode
keít
Τ
BUCl1 Sellr
ausführlÍcl1
geschildert. Besonders hervorgehoben wird die Tapfer-
> durch die sich die Soldaten des „unbeugsamen vierten Regiments auszeichneten.
316 Zusammenfassung
Der Widerstand der Russen war hartnäckig und begründet. Es ging ihnen schließlich
darum, den Ansturm der österreichisch-ungarischen Truppen maximal zu verlangsamen
und ihre Hauptkräfte, ihre Behörden sowie die Geräte und Maschinen aus den demon¬
tierten Fabriken aus dem russischen Teilungsgebiet Polens zu evakuieren.
Dieser „militärische Teil der Arbeit stützt sich, wie ihre anderen Kapitel auch, auf
eine solide Quellengrundlage. Herangezogen wurden das Aktenmaterial der Polnischen
Legionen, von den österreichisch-ungarischen Besatzungsbehörden erstellte Akten sowie
verschiedenes Memoirenmaterial und die damaligen Presseberichte. Auch die bisheri¬
gen Arbeiten zu diesem Thema wurden berücksichtigt.
Charakterisiert wird auch die Einstellung der österreichisch-ungarischen Sodateska
zur polnischen Bevölkerung, zu den in
Lublin
und im Lubliner Gebiet tätigen sozialen
und politischen polnischen Organisationen sowie zu den Legionen und ihren Etappen¬
formationen, zu den Soldaten der Legionen und zu den in
Lublin
und in jeder Kreis¬
stadt vorhandenen Werbestellen. Ebenfalls zu den Kommandeuren der Legionen, ins¬
besondere zu
Józef Piłsudski,
der den Standpunkt der Legionenkommandantur nicht
billigte und eine eigene Politik betrieb.
In der vorliegenden Arbeit wird der Charakteristik des komplizierten Anwerbungs¬
prozesses viel Raum gewidmet. Die Werbeoffiziere und das ihnen unterstellte Personal
befassten sich neben den ihnen vom Militärdepartement des Obersten Nationalkomi¬
tees übertragenen Aufgaben auch mit patriotischer und unabhängigkeitsorientierter Ar¬
beit. Dies weckte den besonderen Unwillen und die Missbilligung ihrer österreichisch-
-ungarischen Vorgesetzten. Die Werber und die Legionisten waren bemüht, Presseer¬
zeugnisse herauszugeben, die gewonnenen Rekruten zu schulen und Kriegsfriedhöfe zu
organisieren. Sie initiierten Feierlichkeiten zu historischen Jubiläen und an National¬
feiertagen. Gemeinsam mit dem Diözesanklerus und den Feldkaplänen der Legionen
waren sie an der Rekonziliation katholischer Gotteshäuser beteiligt, die von den Teilungs¬
behörden in orthodoxe Kirchen umgewandelt worden waren. Sie legten die Grund¬
steine für das kulturelle Leben und die Bildungsmöglichkeiten der Bevölkerung. Sie
arbeiteten mit der Polnischen Militärorganisation zusammen und waren in ihre Struk¬
turen integriert. Diese Aktivitäten sowie die Kämpfe gegen die Russen hatten ernormen
Einfluss auf die patriotischen Stimmungen der Bewohner der Lubliner Region und die
Zunahme ihres politischen und staatsbürgerlichen Bewusstseins.
Viel Raum widmet das Buch der patriotischen Atmosphäre Lublins in den Jahren
1914-1918. Aus sozialer Initiative entstand und wirkte damals eine ganze Reihe kari¬
tativer Organisationen, die den Legionisten, ihren Familien und Kindern Unterstützung
leisteten. Solche Organisationen entstanden auch in den Kreisstädten sowie in einzel¬
nen Kleinstädten und Gemeinden. Die Gesellschaft der Lubliner Region sorgte sich mit
gebührender Ehrerbietung um die Veteranen des Aufstandes von 1863. Die Veteranen
sahen in den Legionisten ihre ideellen Erben.
Die Tätigkeit der Werber, der Legionisten, der unabhängigkeitsorientierten Linken
- der Untergebenen von J.
Piłsudski
und der geheimen Polnischen Militärorganisation
(POW) bewirkte,
dass
die Gesellschaft der Lubliner Region gegen Ende des Krieges
starke politische Aktivitäten an den Tag legte. Einen Prüfstein für die unabhängigkerts-
orientierten und patriotischen Haltungen bildete zum Beispiel die Teilnahme am feier-
Zusammenfassung 317
liehen Begehen der Jahrestage der nationalen Aufstände, aber wichtig waren diesbezüg¬
lich auch die Manifestationen und Streiks im Zusammenhang mit der Unterzeichnung
eines Vertrags zwischen der Ukraine und den Mittelmächten am 9. Februar 1918, der
von den Polen als eine weitere Teilung Polens aufgefasst wurde. Als Zeichen des Protestes
kündigten die polnischen Beamten des Militärgouvernements in
Lublin zusammern
mit
dem Generalgouverneur
Stanisław Szeptycki
Österreich-Ungarn ihren Dienst auf. Die
Bevölkerung der Lubliner Region bestand ihre patriotische Prüfung im Herbst 1918, als
die Habsburger Monarchie im Untergang begriffen war und
Lublin
zum Schauplatz der
Entstehung polnischer Machtstrukturen, eines polnischen Militärs und eines unabhän¬
gigen polnischen Staates wurde.
Aus dem Polnischen übersetzt von Herbert Ulrich
Summary
Do
Ciebie, Polsko... Legiony Polskie w Lubelskiem
1914-1918
(To You, Poland-
Polish Legions in the province of Lublin,
1914-1918)
includes a whole range of issues
concerning the Lublin region during World War I. The first part of the book deals with
political and military situation in the Lublin province, which played a special role in the
Russian partitioner s war plans. On its territory two battles took place: a battle of
Kraśnik
and a battle of
Komarów,
which both were important from a military point of view. Due
to the special role of Lublin and its surroundings, the Polish resistance movement deve¬
loped there. Even before
1914
some parties and organisations fighting for indepen¬
dence acted in the Lublin region; moreover, the flying units of Polish Military Organi¬
sation became active there, too. Leftist organisations were at the forefront of pro-inde¬
pendence work. The National Democracy, indentified with the right-wing pro-inde¬
pendence parties, was oriented towards the Triple Entente countries and, thus, not so
enthusiastic about creating political and military secret structures. It was
Józef Piłsudski
who created them under the permission of Austro-Hungary. The Lublin region became
the scene of war activities in summer
1915.
German troops under Gen. August Macken-
sen
s
command entered the provence southern areas in pursuit of Russians who were
withdrawing from Poland. The Austro-Hungarian
2nd
and 4th Army, mainly the 106th
Infantry Division under Gen. Ernest Klettner s command, marched towards Lublin. The
torces
of the Russian 4th Army commanded by Gen. Aleksiej Everth put up especially
stiff resistance; they operated along the line
Puławy-Końskowola-Kurów-Ciemięga
nver-Swidnik, and did not let Austro-Hungarian forces to flank them. A significant part
of the book, in accordance with its title, concerns military activities of the Polish Legions
lighting by the side of the Austro-Hungarian forces. All regiments of the
1st
Brigade of
Regions commanded by
Józef Piłsudski,
as well as the soldiers of the 4th Infantry
Regiment, which was later on developed into the
3rd
Brigade of Legions commanded by
«eutenant-colonel
Bolesław Jerzy
Roja,
fought in the province of Lublin. While fighting
ln the Lublin region, Polish units were subordinated to the IX Corps of 4th Army
commanded by Gen. Rudolf Karlick.
u
bi!S8est: battle of that over one-month long pursuit campaign in the areas of
blm region was the three-day battle near
Jastków
(31
June
- 3
August
1915),
in which
Austr°-Hungarian 4th Army and Polish Legions fought against Russians. This episode
ls Presented in the book in detail. The readers attention is drawn to courage and bravura
caracteristic
for the soldiers of the indomitable 4th Regiment. The Russians resistance
was stiff and justified. They aimed at slowing down the offensive of Austro-Hungarian
^oops in order to evacuate their main forces and authority apparatus, as well as take out
le equipment and machinery from the dismantled factories on the territory of Russian
Petition.
320
Summary
The military part of the book, similarly to its other chapters, is well-documented.
The author used the archival material related to Polish Legions, the documents developed
by Austro-Hungarian occupation authorities, diaries and contemporary newspapers.
Studies and monographs to date has also been considered.
The Austro-Hungarian soldiery s attitude towards Poles, Polish political and social
organisations in Lublin or in the Lublin region, Legions and their supporting units, as
well as the Legionnaires and recruitment apparatus, which acted in Lublin and other
county towns, has been characterised. Their attitude towards the commanders of Legions,
especially towards
Józef Piłsudski,
who did not approve the Command of Polish Legions
position and ran his own policy, has also been presented.
The author carefully describes the recruitment process, which was quite complex.
Apart from the tasks assigned by the Military Department of General National Commi¬
ttee, recruitment officers and their subordinate staff performed patriotic and pro-inde¬
pendence activities, which were disapproved by Austro-Hungarian authorities. The re¬
cruitment staff and Legionnaires published newspapers, trained recruits, and organised
war cemeteries. They initiated celebrations of historical anniversaries and national holi¬
days. Along with diocesan clergy and Legion chaplains, they also participated in
reconciliation of catholic churches, which had been turned into Orthodox churches by
the Russian partitioner. They laid foundations of future cultural and educational life.
They cooperated with Polish Military Organisation and entered its structures. All these
activities, like the battles with Russians, influenced significantly the patriotic mood of
the Lublin region inhabitants and affected their political and civic consciousness.
The book also presents the patriotic atmosphere of Lublin in the years
1914-1918.
A whole range of charity organisations, which actively helped the Legionnaires, their
families and children, was founded then as a social initiative. Such organisations were also
created in county towns and other small towns or communes. The citizens of the Lublin
region took care of veterans of January Uprising
(1863)
who were treated with diligent
respect. The veterans thought about Legionnaires as of their ideological inheritors.
The activities performed by recruitment officers, Legionnaires, pro-independence
left-side parties workers, who were subordinates of
Józef Piłsudski
and secret Polish
Military Organisation, caused that the inhabitants of the province of Lublin were politi¬
cally active at the end of the war. Participation in celebrations of national uprising
anniversaries provided a kind of a test of pro-independence and patriotic attitudes.
Manifestations and strikes connected to the signing of the Peace Treaty between Cen¬
tral Powers and Ukraine on
9
February
1918,
which was perceived by Poles as a sub¬
sequent partition of Poland, played the same role. To demonstrate their protest, Polish
clerks from the Military Governor s Headquarters in Lublin, along with governor
general
Stanisław Szeptycki,
resigned from work in Austro-Hungarian service. The
Lublin region citizens passed their patriotic exam in autumn
1918,
when the
Habsburg
monarchy was falling apart and Lublin became the scene of forming of Polish
authorities, Polish army, and Poland as an independent state.
Translated by
Dorota Niczyporuk
|
| any_adam_object | 1 |
| author | Konefał, Jan 1953- |
| author_GND | (DE-588)1146326769 |
| author_facet | Konefał, Jan 1953- |
| author_role | aut |
| author_sort | Konefał, Jan 1953- |
| author_variant | j k jk |
| building | Verbundindex |
| bvnumber | BV035455557 |
| contents | Bibliogr. s. 321-345. Indeksy |
| ctrlnum | (OCoLC)297778393 (DE-599)BVBBV035455557 |
| edition | Wyd. 2. poszerz. |
| era | Geschichte 1914-1918 gnd |
| era_facet | Geschichte 1914-1918 |
| format | Book |
| fullrecord | <?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?><collection xmlns="http://www.loc.gov/MARC21/slim"><record><leader>01958nam a2200445 c 4500</leader><controlfield tag="001">BV035455557</controlfield><controlfield tag="003">DE-604</controlfield><controlfield tag="005">20210211 </controlfield><controlfield tag="007">t</controlfield><controlfield tag="008">090427s2008 |||| |||| 00||| pol d</controlfield><datafield tag="020" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">9788372223500</subfield><subfield code="9">978-83-7222-350-0</subfield></datafield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(OCoLC)297778393</subfield></datafield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(DE-599)BVBBV035455557</subfield></datafield><datafield tag="040" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-604</subfield><subfield code="b">ger</subfield><subfield code="e">rakwb</subfield></datafield><datafield tag="041" ind1="0" ind2=" "><subfield code="a">pol</subfield></datafield><datafield tag="049" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-12</subfield></datafield><datafield tag="084" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">7,41</subfield><subfield code="2">ssgn</subfield></datafield><datafield tag="100" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">Konefał, Jan</subfield><subfield code="d">1953-</subfield><subfield code="e">Verfasser</subfield><subfield code="0">(DE-588)1146326769</subfield><subfield code="4">aut</subfield></datafield><datafield tag="245" ind1="1" ind2="0"><subfield code="a">Do Ciebie, Polsko ...</subfield><subfield code="b">Legiony Polskie w Lubelskiem 1914 - 1918</subfield><subfield code="c">Jan Konefał</subfield></datafield><datafield tag="250" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">Wyd. 2. poszerz.</subfield></datafield><datafield tag="264" ind1=" " ind2="1"><subfield code="a">Lublin</subfield><subfield code="b">Norbertinum</subfield><subfield code="c">2008</subfield></datafield><datafield tag="300" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">376 s., [32] s. tabl.</subfield><subfield code="b">il.</subfield><subfield code="c">24 cm</subfield></datafield><datafield tag="336" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">txt</subfield><subfield code="2">rdacontent</subfield></datafield><datafield tag="337" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">n</subfield><subfield code="2">rdamedia</subfield></datafield><datafield tag="338" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">nc</subfield><subfield code="2">rdacarrier</subfield></datafield><datafield tag="500" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">Zsfassung in dt. u. engl. Sprache. - 1. Aufl. erschien u.d.T.: Legiony Polskie w Lubelskiem 1914 - 1918</subfield></datafield><datafield tag="505" ind1="0" ind2=" "><subfield code="a">Bibliogr. s. 321-345. Indeksy</subfield></datafield><datafield tag="610" ind1="2" ind2="7"><subfield code="a">Polnische Legionen</subfield><subfield code="g">1914-1917</subfield><subfield code="0">(DE-588)4640701-7</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="648" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Geschichte 1914-1918</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="651" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Lublin</subfield><subfield code="z">Region</subfield><subfield code="0">(DE-588)4036419-7</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="0"><subfield code="a">Lublin</subfield><subfield code="z">Region</subfield><subfield code="0">(DE-588)4036419-7</subfield><subfield code="D">g</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="1"><subfield code="a">Polnische Legionen</subfield><subfield code="g">1914-1917</subfield><subfield code="0">(DE-588)4640701-7</subfield><subfield code="D">b</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="2"><subfield code="a">Geschichte 1914-1918</subfield><subfield code="A">z</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2=" "><subfield code="5">DE-604</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSBMuenchen</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=017375505&sequence=000003&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Inhaltsverzeichnis</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB Muenchen</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=017375505&sequence=000004&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Abstract</subfield></datafield><datafield tag="940" ind1="1" ind2=" "><subfield code="n">oe</subfield></datafield><datafield tag="940" ind1="1" ind2=" "><subfield code="q">BSBWK1</subfield></datafield><datafield tag="999" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-017375505</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">355.009</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">09041</subfield><subfield code="g">438</subfield></datafield></record></collection> |
| geographic | Lublin Region (DE-588)4036419-7 gnd |
| geographic_facet | Lublin Region |
| id | DE-604.BV035455557 |
| illustrated | Not Illustrated |
| indexdate | 2024-07-09T21:35:40Z |
| institution | BVB |
| isbn | 9788372223500 |
| language | Polish |
| oai_aleph_id | oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-017375505 |
| oclc_num | 297778393 |
| open_access_boolean | |
| owner | DE-12 |
| owner_facet | DE-12 |
| physical | 376 s., [32] s. tabl. il. 24 cm |
| psigel | BSBWK1 |
| publishDate | 2008 |
| publishDateSearch | 2008 |
| publishDateSort | 2008 |
| publisher | Norbertinum |
| record_format | marc |
| spelling | Konefał, Jan 1953- Verfasser (DE-588)1146326769 aut Do Ciebie, Polsko ... Legiony Polskie w Lubelskiem 1914 - 1918 Jan Konefał Wyd. 2. poszerz. Lublin Norbertinum 2008 376 s., [32] s. tabl. il. 24 cm txt rdacontent n rdamedia nc rdacarrier Zsfassung in dt. u. engl. Sprache. - 1. Aufl. erschien u.d.T.: Legiony Polskie w Lubelskiem 1914 - 1918 Bibliogr. s. 321-345. Indeksy Polnische Legionen 1914-1917 (DE-588)4640701-7 gnd rswk-swf Geschichte 1914-1918 gnd rswk-swf Lublin Region (DE-588)4036419-7 gnd rswk-swf Lublin Region (DE-588)4036419-7 g Polnische Legionen 1914-1917 (DE-588)4640701-7 b Geschichte 1914-1918 z DE-604 Digitalisierung BSBMuenchen application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=017375505&sequence=000003&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Inhaltsverzeichnis Digitalisierung BSB Muenchen application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=017375505&sequence=000004&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Abstract |
| spellingShingle | Konefał, Jan 1953- Do Ciebie, Polsko ... Legiony Polskie w Lubelskiem 1914 - 1918 Bibliogr. s. 321-345. Indeksy Polnische Legionen 1914-1917 (DE-588)4640701-7 gnd |
| subject_GND | (DE-588)4640701-7 (DE-588)4036419-7 |
| title | Do Ciebie, Polsko ... Legiony Polskie w Lubelskiem 1914 - 1918 |
| title_auth | Do Ciebie, Polsko ... Legiony Polskie w Lubelskiem 1914 - 1918 |
| title_exact_search | Do Ciebie, Polsko ... Legiony Polskie w Lubelskiem 1914 - 1918 |
| title_full | Do Ciebie, Polsko ... Legiony Polskie w Lubelskiem 1914 - 1918 Jan Konefał |
| title_fullStr | Do Ciebie, Polsko ... Legiony Polskie w Lubelskiem 1914 - 1918 Jan Konefał |
| title_full_unstemmed | Do Ciebie, Polsko ... Legiony Polskie w Lubelskiem 1914 - 1918 Jan Konefał |
| title_short | Do Ciebie, Polsko ... |
| title_sort | do ciebie polsko legiony polskie w lubelskiem 1914 1918 |
| title_sub | Legiony Polskie w Lubelskiem 1914 - 1918 |
| topic | Polnische Legionen 1914-1917 (DE-588)4640701-7 gnd |
| topic_facet | Polnische Legionen 1914-1917 Lublin Region |
| url | http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=017375505&sequence=000003&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=017375505&sequence=000004&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |
| work_keys_str_mv | AT konefałjan dociebiepolskolegionypolskiewlubelskiem19141918 |