Wyposażenie i aranżacja bibliotek na Śląsku (do końca XIX wieku):
Gespeichert in:
| 1. Verfasser: | |
|---|---|
| Format: | Buch |
| Sprache: | Polish |
| Veröffentlicht: |
Warszawa
Wydawnictwo Naukowe i Edukacyjne Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich
2019
|
| Ausgabe: | Wydanie I. |
| Schlagworte: | |
| Online-Zugang: | Inhaltsverzeichnis Inhaltsverzeichnis Register // Personenregister Register // Ortsregister Abstract Abstract |
| Beschreibung: | 323 Seiten Illustrationen, Karten 24 cm |
Internformat
MARC
| LEADER | 00000nam a2200000 c 4500 | ||
|---|---|---|---|
| 001 | BV046657730 | ||
| 003 | DE-604 | ||
| 005 | 20210721 | ||
| 007 | t | ||
| 008 | 200406s2019 a||| |||| 00||| pol d | ||
| 020 | |z 9788365741356 |9 978-83-65741-35-6 | ||
| 020 | |z 8365741350 |9 8365741350 | ||
| 035 | |a (OCoLC)1150797406 | ||
| 035 | |a (DE-599)BVBBV046657730 | ||
| 040 | |a DE-604 |b ger |e rda | ||
| 041 | 0 | |a pol | |
| 049 | |a DE-12 | ||
| 084 | |a OST |q DE-12 |2 fid | ||
| 100 | 1 | |a Werszler, Rafał |d 1968- |e Verfasser |0 (DE-588)1208945734 |4 aut | |
| 245 | 1 | 0 | |a Wyposażenie i aranżacja bibliotek na Śląsku (do końca XIX wieku) |c Rafał Werszler |
| 250 | |a Wydanie I. | ||
| 264 | 1 | |a Warszawa |b Wydawnictwo Naukowe i Edukacyjne Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich |c 2019 | |
| 300 | |a 323 Seiten |b Illustrationen, Karten |c 24 cm | ||
| 336 | |b txt |2 rdacontent | ||
| 337 | |b n |2 rdamedia | ||
| 338 | |b nc |2 rdacarrier | ||
| 648 | 7 | |a Geschichte Anfänge-1900 |2 gnd |9 rswk-swf | |
| 650 | 7 | |a Biblioteki / aparatura i sprzęt |2 jhpk | |
| 650 | 7 | |a Biblioteki / Polska / Śląsk (region) / historia |2 jhpk | |
| 650 | 0 | 7 | |a Bibliothekseinrichtung |0 (DE-588)4145268-9 |2 gnd |9 rswk-swf |
| 650 | 0 | 7 | |a Bibliothek |0 (DE-588)4006439-6 |2 gnd |9 rswk-swf |
| 650 | 0 | 7 | |a Innenarchitektur |0 (DE-588)4072819-5 |2 gnd |9 rswk-swf |
| 651 | 7 | |a Oberschlesien |0 (DE-588)4042978-7 |2 gnd |9 rswk-swf | |
| 651 | 7 | |a Niederschlesien |0 (DE-588)4042237-9 |2 gnd |9 rswk-swf | |
| 689 | 0 | 0 | |a Oberschlesien |0 (DE-588)4042978-7 |D g |
| 689 | 0 | 1 | |a Niederschlesien |0 (DE-588)4042237-9 |D g |
| 689 | 0 | 2 | |a Bibliothek |0 (DE-588)4006439-6 |D s |
| 689 | 0 | 3 | |a Innenarchitektur |0 (DE-588)4072819-5 |D s |
| 689 | 0 | 4 | |a Bibliothekseinrichtung |0 (DE-588)4145268-9 |D s |
| 689 | 0 | 5 | |a Geschichte Anfänge-1900 |A z |
| 689 | 0 | |5 DE-604 | |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032068867&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Inhaltsverzeichnis |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032068867&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Inhaltsverzeichnis |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032068867&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Register // Personenregister |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032068867&sequence=000007&line_number=0004&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Register // Ortsregister |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032068867&sequence=000009&line_number=0005&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Abstract |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032068867&sequence=000011&line_number=0006&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Abstract |
| 940 | 1 | |n oe | |
| 940 | 1 | |q BSB_NED_20210721 | |
| 999 | |a oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-032068867 | ||
| 942 | 1 | 1 | |c 020 |e 22/bsb |f 0902 |g 438 |
| 942 | 1 | 1 | |c 020 |e 22/bsb |f 0903 |g 438 |
Datensatz im Suchindex
| _version_ | 1804181363740377088 |
|---|---|
| adam_text | Spis treści Wstęp............................................................................................................................. 11 I. Źródła i stan dotychczasowych badań............................................................ 17 II. Zarys dziejów Śląska na kulturowym tle Europy do końca XIX wieku....27 III. Przekształcenia pomieszczeń do gromadzenia ksiąg i ich lokalizacja na Śląsku.................................................................................................................41 3.1 Armarium............................................................................................................41 3.2 Librarium........................................................................................................... 47 3.3 Librarium ewangelickie.....................................................................................50 Wrocław............................................................................................................ 52 Złotoryja........................................................................................................... 54 Brzeg..................................................................................................................56 Legnica...............................................................................................................57 Oleśnica............................................................................................................. 59 3.4 Repozytorium...................................................................................................
65 3.5 Organizacja funkcji pomieszczeń na księgozbiory po traktacie westfalskim.. 76 3.6 Biblioteka...........................................................................................................77 3.7 Protestanckie libraria powstałe pod berłem katolickich Habsburgów............ 78 3.8 Biblioteki „wędrujące” i „graniczne”................................................................81 3.9 Libraria ֊ biblioteki salowe, półgaleriowe i galeriowe...................................... 93 3.10 Libraria katolickie na Śląsku.............................................................................93 3.11 Projekt Centralnej Biblioteki Śląska.................................................................107 3.12 Biblioteki powszechne i szkolne...................................................................... 110 3.13 Biblioteki majorackie........................................................................................115 3.14 Repozytorium o konstrukcji żeliwnej.............................................................. 121 IV. Sprzęty do gromadzenia ksiąg..........................................................................131 4.1. Od armarii do szafy bibliotecznej. Sprzęty pojedyncze, zamykane, nie udostępniane publicznie.............................................................................131 4.1.1 Armaria. Systematyka grupy......................................................................131 4.1.2 Armaria horyzontalna............................................................................... 137 4.1.3 Armaria
wnękowa..................................................................................... 142 4.1.4 Armaria wertykalna.................................................................................. 147 4.1.5 Witryna. Szafa biblioteczna.....................................................................166 4.2 Od pulpitu do repozytorium. Sprzęty powielane, otwarte, udostępniane publicznie.................................................................................. 175 4.2.1 Pulpit, systematyka grupy........................................................................ 175
4.2.2 Pulpit łańcuchowy....................................................................................175 4.2.3 Wybrane przykłady pulpitów w librariachkonwentów śląskich.............. 183 4.2.4 Pulpity łańcuchowe ewangelickich librariów gimnazjalnych Śląska..... 185 4.3 Repozytoria ...................................................................................................... 195 4.3.1 System zębatkowy do przestawiania półek........................................... 197 4.3.2 Repozytorium wolnostojące.................................................................... 197 4.3.3 Repozytoria kotwiczone .........................................................................2Ū5 4.3.4 Repozytoria amfiladowe początku XIX w............................................... 2G8 4.3.5 Repozytoria w konstrukcji żeliwnej......................................................... 213 4.4 Półki. Otwarte sprzęty przyścienne w librariach..............................................219 4.4.1 Półka. Systematyka grupy........................................................................ 219 4.4.2 Librarium - sprzęty półkowe i aranżacja pomieszczenia........................ 221 4.4.3 Półki śląskich bibliotek salowych jednokondygnacyjnych .....................223 4.4.4 Półki śląskich bibliotek półgaleriowych kondygnacyjnych.....................227 4.4.5 Półki śląskich bibliotek galeriowych wielokondygnacyjnych................. 230 Podsumowanie............................................................................................................. 237 Literatura przedmiotu
.................................................................................................253 Spis ilustracji................................................................................................................ 273 Spis tabel...................................................................................................................... 284 Słownik ważniejszych terminów ................................................................................ 285 Indeks osobowy............................................................................................................294 Indeks topograficzny................................................................................................... 300 Aneks. Rejestr lokalizacji wybranych bibliotek na Śląsku......................................... 304 Streszczenie ................................................................................................................ 318 Summary.....................................................................................................................320 Zusammenfassung......................................................................................................322
Inhalt Einführung.......................................................................................................................11 I. Quellen und Stand der aktuellen Forschung..................................................17 II. Überblick über die Geschichte Schlesiens im kulturellen Hintergrund Europas bis zum Ende des19. Jahrhunderts..................................................27 III. Umgestaltung von Büchersammelräumen und deren Standort in Schlesien............................................................................................................41 3.1 Armarium.............................................................................................................41 3.2 Librarium............................................................................................................ 47 3.3 Evangelische Librarium......................................................................................50 Wrocław, (Breslau)............................................................................................ 52 Złotoryja, (Goldberg).........................................................................................54 Brzeg, (Brieg)..................................................................................................... 56 Legnica, (Liegnitz)............................................................................................. 57 Oleśnica, (Oles).................................................................................................. 59 3.4
Repositorium..................................................................................................... 65 3.5 Organisation von Raumfunktionen für Büchersammlungen nach dem Westfälischen Vertrag................................................................................76 3.6 Bibliothek............................................................................................................77 3.7 Protestantische Librarium, die im Rahmen des katholischen Habsburgerrates erstellt wurden........................................................................78 3.8 Migrations- und Crenzbibliotheken .............................................................81 3.9 Bibliotheken-, Innen-, Halbgalerie- und Galeriebibliotheken............................93 3.10 Katholische Bibliotheken in Schlesien............................................................. 93 3.11 Das Projekt der Schlesischen Zentralbibliothek............................................. 107 3.12 Allgemeine und Schulbibliotheken................................................................. 110 3.13 (Recht der Erstgeburt) MajoratBibliotheken................................................... 115 3.14 Repositorium in Cusseisenkonstruktion........................................................ 121 IV. Ausrüstung zum Sammelnvon Büchern.......................................................131 4.1. Von Armaria zum Bibliotheksschrank. Einzelausstattung, geschlossen, nicht öffentlich zugänglich......................................................... 131 4.1.1 Armaria.
Gruppensystematik..................................................................... 131 4.1.2 Horizontale Armaria..................................................................................137 4.1.3 Wand Armaria...........................................................................................142 4.1.4 Vertikale Armaria.......................................................................................147 4.1.5 Vitrine. Schrankbibliothek........................................................................ 166
4.2 Vom Desktop zum Repository. Duplizierte, offene Geräte, die der Öffentlichkeit zugänglich gemacht werden......................................................175 4.2.1 Desktop, Gruppensystematik................................................................... 175 4.2.2 Kettenpult.................................................................................................175 4.2.3 Ausgewählte Beispiele für Dashboards in Bibliotheken schlesischer Klöster........................................................................................... 183 4.2.4 Ketten protestantischer Gymnasiumsbibliotheken Schlesiens............ 185 4.3 Repositories ......................................................................................................195 4.3.1 Regalsystem zum Verschieben von Regalen ...........................................197 4.3.2 Freistehendes Repository.........................................................................197 4.3.3 Verankerte Repositories......................................................................... 205 4.3.4 Enfilade von Repositories zu Beginn des 19. Jahrhunderts................... 208 4.3.5 Repositories in Gusseisenbauweise........................................................ 213 4.4 Regale. Wandgeräte in Bibliotheken öffnen....................................................219 4.4.1 Regal (Brett). Gruppensystematik............................................................ 219 4.4.2 Librarium - Regalausstattung und Raumaufteilung.............................. 221 4.4.3 Regale schlesischer halle
Bibliotheken................................................... 223 4.4.4 Regale schlesischer einstöckiger Halbgaleriebibliotheken.....................227 4.4.5 Regale mehrstöckiger schlesischer Galeriebibliotheken........................ 230 Aufsummierung........................................................................................................... 237 Fachliteratur................................................................................................................. 253 Liste der Abbildungen..................................................................................................273 Liste derTabellen........................................................................................................ 284 Wörterbuch wichtigerer Begriffe.................................................................................285 Personenverzeichnis.................................................................................................... 294 Topografischer Index................................................................................................... 300 Anhang. Verzeichnis ausgewählter Bibliotheken in Schlesien.................................. 304 Streszczenie, (Zusammenfassung)............................................................................. 318 Summary (Zusammenfassung).................................................................................. 320 Zusammenfassung...................................................................................................... 322
Indeks nazwisk (nie obejmuje bibliografii, tabel i słownika) Agricola Leonard ... 71 Albenhus (rodzina) ... 150 Amers Chrystian ... 212 Amali Anna ... 90 Andreae Johannes ... 175, 279 Anton von Karol Gottlob ... 212 Atterbury Paul .... 19 August F. ... 217 Burghardt Wilhelm ... 118 Burghaus Mikołaj von ... 81 Büsching Johann Gustav Gottlieb ... 18, 37, 38, 69, 107, 108, 124, 209 Bahlow Hans ... 58 Bandtke J. Samuel ... 71 Baranowski Andrzej J. ... 15 Bauch Ludvik ... 101 Bauer G. ... 217 Bazin Germain ... 37, 83 Beck Anton August... 123, 275 Behrens Christian ... 125 Benedykt (z Nursji) ... 147, 148 Bentum Christian Filip ... 102 Berg Fryderyk ... 54 Beyer Konstanty... 101, Bi Sheng ... 44 Bieńkowska Barbara ... 20, 42 Birkenmajer Aleksander ... 23, 47, 48, 93, 127 Blades William ... 24, 177 Bleton Jean ... 23 Bobowski Kazimierz ... 17 Bodo Ebhardt... 171 Bohnsack Gustaw ... 122, 127 Bonaparte Napoleon ... 37 Bosse Abraham ... 33,273 Boumann Johann St. ... 106, 107, 169 Böhler Julius ... 147, 277 Brandi Petr Jan ... 101, 102 Breteuil Geoffroy de ... 11 Buonarroti Miachał Anioł... 99, 178, 181 Burbianka Marta ... 21 Buren Martin van ... 23 Burgemeister Ludwig ... 18, 52, 67, 74,183, 191, 192, 200, 281 Carducci Giosuè ... 85, 273 Chamerska Halina ... 20, 42, 253 Chippendale Thomas ... 167 Chmiel Jakub II ... 231 Coler Christoph ... 72, 198, 281 Colo Apicjusz ... 202 Cornwallis-West Maria Teresa (Daisy) ... 172 Crawford Shaney ... 24, 60 Cudnik Zbigniew ... 20 Cuvillies Francois de ... 106 Dahl Gustaf... 127 Dahl Svend ... 20, 144 Dobrzycka Anna ... 22 Dohn (rodzina) ... 116
Ducius Melchior ... 79, 80 Dunin-Włostowicz (rodzina) ... 150 Dürer Albrecht... 155, 277 Elias Norbert... 84 Endell Karl Friedrich ... 190 Erazm z Roterdamu ... 55 Feller Johann Gottlieb ... 96, 104, 232 Filip (Orleański) ... 228 Firtil Jorge ... 72 Fischer Mikołaj ... 59 193 Fischer Piotr ... 67 Fitch Eugene ... 123 Fontana Domenico ... 85, 134, 274 Forli de Melozzo ... 175,279 Forrest Tim ... 19,278 Foyt Łukasz ... 183 Franciszek Lotaryński ... 30 Frantz Martin Mł. ... 80, 95, 96, 227 294
Freiberger Arnold ... 101 Friedrich Johann ... 58 Gärtner Friedrich Wilhelm ... 121 Gauske Briccius ... 155 Gebauer Anna ... 112 Gebhardt Johann ... 73 Georg Johann ... 68 Georg von Oppersdorff... 116 Geyer Andreas ... 83, 85, 273 Glasi Thomas ... 105 Glombiowski Karol... 20, 22 Gola Agnieszka ... 70 Gorzkowski Roman ... 55 Gostwicka Janina ... 19, 136, 138, 139, 149, 151, 152, 275 Grabus von Necheren ... 116 Gräbner Julius ... 120 Gropius Martin ... 124, 125, 127 Grundmann Günter ... 18, 281 Grzeluk Izydor ... 19, 140 Guhn Martin ... 165, 278 Gutenberg Johannes ... 29, 44 179 Guzman Dominik ... 184 HaafFReainer ... 19 Flabsburg Albrecht... 29 Flabsburg Ferdynand ... 30 Habsburg Ferdynand II ... 47 Habsburg Ferdynand III ... 34, 78 Habsburg Karol bp. ... 115 Habsburg Karol IV ... 30 Habsburg Karol V ... 30, 83 Habsburg Leopold I ... 34 Habsburg Maciej ... 32 Habsburg Maksymilian ... 30 Habsburg Maria Teresa ... 30 Hammerling Anton ... 81 Hanibal Karl... 116 Hardenberg Karl August von ... 38 Hatzfeld (rodzina) ... 116 Hauswalt Heinrich ... 217 Hedriger Christoph ... 71 Hegewald Benedykt... 184 Henel Mikołaj ... 183 Henelius Nicolaus ... 18 Hepplewhite Alice ... 167 Hepplewhite Georg ... 167 Herrera Juan de ... 83,.85, 86, 134, 273 Hertwig Andrzej ... 54 Hess Johannes ... 30, 50, 53, 66 Hielscher David ... 118 Hieronim Św. ... 99, 147 Hinckeldeyn Carl... 127 Hinz Sigid ... 19, 275, 277 Hirt Ferdinand ... 111, 119, 274 Hochberg von Pies Hans Heinrich XV ... 172 HoferichterMikołaj ... 59, 193 Hohenzollern Fryderyk II ... 36, 37, 105, 169 Hohenzollern Fryderyk III ... 103
Hohenzollern Fryderyk Wilhelm ... 36, 106 Hohenzollern Fryderyk Wilhelm III ... 37, 38 Hoppenhapt Johann Michael ... 107, 169 Huber Joseph Anton ... 105 Humi Irena ... 15 Humberto (z Romans) ... 183 Humphrey Duke ... 86, 274 Huth Franz ... 170, 278 Jagiellończyk Kazimierz ... 29 Jagiellończyk Ludwik ... 31 Jagiellończyk Władysław ... 29 Jerzy II Hanowerski ... 123,213 Johnson Elmer D. ... 24 Jouliet-Curie Fryderyk ... 210, 277 Judicis Georgij ... 67 Kalckbrenner (mistrz murarstwa) ... 74 Kalinowski Konstanty ... 67, 95, 107 Kaltschmidt Ernest Zygmunt... 71 Kanizjusz Piotr (Pier de Hondt) ... 125 Kapustka Mateusz ... 155 Karol Albrecht (bawarski) ... 36 Kasjador (z Kalabrii) ... 147 Kasper z Łagowa ... 32 Kasten Andrzej ... 23, 281 Katarzyna (caryca) ... 37 Kawecka-Gryczowa Aldona ... 56, 187, 188 295
Kern Leonard ... 67 Kirchberg Mathias ... 96 Klasen Ludwig ... 25 Klemens XII (papież) ... 99 Klemens XIV (papież) ... 112 Kłoda Emilia ... 99 Kneller Godfrey ... 166, 278 Knoll Johan Georg ... 95 Knötl Richard ... 192, 193, 281 Koch Heinrich ... 127 Kocowski Bronisław ... 20, 21, 64 Kopernik Mikołaj ... 154, 155,277 Kopp Jerzy... 217 Korb Hermann ... 121,123,275 Korinthus Perander ... 66 Korwin Maciej ... 29 Korżel-Kraśna Małgorzata ... 19 Kossuth Edward ... 23 Kowarz Jan Karel ... 231 Krausenberger Dominik ... 101 Kraszewski Józef Ignacy ... 39 Krentzheim Leonard ... 58 Kundmann Johann Christian ... 18, 202 Kutzen Joseph ... 118 Laborde de Leon ... 121 Labrouste Henri Pierre Francois ... 127 Lacedemonius Chilon ... 66 Lachei (Smíšek) Józef Antoni ... 105 Landau Thomas ... 23 Landauer Theodor Wilhelm ... 127 Lange Christian ... 62 Langer Joseph ... 230 Langer E. ... 217 Laubanus Melchior ... 57 Leibnitz Gottfried Wilhelm ... 121, 122 Leiti Alfons ... 23 Leroux-Dhuys Jean-Francois ... 20 Lierse David ... 67, 199 Lindinus Cleobulus ... 66 Lipsius Justus ... 19 Liška Johann Christoph ... 100 Litak Stanisław ... 21 Littink Elisabeth ... 24, 276, 280, 281 Littmann David ... 68 Löffler Karl ... 20 Lombard Piotr ... 183 Loschburg Winfried .. 24 Lucas Johann ... 57 Lucä Fryderyk ... 57 Luchs Hermann ... 192 Ludwik III (z Palatynatu) ... 49, 176 Lupi Martin ... 64, 322 Lurago Carl ... 94 Luter Marcin ... 30, 185 Lutsch Hans ... 18 Maj Jerzy ... 23 Maleczyńska Kazimiera ... 21 Małgorzata Cylejska ... 63 Mandziuk Józef... 150 Markgraf Hermann ... 125, 216 Martius Ferdinand ... 172
Mathey Jean Baptiste ... 95 Mayer Dawid ... 71 Mayr Philipp ... 22 Mechel Hans ... 67 Meinsma Koenraad Oege ... 24 Mejor Mieczysław... 55 Merck Johann Georg ... 107 Mettler Johann ... 74 Michael Fürst von Kupferberg ... 54 Mieczysław z Konecka ... 150 Milich Johann Gottlieb ... 63, 212, 322 Milkau Fritz ... 21 Miller Judith ... 19 Mitylenaeus Pittakus ... 66 Moiban Ambrosius ... 71 Monse B. S. ... 80 Montano Benito Arias ... 85, 91, 273 Montenegro Riccardo ... 19 Morgenbesser Michael ... 71 Moulin Léo ... 20 Müller Karl. ... 122, 127 Müller Michael... 100 Mundferi Placidus ... 104, 232 Mussak Hans ... 105 Nahl Johan August... 107 Naudé Gabriel ... 121 Naumann Urlich ... 179 Nentwig Heinrich ... 118 296
Neunhertz Georg Wilhelm ... 22, 98, 99, 100 Nikolaus mag. ... 183 Nitsche Baltazar ... 101 Nowak Aleksander ... 67 Nowak Piotr II ... 150 Nowak Romuald ... 67 Odrowąż Czesław ... 64 Opitz Jan ... 184 Ożóg Jan ... 21 Porta Antonio Della ... 95 Preis (pastor)... 56, 187, 280 Prienus Bias ... 66 Promnitz Balthasar von ... 31, 184 Promnitz (rodzina) ... 117 Przybyszewski Witold ... 23 Psolimar David ... 66, 67 Ptolemeusz Klaudiusz ... 99 Questel Charles ...124,127,214,283 Panizzi Antonio ... 123, 124, 275 Paschkowicz (Paszkowicz) Johan ... 42, 46, 150-152, 241,246,277 Passonii Siegesmund ... 225 Patala Agnieszka ... 22, 67 Pawel IV (papież) ... 32 Pawlik Krzysztof... 21 Pawłowska Katarzyna ... 157 Peiser Albert... 217 Pelz Paul... 127 Pepys Samuel... 166, 167,176, 278 Petroski Henry ... 123, 221, 274, 275 Pfeiffer Friedrich ... 124, 216 Pfriiendt Georg ... 67 Piast Fryderyk II ... 31, 57 Piast Fryderyk III ... 58 Piast Georg Wilhelm ... 34, 248 Piast Henryk Brodaty ... 63 Piast Henryk IX ... 58 Piast Henryk Pobożny ... 71 Piast Jerzy II... 63 Piast Jerzy Rudolf... 317 Piast Katarzyna ... 115 Piast Konrad I... 63 Piast Ludwik I... 63, 115 Piast Ludwik II ... 63 Piast Wacław ... 115 Pile John ... 20 Piotr III (car) ... 37 Piotrowski Edward ... 21 Placida Galla ... 147, 148,276 Plassmann Engelbert... 22 Plüddemann Richard ... 125, 126, 216, 275 Podiebradu (rodzina) ... 29, 60 Rademann Tomasz ... 184 Rampusch Zachariasz von ... 70, 199 Raschke Jan Dawid ... 71 Ravenscroft Georg ... 100 Rehdiger Adam ... 72 Rehdiger Mikołaj ... 54 Rehdiger Jakub ... 72 Rehdiger tomasz ... 54, 72,
73, 201, 215 Rehorowski Marian ... 150 Reich Jan ... 96, 101 Reichel Henryk von ... 71, 73, 201 Reimann Johan Baptista ... 58 Reimann Kasper ... 63 Rests (rodzina) ... 72, 73 Rhenanus Beatus ... 55 Rhenisch Carol ... 71 Riedel und Lewenstein Joanna Zuzanna von ... 73, 201 Rieger Hans St. ... 67 Riemer Jan Gotfryd von ... 73, 201 Rihi Simon ... 96, 99, 227 Riondel Hector ... 124 Ritter Kryspin ... 59 Roch (mistrz kamieniarstwa) ... 72 Rohn Paul ML... 67, 199 Rohn Paul St. ... 67, 199 Rohn Samuel... 67, 199 Rokke Georg (Polcke) ... 68, 160 Rosa Bernard ... 103 Rother Carl Heinrich ... 24 Rouse Richard H. ... 25 Ruscheweyh Schmidt... 217 Rürstroff Bartholomeo ... 57, 58 Säbisch (rodzina) ... 67, 72 297
Säbisch Albrecht von ... 34, 79, 161, 201 Sachs (rodzina) ... 72, 201 Sachs Karol Wilhelm ... 73, 201 Salaminius Solon ... 66 Santa Leopoldo Della ... 121, 123, 274 Sartori Giuseppe ... 105 Schaffgotsch (rodzina)... 81,110, 111, 118, 119, 120,210 Schaffgotsch Leopold Gotthard ... 81, 118, 210 Schinkl Karl Friedrich ... 172 Schmedchin Matthias ... 71 Schmieden Mathias .. 124, 125, 127 Schneider Johann Gottlieb ... 108 Schneider Lorenz ... 53 Scholz Georg ... 66 Schrötter Georg ... 103 Schüller Peter ... 94, 112, 205 Schulze Grażyna ... 230 Schürmeyer Walther ... 21, 56, 75, 186, 273, 274, 279, 280 Scultetus Erhard ... 71 Sedlaczek Franciszek ... 23 Seelbach Christoph ... 22 Seidel Benedykt II ... 103 Shaney Crawford ... 24, 60 Sheraton Thomas ... 167 Simonetti Giulio ... 95 Sinapius Jan ... 60, 223 Syktus IV (papież) ... 61, 175, 279 Syktus V (papież) ... 134 Skoczylas Władysław ... 23 Sloan Hans ... 213 Smirke Robert... 123, 127, 213, 214, 283 Smirke Sidney ... 123, 127, 213, 214, 283 Smithmeyer John 1. ... 127 Soennecken Friedrich ... 126, 217 Song (rodzina) ... 44 Spätgena Heinrich Gottfried ... 106 Spieker Paul... 127 Spinetti Bernard ... 232 Spinetti Stephan ... 95 Staniów Bogumiła ... 15 Steinl Matthias ... 101 Stillfried Rudolf Bernhard ... 118 Stone William ... 62 Streeter Burnett Hillman ... 24 Syrlin Jörg ... 155, 277 Szewczyk Aleksandra ... 84, 89 Szkalnitzky Antal... 127 Szwejkowska Helena ... 20, 59 Szwarc Jerzy ... 154 Świerk Alfred ... 12,21 Tauerbach Sebastian ... 154 Teodoryk Wielki ... 147 Tetzel Jan ... 185 Thamm Jan Jerzy ... 71 Tibaldi Pellegrino ... 85,
273 Tiedemann ludwig ... 127 Tiepollo Giovanni Battista ... 103 Tischler Adam ... 53, 192 Titze Martin ... 73 Trachtenberg Marvin ... 122 TrozendorfValentin ... 31, 54, 55, 59, 185 Tschering David ... 67, 68, 198, 281 Urban Marcin ... 103 Urban Wincenty... 217 Vincenty św. ... 151 Vogel Daniel... 54 Voigt Balthazar ... 81 Wadowski Andrzej ... 23 Wagner Johann ... 81 Wallenstein Albrecht von ... 34, 116 Walter Mieczysław ... 56 Ware Eugene Fitch ... 123 Waza Gustaw Adolf... 32 Waza Karol Ferdynand ... 112, 115 Weber Zachariasz ... 64 Werner Melchior ... 94 Werszler Rafał... 25 Wettyn-Sas August II Mocny ... 35 Weyer Johann Peter ... 127 Wierzbicki Jerzy ... 24 Wiese Erich ... 53, 66, 67 Wiktor (św. z Paryża) ... 183 Willmann Michael Leopold ... 100, 101, 103 Wirght Peter ... 127 298
Wittelsbach Albrecht V ... 121 Wittelsbach Karol XII ... 34 Włost Piotr... 63, 150 Wolf Johann David ... 70, 199 Wolff Friedrich ... 68, 73 Wolman Alfred ... 217 Wormald Francis... 25 Woudamus Jan Cornelisz ... 181, 280 Wren Christoph ... 61 Wright Cyril Ernest... 25 Wright Peter В. ... 122 Yorck (rodzina) ... 22,117, 119, 120,318 York Hans Ludwig Dawid ... 120 York Henrich ... 120 Zawadzka Krystyna ... 21, 42, 184, 203 Zimmermann Johann Baptist... 105 Zobel Elias ... 105 Zwanziger Ronald ... 127 Zwinger Theodor... 59 Žerotin Karol... 54, 66
Indeks topograficzny (nie obejmuje bibliografii i aneksu) Admont... 90, 101 Alberhus ... 150 Alkmaar ... 24, 61, 276 Altenburg ... 101 Altranstädt... 35, 78, 80 Amberg ... 90, 228, 229, 283 Amsterdam ... 61, 127, 194, 195, 281, 282 Asyż ... 61, 178 Augsburg ... 32, 83, 85, 273 Bad Doberan ... 149,277 Bad Kösen ... 149, 277 Bad Schussenried ... 90, 235, 236, 284 Baden ֊ Württemberg ... 90 Berlin ... 15, 37, 38, 66, 107, 108, 111, 116, 124, 125, 127, 139, 167, 169, 171, 209, 217, 275, 278 Biedrzychowice ... 82 Bolesławiec (Bunzlau) ... 38, 49, 63, 98, 108, 116, 184, 185, 238 Bonn ... 108, 126 Brixen ... 90, 236 Brno ... 89 Broumov ... 15, 90, 92, 95, 230, 231, 232, 284 Brwinów ... 231 Brzeg (Brieg) ... 31, 37, 52, 56, 62, 63, 95, 108, 115, 138, 141, 173,241 Budapeszt... 127 Burgaltendorf, Essen ... 61 Cambridge ... 47, 61, 75, 166, 176, 178, 207, 278, 282 Cesena ... 61, 178, 181,280 Chateau Chantilly ... 178, 280 Chełmsko Śląskie ... 98 Chojnik (Kynst) ... 118 Ciechanowice ... 82 Cieplice (Warmbrunn) ... 15, 111, 118, 119, 164, 208, 210, 211, 241, 274, 278, 282 Cieszyn (Teschen) ... 35, 78, 95, 96 Cluny... 61 Coimbra ... 90 Czarnowąsy ( Czarnowanz- Klosterbrück) ... 94, 108 Czerwińsk ... 138 Częstochowa - Jasna Góra ... 15,49, 61, 88, 89, 95, 176, 225, 226, 283 Czocha (Tzschocha)... 117, 169, 171,278 Daleszów ... 81 Dębno ... 151 Deventer ... 61 Dillingen an der Donau ... 90 Dordrecht... 61 Drezno ... 120, 171 Dublin ... 15 Dzierżoniów (Reichenbach) ... 46, Egnond ... 146, 147, 276 Einsiedeln ... 90 El Escorial ... 15, 82, 83, 85, 91, 96, 132, 134, 248,273 Eton ... 61
Fischingen ... 90 Florencja (Firenze) ... 51,61,147,178, 180, 181,276, 280 Fossanuova ... 142 Frankfurt n. Menem ... 48, 273 Frankenhausen .... 31 Frankfurt n. Odrą ... 63,108,209 Freiburg am Oberrheim Weimar ... 90 Freising ... 90, 105, 228, 229, 283 Fürstenzell... 90, 228, 229, 283 300
Gdańsk .. 75, 205, 207, 282 Getynga (Göttingen) ... 207, 208, 282 Gierałtówpow. Złotoryjski... 184 Gliwice (Gleiwitz) ... 108 Głogów (Glogau) ... 34, 37, 63, 116 Gostyń .. 98 Gotha ... 89 Gouda ... 61 Grantham ... 61 Greifswald ... 108, 124, 127 Grenoble... 124,127,214,283 Grodków (Grottkau) ... 142, 143, 276 Gryfów ... 82, 322 Grzędy (conradswaldau) ... 80 Guildford ... 61 Haarlem ... 61 Haga ... 127 Halberstadt... 149, 277 Halle ... 76, 127, 203, 204, 282 Hanover ... 122 Harklowa ... 151 Heidelberg ... 49, 61 Heiligenkreuz ... 90 Henryków (Heinrichau) ... 90, 96, 108 Hereford ... 61, 178, 279 Herzogenburg ... 90 Hildesheim ... 61 Hitzacker ... 122 Hohenfurt (Vyšší Brod) ... 90, 225, 226 Iowa ... 127 Jałowiec ... 82, 322 Jangxi ... 44 Jaszkowice ... 82 Jawor (Jauer) ... 15, 33, 34, 63, 78, 79, 108, 160-162, 165,241,273, 278 Jedlina Zdrój ... Ill Jelenia Góra (Hirschberg) ... 35, 78, 96, 111, 118, 141, 142, 165,211,276, 278 Jemielnica Opolska (Himmelwitz) ... 98, 108 Kalabria ... 147 Kamieniec Ząbkowicki (Kamenz) ... 15, 63,96, 108, 117, 172 Kamienna Góra (Landeshut) ... 35, 78-81, 96, 110, 174, 273, 279 Kąty Wrocławskie ... 22 Kędzierzyn-Koźle (Cosel) ... 108 Kiel ... 124, 127 Kliczków (Klitschdorf) ... 117 Kłodzko (Glatz)... 15, 34, 37, 94, 108 Kłopotnica (Neusorge) ... 80 Kolonia (Köln) ... 73, 73, 127 Korbielowice (Krieblowitz) ... 117 Kowary... 46, 111 Kozłówka ... 15 Koźle (Cosel) ... 37, 108 Kożuchów (Frystadt) ... 35, 78, 96, 116 Kraków ... 30, 49, 61, 137, 151, 154, 176, 230, 290 Krasków ... 117 Kremsmünster ... 90, 225, 226, 283 Kreuzenstein Burg ... 62 Królewiec
... 108 Krzeszów(Grüssau)... 15,44,88,90,96,98, 103-106, 108, 161-163, 174, 222, 230, 232-234, 238, 241, 274, 278, 279, 284 Krzystkowice ... 82 Książ (Fürstensteiner) ... 15, 117, 172 Ląd ... 98 Landshut (Bawaria) ... 149, 277 Legnica (Liegnitz) ... 15, 29, 32, 34, 50, 52, 54, 57, 58, 62, 63, 70, 75, 95, 108, 110, 115, 185, 186, 198, 199, 202, 217, 238, 240, 273 Legnickie Pole (Wahlstadtt) ... 46, 95, 108 Lejda ... 50, 62, 179, 182, 280 Lilienfeld ... 90 Lincoln ... 62 Lion ... 51, 181,280 Lipsk (Leipzig) ... 35 Llizbona ... 15, 90 Londyn (London) ... 123, 124, 127, 213, 214, 275, 283 Loreto ... 15, 90 Lubań (Lauban)... 63, 82 Lubawka (Liebau) ... 81 Lubiąż (Leubus) ... 15, 44, 88, 90, 92, 95, 96, 101-103, 108, 115, 230, 231, 238, 274, 284 301
Lubomierz (Liebenthal) ... 98, 325 Lwów ... 285 Lwówek Śląski (Löwenberg) ... 108, 116 Oleśnica (Oles)... 15, 22, 29, 33, 34, 51, 52, 59, 62, 75, 87, ПО, 117, 186, 193, 194, 223, 224, 240, 281,283 Olszyna ... 217 Oława (Olhau) ... 22, 108 Ołomuniec ... 94 Opawa - Opava (Tropawa) ... 95, 319, 325 Opole (Oppeln) ... 34, 95, 108 Otmuchów ... 103 Ottobeuren ... 90, 105, 235, 236, 284 Otyń (Wartenberg) ... 94 Oxford ... 51, 62, 86, 180, 182, 274, 280 Łopuszna ... 151 Maastricht... 62 Madryt... 76, 203, 204,282 Malmö ... 62 Marciszów ... 82 Mass ... 127 Mediolan ... 76, 86, 274 Melk .... 90, 101, 236 Metten ... 90, 225,226, 283 Miedzianka ... 54, 82 Międzybórz ... 82 Mikulov ... 90 Milicz (Militsch) ... 22, 78, 82, 96, 117 Mogiła ... 137 Mohacz ... 31 Monachium (Mönchen) ... 121, 154 Monte Casino ... 43 Moskwa ... 15 Mostowice ... 217 Mühlhausen ... 31 Münster ... 149, 277 Mysłów ... 82 Paryż (Paris) ... 39, 42, 47, 58, 62, 122,123, 127, 183,213,283 Passau ... 90, 225, 226, 283 Pfaffendorf... 80 Pforta ... 149,277 Pielgrzymka ... 82 Piemont... 157 Poczdam ... 107 Podgórzyn ... 82, 118 Poniatowice ... 82 Poppelsdorf... 126,217 Praga (Praha) ... 15, 71, 90, 95, 185, 235, 236, 284 Przemyśl ... 151 Pszczyna (Pless) ... 169,172,279 Narożno ... 170 Neuburg an d. Donau ... 90, 228, 229, 283 Neustift (Nova cella) ... 90 Nevesheim ... 76 Nieborów ... 15, 168 Norymberga (Nürnberg)... 66, 67, 76, 155, 193, 203,271,282 Nowogrodziec Bolesławiecki (Naumburg am Queis) ... 64, 108 Nowy Jork (New York ) ... 122, 127, 276, 279, 280 Nursja ... 147, 148 Nymphenburg ... 107 Nysa (Neisse) ... 15, 29,
34, 63, 88, 90, 94, 111-115, 205, 206, 238, 240, 241, 274, 282 Ochsenhausen ... 105 Racibórz (Ratiboř) ... 29, 108, ПО Radzowice ... 82 Rakłowice ... 82 Rawenna ... 48, 276 Regensburg ... 90, 229, 283 Reval (Tatlın) ... 96 Rotterdam ... 55, 61 Rydzyna ... 98 Rzym (Roma) ... 30, 58, 85, 122, 148, 274, 285, 291 Saalfeld ... 51, 61, 178, 181, 279, 280 Salamanka .... 15, 42, 90, 175, 279 Salem-Baden ... 90 Sandomierz ... 151 Sanssouci ... 107 Schaffhausen ... 62 302
Schlierbach ... 90 Sewilla ... 90 Sobieszów (Hermsdorf am Kynast) ... 81, 117, 118,210, Sobótka (Zobten) ... 22 St. Florian ... 70 St. Gallen ... 43, 90, 236 St. Petersburg ... 15 Stare Bielsko ... 151 Stary Zdrój ... Ill Sterzing ... 155, 277 Strzegom (Striegau) ... 43, 46, 107, 136, 143, 240, 275 Stuttgart... 127 Sułów ... 81 Szarocin (Pfaffendorf) ... 80 Szprotawa (Sprottau) ... 107, 115 Sztokholm (Stockholm) ... 61, 78, 80 Środa Śląska (Neumarkt) ... 98, 107 Świdnica (Schwednitz)... 29, 33, 37,46,77, 79, 94, 107, 115,217 Świebodzice (Freystadt) ... 107, 216 Tabor (góra) ... 232 Tarnowskie Góry (Tarnowitz) ... 95 Thurgau ... 54, 277 Toruń ... 15, 61, 142-145, 149, 151, 155, 161, 179,275,277 Trzcinica Wołowska (Gross Strenz) ... Trzebnica (Trebnitz) ... 15, 43, 46, 96, 110, 136, 143, 144, 157, 157-159, 240, 275, 277 Tsukuba .... 24 Twardogóra ... 22 154, 108, 108, 237, Ulm ... 90, 104, 154, 235, 253, 277, 283 Vorau ... 90, 225, 226, 283 Wałbrzych (Waldenburg) ... 95, 110, 111, 230 Waldsassen ... 89, 228, 229, 283 Warszawa ... 15, 25, 39, 55, 127, 186-189, 231,241,274,276-280 Washington ... 127 Watykan ... 15, 57, 61, 85, 86, 95, 132, 133, 175, 178, 274, 279 Weimar... 90, 235, 283 Wesoła (Freudenthal) .... 80 Wiedeń (Wien)... 31, 35, 38, 62, 90, 106, 127,235,236,284 Wieża ... 82 Wilno ... 15 Winborne Minster ... 61, 181 Wittenberga ... 30, 31 Wodzisław Śląski (Loslau) ... 108 Wölfenbüttel ... 121-123, 127,275 Wołów (Wohlau) ... 320, 326, 327 Wrocław (Breslau) ... 13, 15, 18, 23, 24, 27, 29-39, 42, 44, 46, 47, 50-59, 62-75, 77, 79, 87, 90, 93, 95, 103, 105-112, 117֊ 119,
124-128, 134, 137-141, 149-156, 160, 161, 163, 167, 168, 170-174, 179, 183-187, 190-192, 198-203, 208-210, 214-219, 225, 238-241, 246, 247, 273֊ 283 Ząbkowice Śląskie (Frankenstein) ... 46, 107 Zduny... 82 Zgorzelec (Görlitz)... 117, 185,208,212 Zielona Góra ... 137,232 Złotoryja (Goldberg) ... 15, 51, 52, 54, 55, 62, 74, 177, 185, 186, 188, 189, 240, 241, 272, 279, 280 Zurych (Zürich) ... 154 Zutphen ... 50, 51, 61, 175, 178, 181, 279, 280 Zwettl ... 90, 236 Żagań (Sagan) ... 34, 46, 64, 89, 97, 100, 117,227, 228, 239,241.273,283 Żmigród ... 82, 221 Žd ar nad Sázavou ... 51
Streszczenie Rafał Werszler Aranżacja i wyposażenie bibliotek na Śląsku w świetle ich funkcji (do końca XIX wieku) Celem rozprawy jest pionierskie przedsięwzięcie badawcze z zakresu aranżacji architektury wnętrz bibliotek śląskich, z uwzględnieniem porównań do sprzętów z bibliotek europejskich. Poza wyjątkami, gdzie biblioteczna aranżacja przetrwała bez większych przemeblowań i przebudowań, zachowując stan z czasów histo rycznej epoki, większość pomieszczeń uległa znacznym przemianom. W niewielu wypadkach dostrzegano kunszt sprzętów do gromadzenia ksiąg, dlatego niewiele ich przetrwało. Zawsze były i są traktowane wymiennie dla ֊ znacznie ważniejszej od nich - książki. W pracy prześledzono stan wybranych pomieszczeń bibliotek byłych i tych, które do dziś funkcjonują w dawnych lokalizacjach, z wyposaże niem obecnym. Wykonano badania empiryczne, pomiarowe i fotograficzne. Ca łość scalono w historycznej strukturze, rozróżniającej podziały stylistyczno-funk cjonalne sprzętów. Na Śląsku najwcześniejsze sprzęty do gromadzenia ksiąg pochodzą z epoki średniowiecza. Średniowieczne armarie, zaspokajając rosnące dążenie społeczne do nauki i szkolnictwa, gromadziły coraz liczniej manuskrypty. Wiązało się to z koniecznością rozbudowy wnętrz do ich przechowywania i udostępniania. Wy nalazek druku w Europie oraz w następstwie likwidacja klasztornych skryptoriów spowodowały powolny zanik kultury klasztornej, a nawet wtórny analfabetyzm. Proces powstawania drukowanej książki i historyczno-polityczne uwarunkowania doprowadziły w renesansowej Europie do rozważań nad kształtem ówczesnego
kościoła katolickiego. Efektem było ogłoszenie przez Lutra tez rozpoczynających nową erę ewangelizacji. W dziejach Dolnego Śląska protestantyzm i kształtowa nie się ewangelickich bibliotek odegrały szczególną rolę. Pulpitowe umeblowanie pierwszych publicznie udostępnianych bibliotek protestanckich jest ściśle związa ne ze średniowiecznymi książnicami kościołów i klasztorów katolickich. Biblio teki przejęte przez ewangelików od XVI w. sprzyjały rozwojowi i szerzeniu się protestantyzmu, a sprzęty stosowano w nich w celu szerokiego, powszechnego udostępniania księgozbiorów w historycznych aranżacjach wnętrz. XVII-wieczna kontrreformacja na Śląsku wprowadziła ponownie zwyczaje z kręgów kultu ry katolickiej, dotyczące także bibliotek, zakazując upowszechniania literatury szerokiemu społeczeństwu, a jednocześnie ograniczając zakres dostępnych dzieł w wewnętrznych kręgach konwentualnych. Niemniej zakazy te zostały wynagro dzone nowatorskim spojrzeniem na pomieszczenie librarium, które projektowa- 318
no od tego czasu w kręgach katolickich od podstaw i kompleksowo uwzględniając sprzęty biblioteczne, jako nieodzowny element kompozycji całego wnętrza, wraz z malarstwem i rzeźbą. XVIII-wieczny czas wojen prusko-habsburskich zahamo wał rozwój librariów konwentualnych, a zwycięstwo Prus pozwoliło przywrócić publiczny charakter biblioteki, której księgozbiory mogły ponownie służyć każde mu. Od tego czasu zauważalne jest przenikanie kultury bibliotecznej w sfery miesz czańskie i dworskie, gdzie coraz większą popularnością cieszyły się szafy biblio teczne, tworzone w funkcji zamykanej, analogiczne do średniowiecznych armarii. XIX wiek to okres dynamicznego rozwoju kulturowo-przemysłowego, liberalizmu i koncepcji biblioteki jako odrębnego gmachu, stanowiącego w swoim żeliwnym szkielecie konstrukcję sprzętów nawiązującą do układów repozytorialnych. Rzadko poruszany temat sprzętów bibliotecznych okazał się nieco skompliko wany w związku ze złożoną historią regionu Śląska (walka o władzę, przywłasz czanie cudzych majątków, bezpowrotne zniszczenia). Działania podsycane ide ologią wiary często w niszczący sposób oddziaływały na kulturę i naukę, a więc także na książkę i miejsce jej przechowywania, a zwłaszcza na drewniane sprzęty, które łatwo ulegały zniszczeniu i spaleniu. Niepewna szala zwycięstw, grabie że, dewastacje, migracja ludności, przymusowe wysiedlenia i nowi osiedleńcy, a w następstwie tych migracji - odbudowa bibliotek i kształtowanie nowych aran żacji, zaważyły na ich dynamicznych zmianach. Sprzęt do gromadzenia książek od zawsze miał spełniać wyznaczone funkcje
i posiadać również wartości estetyczne. Pierwszą jego powinnością jest funkcja, służąca książkom i pracy nad nimi. Stanowiło to o krótkiej żywotności sprzętów, które traktowano wymiennie. Stare niepraktyczne konstrukcje ustępowały, ulega jąc zniszczeniu, nowatorskim rozwiązaniom. Sprzęt, prócz funkcji, ozdabiał też wnętrze, dlatego jego aranżacja w przestrzeni biblioteki stanowiła ważny aspekt estetyczny. O ile pomieszczenia biblioteczne wpisane w architekturę obiektów dają się dziś zidentyfikować i po czasie odtworzyć, choćby na podstawie analiz, planów i źródeł dokumentujących, to sprzęty jedynie fragmentarycznie. Epokowy wystrój nie miał szans w większości wypadków na przetrwanie. Tak działo się od wieków i dzieje się nadal. We współczesnych bibliotekach również i dziś stosuje się model zamiany sta rych mebli na nowe. Te dawne zostają zlikwidowane i nie ma dla nich szans prze trwania choćby dla historii czy potomnych. Istnieje zatem pilna potrzeba inwen taryzacji, dokumentowania i badania zagadnień związanych z architekturą wnętrz i umeblowaniem bibliotek w aspekcie ich historycznego rozwoju. Ma to znaczenie nie tylko dla historii bibliotek i bibliotekarstwa, ale również dla ogólnej wiedzy o kulturze minionych wieków.
Zusammenfassung Rafał Werszler Ausstattung und Anordnung von Bibliotheken in Schlesien (bis zum Ende des neunzehnten Jahrhunderts) Das Ziel meiner Arbeit ist ein bahnbrechendes Forschungsprojekt auf dem Gebiet Möbeldesign und Innenarchitektur schlesischer Bibliotheken. Meine For schung beruht auf der Grundlage erhaltener Beispiele, Ikonographie, Literatur, historischer Literatur und Archivunterlagen. Ich habe die Quellen empirisch er kannt. Ich habe den Zustand der Geräte in ausgewählten Bereichen der ehema ligen Bibliothek verfolgt, wie auch diejenigen, die noch in den alten Standorten vorhanden sind, mit vorhandener Ausrüstung. Ich habe eine individuelle fotogra fische Bearbeitung und Vermessungsbearbeitung durchgeführt. In meiner Arbeit habe ich die gesammelten Daten in der historischen Struktur zusammengefasst und je nach Stil zwischen verschiedenen Arten von Funktionsgeräten unterschie den. Diese wurden in Gruppen und Untergruppen geteilt. Um bei der Arbeit prä zise zu sein, wurden Vergleiche mit Anlagen in europäischen Bibliotheken, die oft originale Geräte besitzen, berücksichtigt. Ich besuchte sie, um das Testmaterial zu überprüfen. Zur Analyse des Themas der Arbeit dienten mir auch die Ergebnisse der Forschungen der von mir in der Dokumentation der Archive durchgeführten Untersuchungen, die auf künstlerischer Ikonographie, Fotos und Beschreibun gen der Literatur beruhen. Mit den Ausnahmen, wo die Bibliotheksdekorationen ohne größere Ände rungen in der Einrichtung blieben und der historischen Epoche treu waren, ha ben sich jedoch die meisten Räume viel
verändert. Umso interessanter war es während der durchgeführten Untersuchung, den Umfang der Untersuchung und der Innenarchitektur zu analysieren. Diese sieht heute oft anders aus. In wenigen Fällen wurden Handwerk und Ausrüstung an erkannt und geschätzt, dank dem sie „überlebten”. Die nicht erhaltenen Beispiele habe ich auf der Grundlage der wiedergefundenen Ikonographie bearbeitet. Die mittelalterlichen Armarien haben durch Erfüllung des wachsenden öffent lichen Wunsches nach Lernen und Bildung zahlreiche Handschriften gesammelt. Es war mit der Notwendigkeit verbunden, die Innenräume und Einrichtungen für die Lagerung der Bücher aufzubauen. Die Erfindung des Buchdrucks in Europa und (als Folge deren) die Auflösung der Klosterschreibstuben verursachten das langsame Verschwinden der Klosterkultur und sogar den sekundären Analpha betismus. 3 22
Der Prozess der Entstehung eines gedruckten Buches und die historischen und politischen Bedingungen führten in Europa in der Zeit der Renaissance zu einer Diskussion über die Form der zeitgenössischen katholischen Kirche. Das Ergebnis war die Ankündigung von Luther seiner Thesen, die eine neue Ära der Evangelisierung angefangen haben. In der Geschichte Niederschlesiens heben der Protestantismus und die Bildung der protestantischen Bibliotheken eine beson dere Rolle gespielt. Desktops der ersten öffentlich zugänglichen protestantischen Bibliotheken sind eng mit den mittelalterlichen Bibliotheken der katholischen Kirchen und Klöster verbunden. Die von den Protestanten seit dem sechzehnten Jahrhundert übernommenen Bibliotheken trugen zur Entwicklung des Protestan tismus bei. Ihre Einrichtung diente einem breiten und öffentlichen Zugang zu den historischen Innenräumen. Die Gegenreformation im 17. Jahrhundert führte in Schlesien zu alten Gewohnheiten in Kreisen der katholischen Kultur, die sich auch auf Bibliotheken bezogen haben. Es galt das Verbot der Verbreitung der Literatur dem breiten Publikum. Gleichzeitig beschränkte man die Palette der verfügbaren Werke in den inneren Kreisen der Konventualen. Diese Verbote wurden jedoch mit einem innovativen Blick auf die Zimmer Librarium belohnt, die seit dieser Zeit in katholischen Kreisen von Grund auf neu konzipiert wurden und unter Berücksichtigung der Ausstattung der Bibliotheken als ein wesentliches Element der Zusammensetzung des gesamten Innenraumes mit Malerei und Skulptur be rücksichtigt wurden. Das achtzehnte Jahrhundert
war die Zeit der preußisch-habsburgischen Krie ge, die die Entwicklung der konventualen Librarien verhindert haben. Der Sieg von Preußen half bei der Wiederherstellung des öffentlichen Charakters der Bib liotheken, die wiederum allen dienen konnten. Seit dieser Zeit ist es bemerkbar, wie die „Bibliothekskultur” in den bürgerlichen und höflichen Bereich eindringt, wo sich die Bücherregale einer immer größeren Popularität (Beliebtheit) erfreut haben. Diese Regale wurden in einer abschließbaren Form geschaffen, analogisch zu den mittelalterlichen Armarnien. Das neunzehnte Jahrhundert war die Zeit einer schnellen kulturellen und in dustriellen Entwicklung, Entwicklung des Buchhandels und der Druckmaschi nen, des Liberalismus und des Konzepts der Bibliothek als separates Gebäudes, das in seinen gusseisernen Rahmen im Zusammenhang mit den repozitorischen Systemen eine Einheit ist. Dieses selten diskutierte und scheinbar einfache Thema über die Ausstattung der Bibliotheken erwies sich in der Tat komplizierter wegen der komplexen Ge schichte Schlesiens. Der Kampf um die Macht, die Aneignung fremder Güter an derer Menschen, irreversible Zerstörungen gehörten zum Alltag. Das tragische Schicksal stand unter dem Motto der „religiösen Herrschaft”. Die durch die Glau bensideologie angetriebenen Aktionen hatten oft einen zerstörerischen Einfluss auf die Kultur und Wissenschaft und damit auf Bücher und den Ort ihrer Lage rung, vor allem auf Holzgegenstände, die leicht zerstört und verbrannt werden 323
konnten. Unsichere Siegerschale, Plünderungen, Vandalismus, Migrationen von Menschen, Zwangsaussiedlungen und neue Ansiedler hatten auf der anderen Sei te auch den Aufbau neuer Bibliotheken mit ihrer Ausstattung, die wie im Kalei doskop geändert wurden, zur Folge. Geräte hatten immer gewisse Funktionen zu erfüllen, sie sollten aber auch ih ren ästhetischen Wert besitzen. Die erste Aufgabe der Geräte, die zur Sammlung der Bücher bestimmt waren, ist ihre Funktion, den Büchern zu dienen. Dieser Wert stellte eine kurze Lebensdauer der Geräte dar, die man als austauschbare Ware behandelt hat. Alte unpraktische Designs, die man zerstört hat, wurden ge gen neue Lösungen gewechselt. Außer Ausstattungsmerkmale hatten die Geräte auch ihre ästhetische Funktion zu erfüllen und dieses Aspekt war nicht ohne Be deutung. Während die Bibliotheksräume auf Grund von Plänen und Dokumen tation identifiziert und nach gewisser Zeit wieder hergestellt werden können, las sen sich im Gegensatz dazu die Geräte nur fragmentarisch identifizieren. Die der Epoche entsprechende Ausstattung hatte keine Chance, in den meisten Fällen zu „überleben“. So ging es seit Jahrhunderten und es geschieht heute immer noch. In den gegenwärtigen Bibliotheken wird auch heute immer noch das Prin zip praktiziert, die alten Möbeln gegen die neuen zu ersetzen. Die alten werden eliminiert und es gibt für sie keine Chance zur weiterer Existenz, auch nicht für ihre Geschichte und die Nachkommen. Es besteht daher ein dringender Bedarf an Inventar, Dokumentationen und Forschungen, der mit der Inneneinrichtung und
Möblierung von Bibliotheken im Kontext ihrer historischen Entwicklung verbunden ist. Diese Arbeit ist auch wichtig für die Bedeutung der Lesekultur in Bezug auf das Handwerk im historischen Aspekt der Kunstgeschichte im Laufe der Jahrhunderte.
|
| adam_txt |
Spis treści Wstęp. 11 I. Źródła i stan dotychczasowych badań. 17 II. Zarys dziejów Śląska na kulturowym tle Europy do końca XIX wieku.27 III. Przekształcenia pomieszczeń do gromadzenia ksiąg i ich lokalizacja na Śląsku.41 3.1 Armarium.41 3.2 Librarium. 47 3.3 Librarium ewangelickie.50 Wrocław. 52 Złotoryja. 54 Brzeg.56 Legnica.57 Oleśnica. 59 3.4 Repozytorium.
65 3.5 Organizacja funkcji pomieszczeń na księgozbiory po traktacie westfalskim. 76 3.6 Biblioteka.77 3.7 Protestanckie libraria powstałe pod berłem katolickich Habsburgów. 78 3.8 Biblioteki „wędrujące” i „graniczne”.81 3.9 Libraria ֊ biblioteki salowe, półgaleriowe i galeriowe. 93 3.10 Libraria katolickie na Śląsku.93 3.11 Projekt Centralnej Biblioteki Śląska.107 3.12 Biblioteki powszechne i szkolne. 110 3.13 Biblioteki majorackie.115 3.14 Repozytorium o konstrukcji żeliwnej. 121 IV. Sprzęty do gromadzenia ksiąg.131 4.1. Od armarii do szafy bibliotecznej. Sprzęty pojedyncze, zamykane, nie udostępniane publicznie.131 4.1.1 Armaria. Systematyka grupy.131 4.1.2 Armaria horyzontalna. 137 4.1.3 Armaria
wnękowa. 142 4.1.4 Armaria wertykalna. 147 4.1.5 Witryna. Szafa biblioteczna.166 4.2 Od pulpitu do repozytorium. Sprzęty powielane, otwarte, udostępniane publicznie. 175 4.2.1 Pulpit, systematyka grupy. 175
4.2.2 Pulpit łańcuchowy.175 4.2.3 Wybrane przykłady pulpitów w librariachkonwentów śląskich. 183 4.2.4 Pulpity łańcuchowe ewangelickich librariów gimnazjalnych Śląska. 185 4.3 Repozytoria . 195 4.3.1 System zębatkowy do przestawiania półek. 197 4.3.2 Repozytorium wolnostojące. 197 4.3.3 Repozytoria kotwiczone .2Ū5 4.3.4 Repozytoria amfiladowe początku XIX w. 2G8 4.3.5 Repozytoria w konstrukcji żeliwnej. 213 4.4 Półki. Otwarte sprzęty przyścienne w librariach.219 4.4.1 Półka. Systematyka grupy. 219 4.4.2 Librarium - sprzęty półkowe i aranżacja pomieszczenia. 221 4.4.3 Półki śląskich bibliotek salowych jednokondygnacyjnych .223 4.4.4 Półki śląskich bibliotek półgaleriowych kondygnacyjnych.227 4.4.5 Półki śląskich bibliotek galeriowych wielokondygnacyjnych. 230 Podsumowanie. 237 Literatura przedmiotu
.253 Spis ilustracji. 273 Spis tabel. 284 Słownik ważniejszych terminów . 285 Indeks osobowy.294 Indeks topograficzny. 300 Aneks. Rejestr lokalizacji wybranych bibliotek na Śląsku. 304 Streszczenie . 318 Summary.320 Zusammenfassung.322
Inhalt Einführung.11 I. Quellen und Stand der aktuellen Forschung.17 II. Überblick über die Geschichte Schlesiens im kulturellen Hintergrund Europas bis zum Ende des19. Jahrhunderts.27 III. Umgestaltung von Büchersammelräumen und deren Standort in Schlesien.41 3.1 Armarium.41 3.2 Librarium. 47 3.3 Evangelische Librarium.50 Wrocław, (Breslau). 52 Złotoryja, (Goldberg).54 Brzeg, (Brieg). 56 Legnica, (Liegnitz). 57 Oleśnica, (Oles). 59 3.4
Repositorium. 65 3.5 Organisation von Raumfunktionen für Büchersammlungen nach dem Westfälischen Vertrag.76 3.6 Bibliothek.77 3.7 Protestantische Librarium, die im Rahmen des katholischen Habsburgerrates erstellt wurden.78 3.8 "Migrations-" und "Crenzbibliotheken".81 3.9 Bibliotheken-, Innen-, Halbgalerie- und Galeriebibliotheken.93 3.10 Katholische Bibliotheken in Schlesien. 93 3.11 Das Projekt der Schlesischen Zentralbibliothek. 107 3.12 Allgemeine und Schulbibliotheken. 110 3.13 (Recht der Erstgeburt) MajoratBibliotheken. 115 3.14 Repositorium in Cusseisenkonstruktion. 121 IV. Ausrüstung zum Sammelnvon Büchern.131 4.1. Von Armaria zum Bibliotheksschrank. Einzelausstattung, geschlossen, nicht öffentlich zugänglich. 131 4.1.1 Armaria.
Gruppensystematik. 131 4.1.2 Horizontale Armaria.137 4.1.3 Wand Armaria.142 4.1.4 Vertikale Armaria.147 4.1.5 Vitrine. Schrankbibliothek. 166
4.2 Vom Desktop zum Repository. Duplizierte, offene Geräte, die der Öffentlichkeit zugänglich gemacht werden.175 4.2.1 Desktop, Gruppensystematik. 175 4.2.2 Kettenpult.175 4.2.3 Ausgewählte Beispiele für Dashboards in Bibliotheken schlesischer Klöster. 183 4.2.4 Ketten protestantischer Gymnasiumsbibliotheken Schlesiens. 185 4.3 Repositories .195 4.3.1 Regalsystem zum Verschieben von Regalen .197 4.3.2 Freistehendes Repository.197 4.3.3 Verankerte Repositories. 205 4.3.4 Enfilade von Repositories zu Beginn des 19. Jahrhunderts. 208 4.3.5 Repositories in Gusseisenbauweise. 213 4.4 Regale. Wandgeräte in Bibliotheken öffnen.219 4.4.1 Regal (Brett). Gruppensystematik. 219 4.4.2 Librarium - Regalausstattung und Raumaufteilung. 221 4.4.3 Regale schlesischer halle
Bibliotheken. 223 4.4.4 Regale schlesischer einstöckiger Halbgaleriebibliotheken.227 4.4.5 Regale mehrstöckiger schlesischer Galeriebibliotheken. 230 Aufsummierung. 237 Fachliteratur. 253 Liste der Abbildungen.273 Liste derTabellen. 284 Wörterbuch wichtigerer Begriffe.285 Personenverzeichnis. 294 Topografischer Index. 300 Anhang. Verzeichnis ausgewählter Bibliotheken in Schlesien. 304 Streszczenie, (Zusammenfassung). 318 Summary (Zusammenfassung). 320 Zusammenfassung. 322
Indeks nazwisk (nie obejmuje bibliografii, tabel i słownika) Agricola Leonard . 71 Albenhus (rodzina) . 150 Amers Chrystian . 212 Amali Anna . 90 Andreae Johannes . 175, 279 Anton von Karol Gottlob . 212 Atterbury Paul . 19 August F. . 217 Burghardt Wilhelm . 118 Burghaus Mikołaj von . 81 Büsching Johann Gustav Gottlieb . 18, 37, 38, 69, 107, 108, 124, 209 Bahlow Hans . 58 Bandtke J. Samuel . 71 Baranowski Andrzej J. . 15 Bauch Ludvik . 101 Bauer G. . 217 Bazin Germain . 37, 83 Beck Anton August. 123, 275 Behrens Christian . 125 Benedykt (z Nursji) . 147, 148 Bentum Christian Filip . 102 Berg Fryderyk . 54 Beyer Konstanty. 101, Bi Sheng . 44 Bieńkowska Barbara . 20, 42 Birkenmajer Aleksander . 23, 47, 48, 93, 127 Blades William . 24, 177 Bleton Jean . 23 Bobowski Kazimierz . 17 Bodo Ebhardt. 171 Bohnsack Gustaw . 122, 127 Bonaparte Napoleon . 37 Bosse Abraham . 33,273 Boumann Johann St. . 106, 107, 169 Böhler Julius . 147, 277 Brandi Petr Jan . 101, 102 Breteuil Geoffroy de . 11 Buonarroti Miachał Anioł. 99, 178, 181 Burbianka Marta . 21 Buren Martin van . 23 Burgemeister Ludwig . 18, 52, 67, 74,183, 191, 192, 200, 281 Carducci Giosuè . 85, 273 Chamerska Halina . 20, 42, 253 Chippendale Thomas . 167 Chmiel Jakub II . 231 Coler Christoph . 72, 198, 281 Colo Apicjusz . 202 Cornwallis-West Maria Teresa (Daisy) . 172 Crawford Shaney . 24, 60 Cudnik Zbigniew . 20 Cuvillies Francois de . 106 Dahl Gustaf. 127 Dahl Svend . 20, 144 Dobrzycka Anna . 22 Dohn (rodzina) . 116
Ducius Melchior . 79, 80 Dunin-Włostowicz (rodzina) . 150 Dürer Albrecht. 155, 277 Elias Norbert. 84 Endell Karl Friedrich . 190 Erazm z Roterdamu . 55 Feller Johann Gottlieb . 96, 104, 232 Filip (Orleański) . 228 Firtil Jorge . 72 Fischer Mikołaj . 59 193 Fischer Piotr . 67 Fitch Eugene . 123 Fontana Domenico . 85, 134, 274 Forli de Melozzo . 175,279 Forrest Tim . 19,278 Foyt Łukasz . 183 Franciszek Lotaryński . 30 Frantz Martin Mł. . 80, 95, 96, 227 294
Freiberger Arnold . 101 Friedrich Johann . 58 Gärtner Friedrich Wilhelm . 121 Gauske Briccius . 155 Gebauer Anna . 112 Gebhardt Johann . 73 Georg Johann . 68 Georg von Oppersdorff. 116 Geyer Andreas . 83, 85, 273 Glasi Thomas . 105 Glombiowski Karol. 20, 22 Gola Agnieszka . 70 Gorzkowski Roman . 55 Gostwicka Janina . 19, 136, 138, 139, 149, 151, 152, 275 Grabus von Necheren . 116 Gräbner Julius . 120 Gropius Martin . 124, 125, 127 Grundmann Günter . 18, 281 Grzeluk Izydor . 19, 140 Guhn Martin . 165, 278 Gutenberg Johannes . 29, 44 179 Guzman Dominik . 184 HaafFReainer . 19 Flabsburg Albrecht. 29 Flabsburg Ferdynand . 30 Habsburg Ferdynand II . 47 Habsburg Ferdynand III . 34, 78 Habsburg Karol bp. . 115 Habsburg Karol IV . 30 Habsburg Karol V . 30, 83 Habsburg Leopold I . 34 Habsburg Maciej . 32 Habsburg Maksymilian . 30 Habsburg Maria Teresa . 30 Hammerling Anton . 81 Hanibal Karl. 116 Hardenberg Karl August von . 38 Hatzfeld (rodzina) . 116 Hauswalt Heinrich . 217 Hedriger Christoph . 71 Hegewald Benedykt. 184 Henel Mikołaj . 183 Henelius Nicolaus . 18 Hepplewhite Alice . 167 Hepplewhite Georg . 167 Herrera Juan de . 83,.85, 86, 134, 273 Hertwig Andrzej . 54 Hess Johannes . 30, 50, 53, 66 Hielscher David . 118 Hieronim Św. . 99, 147 Hinckeldeyn Carl. 127 Hinz Sigid . 19, 275, 277 Hirt Ferdinand . 111, 119, 274 Hochberg von Pies Hans Heinrich XV . 172 HoferichterMikołaj . 59, 193 Hohenzollern Fryderyk II . 36, 37, 105, 169 Hohenzollern Fryderyk III . 103
Hohenzollern Fryderyk Wilhelm . 36, 106 Hohenzollern Fryderyk Wilhelm III . 37, 38 Hoppenhapt Johann Michael . 107, 169 Huber Joseph Anton . 105 Humi Irena . 15 Humberto (z Romans) . 183 Humphrey Duke . 86, 274 Huth Franz . 170, 278 Jagiellończyk Kazimierz . 29 Jagiellończyk Ludwik . 31 Jagiellończyk Władysław . 29 Jerzy II Hanowerski . 123,213 Johnson Elmer D. . 24 Jouliet-Curie Fryderyk . 210, 277 Judicis Georgij . 67 Kalckbrenner (mistrz murarstwa) . 74 Kalinowski Konstanty . 67, 95, 107 Kaltschmidt Ernest Zygmunt. 71 Kanizjusz Piotr (Pier de Hondt) . 125 Kapustka Mateusz . 155 Karol Albrecht (bawarski) . 36 Kasjador (z Kalabrii) . 147 Kasper z Łagowa . 32 Kasten Andrzej . 23, 281 Katarzyna (caryca) . 37 Kawecka-Gryczowa Aldona . 56, 187, 188 295
Kern Leonard . 67 Kirchberg Mathias . 96 Klasen Ludwig . 25 Klemens XII (papież) . 99 Klemens XIV (papież) . 112 Kłoda Emilia . 99 Kneller Godfrey . 166, 278 Knoll Johan Georg . 95 Knötl Richard . 192, 193, 281 Koch Heinrich . 127 Kocowski Bronisław . 20, 21, 64 Kopernik Mikołaj . 154, 155,277 Kopp Jerzy. 217 Korb Hermann . 121,123,275 Korinthus Perander . 66 Korwin Maciej . 29 Korżel-Kraśna Małgorzata . 19 Kossuth Edward . 23 Kowarz Jan Karel . 231 Krausenberger Dominik . 101 Kraszewski Józef Ignacy . 39 Krentzheim Leonard . 58 Kundmann Johann Christian . 18, 202 Kutzen Joseph . 118 Laborde de Leon . 121 Labrouste Henri Pierre Francois . 127 Lacedemonius Chilon . 66 Lachei (Smíšek) Józef Antoni . 105 Landau Thomas . 23 Landauer Theodor Wilhelm . 127 Lange Christian . 62 Langer Joseph . 230 Langer E. . 217 Laubanus Melchior . 57 Leibnitz Gottfried Wilhelm . 121, 122 Leiti Alfons . 23 Leroux-Dhuys Jean-Francois . 20 Lierse David . 67, 199 Lindinus Cleobulus . 66 Lipsius Justus . 19 Liška Johann Christoph . 100 Litak Stanisław . 21 Littink Elisabeth . 24, 276, 280, 281 Littmann David . 68 Löffler Karl . 20 Lombard Piotr . 183 Loschburg Winfried . 24 Lucas Johann . 57 Lucä Fryderyk . 57 Luchs Hermann . 192 Ludwik III (z Palatynatu) . 49, 176 Lupi Martin . 64, 322 Lurago Carl . 94 Luter Marcin . 30, 185 Lutsch Hans . 18 Maj Jerzy . 23 Maleczyńska Kazimiera . 21 Małgorzata Cylejska . 63 Mandziuk Józef. 150 Markgraf Hermann . 125, 216 Martius Ferdinand . 172
Mathey Jean Baptiste . 95 Mayer Dawid . 71 Mayr Philipp . 22 Mechel Hans . 67 Meinsma Koenraad Oege . 24 Mejor Mieczysław. 55 Merck Johann Georg . 107 Mettler Johann . 74 Michael Fürst von Kupferberg . 54 Mieczysław z Konecka . 150 Milich Johann Gottlieb . 63, 212, 322 Milkau Fritz . 21 Miller Judith . 19 Mitylenaeus Pittakus . 66 Moiban Ambrosius . 71 Monse B. S. . 80 Montano Benito Arias . 85, 91, 273 Montenegro Riccardo . 19 Morgenbesser Michael . 71 Moulin Léo . 20 Müller Karl. . 122, 127 Müller Michael. 100 Mundferi Placidus . 104, 232 Mussak Hans . 105 Nahl Johan August. 107 Naudé Gabriel . 121 Naumann Urlich . 179 Nentwig Heinrich . 118 296
Neunhertz Georg Wilhelm . 22, 98, 99, 100 Nikolaus mag. . 183 Nitsche Baltazar . 101 Nowak Aleksander . 67 Nowak Piotr II . 150 Nowak Romuald . 67 Odrowąż Czesław . 64 Opitz Jan . 184 Ożóg Jan . 21 Porta Antonio Della . 95 Preis (pastor). 56, 187, 280 Prienus Bias . 66 Promnitz Balthasar von . 31, 184 Promnitz (rodzina) . 117 Przybyszewski Witold . 23 Psolimar David . 66, 67 Ptolemeusz Klaudiusz . 99 Questel Charles .124,127,214,283 Panizzi Antonio . 123, 124, 275 Paschkowicz (Paszkowicz) Johan . 42, 46, 150-152, 241,246,277 Passonii Siegesmund . 225 Patala Agnieszka . 22, 67 Pawel IV (papież) . 32 Pawlik Krzysztof. 21 Pawłowska Katarzyna . 157 Peiser Albert. 217 Pelz Paul. 127 Pepys Samuel. 166, 167,176, 278 Petroski Henry . 123, 221, 274, 275 Pfeiffer Friedrich . 124, 216 Pfriiendt Georg . 67 Piast Fryderyk II . 31, 57 Piast Fryderyk III . 58 Piast Georg Wilhelm . 34, 248 Piast Henryk Brodaty . 63 Piast Henryk IX . 58 Piast Henryk Pobożny . 71 Piast Jerzy II. 63 Piast Jerzy Rudolf. 317 Piast Katarzyna . 115 Piast Konrad I. 63 Piast Ludwik I. 63, 115 Piast Ludwik II . 63 Piast Wacław . 115 Pile John . 20 Piotr III (car) . 37 Piotrowski Edward . 21 Placida Galla . 147, 148,276 Plassmann Engelbert. 22 Plüddemann Richard . 125, 126, 216, 275 Podiebradu (rodzina) . 29, 60 Rademann Tomasz . 184 Rampusch Zachariasz von . 70, 199 Raschke Jan Dawid . 71 Ravenscroft Georg . 100 Rehdiger Adam . 72 Rehdiger Mikołaj . 54 Rehdiger Jakub . 72 Rehdiger tomasz . 54, 72,
73, 201, 215 Rehorowski Marian . 150 Reich Jan . 96, 101 Reichel Henryk von . 71, 73, 201 Reimann Johan Baptista . 58 Reimann Kasper . 63 Rests (rodzina) . 72, 73 Rhenanus Beatus . 55 Rhenisch Carol . 71 Riedel und Lewenstein Joanna Zuzanna von . 73, 201 Rieger Hans St. . 67 Riemer Jan Gotfryd von . 73, 201 Rihi Simon . 96, 99, 227 Riondel Hector . 124 Ritter Kryspin . 59 Roch (mistrz kamieniarstwa) . 72 Rohn Paul ML. 67, 199 Rohn Paul St. . 67, 199 Rohn Samuel. 67, 199 Rokke Georg (Polcke) . 68, 160 Rosa Bernard . 103 Rother Carl Heinrich . 24 Rouse Richard H. . 25 Ruscheweyh Schmidt. 217 Rürstroff Bartholomeo . 57, 58 Säbisch (rodzina) . 67, 72 297
Säbisch Albrecht von . 34, 79, 161, 201 Sachs (rodzina) . 72, 201 Sachs Karol Wilhelm . 73, 201 Salaminius Solon . 66 Santa Leopoldo Della . 121, 123, 274 Sartori Giuseppe . 105 Schaffgotsch (rodzina). 81,110, 111, 118, 119, 120,210 Schaffgotsch Leopold Gotthard . 81, 118, 210 Schinkl Karl Friedrich . 172 Schmedchin Matthias . 71 Schmieden Mathias . 124, 125, 127 Schneider Johann Gottlieb . 108 Schneider Lorenz . 53 Scholz Georg . 66 Schrötter Georg . 103 Schüller Peter . 94, 112, 205 Schulze Grażyna . 230 Schürmeyer Walther . 21, 56, 75, 186, 273, 274, 279, 280 Scultetus Erhard . 71 Sedlaczek Franciszek . 23 Seelbach Christoph . 22 Seidel Benedykt II . 103 Shaney Crawford . 24, 60 Sheraton Thomas . 167 Simonetti Giulio . 95 Sinapius Jan . 60, 223 Syktus IV (papież) . 61, 175, 279 Syktus V (papież) . 134 Skoczylas Władysław . 23 Sloan Hans . 213 Smirke Robert. 123, 127, 213, 214, 283 Smirke Sidney . 123, 127, 213, 214, 283 Smithmeyer John 1. . 127 Soennecken Friedrich . 126, 217 Song (rodzina) . 44 Spätgena Heinrich Gottfried . 106 Spieker Paul. 127 Spinetti Bernard . 232 Spinetti Stephan . 95 Staniów Bogumiła . 15 Steinl Matthias . 101 Stillfried Rudolf Bernhard . 118 Stone William . 62 Streeter Burnett Hillman . 24 Syrlin Jörg . 155, 277 Szewczyk Aleksandra . 84, 89 Szkalnitzky Antal. 127 Szwejkowska Helena . 20, 59 Szwarc Jerzy . 154 Świerk Alfred . 12,21 Tauerbach Sebastian . 154 Teodoryk Wielki . 147 Tetzel Jan . 185 Thamm Jan Jerzy . 71 Tibaldi Pellegrino . 85,
273 Tiedemann ludwig . 127 Tiepollo Giovanni Battista . 103 Tischler Adam . 53, 192 Titze Martin . 73 Trachtenberg Marvin . 122 TrozendorfValentin . 31, 54, 55, 59, 185 Tschering David . 67, 68, 198, 281 Urban Marcin . 103 Urban Wincenty. 217 Vincenty św. . 151 Vogel Daniel. 54 Voigt Balthazar . 81 Wadowski Andrzej . 23 Wagner Johann . 81 Wallenstein Albrecht von . 34, 116 Walter Mieczysław . 56 Ware Eugene Fitch . 123 Waza Gustaw Adolf. 32 Waza Karol Ferdynand . 112, 115 Weber Zachariasz . 64 Werner Melchior . 94 Werszler Rafał. 25 Wettyn-Sas August II Mocny . 35 Weyer Johann Peter . 127 Wierzbicki Jerzy . 24 Wiese Erich . 53, 66, 67 Wiktor (św. z Paryża) . 183 Willmann Michael Leopold . 100, 101, 103 Wirght Peter . 127 298
Wittelsbach Albrecht V . 121 Wittelsbach Karol XII . 34 Włost Piotr. 63, 150 Wolf Johann David . 70, 199 Wolff Friedrich . 68, 73 Wolman Alfred . 217 Wormald Francis. 25 Woudamus Jan Cornelisz . 181, 280 Wren Christoph . 61 Wright Cyril Ernest. 25 Wright Peter В. . 122 Yorck (rodzina) . 22,117, 119, 120,318 York Hans Ludwig Dawid . 120 York Henrich . 120 Zawadzka Krystyna . 21, 42, 184, 203 Zimmermann Johann Baptist. 105 Zobel Elias . 105 Zwanziger Ronald . 127 Zwinger Theodor. 59 Žerotin Karol. 54, 66
Indeks topograficzny (nie obejmuje bibliografii i aneksu) Admont. 90, 101 Alberhus . 150 Alkmaar . 24, 61, 276 Altenburg . 101 Altranstädt. 35, 78, 80 Amberg . 90, 228, 229, 283 Amsterdam . 61, 127, 194, 195, 281, 282 Asyż . 61, 178 Augsburg . 32, 83, 85, 273 Bad Doberan . 149,277 Bad Kösen . 149, 277 Bad Schussenried . 90, 235, 236, 284 Baden ֊ Württemberg . 90 Berlin . 15, 37, 38, 66, 107, 108, 111, 116, 124, 125, 127, 139, 167, 169, 171, 209, 217, 275, 278 Biedrzychowice . 82 Bolesławiec (Bunzlau) . 38, 49, 63, 98, 108, 116, 184, 185, 238 Bonn . 108, 126 Brixen . 90, 236 Brno . 89 Broumov . 15, 90, 92, 95, 230, 231, 232, 284 Brwinów . 231 Brzeg (Brieg) . 31, 37, 52, 56, 62, 63, 95, 108, 115, 138, 141, 173,241 Budapeszt. 127 Burgaltendorf, Essen . 61 Cambridge . 47, 61, 75, 166, 176, 178, 207, 278, 282 Cesena . 61, 178, 181,280 Chateau Chantilly . 178, 280 Chełmsko Śląskie . 98 Chojnik (Kynst) . 118 Ciechanowice . 82 Cieplice (Warmbrunn) . 15, 111, 118, 119, 164, 208, 210, 211, 241, 274, 278, 282 Cieszyn (Teschen) . 35, 78, 95, 96 Cluny. 61 Coimbra . 90 Czarnowąsy ( Czarnowanz- Klosterbrück) . 94, 108 Czerwińsk . 138 Częstochowa - Jasna Góra . 15,49, 61, 88, 89, 95, 176, 225, 226, 283 Czocha (Tzschocha). 117, 169, 171,278 Daleszów . 81 Dębno . 151 Deventer . 61 Dillingen an der Donau . 90 Dordrecht. 61 Drezno . 120, 171 Dublin . 15 Dzierżoniów (Reichenbach) . 46, Egnond . 146, 147, 276 Einsiedeln . 90 El Escorial . 15, 82, 83, 85, 91, 96, 132, 134, 248,273 Eton . 61
Fischingen . 90 Florencja (Firenze) . 51,61,147,178, 180, 181,276, 280 Fossanuova . 142 Frankfurt n. Menem . 48, 273 Frankenhausen . 31 Frankfurt n. Odrą . 63,108,209 Freiburg am Oberrheim Weimar . 90 Freising . 90, 105, 228, 229, 283 Fürstenzell. 90, 228, 229, 283 300
Gdańsk . 75, 205, 207, 282 Getynga (Göttingen) . 207, 208, 282 Gierałtówpow. Złotoryjski. 184 Gliwice (Gleiwitz) . 108 Głogów (Glogau) . 34, 37, 63, 116 Gostyń . 98 Gotha . 89 Gouda . 61 Grantham . 61 Greifswald . 108, 124, 127 Grenoble. 124,127,214,283 Grodków (Grottkau) . 142, 143, 276 Gryfów . 82, 322 Grzędy (conradswaldau) . 80 Guildford . 61 Haarlem . 61 Haga . 127 Halberstadt. 149, 277 Halle . 76, 127, 203, 204, 282 Hanover . 122 Harklowa . 151 Heidelberg . 49, 61 Heiligenkreuz . 90 Henryków (Heinrichau) . 90, 96, 108 Hereford . 61, 178, 279 Herzogenburg . 90 Hildesheim . 61 Hitzacker . 122 Hohenfurt (Vyšší Brod) . 90, 225, 226 Iowa . 127 Jałowiec . 82, 322 Jangxi . 44 Jaszkowice . 82 Jawor (Jauer) . 15, 33, 34, 63, 78, 79, 108, 160-162, 165,241,273, 278 Jedlina Zdrój . Ill Jelenia Góra (Hirschberg) . 35, 78, 96, 111, 118, 141, 142, 165,211,276, 278 Jemielnica Opolska (Himmelwitz) . 98, 108 Kalabria . 147 Kamieniec Ząbkowicki (Kamenz) . 15, 63,96, 108, 117, 172 Kamienna Góra (Landeshut) . 35, 78-81, 96, 110, 174, 273, 279 Kąty Wrocławskie . 22 Kędzierzyn-Koźle (Cosel) . 108 Kiel . 124, 127 Kliczków (Klitschdorf) . 117 Kłodzko (Glatz). 15, 34, 37, 94, 108 Kłopotnica (Neusorge) . 80 Kolonia (Köln) . 73, 73, 127 Korbielowice (Krieblowitz) . 117 Kowary. 46, 111 Kozłówka . 15 Koźle (Cosel) . 37, 108 Kożuchów (Frystadt) . 35, 78, 96, 116 Kraków . 30, 49, 61, 137, 151, 154, 176, 230, 290 Krasków . 117 Kremsmünster . 90, 225, 226, 283 Kreuzenstein Burg . 62 Królewiec
. 108 Krzeszów(Grüssau). 15,44,88,90,96,98, 103-106, 108, 161-163, 174, 222, 230, 232-234, 238, 241, 274, 278, 279, 284 Krzystkowice . 82 Książ (Fürstensteiner) . 15, 117, 172 Ląd . 98 Landshut (Bawaria) . 149, 277 Legnica (Liegnitz) . 15, 29, 32, 34, 50, 52, 54, 57, 58, 62, 63, 70, 75, 95, 108, 110, 115, 185, 186, 198, 199, 202, 217, 238, 240, 273 Legnickie Pole (Wahlstadtt) . 46, 95, 108 Lejda . 50, 62, 179, 182, 280 Lilienfeld . 90 Lincoln . 62 Lion . 51, 181,280 Lipsk (Leipzig) . 35 Llizbona . 15, 90 Londyn (London) . 123, 124, 127, 213, 214, 275, 283 Loreto . 15, 90 Lubań (Lauban). 63, 82 Lubawka (Liebau) . 81 Lubiąż (Leubus) . 15, 44, 88, 90, 92, 95, 96, 101-103, 108, 115, 230, 231, 238, 274, 284 301
Lubomierz (Liebenthal) . 98, 325 Lwów . 285 Lwówek Śląski (Löwenberg) . 108, 116 Oleśnica (Oles). 15, 22, 29, 33, 34, 51, 52, 59, 62, 75, 87, ПО, 117, 186, 193, 194, 223, 224, 240, 281,283 Olszyna . 217 Oława (Olhau) . 22, 108 Ołomuniec . 94 Opawa - Opava (Tropawa) . 95, 319, 325 Opole (Oppeln) . 34, 95, 108 Otmuchów . 103 Ottobeuren . 90, 105, 235, 236, 284 Otyń (Wartenberg) . 94 Oxford . 51, 62, 86, 180, 182, 274, 280 Łopuszna . 151 Maastricht. 62 Madryt. 76, 203, 204,282 Malmö . 62 Marciszów . 82 Mass . 127 Mediolan . 76, 86, 274 Melk . 90, 101, 236 Metten . 90, 225,226, 283 Miedzianka . 54, 82 Międzybórz . 82 Mikulov . 90 Milicz (Militsch) . 22, 78, 82, 96, 117 Mogiła . 137 Mohacz . 31 Monachium (Mönchen) . 121, 154 Monte Casino . 43 Moskwa . 15 Mostowice . 217 Mühlhausen . 31 Münster . 149, 277 Mysłów . 82 Paryż (Paris) . 39, 42, 47, 58, 62, 122,123, 127, 183,213,283 Passau . 90, 225, 226, 283 Pfaffendorf. 80 Pforta . 149,277 Pielgrzymka . 82 Piemont. 157 Poczdam . 107 Podgórzyn . 82, 118 Poniatowice . 82 Poppelsdorf. 126,217 Praga (Praha) . 15, 71, 90, 95, 185, 235, 236, 284 Przemyśl . 151 Pszczyna (Pless) . 169,172,279 Narożno . 170 Neuburg an d. Donau . 90, 228, 229, 283 Neustift (Nova cella) . 90 Nevesheim . 76 Nieborów . 15, 168 Norymberga (Nürnberg). 66, 67, 76, 155, 193, 203,271,282 Nowogrodziec Bolesławiecki (Naumburg am Queis) . 64, 108 Nowy Jork (New York ) . 122, 127, 276, 279, 280 Nursja . 147, 148 Nymphenburg . 107 Nysa (Neisse) . 15, 29,
34, 63, 88, 90, 94, 111-115, 205, 206, 238, 240, 241, 274, 282 Ochsenhausen . 105 Racibórz (Ratiboř) . 29, 108, ПО Radzowice . 82 Rakłowice . 82 Rawenna . 48, 276 Regensburg . 90, 229, 283 Reval (Tatlın) . 96 Rotterdam . 55, 61 Rydzyna . 98 Rzym (Roma) . 30, 58, 85, 122, 148, 274, 285, 291 Saalfeld . 51, 61, 178, 181, 279, 280 Salamanka . 15, 42, 90, 175, 279 Salem-Baden . 90 Sandomierz . 151 Sanssouci . 107 Schaffhausen . 62 302
Schlierbach . 90 Sewilla . 90 Sobieszów (Hermsdorf am Kynast) . 81, 117, 118,210, Sobótka (Zobten) . 22 St. Florian . 70 St. Gallen . 43, 90, 236 St. Petersburg . 15 Stare Bielsko . 151 Stary Zdrój . Ill Sterzing . 155, 277 Strzegom (Striegau) . 43, 46, 107, 136, 143, 240, 275 Stuttgart. 127 Sułów . 81 Szarocin (Pfaffendorf) . 80 Szprotawa (Sprottau) . 107, 115 Sztokholm (Stockholm) . 61, 78, 80 Środa Śląska (Neumarkt) . 98, 107 Świdnica (Schwednitz). 29, 33, 37,46,77, 79, 94, 107, 115,217 Świebodzice (Freystadt) . 107, 216 Tabor (góra) . 232 Tarnowskie Góry (Tarnowitz) . 95 Thurgau . 54, 277 Toruń . 15, 61, 142-145, 149, 151, 155, 161, 179,275,277 Trzcinica Wołowska (Gross Strenz) . Trzebnica (Trebnitz) . 15, 43, 46, 96, 110, 136, 143, 144, 157, 157-159, 240, 275, 277 Tsukuba . 24 Twardogóra . 22 154, 108, 108, 237, Ulm . 90, 104, 154, 235, 253, 277, 283 Vorau . 90, 225, 226, 283 Wałbrzych (Waldenburg) . 95, 110, 111, 230 Waldsassen . 89, 228, 229, 283 Warszawa . 15, 25, 39, 55, 127, 186-189, 231,241,274,276-280 Washington . 127 Watykan . 15, 57, 61, 85, 86, 95, 132, 133, 175, 178, 274, 279 Weimar. 90, 235, 283 Wesoła (Freudenthal) . 80 Wiedeń (Wien). 31, 35, 38, 62, 90, 106, 127,235,236,284 Wieża . 82 Wilno . 15 Winborne Minster . 61, 181 Wittenberga . 30, 31 Wodzisław Śląski (Loslau) . 108 Wölfenbüttel . 121-123, 127,275 Wołów (Wohlau) . 320, 326, 327 Wrocław (Breslau) . 13, 15, 18, 23, 24, 27, 29-39, 42, 44, 46, 47, 50-59, 62-75, 77, 79, 87, 90, 93, 95, 103, 105-112, 117֊ 119,
124-128, 134, 137-141, 149-156, 160, 161, 163, 167, 168, 170-174, 179, 183-187, 190-192, 198-203, 208-210, 214-219, 225, 238-241, 246, 247, 273֊ 283 Ząbkowice Śląskie (Frankenstein) . 46, 107 Zduny. 82 Zgorzelec (Görlitz). 117, 185,208,212 Zielona Góra . 137,232 Złotoryja (Goldberg) . 15, 51, 52, 54, 55, 62, 74, 177, 185, 186, 188, 189, 240, 241, 272, 279, 280 Zurych (Zürich) . 154 Zutphen . 50, 51, 61, 175, 178, 181, 279, 280 Zwettl . 90, 236 Żagań (Sagan) . 34, 46, 64, 89, 97, 100, 117,227, 228, 239,241.273,283 Żmigród . 82, 221 Žd ar nad Sázavou . 51
Streszczenie Rafał Werszler Aranżacja i wyposażenie bibliotek na Śląsku w świetle ich funkcji (do końca XIX wieku) Celem rozprawy jest pionierskie przedsięwzięcie badawcze z zakresu aranżacji architektury wnętrz bibliotek śląskich, z uwzględnieniem porównań do sprzętów z bibliotek europejskich. Poza wyjątkami, gdzie biblioteczna aranżacja przetrwała bez większych przemeblowań i przebudowań, zachowując stan z czasów histo rycznej epoki, większość pomieszczeń uległa znacznym przemianom. W niewielu wypadkach dostrzegano kunszt sprzętów do gromadzenia ksiąg, dlatego niewiele ich przetrwało. Zawsze były i są traktowane wymiennie dla ֊ znacznie ważniejszej od nich - książki. W pracy prześledzono stan wybranych pomieszczeń bibliotek byłych i tych, które do dziś funkcjonują w dawnych lokalizacjach, z wyposaże niem obecnym. Wykonano badania empiryczne, pomiarowe i fotograficzne. Ca łość scalono w historycznej strukturze, rozróżniającej podziały stylistyczno-funk cjonalne sprzętów. Na Śląsku najwcześniejsze sprzęty do gromadzenia ksiąg pochodzą z epoki średniowiecza. Średniowieczne armarie, zaspokajając rosnące dążenie społeczne do nauki i szkolnictwa, gromadziły coraz liczniej manuskrypty. Wiązało się to z koniecznością rozbudowy wnętrz do ich przechowywania i udostępniania. Wy nalazek druku w Europie oraz w następstwie likwidacja klasztornych skryptoriów spowodowały powolny zanik kultury klasztornej, a nawet wtórny analfabetyzm. Proces powstawania drukowanej książki i historyczno-polityczne uwarunkowania doprowadziły w renesansowej Europie do rozważań nad kształtem ówczesnego
kościoła katolickiego. Efektem było ogłoszenie przez Lutra tez rozpoczynających nową erę ewangelizacji. W dziejach Dolnego Śląska protestantyzm i kształtowa nie się ewangelickich bibliotek odegrały szczególną rolę. Pulpitowe umeblowanie pierwszych publicznie udostępnianych bibliotek protestanckich jest ściśle związa ne ze średniowiecznymi książnicami kościołów i klasztorów katolickich. Biblio teki przejęte przez ewangelików od XVI w. sprzyjały rozwojowi i szerzeniu się protestantyzmu, a sprzęty stosowano w nich w celu szerokiego, powszechnego udostępniania księgozbiorów w historycznych aranżacjach wnętrz. XVII-wieczna kontrreformacja na Śląsku wprowadziła ponownie zwyczaje z kręgów kultu ry katolickiej, dotyczące także bibliotek, zakazując upowszechniania literatury szerokiemu społeczeństwu, a jednocześnie ograniczając zakres dostępnych dzieł w wewnętrznych kręgach konwentualnych. Niemniej zakazy te zostały wynagro dzone nowatorskim spojrzeniem na pomieszczenie librarium, które projektowa- 318
no od tego czasu w kręgach katolickich od podstaw i kompleksowo uwzględniając sprzęty biblioteczne, jako nieodzowny element kompozycji całego wnętrza, wraz z malarstwem i rzeźbą. XVIII-wieczny czas wojen prusko-habsburskich zahamo wał rozwój librariów konwentualnych, a zwycięstwo Prus pozwoliło przywrócić publiczny charakter biblioteki, której księgozbiory mogły ponownie służyć każde mu. Od tego czasu zauważalne jest przenikanie kultury bibliotecznej w sfery miesz czańskie i dworskie, gdzie coraz większą popularnością cieszyły się szafy biblio teczne, tworzone w funkcji zamykanej, analogiczne do średniowiecznych armarii. XIX wiek to okres dynamicznego rozwoju kulturowo-przemysłowego, liberalizmu i koncepcji biblioteki jako odrębnego gmachu, stanowiącego w swoim żeliwnym szkielecie konstrukcję sprzętów nawiązującą do układów repozytorialnych. Rzadko poruszany temat sprzętów bibliotecznych okazał się nieco skompliko wany w związku ze złożoną historią regionu Śląska (walka o władzę, przywłasz czanie cudzych majątków, bezpowrotne zniszczenia). Działania podsycane ide ologią wiary często w niszczący sposób oddziaływały na kulturę i naukę, a więc także na książkę i miejsce jej przechowywania, a zwłaszcza na drewniane sprzęty, które łatwo ulegały zniszczeniu i spaleniu. Niepewna szala zwycięstw, grabie że, dewastacje, migracja ludności, przymusowe wysiedlenia i nowi osiedleńcy, a w następstwie tych migracji - odbudowa bibliotek i kształtowanie nowych aran żacji, zaważyły na ich dynamicznych zmianach. Sprzęt do gromadzenia książek od zawsze miał spełniać wyznaczone funkcje
i posiadać również wartości estetyczne. Pierwszą jego powinnością jest funkcja, służąca książkom i pracy nad nimi. Stanowiło to o krótkiej żywotności sprzętów, które traktowano wymiennie. Stare niepraktyczne konstrukcje ustępowały, ulega jąc zniszczeniu, nowatorskim rozwiązaniom. Sprzęt, prócz funkcji, ozdabiał też wnętrze, dlatego jego aranżacja w przestrzeni biblioteki stanowiła ważny aspekt estetyczny. O ile pomieszczenia biblioteczne wpisane w architekturę obiektów dają się dziś zidentyfikować i po czasie odtworzyć, choćby na podstawie analiz, planów i źródeł dokumentujących, to sprzęty jedynie fragmentarycznie. Epokowy wystrój nie miał szans w większości wypadków na przetrwanie. Tak działo się od wieków i dzieje się nadal. We współczesnych bibliotekach również i dziś stosuje się model zamiany sta rych mebli na nowe. Te dawne zostają zlikwidowane i nie ma dla nich szans prze trwania choćby dla historii czy potomnych. Istnieje zatem pilna potrzeba inwen taryzacji, dokumentowania i badania zagadnień związanych z architekturą wnętrz i umeblowaniem bibliotek w aspekcie ich historycznego rozwoju. Ma to znaczenie nie tylko dla historii bibliotek i bibliotekarstwa, ale również dla ogólnej wiedzy o kulturze minionych wieków.
Zusammenfassung Rafał Werszler Ausstattung und Anordnung von Bibliotheken in Schlesien (bis zum Ende des neunzehnten Jahrhunderts) Das Ziel meiner Arbeit ist ein bahnbrechendes Forschungsprojekt auf dem Gebiet Möbeldesign und Innenarchitektur schlesischer Bibliotheken. Meine For schung beruht auf der Grundlage erhaltener Beispiele, Ikonographie, Literatur, historischer Literatur und Archivunterlagen. Ich habe die Quellen empirisch er kannt. Ich habe den Zustand der Geräte in ausgewählten Bereichen der ehema ligen Bibliothek verfolgt, wie auch diejenigen, die noch in den alten Standorten vorhanden sind, mit vorhandener Ausrüstung. Ich habe eine individuelle fotogra fische Bearbeitung und Vermessungsbearbeitung durchgeführt. In meiner Arbeit habe ich die gesammelten Daten in der historischen Struktur zusammengefasst und je nach Stil zwischen verschiedenen Arten von Funktionsgeräten unterschie den. Diese wurden in Gruppen und Untergruppen geteilt. Um bei der Arbeit prä zise zu sein, wurden Vergleiche mit Anlagen in europäischen Bibliotheken, die oft originale Geräte besitzen, berücksichtigt. Ich besuchte sie, um das Testmaterial zu überprüfen. Zur Analyse des Themas der Arbeit dienten mir auch die Ergebnisse der Forschungen der von mir in der Dokumentation der Archive durchgeführten Untersuchungen, die auf künstlerischer Ikonographie, Fotos und Beschreibun gen der Literatur beruhen. Mit den Ausnahmen, wo die Bibliotheksdekorationen ohne größere Ände rungen in der Einrichtung blieben und der historischen Epoche treu waren, ha ben sich jedoch die meisten Räume viel
verändert. Umso interessanter war es während der durchgeführten Untersuchung, den Umfang der Untersuchung und der Innenarchitektur zu analysieren. Diese sieht heute oft anders aus. In wenigen Fällen wurden Handwerk und Ausrüstung an erkannt und geschätzt, dank dem sie „überlebten”. Die nicht erhaltenen Beispiele habe ich auf der Grundlage der wiedergefundenen Ikonographie bearbeitet. Die mittelalterlichen Armarien haben durch Erfüllung des wachsenden öffent lichen Wunsches nach Lernen und Bildung zahlreiche Handschriften gesammelt. Es war mit der Notwendigkeit verbunden, die Innenräume und Einrichtungen für die Lagerung der Bücher aufzubauen. Die Erfindung des Buchdrucks in Europa und (als Folge deren) die Auflösung der Klosterschreibstuben verursachten das langsame Verschwinden der Klosterkultur und sogar den sekundären Analpha betismus. 3 22
Der Prozess der Entstehung eines gedruckten Buches und die historischen und politischen Bedingungen führten in Europa in der Zeit der Renaissance zu einer Diskussion über die Form der zeitgenössischen katholischen Kirche. Das Ergebnis war die Ankündigung von Luther seiner Thesen, die eine neue Ära der Evangelisierung angefangen haben. In der Geschichte Niederschlesiens heben der Protestantismus und die Bildung der protestantischen Bibliotheken eine beson dere Rolle gespielt. Desktops der ersten öffentlich zugänglichen protestantischen Bibliotheken sind eng mit den mittelalterlichen Bibliotheken der katholischen Kirchen und Klöster verbunden. Die von den Protestanten seit dem sechzehnten Jahrhundert übernommenen Bibliotheken trugen zur Entwicklung des Protestan tismus bei. Ihre Einrichtung diente einem breiten und öffentlichen Zugang zu den historischen Innenräumen. Die Gegenreformation im 17. Jahrhundert führte in Schlesien zu alten Gewohnheiten in Kreisen der katholischen Kultur, die sich auch auf Bibliotheken bezogen haben. Es galt das Verbot der Verbreitung der Literatur dem breiten Publikum. Gleichzeitig beschränkte man die Palette der verfügbaren Werke in den inneren Kreisen der Konventualen. Diese Verbote wurden jedoch mit einem innovativen Blick auf die Zimmer Librarium belohnt, die seit dieser Zeit in katholischen Kreisen von Grund auf neu konzipiert wurden und unter Berücksichtigung der Ausstattung der Bibliotheken als ein wesentliches Element der Zusammensetzung des gesamten Innenraumes mit Malerei und Skulptur be rücksichtigt wurden. Das achtzehnte Jahrhundert
war die Zeit der preußisch-habsburgischen Krie ge, die die Entwicklung der konventualen Librarien verhindert haben. Der Sieg von Preußen half bei der Wiederherstellung des öffentlichen Charakters der Bib liotheken, die wiederum allen dienen konnten. Seit dieser Zeit ist es bemerkbar, wie die „Bibliothekskultur” in den bürgerlichen und höflichen Bereich eindringt, wo sich die Bücherregale einer immer größeren Popularität (Beliebtheit) erfreut haben. Diese Regale wurden in einer abschließbaren Form geschaffen, analogisch zu den mittelalterlichen Armarnien. Das neunzehnte Jahrhundert war die Zeit einer schnellen kulturellen und in dustriellen Entwicklung, Entwicklung des Buchhandels und der Druckmaschi nen, des Liberalismus und des Konzepts der Bibliothek als separates Gebäudes, das in seinen gusseisernen Rahmen im Zusammenhang mit den repozitorischen Systemen eine Einheit ist. Dieses selten diskutierte und scheinbar einfache Thema über die Ausstattung der Bibliotheken erwies sich in der Tat komplizierter wegen der komplexen Ge schichte Schlesiens. Der Kampf um die Macht, die Aneignung fremder Güter an derer Menschen, irreversible Zerstörungen gehörten zum Alltag. Das tragische Schicksal stand unter dem Motto der „religiösen Herrschaft”. Die durch die Glau bensideologie angetriebenen Aktionen hatten oft einen zerstörerischen Einfluss auf die Kultur und Wissenschaft und damit auf Bücher und den Ort ihrer Lage rung, vor allem auf Holzgegenstände, die leicht zerstört und verbrannt werden 323
konnten. Unsichere Siegerschale, Plünderungen, Vandalismus, Migrationen von Menschen, Zwangsaussiedlungen und neue Ansiedler hatten auf der anderen Sei te auch den Aufbau neuer Bibliotheken mit ihrer Ausstattung, die wie im Kalei doskop geändert wurden, zur Folge. Geräte hatten immer gewisse Funktionen zu erfüllen, sie sollten aber auch ih ren ästhetischen Wert besitzen. Die erste Aufgabe der Geräte, die zur Sammlung der Bücher bestimmt waren, ist ihre Funktion, den Büchern zu dienen. Dieser Wert stellte eine kurze Lebensdauer der Geräte dar, die man als austauschbare Ware behandelt hat. Alte unpraktische Designs, die man zerstört hat, wurden ge gen neue Lösungen gewechselt. Außer Ausstattungsmerkmale hatten die Geräte auch ihre ästhetische Funktion zu erfüllen und dieses Aspekt war nicht ohne Be deutung. Während die Bibliotheksräume auf Grund von Plänen und Dokumen tation identifiziert und nach gewisser Zeit wieder hergestellt werden können, las sen sich im Gegensatz dazu die Geräte nur fragmentarisch identifizieren. Die der Epoche entsprechende Ausstattung hatte keine Chance, in den meisten Fällen zu „überleben“. So ging es seit Jahrhunderten und es geschieht heute immer noch. In den gegenwärtigen Bibliotheken wird auch heute immer noch das Prin zip praktiziert, die alten Möbeln gegen die neuen zu ersetzen. Die alten werden eliminiert und es gibt für sie keine Chance zur weiterer Existenz, auch nicht für ihre Geschichte und die Nachkommen. Es besteht daher ein dringender Bedarf an Inventar, Dokumentationen und Forschungen, der mit der Inneneinrichtung und
Möblierung von Bibliotheken im Kontext ihrer historischen Entwicklung verbunden ist. Diese Arbeit ist auch wichtig für die Bedeutung der Lesekultur in Bezug auf das Handwerk im historischen Aspekt der Kunstgeschichte im Laufe der Jahrhunderte. |
| any_adam_object | 1 |
| any_adam_object_boolean | 1 |
| author | Werszler, Rafał 1968- |
| author_GND | (DE-588)1208945734 |
| author_facet | Werszler, Rafał 1968- |
| author_role | aut |
| author_sort | Werszler, Rafał 1968- |
| author_variant | r w rw |
| building | Verbundindex |
| bvnumber | BV046657730 |
| ctrlnum | (OCoLC)1150797406 (DE-599)BVBBV046657730 |
| edition | Wydanie I. |
| era | Geschichte Anfänge-1900 gnd |
| era_facet | Geschichte Anfänge-1900 |
| format | Book |
| fullrecord | <?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?><collection xmlns="http://www.loc.gov/MARC21/slim"><record><leader>03638nam a2200589 c 4500</leader><controlfield tag="001">BV046657730</controlfield><controlfield tag="003">DE-604</controlfield><controlfield tag="005">20210721 </controlfield><controlfield tag="007">t</controlfield><controlfield tag="008">200406s2019 a||| |||| 00||| pol d</controlfield><datafield tag="020" ind1=" " ind2=" "><subfield code="z">9788365741356</subfield><subfield code="9">978-83-65741-35-6</subfield></datafield><datafield tag="020" ind1=" " ind2=" "><subfield code="z">8365741350</subfield><subfield code="9">8365741350</subfield></datafield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(OCoLC)1150797406</subfield></datafield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(DE-599)BVBBV046657730</subfield></datafield><datafield tag="040" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-604</subfield><subfield code="b">ger</subfield><subfield code="e">rda</subfield></datafield><datafield tag="041" ind1="0" ind2=" "><subfield code="a">pol</subfield></datafield><datafield tag="049" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-12</subfield></datafield><datafield tag="084" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">OST</subfield><subfield code="q">DE-12</subfield><subfield code="2">fid</subfield></datafield><datafield tag="100" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">Werszler, Rafał</subfield><subfield code="d">1968-</subfield><subfield code="e">Verfasser</subfield><subfield code="0">(DE-588)1208945734</subfield><subfield code="4">aut</subfield></datafield><datafield tag="245" ind1="1" ind2="0"><subfield code="a">Wyposażenie i aranżacja bibliotek na Śląsku (do końca XIX wieku)</subfield><subfield code="c">Rafał Werszler</subfield></datafield><datafield tag="250" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">Wydanie I.</subfield></datafield><datafield tag="264" ind1=" " ind2="1"><subfield code="a">Warszawa</subfield><subfield code="b">Wydawnictwo Naukowe i Edukacyjne Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich</subfield><subfield code="c">2019</subfield></datafield><datafield tag="300" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">323 Seiten</subfield><subfield code="b">Illustrationen, Karten</subfield><subfield code="c">24 cm</subfield></datafield><datafield tag="336" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">txt</subfield><subfield code="2">rdacontent</subfield></datafield><datafield tag="337" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">n</subfield><subfield code="2">rdamedia</subfield></datafield><datafield tag="338" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">nc</subfield><subfield code="2">rdacarrier</subfield></datafield><datafield tag="648" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Geschichte Anfänge-1900</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Biblioteki / aparatura i sprzęt</subfield><subfield code="2">jhpk</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Biblioteki / Polska / Śląsk (region) / historia</subfield><subfield code="2">jhpk</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Bibliothekseinrichtung</subfield><subfield code="0">(DE-588)4145268-9</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Bibliothek</subfield><subfield code="0">(DE-588)4006439-6</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Innenarchitektur</subfield><subfield code="0">(DE-588)4072819-5</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="651" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Oberschlesien</subfield><subfield code="0">(DE-588)4042978-7</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="651" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Niederschlesien</subfield><subfield code="0">(DE-588)4042237-9</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="0"><subfield code="a">Oberschlesien</subfield><subfield code="0">(DE-588)4042978-7</subfield><subfield code="D">g</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="1"><subfield code="a">Niederschlesien</subfield><subfield code="0">(DE-588)4042237-9</subfield><subfield code="D">g</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="2"><subfield code="a">Bibliothek</subfield><subfield code="0">(DE-588)4006439-6</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="3"><subfield code="a">Innenarchitektur</subfield><subfield code="0">(DE-588)4072819-5</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="4"><subfield code="a">Bibliothekseinrichtung</subfield><subfield code="0">(DE-588)4145268-9</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="5"><subfield code="a">Geschichte Anfänge-1900</subfield><subfield code="A">z</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2=" "><subfield code="5">DE-604</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032068867&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Inhaltsverzeichnis</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032068867&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Inhaltsverzeichnis</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032068867&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Register // Personenregister</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032068867&sequence=000007&line_number=0004&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Register // Ortsregister</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032068867&sequence=000009&line_number=0005&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Abstract</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032068867&sequence=000011&line_number=0006&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Abstract</subfield></datafield><datafield tag="940" ind1="1" ind2=" "><subfield code="n">oe</subfield></datafield><datafield tag="940" ind1="1" ind2=" "><subfield code="q">BSB_NED_20210721</subfield></datafield><datafield tag="999" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-032068867</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">020</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">0902</subfield><subfield code="g">438</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">020</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">0903</subfield><subfield code="g">438</subfield></datafield></record></collection> |
| geographic | Oberschlesien (DE-588)4042978-7 gnd Niederschlesien (DE-588)4042237-9 gnd |
| geographic_facet | Oberschlesien Niederschlesien |
| id | DE-604.BV046657730 |
| illustrated | Illustrated |
| index_date | 2024-07-03T14:18:39Z |
| indexdate | 2024-07-10T08:50:28Z |
| institution | BVB |
| language | Polish |
| oai_aleph_id | oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-032068867 |
| oclc_num | 1150797406 |
| open_access_boolean | |
| owner | DE-12 |
| owner_facet | DE-12 |
| physical | 323 Seiten Illustrationen, Karten 24 cm |
| psigel | BSB_NED_20210721 |
| publishDate | 2019 |
| publishDateSearch | 2019 |
| publishDateSort | 2019 |
| publisher | Wydawnictwo Naukowe i Edukacyjne Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich |
| record_format | marc |
| spelling | Werszler, Rafał 1968- Verfasser (DE-588)1208945734 aut Wyposażenie i aranżacja bibliotek na Śląsku (do końca XIX wieku) Rafał Werszler Wydanie I. Warszawa Wydawnictwo Naukowe i Edukacyjne Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich 2019 323 Seiten Illustrationen, Karten 24 cm txt rdacontent n rdamedia nc rdacarrier Geschichte Anfänge-1900 gnd rswk-swf Biblioteki / aparatura i sprzęt jhpk Biblioteki / Polska / Śląsk (region) / historia jhpk Bibliothekseinrichtung (DE-588)4145268-9 gnd rswk-swf Bibliothek (DE-588)4006439-6 gnd rswk-swf Innenarchitektur (DE-588)4072819-5 gnd rswk-swf Oberschlesien (DE-588)4042978-7 gnd rswk-swf Niederschlesien (DE-588)4042237-9 gnd rswk-swf Oberschlesien (DE-588)4042978-7 g Niederschlesien (DE-588)4042237-9 g Bibliothek (DE-588)4006439-6 s Innenarchitektur (DE-588)4072819-5 s Bibliothekseinrichtung (DE-588)4145268-9 s Geschichte Anfänge-1900 z DE-604 Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032068867&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Inhaltsverzeichnis Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032068867&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Inhaltsverzeichnis Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032068867&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Register // Personenregister Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032068867&sequence=000007&line_number=0004&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Register // Ortsregister Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032068867&sequence=000009&line_number=0005&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Abstract Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032068867&sequence=000011&line_number=0006&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Abstract |
| spellingShingle | Werszler, Rafał 1968- Wyposażenie i aranżacja bibliotek na Śląsku (do końca XIX wieku) Biblioteki / aparatura i sprzęt jhpk Biblioteki / Polska / Śląsk (region) / historia jhpk Bibliothekseinrichtung (DE-588)4145268-9 gnd Bibliothek (DE-588)4006439-6 gnd Innenarchitektur (DE-588)4072819-5 gnd |
| subject_GND | (DE-588)4145268-9 (DE-588)4006439-6 (DE-588)4072819-5 (DE-588)4042978-7 (DE-588)4042237-9 |
| title | Wyposażenie i aranżacja bibliotek na Śląsku (do końca XIX wieku) |
| title_auth | Wyposażenie i aranżacja bibliotek na Śląsku (do końca XIX wieku) |
| title_exact_search | Wyposażenie i aranżacja bibliotek na Śląsku (do końca XIX wieku) |
| title_exact_search_txtP | Wyposażenie i aranżacja bibliotek na Śląsku (do końca XIX wieku) |
| title_full | Wyposażenie i aranżacja bibliotek na Śląsku (do końca XIX wieku) Rafał Werszler |
| title_fullStr | Wyposażenie i aranżacja bibliotek na Śląsku (do końca XIX wieku) Rafał Werszler |
| title_full_unstemmed | Wyposażenie i aranżacja bibliotek na Śląsku (do końca XIX wieku) Rafał Werszler |
| title_short | Wyposażenie i aranżacja bibliotek na Śląsku (do końca XIX wieku) |
| title_sort | wyposazenie i aranzacja bibliotek na slasku do konca xix wieku |
| topic | Biblioteki / aparatura i sprzęt jhpk Biblioteki / Polska / Śląsk (region) / historia jhpk Bibliothekseinrichtung (DE-588)4145268-9 gnd Bibliothek (DE-588)4006439-6 gnd Innenarchitektur (DE-588)4072819-5 gnd |
| topic_facet | Biblioteki / aparatura i sprzęt Biblioteki / Polska / Śląsk (region) / historia Bibliothekseinrichtung Bibliothek Innenarchitektur Oberschlesien Niederschlesien |
| url | http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032068867&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032068867&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032068867&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032068867&sequence=000007&line_number=0004&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032068867&sequence=000009&line_number=0005&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032068867&sequence=000011&line_number=0006&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |
| work_keys_str_mv | AT werszlerrafał wyposazenieiaranzacjabiblioteknaslaskudokoncaxixwieku |
Es ist kein Print-Exemplar vorhanden.
Inhaltsverzeichnis