Wrzesień 1939: przemysł zbrojeniowy Rzeczypospolitej w relacjach i wspomnieniach
Gespeichert in:
| Format: | Buch |
|---|---|
| Sprache: | Polish |
| Veröffentlicht: |
Warszawa
Wydawnictwo Neriton
2007
|
| Ausgabe: | Wyd. 1. |
| Schlagworte: | |
| Online-Zugang: | Inhaltsverzeichnis Abstract |
| Beschreibung: | Zusammenfassung in dteutscher und englischer Sprache u.d.T.: September 1939. Rüstungsindustrie der Republik Polen in Berichten und Erinnerungen |
| Beschreibung: | 228, [1] Seiten 24 cm |
| ISBN: | 9788389729996 |
Internformat
MARC
| LEADER | 00000nam a2200000 c 4500 | ||
|---|---|---|---|
| 001 | BV023251720 | ||
| 003 | DE-604 | ||
| 005 | 20230112 | ||
| 007 | t | ||
| 008 | 080410s2007 |||| 00||| pol d | ||
| 020 | |a 9788389729996 |9 978-83-89729-99-6 | ||
| 035 | |a (OCoLC)177026517 | ||
| 035 | |a (DE-599)BVBBV023251720 | ||
| 040 | |a DE-604 |b ger |e rakwb | ||
| 041 | 0 | |a pol | |
| 049 | |a DE-12 |a DE-Re13 | ||
| 084 | |a 7,41 |2 ssgn | ||
| 245 | 1 | 0 | |a Wrzesień 1939 |b przemysł zbrojeniowy Rzeczypospolitej w relacjach i wspomnieniach |c wybór i oprac. Wojciech Włodarkiewicz |
| 250 | |a Wyd. 1. | ||
| 264 | 1 | |a Warszawa |b Wydawnictwo Neriton |c 2007 | |
| 300 | |a 228, [1] Seiten |c 24 cm | ||
| 336 | |b txt |2 rdacontent | ||
| 337 | |b n |2 rdamedia | ||
| 338 | |b nc |2 rdacarrier | ||
| 500 | |a Zusammenfassung in dteutscher und englischer Sprache u.d.T.: September 1939. Rüstungsindustrie der Republik Polen in Berichten und Erinnerungen | ||
| 505 | 0 | |a Indeksy | |
| 648 | 7 | |a Geschichte 1939 |2 gnd |9 rswk-swf | |
| 650 | 7 | |a Przemysł zbrojeniowy / Polska / 1900-1945 / źródła |2 jhpk | |
| 650 | 7 | |a Przemysł zbrojeniowy - Polska - 1900-1945 - źródła |2 jhpk | |
| 650 | 0 | 7 | |a Rüstungsproduktion |0 (DE-588)4140630-8 |2 gnd |9 rswk-swf |
| 650 | 0 | 7 | |a Rüstungsindustrie |0 (DE-588)4115806-4 |2 gnd |9 rswk-swf |
| 651 | 7 | |a Polen |0 (DE-588)4046496-9 |2 gnd |9 rswk-swf | |
| 655 | 7 | |0 (DE-588)4133254-4 |a Erlebnisbericht |2 gnd-content | |
| 655 | 7 | |0 (DE-588)4135952-5 |a Quelle |2 gnd-content | |
| 689 | 0 | 0 | |a Polen |0 (DE-588)4046496-9 |D g |
| 689 | 0 | 1 | |a Rüstungsproduktion |0 (DE-588)4140630-8 |D s |
| 689 | 0 | 2 | |a Rüstungsindustrie |0 (DE-588)4115806-4 |D s |
| 689 | 0 | 3 | |a Geschichte 1939 |A z |
| 689 | 0 | |5 DE-604 | |
| 700 | 1 | |a Włodarkiewicz, Wojciech |d 1959- |e Sonstige |0 (DE-588)131408577 |4 oth | |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSBMuenchen |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=016437088&sequence=000003&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Inhaltsverzeichnis |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB Muenchen |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=016437088&sequence=000004&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Abstract |
| 940 | 1 | |n DHB | |
| 940 | 1 | |n oe | |
| 940 | 1 | |q DHB_JDG_ISBN_1 | |
| 999 | |a oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-016437088 | ||
| 942 | 1 | 1 | |c 330.09 |e 22/bsb |f 09043 |g 438 |
| 942 | 1 | 1 | |c 355.009 |e 22/bsb |f 09043 |g 438 |
Datensatz im Suchindex
| _version_ | 1804137555056132096 |
|---|---|
| adam_text | WYKAZ DOKUMENTÓW
1. 1938
czerwiec, Warszawa
-
Oświadczenie prezydenta Ignacego Mościckie-
go dla Polskiej Agencji Telegraficznej po zwiedzeniu inwestycji Centralnego
Okręgu Przemysłowego
.............................................17
2.
Relacja premiera Felicjana Sławoja Skladkowskicgo o polskim przemyśle
zbrojeniowym do
1939
roku
.........................................18
3.
Fragment wspomnień premiera Felicjana Slawoja Skladkowskicgo o Centralnym
Okręgu Przemysłowym
.............................................20
4.
Fragment wspomnień wicepremiera Eugeniusza Kwiatkowskiego o Zakładach
Południowych w Stalowej Woli
.......................................21
5. 1936
maj
8,
Warszawa
-
Fragment przemówienia gen. dyw. Edwarda Śmi-
głego-Rydza podczas odbioru samolotów ofiarowanych wojsku przez podofi¬
cerów
...........................................................22
6. 1943
maj
24,
Londyn
-
Protokół przesłuchania gen. bryg. Tadeusza Malinow-
skiego przez Komisję powołaną w związku z wynikiem kampanii wojennej
1939
roku
...................................................... . .23
7. 1940
styczeń
31,
Bâile
Herculane
-
Odpowiedź gen. bryg. inż. Aleksandra Li-
twinowicza na kwestionariusz rejestracji faktów, uwag i spostrzeżeń dotyczący
przygotowań i działań wojennych, przesłany przez
attaché
wojskowego przy
Ambasadzie Polskiej w Bukareszcie
...................................31
8. 1940
styczeń
31,
Bâile
Herculane
-
Relacja gen. bryg. inż. Aleksandra Litwi-
nowicza o polskim przemyśle zbrojeniowym w okresie międzywojennym
.....40
9. 1964
styczeń Arundel
-
Fragment relacji gen, broni Kazimierza Sosnkowskiego
dotyczący zbrojeń polskich w latach
1935-1939.........................46
10.
Fragment wspomnień gen. bryg. Wacława Stachicwicza o polskim przemyśle
zbrojeniowym, źródłach energii i surowcach
............................55
11.
Relacja gen. dyw. Janusza Głuchowskiego o polskim przemyśle zbrojenio¬
wym
............................................................60
12.
Opinie gen. bryg. Józefa Wiatra o polskim przemyśle zbrojeniowym i organi¬
zacji naczelnych władz wojskowych do
1939
roku
.......................63
13.
Relacja gen. bryg. Józefa Wiatra o polskim potencjale gospodarczym przed
1939
rokiem
......................................................66
226
14.
Relacja płk. dr. Tadeusza Felsztyna o możliwościach produkcyjnych polskiego
przemyski zbrojeniowego do
1939
roku
................................68
15.
Relacja
pík.
dypl. Juliusza Ulrycha o konferencji w sprawie rozwoju przemysłu
zbrojeniowego w Rzeczpospolitej
.....................................70
16. 1939
listopad
27,
Paryż
-
Raport ppłk. Zygmunta Łojko w sprawie rejestracji
faktów, uwag i spostrzeżeń, dotyczących działań wojennych i przygotowań
... 71
17.
Rejestracja faktów, uwag i spostrzeżeń dotyczących przygotowań i działań
wojennych przygotowana pracz mjr. dypl.
[rez.]
dr. [inż.] Jana
Prota
.........76
18. 1939
listopad
12,
Paryż
-
Sprawozdanie pik. dypl. Erwina Więckowskiego
z zakresu spraw przemysłowych
......................................78
19. 1940
marzec
21,
Paryż
-
Załącznik do zeszytu ewidencyjnego szefa Departa¬
mentu Uzbrojenia MSWojsk. pik. dypl. inż. Jerzego
Englische..............80
20. 1940
marzec
21,
Paryż
-
Uwagi i spostrzeżenia płk. dypl. inż. Jerzego Englischa
dotyczące przygotowania
І
funkcjonowania służby uzbrojenia od
1
do
17
IX
1939
roku
........................................................83
21.
Relacja pik. inż. Kazimierza Kieszniewskiego o działalności Komitetu do Spraw
Uzbrojenia i Sprzętu
................................................89
22.
Relacja płk. [dypl.] Włodzimierza Ludwiga o eksporcie dział przeciwlotniczych
i stanic artylerii przeciwlotniczej Wojska Polskiego
.......................9
i
23. 1940
styczeń
8,
Târgovişte
-
Relacja ppłk. Tadeusza Grodzkiego o polskim
przemyśle amunicyjnym
.............................................94
24. 1940
maj
26,
Carpiagne
-
Wyciąg ze sprawozdania ppłk. Tadeusza Grodzkiego
o stanie uzbrojenia przeciwpancernego Wojska Polskiego
..................96
25. 1940
luty
14,
Paryż
-
Relacja inż. Leona Maleckiego o możliwościach pro¬
dukcyjnych i znaczeniu Polskich Zakładów Optycznych
...................98
26. 1942
listopad
18,
Londyn
-
Protokół przesłuchania ppłk. inż. Władysława
Jana Jakubowskiego w
9.
Sądzie Polowym Naczelnych Władz Sił Zbrojnych
w Londynie w sprawie karnej przeciw N.N
.............................
Ю5
27.
Sprawozdanie ppłk. [inż.] Władysława Jakubowskiego o udziale w przygoto¬
waniach i działaniach wojennych we wrześniu
1939
roku
................. 08
28.
Fragment relacji o stanic polskiego przemysłu zbrojeniowego i uzbrojeniu WP
ppłk. Józefa Sarneckiego, szefa Wydziału Broni Departamentu Uzbrojenia
MSWojsk
........................................................1 !
6
29. 1940
styczeń
17 -
Relacja dyrektora technicznego PWP Pionki inż. Stanisława
Dunin-Markiewicza, dotycząca Państwowej Wytwórni Prochu w Pionkach.
.. 121
30. 1945
listopad
15 -
Sprawozdanie kpt. Franciszka Chmury z udziału w kampanii
1939
roku
.......................................................
124
ЗЇ.
Sprawozdanie inż. Witolda Kazimierza Wicrzejskiego z działalności Państwo¬
wych Wytwórni Uzbrojenia za okres od
1
do
18
września
1939
r. z
uwzględ¬
nieniem spostrzeżeń i ewakuacji fabryk
...............................
^
32. 1943
kwiecień
20,
Londyn
-
Protokół przesłuchania ppłk, inż. Michała Dem-
bińskiego przez Komisję powołaną w związku z wynikiem kampanii wojennej
1939
r
.............. .............................................
l38
227
33. 1940
marzee
2,
Paryż
-
Sprawozdanie ppłk. Władysława Ostrowskiego o dzia¬
łalności Kierownictwa Zaopatrzenia Uzbrojenia
.........................142
34. 1940
kwiecień
29,
Paryż
-
Płk inż. Stanisław Wilkowski relacja o Biurze
Przemysłu Wojennego MSWojsk
.....................................153
35. 1943
maj
20,
Londyn
-
Protokół przesłuchania płk. inż. Stanisława Witkow-
skiego przez Komisję powołaną w związku z wynikiem kampanii wojennej
1939
roku
...................................................... . 168
36. 1940
marzec
-
Relacja ppłk uzbr. inż. Andrzeja Pomaskiego o działalności
Instytutu Technicznego Uzbrojenia
...................................170
37. 1939
grudzień1
30,
Paryż
-
Relacja ppłk. inż. Apolinarego Żebrowskiego
.....172
38. 1940
styczeń
9,
Târgovişte
-
Relacja płk. Karola Błaszkowicza z działalności
służbowej przed wybuchem wojny i w kampanii
1939
roku
...............181
39. 1940
styczeń
9 -
Relacja mjr. Michała Laskowskiego o działalności Referatu
Artyleryjskiego Departamentu Uzbrojenia MSWojsk
.....................191
40. 1939
grudzień
8,
Paryż- Relacja ppłk. Tadeusza Szmoniewskiego o działalności
Biura Wojskowego Ministerstwa Przemysłu i Handlu
....................196
41.
Relacja mjr. Henryka Woj
tule
wskiego o działalności Referatu Broni Ręcznej
i Maszynowej w Wydziale Broni Departamentu Uzbrojenia Ministerstwa Spraw
Wojskowych
.....................................................204
228
September 1939. Rüstungsindustrie der Republik Polen
in Berichten und Erinnerungen
Auswahl und Bearbeitung W. Wlodarkiewicz
Als Polen 1918 die Unabhängigkeit wiedererlangt hat, besaß es keine Rüslungspro-
duktionsfabriken, lediglich fünf Rüsl- und Munitionswerke. Das polnische Oberkomman¬
do hatte daher beschlossen, mit dem Aufbau der staatlichen Rüstungsindustrie von Grund
auf anzufangen -April 1922 entstand die Zentrale Verwaltung der Militärwerke, und
bereits im nächsten Jahr wurde mit dem Bau von fünf neuen Fabriken begonnen. 1927
wurde die Zentrale Verwaltung der Militärwerke aufgelöst und folgende Einheilen dafür
gebildet: Staatliche Rüstungswerke, Staatliches Werk für Pulver und Sprengstoffe, sowie
Staatliche Flugzeugwerke in Warschau. 1928 wurden in Warschau Staatliche Ingenieur¬
werke, 1932 Staatliche
Tele-
und Radiotcchnikwerke in Beirieb gesetzt.
Die letzten Jahre der polnischen Unabhängigkeit zeichneten sich durch umfangreiche
wirtschaftliche Investitionen aus, besonders im Zentralen Industriegebiet, wobei die Mehr¬
heit mit dem zu dieser Zeit begonnen sechsjährigen Plan der Modernisierung und des
Ausbaus der Polnischen Streitkräfte zusammenhing. Der Investitionsplan sah die Errich¬
tung von 12 Werken der strikten Kriegsindustrie im Zentralen Industriegebiet vor, die
größte Investition sollte das Südwerk in
Stalowa Wola
werden. Die Mehrheit der neuen
Fabriken hat ihre Produktion kurz vor September 1939 begonnen und konnte daher nur
in geringem Maße zur Erhöhung des polnischen Militärpotentials beitragen, wobei diese
Produktion in Hinsicht auf moderne Konstruktionen und erbrachte Qualität den auslän¬
dischen Erzeugnissen im Nichts nachstand, sie übertraf diese sogar oftmals. Eine Liste
polnischer Kriegsinduslriewerke aus dem Jahre 1938 uml asste 44 staatliche und 204
private ProduktionssUilten.
In der Forschung zum Stand der polnischen Rüstungsindustrie trifft man auf eine
Reihe von Schwierigkeiten, die bedeutendste ist der Mangel einer zugänglichen Quellen-
basis, die
lückenhaft ist, sowie verstreut auf Inlands- und Auslandsarchive. Das Archiv
des General-
Wiadysław-Sikorski-Polcn-Instituts
in London besitzt mehrere wertvolle
Berichte zu Organisation, Verwaltung, Produktionspotential, Waffen- und Munitionsqua¬
lität, sowie zu den Abnahmeprozeduren und Konstruktionsarbeiten in den Werken. In
vielen Berichten taucht das Problem der unvollständigen Nutzung des Produktionspoten¬
tials der polnischen Rüstungsindustrie seit der Sudetenkrise auf, und besonders ab März
1939, sowie Fragepunkte zum Export von Teilen für moderne Panzer- und Fliegerab¬
wehrkanonen, der bis zum Ausbruch des Krieges unterhalten wurde.
Der Großteil der Berichte aus dem Archiv des Sikorski-Insliluls, die unseren Wis¬
sensstand zur polnischen Rüstungsindustrie entscheidend bereichern, wurde in folgenden
Aktengruppen zusammengetragen: Kriegsindustrie, Industrie- und Handelsamt, Rüstungs¬
abteilung des Ministeriums für Militürangelegcnheitcn
(Sign.
В.
1.116) - 114 Berichte,
215
1964 Seiten, sowie Ministerium
lur
Militärangelegenhciten, Rüstung und Kriegsindustrie
(Sign. B.I.I2.d)
— 17 Berichte, 327 Seiten. Im Aktenkomplex Ministerium für
Militäran¬
gelegenhciten
- Administrationschef der Armee
(Sign. B.l.ll/c)
befindet sich u.a. ein
wertvoller Bericht des Brigadegenerals Ingenieur
Aleksander
Lilwinowicz, zweiter stell¬
vertretender Minister für Militärangelegcnheiten und Administrationschef der Armee, der
für die Rüstungsindustrie verantwortlich war.
All diese Berichte entstanden gemäß einer Instruktion des Ministeriums für Militäran-
gelegenheitcn vom 29. Oktober 1939, um die Geschehnisse vom September 1939 zu
erfassen und zu bewerten, sie wurden vom Registrierbüro gesammelt. Angesichts des
Quellenmangels spielen sie eine bedeutende Rolle u.a. bei die Rekonstruktion von Orga¬
nisation, geplantem und reellem Produktionspotential der polnischen Rüstungsindustrie,
dem Nutzungsgrad dieses Potentials bei steigender Außenbedrohung 1939, sowie bei
Erörterungen zu den Ursachen der mannigfaltigen Schwierigkeiten dieses Industriezweigs.
Die Berichte sind somit wertvolle Quellen, obwohl sie nicht immer völlig glaubwürdig
sind. Zweifellos ist dies durch die Tatsache bedingt,
dass
die Berichte größtenteils seit
Oktober 1939 und bis Ende April 1940 verfasst wurden, als ihre Autoren immer noch
unter dem Eindruck des Kriegs
veri
aufs standen, und das neue polnische Oberkommando
nach Schuldigen für die Niederlage suchte. Die Berichte müssen mit Vorsicht behandelt
werden, nach Möglichkeit mit Aktenbeständen konfrontiert, was angesichts deren Erhal¬
tungsgrades nicht immer möglich sein wird.
Die vorliegende Quellenausgabe beinhallet hauptsächlich bisher unveröffentlichte
Berichte aus dem Archiv vom General-Sikorski-Polcn-Institut und -Museum in London.
Unter den Autoren sollten erwähnt werden: Gencralinspekleur der Streitkräfte Marschall
Edward
Śmigly-Rydz,
Generaloberst
Kazimierz Sosnkowski,
Generalstabschef Brigade¬
general
Wacław
Stachiewicz, stellvertretenderGencralstabsehefBrigadegencral
Tadeusz
Malinowski, zweiter stellvertretender Minister für Militärangelcgenheiten und Admini¬
strationschef der Armee General
Aleksander
LUwinowicz. Aus den Kreisen der oberen
Staatsregierung der Zweiten Republik wurden u.a. Berichte von Staatspräsident Professor
Ignacy Mośeicki,
Ministerpräsidenf
Felicjan
Skíadkowski
und stellvertretenden Minister¬
präsident
Eugeniusz Kwiatkowski
veröffentlicht. Unter den vorgelegten Berichten finden
sich auch solche, die von
don
Leitern der Werke der strikien Rüstungsindustrie, sowie
den Offizieren aus der Rüstungsabteilung des Ministeriums für Militärangclegenheiten
und der Abnahmezcntrale für Rüstutigsmaterial vorbereitet wurden. Berichte
una
Erin¬
nerungen werden von Informationen zu den Hauptetappen der beruflichen Tätigkeit ihrer
Verfasser eingeleitet.
Der Aufbau, von Grund auf, einer modernen Rüstungsindustrie ist zweifelsohne eine
der bedeutendsten Errungenschaften der Zweiten Republik Polen vor dem Ausbrach des
Zweiten Weltkrieges.
216
|
| adam_txt |
WYKAZ DOKUMENTÓW
1. 1938
czerwiec, Warszawa
-
Oświadczenie prezydenta Ignacego Mościckie-
go dla Polskiej Agencji Telegraficznej po zwiedzeniu inwestycji Centralnego
Okręgu Przemysłowego
.17
2.
Relacja premiera Felicjana Sławoja Skladkowskicgo o polskim przemyśle
zbrojeniowym do
1939
roku
.18
3.
Fragment wspomnień premiera Felicjana Slawoja Skladkowskicgo o Centralnym
Okręgu Przemysłowym
.20
4.
Fragment wspomnień wicepremiera Eugeniusza Kwiatkowskiego o Zakładach
Południowych w Stalowej Woli
.21
5. 1936
maj
8,
Warszawa
-
Fragment przemówienia gen. dyw. Edwarda Śmi-
głego-Rydza podczas odbioru samolotów ofiarowanych wojsku przez podofi¬
cerów
.22
6. 1943
maj
24,
Londyn
-
Protokół przesłuchania gen. bryg. Tadeusza Malinow-
skiego przez Komisję powołaną w związku z wynikiem kampanii wojennej
1939
roku
.'. .23
7. 1940
styczeń
31,
Bâile
Herculane
-
Odpowiedź gen. bryg. inż. Aleksandra Li-
twinowicza na kwestionariusz rejestracji faktów, uwag i spostrzeżeń dotyczący
przygotowań i działań wojennych, przesłany przez
attaché
wojskowego przy
Ambasadzie Polskiej w Bukareszcie
.31
8. 1940
styczeń
31,
Bâile
Herculane
-
Relacja gen. bryg. inż. Aleksandra Litwi-
nowicza o polskim przemyśle zbrojeniowym w okresie międzywojennym
.40
9. 1964
styczeń Arundel
-
Fragment relacji gen, broni Kazimierza Sosnkowskiego
dotyczący zbrojeń polskich w latach
1935-1939.46
10.
Fragment wspomnień gen. bryg. Wacława Stachicwicza o polskim przemyśle
zbrojeniowym, źródłach energii i surowcach
.55
11.
Relacja gen. dyw. Janusza Głuchowskiego o polskim przemyśle zbrojenio¬
wym
.60
12.
Opinie gen. bryg. Józefa Wiatra o polskim przemyśle zbrojeniowym i organi¬
zacji naczelnych władz wojskowych do
1939
roku
.63
13.
Relacja gen. bryg. Józefa Wiatra o polskim potencjale gospodarczym przed
1939
rokiem
.66
226
14.
Relacja płk. dr. Tadeusza Felsztyna o możliwościach produkcyjnych polskiego
przemyski zbrojeniowego do
1939
roku
.68
15.
Relacja
pík.
dypl. Juliusza Ulrycha o konferencji w sprawie rozwoju przemysłu
zbrojeniowego w Rzeczpospolitej
.70
16. 1939
listopad
27,
Paryż
-
Raport ppłk. Zygmunta Łojko w sprawie rejestracji
faktów, uwag i spostrzeżeń, dotyczących działań wojennych i przygotowań
. 71
17.
Rejestracja faktów, uwag i spostrzeżeń dotyczących przygotowań i działań
wojennych przygotowana pracz mjr. dypl.
[rez.]
dr. [inż.] Jana
Prota
.76
18. 1939
listopad
12,
Paryż
-
Sprawozdanie pik. dypl. Erwina Więckowskiego
z zakresu spraw przemysłowych
.78
19. 1940
marzec
21,
Paryż
-
Załącznik do zeszytu ewidencyjnego szefa Departa¬
mentu Uzbrojenia MSWojsk. pik. dypl. inż. Jerzego
Englische.80
20. 1940
marzec
21,
Paryż
-
Uwagi i spostrzeżenia płk. dypl. inż. Jerzego Englischa
dotyczące przygotowania
І
funkcjonowania służby uzbrojenia od
1
do
17
IX
1939
roku
.83
21.
Relacja pik. inż. Kazimierza Kieszniewskiego o działalności Komitetu do Spraw
Uzbrojenia i Sprzętu
.89
22.
Relacja płk. [dypl.] Włodzimierza Ludwiga o eksporcie dział przeciwlotniczych
i stanic artylerii przeciwlotniczej Wojska Polskiego
.9
i
23. 1940
styczeń
8,
Târgovişte
-
Relacja ppłk. Tadeusza Grodzkiego o polskim
przemyśle amunicyjnym
.94
24. 1940
maj
26,
Carpiagne
-
Wyciąg ze sprawozdania ppłk. Tadeusza Grodzkiego
o stanie uzbrojenia przeciwpancernego Wojska Polskiego
.96
25. 1940
luty
14,
Paryż
-
Relacja inż. Leona Maleckiego o możliwościach pro¬
dukcyjnych i znaczeniu Polskich Zakładów Optycznych
.98
26. 1942
listopad
18,
Londyn
-
Protokół przesłuchania ppłk. inż. Władysława
Jana Jakubowskiego w
9.
Sądzie Polowym Naczelnych Władz Sił Zbrojnych
w Londynie w sprawie karnej przeciw N.N
.
Ю5
27.
Sprawozdanie ppłk. [inż.] Władysława Jakubowskiego o udziale w przygoto¬
waniach i działaniach wojennych we wrześniu
1939
roku
.'08
28.
Fragment relacji o stanic polskiego przemysłu zbrojeniowego i uzbrojeniu WP
ppłk. Józefa Sarneckiego, szefa Wydziału Broni Departamentu Uzbrojenia
MSWojsk
.1 !
6
29. 1940
styczeń
17 -
Relacja dyrektora technicznego PWP Pionki inż. Stanisława
Dunin-Markiewicza, dotycząca Państwowej Wytwórni Prochu w Pionkach.
. 121
30. 1945
listopad
15 -
Sprawozdanie kpt. Franciszka Chmury z udziału w kampanii
1939
roku
.
124
ЗЇ.
Sprawozdanie inż. Witolda Kazimierza Wicrzejskiego z działalności Państwo¬
wych Wytwórni Uzbrojenia za okres od
1
do
18
września
1939
r. z
uwzględ¬
nieniem spostrzeżeń i ewakuacji fabryk
.
^"
32. 1943
kwiecień
20,
Londyn
-
Protokół przesłuchania ppłk, inż. Michała Dem-
bińskiego przez Komisję powołaną w związku z wynikiem kampanii wojennej
1939
r
.".
l38
227
33. 1940
marzee
2,
Paryż
-
Sprawozdanie ppłk. Władysława Ostrowskiego o dzia¬
łalności Kierownictwa Zaopatrzenia Uzbrojenia
.142
34. 1940
kwiecień
29,
Paryż
-
Płk inż. Stanisław Wilkowski relacja o Biurze
Przemysłu Wojennego MSWojsk
.153
35. 1943
maj
20,
Londyn
-
Protokół przesłuchania płk. inż. Stanisława Witkow-
skiego przez Komisję powołaną w związku z wynikiem kampanii wojennej
1939
roku
.'. 168
36. 1940
marzec
-
Relacja ppłk uzbr. inż. Andrzeja Pomaskiego o działalności
Instytutu Technicznego Uzbrojenia
.170
37. 1939
grudzień1
30,
Paryż
-
Relacja ppłk. inż. Apolinarego Żebrowskiego
.172
38. 1940
styczeń
9,
Târgovişte
-
Relacja płk. Karola Błaszkowicza z działalności
służbowej przed wybuchem wojny i w kampanii
1939
roku
.181
39. 1940
styczeń
9 -
Relacja mjr. Michała Laskowskiego o działalności Referatu
Artyleryjskiego Departamentu Uzbrojenia MSWojsk
.191
40. 1939
grudzień
8,
Paryż- Relacja ppłk. Tadeusza Szmoniewskiego o działalności
Biura Wojskowego Ministerstwa Przemysłu i Handlu
.196
41.
Relacja mjr. Henryka Woj
tule
wskiego o działalności Referatu Broni Ręcznej
i Maszynowej w Wydziale Broni Departamentu Uzbrojenia Ministerstwa Spraw
Wojskowych
.204
228
September 1939. Rüstungsindustrie der Republik Polen
in Berichten und Erinnerungen
Auswahl und Bearbeitung W. Wlodarkiewicz
Als Polen 1918 die Unabhängigkeit wiedererlangt hat, besaß es keine Rüslungspro-
duktionsfabriken, lediglich fünf Rüsl- und Munitionswerke. Das polnische Oberkomman¬
do hatte daher beschlossen, mit dem Aufbau der staatlichen Rüstungsindustrie von Grund
auf anzufangen -April 1922 entstand die Zentrale Verwaltung der Militärwerke, und
bereits im nächsten Jahr wurde mit dem Bau von fünf neuen Fabriken begonnen. 1927
wurde die Zentrale Verwaltung der Militärwerke aufgelöst und folgende Einheilen dafür
gebildet: Staatliche Rüstungswerke, Staatliches Werk für Pulver und Sprengstoffe, sowie
Staatliche Flugzeugwerke in Warschau. 1928 wurden in Warschau Staatliche Ingenieur¬
werke, 1932 Staatliche
Tele-
und Radiotcchnikwerke in Beirieb gesetzt.
Die letzten Jahre der polnischen Unabhängigkeit zeichneten sich durch umfangreiche
wirtschaftliche Investitionen aus, besonders im Zentralen Industriegebiet, wobei die Mehr¬
heit mit dem zu dieser Zeit begonnen sechsjährigen Plan der Modernisierung und des
Ausbaus der Polnischen Streitkräfte zusammenhing. Der Investitionsplan sah die Errich¬
tung von 12 Werken der strikten Kriegsindustrie im Zentralen Industriegebiet vor, die
größte Investition sollte das Südwerk in
Stalowa Wola
werden. Die Mehrheit der neuen
Fabriken hat ihre Produktion kurz vor September 1939 begonnen und konnte daher nur
in geringem Maße zur Erhöhung des polnischen Militärpotentials beitragen, wobei diese
Produktion in Hinsicht auf moderne Konstruktionen und erbrachte Qualität den auslän¬
dischen Erzeugnissen im Nichts nachstand, sie übertraf diese sogar oftmals. Eine Liste
polnischer Kriegsinduslriewerke aus dem Jahre 1938 uml'asste 44 staatliche und 204
private ProduktionssUilten.
In der Forschung zum Stand der polnischen Rüstungsindustrie trifft man auf eine
Reihe von Schwierigkeiten, die bedeutendste ist der Mangel einer zugänglichen Quellen-
basis, die
lückenhaft ist, sowie verstreut auf Inlands- und Auslandsarchive. Das Archiv
des General-
Wiadysław-Sikorski-Polcn-Instituts
in London besitzt mehrere wertvolle
Berichte zu Organisation, Verwaltung, Produktionspotential, Waffen- und Munitionsqua¬
lität, sowie zu den Abnahmeprozeduren und Konstruktionsarbeiten in den Werken. In
vielen Berichten taucht das Problem der unvollständigen Nutzung des Produktionspoten¬
tials der polnischen Rüstungsindustrie seit der Sudetenkrise auf, und besonders ab März
1939, sowie Fragepunkte zum Export von Teilen für moderne Panzer- und Fliegerab¬
wehrkanonen, der bis zum Ausbruch des Krieges unterhalten wurde.
Der Großteil der Berichte aus dem Archiv des Sikorski-Insliluls, die unseren Wis¬
sensstand zur polnischen Rüstungsindustrie entscheidend bereichern, wurde in folgenden
Aktengruppen zusammengetragen: Kriegsindustrie, Industrie- und Handelsamt, Rüstungs¬
abteilung des Ministeriums für Militürangelegcnheitcn
(Sign.
В.
1.116) - 114 Berichte,
215
1964 Seiten, sowie Ministerium
lur
Militärangelegenhciten, Rüstung und Kriegsindustrie
(Sign. B.I.I2.d)
— 17 Berichte, 327 Seiten. Im Aktenkomplex Ministerium für
Militäran¬
gelegenhciten
- Administrationschef der Armee
(Sign. B.l.ll/c)
befindet sich u.a. ein
wertvoller Bericht des Brigadegenerals Ingenieur
Aleksander
Lilwinowicz, zweiter stell¬
vertretender Minister für Militärangelegcnheiten und Administrationschef der Armee, der
für die Rüstungsindustrie verantwortlich war.
All diese Berichte entstanden gemäß einer Instruktion des Ministeriums für Militäran-
gelegenheitcn vom 29. Oktober 1939, um die Geschehnisse vom September 1939 zu
erfassen und zu bewerten, sie wurden vom Registrierbüro gesammelt. Angesichts des
Quellenmangels spielen sie eine bedeutende Rolle u.a. bei die Rekonstruktion von Orga¬
nisation, geplantem und reellem Produktionspotential der polnischen Rüstungsindustrie,
dem Nutzungsgrad dieses Potentials bei steigender Außenbedrohung 1939, sowie bei
Erörterungen zu den Ursachen der mannigfaltigen Schwierigkeiten dieses Industriezweigs.
Die Berichte sind somit wertvolle Quellen, obwohl sie nicht immer völlig glaubwürdig
sind. Zweifellos ist dies durch die Tatsache bedingt,
dass
die Berichte größtenteils seit
Oktober 1939 und bis Ende April 1940 verfasst wurden, als ihre Autoren immer noch
unter dem Eindruck des Kriegs
veri
aufs standen, und das neue polnische Oberkommando
nach Schuldigen für die Niederlage suchte. Die Berichte müssen mit Vorsicht behandelt
werden, nach Möglichkeit mit Aktenbeständen konfrontiert, was angesichts deren Erhal¬
tungsgrades nicht immer möglich sein wird.
Die vorliegende Quellenausgabe beinhallet hauptsächlich bisher unveröffentlichte
Berichte aus dem Archiv vom General-Sikorski-Polcn-Institut und -Museum in London.
Unter den Autoren sollten erwähnt werden: Gencralinspekleur der Streitkräfte Marschall
Edward
Śmigly-Rydz,
Generaloberst
Kazimierz Sosnkowski,
Generalstabschef Brigade¬
general
Wacław
Stachiewicz, stellvertretenderGencralstabsehefBrigadegencral
Tadeusz
Malinowski, zweiter stellvertretender Minister für Militärangelcgenheiten und Admini¬
strationschef der Armee General
Aleksander
LUwinowicz. Aus den Kreisen der oberen
Staatsregierung der Zweiten Republik wurden u.a. Berichte von Staatspräsident Professor
Ignacy Mośeicki,
Ministerpräsidenf
Felicjan
Skíadkowski
und stellvertretenden Minister¬
präsident
Eugeniusz Kwiatkowski
veröffentlicht. Unter den vorgelegten Berichten finden
sich auch solche, die von
don
Leitern der Werke der strikien Rüstungsindustrie, sowie
den Offizieren aus der Rüstungsabteilung des Ministeriums für Militärangclegenheiten
und der Abnahmezcntrale für Rüstutigsmaterial vorbereitet wurden. Berichte
una
Erin¬
nerungen werden von Informationen zu den Hauptetappen der beruflichen Tätigkeit ihrer
Verfasser eingeleitet.
Der Aufbau, von Grund auf, einer modernen Rüstungsindustrie ist zweifelsohne eine
der bedeutendsten Errungenschaften der Zweiten Republik Polen vor dem Ausbrach des
Zweiten Weltkrieges.
216 |
| any_adam_object | 1 |
| any_adam_object_boolean | 1 |
| author_GND | (DE-588)131408577 |
| building | Verbundindex |
| bvnumber | BV023251720 |
| contents | Indeksy |
| ctrlnum | (OCoLC)177026517 (DE-599)BVBBV023251720 |
| edition | Wyd. 1. |
| era | Geschichte 1939 gnd |
| era_facet | Geschichte 1939 |
| format | Book |
| fullrecord | <?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?><collection xmlns="http://www.loc.gov/MARC21/slim"><record><leader>02453nam a2200541 c 4500</leader><controlfield tag="001">BV023251720</controlfield><controlfield tag="003">DE-604</controlfield><controlfield tag="005">20230112 </controlfield><controlfield tag="007">t</controlfield><controlfield tag="008">080410s2007 |||| 00||| pol d</controlfield><datafield tag="020" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">9788389729996</subfield><subfield code="9">978-83-89729-99-6</subfield></datafield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(OCoLC)177026517</subfield></datafield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(DE-599)BVBBV023251720</subfield></datafield><datafield tag="040" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-604</subfield><subfield code="b">ger</subfield><subfield code="e">rakwb</subfield></datafield><datafield tag="041" ind1="0" ind2=" "><subfield code="a">pol</subfield></datafield><datafield tag="049" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-12</subfield><subfield code="a">DE-Re13</subfield></datafield><datafield tag="084" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">7,41</subfield><subfield code="2">ssgn</subfield></datafield><datafield tag="245" ind1="1" ind2="0"><subfield code="a">Wrzesień 1939</subfield><subfield code="b">przemysł zbrojeniowy Rzeczypospolitej w relacjach i wspomnieniach</subfield><subfield code="c">wybór i oprac. Wojciech Włodarkiewicz</subfield></datafield><datafield tag="250" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">Wyd. 1.</subfield></datafield><datafield tag="264" ind1=" " ind2="1"><subfield code="a">Warszawa</subfield><subfield code="b">Wydawnictwo Neriton</subfield><subfield code="c">2007</subfield></datafield><datafield tag="300" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">228, [1] Seiten</subfield><subfield code="c">24 cm</subfield></datafield><datafield tag="336" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">txt</subfield><subfield code="2">rdacontent</subfield></datafield><datafield tag="337" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">n</subfield><subfield code="2">rdamedia</subfield></datafield><datafield tag="338" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">nc</subfield><subfield code="2">rdacarrier</subfield></datafield><datafield tag="500" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">Zusammenfassung in dteutscher und englischer Sprache u.d.T.: September 1939. Rüstungsindustrie der Republik Polen in Berichten und Erinnerungen</subfield></datafield><datafield tag="505" ind1="0" ind2=" "><subfield code="a">Indeksy</subfield></datafield><datafield tag="648" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Geschichte 1939</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Przemysł zbrojeniowy / Polska / 1900-1945 / źródła</subfield><subfield code="2">jhpk</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Przemysł zbrojeniowy - Polska - 1900-1945 - źródła</subfield><subfield code="2">jhpk</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Rüstungsproduktion</subfield><subfield code="0">(DE-588)4140630-8</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Rüstungsindustrie</subfield><subfield code="0">(DE-588)4115806-4</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="651" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Polen</subfield><subfield code="0">(DE-588)4046496-9</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="655" ind1=" " ind2="7"><subfield code="0">(DE-588)4133254-4</subfield><subfield code="a">Erlebnisbericht</subfield><subfield code="2">gnd-content</subfield></datafield><datafield tag="655" ind1=" " ind2="7"><subfield code="0">(DE-588)4135952-5</subfield><subfield code="a">Quelle</subfield><subfield code="2">gnd-content</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="0"><subfield code="a">Polen</subfield><subfield code="0">(DE-588)4046496-9</subfield><subfield code="D">g</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="1"><subfield code="a">Rüstungsproduktion</subfield><subfield code="0">(DE-588)4140630-8</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="2"><subfield code="a">Rüstungsindustrie</subfield><subfield code="0">(DE-588)4115806-4</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="3"><subfield code="a">Geschichte 1939</subfield><subfield code="A">z</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2=" "><subfield code="5">DE-604</subfield></datafield><datafield tag="700" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">Włodarkiewicz, Wojciech</subfield><subfield code="d">1959-</subfield><subfield code="e">Sonstige</subfield><subfield code="0">(DE-588)131408577</subfield><subfield code="4">oth</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSBMuenchen</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=016437088&sequence=000003&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Inhaltsverzeichnis</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB Muenchen</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=016437088&sequence=000004&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Abstract</subfield></datafield><datafield tag="940" ind1="1" ind2=" "><subfield code="n">DHB</subfield></datafield><datafield tag="940" ind1="1" ind2=" "><subfield code="n">oe</subfield></datafield><datafield tag="940" ind1="1" ind2=" "><subfield code="q">DHB_JDG_ISBN_1</subfield></datafield><datafield tag="999" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-016437088</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">330.09</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">09043</subfield><subfield code="g">438</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">355.009</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">09043</subfield><subfield code="g">438</subfield></datafield></record></collection> |
| genre | (DE-588)4133254-4 Erlebnisbericht gnd-content (DE-588)4135952-5 Quelle gnd-content |
| genre_facet | Erlebnisbericht Quelle |
| geographic | Polen (DE-588)4046496-9 gnd |
| geographic_facet | Polen |
| id | DE-604.BV023251720 |
| illustrated | Not Illustrated |
| index_date | 2024-07-02T20:28:19Z |
| indexdate | 2024-07-09T21:14:09Z |
| institution | BVB |
| isbn | 9788389729996 |
| language | Polish |
| oai_aleph_id | oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-016437088 |
| oclc_num | 177026517 |
| open_access_boolean | |
| owner | DE-12 DE-Re13 DE-BY-UBR |
| owner_facet | DE-12 DE-Re13 DE-BY-UBR |
| physical | 228, [1] Seiten 24 cm |
| psigel | DHB_JDG_ISBN_1 |
| publishDate | 2007 |
| publishDateSearch | 2007 |
| publishDateSort | 2007 |
| publisher | Wydawnictwo Neriton |
| record_format | marc |
| spelling | Wrzesień 1939 przemysł zbrojeniowy Rzeczypospolitej w relacjach i wspomnieniach wybór i oprac. Wojciech Włodarkiewicz Wyd. 1. Warszawa Wydawnictwo Neriton 2007 228, [1] Seiten 24 cm txt rdacontent n rdamedia nc rdacarrier Zusammenfassung in dteutscher und englischer Sprache u.d.T.: September 1939. Rüstungsindustrie der Republik Polen in Berichten und Erinnerungen Indeksy Geschichte 1939 gnd rswk-swf Przemysł zbrojeniowy / Polska / 1900-1945 / źródła jhpk Przemysł zbrojeniowy - Polska - 1900-1945 - źródła jhpk Rüstungsproduktion (DE-588)4140630-8 gnd rswk-swf Rüstungsindustrie (DE-588)4115806-4 gnd rswk-swf Polen (DE-588)4046496-9 gnd rswk-swf (DE-588)4133254-4 Erlebnisbericht gnd-content (DE-588)4135952-5 Quelle gnd-content Polen (DE-588)4046496-9 g Rüstungsproduktion (DE-588)4140630-8 s Rüstungsindustrie (DE-588)4115806-4 s Geschichte 1939 z DE-604 Włodarkiewicz, Wojciech 1959- Sonstige (DE-588)131408577 oth Digitalisierung BSBMuenchen application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=016437088&sequence=000003&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Inhaltsverzeichnis Digitalisierung BSB Muenchen application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=016437088&sequence=000004&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Abstract |
| spellingShingle | Wrzesień 1939 przemysł zbrojeniowy Rzeczypospolitej w relacjach i wspomnieniach Indeksy Przemysł zbrojeniowy / Polska / 1900-1945 / źródła jhpk Przemysł zbrojeniowy - Polska - 1900-1945 - źródła jhpk Rüstungsproduktion (DE-588)4140630-8 gnd Rüstungsindustrie (DE-588)4115806-4 gnd |
| subject_GND | (DE-588)4140630-8 (DE-588)4115806-4 (DE-588)4046496-9 (DE-588)4133254-4 (DE-588)4135952-5 |
| title | Wrzesień 1939 przemysł zbrojeniowy Rzeczypospolitej w relacjach i wspomnieniach |
| title_auth | Wrzesień 1939 przemysł zbrojeniowy Rzeczypospolitej w relacjach i wspomnieniach |
| title_exact_search | Wrzesień 1939 przemysł zbrojeniowy Rzeczypospolitej w relacjach i wspomnieniach |
| title_exact_search_txtP | Wrzesień 1939 przemysł zbrojeniowy Rzeczypospolitej w relacjach i wspomnieniach |
| title_full | Wrzesień 1939 przemysł zbrojeniowy Rzeczypospolitej w relacjach i wspomnieniach wybór i oprac. Wojciech Włodarkiewicz |
| title_fullStr | Wrzesień 1939 przemysł zbrojeniowy Rzeczypospolitej w relacjach i wspomnieniach wybór i oprac. Wojciech Włodarkiewicz |
| title_full_unstemmed | Wrzesień 1939 przemysł zbrojeniowy Rzeczypospolitej w relacjach i wspomnieniach wybór i oprac. Wojciech Włodarkiewicz |
| title_short | Wrzesień 1939 |
| title_sort | wrzesien 1939 przemysl zbrojeniowy rzeczypospolitej w relacjach i wspomnieniach |
| title_sub | przemysł zbrojeniowy Rzeczypospolitej w relacjach i wspomnieniach |
| topic | Przemysł zbrojeniowy / Polska / 1900-1945 / źródła jhpk Przemysł zbrojeniowy - Polska - 1900-1945 - źródła jhpk Rüstungsproduktion (DE-588)4140630-8 gnd Rüstungsindustrie (DE-588)4115806-4 gnd |
| topic_facet | Przemysł zbrojeniowy / Polska / 1900-1945 / źródła Przemysł zbrojeniowy - Polska - 1900-1945 - źródła Rüstungsproduktion Rüstungsindustrie Polen Erlebnisbericht Quelle |
| url | http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=016437088&sequence=000003&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=016437088&sequence=000004&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |
| work_keys_str_mv | AT włodarkiewiczwojciech wrzesien1939przemysłzbrojeniowyrzeczypospolitejwrelacjachiwspomnieniach |