O Polskę wolną i czystą jak łza: Szwadron 5. Brygady Wileńskiej AK ppor. Zdzisława Badochy "Żelaznego" na terenie powiatu kartuskiego w maju 1946 roku
Gespeichert in:
| 1. Verfasser: | |
|---|---|
| Format: | Buch |
| Sprache: | Polish |
| Veröffentlicht: |
Gdańsk
Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku
2021
|
| Schlagworte: | |
| Online-Zugang: | Inhaltsverzeichnis Literaturverzeichnis Register // Personenregister Register // Ortsregister Abstract |
| Beschreibung: | 263 Seiten, 24 ungezählte Seiten Tafeln Illustrationen 22 cm |
| ISBN: | 9788365957344 |
Internformat
MARC
| LEADER | 00000nam a2200000 c 4500 | ||
|---|---|---|---|
| 001 | BV047807567 | ||
| 003 | DE-604 | ||
| 005 | 20220930 | ||
| 007 | t | ||
| 008 | 220131s2021 a||| |||| 00||| pol d | ||
| 020 | |a 9788365957344 |9 978-83-65957-34-4 | ||
| 035 | |a (OCoLC)1296272958 | ||
| 035 | |a (DE-599)BVBBV047807567 | ||
| 040 | |a DE-604 |b ger |e rda | ||
| 041 | 0 | |a pol | |
| 049 | |a DE-12 | ||
| 084 | |a OST |q DE-12 |2 fid | ||
| 100 | 1 | |a Polejowski, Karol |d 1969- |e Verfasser |0 (DE-588)1256073350 |4 aut | |
| 245 | 1 | 0 | |a O Polskę wolną i czystą jak łza |b Szwadron 5. Brygady Wileńskiej AK ppor. Zdzisława Badochy "Żelaznego" na terenie powiatu kartuskiego w maju 1946 roku |c Karol Polejowski |
| 264 | 1 | |a Gdańsk |b Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku |c 2021 | |
| 300 | |a 263 Seiten, 24 ungezählte Seiten Tafeln |b Illustrationen |c 22 cm | ||
| 336 | |b txt |2 rdacontent | ||
| 337 | |b n |2 rdamedia | ||
| 338 | |b nc |2 rdacarrier | ||
| 546 | |a Englische Zusammenfassung | ||
| 610 | 2 | 7 | |a Armee im Lande |g Polen |0 (DE-588)4028040-8 |2 gnd |9 rswk-swf |
| 648 | 7 | |a Geschichte 1946 |2 gnd |9 rswk-swf | |
| 650 | 0 | 7 | |a Untergrundbewegung |0 (DE-588)4186983-7 |2 gnd |9 rswk-swf |
| 650 | 0 | 7 | |a Kommunismus |0 (DE-588)4031892-8 |2 gnd |9 rswk-swf |
| 650 | 0 | 7 | |a Widerstand |0 (DE-588)4079262-6 |2 gnd |9 rswk-swf |
| 651 | 7 | |a Kartuzy |z Region |0 (DE-588)4588444-4 |2 gnd |9 rswk-swf | |
| 653 | 1 | |a Badocha, Zdzisław / (1923-1946) | |
| 653 | 2 | |a 5 Brygada Wileńska (Armia Krajowa) | |
| 653 | 0 | |a Jednostki wojskowe | |
| 653 | 0 | |a Podziemie polityczne i zbrojne (1944-1956) | |
| 653 | 0 | |a Żołnierze wyklęci | |
| 653 | 2 | |a Polska | |
| 653 | 1 | |a Badocha, Zdzisław / (1923?-1946) | |
| 653 | 2 | |a Polska / Armia Krajowa / 5 Brygada Wileńska | |
| 653 | 0 | |a Opór wobec władzy / Polska / Kartuzy (region) / 1945-1970 | |
| 653 | 0 | |a Zbrojne podziemie antykomunistyczne / Polska / Kartuzy (region) | |
| 653 | 4 | |a 1901-2000 | |
| 653 | 4 | |a 1945-1989 | |
| 653 | 6 | |a Monografia | |
| 689 | 0 | 0 | |a Kartuzy |z Region |0 (DE-588)4588444-4 |D g |
| 689 | 0 | 1 | |a Armee im Lande |g Polen |0 (DE-588)4028040-8 |D b |
| 689 | 0 | 2 | |a Kommunismus |0 (DE-588)4031892-8 |D s |
| 689 | 0 | 3 | |a Widerstand |0 (DE-588)4079262-6 |D s |
| 689 | 0 | 4 | |a Untergrundbewegung |0 (DE-588)4186983-7 |D s |
| 689 | 0 | 5 | |a Geschichte 1946 |A z |
| 689 | 0 | |5 DE-604 | |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=033191157&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Inhaltsverzeichnis |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=033191157&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Literaturverzeichnis |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=033191157&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Register // Personenregister |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=033191157&sequence=000007&line_number=0004&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Register // Ortsregister |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=033191157&sequence=000009&line_number=0005&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Abstract |
| 940 | 1 | |n oe | |
| 940 | 1 | |q BSB_NED_20220930 | |
| 999 | |a oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-033191157 | ||
| 942 | 1 | 1 | |c 900 |e 22/bsb |f 09044 |g 438 |
| 942 | 1 | 1 | |c 355.009 |e 22/bsb |f 09044 |g 438 |
Datensatz im Suchindex
| _version_ | 1804183340797919232 |
|---|---|
| adam_text | Spis treści W lasach wileńskich.......................................................................................................... 9 Wstęp........................................................................................................................... 10 Rozdział 1. Odtworzenie 5. Brygady Wileńskiej AK na Pomorzu i jej działalność do 22 maja 1946 r.............................................................................21 Okoliczności odtworzenia 5. Brygady Wileńskiej AK na Pomorzu....................... 21 Działalność 5. Brygady Wileńskiej AK od połowy kwietnia do połowy maja 1946 . ............................................................................................... 26 Niedziela 19 maja 1946 r.: od Kamiennej Karczmy do Starej Kiszewy .... 42 Bobolice, wtorek 21 maja 1946 r............................................................................ 47 Rozdział 2. Sytuacja na terenie powiatu kartuskiego w przeddzień pojawienia się wileńskich partyzantów. Starcie pod Podjazami (23 maja 1946 r.) .... 52 Sytuacja na terenie powiatu kartuskiego w przeddzień pojawienia się wileńskich partyzantów......................................................................................... 52 Przed starciem pod Podjazami - mobilizacja sił bezpieczeństwa....................... 58 Przebieg starcia pod Podjazami........................................................................... 65 Przebieg starcia w zeznaniach milicjantów............................................................. 70 Walka pod Podjazami w zeznaniach
partyzantów............................................... 76 Przyczyny porażki komunistycznych sił bezpieczeństwa pod Podjazami... 79 Rozdział 3. Szwadron ppor. „Żelaznego” w Sierakowicach (23 maja 1946 r.) . . 83 Zajęcie Sierakowic przez partyzantów.................................................................. 83 Postawa miejscowej ludności i funkcjonariuszy lokalnego posterunku MO wobec zajęcia miejscowości przez partyzantów....................... 87 Wincenty Wierzynkiewicz i jego wcześniejsze związki z Zygmuntem Szendzielarzem............................................................................... 91 Pobyt żołnierzy 5. Brygady Wileńskiej AK w Sierakowicach.................................94 7
Zajęcie Sierakowic w zeznaniach i wspomnieniach żołnierzy szwadronu............................................................................................. 98 Rozdział 4. Zakończenie rajdu szwadronu ppor. „Żelaznego” w Bączu i komunistyczna obława (23-29 maja 1946 r.)...................................................... 101 Zakończenie rajdu szwadronu ppor. „Żelaznego” - Bącz................................... 101 Obława na tropie partyzanckiego szwadronu, 24 maja 1946 r........................... 109 Obława trafia w próżnię, 25-29 maja 1946 r....................................................... 119 Losy partyzanckiego bedforda..............................................................................122 Rozdział 5. Konsekwencje pobytu żołnierzy szwadronu „Żelaznego” na Kaszubach i jego dalsze losy.................................................................................. 126 Losy ppor. Zdzisława Badochy „Żelaznego” i żołnierzy jego szwadronu po maju 1946 r...............................................................................................................126 Partyzanci „Łupaszki” na tle antykomunistycznego oporu w powiecie kartuskim w 1946 r. Pierwsze komunistyczne działania propagandowe wymierzone w żołnierzy podziemia niepodległościowego............................... 134 Komunistyczna propaganda okresu PRL wobec zwalczania podziemia niepodległościowego na Pomorzu Gdańskim oraz wobec żołnierzy 5. Brygady Wileńskiej AK (od lat pięćdziesiątych XX w.)....................................149 Pamięć o żołnierzach 5. Brygady Wileńskiej AK na terenie
powiatu kartuskiego............................................................................................ 153 Zakończenie............................................................................................................... 156 Aneksy........................................................................................................................ 160 Aneks 1. Dokumenty............................................................................................ 160 Aneks 2. Skład osobowy szwadronu ppor. Zdzisława Badochy „Żelaznego” w dniu 23 maja 1946 r............................................................................................ 234 Aneks 3. Skład osobowy plutonu operacyjnego KPMO w Kartuzach biorącego udział w starciu ze szwadronem „Żelaznego” pod Podjazami 23 maja 1946 r...................................................................................................... 235 Wykaz skrótów.......................................................................................................... 237 Bibliografia...............................................................................................................239 Indeks osób............................................................................................................... 249 Indeks geograficzny..................................................................................................... 256 Summary................................................................................................................... 263 8
Bibliografia ŹRÓDŁA Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej AIPN BU, 01265/54, Raport dekadowy WUBP w Gdańsku dla ministra BP w Warszawie za okres od 10 do 20 maja 1946 r. AIPN BU, 01265/54, Sprawozdanie Wydziału III WUBP w Gdańsku za okres od 20 do 30 czerwca 1946 r. AIPN BU, 01439/57,1.1-6, Akta śledztwa dotyczące: Zygmunt Szendzielarz „Łupaszko”. AIPN BU, 0175/9,1.1-2, Charakterystyka Nr 6, nazwa organizacji: XII Okręg Morski Narodowego Zjednoczenia Wojskowego - „Semper Fidelis Victoria”. AIPN BU, 944/38,1.1-2, Akt oskarżenia przeciwko Janinie Kruk „Larysie”. AIPN By, 010/12, Charakterystyka organizacji niepodległościowej: 5. Wileńska Brygada Armii Krajowej mjr. Zygmunta Szendzielarza „Łupaszki”, działającej na terenie b. woj.: bydgoskim, gdańskim i olsztyńskim. AIPN Gd, 0046/3, t. 6, Księga kontrolna osób zatrzymanych i aresztowanych Wydziału Śledczego WUBP w Gdańsku za okres od 8 lipea 1947 r. do 24 grudnia 1948 r. AIPN Gd, 0046/166,1.1, Sprawozdanie dekadowe Sekcji Śledczej PUBP w Kartuzach za okres od 10 czerwca 1946 r. do 20 czerwca 1946 r. Wykazy spraw śledczych oraz osób aresztowanych przez PUBP w Kartuzach za okres od października 1947 r. do grudnia 1947 r. Sprawozdania dwutygodniowe, miesięczne i roczne Referatu Śledczego PUBP w Kartuzach za lata 1948-1949 i za okres od stycznia 1950 r. do października 1950 r. Sprawozdanie roczne Referatu ds. Bezpieczeństwa KPMO w Kartuzach za 1964 r. AIPN Gd, 0046/437, Materiały dotyczące historii aparatu bezpieczeństwa w woj. gdań skim, zgromadzone w związku z 20., 25. i 30. rocznicą powołania MO i SB. AIPN Gd, 0054/1, Akta
kontrolne spraw śledczych dotyczących 5. Wileńskiej Brygady Armii Krajowej (mjr Zygmunt Szendzielarz „Łupaszko”). 239
AIPN Gd, 013/10,11, Akta kontrolne śledztwa w sprawie przynależności do organizacji niepodległościowej Okręg XII Morski Narodowego Zjednoczenia Wojskowego „Semper Fidelis Victoria”. AIPN Gd, 05/4, է. 2, Telefonogramy i meldunki komend powiatowych oraz miejskich MO dotyczące m.in. stanu bezpieczeństwa na podległych im terenach za okres od 20 czerwca 1945 r. do 29 grudnia 1945 r. AIPN Gd, 05/4, t. 5, Telefonogramy oraz meldunki komend powiatowych i miejskich MO dotyczące stanu bezpieczeństwa na podległych im terenach za okres od 12 kwietnia 1946 r. do 10 grudnia 1946 r. AIPN Gd, 05/4, t. 16, Sprawozdania miesięczne z pracy Referatu Polityczno-Wychowawczego KPMO w Kartuzach za okres od stycznia do listopada 1947 r. AIPN Gd, 05/54, t. 26, Sprawozdania okresowe i miesięczne za okres od 20 lipea 1945 r. do 31 grudnia 1946 r. KPMO w Lęborku. AIPN Gd, 05/54, t. 35, Sprawozdania miesięczne i okresowe od 12 maja 1945 r. do 31 grudnia 1946 r., KPMO w Kartuzach. AIPN Gd, 05/54, t. 36, Meldunki dzienne KPMO w Kartuzach, 1945-1946 r. AIPN Gd, 05/54, t. 38, Sprawozdania okresowe i miesięczne KPMO w Kościerzynie za okres od 1 maja 1945 r. do 31 grudnia 1946 r. AIPN Gd, 05/54, t. 39, Meldunki dzienne KPMO w Kościerzynie za lata 1945-1946. AIPN Gd, 05/158, Materiały dotyczące działalności podziemia niepodległościowego na Pomorzu Gdańskim. AIPN Gd, 80/17,1.1, Repertorium wykonania kar W. Wojskowej Prokuratury Rejo nowej w Gdańsku za 1949 r. (nr 1-413) i 1950 r. (nr 1-380). AIPN Gd, 121/2, Rozkazy personalne komendanta wojewódzkiego MO w Gdańsku, 1946 r. AIPN Gd, 130/1246, t. 4, Sprawa
agenturalna nr 9 dot. komendanta posterunku MO w Osiecznej, pow. Starogard: Ignacy Ebertowski i podległych mu ftmkcjonariuszy, podejrzanych o wrogie ustosunkowanie do władz państwowych i partii oraz pro wadzenie wrogiej propagandy. AIPN Gd, 146/17, t. 1-5, Akta w sprawie karnej prowadzonej przeciwko: Stanisław Pietrasiewicz, imię ojca: Jakub, ur. 26 września 1915 r., i innym, oskarżonym o to, że w okresie od sierpnia 1945 r. do maja 1946 r. na terenie województwa gdań skiego i rzeszowskiego należeli do nielegalnej organizacji Semper Fidelis Victoria, dopuścili się napadów rabunkowych, przechowywali broń, amunicję i materiały wybuchowe bez zezwolenia, gromadzili wiadomości stanowiące tajemnicę woj skową i państwową, tj. o czyny z art. 27 w zw. z art. 86 § 2 kodeksu karnego Wojska Polskiego, art. 259 kodeksu karnego, art. 1 ust. 1,2 i 3 oraz art. З i art 8 Dekretu z dnia 16 listopada 1945 r. o przestępstwach szczególnie niebezpiecznych w okresie odbudowy państwa. 240
AIPN Gd, 146/80, Akta w sprawie karnej prowadzonej przeciwko: Edmund Nabzdyk, i innym. AIPN Gd, 284/835, t. 1-7, Akta w sprawie karnej prowadzonej przeciwko: Robert Nakwas-Pugaczewski, i innym. AIPN Gd, 323/1, Akta sprawy karnej przeciwko Danucie Siedzikównej/Siedzik vel Ina Zalewska. AIPN Gd, 538/1239, Akta w sprawie karnej prowadzonej przeciwko Edward Hajduk, imię ojca Antoni, ur. 13.10.1922. AIPN Gd, 538/1396, Wojskowa Prokuratura 16. Kaszubskiej Dywizji Piechoty w Gdań sku 1945-1949, Akta nadzorcze w sprawie karnej prowadzonej przeciwko: Leon Żyławski. AIPN, akta osobowe funkcjonariuszy MO i UBP (SB) AIPN BU, 698/1513,1.1, Akta osobowe Jana Kiedrzyńskiego. AIPN By, 0122/3550, Akta osobowe Tadeusza Gryzą. AIPN By, 194/3097, Akta osobowe Antoniego Trochowskiego. AIPN By, 90/1790, Akta osobowe Bolesława Kaka. AIPN By, 90/4614, Akta osobowe Antoniego Trochowskiego. AIPN Gd, 032/17, Akta osobowe Alojzego Arendta. AIPN Gd, 032/781, Akta osobowe Antoniego Marszałkowskiego. AIPN Gd, 053/302, Akta osobowe Jana Szczepańskiego. AIPN Gd, 066/337, Akta osobowe Władysława Le(h)mana. AIPN Gd, 067/22, Akta osobowe Ryszarda Bączka. AIPN Gd, 067/935, Akta osobowe Izydora Pestki. AIPN Gd, 130/196, Akta osobowe Jana Bartosika. AIPN Gd, 130/331, Akta osobowe Stanisława Biernarczyka. AIPN Gd, 130/468, Akta osobowe Edmunda Borkowskiego. AIPN Gd, 130/520, Akta osobowe Stanisława Brodowskiego. AIPN Gd, 130/548, Akta osobowe Józefa Brzezińskiego. AIPN Gd, 130/576,1.1, Akta osobowe Leopolda Budkiewicza. AIPN Gd, 130/697, Akta osobowe Pawła Chmielewicza. AIPN Gd, 130/795,1.1-2, Akta osobowe
Edwina Cieszyńskiego. AIPN Gd, 130/1518, Akta osobowe Michała Girewicza. AIPN Gd, 130/1537, Akta osobowe Władysława Głogowskiego. AIPN Gd, 130/1707, Akta osobowe Stanisława Gradowskiego. AIPN Gd, 130/1899, Akta osobowe Jana Hencińskiego. AIPN Gd, 130/1924, Akta osobowe Konrada Hincy. AIPN Gd, 130/2445, Akta osobowe Benedykta Karolewskiego. AIPN Gd, 130/2910, Akta osobowe Jana Kotowskiego. 241
AIPN Gd, 130/3198, Akta osobowe Sylwestra Kubickiego. AIPN Gd, 130/3276, Akta osobowe Bronisława Kunki. AIPN Gd, 130/3303, Akta osobowe Pawła Kurlandczyka. AIPN Gd, 130/3348, Akta osobowe Floriana Kwaśniewskiego. AIPN Gd, 130/3379, Akta osobowe Jana Kwidzińskiego. AIPN Gd, 130/3382, Akta osobowe Władysława Kwidzińskiego. AIPN Gd, 130/3383, Akta osobowe Stanisława Kwidzyńskiego. AIPN Gd, 130/3454, Akta osobowe Mariana Lenartowicza. AIPN Gd, 130/3587, Akta osobowe Kazimierza Listewnika. AIPN Gd, 130/3639, Akta osobowe Bolesława Łagockiego. AIPN Gd, 210/56, Akta osobowe Jana Majkowskiego. AIPN Gd, 210/136,1.1-2, Akta osobowe Stefana Marchwackiego. AIPN Gd, 210/241, Akta osobowe Mieczysława Mazura. AIPN Gd, 210/668, Akta osobowe Antoniego Odyi. AIPN Gd, 210/679, Akta osobowe Ambrożego Okroją. AIPN Gd, 210/748, Akta osobowe Józefa Osowickiego. AIPN Gd, 210/1028, Akta osobowe Wacława Pietrasika. AIPN Gd, 210/1166, Akta osobowe Władysława Podjackiego. AIPN Gd, 210/1198, Akta osobowe Bernarda Połoma. AIPN Gd, 210/1311, Akta osobowe Franciszka Pstrąga. AIPN Gd, 210/1404,1.1-2, Akta osobowe Longina Ratajczyka. AIPN Gd, 210/1495, Akta osobowe Ireny Krupińskiej. AIPN Gd, 211/412, Akta osobowe Bolesława Łukowskiego. AIPN Gd, 211/680, Akta osobowe pracownika cywilnego UB: Irena Szumocka. AIPN Gd, 213/173, Akta osobowe Franciszka Kowalika. AIPN Gd, 214/296, Akta osobowe Jana Szymczaka. AIPN Gd, 214/522, Akta osobowe Stanisława Zapruckiego. AIPN Gd, 214/1173, Akta osobowe Jana Nowaka. AIPN Gd, 250/400, Akta osobowe Józefa Skury. AIPN Gd, 250/748,1.1-2, Akta osobowe Stanisława
Szablewskiego. AIPN Gd, 250/1375, Akta osobowe Wincentego Wierzynkiewicza. AIPN Gd, 250/1586, Akta osobowe Juliana Woźniaka. AIPN Gd, 284/825, Akta w sprawie karnej przeciwko: Edmund Nabzdyk. AIPN Gd, 735/1477, Akta osobowe Henryka Żydowicza. AIPN Sz, 0118/1091, Akta osobowe Edmunda Kazubowskiego. AIPN Sz, 0118/2665, Akta osobowe Władysława Gołębiowskiego. 242
Archiwum Państwowe w Gdańsku APG, 1048/9, Zjednoczenie Przedsiębiorstw Portowych. Sprawozdania ZPP (wewnętrzne poszczególnych wydziałów i ogólne z działalności, 1945-1948). APG, 1048/14, Zjednoczenie Przedsiębiorstw Portowych. Korespondencja, protokoły posiedzeń, poufne, 1945-1947. APG, 1048/88, Zjednoczenie Przedsiębiorstw Portowych. Kopie korespondencji wychodzącej za okres od 13IV do 17 VI. Nr 1608-2289. APG, 1672/9, Gminna Rada Narodowa w Sierakowicach. Protokoły z sesji GRN (1945-1953). APG, 1672/13, Gminna Rada Narodowa w Sierakowicach. Protokoły z zebrań sołtysów, protokoły z zebrań gromadzkich (1946-1952). APG, 1672/15, Gminna Rada Narodowa w Sierakowicach. Sprawy osobowe członków organów gminnych (1945-1946). APG, 2600/24, Komitet Powiatowy PPR w Kartuzach. Referat Organizacyjny. APG, 2600/37, Komitet Powiatowy PPR w Kartuzach. Referat Personalny. Centralne Archiwum Wojskowe - Wojskowe Biuro Historyczne im. gen. broni Kazimierza Sosnkowskiego w Warszawie CAW, IV.521.16/15, 16. Dywizja Piechoty, Rozkazy personalne dowódcy dywizji. Wykazy obsady oficerskiej jednostek 16. DP i alfabetyczny spis oficerów dywizji, charakterystyki służbowe, 27 III-З VII 1946 r. CAW, IV.521.16/32,16. Dywizja Piechoty, Doniesienia o wypadkach nadzwyczajnych oraz miesięczne wykazy statystyczne wypadków nadzwyczajnych. Wyroki Sądu Honorowego 16. DP oraz charakterystyki służbowe, 31-6 VI1946 r. CAW, IV.521.16/40, 16. Dywizja Piechoty, Rozkazy bojowe, organizacyjne DOW II, dowódcy dywizji i Wojewódzkiego Komitetu Bezpieczeństwa oraz wytyczne DOW II dotyczące likwidacji oddziałów zbrojnego
podziemia na terenie woje wództwa gdańskiego, 1 II-З VII 1946 r. Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku MIIWŠ, Notes Olgierda Christy, nr inw. MIIWS/A/720. Prasa Po hitlerowska. Bandyci z ryngrafami Matki Boskiej Ostrobramskiej na piersi grabią i mordują, „Dziennik Bałtycki”, 23 V 1946. Pogrzeb pięciu poległych w Kościerzynie. Manifestacja narodowa na znak potępienia bratobójców, „Dziennik Bałtycki”, 25 V 1946. 243
Korpus Bezpieczeństwa Wewnętrznego w podniosłym nastroju obchodzi rocznicę swego istnienia w Gdańsku, „Dziennik Bałtycki”, 29 V 1946. W Starogardzie wobec referendum, „Dziennik Bałtycki”, 18 VI1946. Minister Bezpieczeństwa Publicznego, generał Radkiewicz, bawił służbowo w Szczecinie i Gdańsku, „Dziennik Bałtycki”, 21 VI 1946. W Kartuzach działa Komitet Obywatelski Głosowania Ludowego, „Dziennik Bałtycki”, 24 VI 1946. Jednolita postawa ludności Kartuz, „Dziennik Bałtycki”, 26 VI1946. Likwidacja organizacji dywersyjnej na Wybrzeżu. Kim był Szef Sztabu Stanisław Koto wicz?, „Dziennik Bałtycki”, 27 VI 1946. Wyzyskiwacz w sutannie. Życie doczesne ks. Kamińskiego z Sierakowic, „Głos Wybrzeża”, 25IX 1949. Stanisław Szczykno vel Suchodolski oskarżony o zbrodnie wojenne stanie przed sądem, „Dziennik Bałtycki”, 26 III 1958. „Dziennik Bałtycki”, 7 X 1959. „Dziennik Bałtycki”, 9 X 1959. Czy pamiętasz tamte lata?, „Dziennik Bałtycki”, 5-6 X 1969. Jubileuszowa wystawa MO, „Dziennik Bałtycki”, 7 X1969. Wieńce i kwiaty w miejscach uświęconych krwią funkcjonariuszy MO i SB, „Dziennik Bałtycki”, 8 X 1969. „Dziennik Bałtycki”, 5 X 1974. Apel poległych w Starej Kiszewie, „Dziennik Bałtycki”, 8 VII 1979. Sztandar dla RUSW w Starogardzie Gdańskim, „Dziennik Bałtycki”, 8 X 1984. Jak upamiętnić ofiary stalinizmu, „Dziennik Bałtycki”, 9 X 1989. OPRACOWANIA Aparat bezpieczeństwa w Polsce. Kadra kierownicza, 1.1:1945-1956, red. K. Szwagrzyk, Warszawa 2005. Aparat bezpieczeństwa w województwie gdańskim w latach 1945-1990. Obsada stanowisk kierowniczych. Informator, wstęp, oprać. Μ. Węgliński, Gdańsk
2010. Artymowski S., Repatriacja żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych z Europy Zachodniej do Polski w latach 1945-1948, Poznań 2012. Babczenko J., Bolduan R., Front bez okopów, Gdańsk 1969. Baziur G., Armia Czerwona na Pomorzu Gdańskim 1945-1947, Warszawa 2003. Bechta Μ., Muszyński W.J., Przeciwko Pax Sovietica. Narodowe Zjednoczenie Wojskowe i struktury polityczne ruchu narodowego wobec reżimu komunistycznego 1944-1956, Warszawa 2017. 244
Borkowski Ł., Zdzisław Badocha „Zelazny” 1925-1946. Niezłomny z Zagłębia, Katowice 2020. Borkowski Ł., „Żelazny” od „Łupaszki”. Ppor. Zdzisław Badacha (1925-1946), Kato wice-Warszawa 2017. Bykowska S., Rehabilitacja i weryfikacja narodowościowa ludności polskiej w wojewódz twie gdańskim po II wojnie światowej, Gdańsk 2012. Chmielewski P., Nowe odczytanie „mowy fultońskiej” Winstona S. Churchilla, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica” 2001, t. 73. Chmielińska Μ., Marian Babiński przeniknął do UB. Doczekał się pomnika [rozmowa z Robertem Jamrozem], Malbork Nasze Miasto, https://malbork.naszemiasto.pl/ marian-babinski-przeniknal-do-ub-doczekal-sie-pomnika/ar/cl -1155459 [dostęp: 20X12017]. Christa O„ U Szczerbca i Łupaszki, Warszawa 2000. Czerwiński D., Funkcjonariusze Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Kartuzach w 1945 r. - próba portretu zbiorowego, „Acta Cassubiana” 2011,1.13. Czerwiński D., Sowiecka administracja wojenna w powiecie gdańskim w świetle doku mentacji odznaczeniowej Armii Czerwonej i skarg polskich osadników [w:] Żuławy w 1945 roku. Niedomknięte księgi, red. T. Gliniecki, Μ. Owsiński, Sztutowo 2018. Dane osoby z katalogu funkcjonariuszy aparatu bezpieczeństwa - Mikołaj Krawczyk, Biuletyn Informacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej, https://katalog.bip. ipn.gov.pl/informacje/54660 [dostęp: 17 III 2019]. Dane osoby z katalogu kierowniczych stanowisk partyjnych i państwowych PRL Władysław Józef Skołożyński, Biuletyn Informacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej, https://katalog.bip.ipn.gov.pl/informacje/14115 [dostęp: 10 III
2020]. Depo J., Korpus Bezpieczeństwa Wewnętrznego, „Bezpieczeństwo. Teoria i Praktyka” 2012, nr 1. Dražba K., Urna to jest taki pniak. Wrzucisz „nie”, wychodzi „tak”. Referendum z 30 czerwca 1946 roku w Polsce na przykładzie województwa gdańskiego, Gdańsk 2016. Dworzaczek A., Niwiński P„ Posłowie. VI wiek Załakowa [w:] L. Młyński, V wieków Załakowa, Sierakowice 2010. Dziennik 4. szwadronu 5. Brygady Wileńskiej, https://wilczetropy.ipn.gov.pl/wt/historie/zolnierze-wykleci-mazo/dokumenty/13512,Dziennik-4-go-szwadronu-5-tej-Brygady-Wilenskiej.html [dostęp: 10 XI2017]. Dzikowski A„ Działalność 5.Wileńśkiej Brygady Armii Krajowej na Powiślu (1945-1946) [w:] Żołnierze wyklęci na ziemi malborskiej, red. J. Hochleitner, P. Niwiński, Malbork 2013. 245
Filip К., Komunikat dyslokacyjnyjednostek Milicji Obywatelskiej na terenie województwa gdańskiego w 1945 r, „Argumenta Historica. Czasopismo Naukowo-Dydaktyczne” 2014, nr 1. Gąsiorowski A., Steyer К., Tajna Organizacja Wojskowa „GryfPomorski”, Gdańsk 2010. Głodowski B., Sulęczyno. Z dziejów parafii i gminy, Złota Karczma-Banino 2009. Gmyr Μ., Represyjne działania Wojsk Bezpieczeństwa Wewnętrznego województwa łódzkiego w I połowie 1946 r., „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989” 2012, nr 1. Hajduk B„ Gmina Sierakowice w latach drugiej wojny światowej [w:] Dzieje gminy Sierakowice, red. A. Groth, Gdańsk 2008. Iwanow N., Komunizm po polsku. Historia komunizacji Polski widziana z Kremla, Kraków 2017. Jamroz R., Marian Babiński i Stanisław Ludwikowski - żołnierze podziemia niepod ległościowego w szeregach Urzędu Bezpieczeństwa [w:] Żołnierze wyklęci na ziemi malborskiej, red. J. Hochleitner, P. Niwiński, Malbork 2013. Jażdżewski L„ Kaszubi w Wehrmachcie 1942-1945 w świetle źródeł, „Przegląd Zachodni” 2001, nr 1. Kachnicz Z., Konspiracja antykomunistyczna na Pomorzu Środkowym (1945-1956), Warszawa 2005. Kana К., Pomorski Rajd Śladami mjr. „Łupaszki”, „Wyklęci” 2020, nr 1. Koko E., Gmina Sierakowice w Polsce Ludowej (1945-1989) [w:] Dzieje gminy Siera kowice, red. A. Groth, Gdańsk 2008. Koko E., Okres PRL [w:] Dzieje Kartuz, t. 2, red. Μ. Widernik, Kartuzy 2001. Kominek K., Szubarczyk P., „Powiedzcie mojej babci, że zachowałam się jak trzeba...”: Danuta Siedzikówna „Inka” (*3 IX1928 +28 VIII 1946), Warszawa 2008. Korda K.,Ks.ppłk Józef Wrycza (1884-1961). Biografia
historyczna, Gdańsk 2016. Kowalski L., Korpus Bezpieczeństwa Wewnętrznego a żołnierze wyklęci. Walka z pod ziemiem antykomunistycznym w latach 1944-1956, Poznań 2016. Krajewski K„ Łabuszewski T„ „Łupaszka”, „Młot”, „Huzar”. Działalność 5 i 6 Brygady Wileńskiej AK (1944-1952), Warszawa 2002. Krajewski K., Łabuszewski T., Niwiński P., Brygady „Łupaszki”. 5. i 6. Wileńska Brygada AK wfotografii. 1943-1952, Warszawa 2010. Kruk Μ., Sztumska grupa wsparcia 5. Wileńskiej Brygady AK. Z badań nad stosunkiem ludności pomorskiej wobec partyzantki antykomunistycznej [w:] Żołnierze wyklęci na ziemi malborskiej, red. ƒ. Hochleitner, P. Niwiński, Malbork 2013. Kruk Μ., Berendt G., Danuta Siedzikówna „Inka” (1928-1946), Kraków 2014. Kuczkowski M.M., Sikora J., Parafia pw. św. Marcina w Sierakowicach (1382-2015). Zarys dziejów, Pelplin 2016. Lemańczyk Μ., Lipusz - przeszłość wsi w pamięci jej mieszkańców, Gdańsk 1989. 246
Lipusz-Dziemiany. Monografia, red. J. Borzyszkowski, Gdańsk 1994. Łabuszewski T., 5. Brygada Wileńska AK na Pomorzu, Warmii i Mazurach, 1945-1947, Warszawa 2017. Łabuszewski T., Oddziały partyzanckie 5. Brygady Wileńskiej AK na Pomorzu, Warmii i Mazurach 1945-1947, Warszawa-Jedwabno 2017. Łabuszewski T„ „Stefan” -jeden z „wyklętych”, „Pamięć.pl” 2012, nr 1. Łabuszewski T„ Krajewski K., Od „Łupaszki” do „Młota” (1944-1949). Materiały źródłowe do dziejów V i VI Brygady Wileńskiej, Warszawa 1994. Maczulis N., Ks. mjr Ignacy Stryszyk, kapelan Wojsk Polskich, proboszcz kartuski, prałat i tajny szambelan papieski, Szwajcaria Kaszubska, http://szwajcaria-kaszubska.pl/ component/k2/item/251-ignacy-stryszyk [dostęp: 312019]. Marszalec J., Z dziejów gdańskiej bezpieki: 1945-1956, Gdańsk 2017. Maślanka Μ., „Żelazny” jak pułkownik Kwiatkowski, „Gazeta Odkrywcza” 2016, nr 35-36. Mądry Μ., Wybrane aspekty likwidacji Narodowego Zjednoczenia Wojskowego „Semper Fidelis Victoria”, praca dyplomowa napisana w Zakładzie III, pod naukowym kie rownictwem mjr. dr. Z. Kalenieckiego, Wyższa Szkoła Oficerska MSW im. E Dzier żyńskiego, Legionowo 1982, AIPN BU, 001834/1457. Męczykowski J., Zadania, organizacja, kadra i działalność posterunku MO Sulęczyno w latach 1945-1948, praca dyplomowa napisana w Wyższej Szkole Oficerskiej im. gen. Franciszka Jóźwiaka „Witolda” w Szczytnie, pod kierunkiem kpt. dr. Zbigniewa Łotysa, Szczytno 1984, AIPN Ol, 106/422. „Nie było czasu na strach...”. Z Janiną Wasiłojć-Smoleńską rozmawiają Marzena Kruk i Edyta Wnuk, Szczecin 2016. Niwiński P., Działania komunistycznego
aparatu represji wobec środowisk kombatantów wileńskiej AK 1945-1980, Warszawa 2009. Niwiński P., Okręg Wileński AK w latach 1944-1948, Warszawa 1999. Niwiński P., Okręg Wileński Armii Krajowej w okresie od lipea 1944 r. do lipea 1948 r.: krótka charakterystyka, „Niepodległość i Pamięć” 1997, nr 1. Niwiński P., Semper Fidelis Victoria [w:] Wyklęci, 1944-1963. Żołnierze podziemia niepodległościowego w latach 1944-1963, red. K. Krajewski, T. Łabuszewski, War szawa 2017. Niwiński P., „Semper Fidelis Victoria” nad morzem [w:] Żołnierze wyklęci, 1943-1963. Obóz narodowy w walce (dodatek do „Rzeczpospolitej” 2011, nr 5). Obracht-Prondzyński C., Historia Kaszubów w dziejach Pomorza, t. 5: Dzieje najnowsze (po 1945 r.), Gdańsk 2019. Odya W., Współdziałanie organów Bezpieczeństwa Publicznego i Milicji Obywatelskiej w utrwalaniu władzy ludowej na terenie byłego powiatu kartuskiego w latach 19451947, praca dyplomowa napisana pod kierunkiem pik. mgr. Witolda Domagalskiego, 247
Wyższa Szkoła Oficerska MSW im. Feliksa Dzierżyńskiego, Legionowo 1985, AIPN Gd, 028/109. Pałka J„ Generał Stefan Mossor (1896-1957). Biografia wojskowa. Warszawa 2008. Pogranicza. Stara Kiszewa, wyb., red. Μ. Krawczyk, Warszawa 2013. Polejowski K.։ Jan Hap, ps. „Sztywny” - przyczynek do biografii żołnierza „Łupaszki” [w:] Żuławy w 1945 roku. Źródła z niedalekiej przeszłości, red. A. Gąsiorowski, J. Hochleitner, Sztutowo 2017. Polejowski K., Malborska grupa wsparcia 5. Brygady Wileńskiej AK [w:] Żuławy w 1945 roku. Niedomknięte księgi, red. T. Gliniecki, Μ. Owsiński, Sztutowo 2018. Polejowski K., Notes Olgierda Christy ze zbiorów Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku jako źródło do poznania działalności 5. Brygady Wileńskiej AK na Pomorzu Gdańskim w 1946 r., „Wojna i Pamięć”, nr 3 [w druku]. Referendum z 30 czerwca 1946 r.: przebieg i wyniki, oprać. A. Paczkowski, Warszawa 1993. Semka P., My, reakcja. Historia emocji antykomunistów 1944-1956, Poznań 2015. Semków P., Pobór Polaków z Pomorza do Wehrmachtu, „Biuletyn IPN” 2006, nr 8-9. Socha-Borzestowski K., IV Kartuskie Dni Pamięci Żołnierzy Wyklętych, „Wyklęci” 2018, nr 3. Socha-Borzestowski K., Działania Semper Fidelis Victoria na terenie powiatu kartu skiego, „Wyklęci” 2019, nr 1. Socha-Borzestowski K., Na kaszubskim tropie 5. Brygady Wileńskiej AK mjr. „Łupaszki, „Wyklęci” 2016, nr 1. Socha-Borzestowski K., Organizacje działające na tereniepowiatu kartuskiego, „Wyklęci” 2019, nr 2. Socha-Borzestowski K., Semper Fidelis Victoria. Narodowe Zjednoczenie Wojskowe Okręg XII Gdański, „Wyklęci” 2018, nr 4. Spis abonentów sieci
telefonicznych Dyrekcji Okręgu Poczt i Telegrafów w Bydgoszczy na 1939 rok, Warszawa 1939. Sywula Μ., Działalność kół PPR i PZPR w Milicji Obywatelskiej województwa gdań skiego w latach 1945-1949, „Komunizm: System-Ludzie-Dokumentacja. Rocznik Naukowy” 2016, nr 5. Twarze bezpieki, 1945-1990. Obsada stanowisk kierowniczych Urzędu Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa w województwach pomorskim/bydgoskim, toruńskim i wło cławskim. Informatorpersonalny, red. Μ. Szymaniak, Bydgoszcz-Gdańsk 2010. Wicenty D., Gdańscy dziennikarze nomenklaturowi: portret zbiorowy, „Polska 19441989. Studia i Materiały” 2020,1.18. W Podjazach odsłonięto tablicę pamięci ppor. Zdzisława Badochy „Żelaznego”, „Wyklęci” 2019, nr 3. Żurawski J.A., Prasa konspiracyjna w Wilnie i Okręgu Wileńskim w latach 1939-1945: okres czerwiec 1941-czerwiec 1945, „Niepodległość i Pamięć” 2012, nr 1-4. 248
Indeks osób Adamiak Zygmunt 172 Alster Antoni 53 Anders Władysław 25,39,72 Andrzejewski Jerzy 117,153,200 Arendt Aleksander 53 Arendt Alojzy 80,152,236 Augustowski (Stryjeński, Kulesza) Zygmunt 121,199 Awtuch Konstanty „Kędzierzawy” 47, 234 Babczenko Hipolit 16 Babczenko Jan 16,44,59,134,150,226 Babiński Marian 38 Baczyński Józef 172 Badocha Zdzisław „Żelazny” (Zdzisław Tarniecki) 11-14,17,18,26,29-36, 39-51, 55, 58, 59,61,65,67-70,72, 73, 77-79,81-83, 85-87,93-98,101, 105-111,113,115,116,118-120, 122-130,132,133,135,141, 144-146,149-152,154-159,161, 162,165,166,170,173-175,177, 179,181,183,186,191,193,195, 200, 214, 215,218,222-227,230, 234, 235 Banach Alojzy 45 Bartosik Jan 70, 80,148,215,235 Bączekjan 228 Bączek Ryszard, „Słodki” 132,228 Bechta Mariusz 38 Berlik Walter 174 Beynar Wacław „Orszak” 27,28,163 Biernarczyk Stanisław 229 Biernarczyk Tomasz 229 Bierut Bolesław 27,43 Błaszczyk Jan 142 Bobrowski Adam „Żmija” 35,45,234 Bolduan Rajmund 134,150,151 Borkowski Edmund 65-68, 70,72, 73, 76, 80, 81,156, 158,189, 191,195, 203,212,214,233,235 Borkowski Ignacy (Ignacy Burek) 79, 95,96,113,120,123,149,150,186, 187,201,202,210,224, 230, 231 Borkowski Łukasz 12 Borzestowski Kazimierz zob. Socha-Borzestowski Kazimierz Brante 112 Brenda Józef zob. Nabzdyk Edmund Brodowski Michał 81 Brodowski Stanisław 81 Brzeziński Józef 90 Budziński Tadeusz 123,186,207 Burek Ignacy zob. Borkowski Ignacy 249
„Chętna” zob. Lewkowicz Maria Chmielewicz (Chmielewski) Paweł 176 Chmielewicz Józef 176 Chmielewski Paweł zob. Chmielewicz Paweł Christa Olgierd „Kismet”, „Leszek”, „Stefan” 13,15,17,24,25, 30, 32-34,40,43,47-50, 58, 60,62,67, 77, 83, 86,96, 99,101-103,105,106, 108,118,119,127,129-132,135, 161, 234 Christa Zdzisław „Mamut” 13 Chryniewiecki 171 Churchill Winston 24 Cierocki Alojzy 102,103,107 Cieszyński Edwin 69,71,75,203,217, 233, 235 „Czajka” zob. Kaźmierczak Henryk Czajkowski 192 Czekalin 54 Czubak Henryk 172 Data Marian 29,165 Dawydow Siemion 42 Dobrodomienko (Dobroniłko) Karpowicz Jefim 56 Dobroniłko Karpowicz Jefim zob. Dobrodomienko Karpowicz Jefim Dohn von, ród 128 Durma 112 Ejsmont Henryk „Kartusz” 44,47,234 „Ewa”, siostra 32 Fajer Jerzy 47,127 Fajer Kazimiera 127 Filipowicz Mieczysław „Gryf” 47,118, 142,234 250 „Ford”, kierowca 44,162,235 Fróg Gracjan „Szczerbiec” 13,27 Geczas Władysław 43 German Stanisław 173 Gierszewska, żona Romana Gierszewskiego 174 Gierszewski Roman 173,174,176 Girewicz Michał 89 Gleinertjan 127 Głogowski Jan 183 Głogowski Władysław 183 Głowacki Józef 123,173,208 Golanski Jan 176 Gołębiowski Władysław 191 Gołuński Józef 45 Gradowski Józef 45 Gradowski Stanisław 45,46 Grodzki Stanisław 120,193,201 „Gryf” zob. Filipowicz Mieczysław „Gryf”, NN 142 Gryz Antoni 112 Gryz Tadeusz 112,139,140,145,223 Gutowski Edmund 89 Gwara Jan 148 Hajduk Edward „Mewa” 47,49, 50, 58, 124,125,172 Haller Józef 57 Hap Jan „Sztywny” 24,26,43,77,86, 102,103,106,132,161,234 Harasa Józefa 36,151 Hencińskijan 179 Heynar Tadeusz 173,175 Hinc Konrad 89 Huszcza Sykstus
„Sykstus” 161 „Inka” zob. Siedzik Danuta Itrych Franciszek 145
Itrychjan 63 Itrych Marta 145 Itrych Stanisław 145,146,222,223 Iżycki Jan „Okoń” 228 „Jachna” zob. Wasiłojć-Smoleńska Janina Jankowski Brunon 165 Jankowski Józef zob. Piątkowski Feliks Jankowski Władysław 165 „Jaś” zob. Rodak Zbigniew Jereczek Stanisław 66 Jezierski Jerzy „Stefan” 32 Как Bolesław 165 Kamiński Edmund 87,98 Karolewski Benedykt 182 Karolewski Franciszek 182 „Kartusz” zob. Ejsmont Henryk Kaźmierczak Henryk „Czajka” 29,39, 67, 77,86,115,127,129,132,161, 217,234 Kędzierski Zbigniew 121,199 „Kędzierzawy” zob. Awtuch Konstanty Kiedrzyński Jan 31,50,62,63,109,191, 192 Kieniewicz Bolesław, 36,38 Kisiel Jan 177 Kisiel Stanisław 43,177 „Kismet” zob. Christa Olgierd „Klamra” 208 Klawikowski Jan 104 Klawikowski Władysław 102-104,106, 107,109,196 Koliński Marian 213 Konopko Łucja „Skowronek” 139,140 Korczyński Grzegorz 144 Korzeniowski Józef 45 Kostuch Władysław „Przyszłość” 140, 143,144 Kotowicz Stanisław „Pasierb” 140 Kotowski Jan 113,116 Kotowski Szczepan 113 Kowalik Franciszek 53,59,60,62,67, 81,112,226,227 Krajewski Kazimierz 12 Krasicki 172 Krawczyk Mikołaj 104 Krefta Stanisław 142 Kruk Janina 70 Krupińska Irena 229 Krupiński Piotr 229 Krzoska Edmund 131 Krzyżanowski Aleksander „Wiik” 10 Kubicki Sylwester 63,64,66,67,70-72, 74, 75,84,135, 156,158, 212,215, 220,235 Kujachjan 44 Kulas Leon 31 Kulesza Zygmunt zob. Augustowski Zygmunt Kunka Bronisław 179,180 Kunka Józef 179 Kurlandczyk Paweł, syn 68,69,75,107, 203,204 Kurlandczyk Paweł, ojciec 68 Kwaśniewski Florian 178 Kwaśniewski Marian 178 Kwidziński Jan 233,235 Kwidziński Stanisław zob. Kwidzyński Stanisław
Kwidziński Władysław 233,235 Kwidzyński (Kwidziński) Stanisław 64, 66,68,69,189,191,203 Labuda Jan 55 Lammek Aleksander 72,213 251
Lehman Władysław 88 Lejkowski Jerzy „Szpagat” 161 Lenarczyk Kazimierz 112 Lenartowicz Franciszek 208 Lenartowicz Marian „Marianko” 208-210 Lepiesza Teodor 33 „Leszek” zob. Christa Olgierd Leśniewski Zygmunt 89 Lewkowicz Maria „Chętna” 27 Leyk Jakub 87 Ligęza Stanisław 96,102,116-121,200, 202 Listewnik Kazimierz, syn 182 Listewnik Kazimierz, ojciec 182 Lorbiecki Konrad 131 Ludwikowski Stanisław 38 „Lufa” zob. Wieliczko Henryk Łabuszewski Tomasz 12 Łagocki Bolesław 224, 225 Łagocki Franciszek 224 Łosiński Bernard 57 Łotys Zbigniew 13 Łukowski Bronisław 182 Łukowski Maksymilian 182 „Łupaszka” zob. Szendzielarz Zygmunt Machnikowski Jan 25 Majewski Stanisław 103,120,199,201 Majewski Wiktor 103 Majkowski Jan 89,90 „Mamut” zob. Christa Zdzisław Marchwacki Stefan 68,80,81,107,136, 147,151-153,189,191,195,203, 230,231,235 „Marek” zob. Odyn-Jankowski Marian „Marek” zob. Piątek Józef 252 „Marianko” zob. Lenartowicz Marian Markiewicz 111,115,117,118,121, 197,200-202 Marocki Władysław 131,151 Marszałkowski Antoni 233,235 Mastalerz Zygmunt 44 Mazowiecki Tadeusz 153 Mazur Mieczysław 68,70,74,75,189, 191,196,203,220,232,233,235 „Mewa” zob. Hajduk Edward Męczykowski Jarosław 13,64 Mikołajczyk 39,140 Mikołajewska Halina 30 Mikołajewska Jadwiga 30 Minkiewicz Lucjan „Wiktor” 160 Miotk Ignacy 104 Miotk Władysław 102-104,106,107, 109,110 Miszta Stanisław „Zjawiony” 140 Monkiewicz Alfred 92 Morawski Edward zob. Osóbka-Morawski Edward Mordas-Żylińska Regina „Regina” 27, 46,133,162 „Moskito” zob. Urbanowicz Tadeusz Mossor Stefan 38,39,79 Mroczkiewicz Edmund 72,213 Mrozek Józef 36,39,85,95,110,120,
124,195,201 „Mścisław” zob. Pluciński Marian Muszyński Wojciech 38 Muś Włodzimierz 134 Nabzdyk Edmund (Józef Brenda) „Stary Lis” 140-142 Nakwaś-Pugaczewski Robert „Okoń” 130-132 „Niedźwiadek” zob. Okulicki Leopold Niwiński Piotr 12, 34,130,139,154
Nowak Jan 112 Nowak Michał 112 Obracht-Prondzyński Cezary 14,34 Obuchowski Bogdan „Zbyszek” 101, 106,132,234 Odya Antoni 86,106,107,110,111, 114,115,117,124,147,148,196, 197,200,210,211, Odya Władysław 59 Odyn-Jankowski Marian „Marek” 30, 101,103,106,132,234 „Ojciec Jan” zob. Tylus Jan „Okoń” zob. Iżycki Jan „Okoń” zob. Nakwas-Pugaczewski Robert Okrój Ambroży 89 Okulicki Leopold „Niedźwiadek” 22 Olechnowicz Antoni „Pohorecki” 10, 21-23,132 Ołtarzewski 63,192 Opoczyński Piotr zob. Oposzniański Piotr Oposzniański (Opoczyński, Oposzniewski) Piotr 37,102,111, 113,116,119-122,171,193,194, 198,199,201 Oposzniański Prokop 37 Oposzniewski Piotr zob. Oposzniański Piotr „Orlicz” zob. Pietrasiewicz Stanisław „Orszak” zob. Beynar Wacław Orzłowski Alojzy 47,48 Osowicki Józef, ojciec 178 Osowicki Józef, syn 177,178,182 Osóbka-Morawski Edward 43 Otwinowski Kazimierz 167,170 Pabiś Stefan „Stefan” 46 „Pasierb” zob. Kotowicz Stanisław Рек Józef 63 Pestka Izydor 182 Pestka Władysław 182 Piątek Józef „Marek” (Feliks Piątkowski) 22,129, 224, 225 „Picuś” zob. Szybut Stanisław Pietrasiewicz Stanisław „Orlicz” 113, 138-140 Pietrasik Wacław 179,180,183 Pietrasik Wojciech 180 Pluciński Marian „Mścisław” 133 Piatkowski Feliks zob. Piątek Józef Płotka Józef 105,194 Podjacki (Podjaski) Władysław 131,151 Podjaski zob. Podjacki Władysław „Pohorecki” zob. Olechnowicz Antoni Połom Bernard 183 Połom Jan 183 „Ponury” zob. Zawadzki Waldemar Popow 54,55 Porczyk Kazimierz 48 Przysiężniak Franciszek 143 „Przyszłość” zob. Kostuch Władysław Pstrąg Franciszek 183 Pstrąg Piotr 183 Pugaczewski zob. Nakwas-Pugaczewski
Robert Radkiewicz Stanisław 144 Rajmun (Rhemus, Rejmus) Bernard 48 Ratajczak Zygmunt 69,108,129 Ratajczyk Longin 68,71,75,76,80, 189,191,196,203,219,235 „Regina” zob. Mordas-Żylińska Regina Rejmus zob. Rajmun Bernard Rekowski Feliks 47,48 Rhemus zob. Rajmun Bernard 253
Roda Władysław 63 Rodak Zbigniew „Jas’ 124,161,170, 199 Rokossowski Konstanty 56 Rola-Żymierski Michał 43,179 Romatowski Marian 22,28 „Ronin” zob. Wojciechowski Longin Ruszkowski 128 Rutkowski Walerian 128 Rychert Feliks 55 Sadowski Wacław „Zięba” 47 Safian Michał 44 Sapiejewski Józef 124,173-175,208 Seidler Henryk 173 Selmanowicz Feliks „Zagończyk” 27, 163 Semka Feliks 23 Semka Jan 23,28,224 Semka Piotr 24 Siedzik Danuta „Inka” 17-19,27,29, 30, 65, 68,73, 75-77, 86,96,102, 105,107,110,113,127,129,133, 150,154,156,157,166,170,175, 218,234 Sieliwanowski Nikołaj 43 Skiba Akim 168 Skodo Ignacy 174 Skołożyński Władysław 54,87 „Skowronek” zob. Konopko Łucja Skura Józef 89 „Słodki” zob. Bączek Ryszard Smoleński Leon „Zeus” 30,34,40,47, 60,128,130-132,161 Socha-Borzestowski Kazimierz 12,154 „Stach” zob. Szczykno Stanisław Stalin Józef 24,43 Stankiewicz Edmund 48 „Stary Lis” zob. Nabzdyk Edmund 254 „Stasiek” zob. Szczykno Stanisław „Stefan” zob. Christa Olgierd „Stefan” zob. Jezierski Jerzy „Stefan” zob. Pabiś Stefan Stryjeński Zygmunt zob. Augustowski Zygmunt Stryszyk Ignacy 136,145,205 Suchodolski Stanisław zob. Szczykno Stanisław „Sykstus” zob. Huszcza Sykstus Szablewski Maciej 123 Szablewski Stanisław 63,123 192,206 Szczepański Antoni 181 Szczepański Jan 181 Szczykno (Suchodolski) Stanisław „Stach”, „Stasiek” 170 „Szczaw” zob. Urbanowicz Henryk „Szczerbiec” zob. Fróg Gracjan Szendzielarz Zygmunt „Łupaszka” 10-19,21-24,26-41,44,46,47, 51, 71, 76,78, 83, 89,90,93,94,98,99, 102-104,107,108,112-114,121123,125,126,128-130,132-138, 148-151,153,158,160-162,164,
167,169-171,182,195,202,227 Szewczyk Roman 60 Szewczyk Władysław 60,61,70,72,84, 85,96,110,113,114,135 „Szpagat” zob. Lejkowski Jerzy „Sztywny” zob. Hapjan Szumocka Irena 141 Szwagrzyk Krzysztof 151 Szybut Stanisław „Picuś” 30 Szymańczak Edward 172 Szymczak Jan 59,60,65-67,69,72,81, 136,147,151-153,188,189,191, 195,203,205,214,215,217,219, 226,227,230,231,235 Szyniedzin Piotr 44,136
Talpa Jan 35 Tarka Jan 49 Tarniecki Zdzisław zob. Badocha Zdzisław Tatarczyk 173 Treder Bernard 63 Trefon Józef 172 Trochowski Antoni 165 Tylus Jan „Ojciec Jan” 143 Ulias Michał 53 Uliaszjan 53,54 Urbanowicz Henryk „Szczaw”, „Zabawa” 17,30,43,45,77,86,88, 99,101,102,105-108,127,130,132, 161,234 Urbanowicz Tadeusz „Moskito” 33 „Wałek”, informator 45 Wariończyk Dymitr 36-39,41,46,114, 134,159,167,172,224 Wasiłojć-Smoleńska Janina „Jachna” 34 Wieliczko Henryk „Lufa” 30-32,35,36, 39,40,47,124,128,132,161,170, 234 Wieloch Stanisław 89 Wieloch Zbigniew 89 Wiersztoft Walenty „Wiesztoft” 162 Wierzynkiewicz Wincenty 18,84-86, 90-95,97,98,101,135,145,148, 156,158,189,196 „Wiesztoft” zob. Wiersztoft Walenty „Wiktor” zob. Minkiewicz Lucjan „Wiik” zob. Krzyżanowski Aleksander Wojciechowski Longin „Ronin” 27 Wojczyński Henryk „Mercedes” 47,67, 98,101,161,162,234 Wołk Aron 37 Wołk Jan (Wolkow Jan) 37,39,84, 85, 95, 96,102,110,111,114-117, 119-122,124,134,139,195, 197-199 Wołkow Jan zob. Wołk Jan Woźniak Józef 181 Woźniak Julian 181 Wrycza Józef 57 „Zabawa” zob. Urbanowicz Henryk Zabrocki Czesław 45 „Zagończyk” zob. Selmanowicz Feliks Zaprucki Franciszek 139 Zaprucki Stanisław 112,139,140,145 Zawadzki Waldemar „Ponury” 161,234 „Zbyszek” zob. Obuchowski Bogdan „Zeus” zob. Smoleński Leon Zielka Teofil 63 Zielke Bazyli 23 Zielke (Zielkówna) Halina 129,224, 225 Zielke Jan 22 Zielke Ottomar 23,129,224 Zielkówna Halina zob. Zielke Halina „Zięba” zob. Sadowski Wacław „Zjawiony” zob. Miszta Stanisław „Żelazny” zob. Badocha Zdzisław Żuraszek Franciszek, ojciec 169 Żuraszek Franciszek, syn 169
Żylińska zob. Mordas-Żylińska Regina Żymierski Michał zob. Rola-Żymierski Michał 255
Indeks geograficzny Amalka 66 Anglia 25,145-147,223 Banino 55 Baranowicze 139 Bartel Mały 168 Bartel Wielki 38,124,133,134 Bartoszyce, powiat 91 Bartoszylas 86,127 BąckaHuta 116,118,194 Bąckie, Jezioro 101 Bącz 12,14,18, 51, 93, 95, 98,101-111, 114,118,119,121,123,125,126,135, 155-157, 159, 185,194, 196, 198 Belgrad 193 Berlin 42 Będargowo 53 Białe, jezioro 120,201 Białostocczyzna 10,27,30,132,161 Białystok 10 Bielsko Podlaskie 224 Bińcze 48 Biskupia Górka 151 Bobolice 11, 35,44,46-50, 62, 78, 95, 99,109 Bogdanki 229 Borek 142 Boroszewo 126 Borowy Las 40,112,140,141 256 Borucino 61 Bory Tucholskie 11,22,32-36,127, 129,167,225 Bór 116,118 Brodnica Górna 61,188,195,231 Brusy 47 Brzeźno 45 Budy 130,133 Bukowiec, gmina 165 buski, powiat 68 bydgoskie, województwo 199 Bydgoszcz 47,48,112,131,162,165, 168,171,179,183 bytowski, powiat 11,41,83, 88,191 Bytów 15,31,43, 50, 51, 59,61-63,104, 109,110,122,188,191,192 Cesarstwo Niemieckie 23 Chełmno 179 Chełmno, powiat 23,181 Chmielno Chmielno, gmina 92 Chojnice 43,49,109 Chojnice, powiat 49,63,165,167,171 chojnicki, powiat 11 Chojty (Kojty) 22,26,128,160 Cieszenie 116 Cieszonko 105,114,116,117,185,200 Czaple 138-140
Czarna Woda (Schwartzwasser) 25,36, 38,40,45,113,121,124,151,167, 168,202 Czempiń 63 Czernin 11,22,23,69,108,124,129, 170,192,224,234 Czersk 121,165,167,199,202 Czersk, gmina 131 Człuchów 50, 51,199 Dania 179 Dębica 208 Dobrzeć 68,230 Dobrzyń 64,68 Dojlidy 11, 31,162 Drawsko Pomorskie 35 DużeKrowno 176 Dworek 81 Dziemiany 68 Dziemiany, gmina 131 Dzierzgoń 12,31,99,102,118,126-128 Elbląg 112,228 Europa 24 Foshuta 44 Francja 193 Fulton 24 Garez 60,115,117,118,120,197,198, 200,201 Garczyn 65 Gdańsk passim Gdańsk-Oliwa 27,174,232 Gdańsk-Przymorze 150 Gdańsk-Wrzeszcz 17,22,23,30,37, 42,113,123,124,129,133,171,173, 176,186,206-208,210 gdańskie, województwo 29,36,38,41, 48, 53, 71,77,103,108,111,114, 133,134,136,144,145,150,151, 159,167,171,195,197,231 Gdynia 25,46, 65, 68, 94,140,170,173, 174,176 Glincz 23 Glinno 118 Głuchów 191 Godziszewo 126 Gołubie 140 Gostycyn 39 Gostyń, powiat 229 Gowidlino 23, 88,113,129,144 Górowo Iłowieckie, gmina 91 Grabina-Wola 60 Gręblin 128 Grodno 18,46,91 grodziski, powiat 70 Grudziądz 18,45, 91,178 Guszczewina 17 Habinghorst 169 Halle 23 Hiszpania 79 Huta 178 Iłża 53 iłżecki, powiat 112 Inowrocław 23,50 Inowrocław, powiat 183 Jałowiec 128 Janiszpole 81 Jedwabne 22 Jeleńcz 51 Jodłówka 22,25,26,128,160 Julianowo 180 Junno, jezioro 120,121,198,201 257
Kaliska 42,121,127,181,199 kaliski, powiat 68 Kalisz 230 Kalisz, powiat 230 Kaldus 181 Kaługa 27 Kamienica Królewska 120,121,198,201 Kamienica Szlachecka 68,89,90 Kamienica Szlachecka, gmina 61,188, 195,230 Kamienicki (Kamiński) Młyn 120,201 Kamienna Karczma 12,42,123,173,174 Kamiński Młyn zob. Kamienicki Młyn Kanarszyn zob. Konarzyny Kaniewo 23 Karczemne, Jezioro 153 Karsin 36,40,165 kartuski, powiat 11-14,17-19,25,37, 39-41, 52, 54-59,66,69, 77, 79, 80, 82, 83, 85, 91, 96, 98,102,109,110, 113,114,116,125,132,134-136, 138,142,143,145,147,153-156, 159,185,191,193,200,214,215, 217,220,222 Kartuzy passim Kartuzy, gmina 12 Kartuzy, powiat 23,53,89,103,104, 106,138,191,230,232, 233 Karwacja 101 Kaszubskie, Pojezierze 126 Kaszuby 11,12,14,23,25,29,32,34, 41, 54, 57,63,66,107,125,126,143, 146,155,159 Kielmy 128 Klępie Górne 68 Klukowa Huta 60,61,188,195 Kociewie 25,29, 32,41,125 Koczała 49 Kojty zob. Chojty 258 Kolincz 179,180 Kolonia 117,118,200,233 Kołpaczewo 104 Konarzyny 39,170 Korcze-Podhorowe 27 Kosobudy 181 Kostopol, powiat 81 Koszalin 46-48 Koszalin, powiat 11 koszaliński, powiat 125 Kościan, powiat 63,86,108 kościerski, powiat 11,39,40,41,61,65, 109,125,132,228 Kościerzyna 15,16, 31, 39,43,44, 47,51, 58,60,61,63, 70,83,99, 108-110,122,127,131,132,135, 137,141,191,226,228 Kościerzyna, powiat 107,108,127 Kożyczkowo 105, 115,117,118,120, 121,146,197,198,201 Królewiec 42 Kutno, powiat 68 Laskowice 165 Lębork 43,55,59,87,113,121,122,198 lęborski, powiat 59 Lipinki 30 Lipnica 49,125,130 Lipnica, gmina 49 Lipowa Tucholska 129,130,133 Lipusz 40,60,112,131,132,228 Litwa 13,22,70
Lniano 165 Lniano, gmina 33 Londyn 10,32 Lotaryngia 229 Lubichowo 38,42,179,181,183,184 Lublin 13, 32, 37,79,103,117 Lubogość, jezioro 120,201
Lulkowo 165 Lwów 60 łaski, powiat 68 Łączki 116,118 Łążek 166 Łeba, rzeka 115 Łęczyca 31 Łomża, powiat 225 łódzki, powiat 60 łódzkie, województwo 68 Łódź 16,60,65,79,112 Malbork 20,24,25,28, 39,43,69, 99, 106,112,128,129,160 Malbork, powiat 133 Mamonowo 139 Mazury 11 Metz 229 Miastko 50 Miechucino 60, 95,101,108,114, 117-121,126,190,194,198,200, 201 Mirachowice zob. Mirachowo Mirachowo (Mirachowice) 101,105, 106,108,110,111,118-121,144, 185,193,194,196,198,200,201 Miryce 182 Młyńsk 120,201 Mojusz 51,57,95,101,116,119,121, 126,198 Moskwa 24,37,163 Nadrenia 169 Narewka 17 Niechobrz 53 Niemcy 23,88,91,165,169,170 Niemenczyn 45 Nógat, rzeka 105,127,128 NowaWilejka 18,45,91 Nowe Czaple 139,140 Nowogródczyzna 13 Nowy Młyn 31, 78,128 Ocypel 178 Odnoga, jezioro 120,121,198,201 Ofen zob. Piece Offen zob. Piece Olszanowo 47 Opoczno, powiat 179 Osie 165 Osieczna 32,40,42,45, 46,176,181 Osiek 42,43,181,182 Ostrowite 165 Ostróda 17 Osuszyno, jezioro 105,116 Oździutycze 37 ØdisBramdrup 179 Pałubice 120,201 Parchowo 51,64,92 Parzęczewo 70 Parzyn 47,48, 50,109 Pelplin 128 Piece (Offen, Ofen) 32,168,174,175 Pierszczewo 69 Płocice 131 Pniewo 68 Podhale 31 Podjazy 11-14,18,19,41,46, 51, 52, 58-85,97,99,100,107,112,115, 133,135-137,144,145,150,151, 154,156-159,189-191,195,203, 212,213-215, 217,219, 220,223, 226,227,230,232,235,236 Podlasie 17,22 259
Polska 9-12,23-27,30,32,34,38,42, 43,46, 55, 56, 70,72, 77, 82,123, 132,133,136,138,146,149,152, 153,156-159,162-164,181,191, 223 pomorskie, województwo 167,168,171 Pomorze 10,11,15,17,21,24,30, 34, 38, 40,41,46, 52,56, 70,108,150, 205 Pomorze Gdańskie 10,12-14,19,21, 22, 25,27-29,31,32, 36,47, 51, 54, 56, 78, 113,125,130,132,133,138, 139,148-151,153,183, Pomorze Środkowe 43,109,132 Pomorze Zachodnie 132 Porost 48, 50 Potęgowskie, jezioro 120,201 Powiśle 11,12,17,22-24,28, 38 Poznań 36,60,63, 70, 89,193 Półczno 51 Prakwice 128 Prokowo 117 Prusy Wschodnie 10,18,28,31,78,86, 91,99,102,132,139 Prusy Zachodnie 57 Pruszkowo 228 Prużany 104 Przechlewo 48,50,106 Przerębska Huta 131 Przyjaźń 23 Przywidz 182 Puck 143 Puszcza Augustowska 31 Puzdrowo 51,59,60,66,83,84,92,188, 195 radomski, powiat 81 Radomsko 59 Rawa Mazowiecka, powiat 180 260 Ręboszewo 61 Rosja bolszewicka 27,68,193 Ryjewo 128 Rypin, powiat 64 Rywałd 179 rzeszowskie, województwo 36 Rzeszów 53,208 Rzeszów, powiat 53 Rzym, osada 105,108,116,125,126 Sachsenhausen 57 Sędziejowice 68 Sianowo 101,103, 105,106,108,111, 113-118,120,140,142-144,185, 194,197,198,200,201 Sianowo, gmina 88,93,103,104,115, 138,142,143,185,197 Sianowska Huta 139 Sianowskie, Jezioro 116 Sierakowice passim Sierakowice, gmina 23,40,55,92,138, 140-143,226 Skarszewy 68 Skierniewice 60 Skierniewice, powiat 191 Skórcz 39,42-44,177,178,181,182 Słupsk 87,96 Smolniki 183 Sopot 13,70,81,111,117,153,176, 200,230 Stabławki 91 Staniszewo 143 Stara Kiszewa 11,16,31,42-45,47, 109,127,136,150,152,157 Stara Kiszewa, gmina 44,108 Stara Rzeka 166 Starachowice 112
Tczew 54,104,117,128,169, 224 Starogard Gdański 15,36,37,45,112, tczewski, powiat 54,126 123,152,167,171,173,174,176, Tleń 29,35,165 177,179,180,181,183,202 Topola 183 Starogard Gdański, powiat 12,32,103, Toruń 19,46,165,183 108,167,176,178-183,199 Tresta-Wesoła 179 starogardzki, powiat 11,39,40,41,45, Trzecia Rzesza 42, 57 77,109,125,132,135 Tuchlino 51,60, 66, 83,188,195 Stary Dzierzgoń 31,128 Tuchola, powiat 171,176,178 Stary Targ 128,224 Tulice 11,124,128,149,157 Stężyca 55 Stężyca, gmina 69 Turze 54 Stoczek 21 Stopnica, gmina 68 Ukraina 56 StryszaBuda 115 Waplewo Wielkie 34 StryszaGóra 118 Studzienice 40, 50,51,88,89 Warmia 11 warmińsko-mazurskie, województwo 91 Studzienice, gmina 50 Warszawa 10,15,16,19,21,37,43,61, Stutthof 53 68,69, 79,103,108,110,113,124, Sulechowo 27 134,139,145,147,148,161,176,193 Sulęczyno 14,51,52,54, 59-64,66,68, Wejherowo 70 70-72,74,75,83, 84, 88,113,123, Wiele 40 135,144,156,158,188,189,191, wielkopolskie, województwo 70 193,195,212,213,217,219,220, Wilejka 45 227,235 Wileńszczyzna 10,13,18,21,22,27,30, Sulęczyno, gmina 12-14,40,55,88,90, 31,46,91,137,162 92,93,138,142,143,145,222,227 Wilno 10,13,17,18,22,27,29-31, 33, Szczecin 36,42,46,124,173,186 46,91,161 Szczytno 13 Wisła, rzeka 12,34,78,99,105,127,128 Szopa 110,116,118,119,121,194,196, Włocławek 45 198 Wołkowysk 24,46 Sztum 10,22, 23,28, 33, 39,43,46,69, Wołyń 208 108,128,129,151,170,224 wołyńskie, województwo 37 Sztum, powiat 17,23,133 Wrocław 17, 77, 105,132,234 Wysokie Mazowieckie, powiat 21 Šniadka 112 Wyszogród 45 Środa Wielkopolska 117 Świecie, powiat 33,165 Świecie 165
Zajezierze 10,22 Zalesie 104 261
Załakowo 18,91,92 Zamek 128 Zapeen 49,50,124 Zarosłe 34-36 Zblewo 42,44,170,179-181,183 Zduny 180 Złota Góra 61 ZSRS zob. Związek Socjalistycznych Republik Sowieckich 262 Związek Socjalistycznych Republik Sowieckich (ZSRS, Związek Sowiecki) 24,104,137 Związek Sowiecki zob. Związek Socjalistycznych Republik Sowieckich Żakowo 40,145,146,222,223 Żarnowo 179 Żukowo 54-56,90
Summary Aimed against Soviet repressive apparatus, anti-communist independence underground operations in the Polish territories after 1944 have been thoroughly discussed in liter ature. We know increasingly more about the underground movements structures, its political activity and military operations, as well as about its commanders and soldiers. The story of the 5th Wilno Brigade of the Home Army, one of the most famous Polish independence formations, is no different. Beginning from the summer of 1943, this partisan detachment of the Polish Army, commanded by Major Zygmunt Szendzielarz “Łupaszka”, fought in the Vilnius region (1943-1944), in the Bialystok region (1945), then in northern Poland (1946), and finally in Podlasie (until 1949). Each period of the units history is subject to a separate discussion. This book discusses combat operations of Brigade’s units commanded by Lieutenant Zdzisław Badocha “Żelazny”, and after his death (June 28,1946) by Lieutenant Olgierd Christa “Leszek” (until November 1946). In the spring of 1946, a decision was made to reconstitute the 5th Wilno Brigade of the Home Army in Gdańsk, Pomerania. Major “Łupaszka” ordered his subordinate commanders to carry out military operations that meant to disrupt the structures of the communist authorities in northern Poland. The attacks were to sow the seeds for the expected outbreak of another war, with the hope to bring back freedom to Poland. While executing these orders, Lieutenant Badocha “Żelazny”, commanding a small detachment of fifteen soldiers, carried out an armed raid in northern Poland
(May 19-23,1946). He destroyed a dozen or so stations of the communist Citizens’ Militia as well as several posts of the Public Security Bureau. “Želazny’s” raid resonated with the general public - even the BBC broadcast news about it. During the raid, the partisans travelling in a requisitioned lorry fought the pursuing communist troops only once. It happened on May 23,1946, when the squadron fought a victorious battle with a Citizens Militia unit from the town of Kartuzy (KPMO) near Podjazy (Sulęczyno commune). Then the partisans took Sierakowice, a village of 2,000 inhabitants and disarmed the commander of the local Citizen’s Militia station. After that, they went to Bącz (Kartuzy commune), where Lieutenant “Żelaznys” rally finished. The unit, having eaten their supper, went south on foot, towards the designated area of “Lupaszko’s” 263
units concentration in Powiśle in June 1946, in the vicinity of Dzierzgoń. The book also tells the story of the pursuit of the communist henchmen who, over the following few days, hunted down “Lupaszko’s” soldiers. The reactions and attitudes of the local rural population towards the independence underground members deserve special attention. The districts of Kartuzy and Gdańsk Pomerania in general were unique in that they were mostly inhabited by Kashubian indigenous people. Without doubt, the presence in this region of Poland of the inde pendence underground units originating from the Vilnius Region (the north-eastern territories of the Second Republic of Poland) was also an interesting social phenomenon. The people of Kashubia and Kociewie districts, speaking their own dialects, could easily identify people coming from other parts of Poland by accents, different from their Kashubian variety. The vast majority of the local inhabitants were, however, in favour of the Vilnius partisans. The members of the partisan squadron were perceived as representatives of the legal Polish authorities in exile and of the only and true Polish Army still existing in the West. The locals’ support for the 5th Vilnius Brigade of the Home Army (AK) was further sustained through the soldiers’ devotion to Catholicism. The partisans attended holy masses and wore the pins of Our Lady of the Gate of Dawn on the left breast of their uniforms. As a result ofthe partisans’ stay in Kartuzy, the locals’ animosity towards communist rule grew even stronger. This was proved by the results of the so-called
people’s referendum run by the communist authorities on June 30, 1946, where the vast majority of the population (approx. 75%) voted against the new rule imposed on Poland by Stalin. After 1947, when communists consolidated their power and crushed the Polish independence underground, an “official” version of the events of 1946 was enforced upon the inhabitants of Kartuzy. This new version popularized the “black legend” of the partisans. Major “Łupaszka”, murdered by the communists in 1951, Lieutenant “Żelazny” killed in June 1946, or a nurse from “Żelazny’s” unit, Danuta Siedzikówna “Inka” (killed in August 1946) were proclaimed symbols of crime and terror. Yet, that version of the events, embraced by communist officials during public gatherings and the practice of glorifying communist criminals, was rejected by the majority of the local community. Following the end of communist rule in Poland in 1989, and especially after 2000, when the Institute of National Remembrance was already in place, the memory and truth about the deeds of the independence underground soldiers from 1944-1963 (the so-called “Cursed Soldiers”) has been gradually restored. This book, apart from its scientific value, also aims to revive the memory of the Polish independence underground in Gdańsk Pomerania, particularly in Kartuzy. Through its activity in May 1946, the unit of the Second Lieutenant Zdzisław Badocha “Żelazny” went down in the post-WWII history of Kashubia and its people.
|
| adam_txt |
Spis treści W lasach wileńskich. 9 Wstęp. 10 Rozdział 1. Odtworzenie 5. Brygady Wileńskiej AK na Pomorzu i jej działalność do 22 maja 1946 r.21 Okoliczności odtworzenia 5. Brygady Wileńskiej AK na Pomorzu. 21 Działalność 5. Brygady Wileńskiej AK od połowy kwietnia do połowy maja 1946 . . 26 Niedziela 19 maja 1946 r.: od Kamiennej Karczmy do Starej Kiszewy . 42 Bobolice, wtorek 21 maja 1946 r. 47 Rozdział 2. Sytuacja na terenie powiatu kartuskiego w przeddzień pojawienia się wileńskich partyzantów. Starcie pod Podjazami (23 maja 1946 r.) . 52 Sytuacja na terenie powiatu kartuskiego w przeddzień pojawienia się wileńskich partyzantów. 52 Przed starciem pod Podjazami - mobilizacja sił bezpieczeństwa. 58 Przebieg starcia pod Podjazami. 65 Przebieg starcia w zeznaniach milicjantów. 70 Walka pod Podjazami w zeznaniach
partyzantów. 76 Przyczyny porażki komunistycznych sił bezpieczeństwa pod Podjazami. 79 Rozdział 3. Szwadron ppor. „Żelaznego” w Sierakowicach (23 maja 1946 r.) . . 83 Zajęcie Sierakowic przez partyzantów. 83 Postawa miejscowej ludności i funkcjonariuszy lokalnego posterunku MO wobec zajęcia miejscowości przez partyzantów. 87 Wincenty Wierzynkiewicz i jego wcześniejsze związki z Zygmuntem Szendzielarzem. 91 Pobyt żołnierzy 5. Brygady Wileńskiej AK w Sierakowicach.94 7
Zajęcie Sierakowic w zeznaniach i wspomnieniach żołnierzy szwadronu. 98 Rozdział 4. Zakończenie rajdu szwadronu ppor. „Żelaznego” w Bączu i komunistyczna obława (23-29 maja 1946 r.). 101 Zakończenie rajdu szwadronu ppor. „Żelaznego” - Bącz. 101 Obława na tropie partyzanckiego szwadronu, 24 maja 1946 r. 109 Obława trafia w próżnię, 25-29 maja 1946 r. 119 Losy partyzanckiego bedforda.122 Rozdział 5. Konsekwencje pobytu żołnierzy szwadronu „Żelaznego” na Kaszubach i jego dalsze losy. 126 Losy ppor. Zdzisława Badochy „Żelaznego” i żołnierzy jego szwadronu po maju 1946 r.126 Partyzanci „Łupaszki” na tle antykomunistycznego oporu w powiecie kartuskim w 1946 r. Pierwsze komunistyczne działania propagandowe wymierzone w żołnierzy podziemia niepodległościowego. 134 Komunistyczna propaganda okresu PRL wobec zwalczania podziemia niepodległościowego na Pomorzu Gdańskim oraz wobec żołnierzy 5. Brygady Wileńskiej AK (od lat pięćdziesiątych XX w.).149 Pamięć o żołnierzach 5. Brygady Wileńskiej AK na terenie
powiatu kartuskiego. 153 Zakończenie. 156 Aneksy. 160 Aneks 1. Dokumenty. 160 Aneks 2. Skład osobowy szwadronu ppor. Zdzisława Badochy „Żelaznego” w dniu 23 maja 1946 r. 234 Aneks 3. Skład osobowy plutonu operacyjnego KPMO w Kartuzach biorącego udział w starciu ze szwadronem „Żelaznego” pod Podjazami 23 maja 1946 r. 235 Wykaz skrótów. 237 Bibliografia.239 Indeks osób. 249 Indeks geograficzny. 256 Summary. 263 8
Bibliografia ŹRÓDŁA Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej AIPN BU, 01265/54, Raport dekadowy WUBP w Gdańsku dla ministra BP w Warszawie za okres od 10 do 20 maja 1946 r. AIPN BU, 01265/54, Sprawozdanie Wydziału III WUBP w Gdańsku za okres od 20 do 30 czerwca 1946 r. AIPN BU, 01439/57,1.1-6, Akta śledztwa dotyczące: Zygmunt Szendzielarz „Łupaszko”. AIPN BU, 0175/9,1.1-2, Charakterystyka Nr 6, nazwa organizacji: XII Okręg Morski Narodowego Zjednoczenia Wojskowego - „Semper Fidelis Victoria”. AIPN BU, 944/38,1.1-2, Akt oskarżenia przeciwko Janinie Kruk „Larysie”. AIPN By, 010/12, Charakterystyka organizacji niepodległościowej: 5. Wileńska Brygada Armii Krajowej mjr. Zygmunta Szendzielarza „Łupaszki”, działającej na terenie b. woj.: bydgoskim, gdańskim i olsztyńskim. AIPN Gd, 0046/3, t. 6, Księga kontrolna osób zatrzymanych i aresztowanych Wydziału Śledczego WUBP w Gdańsku za okres od 8 lipea 1947 r. do 24 grudnia 1948 r. AIPN Gd, 0046/166,1.1, Sprawozdanie dekadowe Sekcji Śledczej PUBP w Kartuzach za okres od 10 czerwca 1946 r. do 20 czerwca 1946 r. Wykazy spraw śledczych oraz osób aresztowanych przez PUBP w Kartuzach za okres od października 1947 r. do grudnia 1947 r. Sprawozdania dwutygodniowe, miesięczne i roczne Referatu Śledczego PUBP w Kartuzach za lata 1948-1949 i za okres od stycznia 1950 r. do października 1950 r. Sprawozdanie roczne Referatu ds. Bezpieczeństwa KPMO w Kartuzach za 1964 r. AIPN Gd, 0046/437, Materiały dotyczące historii aparatu bezpieczeństwa w woj. gdań skim, zgromadzone w związku z 20., 25. i 30. rocznicą powołania MO i SB. AIPN Gd, 0054/1, Akta
kontrolne spraw śledczych dotyczących 5. Wileńskiej Brygady Armii Krajowej (mjr Zygmunt Szendzielarz „Łupaszko”). 239
AIPN Gd, 013/10,11, Akta kontrolne śledztwa w sprawie przynależności do organizacji niepodległościowej Okręg XII Morski Narodowego Zjednoczenia Wojskowego „Semper Fidelis Victoria”. AIPN Gd, 05/4, է. 2, Telefonogramy i meldunki komend powiatowych oraz miejskich MO dotyczące m.in. stanu bezpieczeństwa na podległych im terenach za okres od 20 czerwca 1945 r. do 29 grudnia 1945 r. AIPN Gd, 05/4, t. 5, Telefonogramy oraz meldunki komend powiatowych i miejskich MO dotyczące stanu bezpieczeństwa na podległych im terenach za okres od 12 kwietnia 1946 r. do 10 grudnia 1946 r. AIPN Gd, 05/4, t. 16, Sprawozdania miesięczne z pracy Referatu Polityczno-Wychowawczego KPMO w Kartuzach za okres od stycznia do listopada 1947 r. AIPN Gd, 05/54, t. 26, Sprawozdania okresowe i miesięczne za okres od 20 lipea 1945 r. do 31 grudnia 1946 r. KPMO w Lęborku. AIPN Gd, 05/54, t. 35, Sprawozdania miesięczne i okresowe od 12 maja 1945 r. do 31 grudnia 1946 r., KPMO w Kartuzach. AIPN Gd, 05/54, t. 36, Meldunki dzienne KPMO w Kartuzach, 1945-1946 r. AIPN Gd, 05/54, t. 38, Sprawozdania okresowe i miesięczne KPMO w Kościerzynie za okres od 1 maja 1945 r. do 31 grudnia 1946 r. AIPN Gd, 05/54, t. 39, Meldunki dzienne KPMO w Kościerzynie za lata 1945-1946. AIPN Gd, 05/158, Materiały dotyczące działalności podziemia niepodległościowego na Pomorzu Gdańskim. AIPN Gd, 80/17,1.1, Repertorium wykonania kar W. Wojskowej Prokuratury Rejo nowej w Gdańsku za 1949 r. (nr 1-413) i 1950 r. (nr 1-380). AIPN Gd, 121/2, Rozkazy personalne komendanta wojewódzkiego MO w Gdańsku, 1946 r. AIPN Gd, 130/1246, t. 4, Sprawa
agenturalna nr 9 dot. komendanta posterunku MO w Osiecznej, pow. Starogard: Ignacy Ebertowski i podległych mu ftmkcjonariuszy, podejrzanych o wrogie ustosunkowanie do władz państwowych i partii oraz pro wadzenie wrogiej propagandy. AIPN Gd, 146/17, t. 1-5, Akta w sprawie karnej prowadzonej przeciwko: Stanisław Pietrasiewicz, imię ojca: Jakub, ur. 26 września 1915 r., i innym, oskarżonym o to, że w okresie od sierpnia 1945 r. do maja 1946 r. na terenie województwa gdań skiego i rzeszowskiego należeli do nielegalnej organizacji Semper Fidelis Victoria, dopuścili się napadów rabunkowych, przechowywali broń, amunicję i materiały wybuchowe bez zezwolenia, gromadzili wiadomości stanowiące tajemnicę woj skową i państwową, tj. o czyny z art. 27 w zw. z art. 86 § 2 kodeksu karnego Wojska Polskiego, art. 259 kodeksu karnego, art. 1 ust. 1,2 i 3 oraz art. З i art 8 Dekretu z dnia 16 listopada 1945 r. o przestępstwach szczególnie niebezpiecznych w okresie odbudowy państwa. 240
AIPN Gd, 146/80, Akta w sprawie karnej prowadzonej przeciwko: Edmund Nabzdyk, i innym. AIPN Gd, 284/835, t. 1-7, Akta w sprawie karnej prowadzonej przeciwko: Robert Nakwas-Pugaczewski, i innym. AIPN Gd, 323/1, Akta sprawy karnej przeciwko Danucie Siedzikównej/Siedzik vel Ina Zalewska. AIPN Gd, 538/1239, Akta w sprawie karnej prowadzonej przeciwko Edward Hajduk, imię ojca Antoni, ur. 13.10.1922. AIPN Gd, 538/1396, Wojskowa Prokuratura 16. Kaszubskiej Dywizji Piechoty w Gdań sku 1945-1949, Akta nadzorcze w sprawie karnej prowadzonej przeciwko: Leon Żyławski. AIPN, akta osobowe funkcjonariuszy MO i UBP (SB) AIPN BU, 698/1513,1.1, Akta osobowe Jana Kiedrzyńskiego. AIPN By, 0122/3550, Akta osobowe Tadeusza Gryzą. AIPN By, 194/3097, Akta osobowe Antoniego Trochowskiego. AIPN By, 90/1790, Akta osobowe Bolesława Kaka. AIPN By, 90/4614, Akta osobowe Antoniego Trochowskiego. AIPN Gd, 032/17, Akta osobowe Alojzego Arendta. AIPN Gd, 032/781, Akta osobowe Antoniego Marszałkowskiego. AIPN Gd, 053/302, Akta osobowe Jana Szczepańskiego. AIPN Gd, 066/337, Akta osobowe Władysława Le(h)mana. AIPN Gd, 067/22, Akta osobowe Ryszarda Bączka. AIPN Gd, 067/935, Akta osobowe Izydora Pestki. AIPN Gd, 130/196, Akta osobowe Jana Bartosika. AIPN Gd, 130/331, Akta osobowe Stanisława Biernarczyka. AIPN Gd, 130/468, Akta osobowe Edmunda Borkowskiego. AIPN Gd, 130/520, Akta osobowe Stanisława Brodowskiego. AIPN Gd, 130/548, Akta osobowe Józefa Brzezińskiego. AIPN Gd, 130/576,1.1, Akta osobowe Leopolda Budkiewicza. AIPN Gd, 130/697, Akta osobowe Pawła Chmielewicza. AIPN Gd, 130/795,1.1-2, Akta osobowe
Edwina Cieszyńskiego. AIPN Gd, 130/1518, Akta osobowe Michała Girewicza. AIPN Gd, 130/1537, Akta osobowe Władysława Głogowskiego. AIPN Gd, 130/1707, Akta osobowe Stanisława Gradowskiego. AIPN Gd, 130/1899, Akta osobowe Jana Hencińskiego. AIPN Gd, 130/1924, Akta osobowe Konrada Hincy. AIPN Gd, 130/2445, Akta osobowe Benedykta Karolewskiego. AIPN Gd, 130/2910, Akta osobowe Jana Kotowskiego. 241
AIPN Gd, 130/3198, Akta osobowe Sylwestra Kubickiego. AIPN Gd, 130/3276, Akta osobowe Bronisława Kunki. AIPN Gd, 130/3303, Akta osobowe Pawła Kurlandczyka. AIPN Gd, 130/3348, Akta osobowe Floriana Kwaśniewskiego. AIPN Gd, 130/3379, Akta osobowe Jana Kwidzińskiego. AIPN Gd, 130/3382, Akta osobowe Władysława Kwidzińskiego. AIPN Gd, 130/3383, Akta osobowe Stanisława Kwidzyńskiego. AIPN Gd, 130/3454, Akta osobowe Mariana Lenartowicza. AIPN Gd, 130/3587, Akta osobowe Kazimierza Listewnika. AIPN Gd, 130/3639, Akta osobowe Bolesława Łagockiego. AIPN Gd, 210/56, Akta osobowe Jana Majkowskiego. AIPN Gd, 210/136,1.1-2, Akta osobowe Stefana Marchwackiego. AIPN Gd, 210/241, Akta osobowe Mieczysława Mazura. AIPN Gd, 210/668, Akta osobowe Antoniego Odyi. AIPN Gd, 210/679, Akta osobowe Ambrożego Okroją. AIPN Gd, 210/748, Akta osobowe Józefa Osowickiego. AIPN Gd, 210/1028, Akta osobowe Wacława Pietrasika. AIPN Gd, 210/1166, Akta osobowe Władysława Podjackiego. AIPN Gd, 210/1198, Akta osobowe Bernarda Połoma. AIPN Gd, 210/1311, Akta osobowe Franciszka Pstrąga. AIPN Gd, 210/1404,1.1-2, Akta osobowe Longina Ratajczyka. AIPN Gd, 210/1495, Akta osobowe Ireny Krupińskiej. AIPN Gd, 211/412, Akta osobowe Bolesława Łukowskiego. AIPN Gd, 211/680, Akta osobowe pracownika cywilnego UB: Irena Szumocka. AIPN Gd, 213/173, Akta osobowe Franciszka Kowalika. AIPN Gd, 214/296, Akta osobowe Jana Szymczaka. AIPN Gd, 214/522, Akta osobowe Stanisława Zapruckiego. AIPN Gd, 214/1173, Akta osobowe Jana Nowaka. AIPN Gd, 250/400, Akta osobowe Józefa Skury. AIPN Gd, 250/748,1.1-2, Akta osobowe Stanisława
Szablewskiego. AIPN Gd, 250/1375, Akta osobowe Wincentego Wierzynkiewicza. AIPN Gd, 250/1586, Akta osobowe Juliana Woźniaka. AIPN Gd, 284/825, Akta w sprawie karnej przeciwko: Edmund Nabzdyk. AIPN Gd, 735/1477, Akta osobowe Henryka Żydowicza. AIPN Sz, 0118/1091, Akta osobowe Edmunda Kazubowskiego. AIPN Sz, 0118/2665, Akta osobowe Władysława Gołębiowskiego. 242
Archiwum Państwowe w Gdańsku APG, 1048/9, Zjednoczenie Przedsiębiorstw Portowych. Sprawozdania ZPP (wewnętrzne poszczególnych wydziałów i ogólne z działalności, 1945-1948). APG, 1048/14, Zjednoczenie Przedsiębiorstw Portowych. Korespondencja, protokoły posiedzeń, poufne, 1945-1947. APG, 1048/88, Zjednoczenie Przedsiębiorstw Portowych. Kopie korespondencji wychodzącej za okres od 13IV do 17 VI. Nr 1608-2289. APG, 1672/9, Gminna Rada Narodowa w Sierakowicach. Protokoły z sesji GRN (1945-1953). APG, 1672/13, Gminna Rada Narodowa w Sierakowicach. Protokoły z zebrań sołtysów, protokoły z zebrań gromadzkich (1946-1952). APG, 1672/15, Gminna Rada Narodowa w Sierakowicach. Sprawy osobowe członków organów gminnych (1945-1946). APG, 2600/24, Komitet Powiatowy PPR w Kartuzach. Referat Organizacyjny. APG, 2600/37, Komitet Powiatowy PPR w Kartuzach. Referat Personalny. Centralne Archiwum Wojskowe - Wojskowe Biuro Historyczne im. gen. broni Kazimierza Sosnkowskiego w Warszawie CAW, IV.521.16/15, 16. Dywizja Piechoty, Rozkazy personalne dowódcy dywizji. Wykazy obsady oficerskiej jednostek 16. DP i alfabetyczny spis oficerów dywizji, charakterystyki służbowe, 27 III-З VII 1946 r. CAW, IV.521.16/32,16. Dywizja Piechoty, Doniesienia o wypadkach nadzwyczajnych oraz miesięczne wykazy statystyczne wypadków nadzwyczajnych. Wyroki Sądu Honorowego 16. DP oraz charakterystyki służbowe, 31-6 VI1946 r. CAW, IV.521.16/40, 16. Dywizja Piechoty, Rozkazy bojowe, organizacyjne DOW II, dowódcy dywizji i Wojewódzkiego Komitetu Bezpieczeństwa oraz wytyczne DOW II dotyczące likwidacji oddziałów zbrojnego
podziemia na terenie woje wództwa gdańskiego, 1 II-З VII 1946 r. Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku MIIWŠ, Notes Olgierda Christy, nr inw. MIIWS/A/720. Prasa Po hitlerowska. Bandyci z ryngrafami Matki Boskiej Ostrobramskiej na piersi grabią i mordują, „Dziennik Bałtycki”, 23 V 1946. Pogrzeb pięciu poległych w Kościerzynie. Manifestacja narodowa na znak potępienia bratobójców, „Dziennik Bałtycki”, 25 V 1946. 243
Korpus Bezpieczeństwa Wewnętrznego w podniosłym nastroju obchodzi rocznicę swego istnienia w Gdańsku, „Dziennik Bałtycki”, 29 V 1946. W Starogardzie wobec referendum, „Dziennik Bałtycki”, 18 VI1946. Minister Bezpieczeństwa Publicznego, generał Radkiewicz, bawił służbowo w Szczecinie i Gdańsku, „Dziennik Bałtycki”, 21 VI 1946. W Kartuzach działa Komitet Obywatelski Głosowania Ludowego, „Dziennik Bałtycki”, 24 VI 1946. Jednolita postawa ludności Kartuz, „Dziennik Bałtycki”, 26 VI1946. Likwidacja organizacji dywersyjnej na Wybrzeżu. Kim był Szef Sztabu Stanisław Koto wicz?, „Dziennik Bałtycki”, 27 VI 1946. Wyzyskiwacz w sutannie. Życie doczesne ks. Kamińskiego z Sierakowic, „Głos Wybrzeża”, 25IX 1949. Stanisław Szczykno vel Suchodolski oskarżony o zbrodnie wojenne stanie przed sądem, „Dziennik Bałtycki”, 26 III 1958. „Dziennik Bałtycki”, 7 X 1959. „Dziennik Bałtycki”, 9 X 1959. Czy pamiętasz tamte lata?, „Dziennik Bałtycki”, 5-6 X 1969. Jubileuszowa wystawa MO, „Dziennik Bałtycki”, 7 X1969. Wieńce i kwiaty w miejscach uświęconych krwią funkcjonariuszy MO i SB, „Dziennik Bałtycki”, 8 X 1969. „Dziennik Bałtycki”, 5 X 1974. Apel poległych w Starej Kiszewie, „Dziennik Bałtycki”, 8 VII 1979. Sztandar dla RUSW w Starogardzie Gdańskim, „Dziennik Bałtycki”, 8 X 1984. Jak upamiętnić ofiary stalinizmu, „Dziennik Bałtycki”, 9 X 1989. OPRACOWANIA Aparat bezpieczeństwa w Polsce. Kadra kierownicza, 1.1:1945-1956, red. K. Szwagrzyk, Warszawa 2005. Aparat bezpieczeństwa w województwie gdańskim w latach 1945-1990. Obsada stanowisk kierowniczych. Informator, wstęp, oprać. Μ. Węgliński, Gdańsk
2010. Artymowski S., Repatriacja żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych z Europy Zachodniej do Polski w latach 1945-1948, Poznań 2012. Babczenko J., Bolduan R., Front bez okopów, Gdańsk 1969. Baziur G., Armia Czerwona na Pomorzu Gdańskim 1945-1947, Warszawa 2003. Bechta Μ., Muszyński W.J., Przeciwko Pax Sovietica. Narodowe Zjednoczenie Wojskowe i struktury polityczne ruchu narodowego wobec reżimu komunistycznego 1944-1956, Warszawa 2017. 244
Borkowski Ł., Zdzisław Badocha „Zelazny” 1925-1946. Niezłomny z Zagłębia, Katowice 2020. Borkowski Ł., „Żelazny” od „Łupaszki”. Ppor. Zdzisław Badacha (1925-1946), Kato wice-Warszawa 2017. Bykowska S., Rehabilitacja i weryfikacja narodowościowa ludności polskiej w wojewódz twie gdańskim po II wojnie światowej, Gdańsk 2012. Chmielewski P., Nowe odczytanie „mowy fultońskiej” Winstona S. Churchilla, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica” 2001, t. 73. Chmielińska Μ., Marian Babiński przeniknął do UB. Doczekał się pomnika [rozmowa z Robertem Jamrozem], Malbork Nasze Miasto, https://malbork.naszemiasto.pl/ marian-babinski-przeniknal-do-ub-doczekal-sie-pomnika/ar/cl -1155459 [dostęp: 20X12017]. Christa O„ U Szczerbca i Łupaszki, Warszawa 2000. Czerwiński D., Funkcjonariusze Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Kartuzach w 1945 r. - próba portretu zbiorowego, „Acta Cassubiana” 2011,1.13. Czerwiński D., Sowiecka administracja wojenna w powiecie gdańskim w świetle doku mentacji odznaczeniowej Armii Czerwonej i skarg polskich osadników [w:] Żuławy w 1945 roku. Niedomknięte księgi, red. T. Gliniecki, Μ. Owsiński, Sztutowo 2018. Dane osoby z katalogu funkcjonariuszy aparatu bezpieczeństwa - Mikołaj Krawczyk, Biuletyn Informacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej, https://katalog.bip. ipn.gov.pl/informacje/54660 [dostęp: 17 III 2019]. Dane osoby z katalogu kierowniczych stanowisk partyjnych i państwowych PRL Władysław Józef Skołożyński, Biuletyn Informacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej, https://katalog.bip.ipn.gov.pl/informacje/14115 [dostęp: 10 III
2020]. Depo J., Korpus Bezpieczeństwa Wewnętrznego, „Bezpieczeństwo. Teoria i Praktyka” 2012, nr 1. Dražba K., Urna to jest taki pniak. Wrzucisz „nie”, wychodzi „tak”. Referendum z 30 czerwca 1946 roku w Polsce na przykładzie województwa gdańskiego, Gdańsk 2016. Dworzaczek A., Niwiński P„ Posłowie. VI wiek Załakowa [w:] L. Młyński, V wieków Załakowa, Sierakowice 2010. Dziennik 4. szwadronu 5. Brygady Wileńskiej, https://wilczetropy.ipn.gov.pl/wt/historie/zolnierze-wykleci-mazo/dokumenty/13512,Dziennik-4-go-szwadronu-5-tej-Brygady-Wilenskiej.html [dostęp: 10 XI2017]. Dzikowski A„ Działalność 5.Wileńśkiej Brygady Armii Krajowej na Powiślu (1945-1946) [w:] Żołnierze wyklęci na ziemi malborskiej, red. J. Hochleitner, P. Niwiński, Malbork 2013. 245
Filip К., Komunikat dyslokacyjnyjednostek Milicji Obywatelskiej na terenie województwa gdańskiego w 1945 r, „Argumenta Historica. Czasopismo Naukowo-Dydaktyczne” 2014, nr 1. Gąsiorowski A., Steyer К., Tajna Organizacja Wojskowa „GryfPomorski”, Gdańsk 2010. Głodowski B., Sulęczyno. Z dziejów parafii i gminy, Złota Karczma-Banino 2009. Gmyr Μ., Represyjne działania Wojsk Bezpieczeństwa Wewnętrznego województwa łódzkiego w I połowie 1946 r., „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989” 2012, nr 1. Hajduk B„ Gmina Sierakowice w latach drugiej wojny światowej [w:] Dzieje gminy Sierakowice, red. A. Groth, Gdańsk 2008. Iwanow N., Komunizm po polsku. Historia komunizacji Polski widziana z Kremla, Kraków 2017. Jamroz R., Marian Babiński i Stanisław Ludwikowski - żołnierze podziemia niepod ległościowego w szeregach Urzędu Bezpieczeństwa [w:] Żołnierze wyklęci na ziemi malborskiej, red. J. Hochleitner, P. Niwiński, Malbork 2013. Jażdżewski L„ Kaszubi w Wehrmachcie 1942-1945 w świetle źródeł, „Przegląd Zachodni” 2001, nr 1. Kachnicz Z., Konspiracja antykomunistyczna na Pomorzu Środkowym (1945-1956), Warszawa 2005. Kana К., Pomorski Rajd Śladami mjr. „Łupaszki”, „Wyklęci” 2020, nr 1. Koko E., Gmina Sierakowice w Polsce Ludowej (1945-1989) [w:] Dzieje gminy Siera kowice, red. A. Groth, Gdańsk 2008. Koko E., Okres PRL [w:] Dzieje Kartuz, t. 2, red. Μ. Widernik, Kartuzy 2001. Kominek K., Szubarczyk P., „Powiedzcie mojej babci, że zachowałam się jak trzeba.”: Danuta Siedzikówna „Inka” (*3 IX1928 +28 VIII 1946), Warszawa 2008. Korda K.,Ks.ppłk Józef Wrycza (1884-1961). Biografia
historyczna, Gdańsk 2016. Kowalski L., Korpus Bezpieczeństwa Wewnętrznego a żołnierze wyklęci. Walka z pod ziemiem antykomunistycznym w latach 1944-1956, Poznań 2016. Krajewski K„ Łabuszewski T„ „Łupaszka”, „Młot”, „Huzar”. Działalność 5 i 6 Brygady Wileńskiej AK (1944-1952), Warszawa 2002. Krajewski K., Łabuszewski T., Niwiński P., Brygady „Łupaszki”. 5. i 6. Wileńska Brygada AK wfotografii. 1943-1952, Warszawa 2010. Kruk Μ., Sztumska grupa wsparcia 5. Wileńskiej Brygady AK. Z badań nad stosunkiem ludności pomorskiej wobec partyzantki antykomunistycznej [w:] Żołnierze wyklęci na ziemi malborskiej, red. ƒ. Hochleitner, P. Niwiński, Malbork 2013. Kruk Μ., Berendt G., Danuta Siedzikówna „Inka” (1928-1946), Kraków 2014. Kuczkowski M.M., Sikora J., Parafia pw. św. Marcina w Sierakowicach (1382-2015). Zarys dziejów, Pelplin 2016. Lemańczyk Μ., Lipusz - przeszłość wsi w pamięci jej mieszkańców, Gdańsk 1989. 246
Lipusz-Dziemiany. Monografia, red. J. Borzyszkowski, Gdańsk 1994. Łabuszewski T., 5. Brygada Wileńska AK na Pomorzu, Warmii i Mazurach, 1945-1947, Warszawa 2017. Łabuszewski T., Oddziały partyzanckie 5. Brygady Wileńskiej AK na Pomorzu, Warmii i Mazurach 1945-1947, Warszawa-Jedwabno 2017. Łabuszewski T„ „Stefan” -jeden z „wyklętych”, „Pamięć.pl” 2012, nr 1. Łabuszewski T„ Krajewski K., Od „Łupaszki” do „Młota” (1944-1949). Materiały źródłowe do dziejów V i VI Brygady Wileńskiej, Warszawa 1994. Maczulis N., Ks. mjr Ignacy Stryszyk, kapelan Wojsk Polskich, proboszcz kartuski, prałat i tajny szambelan papieski, Szwajcaria Kaszubska, http://szwajcaria-kaszubska.pl/ component/k2/item/251-ignacy-stryszyk [dostęp: 312019]. Marszalec J., Z dziejów gdańskiej bezpieki: 1945-1956, Gdańsk 2017. Maślanka Μ., „Żelazny” jak pułkownik Kwiatkowski, „Gazeta Odkrywcza” 2016, nr 35-36. Mądry Μ., Wybrane aspekty likwidacji Narodowego Zjednoczenia Wojskowego „Semper Fidelis Victoria”, praca dyplomowa napisana w Zakładzie III, pod naukowym kie rownictwem mjr. dr. Z. Kalenieckiego, Wyższa Szkoła Oficerska MSW im. E Dzier żyńskiego, Legionowo 1982, AIPN BU, 001834/1457. Męczykowski J., Zadania, organizacja, kadra i działalność posterunku MO Sulęczyno w latach 1945-1948, praca dyplomowa napisana w Wyższej Szkole Oficerskiej im. gen. Franciszka Jóźwiaka „Witolda” w Szczytnie, pod kierunkiem kpt. dr. Zbigniewa Łotysa, Szczytno 1984, AIPN Ol, 106/422. „Nie było czasu na strach.”. Z Janiną Wasiłojć-Smoleńską rozmawiają Marzena Kruk i Edyta Wnuk, Szczecin 2016. Niwiński P., Działania komunistycznego
aparatu represji wobec środowisk kombatantów wileńskiej AK 1945-1980, Warszawa 2009. Niwiński P., Okręg Wileński AK w latach 1944-1948, Warszawa 1999. Niwiński P., Okręg Wileński Armii Krajowej w okresie od lipea 1944 r. do lipea 1948 r.: krótka charakterystyka, „Niepodległość i Pamięć” 1997, nr 1. Niwiński P., Semper Fidelis Victoria [w:] Wyklęci, 1944-1963. Żołnierze podziemia niepodległościowego w latach 1944-1963, red. K. Krajewski, T. Łabuszewski, War szawa 2017. Niwiński P., „Semper Fidelis Victoria” nad morzem [w:] Żołnierze wyklęci, 1943-1963. Obóz narodowy w walce (dodatek do „Rzeczpospolitej” 2011, nr 5). Obracht-Prondzyński C., Historia Kaszubów w dziejach Pomorza, t. 5: Dzieje najnowsze (po 1945 r.), Gdańsk 2019. Odya W., Współdziałanie organów Bezpieczeństwa Publicznego i Milicji Obywatelskiej w utrwalaniu władzy ludowej na terenie byłego powiatu kartuskiego w latach 19451947, praca dyplomowa napisana pod kierunkiem pik. mgr. Witolda Domagalskiego, 247
Wyższa Szkoła Oficerska MSW im. Feliksa Dzierżyńskiego, Legionowo 1985, AIPN Gd, 028/109. Pałka J„ Generał Stefan Mossor (1896-1957). Biografia wojskowa. Warszawa 2008. Pogranicza. Stara Kiszewa, wyb., red. Μ. Krawczyk, Warszawa 2013. Polejowski K.։ Jan Hap, ps. „Sztywny” - przyczynek do biografii żołnierza „Łupaszki” [w:] Żuławy w 1945 roku. Źródła z niedalekiej przeszłości, red. A. Gąsiorowski, J. Hochleitner, Sztutowo 2017. Polejowski K., Malborska grupa wsparcia 5. Brygady Wileńskiej AK [w:] Żuławy w 1945 roku. Niedomknięte księgi, red. T. Gliniecki, Μ. Owsiński, Sztutowo 2018. Polejowski K., Notes Olgierda Christy ze zbiorów Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku jako źródło do poznania działalności 5. Brygady Wileńskiej AK na Pomorzu Gdańskim w 1946 r., „Wojna i Pamięć”, nr 3 [w druku]. Referendum z 30 czerwca 1946 r.: przebieg i wyniki, oprać. A. Paczkowski, Warszawa 1993. Semka P., My, reakcja. Historia emocji antykomunistów 1944-1956, Poznań 2015. Semków P., Pobór Polaków z Pomorza do Wehrmachtu, „Biuletyn IPN” 2006, nr 8-9. Socha-Borzestowski K., IV Kartuskie Dni Pamięci Żołnierzy Wyklętych, „Wyklęci” 2018, nr 3. Socha-Borzestowski K., Działania Semper Fidelis Victoria na terenie powiatu kartu skiego, „Wyklęci” 2019, nr 1. Socha-Borzestowski K., Na kaszubskim tropie 5. Brygady Wileńskiej AK mjr. „Łupaszki, „Wyklęci” 2016, nr 1. Socha-Borzestowski K., Organizacje działające na tereniepowiatu kartuskiego, „Wyklęci” 2019, nr 2. Socha-Borzestowski K., Semper Fidelis Victoria. Narodowe Zjednoczenie Wojskowe Okręg XII Gdański, „Wyklęci” 2018, nr 4. Spis abonentów sieci
telefonicznych Dyrekcji Okręgu Poczt i Telegrafów w Bydgoszczy na 1939 rok, Warszawa 1939. Sywula Μ., Działalność kół PPR i PZPR w Milicji Obywatelskiej województwa gdań skiego w latach 1945-1949, „Komunizm: System-Ludzie-Dokumentacja. Rocznik Naukowy” 2016, nr 5. Twarze bezpieki, 1945-1990. Obsada stanowisk kierowniczych Urzędu Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa w województwach pomorskim/bydgoskim, toruńskim i wło cławskim. Informatorpersonalny, red. Μ. Szymaniak, Bydgoszcz-Gdańsk 2010. Wicenty D., Gdańscy dziennikarze nomenklaturowi: portret zbiorowy, „Polska 19441989. Studia i Materiały” 2020,1.18. W Podjazach odsłonięto tablicę pamięci ppor. Zdzisława Badochy „Żelaznego”, „Wyklęci” 2019, nr 3. Żurawski J.A., Prasa konspiracyjna w Wilnie i Okręgu Wileńskim w latach 1939-1945: okres czerwiec 1941-czerwiec 1945, „Niepodległość i Pamięć” 2012, nr 1-4. 248
Indeks osób Adamiak Zygmunt 172 Alster Antoni 53 Anders Władysław 25,39,72 Andrzejewski Jerzy 117,153,200 Arendt Aleksander 53 Arendt Alojzy 80,152,236 Augustowski (Stryjeński, Kulesza) Zygmunt 121,199 Awtuch Konstanty „Kędzierzawy” 47, 234 Babczenko Hipolit 16 Babczenko Jan 16,44,59,134,150,226 Babiński Marian 38 Baczyński Józef 172 Badocha Zdzisław „Żelazny” (Zdzisław Tarniecki) 11-14,17,18,26,29-36, 39-51, 55, 58, 59,61,65,67-70,72, 73, 77-79,81-83, 85-87,93-98,101, 105-111,113,115,116,118-120, 122-130,132,133,135,141, 144-146,149-152,154-159,161, 162,165,166,170,173-175,177, 179,181,183,186,191,193,195, 200, 214, 215,218,222-227,230, 234, 235 Banach Alojzy 45 Bartosik Jan 70, 80,148,215,235 Bączekjan 228 Bączek Ryszard, „Słodki” 132,228 Bechta Mariusz 38 Berlik Walter 174 Beynar Wacław „Orszak” 27,28,163 Biernarczyk Stanisław 229 Biernarczyk Tomasz 229 Bierut Bolesław 27,43 Błaszczyk Jan 142 Bobrowski Adam „Żmija” 35,45,234 Bolduan Rajmund 134,150,151 Borkowski Edmund 65-68, 70,72, 73, 76, 80, 81,156, 158,189, 191,195, 203,212,214,233,235 Borkowski Ignacy (Ignacy Burek) 79, 95,96,113,120,123,149,150,186, 187,201,202,210,224, 230, 231 Borkowski Łukasz 12 Borzestowski Kazimierz zob. Socha-Borzestowski Kazimierz Brante 112 Brenda Józef zob. Nabzdyk Edmund Brodowski Michał 81 Brodowski Stanisław 81 Brzeziński Józef 90 Budziński Tadeusz 123,186,207 Burek Ignacy zob. Borkowski Ignacy 249
„Chętna” zob. Lewkowicz Maria Chmielewicz (Chmielewski) Paweł 176 Chmielewicz Józef 176 Chmielewski Paweł zob. Chmielewicz Paweł Christa Olgierd „Kismet”, „Leszek”, „Stefan” 13,15,17,24,25, 30, 32-34,40,43,47-50, 58, 60,62,67, 77, 83, 86,96, 99,101-103,105,106, 108,118,119,127,129-132,135, 161, 234 Christa Zdzisław „Mamut” 13 Chryniewiecki 171 Churchill Winston 24 Cierocki Alojzy 102,103,107 Cieszyński Edwin 69,71,75,203,217, 233, 235 „Czajka” zob. Kaźmierczak Henryk Czajkowski 192 Czekalin 54 Czubak Henryk 172 Data Marian 29,165 Dawydow Siemion 42 Dobrodomienko (Dobroniłko) Karpowicz Jefim 56 Dobroniłko Karpowicz Jefim zob. Dobrodomienko Karpowicz Jefim Dohn von, ród 128 Durma 112 Ejsmont Henryk „Kartusz” 44,47,234 „Ewa”, siostra 32 Fajer Jerzy 47,127 Fajer Kazimiera 127 Filipowicz Mieczysław „Gryf” 47,118, 142,234 250 „Ford”, kierowca 44,162,235 Fróg Gracjan „Szczerbiec” 13,27 Geczas Władysław 43 German Stanisław 173 Gierszewska, żona Romana Gierszewskiego 174 Gierszewski Roman 173,174,176 Girewicz Michał 89 Gleinertjan 127 Głogowski Jan 183 Głogowski Władysław 183 Głowacki Józef 123,173,208 Golanski Jan 176 Gołębiowski Władysław 191 Gołuński Józef 45 Gradowski Józef 45 Gradowski Stanisław 45,46 Grodzki Stanisław 120,193,201 „Gryf” zob. Filipowicz Mieczysław „Gryf”, NN 142 Gryz Antoni 112 Gryz Tadeusz 112,139,140,145,223 Gutowski Edmund 89 Gwara Jan 148 Hajduk Edward „Mewa” 47,49, 50, 58, 124,125,172 Haller Józef 57 Hap Jan „Sztywny” 24,26,43,77,86, 102,103,106,132,161,234 Harasa Józefa 36,151 Hencińskijan 179 Heynar Tadeusz 173,175 Hinc Konrad 89 Huszcza Sykstus
„Sykstus” 161 „Inka” zob. Siedzik Danuta Itrych Franciszek 145
Itrychjan 63 Itrych Marta 145 Itrych Stanisław 145,146,222,223 Iżycki Jan „Okoń” 228 „Jachna” zob. Wasiłojć-Smoleńska Janina Jankowski Brunon 165 Jankowski Józef zob. Piątkowski Feliks Jankowski Władysław 165 „Jaś” zob. Rodak Zbigniew Jereczek Stanisław 66 Jezierski Jerzy „Stefan” 32 Как Bolesław 165 Kamiński Edmund 87,98 Karolewski Benedykt 182 Karolewski Franciszek 182 „Kartusz” zob. Ejsmont Henryk Kaźmierczak Henryk „Czajka” 29,39, 67, 77,86,115,127,129,132,161, 217,234 Kędzierski Zbigniew 121,199 „Kędzierzawy” zob. Awtuch Konstanty Kiedrzyński Jan 31,50,62,63,109,191, 192 Kieniewicz Bolesław, 36,38 Kisiel Jan 177 Kisiel Stanisław 43,177 „Kismet” zob. Christa Olgierd „Klamra” 208 Klawikowski Jan 104 Klawikowski Władysław 102-104,106, 107,109,196 Koliński Marian 213 Konopko Łucja „Skowronek” 139,140 Korczyński Grzegorz 144 Korzeniowski Józef 45 Kostuch Władysław „Przyszłość” 140, 143,144 Kotowicz Stanisław „Pasierb” 140 Kotowski Jan 113,116 Kotowski Szczepan 113 Kowalik Franciszek 53,59,60,62,67, 81,112,226,227 Krajewski Kazimierz 12 Krasicki 172 Krawczyk Mikołaj 104 Krefta Stanisław 142 Kruk Janina 70 Krupińska Irena 229 Krupiński Piotr 229 Krzoska Edmund 131 Krzyżanowski Aleksander „Wiik” 10 Kubicki Sylwester 63,64,66,67,70-72, 74, 75,84,135, 156,158, 212,215, 220,235 Kujachjan 44 Kulas Leon 31 Kulesza Zygmunt zob. Augustowski Zygmunt Kunka Bronisław 179,180 Kunka Józef 179 Kurlandczyk Paweł, syn 68,69,75,107, 203,204 Kurlandczyk Paweł, ojciec 68 Kwaśniewski Florian 178 Kwaśniewski Marian 178 Kwidziński Jan 233,235 Kwidziński Stanisław zob. Kwidzyński Stanisław
Kwidziński Władysław 233,235 Kwidzyński (Kwidziński) Stanisław 64, 66,68,69,189,191,203 Labuda Jan 55 Lammek Aleksander 72,213 251
Lehman Władysław 88 Lejkowski Jerzy „Szpagat” 161 Lenarczyk Kazimierz 112 Lenartowicz Franciszek 208 Lenartowicz Marian „Marianko” 208-210 Lepiesza Teodor 33 „Leszek” zob. Christa Olgierd Leśniewski Zygmunt 89 Lewkowicz Maria „Chętna” 27 Leyk Jakub 87 Ligęza Stanisław 96,102,116-121,200, 202 Listewnik Kazimierz, syn 182 Listewnik Kazimierz, ojciec 182 Lorbiecki Konrad 131 Ludwikowski Stanisław 38 „Lufa” zob. Wieliczko Henryk Łabuszewski Tomasz 12 Łagocki Bolesław 224, 225 Łagocki Franciszek 224 Łosiński Bernard 57 Łotys Zbigniew 13 Łukowski Bronisław 182 Łukowski Maksymilian 182 „Łupaszka” zob. Szendzielarz Zygmunt Machnikowski Jan 25 Majewski Stanisław 103,120,199,201 Majewski Wiktor 103 Majkowski Jan 89,90 „Mamut” zob. Christa Zdzisław Marchwacki Stefan 68,80,81,107,136, 147,151-153,189,191,195,203, 230,231,235 „Marek” zob. Odyn-Jankowski Marian „Marek” zob. Piątek Józef 252 „Marianko” zob. Lenartowicz Marian Markiewicz 111,115,117,118,121, 197,200-202 Marocki Władysław 131,151 Marszałkowski Antoni 233,235 Mastalerz Zygmunt 44 Mazowiecki Tadeusz 153 Mazur Mieczysław 68,70,74,75,189, 191,196,203,220,232,233,235 „Mewa” zob. Hajduk Edward Męczykowski Jarosław 13,64 Mikołajczyk 39,140 Mikołajewska Halina 30 Mikołajewska Jadwiga 30 Minkiewicz Lucjan „Wiktor” 160 Miotk Ignacy 104 Miotk Władysław 102-104,106,107, 109,110 Miszta Stanisław „Zjawiony” 140 Monkiewicz Alfred 92 Morawski Edward zob. Osóbka-Morawski Edward Mordas-Żylińska Regina „Regina” 27, 46,133,162 „Moskito” zob. Urbanowicz Tadeusz Mossor Stefan 38,39,79 Mroczkiewicz Edmund 72,213 Mrozek Józef 36,39,85,95,110,120,
124,195,201 „Mścisław” zob. Pluciński Marian Muszyński Wojciech 38 Muś Włodzimierz 134 Nabzdyk Edmund (Józef Brenda) „Stary Lis” 140-142 Nakwaś-Pugaczewski Robert „Okoń” 130-132 „Niedźwiadek” zob. Okulicki Leopold Niwiński Piotr 12, 34,130,139,154
Nowak Jan 112 Nowak Michał 112 Obracht-Prondzyński Cezary 14,34 Obuchowski Bogdan „Zbyszek” 101, 106,132,234 Odya Antoni 86,106,107,110,111, 114,115,117,124,147,148,196, 197,200,210,211, Odya Władysław 59 Odyn-Jankowski Marian „Marek” 30, 101,103,106,132,234 „Ojciec Jan” zob. Tylus Jan „Okoń” zob. Iżycki Jan „Okoń” zob. Nakwas-Pugaczewski Robert Okrój Ambroży 89 Okulicki Leopold „Niedźwiadek” 22 Olechnowicz Antoni „Pohorecki” 10, 21-23,132 Ołtarzewski 63,192 Opoczyński Piotr zob. Oposzniański Piotr Oposzniański (Opoczyński, Oposzniewski) Piotr 37,102,111, 113,116,119-122,171,193,194, 198,199,201 Oposzniański Prokop 37 Oposzniewski Piotr zob. Oposzniański Piotr „Orlicz” zob. Pietrasiewicz Stanisław „Orszak” zob. Beynar Wacław Orzłowski Alojzy 47,48 Osowicki Józef, ojciec 178 Osowicki Józef, syn 177,178,182 Osóbka-Morawski Edward 43 Otwinowski Kazimierz 167,170 Pabiś Stefan „Stefan” 46 „Pasierb” zob. Kotowicz Stanisław Рек Józef 63 Pestka Izydor 182 Pestka Władysław 182 Piątek Józef „Marek” (Feliks Piątkowski) 22,129, 224, 225 „Picuś” zob. Szybut Stanisław Pietrasiewicz Stanisław „Orlicz” 113, 138-140 Pietrasik Wacław 179,180,183 Pietrasik Wojciech 180 Pluciński Marian „Mścisław” 133 Piatkowski Feliks zob. Piątek Józef Płotka Józef 105,194 Podjacki (Podjaski) Władysław 131,151 Podjaski zob. Podjacki Władysław „Pohorecki” zob. Olechnowicz Antoni Połom Bernard 183 Połom Jan 183 „Ponury” zob. Zawadzki Waldemar Popow 54,55 Porczyk Kazimierz 48 Przysiężniak Franciszek 143 „Przyszłość” zob. Kostuch Władysław Pstrąg Franciszek 183 Pstrąg Piotr 183 Pugaczewski zob. Nakwas-Pugaczewski
Robert Radkiewicz Stanisław 144 Rajmun (Rhemus, Rejmus) Bernard 48 Ratajczak Zygmunt 69,108,129 Ratajczyk Longin 68,71,75,76,80, 189,191,196,203,219,235 „Regina” zob. Mordas-Żylińska Regina Rejmus zob. Rajmun Bernard Rekowski Feliks 47,48 Rhemus zob. Rajmun Bernard 253
Roda Władysław 63 Rodak Zbigniew „Jas’ 124,161,170, 199 Rokossowski Konstanty 56 Rola-Żymierski Michał 43,179 Romatowski Marian 22,28 „Ronin” zob. Wojciechowski Longin Ruszkowski 128 Rutkowski Walerian 128 Rychert Feliks 55 Sadowski Wacław „Zięba” 47 Safian Michał 44 Sapiejewski Józef 124,173-175,208 Seidler Henryk 173 Selmanowicz Feliks „Zagończyk” 27, 163 Semka Feliks 23 Semka Jan 23,28,224 Semka Piotr 24 Siedzik Danuta „Inka” 17-19,27,29, 30, 65, 68,73, 75-77, 86,96,102, 105,107,110,113,127,129,133, 150,154,156,157,166,170,175, 218,234 Sieliwanowski Nikołaj 43 Skiba Akim 168 Skodo Ignacy 174 Skołożyński Władysław 54,87 „Skowronek” zob. Konopko Łucja Skura Józef 89 „Słodki” zob. Bączek Ryszard Smoleński Leon „Zeus” 30,34,40,47, 60,128,130-132,161 Socha-Borzestowski Kazimierz 12,154 „Stach” zob. Szczykno Stanisław Stalin Józef 24,43 Stankiewicz Edmund 48 „Stary Lis” zob. Nabzdyk Edmund 254 „Stasiek” zob. Szczykno Stanisław „Stefan” zob. Christa Olgierd „Stefan” zob. Jezierski Jerzy „Stefan” zob. Pabiś Stefan Stryjeński Zygmunt zob. Augustowski Zygmunt Stryszyk Ignacy 136,145,205 Suchodolski Stanisław zob. Szczykno Stanisław „Sykstus” zob. Huszcza Sykstus Szablewski Maciej 123 Szablewski Stanisław 63,123 192,206 Szczepański Antoni 181 Szczepański Jan 181 Szczykno (Suchodolski) Stanisław „Stach”, „Stasiek” 170 „Szczaw” zob. Urbanowicz Henryk „Szczerbiec” zob. Fróg Gracjan Szendzielarz Zygmunt „Łupaszka” 10-19,21-24,26-41,44,46,47, 51, 71, 76,78, 83, 89,90,93,94,98,99, 102-104,107,108,112-114,121123,125,126,128-130,132-138, 148-151,153,158,160-162,164,
167,169-171,182,195,202,227 Szewczyk Roman 60 Szewczyk Władysław 60,61,70,72,84, 85,96,110,113,114,135 „Szpagat” zob. Lejkowski Jerzy „Sztywny” zob. Hapjan Szumocka Irena 141 Szwagrzyk Krzysztof 151 Szybut Stanisław „Picuś” 30 Szymańczak Edward 172 Szymczak Jan 59,60,65-67,69,72,81, 136,147,151-153,188,189,191, 195,203,205,214,215,217,219, 226,227,230,231,235 Szyniedzin Piotr 44,136
Talpa Jan 35 Tarka Jan 49 Tarniecki Zdzisław zob. Badocha Zdzisław Tatarczyk 173 Treder Bernard 63 Trefon Józef 172 Trochowski Antoni 165 Tylus Jan „Ojciec Jan” 143 Ulias Michał 53 Uliaszjan 53,54 Urbanowicz Henryk „Szczaw”, „Zabawa” 17,30,43,45,77,86,88, 99,101,102,105-108,127,130,132, 161,234 Urbanowicz Tadeusz „Moskito” 33 „Wałek”, informator 45 Wariończyk Dymitr 36-39,41,46,114, 134,159,167,172,224 Wasiłojć-Smoleńska Janina „Jachna” 34 Wieliczko Henryk „Lufa” 30-32,35,36, 39,40,47,124,128,132,161,170, 234 Wieloch Stanisław 89 Wieloch Zbigniew 89 Wiersztoft Walenty „Wiesztoft” 162 Wierzynkiewicz Wincenty 18,84-86, 90-95,97,98,101,135,145,148, 156,158,189,196 „Wiesztoft” zob. Wiersztoft Walenty „Wiktor” zob. Minkiewicz Lucjan „Wiik” zob. Krzyżanowski Aleksander Wojciechowski Longin „Ronin” 27 Wojczyński Henryk „Mercedes” 47,67, 98,101,161,162,234 Wołk Aron 37 Wołk Jan (Wolkow Jan) 37,39,84, 85, 95, 96,102,110,111,114-117, 119-122,124,134,139,195, 197-199 Wołkow Jan zob. Wołk Jan Woźniak Józef 181 Woźniak Julian 181 Wrycza Józef 57 „Zabawa” zob. Urbanowicz Henryk Zabrocki Czesław 45 „Zagończyk” zob. Selmanowicz Feliks Zaprucki Franciszek 139 Zaprucki Stanisław 112,139,140,145 Zawadzki Waldemar „Ponury” 161,234 „Zbyszek” zob. Obuchowski Bogdan „Zeus” zob. Smoleński Leon Zielka Teofil 63 Zielke Bazyli 23 Zielke (Zielkówna) Halina 129,224, 225 Zielke Jan 22 Zielke Ottomar 23,129,224 Zielkówna Halina zob. Zielke Halina „Zięba” zob. Sadowski Wacław „Zjawiony” zob. Miszta Stanisław „Żelazny” zob. Badocha Zdzisław Żuraszek Franciszek, ojciec 169 Żuraszek Franciszek, syn 169
Żylińska zob. Mordas-Żylińska Regina Żymierski Michał zob. Rola-Żymierski Michał 255
Indeks geograficzny Amalka 66 Anglia 25,145-147,223 Banino 55 Baranowicze 139 Bartel Mały 168 Bartel Wielki 38,124,133,134 Bartoszyce, powiat 91 Bartoszylas 86,127 BąckaHuta 116,118,194 Bąckie, Jezioro 101 Bącz 12,14,18, 51, 93, 95, 98,101-111, 114,118,119,121,123,125,126,135, 155-157, 159, 185,194, 196, 198 Belgrad 193 Berlin 42 Będargowo 53 Białe, jezioro 120,201 Białostocczyzna 10,27,30,132,161 Białystok 10 Bielsko Podlaskie 224 Bińcze 48 Biskupia Górka 151 Bobolice 11, 35,44,46-50, 62, 78, 95, 99,109 Bogdanki 229 Borek 142 Boroszewo 126 Borowy Las 40,112,140,141 256 Borucino 61 Bory Tucholskie 11,22,32-36,127, 129,167,225 Bór 116,118 Brodnica Górna 61,188,195,231 Brusy 47 Brzeźno 45 Budy 130,133 Bukowiec, gmina 165 buski, powiat 68 bydgoskie, województwo 199 Bydgoszcz 47,48,112,131,162,165, 168,171,179,183 bytowski, powiat 11,41,83, 88,191 Bytów 15,31,43, 50, 51, 59,61-63,104, 109,110,122,188,191,192 Cesarstwo Niemieckie 23 Chełmno 179 Chełmno, powiat 23,181 Chmielno Chmielno, gmina 92 Chojnice 43,49,109 Chojnice, powiat 49,63,165,167,171 chojnicki, powiat 11 Chojty (Kojty) 22,26,128,160 Cieszenie 116 Cieszonko 105,114,116,117,185,200 Czaple 138-140
Czarna Woda (Schwartzwasser) 25,36, 38,40,45,113,121,124,151,167, 168,202 Czempiń 63 Czernin 11,22,23,69,108,124,129, 170,192,224,234 Czersk 121,165,167,199,202 Czersk, gmina 131 Człuchów 50, 51,199 Dania 179 Dębica 208 Dobrzeć 68,230 Dobrzyń 64,68 Dojlidy 11, 31,162 Drawsko Pomorskie 35 DużeKrowno 176 Dworek 81 Dziemiany 68 Dziemiany, gmina 131 Dzierzgoń 12,31,99,102,118,126-128 Elbląg 112,228 Europa 24 Foshuta 44 Francja 193 Fulton 24 Garez 60,115,117,118,120,197,198, 200,201 Garczyn 65 Gdańsk passim Gdańsk-Oliwa 27,174,232 Gdańsk-Przymorze 150 Gdańsk-Wrzeszcz 17,22,23,30,37, 42,113,123,124,129,133,171,173, 176,186,206-208,210 gdańskie, województwo 29,36,38,41, 48, 53, 71,77,103,108,111,114, 133,134,136,144,145,150,151, 159,167,171,195,197,231 Gdynia 25,46, 65, 68, 94,140,170,173, 174,176 Glincz 23 Glinno 118 Głuchów 191 Godziszewo 126 Gołubie 140 Gostycyn 39 Gostyń, powiat 229 Gowidlino 23, 88,113,129,144 Górowo Iłowieckie, gmina 91 Grabina-Wola 60 Gręblin 128 Grodno 18,46,91 grodziski, powiat 70 Grudziądz 18,45, 91,178 Guszczewina 17 Habinghorst 169 Halle 23 Hiszpania 79 Huta 178 Iłża 53 iłżecki, powiat 112 Inowrocław 23,50 Inowrocław, powiat 183 Jałowiec 128 Janiszpole 81 Jedwabne 22 Jeleńcz 51 Jodłówka 22,25,26,128,160 Julianowo 180 Junno, jezioro 120,121,198,201 257
Kaliska 42,121,127,181,199 kaliski, powiat 68 Kalisz 230 Kalisz, powiat 230 Kaldus 181 Kaługa 27 Kamienica Królewska 120,121,198,201 Kamienica Szlachecka 68,89,90 Kamienica Szlachecka, gmina 61,188, 195,230 Kamienicki (Kamiński) Młyn 120,201 Kamienna Karczma 12,42,123,173,174 Kamiński Młyn zob. Kamienicki Młyn Kanarszyn zob. Konarzyny Kaniewo 23 Karczemne, Jezioro 153 Karsin 36,40,165 kartuski, powiat 11-14,17-19,25,37, 39-41, 52, 54-59,66,69, 77, 79, 80, 82, 83, 85, 91, 96, 98,102,109,110, 113,114,116,125,132,134-136, 138,142,143,145,147,153-156, 159,185,191,193,200,214,215, 217,220,222 Kartuzy passim Kartuzy, gmina 12 Kartuzy, powiat 23,53,89,103,104, 106,138,191,230,232, 233 Karwacja 101 Kaszubskie, Pojezierze 126 Kaszuby 11,12,14,23,25,29,32,34, 41, 54, 57,63,66,107,125,126,143, 146,155,159 Kielmy 128 Klępie Górne 68 Klukowa Huta 60,61,188,195 Kociewie 25,29, 32,41,125 Koczała 49 Kojty zob. Chojty 258 Kolincz 179,180 Kolonia 117,118,200,233 Kołpaczewo 104 Konarzyny 39,170 Korcze-Podhorowe 27 Kosobudy 181 Kostopol, powiat 81 Koszalin 46-48 Koszalin, powiat 11 koszaliński, powiat 125 Kościan, powiat 63,86,108 kościerski, powiat 11,39,40,41,61,65, 109,125,132,228 Kościerzyna 15,16, 31, 39,43,44, 47,51, 58,60,61,63, 70,83,99, 108-110,122,127,131,132,135, 137,141,191,226,228 Kościerzyna, powiat 107,108,127 Kożyczkowo 105, 115,117,118,120, 121,146,197,198,201 Królewiec 42 Kutno, powiat 68 Laskowice 165 Lębork 43,55,59,87,113,121,122,198 lęborski, powiat 59 Lipinki 30 Lipnica 49,125,130 Lipnica, gmina 49 Lipowa Tucholska 129,130,133 Lipusz 40,60,112,131,132,228 Litwa 13,22,70
Lniano 165 Lniano, gmina 33 Londyn 10,32 Lotaryngia 229 Lubichowo 38,42,179,181,183,184 Lublin 13, 32, 37,79,103,117 Lubogość, jezioro 120,201
Lulkowo 165 Lwów 60 łaski, powiat 68 Łączki 116,118 Łążek 166 Łeba, rzeka 115 Łęczyca 31 Łomża, powiat 225 łódzki, powiat 60 łódzkie, województwo 68 Łódź 16,60,65,79,112 Malbork 20,24,25,28, 39,43,69, 99, 106,112,128,129,160 Malbork, powiat 133 Mamonowo 139 Mazury 11 Metz 229 Miastko 50 Miechucino 60, 95,101,108,114, 117-121,126,190,194,198,200, 201 Mirachowice zob. Mirachowo Mirachowo (Mirachowice) 101,105, 106,108,110,111,118-121,144, 185,193,194,196,198,200,201 Miryce 182 Młyńsk 120,201 Mojusz 51,57,95,101,116,119,121, 126,198 Moskwa 24,37,163 Nadrenia 169 Narewka 17 Niechobrz 53 Niemcy 23,88,91,165,169,170 Niemenczyn 45 Nógat, rzeka 105,127,128 NowaWilejka 18,45,91 Nowe Czaple 139,140 Nowogródczyzna 13 Nowy Młyn 31, 78,128 Ocypel 178 Odnoga, jezioro 120,121,198,201 Ofen zob. Piece Offen zob. Piece Olszanowo 47 Opoczno, powiat 179 Osie 165 Osieczna 32,40,42,45, 46,176,181 Osiek 42,43,181,182 Ostrowite 165 Ostróda 17 Osuszyno, jezioro 105,116 Oździutycze 37 ØdisBramdrup 179 Pałubice 120,201 Parchowo 51,64,92 Parzęczewo 70 Parzyn 47,48, 50,109 Pelplin 128 Piece (Offen, Ofen) 32,168,174,175 Pierszczewo 69 Płocice 131 Pniewo 68 Podhale 31 Podjazy 11-14,18,19,41,46, 51, 52, 58-85,97,99,100,107,112,115, 133,135-137,144,145,150,151, 154,156-159,189-191,195,203, 212,213-215, 217,219, 220,223, 226,227,230,232,235,236 Podlasie 17,22 259
Polska 9-12,23-27,30,32,34,38,42, 43,46, 55, 56, 70,72, 77, 82,123, 132,133,136,138,146,149,152, 153,156-159,162-164,181,191, 223 pomorskie, województwo 167,168,171 Pomorze 10,11,15,17,21,24,30, 34, 38, 40,41,46, 52,56, 70,108,150, 205 Pomorze Gdańskie 10,12-14,19,21, 22, 25,27-29,31,32, 36,47, 51, 54, 56, 78, 113,125,130,132,133,138, 139,148-151,153,183, Pomorze Środkowe 43,109,132 Pomorze Zachodnie 132 Porost 48, 50 Potęgowskie, jezioro 120,201 Powiśle 11,12,17,22-24,28, 38 Poznań 36,60,63, 70, 89,193 Półczno 51 Prakwice 128 Prokowo 117 Prusy Wschodnie 10,18,28,31,78,86, 91,99,102,132,139 Prusy Zachodnie 57 Pruszkowo 228 Prużany 104 Przechlewo 48,50,106 Przerębska Huta 131 Przyjaźń 23 Przywidz 182 Puck 143 Puszcza Augustowska 31 Puzdrowo 51,59,60,66,83,84,92,188, 195 radomski, powiat 81 Radomsko 59 Rawa Mazowiecka, powiat 180 260 Ręboszewo 61 Rosja bolszewicka 27,68,193 Ryjewo 128 Rypin, powiat 64 Rywałd 179 rzeszowskie, województwo 36 Rzeszów 53,208 Rzeszów, powiat 53 Rzym, osada 105,108,116,125,126 Sachsenhausen 57 Sędziejowice 68 Sianowo 101,103, 105,106,108,111, 113-118,120,140,142-144,185, 194,197,198,200,201 Sianowo, gmina 88,93,103,104,115, 138,142,143,185,197 Sianowska Huta 139 Sianowskie, Jezioro 116 Sierakowice passim Sierakowice, gmina 23,40,55,92,138, 140-143,226 Skarszewy 68 Skierniewice 60 Skierniewice, powiat 191 Skórcz 39,42-44,177,178,181,182 Słupsk 87,96 Smolniki 183 Sopot 13,70,81,111,117,153,176, 200,230 Stabławki 91 Staniszewo 143 Stara Kiszewa 11,16,31,42-45,47, 109,127,136,150,152,157 Stara Kiszewa, gmina 44,108 Stara Rzeka 166 Starachowice 112
Tczew 54,104,117,128,169, 224 Starogard Gdański 15,36,37,45,112, tczewski, powiat 54,126 123,152,167,171,173,174,176, Tleń 29,35,165 177,179,180,181,183,202 Topola 183 Starogard Gdański, powiat 12,32,103, Toruń 19,46,165,183 108,167,176,178-183,199 Tresta-Wesoła 179 starogardzki, powiat 11,39,40,41,45, Trzecia Rzesza 42, 57 77,109,125,132,135 Tuchlino 51,60, 66, 83,188,195 Stary Dzierzgoń 31,128 Tuchola, powiat 171,176,178 Stary Targ 128,224 Tulice 11,124,128,149,157 Stężyca 55 Stężyca, gmina 69 Turze 54 Stoczek 21 Stopnica, gmina 68 Ukraina 56 StryszaBuda 115 Waplewo Wielkie 34 StryszaGóra 118 Studzienice 40, 50,51,88,89 Warmia 11 warmińsko-mazurskie, województwo 91 Studzienice, gmina 50 Warszawa 10,15,16,19,21,37,43,61, Stutthof 53 68,69, 79,103,108,110,113,124, Sulechowo 27 134,139,145,147,148,161,176,193 Sulęczyno 14,51,52,54, 59-64,66,68, Wejherowo 70 70-72,74,75,83, 84, 88,113,123, Wiele 40 135,144,156,158,188,189,191, wielkopolskie, województwo 70 193,195,212,213,217,219,220, Wilejka 45 227,235 Wileńszczyzna 10,13,18,21,22,27,30, Sulęczyno, gmina 12-14,40,55,88,90, 31,46,91,137,162 92,93,138,142,143,145,222,227 Wilno 10,13,17,18,22,27,29-31, 33, Szczecin 36,42,46,124,173,186 46,91,161 Szczytno 13 Wisła, rzeka 12,34,78,99,105,127,128 Szopa 110,116,118,119,121,194,196, Włocławek 45 198 Wołkowysk 24,46 Sztum 10,22, 23,28, 33, 39,43,46,69, Wołyń 208 108,128,129,151,170,224 wołyńskie, województwo 37 Sztum, powiat 17,23,133 Wrocław 17, 77, 105,132,234 Wysokie Mazowieckie, powiat 21 Šniadka 112 Wyszogród 45 Środa Wielkopolska 117 Świecie, powiat 33,165 Świecie 165
Zajezierze 10,22 Zalesie 104 261
Załakowo 18,91,92 Zamek 128 Zapeen 49,50,124 Zarosłe 34-36 Zblewo 42,44,170,179-181,183 Zduny 180 Złota Góra 61 ZSRS zob. Związek Socjalistycznych Republik Sowieckich 262 Związek Socjalistycznych Republik Sowieckich (ZSRS, Związek Sowiecki) 24,104,137 Związek Sowiecki zob. Związek Socjalistycznych Republik Sowieckich Żakowo 40,145,146,222,223 Żarnowo 179 Żukowo 54-56,90
Summary Aimed against Soviet repressive apparatus, anti-communist independence underground operations in the Polish territories after 1944 have been thoroughly discussed in liter ature. We know increasingly more about the underground movements structures, its political activity and military operations, as well as about its commanders and soldiers. The story of the 5th Wilno Brigade of the Home Army, one of the most famous Polish independence formations, is no different. Beginning from the summer of 1943, this partisan detachment of the Polish Army, commanded by Major Zygmunt Szendzielarz “Łupaszka”, fought in the Vilnius region (1943-1944), in the Bialystok region (1945), then in northern Poland (1946), and finally in Podlasie (until 1949). Each period of the units history is subject to a separate discussion. This book discusses combat operations of Brigade’s units commanded by Lieutenant Zdzisław Badocha “Żelazny”, and after his death (June 28,1946) by Lieutenant Olgierd Christa “Leszek” (until November 1946). In the spring of 1946, a decision was made to reconstitute the 5th Wilno Brigade of the Home Army in Gdańsk, Pomerania. Major “Łupaszka” ordered his subordinate commanders to carry out military operations that meant to disrupt the structures of the communist authorities in northern Poland. The attacks were to sow the seeds for the expected outbreak of another war, with the hope to bring back freedom to Poland. While executing these orders, Lieutenant Badocha “Żelazny”, commanding a small detachment of fifteen soldiers, carried out an armed raid in northern Poland
(May 19-23,1946). He destroyed a dozen or so stations of the communist Citizens’ Militia as well as several posts of the Public Security Bureau. “Želazny’s” raid resonated with the general public - even the BBC broadcast news about it. During the raid, the partisans travelling in a requisitioned lorry fought the pursuing communist troops only once. It happened on May 23,1946, when the squadron fought a victorious battle with a Citizens Militia unit from the town of Kartuzy (KPMO) near Podjazy (Sulęczyno commune). Then the partisans took Sierakowice, a village of 2,000 inhabitants and disarmed the commander of the local Citizen’s Militia station. After that, they went to Bącz (Kartuzy commune), where Lieutenant “Żelaznys” rally finished. The unit, having eaten their supper, went south on foot, towards the designated area of “Lupaszko’s” 263
units concentration in Powiśle in June 1946, in the vicinity of Dzierzgoń. The book also tells the story of the pursuit of the communist henchmen who, over the following few days, hunted down “Lupaszko’s” soldiers. The reactions and attitudes of the local rural population towards the independence underground members deserve special attention. The districts of Kartuzy and Gdańsk Pomerania in general were unique in that they were mostly inhabited by Kashubian indigenous people. Without doubt, the presence in this region of Poland of the inde pendence underground units originating from the Vilnius Region (the north-eastern territories of the Second Republic of Poland) was also an interesting social phenomenon. The people of Kashubia and Kociewie districts, speaking their own dialects, could easily identify people coming from other parts of Poland by accents, different from their Kashubian variety. The vast majority of the local inhabitants were, however, in favour of the Vilnius partisans. The members of the partisan squadron were perceived as representatives of the legal Polish authorities in exile and of the only and true Polish Army still existing in the West. The locals’ support for the 5th Vilnius Brigade of the Home Army (AK) was further sustained through the soldiers’ devotion to Catholicism. The partisans attended holy masses and wore the pins of Our Lady of the Gate of Dawn on the left breast of their uniforms. As a result ofthe partisans’ stay in Kartuzy, the locals’ animosity towards communist rule grew even stronger. This was proved by the results of the so-called
people’s referendum run by the communist authorities on June 30, 1946, where the vast majority of the population (approx. 75%) voted against the new rule imposed on Poland by Stalin. After 1947, when communists consolidated their power and crushed the Polish independence underground, an “official” version of the events of 1946 was enforced upon the inhabitants of Kartuzy. This new version popularized the “black legend” of the partisans. Major “Łupaszka”, murdered by the communists in 1951, Lieutenant “Żelazny” killed in June 1946, or a nurse from “Żelazny’s” unit, Danuta Siedzikówna “Inka” (killed in August 1946) were proclaimed symbols of crime and terror. Yet, that version of the events, embraced by communist officials during public gatherings and the practice of glorifying communist criminals, was rejected by the majority of the local community. Following the end of communist rule in Poland in 1989, and especially after 2000, when the Institute of National Remembrance was already in place, the memory and truth about the deeds of the independence underground soldiers from 1944-1963 (the so-called “Cursed Soldiers”) has been gradually restored. This book, apart from its scientific value, also aims to revive the memory of the Polish independence underground in Gdańsk Pomerania, particularly in Kartuzy. Through its activity in May 1946, the unit of the Second Lieutenant Zdzisław Badocha “Żelazny” went down in the post-WWII history of Kashubia and its people. |
| any_adam_object | 1 |
| any_adam_object_boolean | 1 |
| author | Polejowski, Karol 1969- |
| author_GND | (DE-588)1256073350 |
| author_facet | Polejowski, Karol 1969- |
| author_role | aut |
| author_sort | Polejowski, Karol 1969- |
| author_variant | k p kp |
| building | Verbundindex |
| bvnumber | BV047807567 |
| ctrlnum | (OCoLC)1296272958 (DE-599)BVBBV047807567 |
| era | Geschichte 1946 gnd |
| era_facet | Geschichte 1946 |
| format | Book |
| fullrecord | <?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?><collection xmlns="http://www.loc.gov/MARC21/slim"><record><leader>03878nam a2200697 c 4500</leader><controlfield tag="001">BV047807567</controlfield><controlfield tag="003">DE-604</controlfield><controlfield tag="005">20220930 </controlfield><controlfield tag="007">t</controlfield><controlfield tag="008">220131s2021 a||| |||| 00||| pol d</controlfield><datafield tag="020" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">9788365957344</subfield><subfield code="9">978-83-65957-34-4</subfield></datafield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(OCoLC)1296272958</subfield></datafield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(DE-599)BVBBV047807567</subfield></datafield><datafield tag="040" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-604</subfield><subfield code="b">ger</subfield><subfield code="e">rda</subfield></datafield><datafield tag="041" ind1="0" ind2=" "><subfield code="a">pol</subfield></datafield><datafield tag="049" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-12</subfield></datafield><datafield tag="084" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">OST</subfield><subfield code="q">DE-12</subfield><subfield code="2">fid</subfield></datafield><datafield tag="100" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">Polejowski, Karol</subfield><subfield code="d">1969-</subfield><subfield code="e">Verfasser</subfield><subfield code="0">(DE-588)1256073350</subfield><subfield code="4">aut</subfield></datafield><datafield tag="245" ind1="1" ind2="0"><subfield code="a">O Polskę wolną i czystą jak łza</subfield><subfield code="b">Szwadron 5. Brygady Wileńskiej AK ppor. Zdzisława Badochy "Żelaznego" na terenie powiatu kartuskiego w maju 1946 roku</subfield><subfield code="c">Karol Polejowski</subfield></datafield><datafield tag="264" ind1=" " ind2="1"><subfield code="a">Gdańsk</subfield><subfield code="b">Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku</subfield><subfield code="c">2021</subfield></datafield><datafield tag="300" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">263 Seiten, 24 ungezählte Seiten Tafeln</subfield><subfield code="b">Illustrationen</subfield><subfield code="c">22 cm</subfield></datafield><datafield tag="336" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">txt</subfield><subfield code="2">rdacontent</subfield></datafield><datafield tag="337" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">n</subfield><subfield code="2">rdamedia</subfield></datafield><datafield tag="338" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">nc</subfield><subfield code="2">rdacarrier</subfield></datafield><datafield tag="546" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">Englische Zusammenfassung</subfield></datafield><datafield tag="610" ind1="2" ind2="7"><subfield code="a">Armee im Lande</subfield><subfield code="g">Polen</subfield><subfield code="0">(DE-588)4028040-8</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="648" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Geschichte 1946</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Untergrundbewegung</subfield><subfield code="0">(DE-588)4186983-7</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Kommunismus</subfield><subfield code="0">(DE-588)4031892-8</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Widerstand</subfield><subfield code="0">(DE-588)4079262-6</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="651" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Kartuzy</subfield><subfield code="z">Region</subfield><subfield code="0">(DE-588)4588444-4</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2="1"><subfield code="a">Badocha, Zdzisław / (1923-1946)</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2="2"><subfield code="a">5 Brygada Wileńska (Armia Krajowa)</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2="0"><subfield code="a">Jednostki wojskowe</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2="0"><subfield code="a">Podziemie polityczne i zbrojne (1944-1956)</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2="0"><subfield code="a">Żołnierze wyklęci</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2="2"><subfield code="a">Polska</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2="1"><subfield code="a">Badocha, Zdzisław / (1923?-1946)</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2="2"><subfield code="a">Polska / Armia Krajowa / 5 Brygada Wileńska</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2="0"><subfield code="a">Opór wobec władzy / Polska / Kartuzy (region) / 1945-1970</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2="0"><subfield code="a">Zbrojne podziemie antykomunistyczne / Polska / Kartuzy (region)</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2="4"><subfield code="a">1901-2000</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2="4"><subfield code="a">1945-1989</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2="6"><subfield code="a">Monografia</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="0"><subfield code="a">Kartuzy</subfield><subfield code="z">Region</subfield><subfield code="0">(DE-588)4588444-4</subfield><subfield code="D">g</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="1"><subfield code="a">Armee im Lande</subfield><subfield code="g">Polen</subfield><subfield code="0">(DE-588)4028040-8</subfield><subfield code="D">b</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="2"><subfield code="a">Kommunismus</subfield><subfield code="0">(DE-588)4031892-8</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="3"><subfield code="a">Widerstand</subfield><subfield code="0">(DE-588)4079262-6</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="4"><subfield code="a">Untergrundbewegung</subfield><subfield code="0">(DE-588)4186983-7</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="5"><subfield code="a">Geschichte 1946</subfield><subfield code="A">z</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2=" "><subfield code="5">DE-604</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=033191157&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Inhaltsverzeichnis</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=033191157&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Literaturverzeichnis</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=033191157&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Register // Personenregister</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=033191157&sequence=000007&line_number=0004&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Register // Ortsregister</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=033191157&sequence=000009&line_number=0005&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Abstract</subfield></datafield><datafield tag="940" ind1="1" ind2=" "><subfield code="n">oe</subfield></datafield><datafield tag="940" ind1="1" ind2=" "><subfield code="q">BSB_NED_20220930</subfield></datafield><datafield tag="999" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-033191157</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">900</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">09044</subfield><subfield code="g">438</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">355.009</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">09044</subfield><subfield code="g">438</subfield></datafield></record></collection> |
| geographic | Kartuzy Region (DE-588)4588444-4 gnd |
| geographic_facet | Kartuzy Region |
| id | DE-604.BV047807567 |
| illustrated | Illustrated |
| index_date | 2024-07-03T19:04:10Z |
| indexdate | 2024-07-10T09:21:54Z |
| institution | BVB |
| isbn | 9788365957344 |
| language | Polish |
| oai_aleph_id | oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-033191157 |
| oclc_num | 1296272958 |
| open_access_boolean | |
| owner | DE-12 |
| owner_facet | DE-12 |
| physical | 263 Seiten, 24 ungezählte Seiten Tafeln Illustrationen 22 cm |
| psigel | BSB_NED_20220930 |
| publishDate | 2021 |
| publishDateSearch | 2021 |
| publishDateSort | 2021 |
| publisher | Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku |
| record_format | marc |
| spelling | Polejowski, Karol 1969- Verfasser (DE-588)1256073350 aut O Polskę wolną i czystą jak łza Szwadron 5. Brygady Wileńskiej AK ppor. Zdzisława Badochy "Żelaznego" na terenie powiatu kartuskiego w maju 1946 roku Karol Polejowski Gdańsk Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku 2021 263 Seiten, 24 ungezählte Seiten Tafeln Illustrationen 22 cm txt rdacontent n rdamedia nc rdacarrier Englische Zusammenfassung Armee im Lande Polen (DE-588)4028040-8 gnd rswk-swf Geschichte 1946 gnd rswk-swf Untergrundbewegung (DE-588)4186983-7 gnd rswk-swf Kommunismus (DE-588)4031892-8 gnd rswk-swf Widerstand (DE-588)4079262-6 gnd rswk-swf Kartuzy Region (DE-588)4588444-4 gnd rswk-swf Badocha, Zdzisław / (1923-1946) 5 Brygada Wileńska (Armia Krajowa) Jednostki wojskowe Podziemie polityczne i zbrojne (1944-1956) Żołnierze wyklęci Polska Badocha, Zdzisław / (1923?-1946) Polska / Armia Krajowa / 5 Brygada Wileńska Opór wobec władzy / Polska / Kartuzy (region) / 1945-1970 Zbrojne podziemie antykomunistyczne / Polska / Kartuzy (region) 1901-2000 1945-1989 Monografia Kartuzy Region (DE-588)4588444-4 g Armee im Lande Polen (DE-588)4028040-8 b Kommunismus (DE-588)4031892-8 s Widerstand (DE-588)4079262-6 s Untergrundbewegung (DE-588)4186983-7 s Geschichte 1946 z DE-604 Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=033191157&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Inhaltsverzeichnis Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=033191157&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Literaturverzeichnis Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=033191157&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Register // Personenregister Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=033191157&sequence=000007&line_number=0004&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Register // Ortsregister Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=033191157&sequence=000009&line_number=0005&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Abstract |
| spellingShingle | Polejowski, Karol 1969- O Polskę wolną i czystą jak łza Szwadron 5. Brygady Wileńskiej AK ppor. Zdzisława Badochy "Żelaznego" na terenie powiatu kartuskiego w maju 1946 roku Armee im Lande Polen (DE-588)4028040-8 gnd Untergrundbewegung (DE-588)4186983-7 gnd Kommunismus (DE-588)4031892-8 gnd Widerstand (DE-588)4079262-6 gnd |
| subject_GND | (DE-588)4028040-8 (DE-588)4186983-7 (DE-588)4031892-8 (DE-588)4079262-6 (DE-588)4588444-4 |
| title | O Polskę wolną i czystą jak łza Szwadron 5. Brygady Wileńskiej AK ppor. Zdzisława Badochy "Żelaznego" na terenie powiatu kartuskiego w maju 1946 roku |
| title_auth | O Polskę wolną i czystą jak łza Szwadron 5. Brygady Wileńskiej AK ppor. Zdzisława Badochy "Żelaznego" na terenie powiatu kartuskiego w maju 1946 roku |
| title_exact_search | O Polskę wolną i czystą jak łza Szwadron 5. Brygady Wileńskiej AK ppor. Zdzisława Badochy "Żelaznego" na terenie powiatu kartuskiego w maju 1946 roku |
| title_exact_search_txtP | O Polskę wolną i czystą jak łza Szwadron 5. Brygady Wileńskiej AK ppor. Zdzisława Badochy "Żelaznego" na terenie powiatu kartuskiego w maju 1946 roku |
| title_full | O Polskę wolną i czystą jak łza Szwadron 5. Brygady Wileńskiej AK ppor. Zdzisława Badochy "Żelaznego" na terenie powiatu kartuskiego w maju 1946 roku Karol Polejowski |
| title_fullStr | O Polskę wolną i czystą jak łza Szwadron 5. Brygady Wileńskiej AK ppor. Zdzisława Badochy "Żelaznego" na terenie powiatu kartuskiego w maju 1946 roku Karol Polejowski |
| title_full_unstemmed | O Polskę wolną i czystą jak łza Szwadron 5. Brygady Wileńskiej AK ppor. Zdzisława Badochy "Żelaznego" na terenie powiatu kartuskiego w maju 1946 roku Karol Polejowski |
| title_short | O Polskę wolną i czystą jak łza |
| title_sort | o polske wolna i czysta jak lza szwadron 5 brygady wilenskiej ak ppor zdzislawa badochy zelaznego na terenie powiatu kartuskiego w maju 1946 roku |
| title_sub | Szwadron 5. Brygady Wileńskiej AK ppor. Zdzisława Badochy "Żelaznego" na terenie powiatu kartuskiego w maju 1946 roku |
| topic | Armee im Lande Polen (DE-588)4028040-8 gnd Untergrundbewegung (DE-588)4186983-7 gnd Kommunismus (DE-588)4031892-8 gnd Widerstand (DE-588)4079262-6 gnd |
| topic_facet | Armee im Lande Polen Untergrundbewegung Kommunismus Widerstand Kartuzy Region |
| url | http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=033191157&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=033191157&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=033191157&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=033191157&sequence=000007&line_number=0004&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=033191157&sequence=000009&line_number=0005&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |
| work_keys_str_mv | AT polejowskikarol opolskewolnaiczystajakłzaszwadron5brygadywilenskiejakpporzdzisławabadochyzelaznegonatereniepowiatukartuskiegowmaju1946roku |