Antroponimia złotników poznańskich XVI-XVIII wieku: studium onomastyczno-kulturowe
Saved in:
| Main Author: | |
|---|---|
| Format: | Thesis Book |
| Language: | Polish |
| Published: |
Poznań
Wydawnictwo Rys
2020
|
| Edition: | Wydanie 1 |
| Subjects: | |
| Online Access: | Volltext Volltext Inhaltsverzeichnis Literaturverzeichnis Abstract |
| Item Description: | Ursprüngliche Dissertation enthält zwei Kapitel weniger und ein kürzeres Literaturverzeichnis |
| Physical Description: | 374 Seiten Illustrationen, Diagramme |
| ISBN: | 9788366666047 |
Staff View
MARC
| LEADER | 00000nam a2200000 c 4500 | ||
|---|---|---|---|
| 001 | BV046992377 | ||
| 003 | DE-604 | ||
| 005 | 20220216 | ||
| 007 | t | ||
| 008 | 201111s2020 a||| m||| 00||| pol d | ||
| 020 | |a 9788366666047 |9 978-83-66666-04-7 | ||
| 035 | |a (OCoLC)1220888986 | ||
| 035 | |a (DE-599)BVBBV046992377 | ||
| 040 | |a DE-604 |b ger |e rda | ||
| 041 | 0 | |a pol | |
| 049 | |a DE-12 | ||
| 084 | |a OST |q DE-12 |2 fid | ||
| 100 | 1 | |a Nowak-Pasterska, Ewa |e Verfasser |0 (DE-588)123007158X |4 aut | |
| 245 | 1 | 0 | |a Antroponimia złotników poznańskich XVI-XVIII wieku |b studium onomastyczno-kulturowe |c Ewa Nowak-Pasterska |
| 250 | |a Wydanie 1 | ||
| 264 | 1 | |a Poznań |b Wydawnictwo Rys |c 2020 | |
| 300 | |a 374 Seiten |b Illustrationen, Diagramme | ||
| 336 | |b txt |2 rdacontent | ||
| 337 | |b n |2 rdamedia | ||
| 338 | |b nc |2 rdacarrier | ||
| 500 | |a Ursprüngliche Dissertation enthält zwei Kapitel weniger und ein kürzeres Literaturverzeichnis | ||
| 502 | |b Dissertation |c Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Wydział Filologii Polskiej i Klasycznej, Instytut Filologii Polskiej |d 2019 | ||
| 648 | 7 | |a Geschichte 1500-1800 |2 gnd |9 rswk-swf | |
| 650 | 0 | 7 | |a Goldschmied |0 (DE-588)4157878-8 |2 gnd |9 rswk-swf |
| 650 | 0 | 7 | |a Personenname |0 (DE-588)4045285-2 |2 gnd |9 rswk-swf |
| 651 | 7 | |a Posen |0 (DE-588)4046868-9 |2 gnd |9 rswk-swf | |
| 655 | 7 | |0 (DE-588)4113937-9 |a Hochschulschrift |2 gnd-content | |
| 689 | 0 | 0 | |a Posen |0 (DE-588)4046868-9 |D g |
| 689 | 0 | 1 | |a Goldschmied |0 (DE-588)4157878-8 |D s |
| 689 | 0 | 2 | |a Personenname |0 (DE-588)4045285-2 |D s |
| 689 | 0 | 3 | |a Geschichte 1500-1800 |A z |
| 689 | 0 | |5 DE-604 | |
| 776 | 0 | 8 | |i Erscheint auch als |n Online-Ausgabe |
| 856 | 4 | 1 | |u https://bip.amu.edu.pl/__data/assets/pdf_file/0024/116646/Nowak-Pasterska-Ewa_rozprawa-doktorska-cz.-I.pdf |x Verlag |z kostenfrei |3 Volltext |
| 856 | 4 | 1 | |u https://repozytorium.amu.edu.pl/bitstream/10593/25224/1/Praca%20doktorska_tom%201_E.Nowak-Pasterska.pdf |x Verlag |z kostenfrei |3 Volltext |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032400194&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Inhaltsverzeichnis |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032400194&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Literaturverzeichnis |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032400194&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Abstract |
| 912 | |a ebook | ||
| 940 | 1 | |n oe | |
| 940 | 1 | |q BSB_NED_20220216 | |
| 999 | |a oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-032400194 | ||
| 942 | 1 | 1 | |c 307.09 |e 22/bsb |f 0903 |g 438 |
| 942 | 1 | 1 | |c 306.09 |e 22/bsb |f 0903 |g 438 |
| 942 | 1 | 1 | |c 417.7 |e 22/bsb |f 0903 |g 438 |
Record in the Search Index
| _version_ | 1804181935027650560 |
|---|---|
| adam_text | Spis treści Wstęp........................................................................................................................7 Rozdział 1. Teoretyczne podstawy pracy..................................................................9 1.1. Metodologia.....................................................................................................9 1.2. Stan badań antroponomastycznych w Polsce................................................ 12 ^ 1.3. Stan badań antroponimii Poznania i innych miast wielkopolskich XVI-XVIII wieku........................................................................................... 17 1.4. Pojęcie nazwisko w języku i kulturzepolskiej............................................... 23 ^ Rozdział 2. Konteksty poznańskiego cechu złotników w wiekach XVI-XVIII....27 ֊ 2.1. Historia poznańskiego cechu złotników........................................................ 27 w՜ 2.2. Złotnictwo poznańskie jako dziedzina artystyczna....................................... 30 2.3. Złotnicy jako grupa rzemieślnicza................................................................. 33 ,/ 2.3.1. Funkcjonowanie wspólnoty złotników i organizacja pracy w obrębie bractwa cechowego.............................................................34 ^ 2.3.2. Kariera zawodowa złotnika, czyli droga od ucznia do mistrza............36 ¡z 2.4. Kobiety w organizacji cechowej.....................................................................40 z 2.5. Znani złotnicy i rodziny złotnicze.................................................................. 41 i.
Rozdział 3. Charakterystyka wykorzystanych źródeł archiwalnych.......................49 . Rozdział 4. Sposoby identyfikowania złotników w księgach cechu.....................69 / 4.1. Modele identyfikacyjne.................................................................................69 c 4.2. Identyfikacje kobiet........................................................................................74 c՜Rozdział 5. Pisownia i gramatyka nazwisk złotników. 5.1. Uwagi o pisowni polskich nazwisk.................... 5.2. Polsko-niemieckie interferencje graficzne.......... 5.3. Cechy dialektalne antroponimii złotników......... 5.4. Uwagi o odmianie nazwisk................................. 5.5. Wariantywność pisowni a odrębne nazwiska..... ՝ ì֊ 77 79 81 84 86 Rozdział 6. Analiza i interpretacja nazwisk złotników..........................................93 6.1. Klasyfikacj e nazwisk ֊ zagadnienia ogólne.................................................. 93 6.2. Budowa polskich nazwisk złotników............................................................96 6.3. Motywacyjna typologia nazwisk złotników................................................105 6.4. Nazwiska pochodzenia niemieckiego..........................................................115 Rozdział 7. Imiona złotników poznańskich.........................................................129 7.1. Kulturowe tło motywacji imion złotników..................................................130 7.2. Warianty językowe imion............................................................................ 133 7.3. Pisownia imion
złotników...........................................................................137 5
7.4. Polskie i niemieckie ekwiwalenty imion......................................................140 7.5. Frekwencja imion złotników........................................................................ 142 7.6. Imiona starotestamentowe............................................................................ 145 7.7. Najpopularniejsze imiona złotników............................................................147 Zestawienie imion................................................................................................. 150 Zakończenie.......................................................................................................... 157 Słownik nazwisk złotników poznańskich XVI-XVIII wieku..............................159 Zasady ekscerpcji materiału......................................................................... 159 Sposób prezentacji materiału....................................................................... 160 Budowa artykułu hasłowego......................................................................... 161 Słownik A-Z................................................................................................. 167 Zasady transliteracji cytatów źródłowych................................................... 361 Literatura...............................................................................................................353 Literatura do dziejów Poznania i złotnictwa poznańskiego wieku XVI-XVIII...... 363 Wykaz skrótów źródłowych i bibliograficznych.................................................. 365
Abstract.................................................................................................................371
Literatura Abramowicz Z., Antroponimia a tożsamość narodowa, w: Nazwy własne a społeczeństwo, t. 1, pod red. R. Łobodzińskiej, Łask 2010, s. 129-140. Abramowicz Z., Antroponimia Żydów białostockich, Białystok 2010. Abramowicz Z., Nazwiska Żydów białostockich, w: Antroponimia słowiańska, Prace Onomastyczne 35, podred. E. Wolnicz-Pawłowskiej i J. Dumy, Warszawa 1996. Abramowicz Z., Skrócone formy imion chrzestnych Podłasian w XVI-XVII w., w: Funkcje nazw własnych w kułturze i komunikacji, pod red. I. Samowskiej-Giefing, M. Balowskiego i M. Graf, Poznań 2015, s. 13-26. Abramowicz Z., Citko L., Dacewicz L., Słownik historycznych nazw osobowych Białostoc czyzny (XV-XV1I w.), t. 1-2, Białystok 1997-1998. Abramowicz Z., Słownik etymologiczny nazwisk Żydów białostockich, Białystok 2003. Antroponimia Polski odXVI do końca XVIII wieku. Wybór artykułów hasłowych oraz wykazy nazwiskwraz z chronologią i geografią, podred. A. Cieślikowej, K. Skowronek, H. Górny, t. 1-6, Kraków 2007-2016. Bach A., Deutsche Namenkunde, 1/1-2: Die Deutschen Personennamen, Heidelberg 1952-1953. Bach A., Die deutschen Personennamen, Berlin 1943. Bahlow H., Deutsches Namenlexicon. Familien- udn Vornamen nach Ursprung und Sinn erklärt, München 1967; 5 Auflage Frankflirt am Main 1980. Banderowicz K., Hybrydowe społeczeństwo. O procesach migracyjnych na podstawie onimów historycznych mieszkańców Poznania, w: Mnohotvárnost a specifičnost onomastiky, Ostrava 2010, s. 29-37. Banderowicz K., Imionapoznaniaków u progu XVIIstulecia (na materiale Akt sądu wójtowskie go). „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria
Językoznawcza” 2009, t. XV, s. 137-152. Banderowicz K., Nazwiska nowych obywateli poznańskich na podstawie Ksiąg przyjęć do prawa miejskiego (1575-1793), Poznań 2013. Banderowicz K., Poznaniacy - mieszkańcy Wielkopolski, krajanie czy obywatele świata? Procesy migracyjne uchwycone w nazwiskach i tekście poznańskich ksiąg przyjęć do prawa miejskiego (1575-1793), w: Miasto w perspektywie onomastyki i historii, pod red. I. Sarnowskiej- Giefing i M. Graf, Poznań 2010, s. 63-78. Banderowicz K., Sposoby identyfikowania obywateli poznańskich i wskaźniki stabilizacji ich nazwisk na podstawie ksiąg przyjęć do prawa miejskiego. „Poznańskie Spotkania Języ koznawcze” 2011, Studia onomastyczne i dialektologiczne, pod red A. Pihan-Kijasowej i I. Samowskiej-Giefing, s. 43-60. Banderowicz K., Zbiór staropolskich obrazów. O odapelatywnych nazwiskach mieszkańców Poznania, w: Nazwy własne a społeczeństwo, t. 1, pod red. R. Łobodzińskiej, Łask 2010, s. 259-276. Biolik M., Germanizacja nazwisk polskich mieszkańców okolic Węgorzewa w latach 16531853. „Prace Językoznawcze” 1997, z. 1, s. 5-19. Biolik M., Zmiany morfemiczne w nazwiskach polskich na -ski (Leksykalizacja,perintegracja i absorpcja morfologiczna). „Prace Językoznawcze” nr 3, UWM, Olsztyn 2001, s. 5-19. Biolik M., Nazwiska mieszczan Węgorzewa z lat 1653-1853 przykładem kształtowania się nazwisk mieszczańskich na terenie byłych Prus Wschodnich, w: Miasto w perspektywie onomastyki i historii, pod red. I. Samowskiej-Giefing i M. Graf, Poznań 2010, s. 79-88. 353
Borek H., Szumska U., Nazwiska mieszkańców Bytomia odkoňcaXVI w. do roku 1740. Studium nazewnicze i społeczno-narodowościowe, Warszawa-Wrocław 1976. Brechenmacher J.K., Etymologisches Wörterbuch der deutsche Familiennamen, Bd. I-II, Limburg a.d. Lahn 1957-1963. Breza E., Nazwiska Pomorzan. Pochodzenie i zmiany, tom 1-3, Gdańsk 2000-2004. Breza E., Sposoby germanizacji antroponimów na Pomorzu, w: Nazewnictwo obszarów języ kowo mieszanych, podred. H. Gómowicza, Wrocław 1981, s. 107-115. Bubak 1, Proces kształtowania się polskiego nazwiska mieszczańskiego i chłopskiego, Kra ków 1986. Bubak J., Słownik nazw osobowych i elementów identyfikacyjnych Sądecczyzny XV-XVII w. Imiona, nazwiska, przezwiska, cz. I: A-M, cz. II: N-Ż, Kraków 1992. Bystroń J. S., Nazwiska polskie, wyd. 3, Warszawa 1993. Cieślikowa A., Antroponimia Polski od XVI do XVIII wieku (Wstępne uwagi redakcyjne), w: Antroponimia słowiańska, pod red. E. Wolnicz-Pawłowskiej i J. Dumy, Prace Onomastyczne 35, Warszawa 1996, s. 69-73. Cieślikowa A., Derywacja paradygmatyczna w staropolskiej antroponimii, Kraków 1991. Cieślikowa A., Grafia i fonetyka w nazwiskach Polaków, w: Studia linguistica in honorem Edvardi Breza, pod red. J. Trempały, Bydgoszcz 2008, s. 30-36. Cieślikowa A., Kryteriawłączania nazwisk z ziem pogranicznych do opracowania „Antroponi mii Polski odXVI do XVIII wieku ”, w: Nazewnictwo na pograniczach etniczno-językowych. Studia slawistyczne. Materiały z Międzynarodowej Konferencji onomastycznej, pod red. Z. Abramowicz i L. Dacewicz, Białystok 1999, s. 68-74. Cieślikowa A., O motywacji w onomastyce.
„Polonica” XVII, 1994, s. 193-199. Cieślikowa A., O współczesnych słowotwórczych analizach onomastycznych, w: Metodologia badań onomastycznych, pod red. M. Biolik, Olsztyn 2003, s. 50-57. Cieślikowa A., Staropolskie odapelatywne nazwy osobowe. Proces onimizacji, Wrocław-Warszawa-Kraków 1990. Citko L., Nazewnictwo osobowe północnego Podlasia w XVI w, Białystok 2001. Czachorowska M., System antroponimiczny w wielkopolskich rotach sądowych, Byd goszcz 1998. Czaplicka M., Odapelatywne nazwy osobowe w bydgoskich księgach miejskich od końca XV wieku do początku XVIII wieku w perspektywie badań kognitywnych, w: Przeszłość, teraźniejszość iprzyszłośćpolskiej onomastyki, pod red. R. Łobodzińskiej, Wrocław 2003, s. 115-121. Czaplicka-Niedbalska M., Nazwiska mieszkańców Bydgoszczy odIIpołowy XVw. do Ipołowy XVIII w., Bydgoszcz 1996. Czopek-Kopciuch B., Adaptacje niemieckich nazw miejscowych w języku polskim, Kra ków 1995. Czopek-Kopciuch A., Nazwiska polskie w Zagłębiu Ruhry, Kraków 2004. Dacewicz L., Antroponimia Białegostoku w XVII-XVIII wieku, Białystok 2001. Dacewicz L., Antroponimia Żydów Podlasia w XVII-XVIII wieku, Białystok 2008. Dacewicz L., Historia nazwisk na kresach północno-wschodnich Rzeczpospolitej (XV-XVIII wiek), Białystok 2014. Dacewicz L., Nazewnictwo kobiet w dawnym powiecie mielnickim (XVI-XVII), Biały stok 1994. Debus E, Die Bedeutung der Stadtfür die Entstehung der deutschen Familiennamen, w: Miasto w perspektywie onomastyki i historii, pod red. I. Samowskiej-Giefing i M. Graf, Poznań 2010, s. 105-114. 354
Debus F., Rola miasta w procesie tworzenia niemieckich nazwisk, przekł. I. Samowska-Giefing, w: Miasto w perspektywie onomastyki i historii, pod red. I. Samowskiej-Giefing i M. Graf, Poznań 2010, s. 115-124. Dictionary ofAmerican Family Names, ed. Patrick Hanks, Oxford University Press 2003. Duden—Familiennamen. Herkunft und Bedeutung von 20 000 Nachnamen, bearb. von R. und V. Kohlheim, Mannheim-Leipzig-Wien-Zürich 2005. Dubisz S., O „nobilitacji” nazwisk mieszczańskich na Mazowszu w XVII i XVIII w. „Prace Filologiczne”, t. XXXII, 1985, s. 97-107. Dzieje Poznania do roku 1793, podred. J. Topolskiego, cz. 1-2, Warszawa-Poznań 1988. Dzieje Poznania i Województwa Poznańskiego. Informator o materiałach archiwalnych, opr. zbiorowe pod kierunkiem Cz. Skopowskiego, Warszawa 1972. Dzieje Wielkopolski, podred. J. Topolskiego, t. 1 do roku 1793, Poznań 1969. Eichler E., Onomastyka wobec językoznawstwa ogólnego, w: V Ogólnopolska Konferencja Onomastyczna. 3-5 września 1988. Księga referatów, pod red. K. Zierhoffera, Poznań 1988, s. 105-108. Etymologisches Lexicon jüdischen Familiennamen, von E.H. und H.W. Guggenheimer, R. G. Sam, München, New Providence, London, Paris 1996. Fleischer W., Die deutschen Personennamen, Geschichte, Bildung und Bedeutung, Berlin 1964. Gala S., Słownik nazwisk i przezwisk ludności ziemi piotrkowskiej, Piotrków Trybunal ski—Lodź 1997. Gottschald M., Deutsche Namenkunde. Mit einer Einführung in die Familiennamenkunde von RudolfSchütyeichel, 6., durchgesehene und bibliographisch aktualisierte Auflage, BerlinNew York 2006 [wyd. 4, Berlin 1971]. Gómowicz H.,
Słownik nazwisk mieszkańców Powiśla Gdańskiego, Gdańsk 1992. Górny H., Nazwiska mieszkańców wybranych miejscowości dawnej ziemi sanockiej w świetle interferencji etniczno-językowej (XV-XIXw.), Rzeszów 2004. Górny M., Przezwiska i nazwiska chłopów pałuckich w XVIII wieku. Pochodzenie i budowa, Wrocław 1990. Graf M., Historyczny antroponomastykon Poznania (naprzykładzie imion dawnych mieszkań ców miasta), w: Nasz język w przeszłości - nasza przeszłość w języku, pod red. I. Kępki i L. Wardy-Radys, Gdańsk 2011. Graf M., Imiona mieszkańców Poznania w najstarszych dokumentach miejskich, w: Mnoho tvárnost a specifičnost onomastiky, Ostrava 2010, s. 158-164. Graf M., Imiona najmłodszych mieszkańców Poznania. „Onomastica” 2006, nr LI (współautor M. Korzeniowska-Gosieniecka). Graf M., Nazwy budowłi i miejsc wydziełonych, w: Nazewnictwo geograficzne Poznania. Zbiór studiów, pod red. Z. Zagórskiego, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2008. Grzybowski S., Nazwisko i jego stałość jako ełement identyfikacji osoby w dawnym prawie polskim. „Onomastica” III, 1957, s. 485-519. Jaracz M., Nazwiska mieszkańców Kalisza od XVI do XVIII wieku, Bydgoszcz 2001. Kaleta Z., Ewolucja nazwisk słowiańskich. Studium teoretvczno-porównawcze, Kra ków 1999. Kaleta Z., Nazwisko w kulturze polskiej, Warszawa 1998. Karaś M., Imię, nazwisko, przezwisko = nazwa osobowa wpolszczyźnie. „Onomastica” 1976, z. XXI, s. 19-40. Kęsikowa U., Polskie nazwiska gdańskich mieszczan XVIII-XIX wieku, w: Antroponimia słowiańska, pod red. E. Wolnicz-Pawłowskiej i J. Dumy, Warszawa 1996, s. 189-194. 355
Kojder M., Antroponimia historyczna starostwa hrubieszowskiego w XVII i XVIIII wieku, Lublin 2014. Kojder M., Antroponimia historyczna wiernych chełmskiej diecezji grecko-unickiej (16621810), Lublin 2019. Kojder M., Uwagi o nazewnictwie osobowym mieszkańców Hrubieszowa i okolicznych miast w XVII i XVIII wieku, w: Miasto w perspektywie onomastyki i historii, pod red. I. Samowskiej-Giefing i M. Graf, Poznań 2010, s. 151-162. Kołodziejczyk-Trawińska A., Sposoby identyfikacji kobiet w siedemnastowiecznych księgach metrykalnych, w: Mnohotvárnost a specifičnost onomastiky, Ostrava 2010, s. 265-273. Kosyl Cz., Forma ifunkcja nazw własnych, Lublin 1983. Kopertowska D., Kieleckie antroponimy XVI i XVII wieku, Kielce 1980. Kowalik-Kaleta Z., Historia nazwisk polskich na tle społecznym i obyczajowym (XII-XV w), t. 1, Warszawa 2007. Kowalik-Kaleta Z., Staropolskie nazwy osobowe motywowane przez nazwy miejscowe, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk—Łódź 1981. Kowalik-Kaleta Z., Strukturalistyczna a strukturalna klasyfikacja nazwisk. „Polonica” 1983, nr IX, s. 231-254. Kozierowski S., Nazwiska, przezwiska, przydomki, imiona polskie niektórych typów słowo twórczych, Poznań 1938. Kresa M., Antroponimia historycznego pogranicza mazowiecko-podlaskiego w XVIII wieku na przykładzie parafii Stoczek w ówczesnym dekanacie kamieńczykowskim. Imiona, War szawa 2013. Kulupa A., Księgi metrykalne i ich przydatność do badań nad historyczną antroponimią Po znania (na przykładzie najstarszej księgi kolegiaty św. Marii Magdaleny). „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” XIV (XXXIV) 2007, s.
131-140. Kulupa A., Mieszkańcy Poznania w świetle najstarszej księgi metrykalnej Kolegiaty św. Marii Magdaleny. „Archiwariusz. Biuletyn Archiwum Archidiecezjalnego w Poznaniu” 2007, nr 2. Kulupa A., Sposoby identyfikowania kobiet w poznańskich księgach kancelarii kościelnej (na materiale ksiąg metrykalnych kolegiaty św. Marii Magdaleny w Poznaniu), w: Miasto w perspektywie onomastyki i historii, pod red. I. Samowskiej-Giefing i M. Graf, Poznań 2010, s. 177-186. Lech D„ Nazwiska odapelatywne a kultura regionu (na przykładzie Śląska Opolskiego), w: Metodologia badań onomastycznych, pod red. M Biolik, Olsztyn 2003, s. 217-230. Lech D„ Nazwy osobowe dziewiętnastowiecznych mieszkańców Opola (ze słownikiem etymo logicznym nazwisk), Opole 2004. Lech-Kirsten D„ Księgi cechowe miasta Opolajako cenne źródło nazw osobowych, w: Miasto w perspektywie onomastyki i historii, pod red. I. Samowskiej-Giefing i M. Graf, Poznań 2010, s. 609-620. Lech-Kirstein D„ Przemianki, czyli miana towarzyskiejako znak inicjacji w polskich cechach rzemieślniczych. „Socjolingwistyka” 2019, nr 33, s. 231-242. Lech-Kirstein D„ Zwrot kulturowy w badaniach onomastycznych. „Poznańskie Spotkania Językoznawcze” 2015, nr 30, s. 85-95. Lica Z., Nazwiska pomorskie genetycznie niemieckie derywowane od tzw. germańskich Ruf namen, w: Nazwy własne a społeczeństwo, t. 1, pod red. R. Łobodzińskiej, Łask 2010, s. 277-294. Lipowski J„ Ewolucja nazwisk w południowej części Śląska Cieszyńskiego w czasach au striackich. Analiza słowotwórczo-statystyczna i graficzna, Wrocław 2008. 356
Magda-Czekaj M., Nazwiska na -owic(z) z wybranych miast Polski od XVI-XVIII wieku, w: Miasto wperspektywie onomastyki i historii, pod red. I. Samowskiej-Giefing i M. Graf, Poznań 2010, s. 187-196. Magda-Czekaj M., Wybrane typy słowotwórcze nazwisk (-icz, -owicz, -ewicz i z podstawowym -к-j okresu średniopolskiego w ujęciu historyczno-społecznym, Kraków 2011. Malec M., Imię w polskiej antroponimii i kulturze, Kraków, 2001. Malcec M., Imiona chrześcijańskie w średniowiecznej Polsce, Kraków 1994. Malec M., O imionach i nazwiskach w Polsce. Tradycja i współczesność, Kraków 1996. Malec M., Staropolskie skrócone nazwy osobowe od imion dwuczłonowych, Wrocław 1982. Mańczak W., Typowe nazwisko polskie. „Onomastica” XXI, 1976, s. 65-74. Matusiak-Kempa I., Nazwiska mieszkańców komornictwa jeziorańskiego (XVI-XVIII w.), Olsztyn 2009. Mączyński J., Nazwiska łodzian (XV-XIX), Łódź 1970. Mikołajczakowa B., Gniazda nazwiskowe na terenie ziemi gostyńskiej w XVI-XIX wieku, w: Warsztat współczesnego onomasty. Materiały z III Ogólnopolskiej Konferencji Onomastycznej, Kielce 1983, s. 51-61. Mikołajczakowa B., Kształtowanie się nazwisk na ziemi gostyńskiej wXVI-XIX wieku. „Studia Polonistyczne” 1979, z. VI, s. 75-89. Mikołajczakowa B., Nazwiska w księdze chrztów parafii margonińskiej (pow. Chodzież) z lat 1697-1761. „Slavia Occidentalis” 1971, s. 157-171. Mikołajczakowa В., Nazwiska żeńskie na terenie ziemi gostyńskiej w XVII-XIXwieku, w: Warsz tat współczesnego onomasty. Materiały z III Ogólnopolskiej Konferencji Onomastycznej, Kielce 1983, s. 51-61. MikołajczakowaB., Nazwy osobowe wXVII-XIXw.
na terenie dawnej Ziemi Gostyńskiej (Na zwiska mieszczańskie i chłopskie), w: Studiajęzykoznawcze. Streszczeniaprac doktorskich VII. Z historii języka polskiego, pod red. W. Borysia, Wrocław 1981, s. 7-56. Mikołajczakowa B., Mikołajczak S., Struktura wewnętrzna nazwisk odimiennych, w: Słowa służebne. Prace ofiarowane profesor Monice Gruchmanowej na 70-lecie Jej urodzin, pod red. H. Zgółkowej, Poznań 1994, s. 59-75. Mrózek R., Nazwy własnejako przedmiot badawczy onomastyki, w: Nazwy własne wjęzyku, kulturze i komunikacji społecznej, pod red. R. Mrózka, Katowice 2004, s. 16-26. Naruszewicz-Duchlińska A., Nazwiska mieszkańców komornictwa lidzbarskiego (1500-1772), Olsztyn 2007. Naumann H., Das große Buch der Familiennamen, Niederhausen 1994. Nazewnictwo geograficzne Poznania. Zbiór studiów, podred. Z. Zagórskiego, oprać. J. Choj nacki, M. Graf, J. Padalak, M. Rutkiewicz-Hanczewska, Z. Zagórski, Poznań 2008. Nazwy heraldyczne, oprać. M. Bobowska-Kowalska, Kraków 1995. Nazwy miejscowe Polski. Historia, pochodzenie, zmiany, pod red. K. Rymuta, B. CzopekKopciuch, U. Bijak, t. 1-14, Kraków 1996-2017. Nazwy osobowe pochodzące od etników, oprać. E. Supranowicz, Kraków 1997. Nazwy osobowe pochodzenia chrześcijańskiego, oprać. M. Malec, Kraków 1995. Nazwy osobowe pochodzenia niemieckiego, oprać. Z. Klimek, Kraków 1997. Neumann H., Schlimpert G„ Schultheis J., Vornamenbuch, Leipzig 1988. Nowak E„ Funkcjonowanie nazwisk pochodzenia niemieckiego w siedemnasto- i osiemna stowiecznych rejestrach poznańskich podatników czopowego. Świadectwa polonizacji. „Poznańskie Studia Polonistyczne.
Seria Językoznawcza” 2012, pod red. I. SamowskiejGiefing, Poznań, t. 19 (39), z. 1, s. 131-139. 357
Nowak E., Odapelatywna antroponimia mieszczan poznańskich na przykładzie rejestrów czopowego z XVII i XVIII wieku, w: Słowiańszczyzna dawniej i dziś - język, literatura, kultura. Monografia ze studiów slawistycznych, pod red. A. Kołodziej, M. Bańki-Kowalczyk i A. Nowakowskiej, Čevemý Kostelee 2013, s. 179-185. Nowak E., Odimienne nazwiska mieszczan poznańskich XVII i XVIII wieku, [w]: Język-styl - tekst w teorii i praktyce badawczej, pod red. W. Śliwińskiego, Kraków 2012, s. 71-79. Nowak E., Typy motywacyjne nazwisk poznaniaków i ich funkcjonowanie w wybranych rejestrach podatkowych z XVII i XVIII wieku. „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” 2014, t. 21 (41), z. 1, Poznań, s. 185-195. Nowak-Pasterska E., Antroponimia złotników poznańskich od XVI do XVIII wieku. Stu dium scojoonomastyczne, praca doktorska napisana pod kierunkiem prof. zw. dra hab. A. Sieradzkiego, Poznań 2019 [Repozytorium Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu], Nowak-Pasterska E., Identyfikacja chłopców w księgach poznańskiego cechu złotników jako świadectwo rzemieślniczej tradycji onimicznej wXVIwieku. „Socjolingwistyka” 2017, nr 31, s. 177-189. Nowak-Pasterska E., Nazwiska delegatów na Polski Sejmu Dzielnicowy w 1918 roku. Komentarz onomastyczny, w: Wprzededniu Powstania. OdPolskiego Sejmu Dzielnicowego doprzyjazdu Paderewskiego, pod red. A. Gulczyńskiego, Poznań 2019 (współautor M. Graf; w druku). Nowak-Pasterska E., Zproblematyki kształtowania się polskich nazwisk. Model odmiejscowy na -ski w antroponimii poznańskiej XVII i XVIII wieku. „Kwartalnik Językoznawczy” 2013, nr 3,
Poznań, s. 11-24. Odapelatywne nazwy osobowe, oprać. A. Cieślikowa przy współudziale J. Szymowej i K. Rymuta, Kraków 2000. Odmiejscowe nazwy osobowe, oprać. Z. Kaleta przy współudziale E. Supranowicz i J. Szy mowej, Kraków 1997. Olejnik M., Antroponimia starostwa grabowieckiego (XVI-XVIII w.), Lublin 2019. Pihan-Kijas A., Nazwiska mieszczan wileńskich (XVI-XVIIIwiek). Zarys problematyki, w: Stu dia onomastyczne i dialektologiczne. „Poznańskie Spotkania Językoznawcze” 2011, t. 22, Poznań, s. 83-94. Polskie nazwy własne. Encyklopedia, pod red. E. Rzetelskiej-Feleszko, Kraków 2005. Raszewska-Klimas A., Kognitywizm jako metoda interpretacji antroponimów. „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska” 2019, t. 37, s. Raszewska-Żurek B., Kształtowanie się nazwisk równych imion (wiek XIII-XVI), Warsza wa 2006. Raszewska-Żurek B., Najstarsze ślady asymilacji osadników niemieckich do kultury polskiej zachowane w ich imionach, w: Nazwy własne a kultura, pod red. Z. Kalety, Warszawa 2003, s. 49-76. Rospond S., Słownik nazwisk śląskich, cz. E А-F, cz. 2: G-К, Warszawa-Wrocław-Kraków 1967-1973. Rospond S„ Struktura i klasyfikacja nazwiska słowiańskiego na podstawie nazwisk śląskich, Rozprawy Komisji Językoznawczej Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego V, Wrocław 1965, s. 9-63. Rozwiązanie licznych zagadek staropolskiej antroponimii, pod red. A Cieślikowej (Nazwy osobowe Żydów, oprać. M. Sitarz; Nazwy osobowe litewskie, oprać. W. Smoczyński; Nazwy osobowe Ormian, opr. A. Pisowicz; Łacińskie odapelatywne nazwy osobowe, oprać. J. Szymowa; Indeks objaśnień i uzupełnień, oprać. Z. Klimek i
in.), Kraków 2002. 358
Rudnicka-Fira E., Antroponimia Krakowa od XVI do XVIII wieku. Proces kształtowania się nazwiska, Katowice 2004. Rudnicka-Fira E., Imiennictwo krakowian od XVI do XVIII wieku na tle historii i kultury, Kraków 2013. Rudnicka-Fira E., Nazwiska odzawodowe krakowian w średniopolszczyźnie (perspektywa kulturowa), w: Metodologia badań onomastycznych, pod red. M. Biolik, Olsztyn 2003, s. 205-216. Rutkiewicz M., Imiona zakonne serafitek z Prowincji Poznańskiej. „Acta Onomastica” 2002, z. XLIII, s. 58-76. Rutkiewicz M., Przydomki i przezwiska we wsi Bolewice koło Nowego Tomyśla oraz ich formy marytonimiczne, patronimiczne i patronimiczne. „Onomastica” 2002, nr XLIII, s. 141-169. Rutkiewicz-Hanczewska M., Genologia onimiczna. Nazwa własna w płaszczyźnie motywacyjno-komunikatywnej, Poznań 2013. Rymut K., Imię - nazwisko - przezwisko w historii języka polskiego, w: V Ogólnopolska Konferencja Onomastyczna. Poznań 3-5 września 1985. Księga referatów, pod red. K. ZierhofFera, Poznań 1988, s. 221-225. Rymut K., Nazwiska Polaków, Wrocław 1991. Rymut K., Nazwiska Polaków. Słownik historyczno-etymologiczny, t. 1 : A-K, Wrocław 1999, t. 2: L-Ż, Wrocław 2001. Rzetelska-Feleszko E., Ród czy majątek, czyli o nazwiskach, w: tejże, Wświecie nazw wła snych, Warszawa-Kraków 2006, s. 84-95. Samowska-Giefing L, Antroponimia, w: Słownik gwary miejskiej Poznania, t. 1, pod red. M. Gruchmanowej i B. Walczaka, 1997, s. 79-91. Samowska-Giefing L, Antroponimia ludności żydowskiej Poznania XVI-XVIII wieku (nazwi ska), w: Funkcje nazw własnych w kulturze i komunikacji, pod red. I. Sarnowskiej-Giefing, M.
Balowskiego i M. Graf, Poznań 2015, s. 563-578; przedruk w: Z nazwą w świat. Filo logiczna podróż z Profesor Ireną Sarnówską-Giefing, podred. M. Graf, W. Hofinańskiego i P. Grafa, Poznań 2019, s. 139-154. Samowska-Giefing L, Imiona mieszkańców Poznania w dobie reformacji i kontrreformacji. Rekonesans badawczy, w: Pamięci profesora Tadeusza Skuliny w 15. rocznicę śmierci, pod red. A. Pihan-Kijasowej i I. Sarnowskiej-Giefing, Poznań 2008, s. 117-143. Samowska-Giefing L, Imiona Żydów w poznańskich dokumentach z ХѴІ-ХѴШ wieku. Wstęp ne rozpoznania, w: Studia onomastyczne i dialektologiczne, pod red. A. Pihan-Kijasowej i I. Samowskiej-Giefing, Poznań 2011, s. 103-106. Samowska-Giefing L, Kult świętych i błogosławionych (teżpoznaniaków i Wielkopolan) oraz jego odbicie w poznańskiej antroponimii. Na podstawie najstarszych spisów obywateli miasta, w: Język. Społeczeństwo. Wartości, Prace Komisji Językoznawczej Bydgoskiego Towarzystwa Naukowego, t. XVIII, pod red. E. Laskowskiej, I. Benenowskiej i M. Jaracz, Bydgoszcz 2008, s. 389-404. Samowska-Giefing L, Nazwiska odzawodowe mieszkańców Poznania w XVI-XVIII w. w świetle dynamiki gospodarczej regionu, w: Język w regionie. Region wjęzyku, pod red. B. Osowskiego, J. Kobus, P. Michalskiej-Góreckiej, A. Piotrowskiej-Wojaczyk, Po znań 2015. Samowska-Giefing L, Patronimy jako składnik osobowego kodu identyfikacyjnego Żydów poznańskich odXVI do XVIII wieku. „Poznańskie Spotkania Językoznawcze” 2015, nr 30, s. 153-164. 359
Samowska-Giefing L, Problematyka dialektologiczna w badaniach historycznej antroponimii Poznania, w: Gwary dziś 4. Konteksty dialektologii, pod red. J. Sierociuka, Poznań 2007, s. 95-104. Samowska-Giefing I., Słownik nazwisk mieszkańców PoznaniaXVI-XVIII w. ijego cele: onomastyczny, ogólnojęzykowy, historyczno-kulturowy, w: Miasto w perspektywie onomastyki i historii, pod red. I. Samowskiej-Giefing i M. Graf, Poznań 2010, s. 221-233. Samowska-Giefing I., Siady dyfuzji kulturowej w antroponimii Poznania wXVI-XVIII wieku. „Onomastica” LX, 2016, s. 107-118; przedruk w: Z nazwą w świat. Filologiczna podróż z Profesor Ireną Sarnowską-Giefing, pod red. M. Graf, W. Hofmańskiego i P. Grafa, Po znań 2019, s. 169-180. Samowska-Giefing I., Siady wpływów niemieckich w historycznej antroponimii Poznania, w: Nazwy własne a społeczeństwo, t. 1, pod red. R. Łobodzińskiej, Łask 2010, s. 231257. Samowska-Giefing L, Z antrop onomastykom kulturypolskiej. Niemieckie nazwiska mieszkań ców Poznania, w: Polen und Deutsche in Europa / Polacy i Niemcy w Europie, pod red. M. Düring i K. Trybusia, Frankfurt n. Menem 2014, s. 155-180; przedruk w: Z nazwą w świat. Filologiczna podróż z Profesor Ireną Sarnowską-Giefing, pod red. M. Graf, W. Hofmańskiego i P. Grafa, Poznań 2019, s. 117-138. Samowska-Giefing I., Z Antroponomastykonu Poznania. Sposoby identyfikowania kobiet w spisach obywateli miasta z XVI i początku XVII w., w: Studia Linguistica. In honorem Edvardi Breza, pod red. E. Laskowskiej i M. Jaracz, Bydgoszcz 2008, s. 212-220. Samowska-Giefing L, (przekład) F. Debus, Rola miasta w procesie
tworzenia niemieckich nazwisk, w: Miasto w perspektywie onomastyki i historii, pod red. I. Samowskiej-Giefing i M. Graf, Poznań 2010, s. 115-124. Sieradzki A., Antroponimjako podstawa grupy nominalnej wpoznańskich księgach złoczyńców zXVI wieku, w: Mnohotvárnost a specifičnost onomastiky, Ostrava 2010, s. 424-430. Sieradzki A., Derywowane nazwiska odzawodowe w dokumentach poznańskich odXVI do XVIII wieku. „Poznańskie Spotkania Językoznawcze”, t. 27, Przestrzeniejęzykoznawstwa. Prace dedykowane Profesor Irenie Sarnowskiej-Giefing, pod red. M. Graf, Poznań 2014, s. 163-172. Sieradzki A., Grupy nominalne o podstawie antroponimicznej we wrzesińskich księgach chrztu z XVIII wieku. Prolegomena badawcze. „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria językoznawcza” XIV, 2007, s. 197-206. Sieradzki A., Identyfikacja rodziców stanu chłopskiego we wrzesińskich księgach chrztu z lat 1700-1725. „Poznańskie Studia Polonistyczne, Seria językoznawcza” 2011, t. 18, z. 1, s. 129-144. Sieradzki A., Imiona świętych w dotacjach dokumentów poznańskich z końca XVI wieku, w: W kręgu języka tożsamości, pod red. G. Cyrana i E. Skorupskiej-Raczyńskiej, Gorzów Wlkp. 2012, s. 261-267. Sieradzki A., Nominacja Żydów w szamotulskiej księdze ławniczej z końca XVI wieku, w: Cum reverenda, gratia, amiciţia... Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Bogdanowi Walczakowi, pod red. J. Migdał i A. Piotrowskiej-Wojaczyk, t. 3, Poznań 2013, s. 197-204. Sieradzki A., Poznańskie derywaty nazwiskowe ХѴІ-ХѴПІ wieku, Poznań 2013. Sieradzki A., Słowotwórstwoprotonazwiskpolskich doby staro- i średniopolskiej. „Poznańskie
Studia Polonistyczne. Seria językoznawcza” 2010, t. 16, s. 259-270. Sieradzki A., Sieradzka B., Grupy nominalne odnoszące się do małżonków we wrzesińskich księgach chrztu z XVIII wieku, w: Metodologia badań onomastycznych, pod red. M. Biolik, Olsztyn 2003, s. 167-176. 360
Skulina T., Antroponimiczne funkcje nazw zawodowych w XVII i XVIII wieku (na materiale wielkopolskim). „Studia Polonistyczne” XVI/XVII, 1988/1989, s. 113-123. Skulina T., Funkcje przezwiska w systemie antroponimicznym. „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej” XIII (1974) 1974, s. 213-134. Skulina T., Imiona kobiet w Wielkopolsce XVII i XVIII w. „Slavia Occidentalis” XLV, 1988, s. 47-60. Skulina T., O staropolskich formacjach marytonimicznych, w: V Ogólnopolska Konferencja Onomastyczna. Księga Referatów, podred. К. Zierhoffera, Poznań 1988, s. 241-248. Skulina T„ O staropolskich regionalizmach w kobiecej antroponimii. „Studia Historycznej ęzykowe” 1994, podred. M. Kucały i Z. Krążyńskiej, s. 81-92. Skulina T., O ustalaniu się nazwisk mieszczańskich i chłopskich w Wielkopolsce XVII wieku. „Onomastica” XXXIII, 1989, s. 183-208. Skulina T., Z historii i geografii żeńskich formacji patronimicznych w okresie staropolskim, w: Muñera linguistica Ladislao Kuraszkiewicz dedicata, pod red. M. Basaj i Z. Zagórskiego, Wrocław 1993, s. 313-320. Słownik geograficzny królewstwa polskiego i innych krajów słowiańskich, pod red. F. Sulimierskiego, B. Chlebowskiego, W. Walewskiego, t. 1-15, Warszawa 1880-1914. Słownik gwary miejskiej Poznania, pod red. M. Gruchmanowej i B. Walczaka, WarszawaPozanń 1997. Słownik nazwisk mieszkańców Poznania XVI-XVIII wieku, t. 1, oprać. I. Samowska-Giefing, Poznań 2011, t. 2, oprać. I. Samowska-Giefing wraz z zespołem A. KołodziejczykTrawińska, A. Kulupa, M. Graf, E. Nowak-Pasterska, Poznań 2014. Słownik nazwisk współcześnie w Polsce używanych, red. K.
Rymut, 1.1-10, Kraków 1992-1994. Słownik staropolskich nazw osobowych, red. W. Taszycki, t. 1-6, Wrocław 1965-1983, t. 7 Suplement, opr. pod kierunkiem M. Malec, Wrocław 1984-1987. Szulowska W, Dawna antroponimia Mazowsza (XV-XVII wiek), Olsztyn 2004. Szulowska W, Nazwiska z sufiksem -(ow)icz / -(ew)icz w parafii św. Wojciecha w Poznaniu, w: Przestrzeniejęzykoznawstwa. Prace dedykowane Profesor Irenie Sarnówskiej-Giefing, Poznańskie Spotkania Językoznawcze, t. 27, pod red. M. Graf, Poznań 2014, s. 173-180. Taszycki W, Polskie nazwy osobowe, Kraków 1924. Trawińska M., Grafia nazw własnych wXlV-wiecznejpoznańskiej księdze ziemskiej, w: Miasto w perspektywie onomastyki i historii, pod red. I. Samowskiej-Giefing i M. Graf, Poznań 2010, s. 621-630. Trawińska M., Fonetyka wielkopolskich rot sądowych, Poznań 2005. Tronfila A., Nazwiska Żydów aszkenazyjskich: Próba klasyfikacji, w: Nazewnictwo napoganiczach etniczno-językowych, pod red. Z. Abramowicz, L. Dacewicz. „Studia Slawistyczne” 1999, nr 1, Białystok, s. 312-320. Walczak B., Z dziejów pewnego stereotypu nazewniczego (Szlacheckie nazwiska na -ski, -cki), w: Onomastyka w dydaktyce szkolnej i społecznej, red. E. Homa, Szczecin 1988, s. 275-281. Walczak B„ Najczęstsze nazwiska wielkopolskie, w: Miasto w perspektywie onomastyki i hi storii, podred. I. Samowskiej-Giefing i M. Graf, Poznań 2010, s. 257-268. Wielkopolski słownik biograficzny, pod red. A. Gąsiorowskiego i J. Topolskiego, autor haseł W. Albrecht-Szymanowska, Warszawa-Poznań 1981. Wolnicz-Pawłowska E., Czy istnieje polskie nazwisko mieszczańskie?, w: Miasto w per
spektywie onomastyki i historii, pod red. I. Samowskiej-Giefing i M. Graf, Poznań 2010, s. 269-280. 361
Wolnicz-Pawłowska E., Szulowska W., Antroponimia polska na kresach południowowschodnich XV-XIX w., Warszawa 1998. Woźniak E., Sposoby identyfikowania osób w dwóchpabianickich księgach cechowych (ХѴ-ХѴШ wiek). „Onomastica” 2001, z. XLVI, s. 221-243. Zagórski Z., Z badań nazewnictwa miasta Poznania, w: W kręgu języka polskiego. Sląskopoznańskie kolokwia lingwistyczne, pod red. E. Jędrzejko, Katowice 2001, s. 76-85. Zierhoffer K., Adaptacja zachodnioeuropejskiego nazewnictwa przejętego z łaciny przez polszczyznę XVI wieku. „Onomastica” 1992, z. XXXVII, s. 13-39 (współautor: Z. Zierhofferowa). Zierhoffer K., Dorobek ośrodka poznańskiego w zakresie onomastyki. „Onomastica” XXIX, 1984, s. 307-319. Zierhoffer К., Dokonania ośrodka poznańskiego w zakresie onomastyki w latach od 1981 do 2008, w: Miasto w perspektywie onomastyki i historii, pod red. I. Samowskiej-Giefing i M. Graf, Poznań 2010, s. 13-27. Zierhoffer K., Prace Tadeusza Skuliny w zakresie antroponimii, w: Pamięci Profesora Tade usza Skuliny w 15. rocznicę śmierci, pod red. A. Pian-Kijasowej i I. Samowskiej-Giefing, Poznań 2008, s. 35-39. Zierhoffer K., Zierhofferowa Z., Nazwy zachodnioeuropejskie w języku polskim a związki Polski z kulturą Europy, Poznań 2000. Złotkowski P., Antroponimia historyczna mieszczan i chłopów Brańska w ujęciu statycznym i dynamicznym, Lublin 2017. 362
Abstract The doctoral dissertation presents anthroponymy of Poznan Goldsmith from the 16th to the 18th centuries. It is based on sources from the State Archives in Poznan from the archive group “Crafts of Poznan”. Sources have the form of guild books in which various matters of guild’s life were recorded ֊ accepting students to appren ticeship, contributions, protocols of guild meetings, protocols of guild authorities’ elections, different conflicts between goldsmiths, decrees of the guild court and rules governing daily work. The names and surnames of Poznan goldsmiths were excerpted from these documents. This resulted in a database of over seven thousand names of masters, students, journeymen and other townspeople certified in the sources. Many of them were very often repeated in those sources. After selecting unique names, the database of anthroponyms counted only about one thousand four hundred elements of which only two hundred were the names of Poznan goldsmiths. The caesura adopted in the study results from external and intra-linguistic factors. The first are associated with the earliest and the latest certified goldsmith in the exam ined books, i.e. with the years 1489-1792. In the 1530s, King Zygmunt Stary issued a privilege under which Poznan goldsmiths had the right to create an independent guild (previously they were associated in a guild with painters and pharmacists) and at the end of the 18th century, when Poznan was under the Prussian rule and a new law was set for craftsmen, the guild actually ceased to exist (craftsmen were no longer required to
associate in fellowships). Intra-language criterion for such a study period is related to the fact that the middle Polish day, i.e. the 16th, 17th and 18th centuries, is the most interesting time in history of forming Polish surnames. The pattem of iden tifying people, as we know it today (i.շ. first name + surname), stabilizes. Names are then devoid of semantic meaning but they can still express a patronymic relationship {Dobielik ’son of Dobieľ, Helmanowicz ’son of Helman’). At the same time, suffixes, which previously in the history of Polish names expressed certain content (e.g., the above-mentioned suffix -owicz informed whose son someone is, -ski informed where someone comes from or which village he possesses), at the studied time became only asemantie models, according to which townspeople created their names. The -ski model was especially desirable, because it was associated with the upper social status. The purpose of my dissertation is to characterize, analyze and interpret goldsmiths’ names on the basis of onomastic research and an attempt to answer the question whether there is a typical last name of a Poznan goldsmith. The analysis was carried out in consonance with the assumptions of cultural onomastics according to which the process of formation and functioning of names in language ought to be interpreted using a wide cultural, historical and sociological background. In this way I try to describe the studied anthroponymy. Half of the investigated Poznan goldsmith names are Polish and half are German. This is due to the large presence of the German population
in a craft communities in 371
Poznan of 16th-18th centuries. According to the methodology adopted in dissertation I classified the examined names in agreement with the motivational and etymological criterion. I divided them into those motivated by common words (so-called appel latives) and those motivated by other proper names - first names and place names (there were also single examples of nationality names and arms names). In each of these groups there are both names equal to the motivating grounds and derived by typical suffixes: -ski, -owicz/-ewicz, -icz, -czyk, -ik and others. Most of goldsmiths names come from common words. They are divided into those whose root is directly characterizing a man (f. e. Czarny ‘black’, Malik ‘small person’, Poganek ‘pagan’, Wolniewicz ‘slow person’), a word indicating occupation (f.e. Strzelec ‘archer’) or some metaphorical word (Czapla ‘sort of bird: heron’, Dudek ‘sort of bird: booby, dolt’, Mak ‘sort of flower: poppy’, Wiosło ‘object: oar’). In addition to appellative names, constituting 44% of Polish names, the names coming from first names (21% - f. e. Abramczyk, Jerzykowicz, Piotrasz from first names: Abram, Jerzyk, Piotr) and names from place names (f. e. Jastrzębski ‘a men from Jastrzębia’, Toruński ‘a men from Toruń’, Skrzetuski ‘a men from Skrzetusz’) are distinctive as well. There were also few names from ethnic names (f. e. Węgrzyn ‘a men from Hungary’) and arms names (f. e. Korwin ‘name of arm Korwin taken from latin corvinus = corvine’). Con temporary research on personal names always involves an impossibility of recreating the original surname-
forming act, therefore, separated in the typology of surnames are homonymous or two-motivational names (also called multi-motivational) i.e. names which have more than one motivating basis (16% - f. e. Głowiński - based on the town name Glowin, Glowino or personal name Głowa from the word głowa ‘head’, a nickname directly characterizing a man with a large head or metaphorically a wise man; Janowski - town name Janowo or first name Jan). German names have also been described according to the motivational typology of personal names. In this group the names derived from appellative names are also dominant (44%), homonymous forms are a large collection too (25%), slightly smaller collections are surnames from first names (21%), from town names (9%) and ethnic names (1%). The roots of dominant appellative names contain many terms relating to old occupations and social functions: f.e. Cymerman (Middle High Germanzimmerman ‘carpenter’), Krigier (Middle High German krieger ‘warrior’), Szulc (Middle High German schulteiye ’mayor’), as well as characteristics of man: f.e. Szaller (Middle High German schailœre ‘talker, raconteur, boaster’). Guild writers often wrote German names according to the Polish spelling rules (eg. Szwarc instead of Schwartz). The names of Poznan goldsmiths equally encompass Polish and German names and both systems are dominated by names derived from old nicknames describing human profession or a man’s specific features. Only a parallel analysis of these two naming systems gives a complete picture of the anthroponymy of Poznań goldsmiths in the 16th-18th
centuries. Bayerische Staatsbibliothe München 372
|
| adam_txt |
Spis treści Wstęp.7 Rozdział 1. Teoretyczne podstawy pracy.9 1.1. Metodologia.9 1.2. Stan badań antroponomastycznych w Polsce. 12 ^ 1.3. Stan badań antroponimii Poznania i innych miast wielkopolskich XVI-XVIII wieku. 17 1.4. Pojęcie nazwisko w języku i kulturzepolskiej. 23 ^ Rozdział 2. Konteksty poznańskiego cechu złotników w wiekach XVI-XVIII.27 ֊ 2.1. Historia poznańskiego cechu złotników. 27 w՜' 2.2. Złotnictwo poznańskie jako dziedzina artystyczna. 30 2.3. Złotnicy jako grupa rzemieślnicza. 33 ,/ 2.3.1. Funkcjonowanie wspólnoty złotników i organizacja pracy w obrębie bractwa cechowego.34 ^ 2.3.2. Kariera zawodowa złotnika, czyli droga od ucznia do mistrza.36 ¡z 2.4. Kobiety w organizacji cechowej.40 z 2.5. Znani złotnicy i rodziny złotnicze. 41 i.
Rozdział 3. Charakterystyka wykorzystanych źródeł archiwalnych.49 . Rozdział 4. Sposoby identyfikowania złotników w księgach cechu.69 / 4.1. Modele identyfikacyjne.69 c 4.2. Identyfikacje kobiet.74 c՜Rozdział 5. Pisownia i gramatyka nazwisk złotników. 5.1. Uwagi o pisowni polskich nazwisk. 5.2. Polsko-niemieckie interferencje graficzne. 5.3. Cechy dialektalne antroponimii złotników. 5.4. Uwagi o odmianie nazwisk. 5.5. Wariantywność pisowni a odrębne nazwiska. ' ՝ ì֊ 77 79 81 84 86 Rozdział 6. Analiza i interpretacja nazwisk złotników.93 6.1. Klasyfikacj e nazwisk ֊ zagadnienia ogólne. 93 6.2. Budowa polskich nazwisk złotników.96 6.3. Motywacyjna typologia nazwisk złotników.105 6.4. Nazwiska pochodzenia niemieckiego.115 Rozdział 7. Imiona złotników poznańskich.129 7.1. Kulturowe tło motywacji imion złotników.130 7.2. Warianty językowe imion. 133 7.3. Pisownia imion
złotników.137 5
7.4. Polskie i niemieckie ekwiwalenty imion.140 7.5. Frekwencja imion złotników. 142 7.6. Imiona starotestamentowe. 145 7.7. Najpopularniejsze imiona złotników.147 Zestawienie imion. 150 Zakończenie. 157 Słownik nazwisk złotników poznańskich XVI-XVIII wieku.159 Zasady ekscerpcji materiału. 159 Sposób prezentacji materiału. 160 Budowa artykułu hasłowego. 161 Słownik A-Z. 167 Zasady transliteracji cytatów źródłowych. 361 Literatura.353 Literatura do dziejów Poznania i złotnictwa poznańskiego wieku XVI-XVIII. 363 Wykaz skrótów źródłowych i bibliograficznych. 365
Abstract.371
Literatura Abramowicz Z., Antroponimia a tożsamość narodowa, w: Nazwy własne a społeczeństwo, t. 1, pod red. R. Łobodzińskiej, Łask 2010, s. 129-140. Abramowicz Z., Antroponimia Żydów białostockich, Białystok 2010. Abramowicz Z., Nazwiska Żydów białostockich, w: Antroponimia słowiańska, Prace Onomastyczne 35, podred. E. Wolnicz-Pawłowskiej i J. Dumy, Warszawa 1996. Abramowicz Z., Skrócone formy imion chrzestnych Podłasian w XVI-XVII w., w: Funkcje nazw własnych w kułturze i komunikacji, pod red. I. Samowskiej-Giefing, M. Balowskiego i M. Graf, Poznań 2015, s. 13-26. Abramowicz Z., Citko L., Dacewicz L., Słownik historycznych nazw osobowych Białostoc czyzny (XV-XV1I w.), t. 1-2, Białystok 1997-1998. Abramowicz Z., Słownik etymologiczny nazwisk Żydów białostockich, Białystok 2003. Antroponimia Polski odXVI do końca XVIII wieku. Wybór artykułów hasłowych oraz wykazy nazwiskwraz z chronologią i geografią, podred. A. Cieślikowej, K. Skowronek, H. Górny, t. 1-6, Kraków 2007-2016. Bach A., Deutsche Namenkunde, 1/1-2: Die Deutschen Personennamen, Heidelberg 1952-1953. Bach A., Die deutschen Personennamen, Berlin 1943. Bahlow H., Deutsches Namenlexicon. Familien- udn Vornamen nach Ursprung und Sinn erklärt, München 1967; 5 Auflage Frankflirt am Main 1980. Banderowicz K., Hybrydowe społeczeństwo. O procesach migracyjnych na podstawie onimów historycznych mieszkańców Poznania, w: Mnohotvárnost a specifičnost onomastiky, Ostrava 2010, s. 29-37. Banderowicz K., Imionapoznaniaków u progu XVIIstulecia (na materiale Akt sądu wójtowskie go). „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria
Językoznawcza” 2009, t. XV, s. 137-152. Banderowicz K., Nazwiska nowych obywateli poznańskich na podstawie Ksiąg przyjęć do prawa miejskiego (1575-1793), Poznań 2013. Banderowicz K., Poznaniacy - mieszkańcy Wielkopolski, krajanie czy obywatele świata? Procesy migracyjne uchwycone w nazwiskach i tekście poznańskich ksiąg przyjęć do prawa miejskiego (1575-1793), w: Miasto w perspektywie onomastyki i historii, pod red. I. Sarnowskiej- Giefing i M. Graf, Poznań 2010, s. 63-78. Banderowicz K., Sposoby identyfikowania obywateli poznańskich i wskaźniki stabilizacji ich nazwisk na podstawie ksiąg przyjęć do prawa miejskiego. „Poznańskie Spotkania Języ koznawcze” 2011, Studia onomastyczne i dialektologiczne, pod red A. Pihan-Kijasowej i I. Samowskiej-Giefing, s. 43-60. Banderowicz K., Zbiór staropolskich obrazów. O odapelatywnych nazwiskach mieszkańców Poznania, w: Nazwy własne a społeczeństwo, t. 1, pod red. R. Łobodzińskiej, Łask 2010, s. 259-276. Biolik M., Germanizacja nazwisk polskich mieszkańców okolic Węgorzewa w latach 16531853. „Prace Językoznawcze” 1997, z. 1, s. 5-19. Biolik M., Zmiany morfemiczne w nazwiskach polskich na -ski (Leksykalizacja,perintegracja i absorpcja morfologiczna). „Prace Językoznawcze” nr 3, UWM, Olsztyn 2001, s. 5-19. Biolik M., Nazwiska mieszczan Węgorzewa z lat 1653-1853 przykładem kształtowania się nazwisk mieszczańskich na terenie byłych Prus Wschodnich, w: Miasto w perspektywie onomastyki i historii, pod red. I. Samowskiej-Giefing i M. Graf, Poznań 2010, s. 79-88. 353
Borek H., Szumska U., Nazwiska mieszkańców Bytomia odkoňcaXVI w. do roku 1740. Studium nazewnicze i społeczno-narodowościowe, Warszawa-Wrocław 1976. Brechenmacher J.K., Etymologisches Wörterbuch der deutsche Familiennamen, Bd. I-II, Limburg a.d. Lahn 1957-1963. Breza E., Nazwiska Pomorzan. Pochodzenie i zmiany, tom 1-3, Gdańsk 2000-2004. Breza E., Sposoby germanizacji antroponimów na Pomorzu, w: Nazewnictwo obszarów języ kowo mieszanych, podred. H. Gómowicza, Wrocław 1981, s. 107-115. Bubak 1, Proces kształtowania się polskiego nazwiska mieszczańskiego i chłopskiego, Kra ków 1986. Bubak J., Słownik nazw osobowych i elementów identyfikacyjnych Sądecczyzny XV-XVII w. Imiona, nazwiska, przezwiska, cz. I: A-M, cz. II: N-Ż, Kraków 1992. Bystroń J. S., Nazwiska polskie, wyd. 3, Warszawa 1993. Cieślikowa A., Antroponimia Polski od XVI do XVIII wieku (Wstępne uwagi redakcyjne), w: Antroponimia słowiańska, pod red. E. Wolnicz-Pawłowskiej i J. Dumy, Prace Onomastyczne 35, Warszawa 1996, s. 69-73. Cieślikowa A., Derywacja paradygmatyczna w staropolskiej antroponimii, Kraków 1991. Cieślikowa A., Grafia i fonetyka w nazwiskach Polaków, w: Studia linguistica in honorem Edvardi Breza, pod red. J. Trempały, Bydgoszcz 2008, s. 30-36. Cieślikowa A., Kryteriawłączania nazwisk z ziem pogranicznych do opracowania „Antroponi mii Polski odXVI do XVIII wieku ”, w: Nazewnictwo na pograniczach etniczno-językowych. Studia slawistyczne. Materiały z Międzynarodowej Konferencji onomastycznej, pod red. Z. Abramowicz i L. Dacewicz, Białystok 1999, s. 68-74. Cieślikowa A., O motywacji w onomastyce.
„Polonica” XVII, 1994, s. 193-199. Cieślikowa A., O współczesnych słowotwórczych analizach onomastycznych, w: Metodologia badań onomastycznych, pod red. M. Biolik, Olsztyn 2003, s. 50-57. Cieślikowa A., Staropolskie odapelatywne nazwy osobowe. Proces onimizacji, Wrocław-Warszawa-Kraków 1990. Citko L., Nazewnictwo osobowe północnego Podlasia w XVI w, Białystok 2001. Czachorowska M., System antroponimiczny w wielkopolskich rotach sądowych, Byd goszcz 1998. Czaplicka M., Odapelatywne nazwy osobowe w bydgoskich księgach miejskich od końca XV wieku do początku XVIII wieku w perspektywie badań kognitywnych, w: Przeszłość, teraźniejszość iprzyszłośćpolskiej onomastyki, pod red. R. Łobodzińskiej, Wrocław 2003, s. 115-121. Czaplicka-Niedbalska M., Nazwiska mieszkańców Bydgoszczy odIIpołowy XVw. do Ipołowy XVIII w., Bydgoszcz 1996. Czopek-Kopciuch B., Adaptacje niemieckich nazw miejscowych w języku polskim, Kra ków 1995. Czopek-Kopciuch A., Nazwiska polskie w Zagłębiu Ruhry, Kraków 2004. Dacewicz L., Antroponimia Białegostoku w XVII-XVIII wieku, Białystok 2001. Dacewicz L., Antroponimia Żydów Podlasia w XVII-XVIII wieku, Białystok 2008. Dacewicz L., Historia nazwisk na kresach północno-wschodnich Rzeczpospolitej (XV-XVIII wiek), Białystok 2014. Dacewicz L., Nazewnictwo kobiet w dawnym powiecie mielnickim (XVI-XVII), Biały stok 1994. Debus E, Die Bedeutung der Stadtfür die Entstehung der deutschen Familiennamen, w: Miasto w perspektywie onomastyki i historii, pod red. I. Samowskiej-Giefing i M. Graf, Poznań 2010, s. 105-114. 354
Debus F., Rola miasta w procesie tworzenia niemieckich nazwisk, przekł. I. Samowska-Giefing, w: Miasto w perspektywie onomastyki i historii, pod red. I. Samowskiej-Giefing i M. Graf, Poznań 2010, s. 115-124. Dictionary ofAmerican Family Names, ed. Patrick Hanks, Oxford University Press 2003. Duden—Familiennamen. Herkunft und Bedeutung von 20 000 Nachnamen, bearb. von R. und V. Kohlheim, Mannheim-Leipzig-Wien-Zürich 2005. Dubisz S., O „nobilitacji” nazwisk mieszczańskich na Mazowszu w XVII i XVIII w. „Prace Filologiczne”, t. XXXII, 1985, s. 97-107. Dzieje Poznania do roku 1793, podred. J. Topolskiego, cz. 1-2, Warszawa-Poznań 1988. Dzieje Poznania i Województwa Poznańskiego. Informator o materiałach archiwalnych, opr. zbiorowe pod kierunkiem Cz. Skopowskiego, Warszawa 1972. Dzieje Wielkopolski, podred. J. Topolskiego, t. 1 do roku 1793, Poznań 1969. Eichler E., Onomastyka wobec językoznawstwa ogólnego, w: V Ogólnopolska Konferencja Onomastyczna. 3-5 września 1988. Księga referatów, pod red. K. Zierhoffera, Poznań 1988, s. 105-108. Etymologisches Lexicon jüdischen Familiennamen, von E.H. und H.W. Guggenheimer, R. G. Sam, München, New Providence, London, Paris 1996. Fleischer W., Die deutschen Personennamen, Geschichte, Bildung und Bedeutung, Berlin 1964. Gala S., Słownik nazwisk i przezwisk ludności ziemi piotrkowskiej, Piotrków Trybunal ski—Lodź 1997. Gottschald M., Deutsche Namenkunde. Mit einer Einführung in die Familiennamenkunde von RudolfSchütyeichel, 6., durchgesehene und bibliographisch aktualisierte Auflage, BerlinNew York 2006 [wyd. 4, Berlin 1971]. Gómowicz H.,
Słownik nazwisk mieszkańców Powiśla Gdańskiego, Gdańsk 1992. Górny H., Nazwiska mieszkańców wybranych miejscowości dawnej ziemi sanockiej w świetle interferencji etniczno-językowej (XV-XIXw.), Rzeszów 2004. Górny M., Przezwiska i nazwiska chłopów pałuckich w XVIII wieku. Pochodzenie i budowa, Wrocław 1990. Graf M., Historyczny antroponomastykon Poznania (naprzykładzie imion dawnych mieszkań ców miasta), w: Nasz język w przeszłości - nasza przeszłość w języku, pod red. I. Kępki i L. Wardy-Radys, Gdańsk 2011. Graf M., Imiona mieszkańców Poznania w najstarszych dokumentach miejskich, w: Mnoho tvárnost a specifičnost onomastiky, Ostrava 2010, s. 158-164. Graf M., Imiona najmłodszych mieszkańców Poznania. „Onomastica” 2006, nr LI (współautor M. Korzeniowska-Gosieniecka). Graf M., Nazwy budowłi i miejsc wydziełonych, w: Nazewnictwo geograficzne Poznania. Zbiór studiów, pod red. Z. Zagórskiego, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2008. Grzybowski S., Nazwisko i jego stałość jako ełement identyfikacji osoby w dawnym prawie polskim. „Onomastica” III, 1957, s. 485-519. Jaracz M., Nazwiska mieszkańców Kalisza od XVI do XVIII wieku, Bydgoszcz 2001. Kaleta Z., Ewolucja nazwisk słowiańskich. Studium teoretvczno-porównawcze, Kra ków 1999. Kaleta Z., Nazwisko w kulturze polskiej, Warszawa 1998. Karaś M., Imię, nazwisko, przezwisko = nazwa osobowa wpolszczyźnie. „Onomastica” 1976, z. XXI, s. 19-40. Kęsikowa U., Polskie nazwiska gdańskich mieszczan XVIII-XIX wieku, w: Antroponimia słowiańska, pod red. E. Wolnicz-Pawłowskiej i J. Dumy, Warszawa 1996, s. 189-194. 355
Kojder M., Antroponimia historyczna starostwa hrubieszowskiego w XVII i XVIIII wieku, Lublin 2014. Kojder M., Antroponimia historyczna wiernych chełmskiej diecezji grecko-unickiej (16621810), Lublin 2019. Kojder M., Uwagi o nazewnictwie osobowym mieszkańców Hrubieszowa i okolicznych miast w XVII i XVIII wieku, w: Miasto w perspektywie onomastyki i historii, pod red. I. Samowskiej-Giefing i M. Graf, Poznań 2010, s. 151-162. Kołodziejczyk-Trawińska A., Sposoby identyfikacji kobiet w siedemnastowiecznych księgach metrykalnych, w: Mnohotvárnost a specifičnost onomastiky, Ostrava 2010, s. 265-273. Kosyl Cz., Forma ifunkcja nazw własnych, Lublin 1983. Kopertowska D., Kieleckie antroponimy XVI i XVII wieku, Kielce 1980. Kowalik-Kaleta Z., Historia nazwisk polskich na tle społecznym i obyczajowym (XII-XV w), t. 1, Warszawa 2007. Kowalik-Kaleta Z., Staropolskie nazwy osobowe motywowane przez nazwy miejscowe, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk—Łódź 1981. Kowalik-Kaleta Z., Strukturalistyczna a strukturalna klasyfikacja nazwisk. „Polonica” 1983, nr IX, s. 231-254. Kozierowski S., Nazwiska, przezwiska, przydomki, imiona polskie niektórych typów słowo twórczych, Poznań 1938. Kresa M., Antroponimia historycznego pogranicza mazowiecko-podlaskiego w XVIII wieku na przykładzie parafii Stoczek w ówczesnym dekanacie kamieńczykowskim. Imiona, War szawa 2013. Kulupa A., Księgi metrykalne i ich przydatność do badań nad historyczną antroponimią Po znania (na przykładzie najstarszej księgi kolegiaty św. Marii Magdaleny). „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” XIV (XXXIV) 2007, s.
131-140. Kulupa A., Mieszkańcy Poznania w świetle najstarszej księgi metrykalnej Kolegiaty św. Marii Magdaleny. „Archiwariusz. Biuletyn Archiwum Archidiecezjalnego w Poznaniu” 2007, nr 2. Kulupa A., Sposoby identyfikowania kobiet w poznańskich księgach kancelarii kościelnej (na materiale ksiąg metrykalnych kolegiaty św. Marii Magdaleny w Poznaniu), w: Miasto w perspektywie onomastyki i historii, pod red. I. Samowskiej-Giefing i M. Graf, Poznań 2010, s. 177-186. Lech D„ Nazwiska odapelatywne a kultura regionu (na przykładzie Śląska Opolskiego), w: Metodologia badań onomastycznych, pod red. M Biolik, Olsztyn 2003, s. 217-230. Lech D„ Nazwy osobowe dziewiętnastowiecznych mieszkańców Opola (ze słownikiem etymo logicznym nazwisk), Opole 2004. Lech-Kirsten D„ Księgi cechowe miasta Opolajako cenne źródło nazw osobowych, w: Miasto w perspektywie onomastyki i historii, pod red. I. Samowskiej-Giefing i M. Graf, Poznań 2010, s. 609-620. Lech-Kirstein D„ Przemianki, czyli miana towarzyskiejako znak inicjacji w polskich cechach rzemieślniczych. „Socjolingwistyka” 2019, nr 33, s. 231-242. Lech-Kirstein D„ Zwrot kulturowy w badaniach onomastycznych. „Poznańskie Spotkania Językoznawcze” 2015, nr 30, s. 85-95. Lica Z., Nazwiska pomorskie genetycznie niemieckie derywowane od tzw. germańskich Ruf namen, w: Nazwy własne a społeczeństwo, t. 1, pod red. R. Łobodzińskiej, Łask 2010, s. 277-294. Lipowski J„ Ewolucja nazwisk w południowej części Śląska Cieszyńskiego w czasach au striackich. Analiza słowotwórczo-statystyczna i graficzna, Wrocław 2008. 356
Magda-Czekaj M., Nazwiska na -owic(z) z wybranych miast Polski od XVI-XVIII wieku, w: Miasto wperspektywie onomastyki i historii, pod red. I. Samowskiej-Giefing i M. Graf, Poznań 2010, s. 187-196. Magda-Czekaj M., Wybrane typy słowotwórcze nazwisk (-icz, -owicz, -ewicz i z podstawowym -к-j okresu średniopolskiego w ujęciu historyczno-społecznym, Kraków 2011. Malec M., Imię w polskiej antroponimii i kulturze, Kraków, 2001. Malcec M., Imiona chrześcijańskie w średniowiecznej Polsce, Kraków 1994. Malec M., O imionach i nazwiskach w Polsce. Tradycja i współczesność, Kraków 1996. Malec M., Staropolskie skrócone nazwy osobowe od imion dwuczłonowych, Wrocław 1982. Mańczak W., Typowe nazwisko polskie. „Onomastica” XXI, 1976, s. 65-74. Matusiak-Kempa I., Nazwiska mieszkańców komornictwa jeziorańskiego (XVI-XVIII w.), Olsztyn 2009. Mączyński J., Nazwiska łodzian (XV-XIX), Łódź 1970. Mikołajczakowa B., Gniazda nazwiskowe na terenie ziemi gostyńskiej w XVI-XIX wieku, w: Warsztat współczesnego onomasty. Materiały z III Ogólnopolskiej Konferencji Onomastycznej, Kielce 1983, s. 51-61. Mikołajczakowa B., Kształtowanie się nazwisk na ziemi gostyńskiej wXVI-XIX wieku. „Studia Polonistyczne” 1979, z. VI, s. 75-89. Mikołajczakowa B., Nazwiska w księdze chrztów parafii margonińskiej (pow. Chodzież) z lat 1697-1761. „Slavia Occidentalis” 1971, s. 157-171. Mikołajczakowa В., Nazwiska żeńskie na terenie ziemi gostyńskiej w XVII-XIXwieku, w: Warsz tat współczesnego onomasty. Materiały z III Ogólnopolskiej Konferencji Onomastycznej, Kielce 1983, s. 51-61. MikołajczakowaB., Nazwy osobowe wXVII-XIXw.
na terenie dawnej Ziemi Gostyńskiej (Na zwiska mieszczańskie i chłopskie), w: Studiajęzykoznawcze. Streszczeniaprac doktorskich VII. Z historii języka polskiego, pod red. W. Borysia, Wrocław 1981, s. 7-56. Mikołajczakowa B., Mikołajczak S., Struktura wewnętrzna nazwisk odimiennych, w: Słowa służebne. Prace ofiarowane profesor Monice Gruchmanowej na 70-lecie Jej urodzin, pod red. H. Zgółkowej, Poznań 1994, s. 59-75. Mrózek R., Nazwy własnejako przedmiot badawczy onomastyki, w: Nazwy własne wjęzyku, kulturze i komunikacji społecznej, pod red. R. Mrózka, Katowice 2004, s. 16-26. Naruszewicz-Duchlińska A., Nazwiska mieszkańców komornictwa lidzbarskiego (1500-1772), Olsztyn 2007. Naumann H., Das große Buch der Familiennamen, Niederhausen 1994. Nazewnictwo geograficzne Poznania. Zbiór studiów, podred. Z. Zagórskiego, oprać. J. Choj nacki, M. Graf, J. Padalak, M. Rutkiewicz-Hanczewska, Z. Zagórski, Poznań 2008. Nazwy heraldyczne, oprać. M. Bobowska-Kowalska, Kraków 1995. Nazwy miejscowe Polski. Historia, pochodzenie, zmiany, pod red. K. Rymuta, B. CzopekKopciuch, U. Bijak, t. 1-14, Kraków 1996-2017. Nazwy osobowe pochodzące od etników, oprać. E. Supranowicz, Kraków 1997. Nazwy osobowe pochodzenia chrześcijańskiego, oprać. M. Malec, Kraków 1995. Nazwy osobowe pochodzenia niemieckiego, oprać. Z. Klimek, Kraków 1997. Neumann H., Schlimpert G„ Schultheis J., Vornamenbuch, Leipzig 1988. Nowak E„ Funkcjonowanie nazwisk pochodzenia niemieckiego w siedemnasto- i osiemna stowiecznych rejestrach poznańskich podatników czopowego. Świadectwa polonizacji. „Poznańskie Studia Polonistyczne.
Seria Językoznawcza” 2012, pod red. I. SamowskiejGiefing, Poznań, t. 19 (39), z. 1, s. 131-139. 357
Nowak E., Odapelatywna antroponimia mieszczan poznańskich na przykładzie rejestrów czopowego z XVII i XVIII wieku, w: Słowiańszczyzna dawniej i dziś - język, literatura, kultura. Monografia ze studiów slawistycznych, pod red. A. Kołodziej, M. Bańki-Kowalczyk i A. Nowakowskiej, Čevemý Kostelee 2013, s. 179-185. Nowak E., Odimienne nazwiska mieszczan poznańskich XVII i XVIII wieku, [w]: Język-styl - tekst w teorii i praktyce badawczej, pod red. W. Śliwińskiego, Kraków 2012, s. 71-79. Nowak E., Typy motywacyjne nazwisk poznaniaków i ich funkcjonowanie w wybranych rejestrach podatkowych z XVII i XVIII wieku. „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” 2014, t. 21 (41), z. 1, Poznań, s. 185-195. Nowak-Pasterska E., Antroponimia złotników poznańskich od XVI do XVIII wieku. Stu dium scojoonomastyczne, praca doktorska napisana pod kierunkiem prof. zw. dra hab. A. Sieradzkiego, Poznań 2019 [Repozytorium Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu], Nowak-Pasterska E., Identyfikacja chłopców w księgach poznańskiego cechu złotników jako świadectwo rzemieślniczej tradycji onimicznej wXVIwieku. „Socjolingwistyka” 2017, nr 31, s. 177-189. Nowak-Pasterska E., Nazwiska delegatów na Polski Sejmu Dzielnicowy w 1918 roku. Komentarz onomastyczny, w: Wprzededniu Powstania. OdPolskiego Sejmu Dzielnicowego doprzyjazdu Paderewskiego, pod red. A. Gulczyńskiego, Poznań 2019 (współautor M. Graf; w druku). Nowak-Pasterska E., Zproblematyki kształtowania się polskich nazwisk. Model odmiejscowy na -ski w antroponimii poznańskiej XVII i XVIII wieku. „Kwartalnik Językoznawczy” 2013, nr 3,
Poznań, s. 11-24. Odapelatywne nazwy osobowe, oprać. A. Cieślikowa przy współudziale J. Szymowej i K. Rymuta, Kraków 2000. Odmiejscowe nazwy osobowe, oprać. Z. Kaleta przy współudziale E. Supranowicz i J. Szy mowej, Kraków 1997. Olejnik M., Antroponimia starostwa grabowieckiego (XVI-XVIII w.), Lublin 2019. Pihan-Kijas A., Nazwiska mieszczan wileńskich (XVI-XVIIIwiek). Zarys problematyki, w: Stu dia onomastyczne i dialektologiczne. „Poznańskie Spotkania Językoznawcze” 2011, t. 22, Poznań, s. 83-94. Polskie nazwy własne. Encyklopedia, pod red. E. Rzetelskiej-Feleszko, Kraków 2005. Raszewska-Klimas A., Kognitywizm jako metoda interpretacji antroponimów. „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska” 2019, t. 37, s. Raszewska-Żurek B., Kształtowanie się nazwisk równych imion (wiek XIII-XVI), Warsza wa 2006. Raszewska-Żurek B., Najstarsze ślady asymilacji osadników niemieckich do kultury polskiej zachowane w ich imionach, w: Nazwy własne a kultura, pod red. Z. Kalety, Warszawa 2003, s. 49-76. Rospond S., Słownik nazwisk śląskich, cz. E А-F, cz. 2: G-К, Warszawa-Wrocław-Kraków 1967-1973. Rospond S„ Struktura i klasyfikacja nazwiska słowiańskiego na podstawie nazwisk śląskich, Rozprawy Komisji Językoznawczej Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego V, Wrocław 1965, s. 9-63. Rozwiązanie licznych zagadek staropolskiej antroponimii, pod red. A Cieślikowej (Nazwy osobowe Żydów, oprać. M. Sitarz; Nazwy osobowe litewskie, oprać. W. Smoczyński; Nazwy osobowe Ormian, opr. A. Pisowicz; Łacińskie odapelatywne nazwy osobowe, oprać. J. Szymowa; Indeks objaśnień i uzupełnień, oprać. Z. Klimek i
in.), Kraków 2002. 358
Rudnicka-Fira E., Antroponimia Krakowa od XVI do XVIII wieku. Proces kształtowania się nazwiska, Katowice 2004. Rudnicka-Fira E., Imiennictwo krakowian od XVI do XVIII wieku na tle historii i kultury, Kraków 2013. Rudnicka-Fira E., Nazwiska odzawodowe krakowian w średniopolszczyźnie (perspektywa kulturowa), w: Metodologia badań onomastycznych, pod red. M. Biolik, Olsztyn 2003, s. 205-216. Rutkiewicz M., Imiona zakonne serafitek z Prowincji Poznańskiej. „Acta Onomastica” 2002, z. XLIII, s. 58-76. Rutkiewicz M., Przydomki i przezwiska we wsi Bolewice koło Nowego Tomyśla oraz ich formy marytonimiczne, patronimiczne i patronimiczne. „Onomastica” 2002, nr XLIII, s. 141-169. Rutkiewicz-Hanczewska M., Genologia onimiczna. Nazwa własna w płaszczyźnie motywacyjno-komunikatywnej, Poznań 2013. Rymut K., Imię - nazwisko - przezwisko w historii języka polskiego, w: V Ogólnopolska Konferencja Onomastyczna. Poznań 3-5 września 1985. Księga referatów, pod red. K. ZierhofFera, Poznań 1988, s. 221-225. Rymut K., Nazwiska Polaków, Wrocław 1991. Rymut K., Nazwiska Polaków. Słownik historyczno-etymologiczny, t. 1 : A-K, Wrocław 1999, t. 2: L-Ż, Wrocław 2001. Rzetelska-Feleszko E., Ród czy majątek, czyli o nazwiskach, w: tejże, Wświecie nazw wła snych, Warszawa-Kraków 2006, s. 84-95. Samowska-Giefing L, Antroponimia, w: Słownik gwary miejskiej Poznania, t. 1, pod red. M. Gruchmanowej i B. Walczaka, 1997, s. 79-91. Samowska-Giefing L, Antroponimia ludności żydowskiej Poznania XVI-XVIII wieku (nazwi ska), w: Funkcje nazw własnych w kulturze i komunikacji, pod red. I. Sarnowskiej-Giefing, M.
Balowskiego i M. Graf, Poznań 2015, s. 563-578; przedruk w: Z nazwą w świat. Filo logiczna podróż z Profesor Ireną Sarnówską-Giefing, podred. M. Graf, W. Hofinańskiego i P. Grafa, Poznań 2019, s. 139-154. Samowska-Giefing L, Imiona mieszkańców Poznania w dobie reformacji i kontrreformacji. Rekonesans badawczy, w: Pamięci profesora Tadeusza Skuliny w 15. rocznicę śmierci, pod red. A. Pihan-Kijasowej i I. Sarnowskiej-Giefing, Poznań 2008, s. 117-143. Samowska-Giefing L, Imiona Żydów w poznańskich dokumentach z ХѴІ-ХѴШ wieku. Wstęp ne rozpoznania, w: Studia onomastyczne i dialektologiczne, pod red. A. Pihan-Kijasowej i I. Samowskiej-Giefing, Poznań 2011, s. 103-106. Samowska-Giefing L, Kult świętych i błogosławionych (teżpoznaniaków i Wielkopolan) oraz jego odbicie w poznańskiej antroponimii. Na podstawie najstarszych spisów obywateli miasta, w: Język. Społeczeństwo. Wartości, Prace Komisji Językoznawczej Bydgoskiego Towarzystwa Naukowego, t. XVIII, pod red. E. Laskowskiej, I. Benenowskiej i M. Jaracz, Bydgoszcz 2008, s. 389-404. Samowska-Giefing L, Nazwiska odzawodowe mieszkańców Poznania w XVI-XVIII w. w świetle dynamiki gospodarczej regionu, w: Język w regionie. Region wjęzyku, pod red. B. Osowskiego, J. Kobus, P. Michalskiej-Góreckiej, A. Piotrowskiej-Wojaczyk, Po znań 2015. Samowska-Giefing L, Patronimy jako składnik osobowego kodu identyfikacyjnego Żydów poznańskich odXVI do XVIII wieku. „Poznańskie Spotkania Językoznawcze” 2015, nr 30, s. 153-164. 359
Samowska-Giefing L, Problematyka dialektologiczna w badaniach historycznej antroponimii Poznania, w: Gwary dziś 4. Konteksty dialektologii, pod red. J. Sierociuka, Poznań 2007, s. 95-104. Samowska-Giefing I., Słownik nazwisk mieszkańców PoznaniaXVI-XVIII w. ijego cele: onomastyczny, ogólnojęzykowy, historyczno-kulturowy, w: Miasto w perspektywie onomastyki i historii, pod red. I. Samowskiej-Giefing i M. Graf, Poznań 2010, s. 221-233. Samowska-Giefing I., Siady dyfuzji kulturowej w antroponimii Poznania wXVI-XVIII wieku. „Onomastica” LX, 2016, s. 107-118; przedruk w: Z nazwą w świat. Filologiczna podróż z Profesor Ireną Sarnowską-Giefing, pod red. M. Graf, W. Hofmańskiego i P. Grafa, Po znań 2019, s. 169-180. Samowska-Giefing I., Siady wpływów niemieckich w historycznej antroponimii Poznania, w: Nazwy własne a społeczeństwo, t. 1, pod red. R. Łobodzińskiej, Łask 2010, s. 231257. Samowska-Giefing L, Z antrop onomastykom kulturypolskiej. Niemieckie nazwiska mieszkań ców Poznania, w: Polen und Deutsche in Europa / Polacy i Niemcy w Europie, pod red. M. Düring i K. Trybusia, Frankfurt n. Menem 2014, s. 155-180; przedruk w: Z nazwą w świat. Filologiczna podróż z Profesor Ireną Sarnowską-Giefing, pod red. M. Graf, W. Hofmańskiego i P. Grafa, Poznań 2019, s. 117-138. Samowska-Giefing I., Z Antroponomastykonu Poznania. Sposoby identyfikowania kobiet w spisach obywateli miasta z XVI i początku XVII w., w: Studia Linguistica. In honorem Edvardi Breza, pod red. E. Laskowskiej i M. Jaracz, Bydgoszcz 2008, s. 212-220. Samowska-Giefing L, (przekład) F. Debus, Rola miasta w procesie
tworzenia niemieckich nazwisk, w: Miasto w perspektywie onomastyki i historii, pod red. I. Samowskiej-Giefing i M. Graf, Poznań 2010, s. 115-124. Sieradzki A., Antroponimjako podstawa grupy nominalnej wpoznańskich księgach złoczyńców zXVI wieku, w: Mnohotvárnost a specifičnost onomastiky, Ostrava 2010, s. 424-430. Sieradzki A., Derywowane nazwiska odzawodowe w dokumentach poznańskich odXVI do XVIII wieku. „Poznańskie Spotkania Językoznawcze”, t. 27, Przestrzeniejęzykoznawstwa. Prace dedykowane Profesor Irenie Sarnowskiej-Giefing, pod red. M. Graf, Poznań 2014, s. 163-172. Sieradzki A., Grupy nominalne o podstawie antroponimicznej we wrzesińskich księgach chrztu z XVIII wieku. Prolegomena badawcze. „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria językoznawcza” XIV, 2007, s. 197-206. Sieradzki A., Identyfikacja rodziców stanu chłopskiego we wrzesińskich księgach chrztu z lat 1700-1725. „Poznańskie Studia Polonistyczne, Seria językoznawcza” 2011, t. 18, z. 1, s. 129-144. Sieradzki A., Imiona świętych w dotacjach dokumentów poznańskich z końca XVI wieku, w: W kręgu języka tożsamości, pod red. G. Cyrana i E. Skorupskiej-Raczyńskiej, Gorzów Wlkp. 2012, s. 261-267. Sieradzki A., Nominacja Żydów w szamotulskiej księdze ławniczej z końca XVI wieku, w: Cum reverenda, gratia, amiciţia. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Bogdanowi Walczakowi, pod red. J. Migdał i A. Piotrowskiej-Wojaczyk, t. 3, Poznań 2013, s. 197-204. Sieradzki A., Poznańskie derywaty nazwiskowe ХѴІ-ХѴПІ wieku, Poznań 2013. Sieradzki A., Słowotwórstwoprotonazwiskpolskich doby staro- i średniopolskiej. „Poznańskie
Studia Polonistyczne. Seria językoznawcza” 2010, t. 16, s. 259-270. Sieradzki A., Sieradzka B., Grupy nominalne odnoszące się do małżonków we wrzesińskich księgach chrztu z XVIII wieku, w: Metodologia badań onomastycznych, pod red. M. Biolik, Olsztyn 2003, s. 167-176. 360
Skulina T., Antroponimiczne funkcje nazw zawodowych w XVII i XVIII wieku (na materiale wielkopolskim). „Studia Polonistyczne” XVI/XVII, 1988/1989, s. 113-123. Skulina T., Funkcje przezwiska w systemie antroponimicznym. „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej” XIII (1974) 1974, s. 213-134. Skulina T., Imiona kobiet w Wielkopolsce XVII i XVIII w. „Slavia Occidentalis” XLV, 1988, s. 47-60. Skulina T., O staropolskich formacjach marytonimicznych, w: V Ogólnopolska Konferencja Onomastyczna. Księga Referatów, podred. К. Zierhoffera, Poznań 1988, s. 241-248. Skulina T„ O staropolskich regionalizmach w kobiecej antroponimii. „Studia Historycznej ęzykowe” 1994, podred. M. Kucały i Z. Krążyńskiej, s. 81-92. Skulina T., O ustalaniu się nazwisk mieszczańskich i chłopskich w Wielkopolsce XVII wieku. „Onomastica” XXXIII, 1989, s. 183-208. Skulina T., Z historii i geografii żeńskich formacji patronimicznych w okresie staropolskim, w: Muñera linguistica Ladislao Kuraszkiewicz dedicata, pod red. M. Basaj i Z. Zagórskiego, Wrocław 1993, s. 313-320. Słownik geograficzny królewstwa polskiego i innych krajów słowiańskich, pod red. F. Sulimierskiego, B. Chlebowskiego, W. Walewskiego, t. 1-15, Warszawa 1880-1914. Słownik gwary miejskiej Poznania, pod red. M. Gruchmanowej i B. Walczaka, WarszawaPozanń 1997. Słownik nazwisk mieszkańców Poznania XVI-XVIII wieku, t. 1, oprać. I. Samowska-Giefing, Poznań 2011, t. 2, oprać. I. Samowska-Giefing wraz z zespołem A. KołodziejczykTrawińska, A. Kulupa, M. Graf, E. Nowak-Pasterska, Poznań 2014. Słownik nazwisk współcześnie w Polsce używanych, red. K.
Rymut, 1.1-10, Kraków 1992-1994. Słownik staropolskich nazw osobowych, red. W. Taszycki, t. 1-6, Wrocław 1965-1983, t. 7 Suplement, opr. pod kierunkiem M. Malec, Wrocław 1984-1987. Szulowska W, Dawna antroponimia Mazowsza (XV-XVII wiek), Olsztyn 2004. Szulowska W, Nazwiska z sufiksem -(ow)icz / -(ew)icz w parafii św. Wojciecha w Poznaniu, w: Przestrzeniejęzykoznawstwa. Prace dedykowane Profesor Irenie Sarnówskiej-Giefing, Poznańskie Spotkania Językoznawcze, t. 27, pod red. M. Graf, Poznań 2014, s. 173-180. Taszycki W, Polskie nazwy osobowe, Kraków 1924. Trawińska M., Grafia nazw własnych wXlV-wiecznejpoznańskiej księdze ziemskiej, w: Miasto w perspektywie onomastyki i historii, pod red. I. Samowskiej-Giefing i M. Graf, Poznań 2010, s. 621-630. Trawińska M., Fonetyka wielkopolskich rot sądowych, Poznań 2005. Tronfila A., Nazwiska Żydów aszkenazyjskich: Próba klasyfikacji, w: Nazewnictwo napoganiczach etniczno-językowych, pod red. Z. Abramowicz, L. Dacewicz. „Studia Slawistyczne” 1999, nr 1, Białystok, s. 312-320. Walczak B., Z dziejów pewnego stereotypu nazewniczego (Szlacheckie nazwiska na -ski, -cki), w: Onomastyka w dydaktyce szkolnej i społecznej, red. E. Homa, Szczecin 1988, s. 275-281. Walczak B„ Najczęstsze nazwiska wielkopolskie, w: Miasto w perspektywie onomastyki i hi storii, podred. I. Samowskiej-Giefing i M. Graf, Poznań 2010, s. 257-268. Wielkopolski słownik biograficzny, pod red. A. Gąsiorowskiego i J. Topolskiego, autor haseł W. Albrecht-Szymanowska, Warszawa-Poznań 1981. Wolnicz-Pawłowska E., Czy istnieje polskie nazwisko mieszczańskie?, w: Miasto w per
spektywie onomastyki i historii, pod red. I. Samowskiej-Giefing i M. Graf, Poznań 2010, s. 269-280. 361
Wolnicz-Pawłowska E., Szulowska W., Antroponimia polska na kresach południowowschodnich XV-XIX w., Warszawa 1998. Woźniak E., Sposoby identyfikowania osób w dwóchpabianickich księgach cechowych (ХѴ-ХѴШ wiek). „Onomastica” 2001, z. XLVI, s. 221-243. Zagórski Z., Z badań nazewnictwa miasta Poznania, w: W kręgu języka polskiego. Sląskopoznańskie kolokwia lingwistyczne, pod red. E. Jędrzejko, Katowice 2001, s. 76-85. Zierhoffer K., Adaptacja zachodnioeuropejskiego nazewnictwa przejętego z łaciny przez polszczyznę XVI wieku. „Onomastica” 1992, z. XXXVII, s. 13-39 (współautor: Z. Zierhofferowa). Zierhoffer K., Dorobek ośrodka poznańskiego w zakresie onomastyki. „Onomastica” XXIX, 1984, s. 307-319. Zierhoffer К., Dokonania ośrodka poznańskiego w zakresie onomastyki w latach od 1981 do 2008, w: Miasto w perspektywie onomastyki i historii, pod red. I. Samowskiej-Giefing i M. Graf, Poznań 2010, s. 13-27. Zierhoffer K., Prace Tadeusza Skuliny w zakresie antroponimii, w: Pamięci Profesora Tade usza Skuliny w 15. rocznicę śmierci, pod red. A. Pian-Kijasowej i I. Samowskiej-Giefing, Poznań 2008, s. 35-39. Zierhoffer K., Zierhofferowa Z., Nazwy zachodnioeuropejskie w języku polskim a związki Polski z kulturą Europy, Poznań 2000. Złotkowski P., Antroponimia historyczna mieszczan i chłopów Brańska w ujęciu statycznym i dynamicznym, Lublin 2017. 362
Abstract The doctoral dissertation presents anthroponymy of Poznan Goldsmith from the 16th to the 18th centuries. It is based on sources from the State Archives in Poznan from the archive group “Crafts of Poznan”. Sources have the form of guild books in which various matters of guild’s life were recorded ֊ accepting students to appren ticeship, contributions, protocols of guild meetings, protocols of guild authorities’ elections, different conflicts between goldsmiths, decrees of the guild court and rules governing daily work. The names and surnames of Poznan goldsmiths were excerpted from these documents. This resulted in a database of over seven thousand names of masters, students, journeymen and other townspeople certified in the sources. Many of them were very often repeated in those sources. After selecting unique names, the database of anthroponyms counted only about one thousand four hundred elements of which only two hundred were the names of Poznan goldsmiths. The caesura adopted in the study results from external and intra-linguistic factors. The first are associated with the earliest and the latest certified goldsmith in the exam ined books, i.e. with the years 1489-1792. In the 1530s, King Zygmunt Stary issued a privilege under which Poznan goldsmiths had the right to create an independent guild (previously they were associated in a guild with painters and pharmacists) and at the end of the 18th century, when Poznan was under the Prussian rule and a new law was set for craftsmen, the guild actually ceased to exist (craftsmen were no longer required to
associate in fellowships). Intra-language criterion for such a study period is related to the fact that the middle Polish day, i.e. the 16th, 17th and 18th centuries, is the most interesting time in history of forming Polish surnames. The pattem of iden tifying people, as we know it today (i.շ. first name + surname), stabilizes. Names are then devoid of semantic meaning but they can still express a patronymic relationship {Dobielik ’son of Dobieľ, Helmanowicz ’son of Helman’). At the same time, suffixes, which previously in the history of Polish names expressed certain content (e.g., the above-mentioned suffix -owicz informed whose son someone is, -ski informed where someone comes from or which village he possesses), at the studied time became only asemantie models, according to which townspeople created their names. The -ski model was especially desirable, because it was associated with the upper social status. The purpose of my dissertation is to characterize, analyze and interpret goldsmiths’ names on the basis of onomastic research and an attempt to answer the question whether there is a typical last name of a Poznan goldsmith. The analysis was carried out in consonance with the assumptions of cultural onomastics according to which the process of formation and functioning of names in language ought to be interpreted using a wide cultural, historical and sociological background. In this way I try to describe the studied anthroponymy. Half of the investigated Poznan goldsmith names are Polish and half are German. This is due to the large presence of the German population
in a craft communities in 371
Poznan of 16th-18th centuries. According to the methodology adopted in dissertation I classified the examined names in agreement with the motivational and etymological criterion. I divided them into those motivated by common words (so-called appel latives) and those motivated by other proper names - first names and place names (there were also single examples of nationality names and arms names). In each of these groups there are both names equal to the motivating grounds and derived by typical suffixes: -ski, -owicz/-ewicz, -icz, -czyk, -ik and others. Most of goldsmiths names come from common words. They are divided into those whose root is directly characterizing a man (f. e. Czarny ‘black’, Malik ‘small person’, Poganek ‘pagan’, Wolniewicz ‘slow person’), a word indicating occupation (f.e. Strzelec ‘archer’) or some metaphorical word (Czapla ‘sort of bird: heron’, Dudek ‘sort of bird: booby, dolt’, Mak ‘sort of flower: poppy’, Wiosło ‘object: oar’). In addition to appellative names, constituting 44% of Polish names, the names coming from first names (21% - f. e. Abramczyk, Jerzykowicz, Piotrasz from first names: Abram, Jerzyk, Piotr) and names from place names (f. e. Jastrzębski ‘a men from Jastrzębia’, Toruński ‘a men from Toruń’, Skrzetuski ‘a men from Skrzetusz’) are distinctive as well. There were also few names from ethnic names (f. e. Węgrzyn ‘a men from Hungary’) and arms names (f. e. Korwin ‘name of arm Korwin taken from latin corvinus = corvine’). Con temporary research on personal names always involves an impossibility of recreating the original surname-
forming act, therefore, separated in the typology of surnames are homonymous or two-motivational names (also called multi-motivational) i.e. names which have more than one motivating basis (16% - f. e. Głowiński - based on the town name Glowin, Glowino or personal name Głowa from the word głowa ‘head’, a nickname directly characterizing a man with a large head or metaphorically a wise man; Janowski - town name Janowo or first name Jan). German names have also been described according to the motivational typology of personal names. In this group the names derived from appellative names are also dominant (44%), homonymous forms are a large collection too (25%), slightly smaller collections are surnames from first names (21%), from town names (9%) and ethnic names (1%). The roots of dominant appellative names contain many terms relating to old occupations and social functions: f.e. Cymerman (Middle High Germanzimmerman ‘carpenter’), Krigier (Middle High German krieger ‘warrior’), Szulc (Middle High German schulteiye ’mayor’), as well as characteristics of man: f.e. Szaller (Middle High German schailœre ‘talker, raconteur, boaster’). Guild writers often wrote German names according to the Polish spelling rules (eg. Szwarc instead of Schwartz). The names of Poznan goldsmiths equally encompass Polish and German names and both systems are dominated by names derived from old nicknames describing human profession or a man’s specific features. Only a parallel analysis of these two naming systems gives a complete picture of the anthroponymy of Poznań goldsmiths in the 16th-18th
centuries. Bayerische Staatsbibliothe München 372 |
| any_adam_object | 1 |
| any_adam_object_boolean | 1 |
| author | Nowak-Pasterska, Ewa |
| author_GND | (DE-588)123007158X |
| author_facet | Nowak-Pasterska, Ewa |
| author_role | aut |
| author_sort | Nowak-Pasterska, Ewa |
| author_variant | e n p enp |
| building | Verbundindex |
| bvnumber | BV046992377 |
| collection | ebook |
| ctrlnum | (OCoLC)1220888986 (DE-599)BVBBV046992377 |
| edition | Wydanie 1 |
| era | Geschichte 1500-1800 gnd |
| era_facet | Geschichte 1500-1800 |
| format | Thesis Book |
| fullrecord | <?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?><collection xmlns="http://www.loc.gov/MARC21/slim"><record><leader>03024nam a2200565 c 4500</leader><controlfield tag="001">BV046992377</controlfield><controlfield tag="003">DE-604</controlfield><controlfield tag="005">20220216 </controlfield><controlfield tag="007">t</controlfield><controlfield tag="008">201111s2020 a||| m||| 00||| pol d</controlfield><datafield tag="020" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">9788366666047</subfield><subfield code="9">978-83-66666-04-7</subfield></datafield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(OCoLC)1220888986</subfield></datafield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(DE-599)BVBBV046992377</subfield></datafield><datafield tag="040" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-604</subfield><subfield code="b">ger</subfield><subfield code="e">rda</subfield></datafield><datafield tag="041" ind1="0" ind2=" "><subfield code="a">pol</subfield></datafield><datafield tag="049" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-12</subfield></datafield><datafield tag="084" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">OST</subfield><subfield code="q">DE-12</subfield><subfield code="2">fid</subfield></datafield><datafield tag="100" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">Nowak-Pasterska, Ewa</subfield><subfield code="e">Verfasser</subfield><subfield code="0">(DE-588)123007158X</subfield><subfield code="4">aut</subfield></datafield><datafield tag="245" ind1="1" ind2="0"><subfield code="a">Antroponimia złotników poznańskich XVI-XVIII wieku</subfield><subfield code="b">studium onomastyczno-kulturowe</subfield><subfield code="c">Ewa Nowak-Pasterska</subfield></datafield><datafield tag="250" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">Wydanie 1</subfield></datafield><datafield tag="264" ind1=" " ind2="1"><subfield code="a">Poznań</subfield><subfield code="b">Wydawnictwo Rys</subfield><subfield code="c">2020</subfield></datafield><datafield tag="300" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">374 Seiten</subfield><subfield code="b">Illustrationen, Diagramme</subfield></datafield><datafield tag="336" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">txt</subfield><subfield code="2">rdacontent</subfield></datafield><datafield tag="337" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">n</subfield><subfield code="2">rdamedia</subfield></datafield><datafield tag="338" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">nc</subfield><subfield code="2">rdacarrier</subfield></datafield><datafield tag="500" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">Ursprüngliche Dissertation enthält zwei Kapitel weniger und ein kürzeres Literaturverzeichnis</subfield></datafield><datafield tag="502" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">Dissertation</subfield><subfield code="c">Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Wydział Filologii Polskiej i Klasycznej, Instytut Filologii Polskiej</subfield><subfield code="d">2019</subfield></datafield><datafield tag="648" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Geschichte 1500-1800</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Goldschmied</subfield><subfield code="0">(DE-588)4157878-8</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Personenname</subfield><subfield code="0">(DE-588)4045285-2</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="651" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Posen</subfield><subfield code="0">(DE-588)4046868-9</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="655" ind1=" " ind2="7"><subfield code="0">(DE-588)4113937-9</subfield><subfield code="a">Hochschulschrift</subfield><subfield code="2">gnd-content</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="0"><subfield code="a">Posen</subfield><subfield code="0">(DE-588)4046868-9</subfield><subfield code="D">g</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="1"><subfield code="a">Goldschmied</subfield><subfield code="0">(DE-588)4157878-8</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="2"><subfield code="a">Personenname</subfield><subfield code="0">(DE-588)4045285-2</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="3"><subfield code="a">Geschichte 1500-1800</subfield><subfield code="A">z</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2=" "><subfield code="5">DE-604</subfield></datafield><datafield tag="776" ind1="0" ind2="8"><subfield code="i">Erscheint auch als</subfield><subfield code="n">Online-Ausgabe</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="1"><subfield code="u">https://bip.amu.edu.pl/__data/assets/pdf_file/0024/116646/Nowak-Pasterska-Ewa_rozprawa-doktorska-cz.-I.pdf</subfield><subfield code="x">Verlag</subfield><subfield code="z">kostenfrei</subfield><subfield code="3">Volltext</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="1"><subfield code="u">https://repozytorium.amu.edu.pl/bitstream/10593/25224/1/Praca%20doktorska_tom%201_E.Nowak-Pasterska.pdf</subfield><subfield code="x">Verlag</subfield><subfield code="z">kostenfrei</subfield><subfield code="3">Volltext</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032400194&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Inhaltsverzeichnis</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032400194&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Literaturverzeichnis</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032400194&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Abstract</subfield></datafield><datafield tag="912" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">ebook</subfield></datafield><datafield tag="940" ind1="1" ind2=" "><subfield code="n">oe</subfield></datafield><datafield tag="940" ind1="1" ind2=" "><subfield code="q">BSB_NED_20220216</subfield></datafield><datafield tag="999" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-032400194</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">307.09</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">0903</subfield><subfield code="g">438</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">306.09</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">0903</subfield><subfield code="g">438</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">417.7</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">0903</subfield><subfield code="g">438</subfield></datafield></record></collection> |
| genre | (DE-588)4113937-9 Hochschulschrift gnd-content |
| genre_facet | Hochschulschrift |
| geographic | Posen (DE-588)4046868-9 gnd |
| geographic_facet | Posen |
| id | DE-604.BV046992377 |
| illustrated | Illustrated |
| index_date | 2024-07-03T15:54:00Z |
| indexdate | 2024-07-10T08:59:33Z |
| institution | BVB |
| isbn | 9788366666047 |
| language | Polish |
| oai_aleph_id | oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-032400194 |
| oclc_num | 1220888986 |
| open_access_boolean | 1 |
| owner | DE-12 |
| owner_facet | DE-12 |
| physical | 374 Seiten Illustrationen, Diagramme |
| psigel | ebook BSB_NED_20220216 |
| publishDate | 2020 |
| publishDateSearch | 2020 |
| publishDateSort | 2020 |
| publisher | Wydawnictwo Rys |
| record_format | marc |
| spelling | Nowak-Pasterska, Ewa Verfasser (DE-588)123007158X aut Antroponimia złotników poznańskich XVI-XVIII wieku studium onomastyczno-kulturowe Ewa Nowak-Pasterska Wydanie 1 Poznań Wydawnictwo Rys 2020 374 Seiten Illustrationen, Diagramme txt rdacontent n rdamedia nc rdacarrier Ursprüngliche Dissertation enthält zwei Kapitel weniger und ein kürzeres Literaturverzeichnis Dissertation Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Wydział Filologii Polskiej i Klasycznej, Instytut Filologii Polskiej 2019 Geschichte 1500-1800 gnd rswk-swf Goldschmied (DE-588)4157878-8 gnd rswk-swf Personenname (DE-588)4045285-2 gnd rswk-swf Posen (DE-588)4046868-9 gnd rswk-swf (DE-588)4113937-9 Hochschulschrift gnd-content Posen (DE-588)4046868-9 g Goldschmied (DE-588)4157878-8 s Personenname (DE-588)4045285-2 s Geschichte 1500-1800 z DE-604 Erscheint auch als Online-Ausgabe https://bip.amu.edu.pl/__data/assets/pdf_file/0024/116646/Nowak-Pasterska-Ewa_rozprawa-doktorska-cz.-I.pdf Verlag kostenfrei Volltext https://repozytorium.amu.edu.pl/bitstream/10593/25224/1/Praca%20doktorska_tom%201_E.Nowak-Pasterska.pdf Verlag kostenfrei Volltext Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032400194&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Inhaltsverzeichnis Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032400194&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Literaturverzeichnis Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032400194&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Abstract |
| spellingShingle | Nowak-Pasterska, Ewa Antroponimia złotników poznańskich XVI-XVIII wieku studium onomastyczno-kulturowe Goldschmied (DE-588)4157878-8 gnd Personenname (DE-588)4045285-2 gnd |
| subject_GND | (DE-588)4157878-8 (DE-588)4045285-2 (DE-588)4046868-9 (DE-588)4113937-9 |
| title | Antroponimia złotników poznańskich XVI-XVIII wieku studium onomastyczno-kulturowe |
| title_auth | Antroponimia złotników poznańskich XVI-XVIII wieku studium onomastyczno-kulturowe |
| title_exact_search | Antroponimia złotników poznańskich XVI-XVIII wieku studium onomastyczno-kulturowe |
| title_exact_search_txtP | Antroponimia złotników poznańskich XVI-XVIII wieku studium onomastyczno-kulturowe |
| title_full | Antroponimia złotników poznańskich XVI-XVIII wieku studium onomastyczno-kulturowe Ewa Nowak-Pasterska |
| title_fullStr | Antroponimia złotników poznańskich XVI-XVIII wieku studium onomastyczno-kulturowe Ewa Nowak-Pasterska |
| title_full_unstemmed | Antroponimia złotników poznańskich XVI-XVIII wieku studium onomastyczno-kulturowe Ewa Nowak-Pasterska |
| title_short | Antroponimia złotników poznańskich XVI-XVIII wieku |
| title_sort | antroponimia zlotnikow poznanskich xvi xviii wieku studium onomastyczno kulturowe |
| title_sub | studium onomastyczno-kulturowe |
| topic | Goldschmied (DE-588)4157878-8 gnd Personenname (DE-588)4045285-2 gnd |
| topic_facet | Goldschmied Personenname Posen Hochschulschrift |
| url | https://bip.amu.edu.pl/__data/assets/pdf_file/0024/116646/Nowak-Pasterska-Ewa_rozprawa-doktorska-cz.-I.pdf https://repozytorium.amu.edu.pl/bitstream/10593/25224/1/Praca%20doktorska_tom%201_E.Nowak-Pasterska.pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032400194&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032400194&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032400194&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |
| work_keys_str_mv | AT nowakpasterskaewa antroponimiazłotnikowpoznanskichxvixviiiwiekustudiumonomastycznokulturowe |