Holdings: Fundacje mieszczańskie w miastach pruskich w okresie średniowiecza i na progu czasów nowożytnych

Fundacje mieszczańskie w miastach pruskich w okresie średniowiecza i na progu czasów nowożytnych: (Chełmno, Toruń, Elbląg, Gdańsk, Królewiec, Braniewo)

Saved in:

Bibliographic Details
Main Author:	Oliński, Piotr 1965- (Author)
Format:	Book
Language:	Polish
Published:	Toruń Wydawn. Naukowe Uniw. Mikołaja Kopernika 2008
Edition:	Wyd. 1
Series:	Rozprawa habilitacyjna / Uniwersytet Mikołaja Kopernika
Subjects:	Geschichte 1200-1599 Geschichte Cities and towns, Medieval > Germany > Prussia Cities and towns, Medieval > Prussia, East (Poland and Russia) Stiftung Deutschland Prussia (Germany) > History Prussia, East (Poland and Russia) > History Preußen Hochschulschrift
Online Access:	Inhaltsverzeichnis Abstract
Item Description:	Zsfassung in dt. Sprache u.d.T: Bürgerliche Stiftungen in preußischen Städten im Mittelalter und am Beginn der Neuzeit
Physical Description:	629 S. Kt.
ISBN:	9788323122197

Staff View

MARC


LEADER	00000nam a2200000 c 4500
001	BV035108925
003	DE-604
005	20180706
007	t
008	081020s2008 b\|\|\| m\|\|\| 00\|\|\| pol d
020			\|a 9788323122197 \|9 978-83-231-2219-7
035			\|a (OCoLC)285466692
035			\|a (DE-599)BVBBV035108925
040			\|a DE-604 \|b ger \|e rakwb
041	0		\|a pol
049			\|a DE-12 \|a DE-739 \|a DE-B220 \|a DE-20
050		0	\|a DK4600.P775
082	0		\|a 063 \|2 22/ger
084			\|a NR 7900 \|0 (DE-625)129797: \|2 rvk
084			\|a 8,1 \|2 ssgn
084			\|a 7,41 \|2 ssgn
100	1		\|a Oliński, Piotr \|d 1965- \|e Verfasser \|0 (DE-588)1139849662 \|4 aut
245	1	0	\|a Fundacje mieszczańskie w miastach pruskich w okresie średniowiecza i na progu czasów nowożytnych \|b (Chełmno, Toruń, Elbląg, Gdańsk, Królewiec, Braniewo) \|c Piotr Oliński
250			\|a Wyd. 1
264		1	\|a Toruń \|b Wydawn. Naukowe Uniw. Mikołaja Kopernika \|c 2008
300			\|a 629 S. \|b Kt.
336			\|b txt \|2 rdacontent
337			\|b n \|2 rdamedia
338			\|b nc \|2 rdacarrier
490	0		\|a Rozprawa habilitacyjna / Uniwersytet Mikołaja Kopernika
500			\|a Zsfassung in dt. Sprache u.d.T: Bürgerliche Stiftungen in preußischen Städten im Mittelalter und am Beginn der Neuzeit
648		7	\|a Geschichte 1200-1599 \|2 gnd \|9 rswk-swf
650		4	\|a Geschichte
650		4	\|a Cities and towns, Medieval \|z Germany \|z Prussia
650		4	\|a Cities and towns, Medieval \|z Prussia, East (Poland and Russia)
650	0	7	\|a Stiftung \|0 (DE-588)4057542-1 \|2 gnd \|9 rswk-swf
651		4	\|a Deutschland
651		4	\|a Prussia (Germany) \|x History
651		4	\|a Prussia, East (Poland and Russia) \|x History
651		7	\|a Preußen \|0 (DE-588)4047194-9 \|2 gnd \|9 rswk-swf
655		7	\|0 (DE-588)4113937-9 \|a Hochschulschrift \|2 gnd-content
689	0	0	\|a Preußen \|0 (DE-588)4047194-9 \|D g
689	0	1	\|a Stiftung \|0 (DE-588)4057542-1 \|D s
689	0	2	\|a Geschichte 1200-1599 \|A z
689	0		\|5 DE-604
856	4	2	\|m Digitalisierung BSBMuenchen \|q application/pdf \|u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=016776792&sequence=000003&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA \|3 Inhaltsverzeichnis
856	4	2	\|m Digitalisierung BSB Muenchen \|q application/pdf \|u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=016776792&sequence=000004&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA \|3 Abstract
940	1		\|n DHB
940	1		\|n oe
940	1		\|q DHB_JDG_ISBN_1
999			\|a oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-016776792
942	1	1	\|c 900 \|e 22/bsb \|f 0902 \|g 438

Record in the Search Index

_version_	1804138080554188800
adam_text	Spis tresei Wstęp .................................................. 19 Rozdział I: Confraternitas zakonu krzyżackiego ..................... 38 1.1. Początki ................................................ 38 1.2. Chrystianizacja Prus a ofiary dewocyjne dla zakonu krzyżackiego ... 42 1.3. Zakon krzyżacki jako władca terytorialny i odbiorca nadań dewocyjnych ............................................. 44 1.4. Najdawniejsze zapisy dewocyjne mieszczan na rzecz zakonu krzyżackiego w Prusach ................................... 49 Rozdział II: Kategorie fundacji i ofiar .............................. 59 2.1. Fundacje kaplic ........................................... 59 2.2. Fundacje domów wdów i ubogich ............................ 61 2.3. Msze święte ............................................. 62 2.3.1. Msze wieczyste ..................................... 67 2.3.2. Missae sollemnis .................................... 69 2.3.3. Missae matutinalis ................................... 71 2.3.4. Ofiary na mszę świętą ................................ 74 2.3.5. Modlitwy .......................................... 76 2.3.6. Ofiary w postaci przedmiotów, dóbr i pieniędzy ............ 78 2.3.7. Ofiary w postaci przedmiotów liturgicznych ............... 80 2.3.8. Ofiary w postaci ksiąg liturgicznych ..................... 85 2.4. Wieczne lampy ........................................... 88 2.5. Podsumowanie .......................................... 98 Rozdział III: Fundacje w ramach autonomii miejskiej .................102 3.1. Między „communitate a „individuo ..........................102 3.2. Fundacje prywatne w miastach w I połowie XIV w. ..............111 3.2.1. Chełmno ..........................................111 3.2.2. Toruń .............................................115 3.2.3. Elbląg .............................................122 3.2.4. Gdańsk ............................................124 3.2.5. Królewiec ..........................................126 Spis tresei 3.2.6. Braniewo ..........................................128 3.2.7. Uwagi końcowe .....................................130 3.3. Fundacje brackie i w ramach bractw ..........................134 3.3.1. Chełmno ..........................................144 3.3.2. Toruń .............................................146 3.3.3. Elbląg .............................................151 3.3.4. Gdańsk ............................................156 3.3.5. Królewiec ..........................................163 3.3.6. Braniewo ..........................................167 3.3.7. Uwagi końcowe .....................................169 Rozdział IV: Fundacje w kościołach parafialnych .....................174 4.1. Chełmno ...............................................174 4.1.1. Kościół parafialny Najświętszej Maryi Panny ..............174 4.1.1.1. Ołtarze i inne fundacje .........................176 Ołtarz św. Katarzyny ........................178 Ołtarz Najświętszej Maryi Panny ..............178 Ołtarz Trzech Króli .........................179 Ołtarz św. Jadwigi ..........................180 Ołtarz św. Stefana ..........................180 Ołtarz Trójcy Św. ...........................181 Ołtarz św. Barbary ..........................182 Ołtarz św. Jana ............................182 Ołtarz św. Anny ...........................183 Ołtarze Bożego Ciała, św. Michała i Krzyża Św. .. 183 Fundacje brackie ...........................183 4.2. Toruń ..................................................184 4.2.1. Kościół parafialny Starego Miasta Torunia pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty ................184 4.2.1.1. Ołtarze i kaplice .............................186 Kaplica Bożego Ciała .......................186 Kaplica Krzyża Św. .........................193 Kaplica św. Andrzeja ........................194 Kaplica Trzech Króli ........................196 Kaplica św. Marii Magdaleny .................198 Kaplica św. Elżbiety ........................199 Spis treki 9 Kaplica Trójcy Św. ..........................200 Kaplica św. Mikołaja ........................201 Ołtarz św. Materny i św. Aleksego .............202 Ołtarz bractwa pielgrzymów, później św. Stanisława .....................202 Ołtarz S. Reginae ..........................202 Ołtarz Czternastu Pomocnic ..................202 Ołtarz Najświętszej Maryi Panny ..............203 Ołtarz Korony Cierniowej ...................203 Ołtarz św. Katarzyny ........................204 Ołtarz św. Michała .........................205 Ołtarz św. Anny ...........................205 Ołtarz św. Wolfganga .......................206 Ołtarz Montis uliveti....................... 206 4.2.2. Kościół parafialny św. Jakuba w Nowym Mieście Toruniu .... 207 4.2.2.1. Ołtarze i kaplice ..............................211 Fundacja Towarzystwa Jaszczurczego ...........211 Kaplica św. Zofii ...........................212 Kaplica Najświętszej Maryi Panny .............216 Kaplica św. Stefana .........................218 Kaplica Krzyża Św. .........................218 Kaplica Wszystkich Świętych .................220 Kaplica Wszystkich Apostołów i św. Mikołaja .... 221 Kaplica Bożego Ciała .......................222 4.2.2.2. Kaplica św. Katarzyny na przedmieściu Nowego Miasta Torunia ...............................223 4.3. Elbląg ..................................................224 4.3.1. Kościół parafialny św. Mikołaja w Starym Mieście Elblągu ... 224 4.3.1.1. Ołtarze i kaplice ..............................225 Ołtarz św. Mikołaja .........................225 Kaplica św. Katarzyny Większej ...............226 Ołtarz św. Piotra i św. Pawła ..................228 Kaplica św. Olafa ...........................229 Kaplica Jedenastu Tysięcy Dziewic .............230 Kaplica św. Tomasza ........................230 io Spis tres ci Ołtarz św. Anny ...........................231 Kaplica bractwa Najświętszej Maryi Panny ......232 Ołtarz św. Barbary ..........................233 Kaplica św. Jana Chrzciciela ..................234 Kaplica Trójcy Św. ..........................235 Kaplica św. Marii Magdaleny .................235 Ołtarz Najświętszej Maryi Panny ..............237 Kaplica św. Michała ........................238 Kaplica Trzech Króli ........................238 Ołtarz św. Szymona i św. Judy .................238 Ołtarz św. Jerzego ..........................239 Ołtarz św. Brygidy ..........................240 Ołtarz św. Katarzyny Mniejszej ...............240 Ołtarz św. Jakuba ...........................241 4.3.2. Kościół św. Jakuba na przedmieściu ......................241 4.3.3. Kościół Nowego Miasta Elbląga pod wezwaniem Trzech Króli ........................................242 4.4. Gdańsk .................................................243 4.4.1. Kościół parafialny Najświętszej Maryi Panny w Głównym Mieście Gdańsku .........................243 4.4.1.1. Ołtarze przy filarach w nawie głównej .............247 Ołtarze św. Anny i Krzyża Św. (później Matki Boskiej Różańcowej) przy pierwszej parze filarów .................247 Ołtarze św. Jana i św. Mikołaja przy drugiej parze filarów ...................250 Ołtarze św. Piotra i św. Pawła oraz Trzech Króli przy trzeciej parze filarów ..................251 Ołtarze św. Małgorzaty i św. Krzysztofa przy czwartej parze filarów ..................252 Ołtarze św. Andrzeja i Dziesięciu Tysięcy Męczenników przy piątej parze filarów ........253 Ołtarze św. Katarzyny i Bożego Ciała przy szóstej parze filarów ...................254 Ołtarze św. Szymona i św. Judy oraz Rozesłania Apostołów przy siódmej parze filarów .........255 Spis tres ci 11 4.4.1.2. Kaplice naw bocznych .........................255 Kaplica Najświętszej Maryi Panny .............256 Kaplica św. Elżbiety ........................258 Kaplica św. Katarzyny ......................259 Kaplica św. Jana Chrzciciela i św. Jakuba (później św. Jerzego lub Zbawiciela) ...........259 Kaplica Najświętszej Maryi Panny .............260 Kaplica Zbawiciela Świata ...................261 Kaplica św. Anny. ..........................262 Kaplica Trójcy Św. ..........................263 Kaplica św. Marii Magdaleny .................263 4.4.1.3. Kaplice i ołtarze w transepcie ....................264 Kaplica św. Marcina ........................264 Ołtarz św. Brygidy .........................266 Kaplica św. Barbary .........................267 Kaplica Jerozolimska przy Bramie Wysokiej ......268 Kaplica św. Erazma .........................269 Kaplica św. Michała ........................269 Kaplica św. Antoniego .......................269 Ołtarz św. Barbary ..........................270 Kaplica Krzyża Św. .........................270 Kaplica św. Doroty .........................272 Kaplica św. Jerzego .........................275 4.4.1.4. Kaplice w części prezbiterialnej ..................275 Kaplica św. Baltazara i Trójcy Św. .............275 Kaplica Jedenastu Tysięcy Dziewic .............277 .Kaplica św. Jakuba ..........................280 Kaplica św. Jadwigi .........................281 Kaplica św. Bartłomieja i św. Andrzeja ..........281 Kaplica Grobu Świętego .....................282 Kaplica św. Kosmy i św. Damiana ..............283 Kaplica Ścięcia św. Jana ......................284 Kaplica przy prezbiterium („sacellum sub chora ). . 285 4.4.1.5. Kaplice przy wejściu przy wieży zachodniej .........285 Spis tresei Kaplica św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty (później św. Rajnolda) .....................285 Kaplica św. Olafa ...........................286 Kaplica Wszystkich Świętych .................288 4.4.2. Kościół św. Jana w Głównym Mieście Gdańsku (część nazywana niekiedy Nowym Miastem) ..............291 4.4.2.1. Ołtarze i kaplice ..............................293 4.4.3. Kościół parafialny św. Katarzyny w Starym Mieście Gdańsku . 295 4.4.3.1. Ołtarze i kaplice ..............................297 4.4.4. Kościół św. Bartłomieja w Młodym Mieście Gdańsku (od 1456 r. na terenie Starego Miasta Gdańska) ............301 4.4.5. Kościół św. Piotra i św. Pawła na Starym Przedmieściu ......304 4.5. Królewiec ...............................................308 4.5.1. Kościół parafialny św. Mikołaja w Starym Mieście Królewcu . . 308 4.5.1.2. Ołtarze i kaplice ..............................311 4.5.2. Katedra Najświętszej Maryi Panny i św. Wojciecha w Knipawie ........................................312 4.5.2.1. Fundacje w katedrze knipawskiej .................313 4.5.3. Kościół św. Jana Chrzciciela i św. Barbary w Lipniku ........315 4.6. Braniewo ...............................................316 4.6.1. Kościół parafialny św. Katarzyny w Starym Mieście Braniewie ..........................................316 4.6.1.1. Fundacje w kościele św. Katarzyny ................316 4.6.2. Kościół Trójcy Św. w Nowym Mieście Braniewie ...........322 4.7. Fundacje w kościołach parafialnych - uwagi końcowe .............322 Rozdział V: Dochody fundacji w kaplicach i przy ołtarzach w kościołach parafialnych .............................337 5.1. Chełmno ....................................;,...·...... 337 5.1.1. Dochody ołtarzy w kościele parafialnym Najświętszej Maryi Panny .............................337 Ołtarz św. Katarzyny .................................337 Ołtarz Najświętszej Maryi Panny .......................337 Ołtarz Trzech Króli .................................339 Ołtarz św. Jadwigi ...................................341 Ołtarz św. Stefana ...................................342 Ołtarz Trójcy Św. ...................................342 Spis tresei 13 Ołtarz św. Jana......................................343 Ołtarz św. Barbary ...................................343 Ołtarz św. Anny .....................................343 Ołtarze Bożego Ciała, św. Michała i Krzyża Św. ...........344 Msza ku czci Najświętszej Maryi Panny ..................344 Dochody bractw rzemieślniczych i pozostałe dochody pochodzące z ofiar dewocyjnych ......................344 5.2. Toruń ..................................................351 5.2.1. Dochody fundacji przy kaplicach i ołtarzach w kościele parafialnym w Starym Mieście Toruniu ..........351 Kaplica Bożego Ciała ................................351 Kaplica Krzyża Św. ..................................351 Kaplica św. Andrzeja .................................353 Kaplica Trzech Króli .................................353 Kaplica św. Marii Magdaleny ...........................354 Kaplica św. Elżbiety ..................................355 Kaplica Trójcy Św. ...................................356 Kaplica św. Mikołaja .................................356 Ołtarz św. Materny i św. Aleksego .......................358 Ołtarz bractwa pielgrzymów, później św. Stanisława .........358 Ołtarz S. Reginae ....................................358 Ołtarz Czternastu Pomocnic ...........................359 Ołtarz Najświętszej Maryi Panny .......................359 Ołtarz Korony Cierniowej .............................359 Ołtarz św. Katarzyny .................................360 Ołtarz św. Michała ................................... 360 Ołtarz św.Anny. ;...................................360 Ołtarz św. Wolfganga .................................361 Ołtarz Montis Oliveti................................ 362 5.2.2. Dochody kaplic i ołtarzy w kościele św. Jakuba w Nowym Mieście Toruniu ............................362 Fundacja Towarzystwa Jaszczurczego ....................362 Kaplica św. Zofii ....................................363 Kaplica Najświętszej Maryi Panny z ołtarzem św. Marii Magdaleny ...............................363 14 Spis tresei Kaplica św. Stefana ..................................367 Kaplica Krzyża Św. ..................................369 Kaplica Wszystkich Świętych ..........................371 Kaplica Wszystkich Apostołów i św. Mikołaja .............372 Kaplica Bożego Ciała ................................373 5.2.3. Kaplica, później kościół św. Katarzyny na przedmieściu Nowego Miasta Torunia ..............................373 5.3. Elbląg ..................................................375 5.3.1. Dochody kaplic i altarii w kościele św. Mikołaja w Elblągu . .. 375 Ołtarz św. Mikołaja ..................................375 Ołtarz św. Katarzyny Większej .........................375 Kaplica św. Piotra i św. Pawła przy dawnym ΧΙΠ -wiecznym ołtarzu św. Piotra ..................................376 Kaplica św. Olafa ...................................377 Kaplica Jedenastu Tysięcy Dziewic ......................378 Kaplica św. Tomasza .................................378 Kaplica św. Anny ....................................380 Kaplica Najświętszej Maryi Panny ......................380 Ołtarz św. Barbary ...................................381 Kaplica św. Jana Chrzciciela ...........................381 Kaplica Trójcy Św. ...................................382 Kaplica św. Marii Magdaleny ..........................382 Obraz Najświętszej Maryi Panny .......................385 Kaplica św. Michała .................·................385 Kaplica Trzech Króli -„za siedziskiem rady ...............386 Ołtarz św. Szymona i św. Judy Tadeusza ........ ,.........386 Ołtarz św. Jerzego ...................................386 Ołtarz św. Brygidy ..................... .............387 Ołtarz św. Katarzyny Mniejszej ........................387 Ołtarz św. Jakuba -bractwa Bożego Ciała ................388 Inne dochody .......................................389 5.3.2. Dochody kościoła św. Jakuba, filialnego do kościoła św. Mikołaja ........................................396 5.3.3. Dochody kościoła Nowego Miasta Elbląga pod wezwaniem Trzech Króli ........................................398 Spis treści 15 5.4. Gdańsk .................................................400 5.4. L Dochody fundacji przy kaplicach i ołtarzach w kościele parafialnym Najświętszej Maryi Panny w Głównym Mieście Gdańsku ...........................................400 5.4.1.1. Ołtarze przy filarach w nawie głównej .............400 Ołtarz św. Anny ...........................400 Ołtarz Krzyża Św. ..........................400 Ołtarz św. Jana ............................401 Ołtarz św. Mikołaja .........................401 Ołtarz św. Piotra i św. Pawła ..................402 Ołtarz Trzech Króli .........................402 Ołtarz św. Małgorzaty .......................402 Ołtarz św. Krzysztofa .......................403 Ołtarz św. Andrzeja .........................403 Ołtarz Dziesięciu Tysięcy Męczenników ........403 Ołtarz św. Katarzyny ........................404 Ołtarz Bożego Ciała ........................404 Ołtarz św. Szymona i św. Judy .................404 Ołtarz Rozesłania Apostołów .................404 5.4.1.2. Kaplice w nawie południowej ....................404 Kaplica Najświętszej Maryi Panny bractwa kapłańskiego .............................404 Kaplica św. Elżbiety ........................405 Kaplica św. Katarzyny .......................406 Kaplica św. Jana Chrzciciela i św. Jakuba ........406 5.4.1.3. Kaplice w nawie północnej .....................407 Kaplica Najświętszej Maryi Panny .............407 Kaplica Zbawiciela Świata ...................407 Kaplica św. Anny ...........................407 Kaplica Trójcy Św. ..........................408 Kaplica św. Marii Magdaleny .................408 5.4.1.4. Kaplice w transepcie ...........................409 Kaplica św. Marcina ........................409 Ołtarz św. Brygidy. .........................410 Kaplica św. Barbary .........................410 Kaplica Jerozolimska ........................414 1 6 Spis treści Kaplica św. Erazma .........................414 Kaplica św. Michała ........................415 Kaplica św. Antoniego bractwa tragarzy .........415 Ołtarz św. Barbary ..........................415 Kaplica Krzyża Św. .........................415 Kaplica św. Doroty .........................417 Kaplica św. Jerzego .........................419 5.4.1.5. Kaplice w części prezbiterialnej ..................419 Kaplica św. Baltazara i Trójcy Św. ..............419 Kaplica Jedenastu Tysięcy Dziewic .............420 Kaplica św. Jakuba ..........................421 Kaplica św. Jadwigi .........................422 Kaplica św. Bartłomieja i św. Andrzeja ..........422 Kaplica Grobu Świętego .....................424 Kaplica św. Kosmy i św. Damiana ..............424 Kaplica Ścięcia św. Jana ......................424 Kaplica przy prezbiterium ....................425 5.4.1.6. Kaplice obok wejścia przy wieży zachodniej ........425 Kaplica św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty (później św. Rajnolda) .....................425 Kaplica św. Olafa ...........................425 Kaplica Wszystkich Świętych .................426 5.6. Uwagi końcowe ..........................................427 Rozdział VI: Fundacje w szpitalach i innych instytucjach charytatywnych. . 434 6.1. Chełmno ...............................................436 6.1.1. Szpital Ducha Św. ...................................436 6.1.2. Leprozorium św. Jerzego ..............................438 6.1.3. Beginki w Chełmnie .................................445 6.1.4. Bractwo ubogich ....................................446 6.1.5. Dom ubogich uczniów ................................446 6.2. Toruń ..................................................447 6.2.1. Szpital Ducha Św. na przedmieściu Starego Miasta Torunia .. 447 6.2.2. Szpital św. Wawrzyńca na przedmieściu Starego Miasta Torunia ...............................448 6.2.3. Leprozorium św, Jerzego na przedmieściu Starego Miasta Torunia ...............................449 Sýis tresei τη 6.2.4. Szpital św. Piotra i św. Pawła w Nowym Mieście Toruniu .... 451 6.2.5. Domy beginek w Starym Mieście Toruniu ................452 6.2.6. Domy beginek w Nowym Mieście Toruniu ................454 6.3. Elbląg .................................................454 6.3.1. Szpital Ducha Św. w Starym Mieście Elblągu .............454 6.3.2. Leprozorium św. Jerzego (później Bożego Ciała) na przedmieściu .....................................458 6.3.3. Szpital św. Elżbiety na przedmieściu .....................461 6.3.4. Leprozorium św. Jerzego ..............................465 6.3.5. Domy beginek i tercjarek w Elblągu ....................466 6.4. Gdańsk .................................................468 6.4.1. Główne Miasto Gdańsk ..............................468 6.4.1.1. Szpital św. Gertrudy ...........................468 6.4.1.2. Szpital św. Jerzego ............................470 6.4.1.3. Szpital św. Barbary ............................471 6.4.2. Stare Miasto Gdańsk .................................473 6.4.2.1. Szpital Ducha Św. ............................473 6.4.2.2. Szpital św. Elżbiety ............................477 6.4.2.3. Szpital Bożego Ciała ..........................480 6.4.2.4. Szpital św. Jakuba .............................483 6.4.3. Młode Miasto Gdańsk ...............................486 6.4.3.1. Szpital św. Jakuba .............................486 6.4.3.2. Szpital Aniołów Św. ...........................486 6.4.3.3. Szpital św. Rocha .............................488 6.4.3.4. Dwór św. Jerzego .............................488 6.4.4. Domy beginek i tercjarek w Gdańsku ....................489 6.5. Królewiec ...............................................490 6.5.1. Kościół leprozoryjny św. Jerzego ........................490 6.5.2. Szpital Ducha Św. ...................................493 6.5.3. Szpital św. Antoniego ................................495 6.5.4. Szpital św. Gertrudy ..................................495 6.5.5. Szpital św. Elżbiety w Sackheim........................496 6.5.6. Dom ubogich .......................................496 6.5.7. Beginki w Królewcu ..................................496 6.6. Braniewo ...............................................497 1 8 Spis treści 6.6.1. Szpitale Ducha Św. i św. Jerzego ........................497 6.6.2. Domy beginek ......................................499 6.7. Uwagi końcowe ..........................................499 Rozdział VII: Fundacje i ofiary mieszczan na rzecz klasztorów .........501 7.1. Chełmno ...............................................504 7.1.1. Klasztor cysterek ....................................504 7.1.2. Klasztory dominikanów i franciszkanów .................507 7.2. Toruń ..................................................509 7.2.1. Klasztor franciszkanów ...............................509 7.2.2. Klasztor dominikanów ................................515 7.2.3. Klasztor benedyktynek ...............................520 7.3. Elbląg ..................................................523 7.3.1. Klasztor dominikanów ................................523 7.3.2. Klasztor brygidek ....................................530 7.4. Gdańsk .................................................533 7.4.1. Klasztor dominikanów ................................533 7.4.2. Klasztor franciszkanów ...............................538 7.4.3. Klasztor karmelitów .................................540 7.4.4. Klasztor brygidek ...................................541 7.5. Królewiec ...............................................543 7.5.1. Klasztor franciszkanów ...............................543 7.5.2. Klasztor benedyktynek ...............................543 7.6. Braniewo ...............................................544 7.6.1. Klasztor franciszkanów ...............................544 7.7. Uwagi końcowe ..........................................545 Zakończenie ..................................................548 Wykaz skrótów .................................................554 Wykaz źródeł i literatury .........................................555 Źródła niepublikowane .............____.......................555 Źródła drukowane ............................................557 Literatura ...................................................561 Zusammenfassung............................................591 Indeks osób .............................................594 Bürgerliche Stiftungen in preußischen Städten im Mittelalter und am Beginn der Neuzeit (Kuhn, Thorn, Elbing, Danzig, Königsberg, Braunsberg) Das vorliegende Buch befasst sich mit Stiftungen in den größten Städten des Deutschor¬ densstaats, die ab 1466 teilweise zum Königreich Polen gehörten. Berücksichtigt wurden also Kulm, die Thorner Altstadt und Neustadt, die Elbinger Altstadt und Neustadt, die Rechtstadt Danzig, die Altstadt und die Jungstadt Danzig, die Altstadt Königsberg, Knei¬ phof, Löbenicht sowie die Altstadt und Neustadt Braunsberg. Dabei liegt die Konzentrati¬ on auf Stiftungen von Kapellen, Altären, Messen und ewigen Lichtern in den Kirchen, die auf dem Gebiet dieser Städte und in den Vorstädten gelegen waren. Damit ist die gesamte Stiftungstätigkeit des Bürgertums dieser Städte nicht erschöpft. Kapitel I beschreibt die Stiftungen von Bürgern im 13. Jahrhundert. Sie geschahen in der Situation einer starken Position des Territorialherm, des Deutschen Ordens. Zu un¬ terstreichen ist, dass der Deutsche Orden der Empfänger vieler bürgerlicher Schenkungen war, was auch von der religiösen Attraktivität dieser Ordenskorporation im 13. Jahrhundert zeugen kann. In Kapitel II werden verschiedene Arten von Stiftungen vorgestellt, die es in Städ¬ ten gab: Stiftungen von Kapellen, Häusern für Arme, Witwen und Beginen, Stiftungen für verschiedene Arten von Messen und ewigen Lichtern. Erwähnt werden auch andere Spenden, die nicht den Charakter von Stiftungen hatten, wie z.B. Gaben von liturgischen Gegenständen, Büchern, Geld usw. Hingewiesen wird auf die gesellschaftlichen, religiösen und rechtlichen Bedingungen der Einrichtung verschiedener Stiftungen. Kapitel III zeigt die Entwicklung auf, die sich aus der Perspektive des gesellschaftli¬ chen und religiösen Lebens in den preußischen Städten vom 13. bis zum Anfang des 16. Jahrhunderts abspielte. Im Licht der erhaltenen Quellen aus dem 13. Jahrhundert domi¬ nierten individuelle Stiftungen, die im Rahmen der Bürgergemeinschaft errichtet wurden. Die Stadtgemeinde war damals in geringem Maß eine Zusammensetzung verschiedener gesellschaftlicher Gruppen. Es scheint, dass gemeinschaftliche Aspekte dominierten, was sich im religiösen Leben widerspiegelte. An den wenigen bekannten Stiftungen beteiligte sich die ganze Stadtgemeinde als eine religiöse Gruppe. Zum Hauptveranwortlichen fur ihre volle Einrichtung wurden die Stadträte gemacht. Im 14. Jahrhundert verschwand mit dem Anwachsen der städtischen Autonomie und der Entwicklung der Stadtgemeinde ihr Zusammenhalt. Verschiedene städtische Gruppen begannen an Bedeutung zu gewinnen, und auf ihrer Grundlage wurden auch religiöse Bruderschaften geschaffen. Das spiegelte sich auch wider im Umbau der Pfarrkirchen, in deren Verlauf man vid Aufmerksamkeit auf den Bau von Kapellen und die Vermehrung der Kultorte im Kirchenraum wandte. Zugleich fanden die Bürger Unterstützung för ihre religiöse Tätigkeit nicht melu nur beim Terri¬ torialherm und dem Stadtrat, sondern auch bei den immer zahlreicheren Bruderschaften. Die Stadträte waren bemüht, das religiöse Leben durch die Formatierung und Instituti- 592 Zussamenfassung onalisierung entstehender religiöser Gruppen zu kontrollieren. Im 15. Jahrhundert nutzten die Bürger die verschiedenen Möglichkeiten von Stiftungstätigkeit, die es im Rahmen der einzelnen Stadtgemeinden gab. In Kapitel IV werden Stiftungen von Kapellen und Altären in allen berücksichtigten Städten vorgestellt. In Kulm überwogen Stiftungen des städtischen Patriziats. Diese Kir¬ che wurde nicht um eine Reihe von Kapellen an den Seitenschiffen erweitert, was seinen Grund mit Sicherheit in den begrenzten finanziellen Möglichkeiten der Bürger im 14. und 15. Jahrhundert hatte. In der Thorner Altstadt wurde seit der Mitte des 14. Jahrhunderts mit dem Bau von Kapellen begonnen. Die Kapellen und Altäre in der Pfarrkirche wurden vor allem durch die reichsten Familien in der Stadt übernommen. Die Zunftbruderschaften stifteten in der Pfarrkirche Messen. Jedoch ist wenig darüber bekannt, wo sie abgehalten wurden. Vielleicht verfügte im 14. Jahrhundert ein Teil der Handwerkerbruderschaften über Altäre im Hauptschiff, die später von Vertretern des Patriziats und vom Klerus über¬ nommen wurden. In der Pfarrkirche St. Jakob in der Thorner Neustadt dominierten ein¬ deutig die Zunftbruderschaften, was der Struktur der dortigen Bevölkerung entspricht. Viele Messstiftungen in dieser Kirche wurden von Vertretern der Geistlichkeit errichtet. In der Elbinger Altstadt gab es viele Kapellen und Altäre, die Handwerkerbruderschaften gehörten. Die Dominanz der reichsten Familien in der Stadt war nicht so deutlich wie in der Thorner Altstadt oder in der Danziger Rechtstadt. Eine große Rolle spielten auch die Bruderschaften, in denen der dominierende Faktor die Devotion und nicht die berufliche Tätigkeit war. Weniger ist bekannt über die Stiftungen in der Pfarrkirche der Neustadt von Elbing. Der Bau der Pfarrkirche in dieser Stadt wurde übrigens nie zu Ende geführt. Die größte Zahl an Stiftungen geschah in der Kirche Unserer Lieben Frau in der Danziger Rechtstadt. Es scheint, dass im frühesten Zeitraum von der Mitte des W.Jahrhunderts an in der damaligen Kirche Stiftungen von Handwerkerbruderschaften überwogen. Mit der Zeit dominierten allmählich immer deutlicher die Stiftungen von Patriziern. Die reichsten Danziger Familien übernahmen im Zusammenhang mit dem Umbau der Kirche Kapellen um den Hauptaltar, aber auch im Querhaus und im östlichen Teil der Kapellen in bei¬ den Seitenschiffen. Handwerkerbruderschaften übernahmen die Kapellen und Altäre im westlichen Teil beider Seitenschiffe und an den Pfeilern im Hauptschiff, mit Ausnahme des ersten, östlichen Pfeilerpaars, das übrigens anscheinend relativ spät erbaut wurde. In der St-Johannes-Kirche in der Danziger Rechtstadt und in der Katharinenkirche in der Altstadt von Danzig machten die Handwerkerbraderschaften ihre Präsenz am stärksten deutlich. In der Pfarrkirche der Altstadt von Königsberg und in der Kathedrale in Knei¬ phof hatten Einflüsse aus der Umgebung des Kapitels entscheidenden Einfluss auf die Kirchen. Das entschied auch über den Charakter der Quellen, die wir besitzen. Mit ihrer Hilfe lassen sich die bürgerlichen Stiftungen, die in diesen Kirchen bestanden, nur frag¬ mentarisch darstellen. In Braunsberg wiederum unterstand die Pfarrkirche dem Bischof von Ermland. Es scheint aber, dass in dieser Kirche bürgerliche Stiftungen ohne größere Beschränkung vonseiten des Bischof entstanden. Etwas mehr Zeugnisse zu diesem Thema haben sich allerdings erst seit dem Anfang des 15. Jahrhunderts erhalten. Sie erlauben keine vollständige Beschreibung der stifterischen Aktivität von Bürgern in der Altstadt wie in der Neustadt von Braunsberg. Zussamenfassung 593 Ein weiteres Kapitel ist den Vermögen und Einkünften von Stiftungen in einigen Pfarrkirchen gewidmet. Auf der Grundlage der erhaltenen Quellen kann man sich mit dieser Frage nur im Fall einiger ausgewählter Pfarrkirchen beschäftigen: in Kulm, in der Altstadt und Neustadt von Thorn, in der Altstadt von Elbing und in der Danziger Recht¬ stadt. Zu den übrigen Kirchen haben sich nur bruchstückhafte Informationen erhalten. Die Ausstattung der Kapläne betrug gewöhnlich 10-12 Mark. Im Fall einiger reicherer Vika¬ rien in den Pfarrkirchen in der Thorner Altstadt, der Elbinger Altstadt und der Danziger Rechtstadt konnte sie aber deutlich mehr betragen, sogar um 30 Mark, was im Übrigen nur einen Teil von deren Einkünften darstellte, die oft sogar 100 Mark im Jahr überstiegen. Auf der Grundlage von Pfründenlisten in der Marienkirche in der Danziger Rechtstadt aus der Mitte des 15. Jahrhunderts ließen sich die gesamten Einkünfte aller Kapellen auf die Summe von 1060 Mark jährlich schätzen. Bei den Messstiftungen in dieser Kirche waren 72 Priester beschäftigt. In der Pfarrkirche in der Altstadt von Thorn gab es nach einer Pfründenliste von 1541 30 Vikarien, deren gesamte Einkünfte 740 Mark überstiegen. In Kapitel VI wurden Stiftungen in städtischen Spitälern und Leprosenhäusern vor¬ gestellt. Verhältnismäßig selten kam es in Spitalkirchen zu Stiftungen von Vikarien durch Bürger. Das lag mit Sicherheit an dem wesentlich kleineren Raum dieser Kirchen wie auch an den geringeren Bedürfnissen. Die Spendenwilligkeit der Bürger in allen Städten konzentrierte sich wahrscheinlich auf die Pönitentiare der Spitäler und Leprosenhäuser. Bei dieser Art von Einrichtungen dominierte also eindeutig die caritative Tätigkeit. Das letzte Kapitel ist den Stiftungen und der Spendenbereitschaft von Bürgern gegen¬ über den Klöstern auf dem Gebiet ihrer Städte gewidmet. In Thorn und Kulm entstanden Klöster der Dominikaner und Franziskaner und auch der stark mit dem Deutschen Orden verbundenen Benediktinerinnen. Die Franziskaner in Thorn verbanden sich infolge ihrer Lage mit dem Bürgertum der Altstadt, die Dominikaner dagegen mit dem Bürgertum aus der Neustadt. In Elbing war während der längsten Zeit des Mittelalters das einzige Kloster das der Dominikaner. Erst in der zweiten Hälfte des 15. Jahrhunderts unternahm man die Gründung eines Brigittenklosters, die allerdings mit einem Misserfolg endete. Ähnlich war es über einen langen Zeitraum in Danzig. In dieser Stadt wurden erst am Ende des 14. Jahrhunderts ein Kloster der Karmeliten und ein Frauenkloster der Brigitten gegründet sowie am Anfang des 15. Jahrhunderts ein Kloster der Franziskaner. In Königsberg, das in religiöser Hinsicht von samländischen Kanonikern dominiert wurde, war das einzige Klos¬ ter ein Kloster der Benediktinerinnen, während die kurz vor der Reformation eingerührten Franziskaner nur sehr kurz tätig waren. Alle Kloster wurden durch die Möglichkeiten bür¬ gerlicher Stiftungstätigkeit bereichert Jedoch trafen die Legate für Stiftungen in Gestalt von Immobilien auf den Widerstand der Stadträte und auch auf Probleme, die aus den Regeln einiger Orden herrührten. Klöster waren zweifellos ein attraktiver Begräbnisort für eben Teil der städtischen Eliten, was u.a. im Franziskanerkloster in der Altstadt von Thom in der 2. Hälfte des 14. Jahrhunderts deutlich wurde. (übersetzt v. Martin Faber)
adam_txt	Spis tresei Wstęp . 19 Rozdział I: Confraternitas zakonu krzyżackiego . 38 1.1. Początki . 38 1.2. Chrystianizacja Prus a ofiary dewocyjne dla zakonu krzyżackiego . 42 1.3. Zakon krzyżacki jako władca terytorialny i odbiorca nadań dewocyjnych . 44 1.4. Najdawniejsze zapisy dewocyjne mieszczan na rzecz zakonu krzyżackiego w Prusach . 49 Rozdział II: Kategorie fundacji i ofiar . 59 2.1. Fundacje kaplic . 59 2.2. Fundacje domów wdów i ubogich . 61 2.3. Msze święte . 62 2.3.1. Msze wieczyste . 67 2.3.2. Missae sollemnis . 69 2.3.3. Missae matutinalis . 71 2.3.4. Ofiary na mszę świętą . 74 2.3.5. Modlitwy . 76 2.3.6. Ofiary w postaci przedmiotów, dóbr i pieniędzy . 78 2.3.7. Ofiary w postaci przedmiotów liturgicznych . 80 2.3.8. Ofiary w postaci ksiąg liturgicznych . 85 2.4. Wieczne lampy . 88 2.5. Podsumowanie . 98 Rozdział III: Fundacje w ramach autonomii miejskiej .102 3.1. Między „communitate" a „individuo" .102 3.2. Fundacje prywatne w miastach w I połowie XIV w. .111 3.2.1. Chełmno .111 3.2.2. Toruń .115 3.2.3. Elbląg .122 3.2.4. Gdańsk .124 3.2.5. Królewiec .126 Spis tresei 3.2.6. Braniewo .128 3.2.7. Uwagi końcowe .130 3.3. Fundacje brackie i w ramach bractw .134 3.3.1. Chełmno .144 3.3.2. Toruń .146 3.3.3. Elbląg .151 3.3.4. Gdańsk .156 3.3.5. Królewiec .163 3.3.6. Braniewo .167 3.3.7. Uwagi końcowe .169 Rozdział IV: Fundacje w kościołach parafialnych .174 4.1. Chełmno .174 4.1.1. Kościół parafialny Najświętszej Maryi Panny .174 4.1.1.1. Ołtarze i inne fundacje .176 Ołtarz św. Katarzyny .178 Ołtarz Najświętszej Maryi Panny .178 Ołtarz Trzech Króli .179 Ołtarz św. Jadwigi .180 Ołtarz św. Stefana .180 Ołtarz Trójcy Św. .181 Ołtarz św. Barbary .182 Ołtarz św. Jana .182 Ołtarz św. Anny .183 Ołtarze Bożego Ciała, św. Michała i Krzyża Św. . 183 Fundacje brackie .183 4.2. Toruń .184 4.2.1. Kościół parafialny Starego Miasta Torunia pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty .184 4.2.1.1. Ołtarze i kaplice .186 Kaplica Bożego Ciała .186 Kaplica Krzyża Św. .193 Kaplica św. Andrzeja .194 Kaplica Trzech Króli .196 Kaplica św. Marii Magdaleny .198 Kaplica św. Elżbiety .199 Spis treki 9 Kaplica Trójcy Św. .200 Kaplica św. Mikołaja .201 Ołtarz św. Materny i św. Aleksego .202 Ołtarz bractwa pielgrzymów, później św. Stanisława .202 Ołtarz S. Reginae .202 Ołtarz Czternastu Pomocnic .202 Ołtarz Najświętszej Maryi Panny .203 Ołtarz Korony Cierniowej .203 Ołtarz św. Katarzyny .204 Ołtarz św. Michała .205 Ołtarz św. Anny .205 Ołtarz św. Wolfganga .206 Ołtarz Montis uliveti. 206 4.2.2. Kościół parafialny św. Jakuba w Nowym Mieście Toruniu . 207 4.2.2.1. Ołtarze i kaplice .211 Fundacja Towarzystwa Jaszczurczego .211 Kaplica św. Zofii .212 Kaplica Najświętszej Maryi Panny .216 Kaplica św. Stefana .218 Kaplica Krzyża Św. .218 Kaplica Wszystkich Świętych .220 Kaplica Wszystkich Apostołów i św. Mikołaja . 221 Kaplica Bożego Ciała .222 4.2.2.2. Kaplica św. Katarzyny na przedmieściu Nowego Miasta Torunia .223 4.3. Elbląg .224 4.3.1. Kościół parafialny św. Mikołaja w Starym Mieście Elblągu . 224 4.3.1.1. Ołtarze i kaplice .225 Ołtarz św. Mikołaja .225 Kaplica św. Katarzyny Większej .226 Ołtarz św. Piotra i św. Pawła .228 Kaplica św. Olafa .229 Kaplica Jedenastu Tysięcy Dziewic .230 Kaplica św. Tomasza .230 io Spis tres'ci Ołtarz św. Anny .231 Kaplica bractwa Najświętszej Maryi Panny .232 Ołtarz św. Barbary .233 Kaplica św. Jana Chrzciciela .234 Kaplica Trójcy Św. .235 Kaplica św. Marii Magdaleny .235 Ołtarz Najświętszej Maryi Panny .237 Kaplica św. Michała .238 Kaplica Trzech Króli .238 Ołtarz św. Szymona i św. Judy .238 Ołtarz św. Jerzego .239 Ołtarz św. Brygidy .240 Ołtarz św. Katarzyny Mniejszej .240 Ołtarz św. Jakuba .241 4.3.2. Kościół św. Jakuba na przedmieściu .241 4.3.3. Kościół Nowego Miasta Elbląga pod wezwaniem Trzech Króli .242 4.4. Gdańsk .243 4.4.1. Kościół parafialny Najświętszej Maryi Panny w Głównym Mieście Gdańsku .243 4.4.1.1. Ołtarze przy filarach w nawie głównej .247 Ołtarze św. Anny i Krzyża Św. (później Matki Boskiej Różańcowej) przy pierwszej parze filarów .247 Ołtarze św. Jana i św. Mikołaja przy drugiej parze filarów .250 Ołtarze św. Piotra i św. Pawła oraz Trzech Króli przy trzeciej parze filarów .251 Ołtarze św. Małgorzaty i św. Krzysztofa przy czwartej parze filarów .252 Ołtarze św. Andrzeja i Dziesięciu Tysięcy Męczenników przy piątej parze filarów .253 Ołtarze św. Katarzyny i Bożego Ciała przy szóstej parze filarów .254 Ołtarze św. Szymona i św. Judy oraz Rozesłania Apostołów przy siódmej parze filarów .255 Spis tres'ci 11 4.4.1.2. Kaplice naw bocznych .255 Kaplica Najświętszej Maryi Panny .256 Kaplica św. Elżbiety .258 Kaplica św. Katarzyny .259 Kaplica św. Jana Chrzciciela i św. Jakuba (później św. Jerzego lub Zbawiciela) .259 Kaplica Najświętszej Maryi Panny .260 Kaplica Zbawiciela Świata .261 Kaplica św. Anny. .262 Kaplica Trójcy Św. .263 Kaplica św. Marii Magdaleny .263 4.4.1.3. Kaplice i ołtarze w transepcie .264 Kaplica św. Marcina .264 Ołtarz św. Brygidy .266 Kaplica św. Barbary .267 Kaplica Jerozolimska przy Bramie Wysokiej .268 Kaplica św. Erazma .269 Kaplica św. Michała .269 Kaplica św. Antoniego .269 Ołtarz św. Barbary .270 Kaplica Krzyża Św. .270 Kaplica św. Doroty .272 Kaplica św. Jerzego .275 4.4.1.4. 'Kaplice w części prezbiterialnej .275 Kaplica św. Baltazara i Trójcy Św. .275 Kaplica Jedenastu Tysięcy Dziewic .277 .Kaplica św. Jakuba .280 Kaplica św. Jadwigi .281 Kaplica św. Bartłomieja i św. Andrzeja .281 Kaplica Grobu Świętego .282 Kaplica św. Kosmy i św. Damiana .283 Kaplica Ścięcia św. Jana .284 Kaplica przy prezbiterium („sacellum sub chora"). . 285 4.4.1.5. Kaplice przy wejściu przy wieży zachodniej .285 Spis tresei Kaplica św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty (później św. Rajnolda) .285 Kaplica św. Olafa .286 Kaplica Wszystkich Świętych .288 4.4.2. Kościół św. Jana w Głównym Mieście Gdańsku (część nazywana niekiedy Nowym Miastem) .291 4.4.2.1. Ołtarze i kaplice .293 4.4.3. Kościół parafialny św. Katarzyny w Starym Mieście Gdańsku . 295 4.4.3.1. Ołtarze i kaplice .297 4.4.4. Kościół św. Bartłomieja w Młodym Mieście Gdańsku (od 1456 r. na terenie Starego Miasta Gdańska) .301 4.4.5. Kościół św. Piotra i św. Pawła na Starym Przedmieściu .304 4.5. Królewiec .308 4.5.1. Kościół parafialny św. Mikołaja w Starym Mieście Królewcu . . 308 4.5.1.2. Ołtarze i kaplice .311 4.5.2. Katedra Najświętszej Maryi Panny i św. Wojciecha w Knipawie .312 4.5.2.1. Fundacje w katedrze knipawskiej .313 4.5.3. Kościół św. Jana Chrzciciela i św. Barbary w Lipniku .315 4.6. Braniewo .316 4.6.1. Kościół parafialny św. Katarzyny w Starym Mieście Braniewie .316 4.6.1.1. Fundacje w kościele św. Katarzyny .316 4.6.2. Kościół Trójcy Św. w Nowym Mieście Braniewie .322 4.7. Fundacje w kościołach parafialnych - uwagi końcowe .322 Rozdział V: Dochody fundacji w kaplicach i przy ołtarzach w kościołach parafialnych .337 5.1. Chełmno .;,.·. 337 5.1.1. Dochody ołtarzy w kościele parafialnym Najświętszej Maryi Panny .337 Ołtarz św. Katarzyny .337 Ołtarz Najświętszej Maryi Panny .337 Ołtarz Trzech Króli .339 Ołtarz św. Jadwigi .341 Ołtarz św. Stefana .342 Ołtarz Trójcy Św. .342 Spis tresei 13 Ołtarz św. Jana.343 Ołtarz św. Barbary .343 Ołtarz św. Anny .343 Ołtarze Bożego Ciała, św. Michała i Krzyża Św. .344 Msza ku czci Najświętszej Maryi Panny .344 Dochody bractw rzemieślniczych i pozostałe dochody pochodzące z ofiar dewocyjnych .344 5.2. Toruń .351 5.2.1. Dochody fundacji przy kaplicach i ołtarzach w kościele parafialnym w Starym Mieście Toruniu .351 Kaplica Bożego Ciała .351 Kaplica Krzyża Św. .351 Kaplica św. Andrzeja .353 Kaplica Trzech Króli .353 Kaplica św. Marii Magdaleny .354 Kaplica św. Elżbiety .355 Kaplica Trójcy Św. .356 Kaplica św. Mikołaja .356 Ołtarz św. Materny i św. Aleksego .358 Ołtarz bractwa pielgrzymów, później św. Stanisława .358 Ołtarz S. Reginae .358 Ołtarz Czternastu Pomocnic .359 Ołtarz Najświętszej Maryi Panny .359 Ołtarz Korony Cierniowej .359 Ołtarz św. Katarzyny .360 Ołtarz św. Michała . 360 Ołtarz św.Anny. ;.360 Ołtarz św. Wolfganga .361 Ołtarz Montis Oliveti. 362 5.2.2. Dochody kaplic i ołtarzy w kościele św. Jakuba w Nowym Mieście Toruniu .362 Fundacja Towarzystwa Jaszczurczego .362 Kaplica św. Zofii .363 Kaplica Najświętszej Maryi Panny z ołtarzem św. Marii Magdaleny .363 14 Spis tresei Kaplica św. Stefana .367 Kaplica Krzyża Św. .369 Kaplica Wszystkich Świętych .371 Kaplica Wszystkich Apostołów i św. Mikołaja .372 Kaplica Bożego Ciała .373 5.2.3. Kaplica, później kościół św. Katarzyny na przedmieściu Nowego Miasta Torunia .373 5.3. Elbląg .375 5.3.1. Dochody kaplic i altarii w kościele św. Mikołaja w Elblągu . . 375 Ołtarz św. Mikołaja .375 Ołtarz św. Katarzyny Większej .375 Kaplica św. Piotra i św. Pawła przy dawnym ΧΙΠ -wiecznym ołtarzu św. Piotra .376 Kaplica św. Olafa .377 Kaplica Jedenastu Tysięcy Dziewic .378 Kaplica św. Tomasza .378 Kaplica św. Anny .380 Kaplica Najświętszej Maryi Panny .380 Ołtarz św. Barbary .381 Kaplica św. Jana Chrzciciela .381 Kaplica Trójcy Św. .382 Kaplica św. Marii Magdaleny .382 Obraz Najświętszej Maryi Panny .385 Kaplica św. Michała .·.385 Kaplica Trzech Króli -„za siedziskiem rady" .386 Ołtarz św. Szymona i św. Judy Tadeusza .',.386 Ołtarz św. Jerzego .386 Ołtarz św. Brygidy .'.387 Ołtarz św. Katarzyny Mniejszej .387 Ołtarz św. Jakuba -bractwa Bożego Ciała .388 Inne dochody .389 5.3.2. Dochody kościoła św. Jakuba, filialnego do kościoła św. Mikołaja .396 5.3.3. Dochody kościoła Nowego Miasta Elbląga pod wezwaniem Trzech Króli .398 Spis treści 15 5.4. Gdańsk .400 5.4. L Dochody fundacji przy kaplicach i ołtarzach w kościele parafialnym Najświętszej Maryi Panny w Głównym Mieście Gdańsku .400 5.4.1.1. Ołtarze przy filarach w nawie głównej .400 Ołtarz św. Anny .400 Ołtarz Krzyża Św. .400 Ołtarz św. Jana .401 Ołtarz św. Mikołaja .401 Ołtarz św. Piotra i św. Pawła .402 Ołtarz Trzech Króli .402 Ołtarz św. Małgorzaty .402 Ołtarz św. Krzysztofa .403 Ołtarz św. Andrzeja .403 Ołtarz Dziesięciu Tysięcy Męczenników .403 Ołtarz św. Katarzyny .404 Ołtarz Bożego Ciała .404 Ołtarz św. Szymona i św. Judy .404 Ołtarz Rozesłania Apostołów .404 5.4.1.2. Kaplice w nawie południowej .404 Kaplica Najświętszej Maryi Panny bractwa kapłańskiego .404 Kaplica św. Elżbiety .405 Kaplica św. Katarzyny .406 Kaplica św. Jana Chrzciciela i św. Jakuba .406 5.4.1.3. Kaplice w nawie północnej .407 Kaplica Najświętszej Maryi Panny .407 Kaplica Zbawiciela Świata .407 Kaplica św. Anny .407 Kaplica Trójcy Św. .408 Kaplica św. Marii Magdaleny .408 5.4.1.4. Kaplice w transepcie .409 Kaplica św. Marcina .409 Ołtarz św. Brygidy. .410 Kaplica św. Barbary .410 Kaplica Jerozolimska .414 1 6 Spis treści Kaplica św. Erazma .414 Kaplica św. Michała .415 Kaplica św. Antoniego bractwa tragarzy .415 Ołtarz św. Barbary .415 Kaplica Krzyża Św. .415 Kaplica św. Doroty .417 Kaplica św. Jerzego .419 5.4.1.5. Kaplice w części prezbiterialnej .419 Kaplica św. Baltazara i Trójcy Św. .419 Kaplica Jedenastu Tysięcy Dziewic .420 Kaplica św. Jakuba .421 Kaplica św. Jadwigi .422 Kaplica św. Bartłomieja i św. Andrzeja .422 Kaplica Grobu Świętego .424 Kaplica św. Kosmy i św. Damiana .424 Kaplica Ścięcia św. Jana .424 Kaplica przy prezbiterium .425 5.4.1.6. Kaplice obok wejścia przy wieży zachodniej .425 Kaplica św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty (później św. Rajnolda) .425 Kaplica św. Olafa .425 Kaplica Wszystkich Świętych .426 5.6. Uwagi końcowe .427 Rozdział VI: Fundacje w szpitalach i innych instytucjach charytatywnych. . 434 6.1. Chełmno .436 6.1.1. Szpital Ducha Św. .436 6.1.2. Leprozorium św. Jerzego .438 6.1.3. Beginki w Chełmnie .445 6.1.4. Bractwo ubogich .446 6.1.5. Dom ubogich uczniów .446 6.2. Toruń .447 6.2.1. Szpital Ducha Św. na przedmieściu Starego Miasta Torunia . 447 6.2.2. Szpital św. Wawrzyńca na przedmieściu Starego Miasta Torunia .448 6.2.3. Leprozorium św, Jerzego na przedmieściu Starego Miasta Torunia .449 Sýis tresei τη 6.2.4. Szpital św. Piotra i św. Pawła w Nowym Mieście Toruniu . 451 6.2.5. Domy beginek w Starym Mieście Toruniu .452 6.2.6. Domy beginek w Nowym Mieście Toruniu .454 6.3. Elbląg .454 6.3.1. Szpital Ducha Św. w Starym Mieście Elblągu .454 6.3.2. Leprozorium św. Jerzego (później Bożego Ciała) na przedmieściu .458 6.3.3. Szpital św. Elżbiety na przedmieściu .461 6.3.4. Leprozorium św. Jerzego .465 6.3.5. Domy beginek i tercjarek w Elblągu .466 6.4. Gdańsk .468 6.4.1. Główne Miasto Gdańsk .468 6.4.1.1. Szpital św. Gertrudy .468 6.4.1.2. Szpital św. Jerzego .470 6.4.1.3. Szpital św. Barbary .471 6.4.2. Stare Miasto Gdańsk .473 6.4.2.1. Szpital Ducha Św. .473 6.4.2.2. Szpital św. Elżbiety .477 6.4.2.3. Szpital Bożego Ciała .480 6.4.2.4. Szpital św. Jakuba .483 6.4.3. Młode Miasto Gdańsk .486 6.4.3.1. Szpital św. Jakuba .486 6.4.3.2. Szpital Aniołów Św. .486 6.4.3.3. Szpital św. Rocha .488 6.4.3.4. Dwór św. Jerzego .488 6.4.4. Domy beginek i tercjarek w Gdańsku .489 6.5. Królewiec .490 6.5.1. Kościół leprozoryjny św. Jerzego .490 6.5.2. Szpital Ducha Św. .493 6.5.3. Szpital św. Antoniego .495 6.5.4. Szpital św. Gertrudy .495 6.5.5. Szpital św. Elżbiety w Sackheim.496 6.5.6. Dom ubogich .496 6.5.7. Beginki w Królewcu .496 6.6. Braniewo .497 1 8 Spis treści 6.6.1. Szpitale Ducha Św. i św. Jerzego .497 6.6.2. Domy beginek .499 6.7. Uwagi końcowe .499 Rozdział VII: Fundacje i ofiary mieszczan na rzecz klasztorów .501 7.1. Chełmno .504 7.1.1. Klasztor cysterek .504 7.1.2. Klasztory dominikanów i franciszkanów .507 7.2. Toruń .509 7.2.1. Klasztor franciszkanów .509 7.2.2. Klasztor dominikanów .515 7.2.3. Klasztor benedyktynek .520 7.3. Elbląg .523 7.3.1. Klasztor dominikanów .523 7.3.2. Klasztor brygidek .530 7.4. Gdańsk .533 7.4.1. Klasztor dominikanów .533 7.4.2. Klasztor franciszkanów .538 7.4.3. Klasztor karmelitów .540 7.4.4. Klasztor brygidek .541 7.5. Królewiec .543 7.5.1. Klasztor franciszkanów .543 7.5.2. Klasztor benedyktynek .543 7.6. Braniewo .544 7.6.1. Klasztor franciszkanów .544 7.7. Uwagi końcowe .545 Zakończenie .548 Wykaz skrótów .554 Wykaz źródeł i literatury .555 Źródła niepublikowane ._.555 Źródła drukowane .557 Literatura .561 Zusammenfassung.591 Indeks osób .594 Bürgerliche Stiftungen in preußischen Städten im Mittelalter und am Beginn der Neuzeit (Kuhn, Thorn, Elbing, Danzig, Königsberg, Braunsberg) Das vorliegende Buch befasst sich mit Stiftungen in den größten Städten des Deutschor¬ densstaats, die ab 1466 teilweise zum Königreich Polen gehörten. Berücksichtigt wurden also Kulm, die Thorner Altstadt und Neustadt, die Elbinger Altstadt und Neustadt, die Rechtstadt Danzig, die Altstadt und die Jungstadt Danzig, die Altstadt Königsberg, Knei¬ phof, Löbenicht sowie die Altstadt und Neustadt Braunsberg. Dabei liegt die Konzentrati¬ on auf Stiftungen von Kapellen, Altären, Messen und ewigen Lichtern in den Kirchen, die auf dem Gebiet dieser Städte und in den Vorstädten gelegen waren. Damit ist die gesamte Stiftungstätigkeit des Bürgertums dieser Städte nicht erschöpft. Kapitel I beschreibt die Stiftungen von Bürgern im 13. Jahrhundert. Sie geschahen in der Situation einer starken Position des Territorialherm, des Deutschen Ordens. Zu un¬ terstreichen ist, dass der Deutsche Orden der Empfänger vieler bürgerlicher Schenkungen war, was auch von der religiösen Attraktivität dieser Ordenskorporation im 13. Jahrhundert zeugen kann. In Kapitel II werden verschiedene Arten von Stiftungen vorgestellt, die es in Städ¬ ten gab: Stiftungen von Kapellen, Häusern für Arme, Witwen und Beginen, Stiftungen für verschiedene Arten von Messen und ewigen Lichtern. Erwähnt werden auch andere Spenden, die nicht den Charakter von Stiftungen hatten, wie z.B. Gaben von liturgischen Gegenständen, Büchern, Geld usw. Hingewiesen wird auf die gesellschaftlichen, religiösen und rechtlichen Bedingungen der Einrichtung verschiedener Stiftungen. Kapitel III zeigt die Entwicklung auf, die sich aus der Perspektive des gesellschaftli¬ chen und religiösen Lebens in den preußischen Städten vom 13. bis zum Anfang des 16. Jahrhunderts abspielte. Im Licht der erhaltenen Quellen aus dem 13. Jahrhundert domi¬ nierten individuelle Stiftungen, die im Rahmen der Bürgergemeinschaft errichtet wurden. Die Stadtgemeinde war damals in geringem Maß eine Zusammensetzung verschiedener gesellschaftlicher Gruppen. Es scheint, dass gemeinschaftliche Aspekte dominierten, was sich im religiösen Leben widerspiegelte. An den wenigen bekannten Stiftungen beteiligte sich die ganze Stadtgemeinde als eine religiöse Gruppe. Zum Hauptveranwortlichen fur ihre volle Einrichtung wurden die Stadträte gemacht. Im 14. Jahrhundert verschwand mit dem Anwachsen der städtischen Autonomie und der Entwicklung der Stadtgemeinde ihr Zusammenhalt. Verschiedene städtische Gruppen begannen an Bedeutung zu gewinnen, und auf ihrer Grundlage wurden auch religiöse Bruderschaften geschaffen. Das spiegelte sich auch wider im Umbau der Pfarrkirchen, in deren Verlauf man vid Aufmerksamkeit auf den Bau von Kapellen und die Vermehrung der Kultorte im Kirchenraum wandte. Zugleich fanden die Bürger Unterstützung för ihre religiöse Tätigkeit nicht melu nur beim Terri¬ torialherm und dem Stadtrat, sondern auch bei den immer zahlreicheren Bruderschaften. Die Stadträte waren bemüht, das religiöse Leben durch die Formatierung und Instituti- 592 Zussamenfassung onalisierung entstehender religiöser Gruppen zu kontrollieren. Im 15. Jahrhundert nutzten die Bürger die verschiedenen Möglichkeiten von Stiftungstätigkeit, die es im Rahmen der einzelnen Stadtgemeinden gab. In Kapitel IV werden Stiftungen von Kapellen und Altären in allen berücksichtigten Städten vorgestellt. In Kulm überwogen Stiftungen des städtischen Patriziats. Diese Kir¬ che wurde nicht um eine Reihe von Kapellen an den Seitenschiffen erweitert, was seinen Grund mit Sicherheit in den begrenzten finanziellen Möglichkeiten der Bürger im 14. und 15. Jahrhundert hatte. In der Thorner Altstadt wurde seit der Mitte des 14. Jahrhunderts mit dem Bau von Kapellen begonnen. Die Kapellen und Altäre in der Pfarrkirche wurden vor allem durch die reichsten Familien in der Stadt übernommen. Die Zunftbruderschaften stifteten in der Pfarrkirche Messen. Jedoch ist wenig darüber bekannt, wo sie abgehalten wurden. Vielleicht verfügte im 14. Jahrhundert ein Teil der Handwerkerbruderschaften über Altäre im Hauptschiff, die später von Vertretern des Patriziats und vom Klerus über¬ nommen wurden. In der Pfarrkirche St. Jakob in der Thorner Neustadt dominierten ein¬ deutig die Zunftbruderschaften, was der Struktur der dortigen Bevölkerung entspricht. Viele Messstiftungen in dieser Kirche wurden von Vertretern der Geistlichkeit errichtet. In der Elbinger Altstadt gab es viele Kapellen und Altäre, die Handwerkerbruderschaften gehörten. Die Dominanz der reichsten Familien in der Stadt war nicht so deutlich wie in der Thorner Altstadt oder in der Danziger Rechtstadt. Eine große Rolle spielten auch die Bruderschaften, in denen der dominierende Faktor die Devotion und nicht die berufliche Tätigkeit war. Weniger ist bekannt über die Stiftungen in der Pfarrkirche der Neustadt von Elbing. Der Bau der Pfarrkirche in dieser Stadt wurde übrigens nie zu Ende geführt. Die größte Zahl an Stiftungen geschah in der Kirche Unserer Lieben Frau in der Danziger Rechtstadt. Es scheint, dass im frühesten Zeitraum von der Mitte des W.Jahrhunderts an in der damaligen Kirche Stiftungen von Handwerkerbruderschaften überwogen. Mit der Zeit dominierten allmählich immer deutlicher die Stiftungen von Patriziern. Die reichsten Danziger Familien übernahmen im Zusammenhang mit dem Umbau der Kirche Kapellen um den Hauptaltar, aber auch im Querhaus und im östlichen Teil der Kapellen in bei¬ den Seitenschiffen. Handwerkerbruderschaften übernahmen die Kapellen und Altäre im westlichen Teil beider Seitenschiffe und an den Pfeilern im Hauptschiff, mit Ausnahme des ersten, östlichen Pfeilerpaars, das übrigens anscheinend relativ spät erbaut wurde. In der St-Johannes-Kirche in der Danziger Rechtstadt und in der Katharinenkirche in der Altstadt von Danzig machten die Handwerkerbraderschaften ihre Präsenz am stärksten deutlich. In der Pfarrkirche der Altstadt von Königsberg und in der Kathedrale in Knei¬ phof hatten Einflüsse aus der Umgebung des Kapitels entscheidenden Einfluss auf die Kirchen. Das entschied auch über den Charakter der Quellen, die wir besitzen. Mit ihrer Hilfe lassen sich die bürgerlichen Stiftungen, die in diesen Kirchen bestanden, nur frag¬ mentarisch darstellen. In Braunsberg wiederum unterstand die Pfarrkirche dem Bischof von Ermland. Es scheint aber, dass in dieser Kirche bürgerliche Stiftungen ohne größere Beschränkung vonseiten des Bischof entstanden. Etwas mehr Zeugnisse zu diesem Thema haben sich allerdings erst seit dem Anfang des 15. Jahrhunderts erhalten. Sie erlauben keine vollständige Beschreibung der stifterischen Aktivität von Bürgern in der Altstadt wie in der Neustadt von Braunsberg. Zussamenfassung 593 Ein weiteres Kapitel ist den Vermögen und Einkünften von Stiftungen in einigen Pfarrkirchen gewidmet. Auf der Grundlage der erhaltenen Quellen kann man sich mit dieser Frage nur im Fall einiger ausgewählter Pfarrkirchen beschäftigen: in Kulm, in der Altstadt und Neustadt von Thorn, in der Altstadt von Elbing und in der Danziger Recht¬ stadt. Zu den übrigen Kirchen haben sich nur bruchstückhafte Informationen erhalten. Die Ausstattung der Kapläne betrug gewöhnlich 10-12 Mark. Im Fall einiger reicherer Vika¬ rien in den Pfarrkirchen in der Thorner Altstadt, der Elbinger Altstadt und der Danziger Rechtstadt konnte sie aber deutlich mehr betragen, sogar um 30 Mark, was im Übrigen nur einen Teil von deren Einkünften darstellte, die oft sogar 100 Mark im Jahr überstiegen. Auf der Grundlage von Pfründenlisten in der Marienkirche in der Danziger Rechtstadt aus der Mitte des 15. Jahrhunderts ließen sich die gesamten Einkünfte aller Kapellen auf die Summe von 1060 Mark jährlich schätzen. Bei den Messstiftungen in dieser Kirche waren 72 Priester beschäftigt. In der Pfarrkirche in der Altstadt von Thorn gab es nach einer Pfründenliste von 1541 30 Vikarien, deren gesamte Einkünfte 740 Mark überstiegen. In Kapitel VI wurden Stiftungen in städtischen Spitälern und Leprosenhäusern vor¬ gestellt. Verhältnismäßig selten kam es in Spitalkirchen zu Stiftungen von Vikarien durch Bürger. Das lag mit Sicherheit an dem wesentlich kleineren Raum dieser Kirchen wie auch an den geringeren Bedürfnissen. Die Spendenwilligkeit der Bürger in allen Städten konzentrierte sich wahrscheinlich auf die Pönitentiare der Spitäler und Leprosenhäuser. Bei dieser Art von Einrichtungen dominierte also eindeutig die caritative Tätigkeit. Das letzte Kapitel ist den Stiftungen und der Spendenbereitschaft von Bürgern gegen¬ über den Klöstern auf dem Gebiet ihrer Städte gewidmet. In Thorn und Kulm entstanden Klöster der Dominikaner und Franziskaner und auch der stark mit dem Deutschen Orden verbundenen Benediktinerinnen. Die Franziskaner in Thorn verbanden sich infolge ihrer Lage mit dem Bürgertum der Altstadt, die Dominikaner dagegen mit dem Bürgertum aus der Neustadt. In Elbing war während der längsten Zeit des Mittelalters das einzige Kloster das der Dominikaner. Erst in der zweiten Hälfte des 15. Jahrhunderts unternahm man die Gründung eines Brigittenklosters, die allerdings mit einem Misserfolg endete. Ähnlich war es über einen langen Zeitraum in Danzig. In dieser Stadt wurden erst am Ende des 14. Jahrhunderts ein Kloster der Karmeliten und ein Frauenkloster der Brigitten gegründet sowie am Anfang des 15. Jahrhunderts ein Kloster der Franziskaner. In Königsberg, das in religiöser Hinsicht von samländischen Kanonikern dominiert wurde, war das einzige Klos¬ ter ein Kloster der Benediktinerinnen, während die kurz vor der Reformation eingerührten Franziskaner nur sehr kurz tätig waren. Alle Kloster wurden durch die Möglichkeiten bür¬ gerlicher Stiftungstätigkeit bereichert Jedoch trafen die Legate für Stiftungen in Gestalt von Immobilien auf den Widerstand der Stadträte und auch auf Probleme, die aus den Regeln einiger Orden herrührten. Klöster waren zweifellos ein attraktiver Begräbnisort für eben Teil der städtischen Eliten, was u.a. im Franziskanerkloster in der Altstadt von Thom in der 2. Hälfte des 14. Jahrhunderts deutlich wurde. (übersetzt v. Martin Faber)
any_adam_object	1
any_adam_object_boolean	1
author	Oliński, Piotr 1965-
author_GND	(DE-588)1139849662
author_facet	Oliński, Piotr 1965-
author_role	aut
author_sort	Oliński, Piotr 1965-
author_variant	p o po
building	Verbundindex
bvnumber	BV035108925
callnumber-first	D - World History
callnumber-label	DK4600
callnumber-raw	DK4600.P775
callnumber-search	DK4600.P775
callnumber-sort	DK 44600 P775
callnumber-subject	DK - Russia, Soviet Union, Former Soviet Republics, Poland
classification_rvk	NR 7900
ctrlnum	(OCoLC)285466692 (DE-599)BVBBV035108925
dewey-full	063
dewey-hundreds	000 - Computer science, information, general works
dewey-ones	063 - General organizations in Germany
dewey-raw	063
dewey-search	063
dewey-sort	263
dewey-tens	060 - General organizations and museology
discipline	Allgemeines Geschichte
discipline_str_mv	Allgemeines Geschichte
edition	Wyd. 1
era	Geschichte 1200-1599 gnd
era_facet	Geschichte 1200-1599
format	Book
fullrecord	<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?><collection xmlns="http://www.loc.gov/MARC21/slim"><record><leader>02584nam a2200589 c 4500</leader><controlfield tag="001">BV035108925</controlfield><controlfield tag="003">DE-604</controlfield><controlfield tag="005">20180706 </controlfield><controlfield tag="007">t</controlfield><controlfield tag="008">081020s2008 b\|\|\| m\|\|\| 00\|\|\| pol d</controlfield><datafield tag="020" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">9788323122197</subfield><subfield code="9">978-83-231-2219-7</subfield></datafield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(OCoLC)285466692</subfield></datafield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(DE-599)BVBBV035108925</subfield></datafield><datafield tag="040" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-604</subfield><subfield code="b">ger</subfield><subfield code="e">rakwb</subfield></datafield><datafield tag="041" ind1="0" ind2=" "><subfield code="a">pol</subfield></datafield><datafield tag="049" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-12</subfield><subfield code="a">DE-739</subfield><subfield code="a">DE-B220</subfield><subfield code="a">DE-20</subfield></datafield><datafield tag="050" ind1=" " ind2="0"><subfield code="a">DK4600.P775</subfield></datafield><datafield tag="082" ind1="0" ind2=" "><subfield code="a">063</subfield><subfield code="2">22/ger</subfield></datafield><datafield tag="084" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">NR 7900</subfield><subfield code="0">(DE-625)129797:</subfield><subfield code="2">rvk</subfield></datafield><datafield tag="084" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">8,1</subfield><subfield code="2">ssgn</subfield></datafield><datafield tag="084" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">7,41</subfield><subfield code="2">ssgn</subfield></datafield><datafield tag="100" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">Oliński, Piotr</subfield><subfield code="d">1965-</subfield><subfield code="e">Verfasser</subfield><subfield code="0">(DE-588)1139849662</subfield><subfield code="4">aut</subfield></datafield><datafield tag="245" ind1="1" ind2="0"><subfield code="a">Fundacje mieszczańskie w miastach pruskich w okresie średniowiecza i na progu czasów nowożytnych</subfield><subfield code="b">(Chełmno, Toruń, Elbląg, Gdańsk, Królewiec, Braniewo)</subfield><subfield code="c">Piotr Oliński</subfield></datafield><datafield tag="250" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">Wyd. 1</subfield></datafield><datafield tag="264" ind1=" " ind2="1"><subfield code="a">Toruń</subfield><subfield code="b">Wydawn. Naukowe Uniw. Mikołaja Kopernika</subfield><subfield code="c">2008</subfield></datafield><datafield tag="300" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">629 S.</subfield><subfield code="b">Kt.</subfield></datafield><datafield tag="336" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">txt</subfield><subfield code="2">rdacontent</subfield></datafield><datafield tag="337" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">n</subfield><subfield code="2">rdamedia</subfield></datafield><datafield tag="338" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">nc</subfield><subfield code="2">rdacarrier</subfield></datafield><datafield tag="490" ind1="0" ind2=" "><subfield code="a">Rozprawa habilitacyjna / Uniwersytet Mikołaja Kopernika</subfield></datafield><datafield tag="500" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">Zsfassung in dt. Sprache u.d.T: Bürgerliche Stiftungen in preußischen Städten im Mittelalter und am Beginn der Neuzeit</subfield></datafield><datafield tag="648" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Geschichte 1200-1599</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1=" " ind2="4"><subfield code="a">Geschichte</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1=" " ind2="4"><subfield code="a">Cities and towns, Medieval</subfield><subfield code="z">Germany</subfield><subfield code="z">Prussia</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1=" " ind2="4"><subfield code="a">Cities and towns, Medieval</subfield><subfield code="z">Prussia, East (Poland and Russia)</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Stiftung</subfield><subfield code="0">(DE-588)4057542-1</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="651" ind1=" " ind2="4"><subfield code="a">Deutschland</subfield></datafield><datafield tag="651" ind1=" " ind2="4"><subfield code="a">Prussia (Germany)</subfield><subfield code="x">History</subfield></datafield><datafield tag="651" ind1=" " ind2="4"><subfield code="a">Prussia, East (Poland and Russia)</subfield><subfield code="x">History</subfield></datafield><datafield tag="651" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Preußen</subfield><subfield code="0">(DE-588)4047194-9</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="655" ind1=" " ind2="7"><subfield code="0">(DE-588)4113937-9</subfield><subfield code="a">Hochschulschrift</subfield><subfield code="2">gnd-content</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="0"><subfield code="a">Preußen</subfield><subfield code="0">(DE-588)4047194-9</subfield><subfield code="D">g</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="1"><subfield code="a">Stiftung</subfield><subfield code="0">(DE-588)4057542-1</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="2"><subfield code="a">Geschichte 1200-1599</subfield><subfield code="A">z</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2=" "><subfield code="5">DE-604</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSBMuenchen</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=016776792&sequence=000003&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Inhaltsverzeichnis</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB Muenchen</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=016776792&sequence=000004&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Abstract</subfield></datafield><datafield tag="940" ind1="1" ind2=" "><subfield code="n">DHB</subfield></datafield><datafield tag="940" ind1="1" ind2=" "><subfield code="n">oe</subfield></datafield><datafield tag="940" ind1="1" ind2=" "><subfield code="q">DHB_JDG_ISBN_1</subfield></datafield><datafield tag="999" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-016776792</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">900</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">0902</subfield><subfield code="g">438</subfield></datafield></record></collection>
genre	(DE-588)4113937-9 Hochschulschrift gnd-content
genre_facet	Hochschulschrift
geographic	Deutschland Prussia (Germany) History Prussia, East (Poland and Russia) History Preußen (DE-588)4047194-9 gnd
geographic_facet	Deutschland Prussia (Germany) History Prussia, East (Poland and Russia) History Preußen
id	DE-604.BV035108925
illustrated	Illustrated
index_date	2024-07-02T22:16:45Z
indexdate	2024-07-09T21:22:30Z
institution	BVB
isbn	9788323122197
language	Polish
oai_aleph_id	oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-016776792
oclc_num	285466692
open_access_boolean
owner	DE-12 DE-739 DE-B220 DE-20
owner_facet	DE-12 DE-739 DE-B220 DE-20
physical	629 S. Kt.
psigel	DHB_JDG_ISBN_1
publishDate	2008
publishDateSearch	2008
publishDateSort	2008
publisher	Wydawn. Naukowe Uniw. Mikołaja Kopernika
record_format	marc
series2	Rozprawa habilitacyjna / Uniwersytet Mikołaja Kopernika
spelling	Oliński, Piotr 1965- Verfasser (DE-588)1139849662 aut Fundacje mieszczańskie w miastach pruskich w okresie średniowiecza i na progu czasów nowożytnych (Chełmno, Toruń, Elbląg, Gdańsk, Królewiec, Braniewo) Piotr Oliński Wyd. 1 Toruń Wydawn. Naukowe Uniw. Mikołaja Kopernika 2008 629 S. Kt. txt rdacontent n rdamedia nc rdacarrier Rozprawa habilitacyjna / Uniwersytet Mikołaja Kopernika Zsfassung in dt. Sprache u.d.T: Bürgerliche Stiftungen in preußischen Städten im Mittelalter und am Beginn der Neuzeit Geschichte 1200-1599 gnd rswk-swf Geschichte Cities and towns, Medieval Germany Prussia Cities and towns, Medieval Prussia, East (Poland and Russia) Stiftung (DE-588)4057542-1 gnd rswk-swf Deutschland Prussia (Germany) History Prussia, East (Poland and Russia) History Preußen (DE-588)4047194-9 gnd rswk-swf (DE-588)4113937-9 Hochschulschrift gnd-content Preußen (DE-588)4047194-9 g Stiftung (DE-588)4057542-1 s Geschichte 1200-1599 z DE-604 Digitalisierung BSBMuenchen application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=016776792&sequence=000003&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Inhaltsverzeichnis Digitalisierung BSB Muenchen application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=016776792&sequence=000004&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Abstract
spellingShingle	Oliński, Piotr 1965- Fundacje mieszczańskie w miastach pruskich w okresie średniowiecza i na progu czasów nowożytnych (Chełmno, Toruń, Elbląg, Gdańsk, Królewiec, Braniewo) Geschichte Cities and towns, Medieval Germany Prussia Cities and towns, Medieval Prussia, East (Poland and Russia) Stiftung (DE-588)4057542-1 gnd
subject_GND	(DE-588)4057542-1 (DE-588)4047194-9 (DE-588)4113937-9
title	Fundacje mieszczańskie w miastach pruskich w okresie średniowiecza i na progu czasów nowożytnych (Chełmno, Toruń, Elbląg, Gdańsk, Królewiec, Braniewo)
title_auth	Fundacje mieszczańskie w miastach pruskich w okresie średniowiecza i na progu czasów nowożytnych (Chełmno, Toruń, Elbląg, Gdańsk, Królewiec, Braniewo)
title_exact_search	Fundacje mieszczańskie w miastach pruskich w okresie średniowiecza i na progu czasów nowożytnych (Chełmno, Toruń, Elbląg, Gdańsk, Królewiec, Braniewo)
title_exact_search_txtP	Fundacje mieszczańskie w miastach pruskich w okresie średniowiecza i na progu czasów nowożytnych (Chełmno, Toruń, Elbląg, Gdańsk, Królewiec, Braniewo)
title_full	Fundacje mieszczańskie w miastach pruskich w okresie średniowiecza i na progu czasów nowożytnych (Chełmno, Toruń, Elbląg, Gdańsk, Królewiec, Braniewo) Piotr Oliński
title_fullStr	Fundacje mieszczańskie w miastach pruskich w okresie średniowiecza i na progu czasów nowożytnych (Chełmno, Toruń, Elbląg, Gdańsk, Królewiec, Braniewo) Piotr Oliński
title_full_unstemmed	Fundacje mieszczańskie w miastach pruskich w okresie średniowiecza i na progu czasów nowożytnych (Chełmno, Toruń, Elbląg, Gdańsk, Królewiec, Braniewo) Piotr Oliński
title_short	Fundacje mieszczańskie w miastach pruskich w okresie średniowiecza i na progu czasów nowożytnych
title_sort	fundacje mieszczanskie w miastach pruskich w okresie sredniowiecza i na progu czasow nowozytnych chelmno torun elblag gdansk krolewiec braniewo
title_sub	(Chełmno, Toruń, Elbląg, Gdańsk, Królewiec, Braniewo)
topic	Geschichte Cities and towns, Medieval Germany Prussia Cities and towns, Medieval Prussia, East (Poland and Russia) Stiftung (DE-588)4057542-1 gnd
topic_facet	Geschichte Cities and towns, Medieval Germany Prussia Cities and towns, Medieval Prussia, East (Poland and Russia) Stiftung Deutschland Prussia (Germany) History Prussia, East (Poland and Russia) History Preußen Hochschulschrift
url	http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=016776792&sequence=000003&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=016776792&sequence=000004&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA
work_keys_str_mv	AT olinskipiotr fundacjemieszczanskiewmiastachpruskichwokresiesredniowieczainaproguczasownowozytnychchełmnotorunelblaggdanskkrolewiecbraniewo

Holdings

There is no print copy available.

Interlibrary loan Place Request Caution: Not in THWS collection! Indexes

MARC

Record in the Search Index

There is no print copy available.

Similar Items