Sztetl Jeziorna: dzieje żydowskiej społeczności Jeziorny, Skolimowa i Konstancina od XVII wieku do 1941 roku
Saved in:
| Main Authors: | , , |
|---|---|
| Format: | Book |
| Language: | Polish |
| Published: |
Konstancin-Jeziorna
[Konstanciński Dom Kultury]
2021
|
| Subjects: | |
| Online Access: | Inhaltsverzeichnis Literaturverzeichnis Abstract |
| Physical Description: | 229 Seiten Illustrationen, Diagramme, Karten 24 cm |
Staff View
MARC
| LEADER | 00000nam a2200000 c 4500 | ||
|---|---|---|---|
| 001 | BV048567663 | ||
| 003 | DE-604 | ||
| 005 | 20230322 | ||
| 007 | t | ||
| 008 | 221117s2021 a||| |||| 00||| pol d | ||
| 020 | |z 9788349771157 |9 978-83-497711-5-7 | ||
| 035 | |a (OCoLC)1372479698 | ||
| 035 | |a (DE-599)BVBBV048567663 | ||
| 040 | |a DE-604 |b ger |e rda | ||
| 041 | 0 | |a pol | |
| 049 | |a DE-12 | ||
| 084 | |a OST |q DE-12 |2 fid | ||
| 100 | 1 | |a Komosa, Paweł |e Verfasser |0 (DE-588)1282787853 |4 aut | |
| 245 | 1 | 0 | |a Sztetl Jeziorna |b dzieje żydowskiej społeczności Jeziorny, Skolimowa i Konstancina od XVII wieku do 1941 roku |c Paweł Komosa, Witold Rawski, Adam Zyszczyk |
| 264 | 1 | |a Konstancin-Jeziorna |b [Konstanciński Dom Kultury] |c 2021 | |
| 300 | |a 229 Seiten |b Illustrationen, Diagramme, Karten |c 24 cm | ||
| 336 | |b txt |2 rdacontent | ||
| 337 | |b n |2 rdamedia | ||
| 338 | |b nc |2 rdacarrier | ||
| 648 | 7 | |a Geschichte 1600-1941 |2 gnd |9 rswk-swf | |
| 650 | 4 | |a Jews / Poland / Konstancin-Jeziorna / History | |
| 650 | 0 | 7 | |a Juden |0 (DE-588)4028808-0 |2 gnd |9 rswk-swf |
| 650 | 0 | 7 | |a Stetl |0 (DE-588)4435158-6 |2 gnd |9 rswk-swf |
| 651 | 7 | |a Konstancin-Jeziorna |0 (DE-588)4489386-3 |2 gnd |9 rswk-swf | |
| 689 | 0 | 0 | |a Konstancin-Jeziorna |0 (DE-588)4489386-3 |D g |
| 689 | 0 | 1 | |a Stetl |0 (DE-588)4435158-6 |D s |
| 689 | 0 | 2 | |a Juden |0 (DE-588)4028808-0 |D s |
| 689 | 0 | 3 | |a Geschichte 1600-1941 |A z |
| 689 | 0 | |5 DE-604 | |
| 700 | 1 | |a Rawski, Witold |d 1949- |e Verfasser |0 (DE-588)1246936429 |4 aut | |
| 700 | 1 | |a Zyszczyk, Adam |e Verfasser |4 aut | |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=033941163&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Inhaltsverzeichnis |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=033941163&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Literaturverzeichnis |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=033941163&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Abstract |
| 940 | 1 | |n oe | |
| 940 | 1 | |q BSB_NED_20230322 | |
| 942 | 1 | 1 | |c 909.04924 |e 22/bsb |f 0904 |g 438 |
| 942 | 1 | 1 | |c 307.09 |e 22/bsb |f 0904 |g 438 |
| 942 | 1 | 1 | |c 307.09 |e 22/bsb |f 0903 |g 438 |
| 942 | 1 | 1 | |c 909.04924 |e 22/bsb |f 0903 |g 438 |
| 943 | 1 | |a oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-033941163 | |
Record in the Search Index
| _version_ | 1807958085304582144 |
|---|---|
| adam_text |
SPIS TREŚCI
8 WSTĘP 16 NOTA REDAKCYJNA 19 1. ARENDARZE. POCZĄTKI OSADNICTWA. XVII W. - PIERWSZA DEKADA XIX W. 32 2. NARODZINY ŻYDOWSKIEJ JEZIORNY. RZEMIEŚLNICY. DRUGA DEKADA XIX W.-1863 R. ԿԿ 3. W CIENIU WIELKIEGO PRZEMYSŁU I LETNISK. MIESZKAŃCY. 1863-1913 60 4. W GMINIE WYZNANIOWEJ JEZIORNA. OBYWATELE. 1913-1939 90 5. ŻYCIE CODZIENNE W SZTETLU JEZIORNA I LETNISKACH. SĄSIEDZI. 140 6. SHOAH. ŻYDZI. 1939-1945 164 EPILOG. Cl, KTÓRZY PRZEŻYLI. ZWYCZAJNI LUDZIE. 176 ZAKOŃCZENIE. PÓŹNIEJ 184 SUMMARY 190 ZAŁĄCZNIKI 208 POSŁOWIE 218 BIBLIOGRAFIA
ŹRÓDŁA ARCHIWALNE (WRAZ Z WYKAZEM UŻYTYCH SKRÓTÓW): Akta metrykalne parafii: Góra Kalwaria Warszawa-Powsin Słomczyn/Cieciszew Akta stanu cywilnego dla wyznania mojżeszowego: Góra Kalwaria Nadarzyn Piaseczno Archiwum m.st. Warszawy O. w Grodzisku Mazowieckim (APW) Akta dóbr Jeziorna (AJ) Akta gminy Skolimów-Konstancin (AGSK) Akta gminy Nowo-Iwiczna (NI) Akta gminy Jeziorna (AGJ) Archiwum Główne Akt Dawnych (AGAD): Archiwum Gospodarcze Wilanowskie (AGWil) Archiwum Skarbu Koronnego (ASK) Archiwum Wielopolskich i Potulickich z Obór (Obory) Zbiory własne: Wspomnienia Jadwigi Klauzińskiej, wywiad, zb. P. Komosy Wspomnienia Czesławy Kopyt, rkps, zb. P. Komosy Wspomnienia Jana Kopyta, wywiad, zb. P. Komosy Wspomnienia Krystyny Arlak, wywiad, zb. A. Zyszczyka List Z. Cechnickiego do A. Strzembosza z 18 VI 2001 r., kopia, zb. A. Zyszczyka Wspomnienia Sama Freimana, zb. A. Zyszczyka ŹRÓDŁA DRUKOWANE: Wspomnienia: Archiwum Ringelbluma. Antologia, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 2019 CECHNICKI Zbigniew, wspomnienia, rkps w zbiorach rodziny, czę ściowo opublikowany jako Z lotu ptaka, Klarysew 2008, publikacja elektroniczna [dostęp 6 września 2020 r.J, http://www.muzeumkonstancina.pl/1154_z_lotu_ptaka DIMANT Ita, Moja cząstka żgcia. Warszawa 2001 Głos historii, wspomnienia Stanisławy Komornickiej, publikacja elek troniczna [dostęp 13 września 2020 r.J, http://swjozef.net/o-nas/glos-historii/ KALICIŃSKI Zdzisław, O Starówce, Pradze i Ciepokach, Warszawa 1983 MARIANOWICZ Antoni, Życie surowo wzbronione, Warszawa 1995 220
MULARCZYK Andrzej, Co się komu śni i inne historie, Warszawa 2015 ORTHWEIN Kazimierz, Przemiany kulturalne i społeczne w podwar szawskim osiedlu Skolimów-Konstancin, Warszawa 1969 Rejestr miejsc ifaktów zbrodni popełnionych przez okupanta hitlerowskiego na ziemiach polskich w latach 1939-1945: województwo stołeczne warszaw skie, Warszawa 1988 RULSKI Stefan, Rapsodia Słomczyńska, Warszawa 2010 TREPMAN Paul, Among Men and Beasts, translated from the Yiddish by Shoshana Perla and Gertrude Hirschler, A.S. Barnes and Co., Inc., Cranbury, New Jersey 1978 Wartime Rescue of Jews by the Polish Catholic Clergy. The Testimony of Survivors, edited and compiled by Mark Paul, Polish Educational Fo undation in North America, Toronto 2015 WITWICKA Katarzyna, Opowiadania konstancińskie, Warszawa 1980. WITWICKA Katarzyna, Po prostu Jeziorna, część i і 2, „UK Raport”, marzec-kwiecień 1998 Wywiad z Salomonem Freimanem z dn. 22 IX1989 r., transkrypcja ze zbiorów British Library Sound Archive Wspomnienia Krystyny Łysakowskiej, publikacja elektroniczna [do stęp 13 września 2020 r.], https://www.1944.pl/archiwum-historii-mowionej/krystyna-lysakowska,729.html ŻUGAJEWICZ-KULIŃSKA Barbara, Moje wspomnienia, Łazy 2019, publikacja elektroniczna [dostęp 13 września 2020 r.], https://okolicekonstancina.pl/wp-content/uploads/2o19/o7/Moje-Wspomnienia-Barbara-Żugajewicz-Kulińska.pdf Artykuły i zestawienia: BALIŃSKI Michał, Fabryka Papieru w Jeziornie, „Magazyn Powszech ny” nr 2, rok 1838 Rocznik statystyczny Królestwa Polskiego za rok 1913 oraz za rok 1914, Warszawa 1913-15,11 i 2, pod kierunkiem
Władysława Grabskiego Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, 11, M.St. Warsza wa i Województwo Warszawskie, Warszawa 1925 Czasopisma (1820-1945): „5-ta rano” „ABC” „Chwila” „Dobry wieczór! Kurier Czerwony” „Dziennik Powszechny” „Dziennik Poznański” Ml
„Dzień Dobry” „Ekspress Zagłębia” „Gazeta Polska” „Gazeta Sądowa Warszawska” „Głos Polski” „Ilustrowany Kurier Codzienny” „Kurier Poranny” „Kurier Poznański” „Kurier Warszawski” „Ludzkość” „Mucha” „Nowa Gazeta” „Nowiny Codzienne” „Polska Zbrojna” „Rodzina Polska” „Słowo” „Wolność” ŹRÓDŁA ELEKTRONICZNE: CEMLA ֊ Center for Latin American Migration Studies, www.cemla.com The Central Database of Shoah Victims’ Names, https://yvng.yadvashem.org/ Wirtualny Sztetl, www.sztetl.org.pl OPRACOWANIA: ADAMSKA Jolanta, Kronika ruchu oporu w okupacyjnym powiecie war szawskim w latach 1939-1944 [w:] „Rocznik Mazowiecki”, L 5 (1974), s. 215-297 Akcja Reinhardt. Zagłada Żydów w Generalnym Gubernatorstwie, red. D. Libionka, Warszawa 2004 Aleksander Schiele ֊ człowiek sprawiedliwy, publikacja elektroniczna [dostęp 13 września 2020 r.], http://www.jhi.pl/bl0g/2015-01-13-alek- sander-schiele-czlowiek-sprawiedliwy BORKOWSKA Janina, Akta miasta Piaseczna z lat 1812-1850 [w:] Studia i materiały do dziejów Piaseczna i powiatu piaseczyńskiego, red. J. Anto niewicz, Warszawa 1973, s.397-408 BORKOWSKA Małgorzata OSB, Dzieje Góry Kalwarii, Kraków 2009 BRUSTIN-BERENSTEIN Tatiana, Deportacje i zagłada skupisk żydow skich w dystrykcie warszawskim, „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Hi storycznego”, nr i, 1952 CAŁA Alina, Wizerunek Żyda w polskiej kulturze ludowej, Warszawa 1992 222
CAŁA Alina, WĘGRZYNEK Hanna, ZALEWSKA Gabriela, Historia i kultura Żydów polskich. Słownik, Warszawa 2000 CECHNICKI Krzysztof, Wspomnienie o dr. Zbigniewie Cechnickim — le karzu z Konstancina, Konstancin 2014, publikacja elektroniczna [do stęp 6 września 2020 r.], http://www.muzeumkonstancina.pl/1173_ wspomnienie_o_dr_zbigniewie_cechnickim_lekarzu_z_konstancina CHIŃSKI Malena, La AMIA y el monumento al “mártir desconocido" en el cementerio israelita de La Tablada [w:] Identidades, memorias y poder cul tural en la Argentina (siglos XIX al XXI), red. María Bjerge, Iván Cherjovsky, Buenos Aires 2018 EISENBACH Artur, Z dziejów ludności żydowskiej w Polsce w XVIII i XIX wieku. Studia i szkice, Warszawa 1983 The Encyclopedia of Jewish Life Before and During the Holocaust, red. S. Spector, G. Wigoder, 1.1, New York 2001 Encyclopaedia Judaica, red. Μ. Berenbaum, F. Skolnik, t. 7, Detroit 2007 GAWRYSZCZAK Anna, Żydzi jako wiejscy dzierżawcy karczm w XIX wieku, „Zeszyty Wiejskie” z. XVII, 2012, s. 77-94 GILBERT Martin, The Boys: The Story of 732 Young Concentration Camp Survivors, Henry Holt and the Company, 1998 GOLDBERG Jakub, Władza dominialna Żydów - arendarzy dóbr ziem skich nad chłopami w XVH-XVHI w., „Przegląd Historyczny”, t. 81, nr 1-2 (1990), s. 189-190 Historia Żydów. Dzieje narodu od Abrahama do państwa Izrael. Żydzi w Polsce, 1000 lat wspólnych losów, Warszawa 2014 JAROTA Andrzej, Ustanowienie i funkcjonowanie dozorów bóżniczych w latach 1821-1830, „Saeculum Christianům” 19 (2012), nr 2, s. 65-75 JAWORSKI Wojciech, Struktura i wpływy syjonistycznych organizacji
politycznych w Polsce w latach 1918-1939, Warszawa 1996 KAŹMIERSKI Józef, Miasto Piaseczno i powiat piaseczyński w latach wojny i okupacji [w:] Studia i materiały do dziejów Piaseczna i powiatu piaseczyńskiego, red. J. Antoniewicz, Warszawa 1973, s. 253-268 KIRSZROT Jakób, Prawa Żydów w Królestwie Polskim. Zarys historycz ny, Warszawa 1917 KŁOS Grzegorz, Zapomniani bohaterowie „Cudu nad Wisłą” cz. I, publi kacja elektroniczna [dostęp 12 września 2020 r.J, https://www.cawio.pl/ zapomniani_bohaterowie_cudu_nad_wisla_i92O_cz.I KOMOSA Paweł, Powrót do domu, Konstancin 2014, publikacja elek troniczna [dostęp 6 września 2020 r.], https://okolicekonstancina . pl/2014/09/22/powrot-do-domu/ KOMOSA Paweł, Shoah mieszkańców Jeziorny i Skolimowa-Konstancina, Konstancin 2020, publikacja elektroniczna [dostęp 6 września 2020 r.J, 223
https://okolicekonstancina.pl/2o2o/o4/19/shoah-mieszkancow-jeziorny-i-skolimowa-konstancina/ KOMOSA Paweł, W gminie Jeziorna, Konstancin 2013, publikacja elek troniczna [dostęp 6 września 2020 r.], https://okolicekonstancina. pl/2013/03/14/w-gminie-jeziorna/ KOMOSA Paweł, W Konstancinku, Konstancin 2020, publikacja elek troniczna [dostęp 6 września 2020 r.], https://okolicekonstancina. pl/2020/04/16/w-konstancinku/ KOSESKI Adam, Emigracja Żydów z ziem polskich wXX wieku [w:] „Stu dia z Nauk Społecznych” z. 14 z 1999 r., Politologia 1 [„Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Bydgoszczy”] LIKIERNIK Stanisław, Diabelne szczęście czy palec Boży?, Warszawa 1994 Małżeństwo z rozsądku? Żydzi w społeczeństwie dawnej Rzeczypospolitej, red. Μ. Wodziński i A. Michałowska-Mycielska, Wrocław 2007 Najnowsze dzieje Żydów w Polsce w zarysie (do 1930 roku), red. J. Toma szewski, Warszawa 1993 Ortodoksja, emancypacja, asymilacja. Studia z dziejów ludności żydowskiej na ziemiach polskich w okresie rozbiorów, red. K. Zieliński i Μ. Adamczyk-Garbowska, Lublin 2003 PALIMĄKA Anita, Zmiany w sytuacji prawnej Żydów na ziemiach za boru rosyjskiego w pierwszej połowie XIX wieku (do 1862 r.) [w:] „Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne” 2009, Ł 42, z. i, s. 120-136 PAWŁOWSKI Stanisław, O emigracji Żydów z Polski i o ich kolonizacji, Warszawa 1937 POLONSKY Antony, Dzieje Żydów w Polsce i Rosji, Warszawa 2014 Prowincja noc. Życie i zagłada Żydów w dystrykcie warszawskim, red. B. Engelking, J. Leociak, D. Libionka, Warszawa 2007 RAWSKI Witold, Jak mieszkano w Jeziornie, Skolimów 2019,
publikacja elektroniczna [dostęp 6 września 2020 r.], https://okolicekonstancina. pl/2oi9/o6/i3/jak-mieszkano-w-jeziornie-w-i929-r/ RINGELBLUM Emanuel, Żydzi w Powstaniu Kościuszkowskim, War szawa 1938 SCHIPPER Ignacy, Żydzi Królestwa Polskiego w dobie powstania listopa dowego, Warszawa 1932 SKROK Zdzisław, Społeczność żydowska Jeziorny, Konstancin-Jezior- na 2012, publikacja elektroniczna [dostęp 6 września 2020 r.], https:// www.muzeumkonstancina.pl/54_spolecznosc_zydowska_jeziorny SROKA Mateusz, Emigracja Żydów polskich w latach 1918-1939. Zarys problematyki [w:] „Państwo i Społeczeństwo” nr 2 z 2010 22^
STANASZEK Łukasz Maurycy, Nadwiślańskie Urzecze, Warszawa- -Czersk 2014 STANISŁAWCZYK Barbara, Czterdzieści twardych. Wojenne losy Pola ków i Żydów. Prawdziwe historie, Poznań 2011 SZCZEPAŃSKI Janusz, Żydowscy mieszkańcy Mazowsza w okresie mię dzywojennym, „Rocznik Mazowiecki” t. 21,2009, s. 127-139 ŚLEDZIEWSKI Antoni, DEMSKA Anna, Zaczęło się w Jeziornie. O wycinance i jej obecności we współczesnym projektowaniu, Konstancin- -Jeziorna 2015 ŚWIĄTEK Tadeusz, Konstancin. Śladami ludzi i zabytków, Pruszków 2007 WASIUTYŃSKI Bohdan, Ludność żydowska w Polsce w wiekach XIX i XX, Warszawa 1930 WŁODEK Józef, Argentyna i emigracja ze szczególnem uwzględnieniem emigracji polskiej, Warszawa 1923 ZAŁĘCZNY Joanna, Powiat warszawski w latach II Rzeczypospolitej, Warszawa 2015 ZIELIŃSKI Konrad, Stosunki polsko-żydowskie na ziemiach Królestwa Polskiego w czasie pierwszej wojny światowej, Lublin 2005 ZYSZCZYK Adam, Domy dziecka w gminie Konstancin-Jeziorna 1919- -2015, Konstancin 2020, publikacja elektroniczna, https://okolicekonstancina.pl/2o19/o6/o1/domy-dziecka-w-gminie-konstancin-jeziorna-1919-2015/ ZYSZCZYK Adam, Represje i mordy na żydowskiej społeczności Konstancina-Jeziorny 1939-1945, Konstancin 2020, publikacja elektroniczna [dostęp 6 września 2020 r.], https://0k0licek0nstancina.pl/2020/04/20/ represje-i-mordy-na-zydowskiej-spolecznosci-konstancina-jezior- ny-1939-1945/ ZYSZCZYK Adam, Śladami żydowskiej społeczności w Jeziornie [w:] Ka lejdoskop Konstancina-Jeziorny. Przewodnik turystyczny, Konstancin-Je ziorna 2015 ZYSZCZYK Adam, Z archiwum Ringelbluma, Konstancin 2019,
publi kacja elektroniczna [dostęp 6 września 2020 r.J, https://okolicekon- stancina.pl/2019/04/21/z-archiwum-ringelbluma/ Żydzi w dawnej Rzeczypospolitej. Materiały z konferencji .Autonomia Ży dów w Rzeczypospolitej szlacheckiej", Wrocław 1991 Żydzi w Polsce odrodzonej. Działalność społeczna, gospodarcza, oświatowa i kulturalna, red. I. Schipper, A. Tartakower, A. Hafftka, Ł1-2, Warszawa 1932-936 ŻYNDUL Jolanta, Karczma żydowska jako locus delicti, czyli próba przestrzennego usytuowania zbrodni rytualnej, „Teksty Drugie” 2008, 4, s. 200-213 225
■ he book is dedicated to the history of the Jewish community that once lived in the territory of the present-day municipality of Konstancin-Jeziorna, which between the 17Љ century and WWII was a home for many Jews. Most of them lived in the village of Jeziorna. The area on both banks of the river Jeziorka was divided among various country estates which belonged to the local noble families. As a rural area, it was not attractive to Jewish settlers. It was most likely the proximity of Warsaw, where a ban on Jewish settlements was in force until 1797, that led to the relatively late appearance of Jews in the region. The first of them settled here only at the turn of the 17th and 18th centuries, and in the i8{h century they were not numerous. They held inns on lease, and towards the end of that century became their exclusive leaseholders; the Jewish commu nity consisted of several dozen persons. In the direct vicinity, such cities as Warszawa, Karczew, Góra Kalwaria, and Piaseczno offered definitely more opportunities for social advance and for making a fortune than the villages. Therefore until the Ist quarter of the 19th century, the Jewish community on the Jeziorka did not grow significantly. The situation changed with the purchase of the local paper mill by Bank Polski in 1830, when the mill was expanded into a modern factory. This had an impact on the evolution and development of the Jewish community, since Jews began to supply materials to the paper mill, as well as services and goods for the factory workers. For this purpose, the local Jews leased orchards, fields and
cows from the manors, sold agricultural produce, and progressively more of them became craftsmen. Around 1840 Colonel Henryk Rossman, the then owner of Jeziorna Królewska [Royal Jeziorna demesne], allowed Jews to settle in the manor’s fields at the edge of the village, which turned that area into a Jewish settlement. By 1870, a community of craftsmen and tradesmen had made Jeziorna Królewska their home. With regard to religious organisation, in that period the local Jews belonged to two synagogue communities, those of Nadarzyn and Góra Kalwaria, with the river Jeziorka acting as the boundary between them. It was only in 1869 that the Piaseczno communi ty was established, to which all the Jeziorna Jews were assigned. 186
Previously the long distance from Nadarzyn had meant that re ligious duties were frequently neglected, while the proximity of Góra Kalwaria (Ger) with the seat of the miracle-working tsaddik attracted the local Jews to Chassidism. Another impulse for the community’s expansion as an attractive place for shopkeepers and traders to settle in was the foundation of the Konstancin and Skolimów summer resorts in the late 19th century. The rich social elites spent their free time in those subur ban enclaves. This, coupled with another modernisation of the pa per mill, which now employed several hundred workers, created the demand for goods and services, which were mostly supplied by the Jews. Before the outbreak of WWI, there were already more than 300 Jews living in the area, and around 500 in total if we count those who inhabited the then municipality of Wilanów (now part ofWarsaw). A Jewish religious community was established in Jeziorna in 1913, and existed until 1941, with Jakób Rozencwajg as its rabbi and a board (religious body) elected by those adult members of the community who had lived in it for at least 2 years. The seat of the community was in Jeziorna Królewska, where 90 per cent of its members lived after the villages of Czerniaków and Sielce had been incorporated into Warsaw city in 1916 and became part of its religious community, which meant that the one in Jeziorna had lost nearly half of its members. There were 6 houses of worship, but a synagogue was not erected despite efforts undertaken in this respect. The rabbi led religious services, performed
circumcisions and celebrated marriages, but the birth registries were still kept in Piaseczno. A mikvah was build and a cheder set up. The latter had no permanent seat, and education was provided by hired teach ers. Independently, all the Jewish children attended state school in Jeziorna. Between the world wars, a third of industrial and trading establishments in Jeziorna belonged to Jews. The book presents the then inhabitants, their former places of residence and professions, which, along with the map, allows us to reconstruct the Jewish Jeziorna. There was no typical ‘Jewish street’ of the type one finds in many shtetls. Instead, poor Poles and Jews lived in mixed settlements before WWII, frequently in the same tenement houses. The word ‘shtetl’ is only used by the former inhabitants in their memories, since Jeziorna never ac- 187
quired the status of a town, and there was no Jewish district. Few of the Jews left Jeziorna before 1939, and they remembered it as a rather quiet place. Some emigrated to South America, which is why the area of the original Jewish settlement, from which most of the émigrés came, is still known today as Argentyna (Polish for Ar gentina). Apart from the local community made up of small-scale industrialists, traders and craftsmen, there were also wealthy Jew ish industrial tycoons and officials who either lived or spent their holidays in Konstancin and Skolimów, but they had no links to the Jewish religious community in Jeziorna. In 1939 Jeziorna had 655 Jewish inhabitants (from among the 10 thousand people living in the entire municipality), and the reli gious community consisted of 750 persons. Following the outbreak of WWII, Jews were deprived of their rights by the German invad ers, and were forbidden to run businesses. The ghetto established in Jeziorna in November 1940 was hunger- and disease-ridden. It was closed on 25th January 1941, and its inhabitants were transport ed to the Warsaw Ghetto, where most of them perished. Our book contains moving accounts from that period, including recorded cases of Jews who remained in hiding and who were killed by the Germans. We also present the few survivors and the Poles who helped them, some of whom have been honoured as ‘Righteous Among the Nations’. We finally discuss the later fates of Jeziorna’s former inhabitants after 1945, and the efforts to commemorate their old religious community. 188 |
| adam_txt |
SPIS TREŚCI
8 WSTĘP 16 NOTA REDAKCYJNA 19 1. ARENDARZE. POCZĄTKI OSADNICTWA. XVII W. - PIERWSZA DEKADA XIX W. 32 2. NARODZINY ŻYDOWSKIEJ JEZIORNY. RZEMIEŚLNICY. DRUGA DEKADA XIX W.-1863 R. ԿԿ 3. W CIENIU WIELKIEGO PRZEMYSŁU I LETNISK. MIESZKAŃCY. 1863-1913 60 4. W GMINIE WYZNANIOWEJ JEZIORNA. OBYWATELE. 1913-1939 90 5. ŻYCIE CODZIENNE W SZTETLU JEZIORNA I LETNISKACH. SĄSIEDZI. 140 6. SHOAH. ŻYDZI. 1939-1945 164 EPILOG. Cl, KTÓRZY PRZEŻYLI. ZWYCZAJNI LUDZIE. 176 ZAKOŃCZENIE. PÓŹNIEJ 184 SUMMARY 190 ZAŁĄCZNIKI 208 POSŁOWIE 218 BIBLIOGRAFIA
ŹRÓDŁA ARCHIWALNE (WRAZ Z WYKAZEM UŻYTYCH SKRÓTÓW): Akta metrykalne parafii: Góra Kalwaria Warszawa-Powsin Słomczyn/Cieciszew Akta stanu cywilnego dla wyznania mojżeszowego: Góra Kalwaria Nadarzyn Piaseczno Archiwum m.st. Warszawy O. w Grodzisku Mazowieckim (APW) Akta dóbr Jeziorna (AJ) Akta gminy Skolimów-Konstancin (AGSK) Akta gminy Nowo-Iwiczna (NI) Akta gminy Jeziorna (AGJ) Archiwum Główne Akt Dawnych (AGAD): Archiwum Gospodarcze Wilanowskie (AGWil) Archiwum Skarbu Koronnego (ASK) Archiwum Wielopolskich i Potulickich z Obór (Obory) Zbiory własne: Wspomnienia Jadwigi Klauzińskiej, wywiad, zb. P. Komosy Wspomnienia Czesławy Kopyt, rkps, zb. P. Komosy Wspomnienia Jana Kopyta, wywiad, zb. P. Komosy Wspomnienia Krystyny Arlak, wywiad, zb. A. Zyszczyka List Z. Cechnickiego do A. Strzembosza z 18 VI 2001 r., kopia, zb. A. Zyszczyka Wspomnienia Sama Freimana, zb. A. Zyszczyka ŹRÓDŁA DRUKOWANE: Wspomnienia: Archiwum Ringelbluma. Antologia, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 2019 CECHNICKI Zbigniew, wspomnienia, rkps w zbiorach rodziny, czę ściowo opublikowany jako Z lotu ptaka, Klarysew 2008, publikacja elektroniczna [dostęp 6 września 2020 r.J, http://www.muzeumkonstancina.pl/1154_z_lotu_ptaka DIMANT Ita, Moja cząstka żgcia. Warszawa 2001 Głos historii, wspomnienia Stanisławy Komornickiej, publikacja elek troniczna [dostęp 13 września 2020 r.J, http://swjozef.net/o-nas/glos-historii/ KALICIŃSKI Zdzisław, O Starówce, Pradze i Ciepokach, Warszawa 1983 MARIANOWICZ Antoni, Życie surowo wzbronione, Warszawa 1995 220
MULARCZYK Andrzej, Co się komu śni i inne historie, Warszawa 2015 ORTHWEIN Kazimierz, Przemiany kulturalne i społeczne w podwar szawskim osiedlu Skolimów-Konstancin, Warszawa 1969 Rejestr miejsc ifaktów zbrodni popełnionych przez okupanta hitlerowskiego na ziemiach polskich w latach 1939-1945: województwo stołeczne warszaw skie, Warszawa 1988 RULSKI Stefan, Rapsodia Słomczyńska, Warszawa 2010 TREPMAN Paul, Among Men and Beasts, translated from the Yiddish by Shoshana Perla and Gertrude Hirschler, A.S. Barnes and Co., Inc., Cranbury, New Jersey 1978 Wartime Rescue of Jews by the Polish Catholic Clergy. The Testimony of Survivors, edited and compiled by Mark Paul, Polish Educational Fo undation in North America, Toronto 2015 WITWICKA Katarzyna, Opowiadania konstancińskie, Warszawa 1980. WITWICKA Katarzyna, Po prostu Jeziorna, część i і 2, „UK Raport”, marzec-kwiecień 1998 Wywiad z Salomonem Freimanem z dn. 22 IX1989 r., transkrypcja ze zbiorów British Library Sound Archive Wspomnienia Krystyny Łysakowskiej, publikacja elektroniczna [do stęp 13 września 2020 r.], https://www.1944.pl/archiwum-historii-mowionej/krystyna-lysakowska,729.html ŻUGAJEWICZ-KULIŃSKA Barbara, Moje wspomnienia, Łazy 2019, publikacja elektroniczna [dostęp 13 września 2020 r.], https://okolicekonstancina.pl/wp-content/uploads/2o19/o7/Moje-Wspomnienia-Barbara-Żugajewicz-Kulińska.pdf Artykuły i zestawienia: BALIŃSKI Michał, Fabryka Papieru w Jeziornie, „Magazyn Powszech ny” nr 2, rok 1838 Rocznik statystyczny Królestwa Polskiego za rok 1913 oraz za rok 1914, Warszawa 1913-15,11 i 2, pod kierunkiem
Władysława Grabskiego Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, 11, M.St. Warsza wa i Województwo Warszawskie, Warszawa 1925 Czasopisma (1820-1945): „5-ta rano” „ABC” „Chwila” „Dobry wieczór! Kurier Czerwony” „Dziennik Powszechny” „Dziennik Poznański” Ml
„Dzień Dobry” „Ekspress Zagłębia” „Gazeta Polska” „Gazeta Sądowa Warszawska” „Głos Polski” „Ilustrowany Kurier Codzienny” „Kurier Poranny” „Kurier Poznański” „Kurier Warszawski” „Ludzkość” „Mucha” „Nowa Gazeta” „Nowiny Codzienne” „Polska Zbrojna” „Rodzina Polska” „Słowo” „Wolność” ŹRÓDŁA ELEKTRONICZNE: CEMLA ֊ Center for Latin American Migration Studies, www.cemla.com The Central Database of Shoah Victims’ Names, https://yvng.yadvashem.org/ Wirtualny Sztetl, www.sztetl.org.pl OPRACOWANIA: ADAMSKA Jolanta, Kronika ruchu oporu w okupacyjnym powiecie war szawskim w latach 1939-1944 [w:] „Rocznik Mazowiecki”, L 5 (1974), s. 215-297 Akcja Reinhardt. Zagłada Żydów w Generalnym Gubernatorstwie, red. D. Libionka, Warszawa 2004 Aleksander Schiele ֊ człowiek sprawiedliwy, publikacja elektroniczna [dostęp 13 września 2020 r.], http://www.jhi.pl/bl0g/2015-01-13-alek- sander-schiele-czlowiek-sprawiedliwy BORKOWSKA Janina, Akta miasta Piaseczna z lat 1812-1850 [w:] Studia i materiały do dziejów Piaseczna i powiatu piaseczyńskiego, red. J. Anto niewicz, Warszawa 1973, s.397-408 BORKOWSKA Małgorzata OSB, Dzieje Góry Kalwarii, Kraków 2009 BRUSTIN-BERENSTEIN Tatiana, Deportacje i zagłada skupisk żydow skich w dystrykcie warszawskim, „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Hi storycznego”, nr i, 1952 CAŁA Alina, Wizerunek Żyda w polskiej kulturze ludowej, Warszawa 1992 222
CAŁA Alina, WĘGRZYNEK Hanna, ZALEWSKA Gabriela, Historia i kultura Żydów polskich. Słownik, Warszawa 2000 CECHNICKI Krzysztof, Wspomnienie o dr. Zbigniewie Cechnickim — le karzu z Konstancina, Konstancin 2014, publikacja elektroniczna [do stęp 6 września 2020 r.], http://www.muzeumkonstancina.pl/1173_ wspomnienie_o_dr_zbigniewie_cechnickim_lekarzu_z_konstancina CHIŃSKI Malena, La AMIA y el monumento al “mártir desconocido" en el cementerio israelita de La Tablada [w:] Identidades, memorias y poder cul tural en la Argentina (siglos XIX al XXI), red. María Bjerge, Iván Cherjovsky, Buenos Aires 2018 EISENBACH Artur, Z dziejów ludności żydowskiej w Polsce w XVIII i XIX wieku. Studia i szkice, Warszawa 1983 The Encyclopedia of Jewish Life Before and During the Holocaust, red. S. Spector, G. Wigoder, 1.1, New York 2001 Encyclopaedia Judaica, red. Μ. Berenbaum, F. Skolnik, t. 7, Detroit 2007 GAWRYSZCZAK Anna, Żydzi jako wiejscy dzierżawcy karczm w XIX wieku, „Zeszyty Wiejskie” z. XVII, 2012, s. 77-94 GILBERT Martin, The Boys: The Story of 732 Young Concentration Camp Survivors, Henry Holt and the Company, 1998 GOLDBERG Jakub, Władza dominialna Żydów - arendarzy dóbr ziem skich nad chłopami w XVH-XVHI w., „Przegląd Historyczny”, t. 81, nr 1-2 (1990), s. 189-190 Historia Żydów. Dzieje narodu od Abrahama do państwa Izrael. Żydzi w Polsce, 1000 lat wspólnych losów, Warszawa 2014 JAROTA Andrzej, Ustanowienie i funkcjonowanie dozorów bóżniczych w latach 1821-1830, „Saeculum Christianům” 19 (2012), nr 2, s. 65-75 JAWORSKI Wojciech, Struktura i wpływy syjonistycznych organizacji
politycznych w Polsce w latach 1918-1939, Warszawa 1996 KAŹMIERSKI Józef, Miasto Piaseczno i powiat piaseczyński w latach wojny i okupacji [w:] Studia i materiały do dziejów Piaseczna i powiatu piaseczyńskiego, red. J. Antoniewicz, Warszawa 1973, s. 253-268 KIRSZROT Jakób, Prawa Żydów w Królestwie Polskim. Zarys historycz ny, Warszawa 1917 KŁOS Grzegorz, Zapomniani bohaterowie „Cudu nad Wisłą” cz. I, publi kacja elektroniczna [dostęp 12 września 2020 r.J, https://www.cawio.pl/ zapomniani_bohaterowie_cudu_nad_wisla_i92O_cz.I KOMOSA Paweł, Powrót do domu, Konstancin 2014, publikacja elek troniczna [dostęp 6 września 2020 r.], https://okolicekonstancina . pl/2014/09/22/powrot-do-domu/ KOMOSA Paweł, Shoah mieszkańców Jeziorny i Skolimowa-Konstancina, Konstancin 2020, publikacja elektroniczna [dostęp 6 września 2020 r.J, 223
https://okolicekonstancina.pl/2o2o/o4/19/shoah-mieszkancow-jeziorny-i-skolimowa-konstancina/ KOMOSA Paweł, W gminie Jeziorna, Konstancin 2013, publikacja elek troniczna [dostęp 6 września 2020 r.], https://okolicekonstancina. pl/2013/03/14/w-gminie-jeziorna/ KOMOSA Paweł, W Konstancinku, Konstancin 2020, publikacja elek troniczna [dostęp 6 września 2020 r.], https://okolicekonstancina. pl/2020/04/16/w-konstancinku/ KOSESKI Adam, Emigracja Żydów z ziem polskich wXX wieku [w:] „Stu dia z Nauk Społecznych” z. 14 z 1999 r., Politologia 1 [„Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Bydgoszczy”] LIKIERNIK Stanisław, Diabelne szczęście czy palec Boży?, Warszawa 1994 Małżeństwo z rozsądku? Żydzi w społeczeństwie dawnej Rzeczypospolitej, red. Μ. Wodziński i A. Michałowska-Mycielska, Wrocław 2007 Najnowsze dzieje Żydów w Polsce w zarysie (do 1930 roku), red. J. Toma szewski, Warszawa 1993 Ortodoksja, emancypacja, asymilacja. Studia z dziejów ludności żydowskiej na ziemiach polskich w okresie rozbiorów, red. K. Zieliński i Μ. Adamczyk-Garbowska, Lublin 2003 PALIMĄKA Anita, Zmiany w sytuacji prawnej Żydów na ziemiach za boru rosyjskiego w pierwszej połowie XIX wieku (do 1862 r.) [w:] „Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne” 2009, Ł 42, z. i, s. 120-136 PAWŁOWSKI Stanisław, O emigracji Żydów z Polski i o ich kolonizacji, Warszawa 1937 POLONSKY Antony, Dzieje Żydów w Polsce i Rosji, Warszawa 2014 Prowincja noc. Życie i zagłada Żydów w dystrykcie warszawskim, red. B. Engelking, J. Leociak, D. Libionka, Warszawa 2007 RAWSKI Witold, Jak mieszkano w Jeziornie, Skolimów 2019,
publikacja elektroniczna [dostęp 6 września 2020 r.], https://okolicekonstancina. pl/2oi9/o6/i3/jak-mieszkano-w-jeziornie-w-i929-r/ RINGELBLUM Emanuel, Żydzi w Powstaniu Kościuszkowskim, War szawa 1938 SCHIPPER Ignacy, Żydzi Królestwa Polskiego w dobie powstania listopa dowego, Warszawa 1932 SKROK Zdzisław, Społeczność żydowska Jeziorny, Konstancin-Jezior- na 2012, publikacja elektroniczna [dostęp 6 września 2020 r.], https:// www.muzeumkonstancina.pl/54_spolecznosc_zydowska_jeziorny SROKA Mateusz, Emigracja Żydów polskich w latach 1918-1939. Zarys problematyki [w:] „Państwo i Społeczeństwo” nr 2 z 2010 22^
STANASZEK Łukasz Maurycy, Nadwiślańskie Urzecze, Warszawa- -Czersk 2014 STANISŁAWCZYK Barbara, Czterdzieści twardych. Wojenne losy Pola ków i Żydów. Prawdziwe historie, Poznań 2011 SZCZEPAŃSKI Janusz, Żydowscy mieszkańcy Mazowsza w okresie mię dzywojennym, „Rocznik Mazowiecki” t. 21,2009, s. 127-139 ŚLEDZIEWSKI Antoni, DEMSKA Anna, Zaczęło się w Jeziornie. O wycinance i jej obecności we współczesnym projektowaniu, Konstancin- -Jeziorna 2015 ŚWIĄTEK Tadeusz, Konstancin. Śladami ludzi i zabytków, Pruszków 2007 WASIUTYŃSKI Bohdan, Ludność żydowska w Polsce w wiekach XIX i XX, Warszawa 1930 WŁODEK Józef, Argentyna i emigracja ze szczególnem uwzględnieniem emigracji polskiej, Warszawa 1923 ZAŁĘCZNY Joanna, Powiat warszawski w latach II Rzeczypospolitej, Warszawa 2015 ZIELIŃSKI Konrad, Stosunki polsko-żydowskie na ziemiach Królestwa Polskiego w czasie pierwszej wojny światowej, Lublin 2005 ZYSZCZYK Adam, Domy dziecka w gminie Konstancin-Jeziorna 1919- -2015, Konstancin 2020, publikacja elektroniczna, https://okolicekonstancina.pl/2o19/o6/o1/domy-dziecka-w-gminie-konstancin-jeziorna-1919-2015/ ZYSZCZYK Adam, Represje i mordy na żydowskiej społeczności Konstancina-Jeziorny 1939-1945, Konstancin 2020, publikacja elektroniczna [dostęp 6 września 2020 r.], https://0k0licek0nstancina.pl/2020/04/20/ represje-i-mordy-na-zydowskiej-spolecznosci-konstancina-jezior- ny-1939-1945/ ZYSZCZYK Adam, Śladami żydowskiej społeczności w Jeziornie [w:] Ka lejdoskop Konstancina-Jeziorny. Przewodnik turystyczny, Konstancin-Je ziorna 2015 ZYSZCZYK Adam, Z archiwum Ringelbluma, Konstancin 2019,
publi kacja elektroniczna [dostęp 6 września 2020 r.J, https://okolicekon- stancina.pl/2019/04/21/z-archiwum-ringelbluma/ Żydzi w dawnej Rzeczypospolitej. Materiały z konferencji .Autonomia Ży dów w Rzeczypospolitej szlacheckiej", Wrocław 1991 Żydzi w Polsce odrodzonej. Działalność społeczna, gospodarcza, oświatowa i kulturalna, red. I. Schipper, A. Tartakower, A. Hafftka, Ł1-2, Warszawa 1932-936 ŻYNDUL Jolanta, Karczma żydowska jako locus delicti, czyli próba przestrzennego usytuowania zbrodni rytualnej, „Teksty Drugie” 2008, 4, s. 200-213 225
■ he book is dedicated to the history of the Jewish community that once lived in the territory of the present-day municipality of Konstancin-Jeziorna, which between the 17Љ century and WWII was a home for many Jews. Most of them lived in the village of Jeziorna. The area on both banks of the river Jeziorka was divided among various country estates which belonged to the local noble families. As a rural area, it was not attractive to Jewish settlers. It was most likely the proximity of Warsaw, where a ban on Jewish settlements was in force until 1797, that led to the relatively late appearance of Jews in the region. The first of them settled here only at the turn of the 17th and 18th centuries, and in the i8{h century they were not numerous. They held inns on lease, and towards the end of that century became their exclusive leaseholders; the Jewish commu nity consisted of several dozen persons. In the direct vicinity, such cities as Warszawa, Karczew, Góra Kalwaria, and Piaseczno offered definitely more opportunities for social advance and for making a fortune than the villages. Therefore until the Ist quarter of the 19th century, the Jewish community on the Jeziorka did not grow significantly. The situation changed with the purchase of the local paper mill by Bank Polski in 1830, when the mill was expanded into a modern factory. This had an impact on the evolution and development of the Jewish community, since Jews began to supply materials to the paper mill, as well as services and goods for the factory workers. For this purpose, the local Jews leased orchards, fields and
cows from the manors, sold agricultural produce, and progressively more of them became craftsmen. Around 1840 Colonel Henryk Rossman, the then owner of Jeziorna Królewska [Royal Jeziorna demesne], allowed Jews to settle in the manor’s fields at the edge of the village, which turned that area into a Jewish settlement. By 1870, a community of craftsmen and tradesmen had made Jeziorna Królewska their home. With regard to religious organisation, in that period the local Jews belonged to two synagogue communities, those of Nadarzyn and Góra Kalwaria, with the river Jeziorka acting as the boundary between them. It was only in 1869 that the Piaseczno communi ty was established, to which all the Jeziorna Jews were assigned. 186
Previously the long distance from Nadarzyn had meant that re ligious duties were frequently neglected, while the proximity of Góra Kalwaria (Ger) with the seat of the miracle-working tsaddik attracted the local Jews to Chassidism. Another impulse for the community’s expansion as an attractive place for shopkeepers and traders to settle in was the foundation of the Konstancin and Skolimów summer resorts in the late 19th century. The rich social elites spent their free time in those subur ban enclaves. This, coupled with another modernisation of the pa per mill, which now employed several hundred workers, created the demand for goods and services, which were mostly supplied by the Jews. Before the outbreak of WWI, there were already more than 300 Jews living in the area, and around 500 in total if we count those who inhabited the then municipality of Wilanów (now part ofWarsaw). A Jewish religious community was established in Jeziorna in 1913, and existed until 1941, with Jakób Rozencwajg as its rabbi and a board (religious body) elected by those adult members of the community who had lived in it for at least 2 years. The seat of the community was in Jeziorna Królewska, where 90 per cent of its members lived after the villages of Czerniaków and Sielce had been incorporated into Warsaw city in 1916 and became part of its religious community, which meant that the one in Jeziorna had lost nearly half of its members. There were 6 houses of worship, but a synagogue was not erected despite efforts undertaken in this respect. The rabbi led religious services, performed
circumcisions and celebrated marriages, but the birth registries were still kept in Piaseczno. A mikvah was build and a cheder set up. The latter had no permanent seat, and education was provided by hired teach ers. Independently, all the Jewish children attended state school in Jeziorna. Between the world wars, a third of industrial and trading establishments in Jeziorna belonged to Jews. The book presents the then inhabitants, their former places of residence and professions, which, along with the map, allows us to reconstruct the Jewish Jeziorna. There was no typical ‘Jewish street’ of the type one finds in many shtetls. Instead, poor Poles and Jews lived in mixed settlements before WWII, frequently in the same tenement houses. The word ‘shtetl’ is only used by the former inhabitants in their memories, since Jeziorna never ac- 187
quired the status of a town, and there was no Jewish district. Few of the Jews left Jeziorna before 1939, and they remembered it as a rather quiet place. Some emigrated to South America, which is why the area of the original Jewish settlement, from which most of the émigrés came, is still known today as Argentyna (Polish for Ar gentina). Apart from the local community made up of small-scale industrialists, traders and craftsmen, there were also wealthy Jew ish industrial tycoons and officials who either lived or spent their holidays in Konstancin and Skolimów, but they had no links to the Jewish religious community in Jeziorna. In 1939 Jeziorna had 655 Jewish inhabitants (from among the 10 thousand people living in the entire municipality), and the reli gious community consisted of 750 persons. Following the outbreak of WWII, Jews were deprived of their rights by the German invad ers, and were forbidden to run businesses. The ghetto established in Jeziorna in November 1940 was hunger- and disease-ridden. It was closed on 25th January 1941, and its inhabitants were transport ed to the Warsaw Ghetto, where most of them perished. Our book contains moving accounts from that period, including recorded cases of Jews who remained in hiding and who were killed by the Germans. We also present the few survivors and the Poles who helped them, some of whom have been honoured as ‘Righteous Among the Nations’. We finally discuss the later fates of Jeziorna’s former inhabitants after 1945, and the efforts to commemorate their old religious community. 188 |
| any_adam_object | 1 |
| any_adam_object_boolean | 1 |
| author | Komosa, Paweł Rawski, Witold 1949- Zyszczyk, Adam |
| author_GND | (DE-588)1282787853 (DE-588)1246936429 |
| author_facet | Komosa, Paweł Rawski, Witold 1949- Zyszczyk, Adam |
| author_role | aut aut aut |
| author_sort | Komosa, Paweł |
| author_variant | p k pk w r wr a z az |
| building | Verbundindex |
| bvnumber | BV048567663 |
| ctrlnum | (OCoLC)1372479698 (DE-599)BVBBV048567663 |
| era | Geschichte 1600-1941 gnd |
| era_facet | Geschichte 1600-1941 |
| format | Book |
| fullrecord | <?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?><collection xmlns="http://www.loc.gov/MARC21/slim"><record><leader>00000nam a2200000 c 4500</leader><controlfield tag="001">BV048567663</controlfield><controlfield tag="003">DE-604</controlfield><controlfield tag="005">20230322</controlfield><controlfield tag="007">t</controlfield><controlfield tag="008">221117s2021 a||| |||| 00||| pol d</controlfield><datafield tag="020" ind1=" " ind2=" "><subfield code="z">9788349771157</subfield><subfield code="9">978-83-497711-5-7</subfield></datafield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(OCoLC)1372479698</subfield></datafield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(DE-599)BVBBV048567663</subfield></datafield><datafield tag="040" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-604</subfield><subfield code="b">ger</subfield><subfield code="e">rda</subfield></datafield><datafield tag="041" ind1="0" ind2=" "><subfield code="a">pol</subfield></datafield><datafield tag="049" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-12</subfield></datafield><datafield tag="084" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">OST</subfield><subfield code="q">DE-12</subfield><subfield code="2">fid</subfield></datafield><datafield tag="100" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">Komosa, Paweł</subfield><subfield code="e">Verfasser</subfield><subfield code="0">(DE-588)1282787853</subfield><subfield code="4">aut</subfield></datafield><datafield tag="245" ind1="1" ind2="0"><subfield code="a">Sztetl Jeziorna</subfield><subfield code="b">dzieje żydowskiej społeczności Jeziorny, Skolimowa i Konstancina od XVII wieku do 1941 roku</subfield><subfield code="c">Paweł Komosa, Witold Rawski, Adam Zyszczyk</subfield></datafield><datafield tag="264" ind1=" " ind2="1"><subfield code="a">Konstancin-Jeziorna</subfield><subfield code="b">[Konstanciński Dom Kultury]</subfield><subfield code="c">2021</subfield></datafield><datafield tag="300" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">229 Seiten</subfield><subfield code="b">Illustrationen, Diagramme, Karten</subfield><subfield code="c">24 cm</subfield></datafield><datafield tag="336" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">txt</subfield><subfield code="2">rdacontent</subfield></datafield><datafield tag="337" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">n</subfield><subfield code="2">rdamedia</subfield></datafield><datafield tag="338" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">nc</subfield><subfield code="2">rdacarrier</subfield></datafield><datafield tag="648" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Geschichte 1600-1941</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1=" " ind2="4"><subfield code="a">Jews / Poland / Konstancin-Jeziorna / History</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Juden</subfield><subfield code="0">(DE-588)4028808-0</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Stetl</subfield><subfield code="0">(DE-588)4435158-6</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="651" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Konstancin-Jeziorna</subfield><subfield code="0">(DE-588)4489386-3</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="0"><subfield code="a">Konstancin-Jeziorna</subfield><subfield code="0">(DE-588)4489386-3</subfield><subfield code="D">g</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="1"><subfield code="a">Stetl</subfield><subfield code="0">(DE-588)4435158-6</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="2"><subfield code="a">Juden</subfield><subfield code="0">(DE-588)4028808-0</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="3"><subfield code="a">Geschichte 1600-1941</subfield><subfield code="A">z</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2=" "><subfield code="5">DE-604</subfield></datafield><datafield tag="700" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">Rawski, Witold</subfield><subfield code="d">1949-</subfield><subfield code="e">Verfasser</subfield><subfield code="0">(DE-588)1246936429</subfield><subfield code="4">aut</subfield></datafield><datafield tag="700" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">Zyszczyk, Adam</subfield><subfield code="e">Verfasser</subfield><subfield code="4">aut</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=033941163&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Inhaltsverzeichnis</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=033941163&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Literaturverzeichnis</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=033941163&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Abstract</subfield></datafield><datafield tag="940" ind1="1" ind2=" "><subfield code="n">oe</subfield></datafield><datafield tag="940" ind1="1" ind2=" "><subfield code="q">BSB_NED_20230322</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">909.04924</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">0904</subfield><subfield code="g">438</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">307.09</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">0904</subfield><subfield code="g">438</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">307.09</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">0903</subfield><subfield code="g">438</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">909.04924</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">0903</subfield><subfield code="g">438</subfield></datafield><datafield tag="943" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-033941163</subfield></datafield></record></collection> |
| geographic | Konstancin-Jeziorna (DE-588)4489386-3 gnd |
| geographic_facet | Konstancin-Jeziorna |
| id | DE-604.BV048567663 |
| illustrated | Illustrated |
| index_date | 2024-07-03T21:01:06Z |
| indexdate | 2024-08-21T01:19:50Z |
| institution | BVB |
| language | Polish |
| oai_aleph_id | oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-033941163 |
| oclc_num | 1372479698 |
| open_access_boolean | |
| owner | DE-12 |
| owner_facet | DE-12 |
| physical | 229 Seiten Illustrationen, Diagramme, Karten 24 cm |
| psigel | BSB_NED_20230322 |
| publishDate | 2021 |
| publishDateSearch | 2021 |
| publishDateSort | 2021 |
| publisher | [Konstanciński Dom Kultury] |
| record_format | marc |
| spelling | Komosa, Paweł Verfasser (DE-588)1282787853 aut Sztetl Jeziorna dzieje żydowskiej społeczności Jeziorny, Skolimowa i Konstancina od XVII wieku do 1941 roku Paweł Komosa, Witold Rawski, Adam Zyszczyk Konstancin-Jeziorna [Konstanciński Dom Kultury] 2021 229 Seiten Illustrationen, Diagramme, Karten 24 cm txt rdacontent n rdamedia nc rdacarrier Geschichte 1600-1941 gnd rswk-swf Jews / Poland / Konstancin-Jeziorna / History Juden (DE-588)4028808-0 gnd rswk-swf Stetl (DE-588)4435158-6 gnd rswk-swf Konstancin-Jeziorna (DE-588)4489386-3 gnd rswk-swf Konstancin-Jeziorna (DE-588)4489386-3 g Stetl (DE-588)4435158-6 s Juden (DE-588)4028808-0 s Geschichte 1600-1941 z DE-604 Rawski, Witold 1949- Verfasser (DE-588)1246936429 aut Zyszczyk, Adam Verfasser aut Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=033941163&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Inhaltsverzeichnis Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=033941163&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Literaturverzeichnis Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=033941163&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Abstract |
| spellingShingle | Komosa, Paweł Rawski, Witold 1949- Zyszczyk, Adam Sztetl Jeziorna dzieje żydowskiej społeczności Jeziorny, Skolimowa i Konstancina od XVII wieku do 1941 roku Jews / Poland / Konstancin-Jeziorna / History Juden (DE-588)4028808-0 gnd Stetl (DE-588)4435158-6 gnd |
| subject_GND | (DE-588)4028808-0 (DE-588)4435158-6 (DE-588)4489386-3 |
| title | Sztetl Jeziorna dzieje żydowskiej społeczności Jeziorny, Skolimowa i Konstancina od XVII wieku do 1941 roku |
| title_auth | Sztetl Jeziorna dzieje żydowskiej społeczności Jeziorny, Skolimowa i Konstancina od XVII wieku do 1941 roku |
| title_exact_search | Sztetl Jeziorna dzieje żydowskiej społeczności Jeziorny, Skolimowa i Konstancina od XVII wieku do 1941 roku |
| title_exact_search_txtP | Sztetl Jeziorna dzieje żydowskiej społeczności Jeziorny, Skolimowa i Konstancina od XVII wieku do 1941 roku |
| title_full | Sztetl Jeziorna dzieje żydowskiej społeczności Jeziorny, Skolimowa i Konstancina od XVII wieku do 1941 roku Paweł Komosa, Witold Rawski, Adam Zyszczyk |
| title_fullStr | Sztetl Jeziorna dzieje żydowskiej społeczności Jeziorny, Skolimowa i Konstancina od XVII wieku do 1941 roku Paweł Komosa, Witold Rawski, Adam Zyszczyk |
| title_full_unstemmed | Sztetl Jeziorna dzieje żydowskiej społeczności Jeziorny, Skolimowa i Konstancina od XVII wieku do 1941 roku Paweł Komosa, Witold Rawski, Adam Zyszczyk |
| title_short | Sztetl Jeziorna |
| title_sort | sztetl jeziorna dzieje zydowskiej spolecznosci jeziorny skolimowa i konstancina od xvii wieku do 1941 roku |
| title_sub | dzieje żydowskiej społeczności Jeziorny, Skolimowa i Konstancina od XVII wieku do 1941 roku |
| topic | Jews / Poland / Konstancin-Jeziorna / History Juden (DE-588)4028808-0 gnd Stetl (DE-588)4435158-6 gnd |
| topic_facet | Jews / Poland / Konstancin-Jeziorna / History Juden Stetl Konstancin-Jeziorna |
| url | http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=033941163&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=033941163&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=033941163&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |
| work_keys_str_mv | AT komosapaweł sztetljeziornadziejezydowskiejspołecznoscijeziornyskolimowaikonstancinaodxviiwiekudo1941roku AT rawskiwitold sztetljeziornadziejezydowskiejspołecznoscijeziornyskolimowaikonstancinaodxviiwiekudo1941roku AT zyszczykadam sztetljeziornadziejezydowskiejspołecznoscijeziornyskolimowaikonstancinaodxviiwiekudo1941roku |