Dzwony pożyczone: studia historyczne nad problematyką strat kultury = Berrowed bells : historical and legal studies on the issue of losses of cultural goods
Gespeichert in:
| 1. Verfasser: | |
|---|---|
| Weitere Verfasser: | |
| Format: | Buch |
| Sprache: | Polish |
| Veröffentlicht: |
Poznań
Instytut Zachodni
2020
|
| Schriftenreihe: | Ziemie Zachodnie
nr 28 |
| Schlagworte: | |
| Online-Zugang: | Inhaltsverzeichnis Inhaltsverzeichnis Register // Ortsregister Literaturverzeichnis Abstract |
| Beschreibung: | 249 Seiten Illustrationen, Karten 21 cm |
| ISBN: | 9788366412033 |
Internformat
MARC
| LEADER | 00000nam a2200000 cb4500 | ||
|---|---|---|---|
| 001 | BV047337600 | ||
| 003 | DE-604 | ||
| 005 | 20220531 | ||
| 007 | t | ||
| 008 | 210621s2020 a||| |||| 00||| pol d | ||
| 015 | |a UWD 2020/35271 |2 dnb | ||
| 020 | |a 9788366412033 |9 978-83-66412-03-3 | ||
| 035 | |a (OCoLC)1257806315 | ||
| 035 | |a (DE-599)BVBBV047337600 | ||
| 040 | |a DE-604 |b ger |e rda | ||
| 041 | 0 | |a pol | |
| 049 | |a DE-12 | ||
| 084 | |a OST |q DE-12 |2 fid | ||
| 100 | 1 | |a Tureczek, Marceli |d 1979- |e Verfasser |0 (DE-588)131392670 |4 aut | |
| 245 | 1 | 0 | |a Dzwony pożyczone |b studia historyczne nad problematyką strat kultury = Berrowed bells : historical and legal studies on the issue of losses of cultural goods |c Marceli Tureczek ; tłumaczenie tekstów niemieckojęzycznych Adam Peszke |
| 246 | 1 | 1 | |a Berrowed bells |
| 264 | 1 | |a Poznań |b Instytut Zachodni |c 2020 | |
| 300 | |a 249 Seiten |b Illustrationen, Karten |c 21 cm | ||
| 336 | |b txt |2 rdacontent | ||
| 337 | |b n |2 rdamedia | ||
| 338 | |b nc |2 rdacarrier | ||
| 490 | 1 | |a Ziemie Zachodnie |v nr 28 | |
| 546 | |a Zusammenfassung in englischer Sprache: Berrowed bells. Historical and legal studies on the issue of losses of cultural goods | ||
| 648 | 7 | |a Geschichte |2 gnd |9 rswk-swf | |
| 650 | 7 | |a II wojna światowa (1939-1945) |2 dbn | |
| 650 | 7 | |a Dzwony |2 dbn | |
| 650 | 7 | |a Ludwisarstwo |2 dbn | |
| 650 | 7 | |a Prawo międzynarodowe |2 dbn | |
| 650 | 7 | |a Restytucja dóbr kultury |2 dbn | |
| 650 | 7 | |a Straty wojenne |2 dbn | |
| 650 | 7 | |a Trzecia Rzesza |2 dbn | |
| 650 | 7 | |a Zaginione dzieła sztuki |2 dbn | |
| 650 | 0 | 7 | |a Zweiter Weltkrieg |0 (DE-588)4079167-1 |2 gnd |9 rswk-swf |
| 650 | 0 | 7 | |a Erstattung |0 (DE-588)4015405-1 |2 gnd |9 rswk-swf |
| 650 | 0 | 7 | |a Kulturgut |0 (DE-588)4139819-1 |2 gnd |9 rswk-swf |
| 650 | 0 | 7 | |a Kunstraub |0 (DE-588)4134168-5 |2 gnd |9 rswk-swf |
| 651 | 7 | |a Niemcy |2 dbn | |
| 651 | 7 | |a Polska |2 dbn | |
| 651 | 7 | |a Polen |0 (DE-588)4046496-9 |2 gnd |9 rswk-swf | |
| 651 | 7 | |a Deutschland |0 (DE-588)4011882-4 |2 gnd |9 rswk-swf | |
| 689 | 0 | 0 | |a Polen |0 (DE-588)4046496-9 |D g |
| 689 | 0 | 1 | |a Deutschland |0 (DE-588)4011882-4 |D g |
| 689 | 0 | 2 | |a Zweiter Weltkrieg |0 (DE-588)4079167-1 |D s |
| 689 | 0 | 3 | |a Kunstraub |0 (DE-588)4134168-5 |D s |
| 689 | 0 | 4 | |a Kulturgut |0 (DE-588)4139819-1 |D s |
| 689 | 0 | 5 | |a Erstattung |0 (DE-588)4015405-1 |D s |
| 689 | 0 | 6 | |a Geschichte |A z |
| 689 | 0 | |5 DE-604 | |
| 700 | 1 | |a Peszke, Adam |4 trl | |
| 830 | 0 | |a Ziemie Zachodnie |v nr 28 |w (DE-604)BV007227053 |9 28 | |
| 856 | 4 | 2 | |m HEBIS Datenaustausch |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032740071&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Inhaltsverzeichnis |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032740071&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Inhaltsverzeichnis |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032740071&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Register // Ortsregister |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032740071&sequence=000007&line_number=0004&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Literaturverzeichnis |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032740071&sequence=000009&line_number=0005&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Abstract |
| 940 | 1 | |n oe | |
| 940 | 1 | |q BSB_NED_20220531 | |
| 999 | |a oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-032740071 | ||
| 942 | 1 | 1 | |c 709 |e 22/bsb |f 0904 |g 438 |
| 942 | 1 | 1 | |c 709 |e 22/bsb |f 0904 |g 43 |
Datensatz im Suchindex
| _version_ | 1804182551837802496 |
|---|---|
| adam_text | Marceli Tureczek
DZWONY POŻYCZONE
Studia historyczne i prawne
nad problematyką strat dóbr kultury
i
INSTYTUT ZACHODNI
POZNAŃ 2020
SPIS TREŚCI
Słowo od autora 7
Wprowadzenie 11
ROZDZIAŁ I Straty i rozproszenie dóbr kultury na terenach współczesnej
zachodniej i północnej Polski w okresie II wojny światowej Wybrane aspekty
prawne i społeczno-historyczne w kontekście badań dzwonów i innych dóbr
kultury 29
ROZDZIAŁ II Dokumentacja oraz działalność Ausschuss fur die Riickfuhrung
der Glocken e V -ze szczególnym uwzględnieniem problematyki Leihglocken-Paten-
glocken 65
ROZDZIAŁ III Straty dzwonów z terenów Polski zachodniej i północnej na tle
porównawczym Metodologiczne problemy przyszłej syntezy 89
ANEKS ŹRÓDŁOWY
Dokumenty z zespołu Ausschuss jur die Riickfuhrung der Glocken eVw zasobie
Centralnego Archiwum Ewangelickiego w Berlinie 127
Zestawienie ilościowo-wagowe strat dzwonów z wybranych obszarów Polski
i Europy 223
Indeks nazw miejscowych 233
Bibliografia 237
Summary 247
~ 5 ~
SPIS TREŚCI Słowo od autora ......................................................................................................... 7 Wprowadzenie ............................................................................................................ 11 ROZDZIAŁ I. Straty i rozproszenie dóbr kultury na terenach współczesnej zachodniej i północnej Polski w okresie II wojny światowej. Wybrane aspekty prawne i społeczno-historyczne w kontekście badań dzwonów i innych dóbr kultury ........................................................................................................................ 29 ROZDZIAŁ II. Dokumentacja oraz działalność Ausschuss für die Rückführung der Glocken e. V. - ze szczególnym uwzględnieniem problematyki Leihglocken-Paten glocken ........................................................................................................................... 65 ROZDZIAŁ III. Straty dzwonów z terenów Polski zachodniej i północnej na tle porównawczym. Metodologiczne problemy przyszłej syntezy ............................. 89 ANEKS ŹRÓDŁOWY Dokumenty z zespołu Ausschuss für die Rückführung der Glocken e.V w zasobie Centralnego Archiwum Ewangelickiego w Berlinie .................................................. 127 Zestawienie ilościowo-wagowe strat dzwonów z wybranych obszarów Polski i Europy........................................................................................................................... 223 Indeks nazw miejscowych..............................................................................................233
Bibliografia ..................................................................................................................... 237 Summary ........................................................................................................................ 247 ~ 5 ~
INDEKS NAZW MIEJSCOWYCH Adelebsen 66 Apolda 67, 70, 78, 79,146 Arnswalde p. Choszczno Brzezie 83,167,169,171,173,175,177, 195-203, 205 Bukowica 92 Bystrzyca Kłodzka 105 Bad Homburg 45, 206 Berlin 8, 10, 54, 74, 78, 79, 89, 127,138, 133, 139, 141, 145, 146, 148, 149, 155, 162, 165, 168, 170, 171, 174, 179, 187, 188, 190, 193, 195, 199, 204,206,209,213,217,220,221,225 Biała 119,123 Bielsko-Biała 230 Bierutowo 60-62 Bogumin 230 Bolesławiec 105 Bonn 55, 82,145,182, 186, 204 Borki Wielkie 123 Borysław 225 Bobrka 225 Brema 206-208 Bremen p. Brema Brixlegg 89 Brody 225 Bronowice 54 Brzeg 104 Brzesko 120 Brzesko Nowe 117 Ciężkowice 117 Chodzież 229 Chojna 101,228 Chojnice 117 Choszczno 141-143 Cieszyn 101, 230 Czarnków 228, 229 Czartowiec 117 Danzig p. Gdańsk Darmstadt 78, 206, 208, 221 Dębno 71 Dobromil 225 Dortmund 89 Drezno 224 Droginia 117 Drohobycz 224 Dzierżoniów 105 Eberswalde-Finow 71 Erfurt 226, 227, 229, 230 Essen 226,228,230 ~ 233 ~
Formaszów 225 Forst 100 Frankfurt am Main 146-149 Frankfurt 229 Freiburg p. Fryburg Fryburg 188, 190 Fryzynga 40 Fulda 75, 80, 139, 171, 173, 182, 186, 201, 208 Gdańsk 68, 100, 123, 130, 141, 143, 149, 226, 228, 229 Gdynia 227 Gebhardshagen 201, 204 Gescher 9, 20, 59, 70 Getynga 66, 143, 144 Głogów 106 Gorzów Wielkopolski 12, 125 Gostyń 229 Göttingen p. Getynga Góra 91, 105, 107,117 Grochówek 124 Grodek-Sap. 224 Grodzisk Mazowiecki 112 Grosswartenberg p. Syców Grudziądz 117 Gubin 78 Halle 228, 230 Hamburg 66-70, 72, 73, 78-82, 89, 99, 100, 107, 113, 114, 118, 119, 121, 128, 130-133, 139, 141, 143-145, 147, 149, 156-161, 164, 166, 169, 172, 193, 194, 200, 201, 203, 206208,213,215,217-220 Hanau 10 Hannover p. Hanower Hanower 66, 82, 145, 155, 162, 164, 165, 168, 175, 177, 179, 193, 195, 196, 198, 199, 208, 209, 213, 217, 224, 225 Harburg 213, 217 Heidelberg 67 Hettstadt 213,217 Hettstedt 67, 70,145, 147 Hildesheim 167, 169, 176, 178, 193, 201, 204 Hohenbirken p. Brzezie Hoyerswerda 106 Hucisko Oleskie 92 Ilsenburg 67, 70, 89, 213, 217 Jadowniki 117 Jarocin 229 Jarosław n. Wołgą 92 Jawor 106 Jelenia Góra 81, 106 Kalisz 117 Kall 89 Kamienna Góra 106,107 Karlshorst 145, 147 Karlsruhe 206, 208, 224, 225 Karwina 230 Kassel 142,144, 224, 225 Katowice 119, 175, 177, 189, 196, 198, 200, 230 Kattowitz p. Katowice Kępno 228 Kłodzko 104 Köln p. Kolonia Kolonia 167,169,171,173,174,196,198 Kołobrzeg 100 Königswinter к. Bonn 55 Konin 229 Koszalin 100 Kostrzyn n. Odrą 71, 228 ~ 234 ~
Nowa Wieś 71 Nowe Miasto 117 Nowy Dwór 228 Kożuchów 105 Kraków 44,117, 225 Krosno Odrzańskie 100 Kutno 228 Obory 117 Oldenburg 142,144 Oleśnica 105,107 Oława 105 Opatówek 228 Oranienburg 67, 70, 89, 213, 217 Lankow p. Łąkowo Legnica 106 Linz 228,230 Lubań 106 Lübeck p. Lubeka Lubeka 141-144,206,208 Lubin 106 Lublin 124 Ludwigshafen 227 Lünen 67, 89, 213 Lwów 224, 225 Lwówek Śląski 106,107 Łąkowo 78 Łódź 117,122 Magdeburg 20,71 Milicz 105 Miłoszyce 117 Modlin 228 Monachium 40, 41, 74, 133, 142, 144, 162, 164, 174, 188, 225 München p. Monachium Münster 229 Myślibórz 101 Mszczonów 117 Namslau p. Namysłów Namysłów 103,105 Neresheim 174,175, 177,179, 183 Neukloster 92 Neumünster 142, 143 Niwiski 117 Norymberga 26, 54, 70, 78, 81, 99,107, 125, 228 Pabianice 228 Parlin 91 Pelplin 122 Piła 18,44 Pinczyn 117 Płońsk 228 Poręba Spytkowska 117 Poznań 10,54,113,114,118,125 Preetz 42, 164, 165 Pruszcz 226 Przemyśl 225 Pszczyna 230 Pułtusk 112 Racibórz 167,169,196-198 Radziechów 225 Ratibor p. Racibórz Rawicz 229 Regensburg 81 Regnów 117 Rendsburg 78 Rothenburg 103, 106 Rottenburg 167, 169, 201, 204 Rzepiennik 117 Sądowo 91 Sapieżanka 224, 225 Schülldorf 78 ~ 235 ~
Schute 225 Schweinfurt 60-62 Schwerin 228 Sierpc 229 Skwierzyna 93 Sławno 100 Smogorzewo 112 Sokola Dąbrowa 110 Sominy 92 Stanisławów 224 Strzelce 117 Strzelce Krajeńskie 54 Strzelin 105 Stuttgart 141-144, 228, 230 Syców 43,105, 162-165 Szamotuły 229 Szczecin 100, 125, 224 Szprotawa 92, 106 Sztokholm 45 Warszawa 47, 117,124,125, 206 Wągrowiec 228 Wąsosz 117 Wiedeń 228 Wieluń 228 Wierzbica 117 Wilkołaz 112 Wiskitki 112 Wismar 92 Witebsk 55, 56 Wodynie 111 Wodzisław 117 Wola Korybutowa 91 Wolsztyn 228 Wołów 105 Wrocław 104, 114-123, 117, 123, 124, 225, 228 Września 228 Wschowa 39, 54, 106, 107 Śniatyń 225 Środa Śląska 105 Środa 228 Świdnica 105 Święciechowa 117 Xanten 194,195 Tarnopol 123 Teltow 71 Trzebnica 105,117 Trzemeszno 92 Villach 228,230 Wałbrzych 105 Wałcz 100 Zaborów 117 Zabrze 101 Ząbkowice 104 Zborów 224 Zgorzelec 106 Zielona Góra 106 Złotoryja 105 Żary 100 Żółkiew 225
BIBLIOGRAFIA I. Źródła archiwalne Archiwum Archidiecezjalne Poznań: Archidiecezja Poznańska w hitach okupacji, sygn.: OK0083, OK0091 Archiwum Państwowe Wrocław: Okręgowy Urząd Likwidacyjny we Wrocławiu, Akta dzwonów pochodzących z rewindykacji 1948 rok, sygn.: 521, 522, 523. Deutsches Glockenarchiv Norymberga: Hauptkartei, Kreishandwerkerschaft, sygn.: 1,2,3, 7, 8, 9,25. Evangelisches Zentralarchiv Berlin: Ausschusfür die Rückfürungder Glocken e. V, sygn.: 2/4634; 2/4635; 52/78, 52/127, 52/131, 52/148, 52/158, 52/160, 52/161, 52/164, 52/167, 52/169, 52/179, 52/180, 52/194, 52/208. IL Opracowania Aus der Arbeit des deutschen Glockenarchivs, Deutsche Kunst und Denkmalpflege, H. 1, C. Mahrenholz (hrsg.), Berlin 1952. Balcerek-Kosiarz Μ., Budnikowski T„ Grodzki R„ Kubiak P., Morozowski T., Nowak W., Sakson A., Tujdowski Μ., Wagińska-Marzec Μ., Bilans 25 lat Traktatu między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Federalną Niemiec ~ 237 ~
o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy z dnia 17 czerwca 1991 r„ Poznań 2016. Barbasiewicz O., Turek J., Pamięć w procesie pojednania polsko-niemieckiego. Teo ria, historia, refleksje, w: Pamięć i polityka wobec dziedzictwa kulturowego w Polsce i w Niemczech, K. Ziemer (red.), Warszawa 2015. Bund K., Ein historischer Nachtrag zu den Rechtsverhältnissen der sog. Leihglocken, Jahrbuch für Glockenkunde, Bd. 23-24, 2011/2012. Cincio A., Zestawienie strat kulturalnych województwa zielonogórskiego - doku ment ze zbiorów Archiwum Akt Nowych, Ziemia Lubuska, t. 1,2015. Czapliński W., Problemy majątkowe w stosunkach PRL-RFN, Zeszyty Niemcoznaw cze 1988, nr 3. Cziomer E., Zarys historii Niemiec powojennych 1945-1989, Warszawa - Kraków 1997. Das Schicksal der deutschen Kirchenglocken Denkschrift über den Glockenverlust im Kriege und die Heimkehr der geretteten Kirchenglocken, hrsg. vom Ausschuss für die Rückführung der Glocken, Hannover 1952. Dobosz P., Pojęcie dziedzictwa kulturowego i jego znaczenie dla działań polskiej ad ministracji publicznej wobec integracji europejskiej, „Ochrona Zabytków” 55/2, 217, 2002. Gerecka-Żołyńska A., Restytucje dóbr kultury w ujęciu wybranych dokumentów międzynarodowych, w: Prawna ochrona dóbr kultury, red. nauk. T. Gardocka, J. Sobczak, Toruń 2009. Gębczak J., Losy ruchomego mienia kulturalnego i artystycznego na Dolnym Śląsku w czasie drugiej wojny światowej, Wrocław 2000. Glocken des Kreises läuten in Deutschland, „Crossener Heimatblatt” Nr. 4,16 Jg. 2011. Golka Μ., Pamięć społeczna i jej implanty, Warszawa 2009. Grajewski G., Między
sztuką, nauką i polityką, Ochrona zabytków na Dolnym Śląsku w czasach 111 Rzeszy, praca doktorska, Wrocław 2014. Grundmann G., Alte und neue Glockenzier, w: Das Schicksal der deutschen Kir chenglocken Denkschrift über den Glockenverlust im Kriege und die Heimkehr der geretteten Kirchenglocken, hrsg. vom Ausschuss für die Rückführung der Glocken, Hannover 1952. Grundmann G., Glocke läuteten über Schlesien, „Schlesien” Bd. 4,1961. Grzelak J., Ochendowska-Grzelak B., Podstawy źródłowe katalogu strat wojennych zabytków ruchomych z terenu Szczecina i miast Pomorza Zachodniego, mps. 1997 r., zbiory NID Szczecin, nr inw. 512. Grzywacz Μ., Obrońca skarbów. Karol Estreicher ֊ w poszukiwaniu zagrabionych dzieł sztuki, Warszawa 2017. Gürlach Μ., Görlitzer Glockenlandschaft in Vergangenheit und Gegenwart, Görlitz 2008. ~ 238 ~
Hammer К., Poettgen J., Bund К., Glocken zwischen stabilitás loci und Translo zierung. Das Problem der Rückführung translozierter Glocken unter histori schen und rechtlichen Aspekten I-III, Jahrbuch für Glockenkunde, Bd. 11-12, 1999/2000. Hense A., Das Schicksal der Kirchenglocken im Ersten und Zweiten Weltkrieg. Eine rechtshistorische Reminiszenz und zugleich ein Beitrag zum Rechtsstatus der sog. Leihglocken als aktuelles Rechtsproblem des Öffentlichen Sachenrechts, w.՛ Kirche und Religion im Sozialen Rechtsstaat, S. Muckel (hrsg.), Berlin 2003. Jamski P., Nesterow D., Nesterow R., Włodarek A., Ratownictwo dzwonów 1915֊ -1921. Inwentaryzacja dzwonów pochodzących z dawnych Ziem Rzeczypospo litej ewakuowanych przez władze rosyjskie, Warszawa 2016. J.S., Hände weg von den ostdeutschen Glocken, „Volksbote” Bd. 21,18 Jg. 1966. Jurkowicz B., Zbiory Pruskiej Biblioteki Państwowej. Polskie, niemieckie czy europej skie dziedzictwo kultury? w: Pamięć i polityka wobec dziedzictwa kulturowego w Polsce i w Niemczech, K. Ziemer (red.). Warszawa 2015. Kalicki W, Kuhnke Μ., Sztuka zagrabiona. Uprowadzenie Madonny, Warszawa 2014. Karecka L. Μ., Akcja rewindykacyjna w latach 1945-1950. Spór o terminologię czy istotę rzeczy, „Ochrona Zabytków” 55/3/4, 2002. Karkocha Μ., Dzwony kościelne utracone w czasie II wojny światowej z terenu die cezji kieleckiej. Przyczynek do zagadnienia, „Przegląd Nauk Historycznych” 2014, R. 13, nr 2. Katalog zabytków powiatu stargardzkiego, Μ. Majewski (red.), t. 1-2, Stargard 2010. Kochanowska J., Zniszczenia i przekształcenia wyposażeń zabytkowych kościołów
na Pomorzu Zachodnim w pierwszych latach po II wojnie światowej. Uwarun kowania. Problemy badawcze, w: Kościół i sztuka pobrzeża Bałtyku, Μ. Woź niak (red.), Toruń 1998. Kochanowska J., Losy zabytków sakralnych Pomorza Zachodniego podczas wojny i w pierwszych latach powojennych, w: Wspólne dziedzictwo? Ze studiów nad stosunkiem do spuścizny kulturowej na Ziemiach Zachodnich i Północnych, Z. Mazur (red.), Poznań 2000. Kot S., Losy przemieszczonych dóbr kultury w specyficznym kontekście Europy Środ kowej i Wschodniej (na przykładzie Ukrainy), w: Przemieszczone dobra kultury. Przypadek Europy Zachodniej i problemy państw Europy Środkowej i Wschod niej w XX wieku, G. Czubek, P. Kosiewski (red.). Warszawa 2004. Kowalski W, Repatriacja dóbr kultury w sytuacji cesji terytorialnej i rozpadu państw wielonarodowych, „Archeion” 1.106, 2003. Kowalski W, Restytucja dóbr kultury utraconych przez Polskę w okresie II wojny światowej jako element polskiej polityki zagranicznej realizowanej przez Mini sterstwo Spraw Zagranicznych RP w latach 1999-2009, w: Zagrabione - odzy- 239 ~
skane. Działalność Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP w zakresie restytucji dóbr kultury utraconych przez Polskę w okresie II wojny światowej/Looted and Recovered. Restitution by the Ministry of Foreign Affairs of Polands Cultural Property Lost During World War II, W. Kowalski, Μ. Kunhke (red.), Warszawa 2011. Kowalski W., Tytuł prawny Polski do zabytków wywiezionych z Wrocławia pod ko niec i po zakończeniu II wojny światowej, Acta Universitatis Wratislaviensis որ 3440, „Przegląd Prawa i Administracji” LXXXVIII, Wrocław 2012. Kowalski W, Kolekcje muzealne na Ziemiach Zachodnich i Północnych po 1945 roku. Losy i sytuacja prawna, Ziemia Międzyrzecka w przeszłości. Seria mo nograficzna, t. 18, red. nauk. Μ. Tureczek, G. Urbanek, Toruń 2020. Kuszyk K., Poniemieckie, Wołowiec 2019. Labuda A. S., Niemieckie dziedzictwo historyczno-artystyczne w Polsce. Sądy, stereo typy i opinie po II wojnie światowej, „Artium Quaestiones” որ 8, 1997. Lewczuk J., Stan badań nad okresem lateńskim i wpływów rzymskich na terenie wo jewództwa zielonogórskiego, Archeologia Środkowego Nadodrza, t. 1, Zielona Góra 1998. Lunga R., Návrat dwou rekvirowaných zvonů z roku 1620 z Bohumína, „Zprávy památkové péče” 75/2015/1. Łuczak A., Utracone decorum. Grabież dóbr kultury z majątków ziemiaństwa polskie go w czasie okupacji niemieckiej w latach 1939-1945, Warszawa ֊ Poznań 2011. Łuczak T., Dzwon czy złom? Biuletyn IPN, nr 3, 2007. Łukasiuk L., Powrót dzwonów - dębnowskie dzwony po latach wróciły do miasta, „Merkuriusz Dębnowski” nr 5/110, 2011. Matelski D., Losy polskiego dziedzictwa kulturalnego w
latach II wojny światowej i po jej zakończeniu w historiografii, Studia Podlaskie, 1.17, Białystok 2007/2008. Matelski D., Restytucja polskich dóbr kultury w świetle prawodawstwa międzynaro dowego przed i po wejściu Polski do Unii Europejskiej, w: Problemy bezpieczeń stwa Polski w XXI wieku. Studia historyczne i politologiczne, W. Hładkiewicz, Μ. Szczerbiński (red.), Zielona Góra ֊ Gorzów Wlkp. 2009. Matelski D„ Rola muzeów i muzealników polskich w ratowaniu i restytucji utra conego dziedzictwa kultury w XX i XXI wieku (cz. II: od 1945 roku), Rocznik Muzeum Wsi Mazowieckiej w Sierpcu, 3, 2012. Matelski D., Dziedzictwo kultury na pograniczu Ziemi Lubuskiej i Wielkopolski ֊ etnocentryzm, ochrona pamięci narodowej czy wspólne dziedzictwo na przełomie XX-XXI wieku, Nowa Marchia - prowincja zapomniana, Ziemia Lubuska ֊ wspólne korzenie. Zeszyty Naukowe, nr 11, 2013. Menseck R, Erinnerungen an Kloster Paradies, „Heimatgruss” Nr. 93, 1984. Merta-Staszczyk A., Niechciane dziedzictwo. Nieruchomości zabytkowe na Dolnym Śląsku w latach 1945-1989, Warszawa 2018. ~ 240 ~
Mertinat E, Die Glocken der evangelischen Kirche in der Grenzmark, „Grenzmärki sche Heimatblätter” 17 Jg., H. 1-2,1941. Mertinat E, Die Glocken der evangelischen Kirche in der Grenzmark, „Grenzmärki sche Heimatblätter” 18 Jg., H. 1-2, 1942. Muszyński Μ., Skuteczność oświadczenia rządu PRL z 23 sierpnia 1953 roku w spra wie zrzeczenia się reparacji ֊ rozważania w świetle prawa międzynarodowego, „Kwartalnik Prawa Publicznego” 4/3, 2004. Nicholas L. H., Grabież Europy. Losy dziel sztuki w Trzeciej Rzeszy i podczas II woj ny światowej, wyd. 2, Poznań 2016. O kondycji Niemiec. Tożsamość niemiecka w debatach intelektualistów po 1945 roku, wybór i oprać. J. Jabłkowska, L. Żyliński, Poznań 2008. O rewindykacji mienia wywiezionego przez okupanta, „Polska Zachodnia” R. III, nr 47(120), 23.11.1947. Pawlik K., Kampanologia polsko-niemiecka. W związku z publikacją: Marceli Tureczek, Leihglocken. Dzwony z obszaru Polski po 1945 roku przechowywane na terenie Niemiec /Bells from territories within post 1945 borders of Poland stored in Germany, Warszawa, Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego - De partament Dziedzictwa Kulturowego 2011, ss. 871, „Śląski Kwartalnik Histo ryczny Sobótka” 71 (2017), 2. Pawlik K., W odpowiedzi na uwagi Marcelego Tureczka w sprawie Leihglocken, „Ślą ski Kwartalnik Historyczny Sobótka” 73 (2018), 4. Pese C., Das Deutsche Glockenarchiv, w: Mehr als Kunst - das Archiv für Bildende Kunst im Germanischen Nationalmuseum, G. U. Großmann (hrsg.), Nürn berg 1998. Peter C., Ort: Neukloster (Kr. Wismar) Kirche: Ev. ehern. Zisterzienserinnen - Klo sterkirche
St. Maria, 2018, mps w zbiorach Deutsches Glockenmuseum Gesehen Peter A., Die Stadt- und Hauptkirche in Guben/Gubin. Eine Bau und Kulturgeschichte, Guben 2007. Poeggel W., Nauki 1 września 1939 r. Układ o granicy i dobrym sąsiedztwie - prawnomiędzynarodowe podstawy konstruktywnych stosunków pomiędzy Polską a Niemcami, w: Problem granic i obszaru odrodzonego państwa polskiego 1918֊ -1990, A. Czubiński (red.), Poznan 1992. Poettgen J„ Marceli Tureczek, Leihglocken, Jahrbuch für Glockenkunde, Bd. 23-24, 2011/2012. Pokora J., Stan i potrzeba badań nad zabytkowymi dzwonami w Polsce, „Ochrona Zabytków” R. 25, nr 4, 1972. Purchla J., Dziedzictwo kulturowe, w: Kultura a rozwój, J. Hausner, A. Karwińska, J. Purchla (red.), Warszawa 2013. Putzke H., Morber G., Powiernictwo Pruskie - problem legalności działania, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” R. 70, z. 1, 2008. ~ 241 ~
Roth K. H., Rübner H., Wyparte ֊ odroczone - odrzucone. Niemiecki dług reparacyjny wobec Polski i Europy, Poznań 2020. Rozgrywki z Biblioteką Pruską w tle, prof. Tadeusz Polak ֊ rozmowa w redakcji Try buny 9 lutego 2001 roku, w: Dylematy sąsiedztwa, t. 2, Warszawa 2002. Sakson A., Nowe społeczeństwo Ziem Zachodnich i Północnych (1945-2020), Po znań 2020. Sakson A., Pozostawione dobra kultury jako element pamięci byłych niemieckich mieszkańców Ziem Zachodnich i Północnych. Refleksje i uwagi, Ziemia Międzyrzecka w przeszłości. Seria monograficzna, Μ. Tureczek, G. Urbanek (red.), Toruń 2020, w druku. Sanocka-Tureczek K., Heimatmuseum - przyczynek do dziejów muzeum w przed wojennym Gorzowie, Nadwarciański Rocznik Historyczno-Archiwalny, nr 22/2015. Sauermann E., Die Deutsche Glocke und Ihre Schicksal im Krieg, w: Das Schicksal der deutschen Kirchenglocken Denkschrift über den Glockenverlust im Kriege und die Heimkehr der geretteten Kirchenglocken, hrsg. vom Ausschuss für die Rückführung der Glocken, Hannover 1952. Schaben J., Glocke und Denkmalpflege, Beiträge zur Glockenkunde. Eine Sammlung von Referaten herausgegeben vom Beratungsausschluss für das deutsche Glockenwesen, Heidelberg 1970. Schlie E, Die Kunst- und Geschichtsdenkmäler des Grossherzogthums MecklenburgSchwerin, Bd. III, Schwerin 1897. Siwicki Μ., Stosunek władzy lokalnej do obiektów zabytkowych w województwie zielonogórskim w latach 1950-1975, Zimowa Szkoła Historii Najnowszej 2012, Warszawa 2012. Skubiszewski K., Zachodnia granica Polski w świetle traktatów, Poznań 1975. Słomiński Μ., Rozmiary strat w zakresie
zabytków ruchomych na Pomorzu Zachodnim, w: 50 lat polskich badań nad sztuką Szczecina i Pomorza Za chodniego. Materiały z seminarium 29-30 września 1995, Μ. Glińska (red.), Szczecin 1996. Stec P., Dyrektywa 93/7/EWG z perspektywy dwóch dekad funkcjonowania, „San tander Art and Culture Law Review” որ 1/2015. Stolarczyk Μ., Zbieżność i różnice interesów w stosunkach polsko-niemieckich w la tach 1989-2009, Katowice 2010. Straty wojenne. Zabytkowe dzwony utracone w latach 1939-1945 w granicach Pol ski po 1945 roku, է. 1: Województwa krakowskie i rzeszowskie, oprać, ƒ. Gołos, A. Kasprzak-Miler, Poznań 2000. Straty wojenne. Zabytkowe dzwony utracone w latach 1939-1945 w granicach Polski po 1945 roku, t. 2: Województwo poznańskie, oprać. T. Łuczak, Poznań 2006. ~ 242 ~
Straty wojenne. Zabytkowe dzwony utracone w latach 1939-1945 w granicach Polski po 1945 roku, t. 3: Województwo śląskie, cz. 1: Diecezja katowicka wraz z czę ścią diecezji częstochowskiej, oprać. P. Nadolski, Katowice 2008. Szczerbiński H., Restytucja mienia polskiego z zachodnich stref okupacyjnych Nie miec, Warszawa 1983. Tureczek Μ., Między propagandą a rzeczywistością. Niemieckie dobra kultury w percepcji władz i społeczeństwa na Ziemi Lubuskiej po 1945 roku, w: Władza i społeczeństwo wobec niemieckiej spuścizny kulturowej na Ziemi Lubuskiej po II wojnie światowej, B. Mykietów, Μ. Tureczek (red.), Zielona Góra 2010. Tureczek Μ., Zabytkowe dzwony na Ziemi Lubuskiej. Dokumentacja ֊ ochrona badania, Zielona Góra 2010. Tureczek Μ., Niechciane zabytki na Ziemi Lubuskiej. Kościoły poewangelickie w świe tle wybranych akt PWRN w Zielonej Górze, „Studia Zachodnie” 1.13,2011. Tureczek Μ., Leihglocken. Dzwony z obszaru Polski w granicach po 1945 roku prze chowywane na terenie Niemiec, Warszawa 2011. Tureczek Μ., Ziemia Lubuska, społeczny wymiar dialogu o przeszłości i tożsamości, Międzyrzecz - Wschowa - Zielona Góra 2014. Tureczek Μ., Campanae que in confinio sonant. Studium z dziejów ludwisarstwa na po graniczu śląsko-brandebursko-pomorskim wXIII-XVIII wieku, Zielona Góra 2015. Tureczek Μ., Zaginiony średniowieczny dzwon z Lubina w powiecie sulęcińskim odnaleziony w zbiorach Glockenmuseum w Apoldzie (Turyngia). Dzwony jako aspekt prawno-międzynarodowej problematyki ochrony zabytków, Lubuskie Materiały Konserwatorskie, 1.13, 2016. Tureczek Μ., Kilka uwag na temat dokumentacji
do dziejów dzwonów z obszaru Polski w zasobie Evangelisches Zentralarchiv (EZA) w Berlinie, w: Pomerania et alia. Opuscula Joachimo Zdrenka dedicata, red. nauk. J. Karczewska, Μ. Ture czek, Toruń 2017. Tureczek Μ., Jeszcze o Leihglocken, „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka” 73 (2018), 4. Tureczek Μ., Między prawem, polityką i pamięcią - problemy restytucji zabytków na przykładzie tzw. listy Leihglocken. Analiza wybranych dokumentów, w: Re stytucja zabytków w Polsce. Ograniczenia i perspektywy, red. nauk. A. Gerecka-Żołyńska, Poznań 2019. Tureczek Μ., Zabytkowe dzwony z terenów Polski zachodniej i północnej. Problemy badań na tle zagadnienia strat dóbr kultury, „UR Journal of Humanities and Social Science” nr 2(11), 2019. Tureczek Μ., Straty i rozproszenie dóbr kultury na terenach współczesnej zachodniej i północnej Polski w okresie II wojny światowej - wybrane zagadnienia natury prawnej i historycznej, Nowa Marchia - prowincja zapomniana, Ziemia Lubu ska - wspólne korzenie, t. 13, 2020. ~ 243 ~
Tureczek Μ., Straty dóbr kultury podczas II wojny światowej w Polsce Zachodniej i Północnej - problem (niejnowy, Ziemia Międzyrzecka w przeszłości. Seria mo nograficzna, 1.18, red. nauk. Μ. Tureczek, G. Urbanek, Toruń 2020. Tureczek Μ., Konteksty „Poniemieckiego” Karoliny Kuszyk. O doświadczaniu „Pol ski Zachodniej” oczami pokolenia lat 70. XX wieku, „Przegląd Zachodniopo morski” nr 1/2020. Urbanek G., Transport, składowanie i warunki przechowywania dóbr kultury przy wiezionych z Kraju Warty do umocnień łuku Odry-Warty w latach 1942-1945, Ziemia Międzyrzecka w przeszłości. Seria monograficzna, 1.18,2020. Verzeichnis der Sammlungen des Städtischen Museums in Landsberg a. W, Lands berg a. W. 1906. Wojdak E., Dwie rzeźby z Brójec w Muzeum Narodowym w Poznaniu-problem iden tyfikacji, historii i autorstwa, Ziemia Międzyrzecka w przeszłości, t. 9,2011. Wokół niemieckiego dziedzictwa kulturowego na Ziemiach Zachodnich i Północ nych, Z. Mazur (red.), Poznań 1997. Wolff E, Die Glocken der Provinz Brandenburg und Ihre Giesser, Berlin 1920. Wóycicki К., Niemiecki rachunek sumienia. Niemcy wobec przeszłości 1933-1945, Wrocław 2004. Wspólne dziedzictwo? Ze studiów nad stosunkiem do spuścizny kulturowej na Zie miach Zachodnich i Północnych, Z. Mazur (red.), Poznań 2000. Władza i społeczeństwo wobec niemieckiej spuścizny kulturowej na Ziemi Lubuskiej po II wojnie światowej, B. Mykietów, Μ. Tureczek (red.), Zielona Góra 2010. Ziemia Lubuska. Dziedzictwo kulturowe i tożsamość regionu w perspektywie powo jennego siedemdziesięciolecia, red. nauk. T. Nodzyński, Μ. Tureczek, Zielona
Góra - Gorzów Wlkp. 2015. Zięba ƒ., Tureczek Μ., Przywracanie pamięci czy pamięć wybiórcza? Kilka reflek sji wokół akcji porządkowania zabytkowych nekropolii ewangelickich na przy kładzie cmentarza w Brojcach, woj. lubuskie, w: Społeczeństwo obywatelskie a ochrona zabytków na pograniczu polsko-niemieckim, P. Zalewski, B. Bielinis-Kopeć (red.), Gubin-Guben 2014. Zimmermann W, Glocken und Kunstlandschaft, w: Das Schicksal der deut schen Kirchenglocken Denkschrift über den Glockenverlust im Kriege und die Heimkehr der geretteten Kirchenglocken, hrsg. vom Ausschuss für die Rück führung der Glocken, Hannover 1952. III. Akty normatywne Grundgesetzfür die Bundesrepublik Deutschland vom 23. Mai 1949 (BGBl. S. 1). Konwencja dotycząca praw i zwyczajów wojny lądowej (Dz. U. 1927 nr 21, poz. 161). ~ 244 ~
Konwencja UNESCO podpisana w Paryżu 17 listopada 1970 roku dotycząca środ ków zmierzających do zakazu i zapobiegania nielegalnemu przywozowi, wywo zowi i przenoszeniu własności dóbr kultury. Schutz deutschen Kulturguts gegen Abwanderung idE. vom 8. Juli 1999 (BGBl. I S. 17541 Traktat między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Federalną Niemiec o potwier dzeniu istniejącej miedzy nimi granicy, podpisany w Warszawie 14 listopada 1990 r. (Dz. U. 1992 nr 14, poz. 54). Traktat między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Federalną Niemiec o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy, podpisany w Bonn dnia 17 czerwca 1991 r. (Dz. U. 1992 nr 14, poz. 96). Układ między Polską Rzecząpospolitą Ludową a Republiką Federalną Niemiec o podstawach normalizacji ich wzajemnych stosunków, podpisany w Warszawie dnia 7grudnia 1970 r. (Dz. U. 1972 nr 24, poz. 168). Uchwała Nr 93/90 Rady Ministrów z dnia 27 czerwca 1990 r. w sprawie ustano wienia Pełnomocnika Rządu do spraw Polskiego Dziedzictwa Kulturalnego za Granicą. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20 sierpnia 1996 w sprawie Pełnomocnika Rządu do spraw Polskiego Dziedzictwa Kulturalnego za Granicą (Dz. U. 1990 nr 107, poz. 504). IV. Publikacje elektroniczne Domagała K., Niemiecki historyk o reparacjach dla Polski. W wyliczeniach przebił nawet posła Mularczyka, http://wiadomosci.gazeta.pl (dostęp: 4.11.2018). Düngelhoff Μ., Polen wünschen sich ihre alte Glocke zurück, www.derwesten.de (dostęp: 25.04.2018). Gmyz C., Roszczenia Pruskiego Powiernictwa odrzucone, www.rp.pl (dostęp: 13.09.2018). Kurs T., Komu biją dzwony z Warmii i Mazur?
Głównie Niemcom, wyborcza.pl Olsztyn (dostęp: 30.08.2018). Sobański P., Sytuacja prawna dawnych niemieckich dóbr kultury wywłaszczonych po II wojnie światowej, Palestra. Pismo Adwokatury Polskiej, ePalestra, 2016, poz. 37/A (dostęp: 12.09.2018). Pawłowiczowa Μ., Obrazy Matki Bożej przywiezione po II wojnie światowej z Kre sów Wschodnich, opoka.org.pl (dostęp: 4.01.2019). Richtlinien für die Pflege und Reparatur von Leihglocken, BO Nr. A 919 - 28.01.80, http://recht.drs.de (dostęp: 3.02.2019). Schutz deutschen Kulturguts gegen Abwanderung idE vom 8. Juli 1999 (BGBl. I S.1754), www.bgbl.de (dostęp: 4.02.2019). ~ 245 ~
Taka jest wartość utraconych przez Polskę dóbr kultury. Oszacowano zawrotną kwo tę, niezależna.pl (dostęp: 1.11.2018). Wamsiedler S., Zur rechtlichen Situation von Leihglocken, www.wamsiedler.de (dostęp: 25.04.2018). www.aerzteblatt-sachsen-anhalt.de (dostęp: 25.04.2018). www.arcinsys.niedersachsen.de, LkA H, N048 (dostęp: 2.02.2019). www.monumentsmenfoundation.org (dostęp: 2.02.2019).
SUMMARY Berrowed Bells Historical and legal studies on the issue of losses of cultural goods The issue of losses and dispersion of cultural goods in the area of former Ger man eastern provinces, which largely under the Potsdam Treaty fell to Poland (also the USSR - now the Russian Federation) and were then referred to as the Regained Territories in Poland, researchers are mainly interested in post-war issues. This state of affairs is reflected in the extensive literature on the subject, especially after 1990, which took up the above-mentioned issues in the field of research on the attitude to the German cultural heritage of Polish society after the end of World War II. Meanwhile, material culture goods in areas that until 1945 were an integral part of Germany were subject to numerous negative phenomena during the war including both planned requisitions - as was the case with bells, but also other metal objects, as well as moving entire collections to other places crafts, works of art, library and archive collections, and finally with the arrival of the front at the end of 1944 and in 1945 - regular plunder and export, especially to the east, and also to the west the front came. This issue, which must also take into account the issue of various types of warehouses and the distribution of book collections, art collections, etc. by the Germans in the province, despite many undertakings in the scope of various discussions, has not been defined so far for interesting areas. Nevertheless, various activities documenting losses, such as queries carried out by the branches of the
National Heritage Board of Poland - Narodowy Instytut Dziedzictwa (formerly the Regional Centers for Research and Documentation of Monuments - Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków ) in the 1990s, should be emphasized. Attention is drawn primarily to the fairly natural fact that the activities of the Polish state are mainly focused on documenting losses that fall within the circle ~ 247 ~
of cultural goods that can be defined as national. This approach in the face of the scale of losses of the Polish state is obviously understandable and fully explains the efforts of Polish specialists, but in this context areas of western and northern Poland seem to be overlooked in the mainstream of discussion. The reason for this state of affairs is not only the incomplete recognition of what from these areas were taken or moved deeper into Germany or the Soviet Union, but also the problem of disputed legal doctrines of countries such as Germany, Poland and Russia in rela tion to monuments from these areas. Of course, the displacement of cultural goods after 1945 into Poland cannot be omitted - including bells as a kind of „substitute restitution” - although the term explicitly has a slightly different meaning, which is also important for the current analysis. Germany these goods (in a sense, regardless of the fact that these bells are for mally owned by the German State Treasury as the heir of the German Reich - this issue has no legal resolution in Germany), treated and treated as private property of persons and institutions, emphasizing from the beginning in disputes for the right to private property - nowadays also in the spirit of European values (which also raises a number of controversies), moreover, it should be emphasized that un til the turn of 1944 and 1945 (in principle to the Potsdam conference) these were integral areas of the German state. This fact is of great importance for the attitude towards this heritage also on the Polish side. The period of the
Western German Republic until 1990 worked out a comprehensive legal interpretation, even if the provisions of the Potsdam Agreement were interpreted in relation to Poland. The doctrinal foundations developed at that time are still used in Germany at least partly to this day, despite changes in the international situation after 1989. Poland adopts the international principle of territorial perception - also in relation to cultural goods from these areas, but it is difficult to ignore the fact that immediately after World War II Polish authorities sought to transfer e.g. cultural goods from former „Kresy” (former aestern regions of Poland, now in Lithuania, Belarus and Ukraine) to Poland as part of reintegration and repatriation of cultural heritage. To this end, special provisions were planned in bilateral agreements with the USSR, which, however, were not implemented mainly for reasons attributa ble to the Soviet authorities. Still, an example of these operations are undoubtedly the „Ossolineum” (Library Ossolineum), „Panorama Racławicka” (painting work currently presented in Wroclaw) evacuated from Lviv (now Ukraine) collections. The Soviet Union and after its collapse the Russian Federation treats these goods as spoils of war - both towards Poland and Germany - regardless of the fact that in 1945 these areas were formally incorporated into the Polish state. Unfortunately, the current diplomatic relations with this country generally prevent documentary and recovery actions. The fact that the Russian collections contain monuments from today s areas of western and northern
Poland is beyond doubt, but the exact ~ 248 ~
description of what is „deposited” in Russia - also in the absence of documenta tion of losses in western Poland, is almost impossible. In this context, it is hard not to notice the fact that, even though for many reasons, also political and social systematic documentary work began to be carried out in these areas only in the 1950s together with the solidification of the Polish administration. This state of affairs meant that despite attempts, which sometimes gained surprisingly positive effects, war losses in this area - and thus arising in the period of 1939-1945 - were never fully recognized, and the mainstream of today’s discussions as mentioned above concerns these actions against cultural heritage that took place after the end of World War II. These and many other problems underlie questions about the scale of losses of cultural goods in these areas during the war, whether Poland has the right to de mand the return of these goods from Germany and Russia in the light of interna tional and internal law of individual countries, whether it exists today against the background of bilateral relations, there is a need for expert discussions in this area, what is the practical implementation of international agreements such as treaties on friendship and cooperation in relation to cultural goods from these areas? Referring to the questions formulated above, the subject of this book are cultural goods - bells, requisitioned during World War II as a raw material for the defense industry in the integral territories of the Third Reich, which are part of the complex dispute over
their legal situation in the historical context after the Second World War between Poland and Germany, and indirectly also Russia. Thus, the thesis of the book is based on the statement that the effects of plundering cultural goods dur ing World War II are still a significant obstacle to scientific research focused on the cultural heritage of contemporary western and northern Poland, and attempts to recover from this type of difficulty must be based on Polish cooperation German in this regard - also taking into account relations with Russian specialists. Referring to the thesis, the attempt to refer to the above-mentioned problems will be based on the issue of bells losses during World War II and their fate after 1945. The topographic scope of the work is defined by the concept of Leihglocken (from German: berrowed bells), which directly touches upon areas lost by Germany to Poland and the USSR after 1945. ~ 249 ~
|
| adam_txt |
Marceli Tureczek
DZWONY POŻYCZONE
Studia historyczne i prawne
nad problematyką strat dóbr kultury
i
INSTYTUT ZACHODNI
POZNAŃ 2020
SPIS TREŚCI
Słowo od autora 7
Wprowadzenie 11
ROZDZIAŁ I Straty i rozproszenie dóbr kultury na terenach współczesnej
zachodniej i północnej Polski w okresie II wojny światowej Wybrane aspekty
prawne i społeczno-historyczne w kontekście badań dzwonów i innych dóbr
kultury 29
ROZDZIAŁ II Dokumentacja oraz działalność Ausschuss fur die Riickfuhrung
der Glocken e V -ze szczególnym uwzględnieniem problematyki Leihglocken-Paten-
glocken 65
ROZDZIAŁ III Straty dzwonów z terenów Polski zachodniej i północnej na tle
porównawczym Metodologiczne problemy przyszłej syntezy 89
ANEKS ŹRÓDŁOWY
Dokumenty z zespołu Ausschuss jur die Riickfuhrung der Glocken eVw zasobie
Centralnego Archiwum Ewangelickiego w Berlinie 127
Zestawienie ilościowo-wagowe strat dzwonów z wybranych obszarów Polski
i Europy 223
Indeks nazw miejscowych 233
Bibliografia 237
Summary 247
~ 5 ~
SPIS TREŚCI Słowo od autora . 7 Wprowadzenie . 11 ROZDZIAŁ I. Straty i rozproszenie dóbr kultury na terenach współczesnej zachodniej i północnej Polski w okresie II wojny światowej. Wybrane aspekty prawne i społeczno-historyczne w kontekście badań dzwonów i innych dóbr kultury . 29 ROZDZIAŁ II. Dokumentacja oraz działalność Ausschuss für die Rückführung der Glocken e. V. - ze szczególnym uwzględnieniem problematyki Leihglocken-Paten glocken . 65 ROZDZIAŁ III. Straty dzwonów z terenów Polski zachodniej i północnej na tle porównawczym. Metodologiczne problemy przyszłej syntezy . 89 ANEKS ŹRÓDŁOWY Dokumenty z zespołu Ausschuss für die Rückführung der Glocken e.V w zasobie Centralnego Archiwum Ewangelickiego w Berlinie . 127 Zestawienie ilościowo-wagowe strat dzwonów z wybranych obszarów Polski i Europy. 223 Indeks nazw miejscowych.233
Bibliografia . 237 Summary . 247 ~ 5 ~
INDEKS NAZW MIEJSCOWYCH Adelebsen 66 Apolda 67, 70, 78, 79,146 Arnswalde p. Choszczno Brzezie 83,167,169,171,173,175,177, 195-203, 205 Bukowica 92 Bystrzyca Kłodzka 105 Bad Homburg 45, 206 Berlin 8, 10, 54, 74, 78, 79, 89, 127,138, 133, 139, 141, 145, 146, 148, 149, 155, 162, 165, 168, 170, 171, 174, 179, 187, 188, 190, 193, 195, 199, 204,206,209,213,217,220,221,225 Biała 119,123 Bielsko-Biała 230 Bierutowo 60-62 Bogumin 230 Bolesławiec 105 Bonn 55, 82,145,182, 186, 204 Borki Wielkie 123 Borysław 225 Bobrka 225 Brema 206-208 Bremen p. Brema Brixlegg 89 Brody 225 Bronowice 54 Brzeg 104 Brzesko 120 Brzesko Nowe 117 Ciężkowice 117 Chodzież 229 Chojna 101,228 Chojnice 117 Choszczno 141-143 Cieszyn 101, 230 Czarnków 228, 229 Czartowiec 117 Danzig p. Gdańsk Darmstadt 78, 206, 208, 221 Dębno 71 Dobromil 225 Dortmund 89 Drezno 224 Droginia 117 Drohobycz 224 Dzierżoniów 105 Eberswalde-Finow 71 Erfurt 226, 227, 229, 230 Essen 226,228,230 ~ 233 ~
Formaszów 225 Forst 100 Frankfurt am Main 146-149 Frankfurt 229 Freiburg p. Fryburg Fryburg 188, 190 Fryzynga 40 Fulda 75, 80, 139, 171, 173, 182, 186, 201, 208 Gdańsk 68, 100, 123, 130, 141, 143, 149, 226, 228, 229 Gdynia 227 Gebhardshagen 201, 204 Gescher 9, 20, 59, 70 Getynga 66, 143, 144 Głogów 106 Gorzów Wielkopolski 12, 125 Gostyń 229 Göttingen p. Getynga Góra 91, 105, 107,117 Grochówek 124 Grodek-Sap. 224 Grodzisk Mazowiecki 112 Grosswartenberg p. Syców Grudziądz 117 Gubin 78 Halle 228, 230 Hamburg 66-70, 72, 73, 78-82, 89, 99, 100, 107, 113, 114, 118, 119, 121, 128, 130-133, 139, 141, 143-145, 147, 149, 156-161, 164, 166, 169, 172, 193, 194, 200, 201, 203, 206208,213,215,217-220 Hanau 10 Hannover p. Hanower Hanower 66, 82, 145, 155, 162, 164, 165, 168, 175, 177, 179, 193, 195, 196, 198, 199, 208, 209, 213, 217, 224, 225 Harburg 213, 217 Heidelberg 67 Hettstadt 213,217 Hettstedt 67, 70,145, 147 Hildesheim 167, 169, 176, 178, 193, 201, 204 Hohenbirken p. Brzezie Hoyerswerda 106 Hucisko Oleskie 92 Ilsenburg 67, 70, 89, 213, 217 Jadowniki 117 Jarocin 229 Jarosław n. Wołgą 92 Jawor 106 Jelenia Góra 81, 106 Kalisz 117 Kall 89 Kamienna Góra 106,107 Karlshorst 145, 147 Karlsruhe 206, 208, 224, 225 Karwina 230 Kassel 142,144, 224, 225 Katowice 119, 175, 177, 189, 196, 198, 200, 230 Kattowitz p. Katowice Kępno 228 Kłodzko 104 Köln p. Kolonia Kolonia 167,169,171,173,174,196,198 Kołobrzeg 100 Königswinter к. Bonn 55 Konin 229 Koszalin 100 Kostrzyn n. Odrą 71, 228 ~ 234 ~
Nowa Wieś 71 Nowe Miasto 117 Nowy Dwór 228 Kożuchów 105 Kraków 44,117, 225 Krosno Odrzańskie 100 Kutno 228 Obory 117 Oldenburg 142,144 Oleśnica 105,107 Oława 105 Opatówek 228 Oranienburg 67, 70, 89, 213, 217 Lankow p. Łąkowo Legnica 106 Linz 228,230 Lubań 106 Lübeck p. Lubeka Lubeka 141-144,206,208 Lubin 106 Lublin 124 Ludwigshafen 227 Lünen 67, 89, 213 Lwów 224, 225 Lwówek Śląski 106,107 Łąkowo 78 Łódź 117,122 Magdeburg 20,71 Milicz 105 Miłoszyce 117 Modlin 228 Monachium 40, 41, 74, 133, 142, 144, 162, 164, 174, 188, 225 München p. Monachium Münster 229 Myślibórz 101 Mszczonów 117 Namslau p. Namysłów Namysłów 103,105 Neresheim 174,175, 177,179, 183 Neukloster 92 Neumünster 142, 143 Niwiski 117 Norymberga 26, 54, 70, 78, 81, 99,107, 125, 228 Pabianice 228 Parlin 91 Pelplin 122 Piła 18,44 Pinczyn 117 Płońsk 228 Poręba Spytkowska 117 Poznań 10,54,113,114,118,125 Preetz 42, 164, 165 Pruszcz 226 Przemyśl 225 Pszczyna 230 Pułtusk 112 Racibórz 167,169,196-198 Radziechów 225 Ratibor p. Racibórz Rawicz 229 Regensburg 81 Regnów 117 Rendsburg 78 Rothenburg 103, 106 Rottenburg 167, 169, 201, 204 Rzepiennik 117 Sądowo 91 Sapieżanka 224, 225 Schülldorf 78 ~ 235 ~
Schute 225 Schweinfurt 60-62 Schwerin 228 Sierpc 229 Skwierzyna 93 Sławno 100 Smogorzewo 112 Sokola Dąbrowa 110 Sominy 92 Stanisławów 224 Strzelce 117 Strzelce Krajeńskie 54 Strzelin 105 Stuttgart 141-144, 228, 230 Syców 43,105, 162-165 Szamotuły 229 Szczecin 100, 125, 224 Szprotawa 92, 106 Sztokholm 45 Warszawa 47, 117,124,125, 206 Wągrowiec 228 Wąsosz 117 Wiedeń 228 Wieluń 228 Wierzbica 117 Wilkołaz 112 Wiskitki 112 Wismar 92 Witebsk 55, 56 Wodynie 111 Wodzisław 117 Wola Korybutowa 91 Wolsztyn 228 Wołów 105 Wrocław 104, 114-123, 117, 123, 124, 225, 228 Września 228 Wschowa 39, 54, 106, 107 Śniatyń 225 Środa Śląska 105 Środa 228 Świdnica 105 Święciechowa 117 Xanten 194,195 Tarnopol 123 Teltow 71 Trzebnica 105,117 Trzemeszno 92 Villach 228,230 Wałbrzych 105 Wałcz 100 Zaborów 117 Zabrze 101 Ząbkowice 104 Zborów 224 Zgorzelec 106 Zielona Góra 106 Złotoryja 105 Żary 100 Żółkiew 225
BIBLIOGRAFIA I. Źródła archiwalne Archiwum Archidiecezjalne Poznań: Archidiecezja Poznańska w hitach okupacji, sygn.: OK0083, OK0091 Archiwum Państwowe Wrocław: Okręgowy Urząd Likwidacyjny we Wrocławiu, Akta dzwonów pochodzących z rewindykacji 1948 rok, sygn.: 521, 522, 523. Deutsches Glockenarchiv Norymberga: Hauptkartei, Kreishandwerkerschaft, sygn.: 1,2,3, 7, 8, 9,25. Evangelisches Zentralarchiv Berlin: Ausschusfür die Rückfürungder Glocken e. V, sygn.: 2/4634; 2/4635; 52/78, 52/127, 52/131, 52/148, 52/158, 52/160, 52/161, 52/164, 52/167, 52/169, 52/179, 52/180, 52/194, 52/208. IL Opracowania Aus der Arbeit des deutschen Glockenarchivs, Deutsche Kunst und Denkmalpflege, H. 1, C. Mahrenholz (hrsg.), Berlin 1952. Balcerek-Kosiarz Μ., Budnikowski T„ Grodzki R„ Kubiak P., Morozowski T., Nowak W., Sakson A., Tujdowski Μ., Wagińska-Marzec Μ., Bilans 25 lat Traktatu między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Federalną Niemiec ~ 237 ~
o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy z dnia 17 czerwca 1991 r„ Poznań 2016. Barbasiewicz O., Turek J., Pamięć w procesie pojednania polsko-niemieckiego. Teo ria, historia, refleksje, w: Pamięć i polityka wobec dziedzictwa kulturowego w Polsce i w Niemczech, K. Ziemer (red.), Warszawa 2015. Bund K., Ein historischer Nachtrag zu den Rechtsverhältnissen der sog. Leihglocken, Jahrbuch für Glockenkunde, Bd. 23-24, 2011/2012. Cincio A., Zestawienie strat kulturalnych województwa zielonogórskiego - doku ment ze zbiorów Archiwum Akt Nowych, Ziemia Lubuska, t. 1,2015. Czapliński W., Problemy majątkowe w stosunkach PRL-RFN, Zeszyty Niemcoznaw cze 1988, nr 3. Cziomer E., Zarys historii Niemiec powojennych 1945-1989, Warszawa - Kraków 1997. Das Schicksal der deutschen Kirchenglocken Denkschrift über den Glockenverlust im Kriege und die Heimkehr der geretteten Kirchenglocken, hrsg. vom Ausschuss für die Rückführung der Glocken, Hannover 1952. Dobosz P., Pojęcie dziedzictwa kulturowego i jego znaczenie dla działań polskiej ad ministracji publicznej wobec integracji europejskiej, „Ochrona Zabytków” 55/2, 217, 2002. Gerecka-Żołyńska A., Restytucje dóbr kultury w ujęciu wybranych dokumentów międzynarodowych, w: Prawna ochrona dóbr kultury, red. nauk. T. Gardocka, J. Sobczak, Toruń 2009. Gębczak J., Losy ruchomego mienia kulturalnego i artystycznego na Dolnym Śląsku w czasie drugiej wojny światowej, Wrocław 2000. Glocken des Kreises läuten in Deutschland, „Crossener Heimatblatt” Nr. 4,16 Jg. 2011. Golka Μ., Pamięć społeczna i jej implanty, Warszawa 2009. Grajewski G., Między
sztuką, nauką i polityką, Ochrona zabytków na Dolnym Śląsku w czasach 111 Rzeszy, praca doktorska, Wrocław 2014. Grundmann G., Alte und neue Glockenzier, w: Das Schicksal der deutschen Kir chenglocken Denkschrift über den Glockenverlust im Kriege und die Heimkehr der geretteten Kirchenglocken, hrsg. vom Ausschuss für die Rückführung der Glocken, Hannover 1952. Grundmann G., Glocke läuteten über Schlesien, „Schlesien” Bd. 4,1961. Grzelak J., Ochendowska-Grzelak B., Podstawy źródłowe katalogu strat wojennych zabytków ruchomych z terenu Szczecina i miast Pomorza Zachodniego, mps. 1997 r., zbiory NID Szczecin, nr inw. 512. Grzywacz Μ., Obrońca skarbów. Karol Estreicher ֊ w poszukiwaniu zagrabionych dzieł sztuki, Warszawa 2017. Gürlach Μ., Görlitzer Glockenlandschaft in Vergangenheit und Gegenwart, Görlitz 2008. ~ 238 ~
Hammer К., Poettgen J., Bund К., Glocken zwischen stabilitás loci und Translo zierung. Das Problem der Rückführung translozierter Glocken unter histori schen und rechtlichen Aspekten I-III, Jahrbuch für Glockenkunde, Bd. 11-12, 1999/2000. Hense A., Das Schicksal der Kirchenglocken im Ersten und Zweiten Weltkrieg. Eine rechtshistorische Reminiszenz und zugleich ein Beitrag zum Rechtsstatus der sog. Leihglocken als aktuelles Rechtsproblem des Öffentlichen Sachenrechts, w.՛ Kirche und Religion im Sozialen Rechtsstaat, S. Muckel (hrsg.), Berlin 2003. Jamski P., Nesterow D., Nesterow R., Włodarek A., Ratownictwo dzwonów 1915֊ -1921. Inwentaryzacja dzwonów pochodzących z dawnych Ziem Rzeczypospo litej ewakuowanych przez władze rosyjskie, Warszawa 2016. J.S., Hände weg von den ostdeutschen Glocken, „Volksbote” Bd. 21,18 Jg. 1966. Jurkowicz B., Zbiory Pruskiej Biblioteki Państwowej. Polskie, niemieckie czy europej skie dziedzictwo kultury? w: Pamięć i polityka wobec dziedzictwa kulturowego w Polsce i w Niemczech, K. Ziemer (red.). Warszawa 2015. Kalicki W, Kuhnke Μ., Sztuka zagrabiona. Uprowadzenie Madonny, Warszawa 2014. Karecka L. Μ., Akcja rewindykacyjna w latach 1945-1950. Spór o terminologię czy istotę rzeczy, „Ochrona Zabytków” 55/3/4, 2002. Karkocha Μ., Dzwony kościelne utracone w czasie II wojny światowej z terenu die cezji kieleckiej. Przyczynek do zagadnienia, „Przegląd Nauk Historycznych” 2014, R. 13, nr 2. Katalog zabytków powiatu stargardzkiego, Μ. Majewski (red.), t. 1-2, Stargard 2010. Kochanowska J., Zniszczenia i przekształcenia wyposażeń zabytkowych kościołów
na Pomorzu Zachodnim w pierwszych latach po II wojnie światowej. Uwarun kowania. Problemy badawcze, w: Kościół i sztuka pobrzeża Bałtyku, Μ. Woź niak (red.), Toruń 1998. Kochanowska J., Losy zabytków sakralnych Pomorza Zachodniego podczas wojny i w pierwszych latach powojennych, w: Wspólne dziedzictwo? Ze studiów nad stosunkiem do spuścizny kulturowej na Ziemiach Zachodnich i Północnych, Z. Mazur (red.), Poznań 2000. Kot S., Losy przemieszczonych dóbr kultury w specyficznym kontekście Europy Środ kowej i Wschodniej (na przykładzie Ukrainy), w: Przemieszczone dobra kultury. Przypadek Europy Zachodniej i problemy państw Europy Środkowej i Wschod niej w XX wieku, G. Czubek, P. Kosiewski (red.). Warszawa 2004. Kowalski W, Repatriacja dóbr kultury w sytuacji cesji terytorialnej i rozpadu państw wielonarodowych, „Archeion” 1.106, 2003. Kowalski W, Restytucja dóbr kultury utraconych przez Polskę w okresie II wojny światowej jako element polskiej polityki zagranicznej realizowanej przez Mini sterstwo Spraw Zagranicznych RP w latach 1999-2009, w: Zagrabione - odzy- 239 ~
skane. Działalność Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP w zakresie restytucji dóbr kultury utraconych przez Polskę w okresie II wojny światowej/Looted and Recovered. Restitution by the Ministry of Foreign Affairs of Polands Cultural Property Lost During World War II, W. Kowalski, Μ. Kunhke (red.), Warszawa 2011. Kowalski W., Tytuł prawny Polski do zabytków wywiezionych z Wrocławia pod ko niec i po zakończeniu II wojny światowej, Acta Universitatis Wratislaviensis որ 3440, „Przegląd Prawa i Administracji” LXXXVIII, Wrocław 2012. Kowalski W, Kolekcje muzealne na Ziemiach Zachodnich i Północnych po 1945 roku. Losy i sytuacja prawna, Ziemia Międzyrzecka w przeszłości. Seria mo nograficzna, t. 18, red. nauk. Μ. Tureczek, G. Urbanek, Toruń 2020. Kuszyk K., Poniemieckie, Wołowiec 2019. Labuda A. S., Niemieckie dziedzictwo historyczno-artystyczne w Polsce. Sądy, stereo typy i opinie po II wojnie światowej, „Artium Quaestiones” որ 8, 1997. Lewczuk J., Stan badań nad okresem lateńskim i wpływów rzymskich na terenie wo jewództwa zielonogórskiego, Archeologia Środkowego Nadodrza, t. 1, Zielona Góra 1998. Lunga R., Návrat dwou rekvirowaných zvonů z roku 1620 z Bohumína, „Zprávy památkové péče” 75/2015/1. Łuczak A., Utracone decorum. Grabież dóbr kultury z majątków ziemiaństwa polskie go w czasie okupacji niemieckiej w latach 1939-1945, Warszawa ֊ Poznań 2011. Łuczak T., Dzwon czy złom? Biuletyn IPN, nr 3, 2007. Łukasiuk L., Powrót dzwonów - dębnowskie dzwony po latach wróciły do miasta, „Merkuriusz Dębnowski” nr 5/110, 2011. Matelski D., Losy polskiego dziedzictwa kulturalnego w
latach II wojny światowej i po jej zakończeniu w historiografii, Studia Podlaskie, 1.17, Białystok 2007/2008. Matelski D., Restytucja polskich dóbr kultury w świetle prawodawstwa międzynaro dowego przed i po wejściu Polski do Unii Europejskiej, w: Problemy bezpieczeń stwa Polski w XXI wieku. Studia historyczne i politologiczne, W. Hładkiewicz, Μ. Szczerbiński (red.), Zielona Góra ֊ Gorzów Wlkp. 2009. Matelski D„ Rola muzeów i muzealników polskich w ratowaniu i restytucji utra conego dziedzictwa kultury w XX i XXI wieku (cz. II: od 1945 roku), Rocznik Muzeum Wsi Mazowieckiej w Sierpcu, 3, 2012. Matelski D., Dziedzictwo kultury na pograniczu Ziemi Lubuskiej i Wielkopolski ֊ etnocentryzm, ochrona pamięci narodowej czy wspólne dziedzictwo na przełomie XX-XXI wieku, Nowa Marchia - prowincja zapomniana, Ziemia Lubuska ֊ wspólne korzenie. Zeszyty Naukowe, nr 11, 2013. Menseck R, Erinnerungen an Kloster Paradies, „Heimatgruss” Nr. 93, 1984. Merta-Staszczyk A., Niechciane dziedzictwo. Nieruchomości zabytkowe na Dolnym Śląsku w latach 1945-1989, Warszawa 2018. ~ 240 ~
Mertinat E, Die Glocken der evangelischen Kirche in der Grenzmark, „Grenzmärki sche Heimatblätter” 17 Jg., H. 1-2,1941. Mertinat E, Die Glocken der evangelischen Kirche in der Grenzmark, „Grenzmärki sche Heimatblätter” 18 Jg., H. 1-2, 1942. Muszyński Μ., Skuteczność oświadczenia rządu PRL z 23 sierpnia 1953 roku w spra wie zrzeczenia się reparacji ֊ rozważania w świetle prawa międzynarodowego, „Kwartalnik Prawa Publicznego” 4/3, 2004. Nicholas L. H., Grabież Europy. Losy dziel sztuki w Trzeciej Rzeszy i podczas II woj ny światowej, wyd. 2, Poznań 2016. O kondycji Niemiec. Tożsamość niemiecka w debatach intelektualistów po 1945 roku, wybór i oprać. J. Jabłkowska, L. Żyliński, Poznań 2008. O rewindykacji mienia wywiezionego przez okupanta, „Polska Zachodnia” R. III, nr 47(120), 23.11.1947. Pawlik K., Kampanologia polsko-niemiecka. W związku z publikacją: Marceli Tureczek, Leihglocken. Dzwony z obszaru Polski po 1945 roku przechowywane na terenie Niemiec /Bells from territories within post 1945 borders of Poland stored in Germany, Warszawa, Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego - De partament Dziedzictwa Kulturowego 2011, ss. 871, „Śląski Kwartalnik Histo ryczny Sobótka” 71 (2017), 2. Pawlik K., W odpowiedzi na uwagi Marcelego Tureczka w sprawie Leihglocken, „Ślą ski Kwartalnik Historyczny Sobótka” 73 (2018), 4. Pese C., Das Deutsche Glockenarchiv, w: Mehr als Kunst - das Archiv für Bildende Kunst im Germanischen Nationalmuseum, G. U. Großmann (hrsg.), Nürn berg 1998. Peter C., Ort: Neukloster (Kr. Wismar) Kirche: Ev. ehern. Zisterzienserinnen - Klo sterkirche
St. Maria, 2018, mps w zbiorach Deutsches Glockenmuseum Gesehen Peter A., Die Stadt- und Hauptkirche in Guben/Gubin. Eine Bau und Kulturgeschichte, Guben 2007. Poeggel W., Nauki 1 września 1939 r. Układ o granicy i dobrym sąsiedztwie - prawnomiędzynarodowe podstawy konstruktywnych stosunków pomiędzy Polską a Niemcami, w: Problem granic i obszaru odrodzonego państwa polskiego 1918֊ -1990, A. Czubiński (red.), Poznan 1992. Poettgen J„ Marceli Tureczek, Leihglocken, Jahrbuch für Glockenkunde, Bd. 23-24, 2011/2012. Pokora J., Stan i potrzeba badań nad zabytkowymi dzwonami w Polsce, „Ochrona Zabytków” R. 25, nr 4, 1972. Purchla J., Dziedzictwo kulturowe, w: Kultura a rozwój, J. Hausner, A. Karwińska, J. Purchla (red.), Warszawa 2013. Putzke H., Morber G., Powiernictwo Pruskie - problem legalności działania, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” R. 70, z. 1, 2008. ~ 241 ~
Roth K. H., Rübner H., Wyparte ֊ odroczone - odrzucone. Niemiecki dług reparacyjny wobec Polski i Europy, Poznań 2020. Rozgrywki z Biblioteką Pruską w tle, prof. Tadeusz Polak ֊ rozmowa w redakcji Try buny 9 lutego 2001 roku, w: Dylematy sąsiedztwa, t. 2, Warszawa 2002. Sakson A., Nowe społeczeństwo Ziem Zachodnich i Północnych (1945-2020), Po znań 2020. Sakson A., Pozostawione dobra kultury jako element pamięci byłych niemieckich mieszkańców Ziem Zachodnich i Północnych. Refleksje i uwagi, Ziemia Międzyrzecka w przeszłości. Seria monograficzna, Μ. Tureczek, G. Urbanek (red.), Toruń 2020, w druku. Sanocka-Tureczek K., Heimatmuseum - przyczynek do dziejów muzeum w przed wojennym Gorzowie, Nadwarciański Rocznik Historyczno-Archiwalny, nr 22/2015. Sauermann E., Die Deutsche Glocke und Ihre Schicksal im Krieg, w: Das Schicksal der deutschen Kirchenglocken Denkschrift über den Glockenverlust im Kriege und die Heimkehr der geretteten Kirchenglocken, hrsg. vom Ausschuss für die Rückführung der Glocken, Hannover 1952. Schaben J., Glocke und Denkmalpflege, Beiträge zur Glockenkunde. Eine Sammlung von Referaten herausgegeben vom Beratungsausschluss für das deutsche Glockenwesen, Heidelberg 1970. Schlie E, Die Kunst- und Geschichtsdenkmäler des Grossherzogthums MecklenburgSchwerin, Bd. III, Schwerin 1897. Siwicki Μ., Stosunek władzy lokalnej do obiektów zabytkowych w województwie zielonogórskim w latach 1950-1975, Zimowa Szkoła Historii Najnowszej 2012, Warszawa 2012. Skubiszewski K., Zachodnia granica Polski w świetle traktatów, Poznań 1975. Słomiński Μ., Rozmiary strat w zakresie
zabytków ruchomych na Pomorzu Zachodnim, w: 50 lat polskich badań nad sztuką Szczecina i Pomorza Za chodniego. Materiały z seminarium 29-30 września 1995, Μ. Glińska (red.), Szczecin 1996. Stec P., Dyrektywa 93/7/EWG z perspektywy dwóch dekad funkcjonowania, „San tander Art and Culture Law Review” որ 1/2015. Stolarczyk Μ., Zbieżność i różnice interesów w stosunkach polsko-niemieckich w la tach 1989-2009, Katowice 2010. Straty wojenne. Zabytkowe dzwony utracone w latach 1939-1945 w granicach Pol ski po 1945 roku, է. 1: Województwa krakowskie i rzeszowskie, oprać, ƒ. Gołos, A. Kasprzak-Miler, Poznań 2000. Straty wojenne. Zabytkowe dzwony utracone w latach 1939-1945 w granicach Polski po 1945 roku, t. 2: Województwo poznańskie, oprać. T. Łuczak, Poznań 2006. ~ 242 ~
Straty wojenne. Zabytkowe dzwony utracone w latach 1939-1945 w granicach Polski po 1945 roku, t. 3: Województwo śląskie, cz. 1: Diecezja katowicka wraz z czę ścią diecezji częstochowskiej, oprać. P. Nadolski, Katowice 2008. Szczerbiński H., Restytucja mienia polskiego z zachodnich stref okupacyjnych Nie miec, Warszawa 1983. Tureczek Μ., Między propagandą a rzeczywistością. Niemieckie dobra kultury w percepcji władz i społeczeństwa na Ziemi Lubuskiej po 1945 roku, w: Władza i społeczeństwo wobec niemieckiej spuścizny kulturowej na Ziemi Lubuskiej po II wojnie światowej, B. Mykietów, Μ. Tureczek (red.), Zielona Góra 2010. Tureczek Μ., Zabytkowe dzwony na Ziemi Lubuskiej. Dokumentacja ֊ ochrona badania, Zielona Góra 2010. Tureczek Μ., Niechciane zabytki na Ziemi Lubuskiej. Kościoły poewangelickie w świe tle wybranych akt PWRN w Zielonej Górze, „Studia Zachodnie” 1.13,2011. Tureczek Μ., Leihglocken. Dzwony z obszaru Polski w granicach po 1945 roku prze chowywane na terenie Niemiec, Warszawa 2011. Tureczek Μ., Ziemia Lubuska, społeczny wymiar dialogu o przeszłości i tożsamości, Międzyrzecz - Wschowa - Zielona Góra 2014. Tureczek Μ., Campanae que in confinio sonant. Studium z dziejów ludwisarstwa na po graniczu śląsko-brandebursko-pomorskim wXIII-XVIII wieku, Zielona Góra 2015. Tureczek Μ., Zaginiony średniowieczny dzwon z Lubina w powiecie sulęcińskim odnaleziony w zbiorach Glockenmuseum w Apoldzie (Turyngia). Dzwony jako aspekt prawno-międzynarodowej problematyki ochrony zabytków, Lubuskie Materiały Konserwatorskie, 1.13, 2016. Tureczek Μ., Kilka uwag na temat dokumentacji
do dziejów dzwonów z obszaru Polski w zasobie Evangelisches Zentralarchiv (EZA) w Berlinie, w: Pomerania et alia. Opuscula Joachimo Zdrenka dedicata, red. nauk. J. Karczewska, Μ. Ture czek, Toruń 2017. Tureczek Μ., Jeszcze o Leihglocken, „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka” 73 (2018), 4. Tureczek Μ., Między prawem, polityką i pamięcią - problemy restytucji zabytków na przykładzie tzw. listy Leihglocken. Analiza wybranych dokumentów, w: Re stytucja zabytków w Polsce. Ograniczenia i perspektywy, red. nauk. A. Gerecka-Żołyńska, Poznań 2019. Tureczek Μ., Zabytkowe dzwony z terenów Polski zachodniej i północnej. Problemy badań na tle zagadnienia strat dóbr kultury, „UR Journal of Humanities and Social Science” nr 2(11), 2019. Tureczek Μ., Straty i rozproszenie dóbr kultury na terenach współczesnej zachodniej i północnej Polski w okresie II wojny światowej - wybrane zagadnienia natury prawnej i historycznej, Nowa Marchia - prowincja zapomniana, Ziemia Lubu ska - wspólne korzenie, t. 13, 2020. ~ 243 ~
Tureczek Μ., Straty dóbr kultury podczas II wojny światowej w Polsce Zachodniej i Północnej - problem (niejnowy, Ziemia Międzyrzecka w przeszłości. Seria mo nograficzna, 1.18, red. nauk. Μ. Tureczek, G. Urbanek, Toruń 2020. Tureczek Μ., Konteksty „Poniemieckiego” Karoliny Kuszyk. O doświadczaniu „Pol ski Zachodniej” oczami pokolenia lat 70. XX wieku, „Przegląd Zachodniopo morski” nr 1/2020. Urbanek G., Transport, składowanie i warunki przechowywania dóbr kultury przy wiezionych z Kraju Warty do umocnień łuku Odry-Warty w latach 1942-1945, Ziemia Międzyrzecka w przeszłości. Seria monograficzna, 1.18,2020. Verzeichnis der Sammlungen des Städtischen Museums in Landsberg a. W, Lands berg a. W. 1906. Wojdak E., Dwie rzeźby z Brójec w Muzeum Narodowym w Poznaniu-problem iden tyfikacji, historii i autorstwa, Ziemia Międzyrzecka w przeszłości, t. 9,2011. Wokół niemieckiego dziedzictwa kulturowego na Ziemiach Zachodnich i Północ nych, Z. Mazur (red.), Poznań 1997. Wolff E, Die Glocken der Provinz Brandenburg und Ihre Giesser, Berlin 1920. Wóycicki К., Niemiecki rachunek sumienia. Niemcy wobec przeszłości 1933-1945, Wrocław 2004. Wspólne dziedzictwo? Ze studiów nad stosunkiem do spuścizny kulturowej na Zie miach Zachodnich i Północnych, Z. Mazur (red.), Poznań 2000. Władza i społeczeństwo wobec niemieckiej spuścizny kulturowej na Ziemi Lubuskiej po II wojnie światowej, B. Mykietów, Μ. Tureczek (red.), Zielona Góra 2010. Ziemia Lubuska. Dziedzictwo kulturowe i tożsamość regionu w perspektywie powo jennego siedemdziesięciolecia, red. nauk. T. Nodzyński, Μ. Tureczek, Zielona
Góra - Gorzów Wlkp. 2015. Zięba ƒ., Tureczek Μ., Przywracanie pamięci czy pamięć wybiórcza? Kilka reflek sji wokół akcji porządkowania zabytkowych nekropolii ewangelickich na przy kładzie cmentarza w Brojcach, woj. lubuskie, w: Społeczeństwo obywatelskie a ochrona zabytków na pograniczu polsko-niemieckim, P. Zalewski, B. Bielinis-Kopeć (red.), Gubin-Guben 2014. Zimmermann W, Glocken und Kunstlandschaft, w: Das Schicksal der deut schen Kirchenglocken Denkschrift über den Glockenverlust im Kriege und die Heimkehr der geretteten Kirchenglocken, hrsg. vom Ausschuss für die Rück führung der Glocken, Hannover 1952. III. Akty normatywne Grundgesetzfür die Bundesrepublik Deutschland vom 23. Mai 1949 (BGBl. S. 1). Konwencja dotycząca praw i zwyczajów wojny lądowej (Dz. U. 1927 nr 21, poz. 161). ~ 244 ~
Konwencja UNESCO podpisana w Paryżu 17 listopada 1970 roku dotycząca środ ków zmierzających do zakazu i zapobiegania nielegalnemu przywozowi, wywo zowi i przenoszeniu własności dóbr kultury. Schutz deutschen Kulturguts gegen Abwanderung idE. vom 8. Juli 1999 (BGBl. I S. 17541 Traktat między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Federalną Niemiec o potwier dzeniu istniejącej miedzy nimi granicy, podpisany w Warszawie 14 listopada 1990 r. (Dz. U. 1992 nr 14, poz. 54). Traktat między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Federalną Niemiec o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy, podpisany w Bonn dnia 17 czerwca 1991 r. (Dz. U. 1992 nr 14, poz. 96). Układ między Polską Rzecząpospolitą Ludową a Republiką Federalną Niemiec o podstawach normalizacji ich wzajemnych stosunków, podpisany w Warszawie dnia 7grudnia 1970 r. (Dz. U. 1972 nr 24, poz. 168). Uchwała Nr 93/90 Rady Ministrów z dnia 27 czerwca 1990 r. w sprawie ustano wienia Pełnomocnika Rządu do spraw Polskiego Dziedzictwa Kulturalnego za Granicą. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20 sierpnia 1996 w sprawie Pełnomocnika Rządu do spraw Polskiego Dziedzictwa Kulturalnego za Granicą (Dz. U. 1990 nr 107, poz. 504). IV. Publikacje elektroniczne Domagała K., Niemiecki historyk o reparacjach dla Polski. W wyliczeniach przebił nawet posła Mularczyka, http://wiadomosci.gazeta.pl (dostęp: 4.11.2018). Düngelhoff Μ., Polen wünschen sich ihre alte Glocke zurück, www.derwesten.de (dostęp: 25.04.2018). Gmyz C., Roszczenia Pruskiego Powiernictwa odrzucone, www.rp.pl (dostęp: 13.09.2018). Kurs T., Komu biją dzwony z Warmii i Mazur?
Głównie Niemcom, wyborcza.pl Olsztyn (dostęp: 30.08.2018). Sobański P., Sytuacja prawna dawnych niemieckich dóbr kultury wywłaszczonych po II wojnie światowej, Palestra. Pismo Adwokatury Polskiej, ePalestra, 2016, poz. 37/A (dostęp: 12.09.2018). Pawłowiczowa Μ., Obrazy Matki Bożej przywiezione po II wojnie światowej z Kre sów Wschodnich, opoka.org.pl (dostęp: 4.01.2019). Richtlinien für die Pflege und Reparatur von Leihglocken, BO Nr. A 919 - 28.01.80, http://recht.drs.de (dostęp: 3.02.2019). Schutz deutschen Kulturguts gegen Abwanderung idE vom 8. Juli 1999 (BGBl. I S.1754), www.bgbl.de (dostęp: 4.02.2019). ~ 245 ~
Taka jest wartość utraconych przez Polskę dóbr kultury. Oszacowano zawrotną kwo tę, niezależna.pl (dostęp: 1.11.2018). Wamsiedler S., Zur rechtlichen Situation von Leihglocken, www.wamsiedler.de (dostęp: 25.04.2018). www.aerzteblatt-sachsen-anhalt.de (dostęp: 25.04.2018). www.arcinsys.niedersachsen.de, LkA H, N048 (dostęp: 2.02.2019). www.monumentsmenfoundation.org (dostęp: 2.02.2019).
SUMMARY Berrowed Bells Historical and legal studies on the issue of losses of cultural goods The issue of losses and dispersion of cultural goods in the area of former Ger man eastern provinces, which largely under the Potsdam Treaty fell to Poland (also the USSR - now the Russian Federation) and were then referred to as the Regained Territories in Poland, researchers are mainly interested in post-war issues. This state of affairs is reflected in the extensive literature on the subject, especially after 1990, which took up the above-mentioned issues in the field of research on the attitude to the German cultural heritage of Polish society after the end of World War II. Meanwhile, material culture goods in areas that until 1945 were an integral part of Germany were subject to numerous negative phenomena during the war including both planned requisitions - as was the case with bells, but also other metal objects, as well as moving entire collections to other places crafts, works of art, library and archive collections, and finally with the arrival of the front at the end of 1944 and in 1945 - regular plunder and export, especially to the east, and also to the west the front came. This issue, which must also take into account the issue of various types of warehouses and the distribution of book collections, art collections, etc. by the Germans in the province, despite many undertakings in the scope of various discussions, has not been defined so far for interesting areas. Nevertheless, various activities documenting losses, such as queries carried out by the branches of the
National Heritage Board of Poland - Narodowy Instytut Dziedzictwa (formerly the Regional Centers for Research and Documentation of Monuments - Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków ) in the 1990s, should be emphasized. Attention is drawn primarily to the fairly natural fact that the activities of the Polish state are mainly focused on documenting losses that fall within the circle ~ 247 ~
of cultural goods that can be defined as national. This approach in the face of the scale of losses of the Polish state is obviously understandable and fully explains the efforts of Polish specialists, but in this context areas of western and northern Poland seem to be overlooked in the mainstream of discussion. The reason for this state of affairs is not only the incomplete recognition of what from these areas were taken or moved deeper into Germany or the Soviet Union, but also the problem of disputed legal doctrines of countries such as Germany, Poland and Russia in rela tion to monuments from these areas. Of course, the displacement of cultural goods after 1945 into Poland cannot be omitted - including bells as a kind of „substitute restitution” - although the term explicitly has a slightly different meaning, which is also important for the current analysis. Germany these goods (in a sense, regardless of the fact that these bells are for mally owned by the German State Treasury as the heir of the German Reich - this issue has no legal resolution in Germany), treated and treated as private property of persons and institutions, emphasizing from the beginning in disputes for the right to private property - nowadays also in the spirit of European values (which also raises a number of controversies), moreover, it should be emphasized that un til the turn of 1944 and 1945 (in principle to the Potsdam conference) these were integral areas of the German state. This fact is of great importance for the attitude towards this heritage also on the Polish side. The period of the
Western German Republic until 1990 worked out a comprehensive legal interpretation, even if the provisions of the Potsdam Agreement were interpreted in relation to Poland. The doctrinal foundations developed at that time are still used in Germany at least partly to this day, despite changes in the international situation after 1989. Poland adopts the international principle of territorial perception - also in relation to cultural goods from these areas, but it is difficult to ignore the fact that immediately after World War II Polish authorities sought to transfer e.g. cultural goods from former „Kresy” (former aestern regions of Poland, now in Lithuania, Belarus and Ukraine) to Poland as part of reintegration and repatriation of cultural heritage. To this end, special provisions were planned in bilateral agreements with the USSR, which, however, were not implemented mainly for reasons attributa ble to the Soviet authorities. Still, an example of these operations are undoubtedly the „Ossolineum” (Library Ossolineum), „Panorama Racławicka” (painting work currently presented in Wroclaw) evacuated from Lviv (now Ukraine) collections. The Soviet Union and after its collapse the Russian Federation treats these goods as spoils of war - both towards Poland and Germany - regardless of the fact that in 1945 these areas were formally incorporated into the Polish state. Unfortunately, the current diplomatic relations with this country generally prevent documentary and recovery actions. The fact that the Russian collections contain monuments from today s areas of western and northern
Poland is beyond doubt, but the exact ~ 248 ~
description of what is „deposited” in Russia - also in the absence of documenta tion of losses in western Poland, is almost impossible. In this context, it is hard not to notice the fact that, even though for many reasons, also political and social systematic documentary work began to be carried out in these areas only in the 1950s together with the solidification of the Polish administration. This state of affairs meant that despite attempts, which sometimes gained surprisingly positive effects, war losses in this area - and thus arising in the period of 1939-1945 - were never fully recognized, and the mainstream of today’s discussions as mentioned above concerns these actions against cultural heritage that took place after the end of World War II. These and many other problems underlie questions about the scale of losses of cultural goods in these areas during the war, whether Poland has the right to de mand the return of these goods from Germany and Russia in the light of interna tional and internal law of individual countries, whether it exists today against the background of bilateral relations, there is a need for expert discussions in this area, what is the practical implementation of international agreements such as treaties on friendship and cooperation in relation to cultural goods from these areas? Referring to the questions formulated above, the subject of this book are cultural goods - bells, requisitioned during World War II as a raw material for the defense industry in the integral territories of the Third Reich, which are part of the complex dispute over
their legal situation in the historical context after the Second World War between Poland and Germany, and indirectly also Russia. Thus, the thesis of the book is based on the statement that the effects of plundering cultural goods dur ing World War II are still a significant obstacle to scientific research focused on the cultural heritage of contemporary western and northern Poland, and attempts to recover from this type of difficulty must be based on Polish cooperation German in this regard - also taking into account relations with Russian specialists. Referring to the thesis, the attempt to refer to the above-mentioned problems will be based on the issue of bells losses during World War II and their fate after 1945. The topographic scope of the work is defined by the concept of Leihglocken (from German: berrowed bells), which directly touches upon areas lost by Germany to Poland and the USSR after 1945. ~ 249 ~ |
| any_adam_object | 1 |
| any_adam_object_boolean | 1 |
| author | Tureczek, Marceli 1979- |
| author2 | Peszke, Adam |
| author2_role | trl |
| author2_variant | a p ap |
| author_GND | (DE-588)131392670 |
| author_facet | Tureczek, Marceli 1979- Peszke, Adam |
| author_role | aut |
| author_sort | Tureczek, Marceli 1979- |
| author_variant | m t mt |
| building | Verbundindex |
| bvnumber | BV047337600 |
| ctrlnum | (OCoLC)1257806315 (DE-599)BVBBV047337600 |
| era | Geschichte gnd |
| era_facet | Geschichte |
| format | Book |
| fullrecord | <?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?><collection xmlns="http://www.loc.gov/MARC21/slim"><record><leader>03970nam a2200745 cb4500</leader><controlfield tag="001">BV047337600</controlfield><controlfield tag="003">DE-604</controlfield><controlfield tag="005">20220531 </controlfield><controlfield tag="007">t</controlfield><controlfield tag="008">210621s2020 a||| |||| 00||| pol d</controlfield><datafield tag="015" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">UWD 2020/35271</subfield><subfield code="2">dnb</subfield></datafield><datafield tag="020" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">9788366412033</subfield><subfield code="9">978-83-66412-03-3</subfield></datafield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(OCoLC)1257806315</subfield></datafield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(DE-599)BVBBV047337600</subfield></datafield><datafield tag="040" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-604</subfield><subfield code="b">ger</subfield><subfield code="e">rda</subfield></datafield><datafield tag="041" ind1="0" ind2=" "><subfield code="a">pol</subfield></datafield><datafield tag="049" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-12</subfield></datafield><datafield tag="084" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">OST</subfield><subfield code="q">DE-12</subfield><subfield code="2">fid</subfield></datafield><datafield tag="100" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">Tureczek, Marceli</subfield><subfield code="d">1979-</subfield><subfield code="e">Verfasser</subfield><subfield code="0">(DE-588)131392670</subfield><subfield code="4">aut</subfield></datafield><datafield tag="245" ind1="1" ind2="0"><subfield code="a">Dzwony pożyczone</subfield><subfield code="b">studia historyczne nad problematyką strat kultury = Berrowed bells : historical and legal studies on the issue of losses of cultural goods</subfield><subfield code="c">Marceli Tureczek ; tłumaczenie tekstów niemieckojęzycznych Adam Peszke</subfield></datafield><datafield tag="246" ind1="1" ind2="1"><subfield code="a">Berrowed bells</subfield></datafield><datafield tag="264" ind1=" " ind2="1"><subfield code="a">Poznań</subfield><subfield code="b">Instytut Zachodni</subfield><subfield code="c">2020</subfield></datafield><datafield tag="300" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">249 Seiten</subfield><subfield code="b">Illustrationen, Karten</subfield><subfield code="c">21 cm</subfield></datafield><datafield tag="336" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">txt</subfield><subfield code="2">rdacontent</subfield></datafield><datafield tag="337" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">n</subfield><subfield code="2">rdamedia</subfield></datafield><datafield tag="338" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">nc</subfield><subfield code="2">rdacarrier</subfield></datafield><datafield tag="490" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">Ziemie Zachodnie</subfield><subfield code="v">nr 28</subfield></datafield><datafield tag="546" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">Zusammenfassung in englischer Sprache: Berrowed bells. Historical and legal studies on the issue of losses of cultural goods</subfield></datafield><datafield tag="648" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Geschichte</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">II wojna światowa (1939-1945)</subfield><subfield code="2">dbn</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Dzwony</subfield><subfield code="2">dbn</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Ludwisarstwo</subfield><subfield code="2">dbn</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Prawo międzynarodowe</subfield><subfield code="2">dbn</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Restytucja dóbr kultury</subfield><subfield code="2">dbn</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Straty wojenne</subfield><subfield code="2">dbn</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Trzecia Rzesza</subfield><subfield code="2">dbn</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Zaginione dzieła sztuki</subfield><subfield code="2">dbn</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Zweiter Weltkrieg</subfield><subfield code="0">(DE-588)4079167-1</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Erstattung</subfield><subfield code="0">(DE-588)4015405-1</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Kulturgut</subfield><subfield code="0">(DE-588)4139819-1</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Kunstraub</subfield><subfield code="0">(DE-588)4134168-5</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="651" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Niemcy</subfield><subfield code="2">dbn</subfield></datafield><datafield tag="651" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Polska</subfield><subfield code="2">dbn</subfield></datafield><datafield tag="651" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Polen</subfield><subfield code="0">(DE-588)4046496-9</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="651" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Deutschland</subfield><subfield code="0">(DE-588)4011882-4</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="0"><subfield code="a">Polen</subfield><subfield code="0">(DE-588)4046496-9</subfield><subfield code="D">g</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="1"><subfield code="a">Deutschland</subfield><subfield code="0">(DE-588)4011882-4</subfield><subfield code="D">g</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="2"><subfield code="a">Zweiter Weltkrieg</subfield><subfield code="0">(DE-588)4079167-1</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="3"><subfield code="a">Kunstraub</subfield><subfield code="0">(DE-588)4134168-5</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="4"><subfield code="a">Kulturgut</subfield><subfield code="0">(DE-588)4139819-1</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="5"><subfield code="a">Erstattung</subfield><subfield code="0">(DE-588)4015405-1</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="6"><subfield code="a">Geschichte</subfield><subfield code="A">z</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2=" "><subfield code="5">DE-604</subfield></datafield><datafield tag="700" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">Peszke, Adam</subfield><subfield code="4">trl</subfield></datafield><datafield tag="830" ind1=" " ind2="0"><subfield code="a">Ziemie Zachodnie</subfield><subfield code="v">nr 28</subfield><subfield code="w">(DE-604)BV007227053</subfield><subfield code="9">28</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">HEBIS Datenaustausch</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032740071&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Inhaltsverzeichnis</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032740071&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Inhaltsverzeichnis</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032740071&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Register // Ortsregister</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032740071&sequence=000007&line_number=0004&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Literaturverzeichnis</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032740071&sequence=000009&line_number=0005&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Abstract</subfield></datafield><datafield tag="940" ind1="1" ind2=" "><subfield code="n">oe</subfield></datafield><datafield tag="940" ind1="1" ind2=" "><subfield code="q">BSB_NED_20220531</subfield></datafield><datafield tag="999" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-032740071</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">709</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">0904</subfield><subfield code="g">438</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">709</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">0904</subfield><subfield code="g">43</subfield></datafield></record></collection> |
| geographic | Niemcy dbn Polska dbn Polen (DE-588)4046496-9 gnd Deutschland (DE-588)4011882-4 gnd |
| geographic_facet | Niemcy Polska Polen Deutschland |
| id | DE-604.BV047337600 |
| illustrated | Illustrated |
| index_date | 2024-07-03T17:33:19Z |
| indexdate | 2024-07-10T09:09:21Z |
| institution | BVB |
| isbn | 9788366412033 |
| language | Polish |
| oai_aleph_id | oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-032740071 |
| oclc_num | 1257806315 |
| open_access_boolean | |
| owner | DE-12 |
| owner_facet | DE-12 |
| physical | 249 Seiten Illustrationen, Karten 21 cm |
| psigel | BSB_NED_20220531 |
| publishDate | 2020 |
| publishDateSearch | 2020 |
| publishDateSort | 2020 |
| publisher | Instytut Zachodni |
| record_format | marc |
| series | Ziemie Zachodnie |
| series2 | Ziemie Zachodnie |
| spelling | Tureczek, Marceli 1979- Verfasser (DE-588)131392670 aut Dzwony pożyczone studia historyczne nad problematyką strat kultury = Berrowed bells : historical and legal studies on the issue of losses of cultural goods Marceli Tureczek ; tłumaczenie tekstów niemieckojęzycznych Adam Peszke Berrowed bells Poznań Instytut Zachodni 2020 249 Seiten Illustrationen, Karten 21 cm txt rdacontent n rdamedia nc rdacarrier Ziemie Zachodnie nr 28 Zusammenfassung in englischer Sprache: Berrowed bells. Historical and legal studies on the issue of losses of cultural goods Geschichte gnd rswk-swf II wojna światowa (1939-1945) dbn Dzwony dbn Ludwisarstwo dbn Prawo międzynarodowe dbn Restytucja dóbr kultury dbn Straty wojenne dbn Trzecia Rzesza dbn Zaginione dzieła sztuki dbn Zweiter Weltkrieg (DE-588)4079167-1 gnd rswk-swf Erstattung (DE-588)4015405-1 gnd rswk-swf Kulturgut (DE-588)4139819-1 gnd rswk-swf Kunstraub (DE-588)4134168-5 gnd rswk-swf Niemcy dbn Polska dbn Polen (DE-588)4046496-9 gnd rswk-swf Deutschland (DE-588)4011882-4 gnd rswk-swf Polen (DE-588)4046496-9 g Deutschland (DE-588)4011882-4 g Zweiter Weltkrieg (DE-588)4079167-1 s Kunstraub (DE-588)4134168-5 s Kulturgut (DE-588)4139819-1 s Erstattung (DE-588)4015405-1 s Geschichte z DE-604 Peszke, Adam trl Ziemie Zachodnie nr 28 (DE-604)BV007227053 28 HEBIS Datenaustausch application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032740071&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Inhaltsverzeichnis Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032740071&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Inhaltsverzeichnis Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032740071&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Register // Ortsregister Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032740071&sequence=000007&line_number=0004&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Literaturverzeichnis Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032740071&sequence=000009&line_number=0005&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Abstract |
| spellingShingle | Tureczek, Marceli 1979- Dzwony pożyczone studia historyczne nad problematyką strat kultury = Berrowed bells : historical and legal studies on the issue of losses of cultural goods Ziemie Zachodnie II wojna światowa (1939-1945) dbn Dzwony dbn Ludwisarstwo dbn Prawo międzynarodowe dbn Restytucja dóbr kultury dbn Straty wojenne dbn Trzecia Rzesza dbn Zaginione dzieła sztuki dbn Zweiter Weltkrieg (DE-588)4079167-1 gnd Erstattung (DE-588)4015405-1 gnd Kulturgut (DE-588)4139819-1 gnd Kunstraub (DE-588)4134168-5 gnd |
| subject_GND | (DE-588)4079167-1 (DE-588)4015405-1 (DE-588)4139819-1 (DE-588)4134168-5 (DE-588)4046496-9 (DE-588)4011882-4 |
| title | Dzwony pożyczone studia historyczne nad problematyką strat kultury = Berrowed bells : historical and legal studies on the issue of losses of cultural goods |
| title_alt | Berrowed bells |
| title_auth | Dzwony pożyczone studia historyczne nad problematyką strat kultury = Berrowed bells : historical and legal studies on the issue of losses of cultural goods |
| title_exact_search | Dzwony pożyczone studia historyczne nad problematyką strat kultury = Berrowed bells : historical and legal studies on the issue of losses of cultural goods |
| title_exact_search_txtP | Dzwony pożyczone studia historyczne nad problematyką strat kultury = Berrowed bells : historical and legal studies on the issue of losses of cultural goods |
| title_full | Dzwony pożyczone studia historyczne nad problematyką strat kultury = Berrowed bells : historical and legal studies on the issue of losses of cultural goods Marceli Tureczek ; tłumaczenie tekstów niemieckojęzycznych Adam Peszke |
| title_fullStr | Dzwony pożyczone studia historyczne nad problematyką strat kultury = Berrowed bells : historical and legal studies on the issue of losses of cultural goods Marceli Tureczek ; tłumaczenie tekstów niemieckojęzycznych Adam Peszke |
| title_full_unstemmed | Dzwony pożyczone studia historyczne nad problematyką strat kultury = Berrowed bells : historical and legal studies on the issue of losses of cultural goods Marceli Tureczek ; tłumaczenie tekstów niemieckojęzycznych Adam Peszke |
| title_short | Dzwony pożyczone |
| title_sort | dzwony pozyczone studia historyczne nad problematyka strat kultury berrowed bells historical and legal studies on the issue of losses of cultural goods |
| title_sub | studia historyczne nad problematyką strat kultury = Berrowed bells : historical and legal studies on the issue of losses of cultural goods |
| topic | II wojna światowa (1939-1945) dbn Dzwony dbn Ludwisarstwo dbn Prawo międzynarodowe dbn Restytucja dóbr kultury dbn Straty wojenne dbn Trzecia Rzesza dbn Zaginione dzieła sztuki dbn Zweiter Weltkrieg (DE-588)4079167-1 gnd Erstattung (DE-588)4015405-1 gnd Kulturgut (DE-588)4139819-1 gnd Kunstraub (DE-588)4134168-5 gnd |
| topic_facet | II wojna światowa (1939-1945) Dzwony Ludwisarstwo Prawo międzynarodowe Restytucja dóbr kultury Straty wojenne Trzecia Rzesza Zaginione dzieła sztuki Zweiter Weltkrieg Erstattung Kulturgut Kunstraub Niemcy Polska Polen Deutschland |
| url | http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032740071&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032740071&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032740071&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032740071&sequence=000007&line_number=0004&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032740071&sequence=000009&line_number=0005&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |
| volume_link | (DE-604)BV007227053 |
| work_keys_str_mv | AT tureczekmarceli dzwonypozyczonestudiahistorycznenadproblematykastratkulturyberrowedbellshistoricalandlegalstudiesontheissueoflossesofculturalgoods AT peszkeadam dzwonypozyczonestudiahistorycznenadproblematykastratkulturyberrowedbellshistoricalandlegalstudiesontheissueoflossesofculturalgoods AT tureczekmarceli berrowedbells AT peszkeadam berrowedbells |
Es ist kein Print-Exemplar vorhanden.
Inhaltsverzeichnis