Zakon krzyżacki i jego państwo w Prusach: wybór tekstów źródłowych
Gespeichert in:
| Format: | Buch |
|---|---|
| Sprache: | Polish Latin German |
| Veröffentlicht: |
Toruń
Wydawn. Uniw. Mikołaja Kopernika
2005
|
| Ausgabe: | Wyd. 1. |
| Schlagworte: | |
| Online-Zugang: | Inhaltsverzeichnis |
| Beschreibung: | 160 S. |
| ISBN: | 832311921X |
Internformat
MARC
| LEADER | 00000nam a2200000 c 4500 | ||
|---|---|---|---|
| 001 | BV021706267 | ||
| 003 | DE-604 | ||
| 005 | 20080627 | ||
| 007 | t| | ||
| 008 | 060824s2005 xx |||| 00||| pol d | ||
| 020 | |a 832311921X |9 83-231-1921-X | ||
| 035 | |a (OCoLC)69282066 | ||
| 035 | |a (DE-599)BVBBV021706267 | ||
| 040 | |a DE-604 |b ger |e rakwb | ||
| 041 | 1 | |a pol |h lat |h ger | |
| 049 | |a DE-12 |a DE-739 |a DE-521 |a DE-B220 |a DE-188 | ||
| 082 | 0 | |a 943.02 |2 22/ger | |
| 084 | |a NM 8250 |0 (DE-625)126447: |2 rvk | ||
| 084 | |a 7,41 |2 ssgn | ||
| 245 | 1 | 0 | |a Zakon krzyżacki i jego państwo w Prusach |b wybór tekstów źródłowych |c pod red. Andrzeja Radzimińskiego |
| 250 | |a Wyd. 1. | ||
| 264 | 1 | |a Toruń |b Wydawn. Uniw. Mikołaja Kopernika |c 2005 | |
| 300 | |a 160 S. | ||
| 336 | |b txt |2 rdacontent | ||
| 337 | |b n |2 rdamedia | ||
| 338 | |b nc |2 rdacarrier | ||
| 610 | 1 | 7 | |a Ordo Fratrum Domus Hospitalis Sanctae Mariae Teutonicorum in Jerusalem - historia - źródła |2 jhpk |
| 648 | 7 | |a Geschichte |2 gnd |9 rswk-swf | |
| 651 | 7 | |a Państwo Krzyżackie - źródła |2 jhpk | |
| 651 | 7 | |a Preußen |g Ordensstaat |0 (DE-588)4076337-7 |2 gnd |9 rswk-swf | |
| 655 | 7 | |0 (DE-588)4135952-5 |a Quelle |2 gnd-content | |
| 689 | 0 | 0 | |a Preußen |g Ordensstaat |0 (DE-588)4076337-7 |D g |
| 689 | 0 | 1 | |a Geschichte |A z |
| 689 | 0 | |5 DE-604 | |
| 700 | 1 | |a Radzimiński, Andrzej |d 1958- |e Sonstige |0 (DE-588)132636875 |4 oth | |
| 856 | 4 | 2 | |m HEBIS Datenaustausch |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=014920151&sequence=000002&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Inhaltsverzeichnis |
| 940 | 1 | |n DHB | |
| 940 | 1 | |n oe | |
| 940 | 1 | |q DHB_BSB_DDC1 | |
| 940 | 1 | |q DHB_JDG_ISBN_1 | |
| 942 | 1 | 1 | |c 900 |e 22/bsb |f 0902 |g 438 |
| 942 | 1 | 1 | |c 900 |e 22/bsb |f 0902 |g 479 |
| 942 | 1 | 1 | |c 900 |e 22/bsb |f 0902 |g 43 |
| 943 | 1 | |a oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-014920151 | |
Datensatz im Suchindex
| _version_ | 1816140915592396800 |
|---|---|
| adam_text |
ZAKON KRZYŻACKI
I JEGO PAŃSTWO W PRUSACH
Wybór tekstów źródłowych
pod redakcją
Andrzeja Radzimińskiego
wyboru dokonali
- Leszek Zygner
Tomasz Jasiński
Janusz Tandecki
Andrzej Radzimiński
Sławomir Jóźwiak
Wiesław Sieradzan
Roman Czaja
Marian Arszyński
Toruń 2005
Spis treści
Wstęp (Andrzej Radzimiński) 5
Geneza i powstanie zakonu krzyżackiego (Leszek Zygner) 7
1 Opowiadanie o początkach [pierwocinach] zakonu niemieckiego 10
2 Papież Celestyn III przyjmuje w opiekę braci szpitala Najświętszej Marii Panny Niemców w Jerozolimie 12
3 Papież Innocenty III bierze w opiekę szpital niemiecki i zatwierdza jego regułę, sporządzoną w oparciu o regułę tem
plariuszy i joannitów 14
4 Fragmenty reguły zakonu krzyżackiego 14
Reguła 1 Rozpoczyna się część pierwsza reguły o sprawach istotnych, a mianowicie o czystości, posłuszeństwie i ubó
stwie 14
Reguła 4 W których domach powinny być szpitale Część druga 14
Reguła 8 O służbie Bożej Część trzecia : 15
Reguła 9 Jak często w roku bracia powinni przyjmować komunię 15
Reguła 11 O szatach braci 16
Reguła 27 O braciach mających być zwołanymi na radę 16
Ustawa 32 O świętach 17
Zwyczaj 3 O tych, którzy mają uczestniczyć w wyborze mistrza 17
Zwyczaj 4 O wyborze mistrza 18
Obrzęd przyjęcia do zakonu 18
Początki władztwa terytorialnego (Tomasz Jasiński) 21
1 Konrad książę Mazowsza i Kujaw oraz biskup płocki Giedko wraz z kapitułą płocką nadają biskupowi pruskiemu Chry
stianowi grody, wsie i posiadłości w ziemi chełmińskiej 24
2 Fryderyk II cesarz potwierdza Hermanowi von Salza, wielkiemu mistrzowi zakonu krzyżackiego, przyszłe nadania księ
cia Konrada mazowieckiego oraz nadaje zakonowi szereg przywilejów w ziemi chełmińskiej i Prusach 26
3 Konrad książę Mazowsza i Kujaw nadaje zakonowi krzyżackiemu ziemię chełmińską i wieś Orłowo na Kujawach 27
4 Chrystian, biskup Prus, nadaje zakonowi krzyżackiemu dziesięciny w dobrach w ziemi chełmińskiej, które otrzymali od
księcia Konrada • 1 28
5 Gunter, biskup płocki, oraz kapituła płocka nadają Rycerzom Chrystusa z Dobrzynia wszystkie dobra należące do bi
skupstwa płockiego w ziemi dobrzyńskiej oraz rezygnują na ich rzecz z niektórych praw i dochodów kościelnych 28
6 Konrad, książę Mazowsza i Kujaw, Gunter, elekt płocki oraz kanonicy włocławscy uposażają Rycerzy Prus (przyszły zakon
braci dobrzyńców) 29
7 Grzegorz papież potwierdza nadania Konrada mazowieckiego dla zakonu krzyżackiego w ziemi chełmińskiej i na pogra
niczu z Prusami oraz wzywa Zakon do podboju Prus, z wyjątkiem ziemi, która przyjęła legata papieskiego 30
8 Chrystian, pierwszy biskup Prus, wszystkie swoje posiadłości, które otrzymał lub kupił od księcia Konrada i Kościoła
płockiego, nadaje zakonowi krzyżackiemu, w zamian za dwieście pługów, pięć dworów oraz czynsz w pszenicy 31
9 Henryk, opat z Łekna, i Jan, opat z Lądu, zaświadczają, na jakich warunkach Chrystian, biskup Prus, przekazał zakono
wi krzyżackiemu swoje posiadłości w ziemi chełmińskiej 31
158 Spis treści
10 Konrad, książę Mazowsza i Kujaw, za zgodą żony i synów, nadaje zakonowi krzyżackiemu ziemię chełmińską 33
11 Konrad, książę Mazowsza i Kujaw, nadaje zakonowi krzyżackiemu ziemię chełmińską oraz zrzeka się wszelkich praw do
podbojów krzyżackich w Prusach 33
12 Grzegorz papież potwierdza zakonowi krzyżackiemu nadania i dyspozycje księcia Konrada 35
13 Chrystian, pierwszy biskup Prus, przekazuje zakonowi krzyżackiemu swoje prawa i posiadłości w ziemi chełmińskiej, które
otrzymał od biskupstwa płockiego, księcia Konrada lub kupił od dziedziców Krystyna 36
14 Chrystian, pierwszy biskup Prus, nadaje zakonowi krzyżackiemu trzecią część ziem pruskich 37
15 Papież Grzegorz IX bierze zdobycze zakonu krzyżackiego w Prusach jako własność Św Piotra w opiekę Stolicy Apo
stolskiej ' 37
16 Wilhelm, legat Stolicy Apostolskiej, Michał, biskup kujawski i inni duchowni zaświadczają o zawarciu przez księcia
Konrada i zakon krzyżacki ugody dotyczącej ziemi dobrzyńskiej 38
17 Papież Grzegorz IX nakazuje biskupowi miśnieńskiemu i innym duchownym rozpatrzenie skargi biskupa Chiystiana prze
ciwko zakonowi krzyżackiemu lub ewentualnie przekazanie tej skargi Stolicy Apostolskiej 40
Struktura wewnętrzna (Janusz Tandecki) 43
1 Herman von Salza, wielki mistrz zakonu krzyżackiego i Herman Balk, preceptor [mistrz krajowy] na Słowiańszczyznę
i Prusy nadają przywilej lokacyjny mieszkańcom Chełmna i Torunia 45
2 Henryk von Hohenlohe, wielki mistrz zakonu krzyżackiego nadaje przywilej lokacyjny mieszkańcom Elbląga 49
3 Konrad von Thierberg, wicemistrz krajowy i marszałek Zakonu w Prusach odnawia przywilej nadany wcześniej rycer
stwu polskiemu przez Hermana Balka, a zaginiony podczas powstania Prusów 51
4 Meinhard z Kwerfurtu, mistrz krajowy pruski za pośrednictwem Hartunga, komtura radzyńskiego nadaje 60 łanów
w Linowie i upoważnia do przeprowadzenia na nich lokacji wsi na prawie chełmińskim Gobelina, sołtysa z Radzynia 54
5 Henryk Dusemer, wielki mistrz nadaje prawo lubeckie Nowemu Miastu Elblągowi 55
6 Komtur golubski przedstawia wielkiemu mistrzowi [Ludwikowi von Erlichshausen] konflikt, do jakiego doszło między
nim a rycerzem Pietraszem • 56
Organizacja Kościoła i duchowieństwo {Andrzej Radzimiński) 59
1 Wilhelm z Modeny, legat papieski, dokonuje podziału Prus i ziemi chełmińskiej na cztery diecezje: chełmińską, pome
zańską, warmińską i sambijską, określa ich granice oraz podstawy uposażenia 61
2 Albert, biskup pomezański, tworzy w Kwidzynie kapitułę katedralną mającą funkcjonować według reguły krzyżackiej, wy
znaczając jej członków oraz nadając jej prawo wyboru nowych kanoników 63
3 Konrad von Feuchtwangen, wielki mistrz, nadaje sambijskiej kapitule katedralnej prawo patronatu kościoła parafialnego
w Królewcu oraz prawo wzniesienia w tej parafii kościoła katedralnego 64
4 Zygfryd, biskup sambijski, ustanawia statuty dla duchowieństwa diecezjalnego po zakończeniu wizytacji 65
5 Dziekan Piotr oraz kapituła sambijska informują Fryderyka, arcybiskupa ryskiego o śmierci biskupa Zygfryda, wyborach
nowego biskupa, którym został prepozyt Jan oraz proszą o zatwierdzenie tego wyboru 67
6 [Dietrich von Altenburg], wielki mistrz, mianuje Angelusa z Viterbo na stanowisko prokuratora zakonu krzyżackiego
w audientia litterarum contradictarum przy kurii papieskiej 70
7 Jan von Drere, kapłan diecezji chełmińskiej, funduje uposażenie dla wikariusza altarii pod wezwaniem Trzech Króli
w kościele parafialnym w Chełmnie 70
8 Arnold [Stapel], biskup chełmiński, w imieniu swoim, kapituły katedralnej i poddanych biskupstwa chełmińskiego odda
je się pod władzę króla polskiego Władysława [Jagiełły] i przyrzeka mu wierność 72
9 Andrzej, oficjał chełmiński, prosi Grzegorza, kapelana wielkiego mistrza, o przyjęcie pewnej osoby, która została kano
nikiem chełmżyńskim, do zakonu krzyżackiego 72
Społeczeństwo Kształtowanie się reprezentacji stanowej {Sławomir Jóźwiak) 75
1 Przedstawiciele rycerstwa ziemi chełmińskiej w ramach ścisłego podziału stanowego domagają się niepowoływania ich
przed sądy miejskie oraz żądają, aby dotyczące ich sprawy sądowe były rozpatrywane przez krzyżackiego wójta z Lipien-
ka Poddani z ich dóbr, dopuszczający się wykroczeń na terenie miast, powinni być sądzeni wyłącznie w ich obecności 79
2 Okoliczności zamordowania w kwietniu 1411 roku przez komtura gdańskiego Henryka von Plauen trzech rajców z Gdań
ska z burmistrzem Konradem Letzkauem na czele na podstawie tzw Gdańskiej kroniki Zakonu napisanej między 1439
a 1459 rokiem 79
3 Komtur toruński Jan von Selbach w imieniu innych zakonnych administratorów terytorialnych z ziemi chełmińskiej zwraca
się z prośbą do wielkiego mistrza Michała Kuchmeistra o wystawienie na wszelki wypadek w formie pisemnej zapewnie
nia dla rycerzy i giermków z tych obszarów, że wzięcie udziału w planowanej wyprawie wojennej przeciwko Polsce w ża
den sposób nie uszczupli ich dotychczasowych przywilejów Prosi również o zobligowanie wójta bratiańskiego i komtura
brodnickiego do przyspieszenia mobilizacji rycerzy z podległych im okręgów 81
Spis treści 159
4 Przedstawiciele stanów z całego obszaru Prus domagają się zwołania rady przy wielkim mistrzu dla rozpatrywania za
sadniczych spraw wewnętrznych państwa, a także żądają potwierdzenia przez najwyższego zwierzchnika Zakonu dotych
czasowych przywilejów, nieskazywania nikogo bez wyroku sądowego oraz nienakladania nowych podatków i innych ob
ciążeń finansowych bez zgody przedstawicieli postulowanej rady 82
5 Załącznik do listu komtura ostródzkiego Wolframa von Seinsheim, skierowanego do wielkiego mistrza Pawła von Rus-
dorf, zawierający informacje o zdradzieckich zamysłach niektórych rycerzy z ziemi chełmińskiej, poddanych Zakonu 83
6 Komtur toruński Wincenty von Wirsberg przekazuje wielkiemu mistrzowi Pawłowi von Rusdorf doniesienia swoich in
formatorów na temat skrytego porozumienia rady Starego Miasta Torunia i rycerzy z ziemi chełmińskiej w sprawie od
mowy uczestniczenia w dalszej wojnie z Polską i tajnych kontaktów przedstawicieli stanów z państwa zakonnego z poli
tykami polskimi w Krakowie 84
7 Przedstawiciele stanów, odmawiają wydania opinii w sprawie konfliktu wielkiego mistrza Pawła von Rusdorf z mistrzem
niemieckim Eberhardem von Seinsheim, gdyż na zjeździe są obecni jedynie nieliczni reprezentanci rycerstwa W przy
szłości, w razie konieczności rozpatrywania najważniejszych, wewnętrznych spraw państwowych, czas i miejsce zjazdu
zostaną ustalone przez przedstawicieli miast i rycerstwa niezależnie od zgody wielkiego mistrza, a najwyżsi dygnitarze
zakonni otrzymają zaproszenie na obrady Hołd nowo wybranym wielkim mistrzom będzie odtąd składany wyłącznie
przez wspólną reprezentację miast i rycerstwa 85
8 Przyczyny powołania do życia Związku Pruskiego na podstawie tzw Gdańskiej kroniki o Związku spisanej najprawdo
podobniej krótko po 1466 roku 86
9 Skargi na nadużycia władz zakonnych oraz wykaz społecznych, politycznych i gospodarczych żądań przedstawicieli rycer
stwa i miast z ziemi chełmińskiej przedłożonych wielkiemu mistrzowi Pawłowi von Rusdorf 87
Oblicza kultury intelektualnej (Wiesław Sieradzan) 89
1 Traktat o chwale Bożej i o modlitwie napisany przez dominikanina i pierwszego biskupa chełmińskiego Heidenryka
(1245-1263) 94
2 Papież Urban VI zezwala na założenie studium generalnego w Chełmnie 98
3 Zygmunt Luksemburski, cesarz rzymski, na prośbę mieszkańców miasta Chełmna nadaje mu przywilej zezwalający na
założenie uniwersytetu 100
4 Kronika Piotra z Dusburga (część III) 102
5 Wielki mistrz Winrych von Kniprode w świetle kroniki Wiganda z Marburga 103
6 Żywot błogosławionej Doroty z Mątowów Jana z Kwidzyna 104
7 Podbój Prus w świetle Starszej kroniki oliwskiej 105
8 Ordynacja szkoły łacińskiej w Malborku z końca drugiej połowy XIV wieku, zachowana w rękopisie z XV wieku 107
9 Wzmianki o bractwie uczonych (literackim) w Nowym Mieście Toruniu w pierwszej połowie XV wieku 108
Działalność gospodarcza (Roman Czaja) 109
1 Fragment tzw Wielkiej księgi czynszowej zakonu krzyżackiego (Dochody z renty gruntowej i czynszów dzierżawnych
komturstwa toruńskiego z 1438 roku) 111
2 Fragmenty rachunków wielkiego szafarza z Królewca (Zapisy z lat 1402-1403 dotyczące kontaktów handlowych z miesz
czanami gdańskimi) 112
3 Fragmenty księgi rachunkowej wielkiego szafarza z Malborka założonej w 1417 r (W księdze tej spisano wszystkie za
ległości płatnicze, jakie w 1417 r posiadał szafarz malborski) 114
4 Fragment księgi rachunkowej wielkich szafarzy z Królewca z lat 1411-1423 114
5 Fragmenty rachunków komtura z Pokarmina (Brandenburg) z lat 1408-1410 (Rachunki zawierają m in rozliczenia trans
akcji handlowych komtura Marquarda von Salzbach (1402-1410) z mieszczanami gdańskimi i elbląskimi oraz z jego
przedstawicielem handlowym (wirt) w Elblągu Tilemanem von Munster) 115
6 Inwentarze folwarku komturstwa toruńskiego w Mlewcu (Spisywane przy okazji przekazywania urzędu komtura Zawie
rają spis inwentarza żywego, zapasów żywności i narzędzi) 116
7 Skargi miast i rycerstwa przedłożone wielkiemu mistrzowi Ulrykowi von Jungingen na zjeździe w Malborku 6 maja 1408 r 117
8 Prośby i skargi przedłożone 6 stycznia 1414 r na zjeździe w Malborku Michałowi Kiichmeistrowi przed jego wyborem
na wielkiego mistrza (9 stycznia) 118
9 Fragment recesu ze zjazdu stanów pruskich z wielkim mistrzem 24 czerwca 1440 r (Opowiedzi wielkiego mistrza Pawła
von Rusdorf na skargi przedłożone przez stany pruskie na poprzednim zjeździe 5 maja 1440 r ) 119
10 Fragment listu komtura toruńskiego Jana von Beenhausen do wielkiego mistrza Konrada von Erlichshausen zawierają
cego skargi na położenie gospodarcze komturstwa 120
Budownictwo (Marian Arszyński) 123
1 Krzyżacy wznoszą pierwszy gród w Kwidzynie z przygotowanych wcześniej elementów spławionych Wisłą w dół 127
2 Krzyżacy budują gród w Dzierzgoniu z elementów konstrukcyjnych przygotowanych wcześniej, prawdopodobnie
na terenie ziemi chełmińskiej 128
160 Spis treści
3 Krzyżacy wznoszą zamek w Gniewie stosując w pierwszej fazie jego budowy elementy budowlane przeniesione na nowe
miejsce po rozbiórce grodu w Potterbergu i 128
4 Ugoda między biskupem sambijskim i kapitułą a Krzyżakami dotycząca ograniczenia cech warownych katedry i zabudo
wań kurialnych budowanych w Królewcu 128
5 Komtur tucholski Konrad Vullekop nadaje Mikołajowi Bartenstein wieś Brusy celem lokacji na prawie niemieckim, na
kładając na mieszkańców szereg powinności - m in obowiązek uczestnictwa w pracach przy budowie i burzeniu grodów 129
6 Umowa zawarta przez witryków kościoła NMP w Gdańsku z mistrzem murarskim Henrykiem Ungeradin na prace przy
tym kościele 130
7 Umowa zawarta przez radę z mistrzem ciesielskim (?) Janem i murarzem Berntem na wykonanie pewnych prac ciesiel
skich, dekarskich i murarskich przy kościele św Katarzyny w Braniewie 130
8 Umowa o pracę w cegielni miejskiej zawarta przez radę miasta Braniewa z ceglarzem Jakubem Bóhme 131
9 Wielki mistrz Konrad von Wallenrod wydaje zgodę na zburzenie starego ratusza staromiejskiego w Toruniu wraz z do
mem kupieckim i innymi pomieszczeniami oraz na zbudowanie nowego ratusza z przyległościami 131
10 Sprawozdanie z obmiaru prac murarskich wykonanych na koniec kampanii budowlanej roku 1399 w czasie wznoszenia
zamku krzyżackiego w Bytowie 133
11 Wyjątki ze statutu bractwa murarzy w Elblągu dotyczące strony organizacyjnej i technicznej procesu budowlanego 134
12 Wielki mistrz Konrad von Jungingen zawiera z murarzem Mikołajem Fellensteinem umowę o pracę w charakterze bu
downiczego opłacanego ryczałtem w skali rocznej i wynagradzanego osobno za wykonanie zadań zlecanych dodatkowo 134
13 Wielki Mistrz Konrad von Jungingen zawiera z murarzem Jerzym Bescheiden umowę na prace budowlane przy zamku
w Ragnecie 135
14 Relacja z budowy grodu prymitywnymi metodami, co wymuszone było koniecznością szybkiego wzniesienia umocnienia
w trudnej sytuacji taktycznej 136
15 Krzyżacy wznoszą części wewnętrzne zamku w Tylży z elementów pozyskanych z rozebranego grodu w Neuhaus 136
16 Komtur zamkowy z Ragnety informuje szczegółowo wielkiego mistrza o przebiegu wyprawy mającej na celu wstępne
rozpoznanie terenów nad granicą żmudzką, w związku z zamiarem zbudowania tam nowych grodów 137
17 Wielki mistrz Konrad von Jungingen zawiera z Hanuszem Bollen murarzem z Gdańska umowę na prace budowlane
w Ragnecie i Tylży ' ; 139
18 Podskarbi krzyżacki zwraca się do wielkiego mistrza o akceptację propozycji przedłożonych przez budowniczego odno
śnie do sposobu rozwiązania pewnych szczegółów architektonicznych budowanej właśnie wieży 139
19 Wielki mistrz Michał Kiichmeister zezwala mieszczanom golubskim na eksploatację złóż gliny na potrzeby budowlane 140
20 Określenie obowiązków ceglarza zatrudnionego w cegielni miejskiej w Królewcu Wilkierze miasta Królewca dotyczące
wynagrodzenia i zakresu obowiązków miejskiej czeladzi 140
21 Ustalenie obowiązków i wysokości wynagrodzenia dla cieśli miejskiego w Gdańsku 141
22 Rozliczenie należności budowniczego Hansa Gotlanda za prace wykonane przez niego przy budowie Bramy Mostowej
w Toruniu 141
23 Notatka z protokołów rady dotycząca zatrudnienia budowniczego miejskiego 141
24 Notatka z postanowienia rady ustalającego zasadę dopuszczenia również proboszcza do zarządzania przez witryków środ
kami finansowymi kościoła przeznaczonymi m in na cele budowlane 142
25 Umowa dotycząca wykonania prac związanych z rozbudową kościoła NMP w Gdańsku spisana przez podejmującego się
tego zadania budowniczego Hansa Brandta 142
26 Rada miasta Reszla zawiera z murarzem Jakubem Sternberg umowę gwarancyjną dotyczącą wykonanych przez niego
prac dekarskich na dachu tamtejszego kościoła parafialnego 143
27 Umowa rady miejskiej w Dobrym Mieście z cieślą Hansem Gybbel z Elbląga na reperację zwieńczenia wieży miejsco
wego kościoła 143
Indeks osób (Ireneusz Czarciński) 145
Indeks nazw geograficznych (Ireneusz Czarciński) 153 |
| adam_txt |
ZAKON KRZYŻACKI
I JEGO PAŃSTWO W PRUSACH
Wybór tekstów źródłowych
pod redakcją
Andrzeja Radzimińskiego
wyboru dokonali
- Leszek Zygner
Tomasz Jasiński
Janusz Tandecki
Andrzej Radzimiński
Sławomir Jóźwiak
Wiesław Sieradzan
Roman Czaja
Marian Arszyński
Toruń 2005
Spis treści
Wstęp (Andrzej Radzimiński) 5
Geneza i powstanie zakonu krzyżackiego (Leszek Zygner) 7
1 Opowiadanie o początkach [pierwocinach] zakonu niemieckiego 10
2 Papież Celestyn III przyjmuje w opiekę braci szpitala Najświętszej Marii Panny Niemców w Jerozolimie 12
3 Papież Innocenty III bierze w opiekę szpital niemiecki i zatwierdza jego regułę, sporządzoną w oparciu o regułę tem
plariuszy i joannitów 14
4 Fragmenty reguły zakonu krzyżackiego 14
Reguła 1 Rozpoczyna się część pierwsza reguły o sprawach istotnych, a mianowicie o czystości, posłuszeństwie i ubó
stwie 14
Reguła 4 W których domach powinny być szpitale Część druga 14
Reguła 8 O służbie Bożej Część trzecia : 15
Reguła 9 Jak często w roku bracia powinni przyjmować komunię 15
Reguła 11 O szatach braci 16
Reguła 27 O braciach mających być zwołanymi na radę 16
Ustawa 32 O świętach 17
Zwyczaj 3 O tych, którzy mają uczestniczyć w wyborze mistrza 17
Zwyczaj 4 O wyborze mistrza 18
Obrzęd przyjęcia do zakonu 18
Początki władztwa terytorialnego (Tomasz Jasiński) 21
1 Konrad książę Mazowsza i Kujaw oraz biskup płocki Giedko wraz z kapitułą płocką nadają biskupowi pruskiemu Chry
stianowi grody, wsie i posiadłości w ziemi chełmińskiej 24
2 Fryderyk II cesarz potwierdza Hermanowi von Salza, wielkiemu mistrzowi zakonu krzyżackiego, przyszłe nadania księ
cia Konrada mazowieckiego oraz nadaje zakonowi szereg przywilejów w ziemi chełmińskiej i Prusach 26
3 Konrad książę Mazowsza i Kujaw nadaje zakonowi krzyżackiemu ziemię chełmińską i wieś Orłowo na Kujawach 27
4 Chrystian, biskup Prus, nadaje zakonowi krzyżackiemu dziesięciny w dobrach w ziemi chełmińskiej, które otrzymali od
księcia Konrada • 1 28
5 Gunter, biskup płocki, oraz kapituła płocka nadają Rycerzom Chrystusa z Dobrzynia wszystkie dobra należące do bi
skupstwa płockiego w ziemi dobrzyńskiej oraz rezygnują na ich rzecz z niektórych praw i dochodów kościelnych 28
6 Konrad, książę Mazowsza i Kujaw, Gunter, elekt płocki oraz kanonicy włocławscy uposażają Rycerzy Prus (przyszły zakon
braci dobrzyńców) 29
7 Grzegorz papież potwierdza nadania Konrada mazowieckiego dla zakonu krzyżackiego w ziemi chełmińskiej i na pogra
niczu z Prusami oraz wzywa Zakon do podboju Prus, z wyjątkiem ziemi, która przyjęła legata papieskiego 30
8 Chrystian, pierwszy biskup Prus, wszystkie swoje posiadłości, które otrzymał lub kupił od księcia Konrada i Kościoła
płockiego, nadaje zakonowi krzyżackiemu, w zamian za dwieście pługów, pięć dworów oraz czynsz w pszenicy 31
9 Henryk, opat z Łekna, i Jan, opat z Lądu, zaświadczają, na jakich warunkach Chrystian, biskup Prus, przekazał zakono
wi krzyżackiemu swoje posiadłości w ziemi chełmińskiej 31
158 Spis treści
10 Konrad, książę Mazowsza i Kujaw, za zgodą żony i synów, nadaje zakonowi krzyżackiemu ziemię chełmińską 33
11 Konrad, książę Mazowsza i Kujaw, nadaje zakonowi krzyżackiemu ziemię chełmińską oraz zrzeka się wszelkich praw do
podbojów krzyżackich w Prusach 33
12 Grzegorz papież potwierdza zakonowi krzyżackiemu nadania i dyspozycje księcia Konrada 35
13 Chrystian, pierwszy biskup Prus, przekazuje zakonowi krzyżackiemu swoje prawa i posiadłości w ziemi chełmińskiej, które
otrzymał od biskupstwa płockiego, księcia Konrada lub kupił od dziedziców Krystyna 36
14 Chrystian, pierwszy biskup Prus, nadaje zakonowi krzyżackiemu trzecią część ziem pruskich 37
15 Papież Grzegorz IX bierze zdobycze zakonu krzyżackiego w Prusach jako własność Św Piotra w opiekę Stolicy Apo
stolskiej ' 37
16 Wilhelm, legat Stolicy Apostolskiej, Michał, biskup kujawski i inni duchowni zaświadczają o zawarciu przez księcia
Konrada i zakon krzyżacki ugody dotyczącej ziemi dobrzyńskiej 38
17 Papież Grzegorz IX nakazuje biskupowi miśnieńskiemu i innym duchownym rozpatrzenie skargi biskupa Chiystiana prze
ciwko zakonowi krzyżackiemu lub ewentualnie przekazanie tej skargi Stolicy Apostolskiej 40
Struktura wewnętrzna (Janusz Tandecki) 43
1 Herman von Salza, wielki mistrz zakonu krzyżackiego i Herman Balk, preceptor [mistrz krajowy] na Słowiańszczyznę
i Prusy nadają przywilej lokacyjny mieszkańcom Chełmna i Torunia 45
2 Henryk von Hohenlohe, wielki mistrz zakonu krzyżackiego nadaje przywilej lokacyjny mieszkańcom Elbląga 49
3 Konrad von Thierberg, wicemistrz krajowy i marszałek Zakonu w Prusach odnawia przywilej nadany wcześniej rycer
stwu polskiemu przez Hermana Balka, a zaginiony podczas powstania Prusów 51
4 Meinhard z Kwerfurtu, mistrz krajowy pruski za pośrednictwem Hartunga, komtura radzyńskiego nadaje 60 łanów
w Linowie i upoważnia do przeprowadzenia na nich lokacji wsi na prawie chełmińskim Gobelina, sołtysa z Radzynia 54
5 Henryk Dusemer, wielki mistrz nadaje prawo lubeckie Nowemu Miastu Elblągowi 55
6 Komtur golubski przedstawia wielkiemu mistrzowi [Ludwikowi von Erlichshausen] konflikt, do jakiego doszło między
nim a rycerzem Pietraszem • 56
Organizacja Kościoła i duchowieństwo {Andrzej Radzimiński) 59
1 Wilhelm z Modeny, legat papieski, dokonuje podziału Prus i ziemi chełmińskiej na cztery diecezje: chełmińską, pome
zańską, warmińską i sambijską, określa ich granice oraz podstawy uposażenia 61
2 Albert, biskup pomezański, tworzy w Kwidzynie kapitułę katedralną mającą funkcjonować według reguły krzyżackiej, wy
znaczając jej członków oraz nadając jej prawo wyboru nowych kanoników 63
3 Konrad von Feuchtwangen, wielki mistrz, nadaje sambijskiej kapitule katedralnej prawo patronatu kościoła parafialnego
w Królewcu oraz prawo wzniesienia w tej parafii kościoła katedralnego 64
4 Zygfryd, biskup sambijski, ustanawia statuty dla duchowieństwa diecezjalnego po zakończeniu wizytacji 65
5 Dziekan Piotr oraz kapituła sambijska informują Fryderyka, arcybiskupa ryskiego o śmierci biskupa Zygfryda, wyborach
nowego biskupa, którym został prepozyt Jan oraz proszą o zatwierdzenie tego wyboru 67
6 [Dietrich von Altenburg], wielki mistrz, mianuje Angelusa z Viterbo na stanowisko prokuratora zakonu krzyżackiego
w audientia litterarum contradictarum przy kurii papieskiej 70
7 Jan von Drere, kapłan diecezji chełmińskiej, funduje uposażenie dla wikariusza altarii pod wezwaniem Trzech Króli
w kościele parafialnym w Chełmnie 70
8 Arnold [Stapel], biskup chełmiński, w imieniu swoim, kapituły katedralnej i poddanych biskupstwa chełmińskiego odda
je się pod władzę króla polskiego Władysława [Jagiełły] i przyrzeka mu wierność 72
9 Andrzej, oficjał chełmiński, prosi Grzegorza, kapelana wielkiego mistrza, o przyjęcie pewnej osoby, która została kano
nikiem chełmżyńskim, do zakonu krzyżackiego 72
Społeczeństwo Kształtowanie się reprezentacji stanowej {Sławomir Jóźwiak) 75
1 Przedstawiciele rycerstwa ziemi chełmińskiej w ramach ścisłego podziału stanowego domagają się niepowoływania ich
przed sądy miejskie oraz żądają, aby dotyczące ich sprawy sądowe były rozpatrywane przez krzyżackiego wójta z Lipien-
ka Poddani z ich dóbr, dopuszczający się wykroczeń na terenie miast, powinni być sądzeni wyłącznie w ich obecności 79
2 Okoliczności zamordowania w kwietniu 1411 roku przez komtura gdańskiego Henryka von Plauen trzech rajców z Gdań
ska z burmistrzem Konradem Letzkauem na czele na podstawie tzw Gdańskiej kroniki Zakonu napisanej między 1439
a 1459 rokiem 79
3 Komtur toruński Jan von Selbach w imieniu innych zakonnych administratorów terytorialnych z ziemi chełmińskiej zwraca
się z prośbą do wielkiego mistrza Michała Kuchmeistra o wystawienie na wszelki wypadek w formie pisemnej zapewnie
nia dla rycerzy i giermków z tych obszarów, że wzięcie udziału w planowanej wyprawie wojennej przeciwko Polsce w ża
den sposób nie uszczupli ich dotychczasowych przywilejów Prosi również o zobligowanie wójta bratiańskiego i komtura
brodnickiego do przyspieszenia mobilizacji rycerzy z podległych im okręgów 81
Spis treści 159
4 Przedstawiciele stanów z całego obszaru Prus domagają się zwołania rady przy wielkim mistrzu dla rozpatrywania za
sadniczych spraw wewnętrznych państwa, a także żądają potwierdzenia przez najwyższego zwierzchnika Zakonu dotych
czasowych przywilejów, nieskazywania nikogo bez wyroku sądowego oraz nienakladania nowych podatków i innych ob
ciążeń finansowych bez zgody przedstawicieli postulowanej rady 82
5 Załącznik do listu komtura ostródzkiego Wolframa von Seinsheim, skierowanego do wielkiego mistrza Pawła von Rus-
dorf, zawierający informacje o zdradzieckich zamysłach niektórych rycerzy z ziemi chełmińskiej, poddanych Zakonu 83
6 Komtur toruński Wincenty von Wirsberg przekazuje wielkiemu mistrzowi Pawłowi von Rusdorf doniesienia swoich in
formatorów na temat skrytego porozumienia rady Starego Miasta Torunia i rycerzy z ziemi chełmińskiej w sprawie od
mowy uczestniczenia w dalszej wojnie z Polską i tajnych kontaktów przedstawicieli stanów z państwa zakonnego z poli
tykami polskimi w Krakowie 84
7 Przedstawiciele stanów, odmawiają wydania opinii w sprawie konfliktu wielkiego mistrza Pawła von Rusdorf z mistrzem
niemieckim Eberhardem von Seinsheim, gdyż na zjeździe są obecni jedynie nieliczni reprezentanci rycerstwa W przy
szłości, w razie konieczności rozpatrywania najważniejszych, wewnętrznych spraw państwowych, czas i miejsce zjazdu
zostaną ustalone przez przedstawicieli miast i rycerstwa niezależnie od zgody wielkiego mistrza, a najwyżsi dygnitarze
zakonni otrzymają zaproszenie na obrady Hołd nowo wybranym wielkim mistrzom będzie odtąd składany wyłącznie
przez wspólną reprezentację miast i rycerstwa 85
8 Przyczyny powołania do życia Związku Pruskiego na podstawie tzw Gdańskiej kroniki o Związku spisanej najprawdo
podobniej krótko po 1466 roku 86
9 Skargi na nadużycia władz zakonnych oraz wykaz społecznych, politycznych i gospodarczych żądań przedstawicieli rycer
stwa i miast z ziemi chełmińskiej przedłożonych wielkiemu mistrzowi Pawłowi von Rusdorf 87
Oblicza kultury intelektualnej (Wiesław Sieradzan) 89
1 Traktat o chwale Bożej i o modlitwie napisany przez dominikanina i pierwszego biskupa chełmińskiego Heidenryka
(1245-1263) 94
2 Papież Urban VI zezwala na założenie studium generalnego w Chełmnie 98
3 Zygmunt Luksemburski, cesarz rzymski, na prośbę mieszkańców miasta Chełmna nadaje mu przywilej zezwalający na
założenie uniwersytetu 100
4 Kronika Piotra z Dusburga (część III) 102
5 Wielki mistrz Winrych von Kniprode w świetle kroniki Wiganda z Marburga 103
6 Żywot błogosławionej Doroty z Mątowów Jana z Kwidzyna 104
7 Podbój Prus w świetle Starszej kroniki oliwskiej 105
8 Ordynacja szkoły łacińskiej w Malborku z końca drugiej połowy XIV wieku, zachowana w rękopisie z XV wieku 107
9 Wzmianki o bractwie uczonych (literackim) w Nowym Mieście Toruniu w pierwszej połowie XV wieku 108
Działalność gospodarcza (Roman Czaja) 109
1 Fragment tzw Wielkiej księgi czynszowej zakonu krzyżackiego (Dochody z renty gruntowej i czynszów dzierżawnych
komturstwa toruńskiego z 1438 roku) 111
2 Fragmenty rachunków wielkiego szafarza z Królewca (Zapisy z lat 1402-1403 dotyczące kontaktów handlowych z miesz
czanami gdańskimi) 112
3 Fragmenty księgi rachunkowej wielkiego szafarza z Malborka założonej w 1417 r (W księdze tej spisano wszystkie za
ległości płatnicze, jakie w 1417 r posiadał szafarz malborski) 114
4 Fragment księgi rachunkowej wielkich szafarzy z Królewca z lat 1411-1423 114
5 Fragmenty rachunków komtura z Pokarmina (Brandenburg) z lat 1408-1410 (Rachunki zawierają m in rozliczenia trans
akcji handlowych komtura Marquarda von Salzbach (1402-1410) z mieszczanami gdańskimi i elbląskimi oraz z jego
przedstawicielem handlowym (wirt) w Elblągu Tilemanem von Munster) 115
6 Inwentarze folwarku komturstwa toruńskiego w Mlewcu (Spisywane przy okazji przekazywania urzędu komtura Zawie
rają spis inwentarza żywego, zapasów żywności i narzędzi) 116
7 Skargi miast i rycerstwa przedłożone wielkiemu mistrzowi Ulrykowi von Jungingen na zjeździe w Malborku 6 maja 1408 r 117
8 Prośby i skargi przedłożone 6 stycznia 1414 r na zjeździe w Malborku Michałowi Kiichmeistrowi przed jego wyborem
na wielkiego mistrza (9 stycznia) 118
9 Fragment recesu ze zjazdu stanów pruskich z wielkim mistrzem 24 czerwca 1440 r (Opowiedzi wielkiego mistrza Pawła
von Rusdorf na skargi przedłożone przez stany pruskie na poprzednim zjeździe 5 maja 1440 r ) 119
10 Fragment listu komtura toruńskiego Jana von Beenhausen do wielkiego mistrza Konrada von Erlichshausen zawierają
cego skargi na położenie gospodarcze komturstwa 120
Budownictwo (Marian Arszyński) 123
1 Krzyżacy wznoszą pierwszy gród w Kwidzynie z przygotowanych wcześniej elementów spławionych Wisłą w dół 127
2 Krzyżacy budują gród w Dzierzgoniu z elementów konstrukcyjnych przygotowanych wcześniej, prawdopodobnie
na terenie ziemi chełmińskiej 128
160 Spis treści
3 Krzyżacy wznoszą zamek w Gniewie stosując w pierwszej fazie jego budowy elementy budowlane przeniesione na nowe
miejsce po rozbiórce grodu w Potterbergu i 128
4 Ugoda między biskupem sambijskim i kapitułą a Krzyżakami dotycząca ograniczenia cech warownych katedry i zabudo
wań kurialnych budowanych w Królewcu 128
5 Komtur tucholski Konrad Vullekop nadaje Mikołajowi Bartenstein wieś Brusy celem lokacji na prawie niemieckim, na
kładając na mieszkańców szereg powinności - m in obowiązek uczestnictwa w pracach przy budowie i burzeniu grodów 129
6 Umowa zawarta przez witryków kościoła NMP w Gdańsku z mistrzem murarskim Henrykiem Ungeradin na prace przy
tym kościele 130
7 Umowa zawarta przez radę z mistrzem ciesielskim (?) Janem i murarzem Berntem na wykonanie pewnych prac ciesiel
skich, dekarskich i murarskich przy kościele św Katarzyny w Braniewie 130
8 Umowa o pracę w cegielni miejskiej zawarta przez radę miasta Braniewa z ceglarzem Jakubem Bóhme 131
9 Wielki mistrz Konrad von Wallenrod wydaje zgodę na zburzenie starego ratusza staromiejskiego w Toruniu wraz z do
mem kupieckim i innymi pomieszczeniami oraz na zbudowanie nowego ratusza z przyległościami 131
10 Sprawozdanie z obmiaru prac murarskich wykonanych na koniec kampanii budowlanej roku 1399 w czasie wznoszenia
zamku krzyżackiego w Bytowie 133
11 Wyjątki ze statutu bractwa murarzy w Elblągu dotyczące strony organizacyjnej i technicznej procesu budowlanego 134
12 Wielki mistrz Konrad von Jungingen zawiera z murarzem Mikołajem Fellensteinem umowę o pracę w charakterze bu
downiczego opłacanego ryczałtem w skali rocznej i wynagradzanego osobno za wykonanie zadań zlecanych dodatkowo 134
13 Wielki Mistrz Konrad von Jungingen zawiera z murarzem Jerzym Bescheiden umowę na prace budowlane przy zamku
w Ragnecie 135
14 Relacja z budowy grodu prymitywnymi metodami, co wymuszone było koniecznością szybkiego wzniesienia umocnienia
w trudnej sytuacji taktycznej 136
15 Krzyżacy wznoszą części wewnętrzne zamku w Tylży z elementów pozyskanych z rozebranego grodu w Neuhaus 136
16 Komtur zamkowy z Ragnety informuje szczegółowo wielkiego mistrza o przebiegu wyprawy mającej na celu wstępne
rozpoznanie terenów nad granicą żmudzką, w związku z zamiarem zbudowania tam nowych grodów 137
17 Wielki mistrz Konrad von Jungingen zawiera z Hanuszem Bollen murarzem z Gdańska umowę na prace budowlane
w Ragnecie i Tylży ' ; 139
18 Podskarbi krzyżacki zwraca się do wielkiego mistrza o akceptację propozycji przedłożonych przez budowniczego odno
śnie do sposobu rozwiązania pewnych szczegółów architektonicznych budowanej właśnie wieży 139
19 Wielki mistrz Michał Kiichmeister zezwala mieszczanom golubskim na eksploatację złóż gliny na potrzeby budowlane 140
20 Określenie obowiązków ceglarza zatrudnionego w cegielni miejskiej w Królewcu Wilkierze miasta Królewca dotyczące
wynagrodzenia i zakresu obowiązków miejskiej czeladzi 140
21 Ustalenie obowiązków i wysokości wynagrodzenia dla cieśli miejskiego w Gdańsku 141
22 Rozliczenie należności budowniczego Hansa Gotlanda za prace wykonane przez niego przy budowie Bramy Mostowej
w Toruniu 141
23 Notatka z protokołów rady dotycząca zatrudnienia budowniczego miejskiego 141
24 Notatka z postanowienia rady ustalającego zasadę dopuszczenia również proboszcza do zarządzania przez witryków środ
kami finansowymi kościoła przeznaczonymi m in na cele budowlane 142
25 Umowa dotycząca wykonania prac związanych z rozbudową kościoła NMP w Gdańsku spisana przez podejmującego się
tego zadania budowniczego Hansa Brandta 142
26 Rada miasta Reszla zawiera z murarzem Jakubem Sternberg umowę gwarancyjną dotyczącą wykonanych przez niego
prac dekarskich na dachu tamtejszego kościoła parafialnego 143
27 Umowa rady miejskiej w Dobrym Mieście z cieślą Hansem Gybbel z Elbląga na reperację zwieńczenia wieży miejsco
wego kościoła 143
Indeks osób (Ireneusz Czarciński) 145
Indeks nazw geograficznych (Ireneusz Czarciński) 153 |
| any_adam_object | 1 |
| any_adam_object_boolean | 1 |
| author_GND | (DE-588)132636875 |
| building | Verbundindex |
| bvnumber | BV021706267 |
| classification_rvk | NM 8250 |
| ctrlnum | (OCoLC)69282066 (DE-599)BVBBV021706267 |
| dewey-full | 943.02 |
| dewey-hundreds | 900 - History & geography |
| dewey-ones | 943 - Germany & central Europe |
| dewey-raw | 943.02 |
| dewey-search | 943.02 |
| dewey-sort | 3943.02 |
| dewey-tens | 940 - History of Europe |
| discipline | Geschichte |
| discipline_str_mv | Geschichte |
| edition | Wyd. 1. |
| era | Geschichte gnd |
| era_facet | Geschichte |
| format | Book |
| fullrecord | <?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?><collection xmlns="http://www.loc.gov/MARC21/slim"><record><leader>00000nam a2200000 c 4500</leader><controlfield tag="001">BV021706267</controlfield><controlfield tag="003">DE-604</controlfield><controlfield tag="005">20080627</controlfield><controlfield tag="007">t|</controlfield><controlfield tag="008">060824s2005 xx |||| 00||| pol d</controlfield><datafield tag="020" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">832311921X</subfield><subfield code="9">83-231-1921-X</subfield></datafield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(OCoLC)69282066</subfield></datafield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(DE-599)BVBBV021706267</subfield></datafield><datafield tag="040" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-604</subfield><subfield code="b">ger</subfield><subfield code="e">rakwb</subfield></datafield><datafield tag="041" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">pol</subfield><subfield code="h">lat</subfield><subfield code="h">ger</subfield></datafield><datafield tag="049" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-12</subfield><subfield code="a">DE-739</subfield><subfield code="a">DE-521</subfield><subfield code="a">DE-B220</subfield><subfield code="a">DE-188</subfield></datafield><datafield tag="082" ind1="0" ind2=" "><subfield code="a">943.02</subfield><subfield code="2">22/ger</subfield></datafield><datafield tag="084" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">NM 8250</subfield><subfield code="0">(DE-625)126447:</subfield><subfield code="2">rvk</subfield></datafield><datafield tag="084" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">7,41</subfield><subfield code="2">ssgn</subfield></datafield><datafield tag="245" ind1="1" ind2="0"><subfield code="a">Zakon krzyżacki i jego państwo w Prusach</subfield><subfield code="b">wybór tekstów źródłowych</subfield><subfield code="c">pod red. Andrzeja Radzimińskiego</subfield></datafield><datafield tag="250" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">Wyd. 1.</subfield></datafield><datafield tag="264" ind1=" " ind2="1"><subfield code="a">Toruń</subfield><subfield code="b">Wydawn. Uniw. Mikołaja Kopernika</subfield><subfield code="c">2005</subfield></datafield><datafield tag="300" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">160 S.</subfield></datafield><datafield tag="336" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">txt</subfield><subfield code="2">rdacontent</subfield></datafield><datafield tag="337" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">n</subfield><subfield code="2">rdamedia</subfield></datafield><datafield tag="338" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">nc</subfield><subfield code="2">rdacarrier</subfield></datafield><datafield tag="610" ind1="1" ind2="7"><subfield code="a">Ordo Fratrum Domus Hospitalis Sanctae Mariae Teutonicorum in Jerusalem - historia - źródła</subfield><subfield code="2">jhpk</subfield></datafield><datafield tag="648" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Geschichte</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="651" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Państwo Krzyżackie - źródła</subfield><subfield code="2">jhpk</subfield></datafield><datafield tag="651" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Preußen</subfield><subfield code="g">Ordensstaat</subfield><subfield code="0">(DE-588)4076337-7</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="655" ind1=" " ind2="7"><subfield code="0">(DE-588)4135952-5</subfield><subfield code="a">Quelle</subfield><subfield code="2">gnd-content</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="0"><subfield code="a">Preußen</subfield><subfield code="g">Ordensstaat</subfield><subfield code="0">(DE-588)4076337-7</subfield><subfield code="D">g</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="1"><subfield code="a">Geschichte</subfield><subfield code="A">z</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2=" "><subfield code="5">DE-604</subfield></datafield><datafield tag="700" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">Radzimiński, Andrzej</subfield><subfield code="d">1958-</subfield><subfield code="e">Sonstige</subfield><subfield code="0">(DE-588)132636875</subfield><subfield code="4">oth</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">HEBIS Datenaustausch</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=014920151&sequence=000002&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Inhaltsverzeichnis</subfield></datafield><datafield tag="940" ind1="1" ind2=" "><subfield code="n">DHB</subfield></datafield><datafield tag="940" ind1="1" ind2=" "><subfield code="n">oe</subfield></datafield><datafield tag="940" ind1="1" ind2=" "><subfield code="q">DHB_BSB_DDC1</subfield></datafield><datafield tag="940" ind1="1" ind2=" "><subfield code="q">DHB_JDG_ISBN_1</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">900</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">0902</subfield><subfield code="g">438</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">900</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">0902</subfield><subfield code="g">479</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">900</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">0902</subfield><subfield code="g">43</subfield></datafield><datafield tag="943" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-014920151</subfield></datafield></record></collection> |
| genre | (DE-588)4135952-5 Quelle gnd-content |
| genre_facet | Quelle |
| geographic | Państwo Krzyżackie - źródła jhpk Preußen Ordensstaat (DE-588)4076337-7 gnd |
| geographic_facet | Państwo Krzyżackie - źródła Preußen Ordensstaat |
| id | DE-604.BV021706267 |
| illustrated | Not Illustrated |
| index_date | 2024-07-02T15:18:56Z |
| indexdate | 2024-11-19T09:02:25Z |
| institution | BVB |
| isbn | 832311921X |
| language | Polish Latin German |
| oai_aleph_id | oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-014920151 |
| oclc_num | 69282066 |
| open_access_boolean | |
| owner | DE-12 DE-739 DE-521 DE-B220 DE-188 |
| owner_facet | DE-12 DE-739 DE-521 DE-B220 DE-188 |
| physical | 160 S. |
| psigel | DHB_BSB_DDC1 DHB_JDG_ISBN_1 |
| publishDate | 2005 |
| publishDateSearch | 2005 |
| publishDateSort | 2005 |
| publisher | Wydawn. Uniw. Mikołaja Kopernika |
| record_format | marc |
| spelling | Zakon krzyżacki i jego państwo w Prusach wybór tekstów źródłowych pod red. Andrzeja Radzimińskiego Wyd. 1. Toruń Wydawn. Uniw. Mikołaja Kopernika 2005 160 S. txt rdacontent n rdamedia nc rdacarrier Ordo Fratrum Domus Hospitalis Sanctae Mariae Teutonicorum in Jerusalem - historia - źródła jhpk Geschichte gnd rswk-swf Państwo Krzyżackie - źródła jhpk Preußen Ordensstaat (DE-588)4076337-7 gnd rswk-swf (DE-588)4135952-5 Quelle gnd-content Preußen Ordensstaat (DE-588)4076337-7 g Geschichte z DE-604 Radzimiński, Andrzej 1958- Sonstige (DE-588)132636875 oth HEBIS Datenaustausch application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=014920151&sequence=000002&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Inhaltsverzeichnis |
| spellingShingle | Zakon krzyżacki i jego państwo w Prusach wybór tekstów źródłowych Ordo Fratrum Domus Hospitalis Sanctae Mariae Teutonicorum in Jerusalem - historia - źródła jhpk |
| subject_GND | (DE-588)4076337-7 (DE-588)4135952-5 |
| title | Zakon krzyżacki i jego państwo w Prusach wybór tekstów źródłowych |
| title_auth | Zakon krzyżacki i jego państwo w Prusach wybór tekstów źródłowych |
| title_exact_search | Zakon krzyżacki i jego państwo w Prusach wybór tekstów źródłowych |
| title_exact_search_txtP | Zakon krzyżacki i jego państwo w Prusach wybór tekstów źródłowych |
| title_full | Zakon krzyżacki i jego państwo w Prusach wybór tekstów źródłowych pod red. Andrzeja Radzimińskiego |
| title_fullStr | Zakon krzyżacki i jego państwo w Prusach wybór tekstów źródłowych pod red. Andrzeja Radzimińskiego |
| title_full_unstemmed | Zakon krzyżacki i jego państwo w Prusach wybór tekstów źródłowych pod red. Andrzeja Radzimińskiego |
| title_short | Zakon krzyżacki i jego państwo w Prusach |
| title_sort | zakon krzyzacki i jego panstwo w prusach wybor tekstow zrodlowych |
| title_sub | wybór tekstów źródłowych |
| topic | Ordo Fratrum Domus Hospitalis Sanctae Mariae Teutonicorum in Jerusalem - historia - źródła jhpk |
| topic_facet | Ordo Fratrum Domus Hospitalis Sanctae Mariae Teutonicorum in Jerusalem - historia - źródła Państwo Krzyżackie - źródła Preußen Ordensstaat Quelle |
| url | http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=014920151&sequence=000002&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |
| work_keys_str_mv | AT radziminskiandrzej zakonkrzyzackiijegopanstwowprusachwybortekstowzrodłowych |