Cnota pokory w nauczaniu greckich Ojców Kościoła IV wieku:
Gespeichert in:
| 1. Verfasser: | |
|---|---|
| Format: | Buch |
| Sprache: | Polish |
| Veröffentlicht: |
Lublin
Wydawnictwo KUL
2014
|
| Schlagworte: | |
| Online-Zugang: | Inhaltsverzeichnis Literaturverzeichnis Abstract |
| Beschreibung: | 252 s. 22 cm |
| ISBN: | 9788377028087 |
Internformat
MARC
| LEADER | 00000nam a2200000 c 4500 | ||
|---|---|---|---|
| 001 | BV043433894 | ||
| 003 | DE-604 | ||
| 005 | 20170530 | ||
| 007 | t| | ||
| 008 | 160307s2014 xx |||| 00||| pol d | ||
| 020 | |a 9788377028087 |9 978-83-7702-808-7 | ||
| 020 | |z 8377028085 |9 8377028085 | ||
| 035 | |a (OCoLC)975164902 | ||
| 035 | |a (DE-599)BVBBV043433894 | ||
| 040 | |a DE-604 |b ger |e rda | ||
| 041 | 0 | |a pol | |
| 049 | |a DE-12 | ||
| 084 | |a OST |q DE-12 |2 fid | ||
| 100 | 1 | |a Szram, Mariusz |d 1965- |e Verfasser |0 (DE-588)1125892102 |4 aut | |
| 245 | 1 | 0 | |a Cnota pokory w nauczaniu greckich Ojców Kościoła IV wieku |c Mariusz Szram ; Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Instytut Historii Kościoła i Patrologii |
| 246 | 1 | 3 | |a The virtue of humility in the teaching of the fourth-century Greek Fathers |
| 264 | 1 | |a Lublin |b Wydawnictwo KUL |c 2014 | |
| 300 | |a 252 s. |c 22 cm | ||
| 336 | |b txt |2 rdacontent | ||
| 337 | |b n |2 rdamedia | ||
| 338 | |b nc |2 rdacarrier | ||
| 505 | 8 | |a Bibliogr. s. 209-240 | |
| 546 | |a Zusammenfassung auf Englisch unter dem Titel: The virtue of humility in the teaching of the fourth-century Greek Fathers | ||
| 648 | 7 | |a Geschichte 300-400 |2 gnd |9 rswk-swf | |
| 650 | 7 | |a Pokora / chrześcijaństwo |2 jhpk | |
| 650 | 7 | |a Ojcowie Kościoła greccy |2 jhpk | |
| 650 | 4 | |a Patrologia / historia / 4 w | |
| 650 | 4 | |a Pokora / teologia / chrześcijaństwo / historia / 4 w | |
| 650 | 4 | |a Pokora / chrześcijaństwo | |
| 650 | 4 | |a Ojcowie Kościoła greccy | |
| 650 | 0 | 7 | |a Kirchenväter |0 (DE-588)4030763-3 |2 gnd |9 rswk-swf |
| 650 | 0 | 7 | |a Demut |0 (DE-588)4125582-3 |2 gnd |9 rswk-swf |
| 651 | 7 | |a Griechenland |g Altertum |0 (DE-588)4093976-5 |2 gnd |9 rswk-swf | |
| 689 | 0 | 0 | |a Griechenland |g Altertum |0 (DE-588)4093976-5 |D g |
| 689 | 0 | 1 | |a Kirchenväter |0 (DE-588)4030763-3 |D s |
| 689 | 0 | 2 | |a Demut |0 (DE-588)4125582-3 |D s |
| 689 | 0 | 3 | |a Geschichte 300-400 |A z |
| 689 | 0 | |5 DE-604 | |
| 856 | 4 | 2 | |m SWB Datenaustausch |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=028851573&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Inhaltsverzeichnis |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB Muenchen 19 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=028851573&sequence=000005&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Literaturverzeichnis |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB Muenchen 19 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=028851573&sequence=000006&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Abstract |
| 940 | 1 | |n oe | |
| 942 | 1 | 1 | |c 200.9 |e 22/bsb |f 09015 |g 438 |
| 942 | 1 | 1 | |c 200.9 |e 22/bsb |f 09015 |g 38 |
| 943 | 1 | |a oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-028851573 | |
Datensatz im Suchindex
| _version_ | 1822792381342154752 |
|---|---|
| adam_text |
TABLE OF
CONTENTS
INTRODUCTION 5
CHAPTER I
THE
DEVELOPMENT
OF THE CONCEPT OF HUMILITY
UNTIL THE FOURTH CENTURY 11
1.
THE ANCIENT
GREEK
THOUGHT AND THE
IDEA
OF
HUMILITY
11
2. THE
BIBLICAL
MEANING OF
HUMILITY
34
3. THE DISCIPLINE OF
HUMILITY
IN
THE FIRST
CENTURIES
OF CHRISTIANITY 43
CHAPTE R II
TERMINOLOGY APPLIED TO HUMILITY AND PRIDE 71
1.
IN THE WRITINGS OF BASIL THE
GREAT
72
2. IN THE WRITINGS OF GREGORY
OF
NAZIANZUS
80
3. IN THE WRITINGS OF GREGORY
OF
NYSSA
82
4. IN THE WRITINGS OF ST.
JOHN
CHRYSOSTOM 87
CHAPTE R
III
THE VIRTUE OF HUMILITY - AN
ATTEMPT
OF
DEFINITION
93
1.
BASIL THE
GREAT
-
SEEKING
GLORY IN GOD, NOT IN ONESELF 94
246
TABLE
OF
CONTENTS
2.
GREGORY
OF
NAZIANZUS
-
MODERATION IN
LIFE
AND SELF-EFFACING SELF-ESTEEM 99
3. GREGORY
OF
NYSSA
-
MODESTY AND POVERTY BEFORE GOD AND
PEOPLE
IN
THE IMAGE OF THE INCARNATED SON OF GOD 102
4.
JOHN CHRYSOSTOM - RADICAL TAKING THE LAST
SEAT
IN
SPITE OF
ONE'S
OWN PERFECTION 105
CHAPTE R
IV
HUMILITY
AND OTHER
KINDS
OF
LOWLINESS
117
1.
ACCORDING
TO BASIL THE GREAT 118
2.
ACCORDING
TO GREGORY
OF
NAZIANZUS 119
3.
ACCORDING
TO GREGORY
OF
NYSSA 120
4.
ACCORDING
TO JOHN CHRYSOSTOM 123
CHAPTE R
V
THE
UNIQUE PLACE OF
HUMILITY
AMONG THE VIRTUES 127
1.
BASIL THE GREAT
-
HUMILITY
AS THE GUARDIAN
OF
THE TREASURY
OF
VIRTUES
128
2.
GREGORY
OF
NAZIANZUS
-
HUMILITY
AS ONE OF THE BEAUTIFUL VIRTUES
LEADING
TO THE ETERNAL HAPPINESS 132
3. GREGORY
OF
NYSSA
-
HUMILITY
AS THE ESSENTIAL ELEMENT
OF
VIRTUE
AND
CHIEF
ACHIEVEMENT OF THE CHRISTIAN WAY 135
4.
JOHN CHRYSOSTOM
-HUMILITY
AS THE MOTHER
OF
VIRTUES
139
TABLE
OF
CONTENTS 247
CHAPTER VI
HUMILITY: THE ESSENTIAL REMEDY FOR THE KEY VICE - PRIDE 149
1.
BASIL THE
GREAT
- HUMILITY
AS THE
VITAL
INSTRUMENT OF SALVATION 150
2. GREGORY OF
NAZIANZUS
- HUMILITY
IN
COGNIZANCE
OF GOD:
THE PROTECTION AGAINST
HERETICS
AND SHALLOW
THEOLOGIANS
152
3. GREGORY
OF
NYSSA
-
PRIDE
HUMILIATES,
HUMILITY
EXALTS 155
4.
JOHN
CHRYSOSTOM
- HUMILITY
IN THE
STRUGGLE
AGAINST
PRIDE
AT
ALL
STAGES
OF SPIRITUAL
LIFE
159
CHAPTER
VII
ROLE
MODELS
OF HUMILITY 171
1.
ACCORDING TO BASIL THE
GREAT
172
2. ACCORDING TO GREGORY
OF
NAZIANZUS
173
3. ACCORDING TO GREGORY
OF
NYSSA
177
4. ACCORDING TO
JOHN
CHRYSOSTOM 179
CHAPTER
VIII
HOW TO ACHIEVE TRUE HUMILITY? 189
1.
ACCORDING TO BASIL THE
GREAT
189
2. ACCORDING TO GREGORY
OF
NAZIANZUS
193
3. ACCORDING TO GREGORY
OF
NYSSA
194
4. ACCORDING TO
JOHN
CHRYSOSTOM 196
248
TABLE
OF
CONTENTS
CONCLUSION 203
LIS T
OF
ABBREVIATIONS
207
BIBLIOGRAPHY 209
SUMMARY
241
SPIS
TRE*CI
WST* P
5
ROZDZIA*
I
ROZWOJ
KONCEPCJI POKORY DO
IV
WIEKU 11
1.
STARO*YTNA MY*L
GRECKA A IDEA POKORY 11
2. BIBLIJNE
ROZUMIENIE POKORY 34
3. NAUKA O POKORZE W PIERWSZYCH WIEKACH
CHRZE*CIJA*STWA
43
ROZDZIA *
II
TERMINOLOGIA
DOTYCZ*CA
POKORY I PYCHY 71
1.
W PISMACH BAZYLEGO
WIELKIEGO
72
2.
W PISMACH GRZEGORZA Z NAZJANZU 80
3. W PISMACH GRZEGORZA Z NYSSY 82
4.
W PISMACH
JANA
CHRYZOSTOMA 87
ROZDZIA *
III
PROBA OKE*LENIA
ISTOTY
CNOTY POKORY 93
1.
WED*UG
BAZYLEGO
WIELKIEGO
-
SZUKANIE
CHWA*Y
W BOGU, A NIE W SOBIE 94
250
SPIS TRE*CI
2. WED*UG
GRZEGORZA
Z
NAZJANZU
-
UMIARKOWANIE
W
SPOSOBIE
*YCIA
I
NIEUZNAWANIE SIEBIE
ZA
WA*NEGO
99
3.
WED*UG
GRZEGORZA
Z
NYSSY
-
UMIAR
I
UBOSTWO
WOBEC BOGA
I
LUDZI,
WZOROWANE
NA
UNI*ENIU
WCIELONEGO SYNA
BO*EGO
102
4. WED*UG
JANA
CHRYZOSTOMA
-
RADYKALNE UZNAWANIE SIEBIE ZA
NI*SZEGO
OD
WSZYSTKICH,
MIMO
OSI*GNI*TEJ DOSKONA*O*CI
105
ROZDZIA * IV
CNOTA
POKORY
A
INNE RODZAJE
UNI*ENIA
117
1.
WED*UG
BAZYLEGO
WIELKIEGO
118
2. WED*UG
GRZEGORZA
Z
NAZJANZU
119
3.
WED*UG
GRZEGORZA
Z
NYSSY
120
4. WED*UG
JANA
CHRYZOSTOMA
123
ROZDZIA *
V
WYJ*TKOWE
MIEJSCE POKORY
W*ROD CNOT
127
1.
WED*UG
BAZYLEGO
WIELKIEGO
-
POKORA
JAKO
STRA*NICZKA
SKARBCA
CNOT
128
2. WED*UG
GRZEGORZA
Z
NAZJANZU
-
POKORA
JAKO
JEDNA
Z
WIELU PI*KNYCH CNOT,
PROWADZ*CYCH WSPOLNIE
DO
WIECZNEGO
SZCZ**CIA
132
3.
WED*UG
GRZEGORZA
Z
NYSSY
-
POKORA JAKO ISTOTNA
CZ***
CNOTY
I
NAJWA*NIEJSZE
DOKONANIE
CHRZE*CIJA*SKIEGO STYLU *YCIA
135
4. WED*UG
JANA
CHRYZOSTOMA
-
POKORA
JAKO
MATKA
CNOT
139
SPIS TRE*CI
251
ROZDZIA * VI
POKORA
JAKO KONIECZNE LEKARSTWO
NA G*OWN* WAD*
-
PYCH*
149
1.
WED*UG
BAZYLEGO
WIELKIEGO
-
POKORA
JAKO
NAJWA*NIEJSZY *RODEK
ZBAWCZY
150
2. WED*UG
GRZEGORZA
Z
NAZJANZU
-
POKORA
W
POZNANIU BOGA ZABEZPIECZENIEM
PRZED
PYCH* HERETYKOW
I
P*YTKICH TEOLOGOW
152
3.
WED*UG
GRZEGORZA
Z
NYSSY
-
PYCHA
PONI*A,
POKORA
WYWY*SZA
155
4. WED*UG
JANA
CHRYZOSTOMA
-
POKORA
W
WALCE
Z
PYCH*
NA
WSZYSTKICH
ETAPACH
*YCIA
DUCHOWEGO
159
ROZDZIA *
VII
WZORCE
OSOBOWE
LUDZI POKORNYCH
171
1.
WED*UG
BAZYLEGO
WIELKIEGO
172
2. WED*UG
GRZEGORZA
Z
NAZJANZU
173
3.
WED*UG
GRZEGORZA
Z
NYSSY
177
4. WED*UG
JANA
CHRYZOSTOMA
179
ROZDZIA *
VIII
JAK ZDOBY* PRAWDZIW* POKOR*?
189
1.
WED*UG
BAZYLEGO
WIELKIEGO
189
2. WED*UG
GRZEGORZA
Z
NAZJANZU
193
3.
WED*UG
GRZEGORZA
Z
NYSSY
194
4. WED*UG
JANA
CHRYZOSTOMA
196
252 SPIS TRE*CI
ZAKO*CZENIE 203
WYKAZ SKROTOW 207
BIBLIOGRAFIA
209
SUMMARY
241
TABLE
OF
CONTENTS
245
Bibliografia
I. Źródła
A. Podstawowe
1. Pisma Bazylego Wielkiego
Basilius Caesariensis, Adversus Eunomium, wyd. B. Sesboüe - G.-M.
de Durand - L. Doutreleau, է. 1, SCh 299, Paris 1982; t. 2, SCh
305, Paris 1983.
Basilius Caesariensis, Asceticon magnum sive Quaestiones (Regulae
brevius tractatae), PG 31, k. 1052-1305; Reguły krótsze, tłum.
r r
J. Naumowicz, w: Sw. Bazyli Wielki, Pisma ascetyczne, է. 2, ZM 6,
Kraków-Tyniec 1995, s. 183-453.
Basilius Caesariensis, Asceticon magnum sive Quaestiones (Regu-
lae fusius tractatae), PG 31, k. 901-1052; Reguły dłuższe, tłum.
J. Naumowicz, w: Św. Bazyli Wielki, Pisma ascetyczne, t. 2, ŹM 6,
Kraków-Tyniec 1995, s. 39-181.
Basilius Caesariensis, Constitutiones asceticae (spurium), PG 31,
k. 1321-1428.
Basilius Caesariensis, De baptismo libri duo, wyd. J. Ducatillon, SCh
357, Paris 1989.
Basilius Caesariensis, De humilitate homilia, PG 31, k. 525-540; Ho-
milia o pokorze, tłum. T. Sinko, w: Św. Bazyli Wielki, Wybór ho-
milij i kazań, Kraków 1947.
210
Bibliografia
Basilius Caesariensis, De iudicio Dei, PG 31, k. 653-676; O sądzie Bo-
żym, tłum. J. Naumowicz, w: Św. Bazyli Wielki, Pisma ascetyczne,
t. 1, ŹM 5, Kraków ֊ Tyniec 1995, s. 62-81.
Basilius Caesariensis, De origine hominis, wyd. A. Smets - M. van
Esbroeck, SCh 160, Paris 1970.
Basilius Caesariensis, De Spiritn Sancto, wyd. B. Pruche, SCh 17bis,
Paris 1968; O Duchu Świętym, tłum. A. Brzóstkowska, Warszawa
1999.
Basilius Caesariensis, Enarratio in prophetam Isaiam (dubium), PG
30, k. 117-668.
Basilius Caesariensis, Epistulae, PG 32, k. 220-1112; Listy (wybór),
tłum. W. Krzyżaniak, Warszawa 1972.
Basilius Caesariensis, Homilia de superbia, wyd. J. Muyser, Homilie
des hl. Basilius über den Hochmut der Jugend und die Demut des
Alters (arabice), Kairo 1954.
Basilius Caesariensis, Homiliae in Hexaemeron, wyd. S. Giet, SCh
26bis, Paris 1968.
Basilius Caesariensis, Homiliae super Psalmos, PG 29, k. 209-494.
Basilius Caesariensis, Regulae morales, PG 31, k. 691-869; Reguły
moralne, tłum. J. Naumowicz, w: Św. Bazyli Wielki, Pisma asce-
tyczne, t. 1, ŹM 5, Kraków - Tyniec 1995, s. 97-247.
Basilius Caesariensis, Sermo 11 (Sermo asceticus et exhortado de re-
nuntiatione mundi), PG 31, k. 625-648.
2. Pisma Grzegorza z Nazjanzu
Gregorius Nazianzenus, Carmina, PG 37, k. 397-968; Poematy (wy-
bór), tłum. T. Sinko — J. Birkenmajer - I. Hołowiński ֊ Z. Kubiak,
w: J.M. Szymusiak, Grzegorz Teolog. U źródeł chrześcijańskiej my-
śli IVwieku, Poznań 1965, s. 415-578.
Gregorius Nazianzenus, Epistulae, PG 37, k. 21-388; tłum.
J. Stahr, POK 15, Poznań 20052.
Gregorius Nazianzenus, Orationes, 1-3, wyd. J. Bernardi, SCh 247,
Paris 1978; 4-5, wyd. J. Bernardi, SCh 309, Paris 1983; 6-12, wyd.
M.A. Calvet-Sebasti, SCh 405, Paris 1995; 13-19, PG 35, k. 852-
1064; 20-23, wyd. J. Mossay, SCh 270, Paris 1980; 24-26, wyd.
J. Mossay, SCh 284, Paris 1981; 27-31, wyd. P. Gallay, SCh 250,
Bibliografia
211
Paris 1978; 32-37, wyd. R Gallay ֊ C. Moreschini, SCh 318, Pa-
ris 1985; 38-41, wyd. P. Gallay - C. Moreschini, SCh 358, Paris
1990; 42-43, wyd. J. Bernardi, SCh 384, Paris 1992; 44-45, PG 36,
k. 608-664; Mowy wybrane, tłum. zbiorowe, red. S. Kazikowski,
Warszawa 1967; Mowy (wybór), tłum. J.M. Szymusiak, w: tenże,
Grzegorz Teolog. U źródeł chrześcijańskiej myśli IV wieku, Poznań
1965, s. 257-393.
3. Pisma Grzegorza z Nyssy
Gregorius Nyssenus, Ad Theophilum adversus Apo llinar is t as, wyd.
F. Muller, GNO 3/1. Opera dogmática minora, Leiden 1958,
s. 117-128.
Gregorius Nyssenus, Adversus Arium et Sabellium de Patre et Filio,
wyd. F. Muller, GNO 3/1. Opera dogmática minora, Leiden 1958,
s. 69-85.
Gregorius Nyssenus, Adversus Macedonianos de Spiritu Sancto, wyd.
F. Muller, GNO 3/1. Opera dogmática minora, Leiden 1958,
s. 87-115.
Gregorius Nyssenus, Antirrheticus adversus Apollinarium, wyd.
F. Müller, GNO 3/1. Opera dogmática minora, Leiden 1958,
s. 129-233.
Gregorius Nyssenus, Contra Eunomium, wyd. W. Jaeger, GNO 1-2,
Leiden 19602.
Gregorius Nyssenus, De creatione hominis homilía secunda (spurium),
wyd. H. Hörner, GNO Supplementum, Leiden 1972, s. 410-472
(recensiones 3); wyd. A. Smets ֊ M. van Esbroeck, w: Basile de
Césarée, Sur Torigine de Vhomme, SCh 160, Paris 1970, s. 226-
278 (recensio brevior).
Gregorius Nyssenus, De deitate adversus Evagrium {vulgo: In suam
ordinationem), wyd. E. Gebhardt, GNO 9. Sermones, Leiden 1967,
s. 331-341.
Gregorius Nyssenus, De deitate Filii et Spiritus Sancti in Abraham,
wyd. E. Rhein, GNO 10/2. Sermones. Pars III, Leiden - New York
— Köln 1996, s. 115-144.
Gregorius Nyssenus, De instituto Christiano, wyd. W. Jaeger, GNO
8/1. Opera ascética, Leiden 1963, s. 40-89; O celu zycia i praw-
212
Bibliografia
dziwej as cezie, tłum. J. Naumowicz, w: Św. Grzegorz z Nyssy,
O naśladowaniu Boga. Pisma ascetyczne, BOK 15, Kraków 2001,
s. 99-137.
Gregorius Nyssenus, De mortuis non esse dolendum, wyd. G. Heil,
GNO 9. Sermones, Leiden 1967, s. 28-68.
Gregorius Nyssenus, De opificio hominis, PG 44, k. 124-256; O stchó-
rzeniu człowieka, tłum. M. Przyszychowska, ŹMT 39, Kraków
2006.
Gregorius Nyssenus, De oratione dominica orationes, PG 44, k. 1120-
1193; Pięć homilii o Modlitwie Pańskiej, tłum. W. Kania, w: Mod-
litwa Pańska. Komentarze greckich Ojców Kościoła 1V-V w., red.
K. Bielawski, Kraków — Tyniec 1995, s. 37-79.
Gregorius Nyssenus, De perfectione Christiana ad Olympium mona-
chum, wyd. W. Jaeger, GNO 8/1. Opera ascetica, Leiden 1963,
s. 173-214; O doskonałości, tłum. J. Naumowicz, w: Św. Grzegorz
z Nyssy, O naśladowaniu Boga. Pisma ascetyczne, BOK 15, Kra-
ków 2001, s. 59-97.
Gregorius Nyssenus, De professione Christiana ad Harmonium, wyd.
W. Jaeger, GNO 8/1. Opera ascetica, Leiden 1963, s. 129-142; Co
znaczy być chrześcijaninem?, tłum. J. Naumowicz, w: Św. Grze-
gorz z Nyssy, O naśladowaniu Boga. Pisma ascetyczne, BOK 15,
Kraków 2001, s. 45-57.
Gregorius Nyssenus, De virginitate, wyd. M. Aubineau, SCh 119, Paris
1966.
Gregorius Nyssenus, De vita Moysis, wyd. J. Danielou, SCh lbls, Pa-
ris 1987; Życie Mojżesza, tłum. S. Kalinkowski, ŹMT 50, Kraków
2009.
Gregorius Nyssenus, In Basilium fratrem {In laudem fratris Basilii),
PG 46, k. 788-817.
Gregorius Nyssenus, In Canticum canticorum, wyd. H. Langerbeck,
GNO 6, Leiden 1960; Homilie do Pieśni nad pieśniami, tłum.
M. Przyszychowska, ŹMT 43, Kraków 2007.
Gregorius Nyssenus, In diem luminum (vulgo: In baptismum Christi
oratio), wyd. E. Gebhardt, GNO 9. Sermones, Leiden 1967, s. 221-
242.
Gregorius Nyssenus, In Ecclesiasten homiliae, wyd. P. Alexander,
GNO 5, Leiden 1962, s. 277-442; Homilie do Eklezjastesa, tłum.
M. Przyszychowska, ŹMT 51, Kraków 2009.
Bibliografia
213
Gregorius Nyssenus, In Mud: Tunc et ipse Filins, PG 44, k. 1304-1325.
Gregorius Nyssenus, In sanctum Ephraim, PG 46, k. 820-849.
Gregorius Nyssenus, In titulos Psalmorum, wyd. J. Reynard, SCh 466,
Paris 2002.
Gregorius Nyssenus, Oratio catechetica magna, wyd. E. Muhlenberg,
GNO 3/4. Opera dogmatica minora. Pars IV, Leiden - New York —
Köln 1996; Nauka katechetyczna, tłum. T. Sinko, w: Św. Grzegorz
z Nyssy, Wybór pism, Warszawa 1963, s. 57-136.
Gregorius Nyssenus, Oratio consolatoria in Pulcheriam, wyd. A. Spi-
ra, GNO 9. Sermones, Leiden 1967, s. 461-472.
Gregorius Nyssenus, Oratio funebris in Flacillam imperatricem, wyd.
A. Spira, GNO 9. Sermones, Leiden 1967, s. 475-490.
Gregorius Nyssenus, Oratio funebris in Meletium episcopum, wyd.
A. Spira, GNO 9. Sermones, Leiden 1967, s. 441-457.
Gregorius Nyssenus, Orationes de beatitudinibus, wyd. J.F. Callahan,
GNO 7/2, Leiden 1992, s. 77-169; Homilie do błogosławieństw,
tłum. M. Przyszychowska, ŹMT 34, Kraków 2005.
Gregorius Nyssenus, Refutatio confessionis Eunomii, wyd. W. Jaeger,
GNO 2, Leiden I9602, s. 312-410.
Gregorius Nyssenus, Testimonia adversus Iudaeos (spurium), PG 46,
k. 193-233.
Gregorius Nyssenus, Vita sanctae Macrinae, wyd. P. Maraval, SCh
178, Paris 1971; Życie św. Makryny, tłum. W. Kania, „Analecta
Cracoviensia” 3 (1971) 383-404.
4. Pisma Jana Chryzostoma
Iohannes Chrysostomus, Ad eos qui scandalizaţi sunt, wyd. A.-M. Ma-
lingrey, SCh 79, Paris 1961.
Iohannes Chrysostomus, Ad iuvenem viduam de matrimonio unico,
wyd. B. Grillet ֊ G.H. Ettlinger, SCh 138, Paris 1968.
Iohannes Chrysostomus, Ad Olimpiādēm et fideles lettera de exilio,
wyd. A.-M. Malingrey, SCh 103, Paris 1964.
Iohannes Chrysostomus, Ad Stagirium a daemone vexatum, PG 47,
k. 423-494.
Iohannes Chrysostomus, Ad Stelechium de compunctione, PG 47,
k. 411-422.
214
Bibliografia
Iohannes Chrysostomus, Ad Theodorum lapsum epistula, wyd. J. Du-
mortier, SCh 117, Paris 1966; Do Teodora po jego upadku, tłum.
W. Kania, w: Św. Jan Chryzostom, Wybór pism: Modlitwy litur-
giczne, Pisma o charakterze wychowawczym, PSP 13, Warszawa
1974, s. 192-238.
Iohannes Chrysostomus, Adversus oppugnatores vitae monasticae, PG
47, k. 319-386.
Iohannes Chrysostomus, Catecheses baptismales, wyd. A. Piedagnel -
L. Doutreleau, SCh 366, Paris 1990.
Iohannes Chrysostomus, Comparatio regis et monachi (dubium), PG
47, k. 387-392; Porównanie króla z mnichem, tłum. W. Kania,
r
w: Sw. Jan Chryzostom, O małżeństwie, wychowaniu dzieci i asce-
zie, BOK 19, Kraków 2002, s. 117-123.
Iohannes Chrysostomus, De Anna sermones, PG 54, k. 631-676.
Iohannes Chrysostomus, De Babyla contra lulianum et gentil es, wyd.
M. A. Schatkin - C. Blanc ֊ B. Grillet, SCh 362, Paris 1990,
s. 90-275.
Iohannes Chrysostomus, De Christiprecibus {Contra Anomaeos homi-
lia 10), wyd. A.-M. Malingrey, SCh 396, Paris 1994, s. 238-283.
Iohannes Chrysostomus, De consubstanţiali (Contra Anomaeos homi-
lia 7), wyd. A.-M. Malingrey, SCh 396, Paris 1994, s. 108-162.
Iohannes Chrysostomus, De Davide et Saule homiliae, PG 54, k. 675-
708.
Iohannes Chrysostomus, De inani gloria et de educandis liberis, wyd.
A.-M. Malingrey, SCh 188, Paris 1972; O wychowaniu dzieci,
tłum. W. Kania, w: Św. Jan Chryzostom, O małżeństwie, wycho-
waniu dzieci i ascezie, s. 73-105.
Iohannes Chrysostomus, De incomprehensibili Dei natura {Contra
Anomaeos homiliae 1-5), wyd. A.-M. Malingrey, SCh 28bis, Paris
1970.
Iohannes Chrysostomus, De laudibus sancti Pauli apostoli homiliae,
wyd. A. Piedagnel; O św. Apostole Pawle - homilie 1, 7, tłum.
T. Sinko, w: Św. Jan Złotousty, Dwadzieścia homilij i mów,
Kraków 1947, s. 212-227; Kazanie 3 o św. Pawle Apostole, tłum.
W. Kania, w: Św. Jan Chryzostom, Homilie i kazania wybrane,
PSP 8, Warszawa 1971, s. 156-161.
Iohannes Chrysostomus, De Lazaro conciones, PG 48, k. 963-1054.
Bibliografia
215
IoHANNES Chrysostomus, De mansuetudine sermo, PG 63, k. 549-556;
3 łagodności, tłum. J. Sawicka, w: Św. Jan Chryzostom, (9 ma?֊
żeństwie, wychowaniu dzieci i as cezie, BOK 19, Kraków 2002,
s. 107-115.
Iohannes Chrysostomus, De mutatione nominum, PG 51, k. 113-156.
Iohannes Chrysostomus, De non anathematizandis vivís vel defunctis,
PG 48, k. 945-952.
Iohannes Chrysostomus, Depaenitentia homiliae, PG 49, k. 277-350;
O pokucie homilie 1, 5, 9, tłum. T. Sinko, w: Św. Jan Złotousty,
Dwadzieścia homilij i mów, Kraków 1947, s. 125-153.
Iohannes Chrysostomus, De profectu Evangelii (In eos qui male utun-
tur hoc Apostoli dicto, sive per occasionem, S7ve veritatem,
Christus annuntietur /Phil 1, 18/ et de humUitate), PG 51, k. 311-
320.
Iohannes Chrysostomus, De prophetiarum obscuritate homiliae, PG
56, k. 163-192.
Iohannes Chrysostomus, De providentia Dei, wyd. A.-M. Malingrey,
SCh 79, Paris 1961.
Iohannes Chrysostomus, De sacerdot io, wyd. A.-M. Malingrey, SCh
272, Paris 1980; Dialog „ O kapłaństwie ”, tłum. W. Kania, BOK 1,
Kraków 1992.
Iohannes Chrysostomus, De sancto hieromartyre Babyla homilia, wyd.
B. Grillet — J.-N. Guinot, SCh 362, Paris 1990, s. 294-313.
Iohannes Chrysostomus, De statuis, PG 49, k. 15-222.
Iohannes Chrysostomus, De virginitate, wyd. H. Musurillo — B. Gri-
llet, SCh 125, Paris 1966.
Iohannes Chrysostomus, Ecloga 7. De humilitate animi, PG 63, k. 615-
622.
Iohannes Chrysostomus, Ecloga 16. De superbia et inani gloria, PG
63, k. 671-678.
Iohannes Chrysostomus, Epistulae ad Olympiadem, wyd. A.-M. Ma-
lingrey, SCh 13bis, Paris 1968; Listy do Olimpii, tłum. W. Kania,
w: Św. Jan Chryzostom, O małżeństwie, wychowaniu dzieci i asce-
zie, BOK 19, Kraków 2002, s. 205-250.
Iohannes Chrysostomus, Expositiones in Psalmos, PG 55, k. 39-498;
Homilie na temat Psalmu 121, 132, tłum. W. Kania, w: Św. Jan
Chryzostom, Homilie i kazania wybrane, PSP 8, Warszawa 1971,
s. 44-52.
216
Bibliografia
Iohannes Chrysostomus, In Acta Apostolorum homiliae, PG 60, k. 13-
384.
Iohannes Chrysostomus, In epistulam ad Colossenses homiliae, PG 62,
k. 299-392; Homilia 9 na temat Listu do Kolosan 3, 16-17, tłum.
W. Kania, w: Św. Jan Chryzostom, Homilie i kazania wybrane,
PSP 8, Warszawa 1971, s. 79-87; Homilia 12 na List do Kolosan,
tłum. J. Krykowski, „Roczniki Teologiczne Warszawsko-Praskie”
2 (2002) 39-60.
Iohannes Chrysostomus, In epistulam 1 ad Corinthios argumentum et
homiliae, PG 61, k. 9-382.
Iohannes Chrysostomus, In epistulam 2 ad Corinthios argumentum et
homiliae, PG 61, k. 381-610.
Iohannes Chrysostomus, In epistulam ad Ephesios argumentum et
homiliae, PG 62, k. 9-176; O małżeństwie: Homilia 20 na list do
Efezjan, tłum. M. Jurek, w: Św. Jan Chryzostom, O małżeństwie,
wychowaniu dzieci i ascezie, BOK 19, Kraków 2002, s. 47-69.
Iohannes Chrysostomus, In epistulam ad Hebraeos argumentum et
homiliae, PG 63, k. 9-236.
Iohannes Chrysostomus, In epistulam ad Philemonem argumentum et
homiliae, PG 62, k. 701-720.
Iohannes Chrysostomus, In epistulam ad Philippenses argumentum et
homiliae, PG 62, k. 177-298; Homilia na temat Listu do Filipian
4, 4-9, tłum. W. Kania, w: Św. Jan Chryzostom, Homilie i kazania
wybrane, PSP 8, Warszawa 1971, s. 71-78.
Iohannes Chrysostomus, In epistulam ad Romanos homiliae, PG 60,
k. 391-682; Homilie na list św. Pawła do Rzymian, tłum. T. Sinko,
opr. A. Baron, 1.1/1, Kraków 1995; 1.1/2, Kraków 1998.
Iohannes Chrysostomus, In epistulam 1 ad Thessalonicenses homiliae,
PG 62, k. 391-468.
Iohannes Chrysostomus, In epistulam 2 ad Thessalonicenses homiliae,
PG 62, k. 467-500.
Iohannes Chrysostomus, In epistulam 1 ad Timotheum argumentum et
homiliae, PG 62, k. 501-600; Homilie na 1 List do Tymoteusza,
tłum. T. Sinko, w: Św. Jan Złotousty, Homilie na Listy Pasterskie
św. Pawła i na List do Filemona, Kraków 1949, s. 25-192.
Iohannes Chrysostomus, In epistulam 2 ad Timotheum argumentum et
homiliae, PG 62, k. 599-662; Homilie na 2 List do Tymoteusza,
Bibliografia
217
tłum. T. Sinko, w: Św. Jan Złotousty, Homilie na Listy Pasterskie
św. Pawła i na List do Filemona, Kraków 1949, s. 193-304.
Iohannes Chrysostomus, In Genesím homiliae, PG 53, k. 21-54,
k. 580; Homilia druga na temat Księgi Rodzaju, tłum. W. Kania,
w: Św. Jan Chryzostom, Homilie i kazania wybrane, PSP 8, War-
szawa 1971, s. 38-43.
Iohannes Chrysostomus, In illud: Utinam sustineritis modicum (2 Cor
11, 7), PG 51, k. 301-310.
Iohannes Chrysostomus, In lob Commentarius, wyd. H. Sorlin ֊
L. Neyrand, t. 1, SCh 346, Paris 1988; t. 2, SCh 348, Paris 1988.
Iohannes Chrysostomus, In lohannem homiliae, PG 59, k. 23-482;
Homilia na temat Ewangelii św. Jana 1, 14, tłum. W. Kania, w: Św.
Jan Chryzostom, Homilie i kazania wybrane, PSP 8, Warszawa
1971, s. 66-70.
Iohannes Chrysostomus, In Isaiam commentarius, wyd. J. Dumorteer,
SCh 304, Paris 1983.
Iohannes Chrysostomus, In Matthaeum homiliae, PG 57, k. 13-58,
k. 794; tłum. A. Baron ֊ J. Krystyniacki, Homilie na Ewange-
lię według św. Mateusza. Część pierwsza, ŹMT 18, Kraków 2000;
Część druga, ŹMT 23, Kraków 2001.
Iohannes Chrysostomus, In Ozias homiliae {In illud: Vidi Dominům),
wyd. J. Dumorteer, SCh 277, Paris 1981.
Iohannes Chrysostomus, In publicanum et pharisaeum homilia (du-
bium vel spurium), PG 59, k. 595-600; Homilia na niedzielę X-tą
po Zielonych ŚŚ., tłum. A. Załęski, „Homiletyka” 16 (1913) nr 30,
359-364.
Iohannes Chrysostomus, Quod Jrequenter conveniendum sit, PG 63,
k. 461-468.
Iohannes Chrysostomus, Quod nemo laeditur nisi a se ipso, wyd. A.-M.
Malingrey, SCh 103, Paris 1964.
Iohannes Chrysostomus, Sermo cum presbyter fuit ordinatus, PG 48,
k. 693-700; Mowa w dniu święceń kapłańskich, tłum. W. Kania,
w: Św. Jan Chryzostom, Homilie i kazania wybrane, PSP 8, War-
szawa 1971, s. 27-35.
218
Bibliografia
B. Uzupełniające
1. Pismo Święte
Biblia Hebraica, wyd. R. Kittel, Suttgart 1966.
Pismo święte Starego i Nowego Testamentu w przekładzie z języków
oryginalnych, opr. zespół biblistów polskich, wyd. 3, Poznań -
Warszawa 1980.
Septuaginta, id est Vêtus Testamentum graece iuxta LXX interprètes,
wyd. A. Rahlfs, t. 1-2, Stuttgart 1974.
The Greek New Testament, wyd. K. Aland ֊֊ M. Black — C.M. Martini
— B.M. Metzger —A. Wikgren, Stuttgart 1983.
2. Dokumenty Kościoła
Catechismus Catholicae Ecclesiae, Cittá del Vaticano 1997; tłum. pol-
skie: Katechizm Kościoła Katolickiego, Poznań 1994.
3. Pisma autorów wczesnochrześcijańskich
Apophtegmata Patrum. Collectio alphabetica, PG 65, k. 71-440;
Apoftegmaty Ojców Pustyni, t. 1. Gerontikon. Księga starców,
tłum. M. Borkowska, ŹM 4, Kraków — Tyniec 20042.
Apophtegmata Patrum. Collectio systematica, wyd. J.-C. Guy, t. 1 (I-
IX), SCh 387, Paris 1993; t. 2 (X-XVI), SCh 474, Paris 2003, t. 3
(XVII-XXI), SCh 498, Paris 2005; Apoftegmaty Ojców Pustyni, t. 2.
Kolekcja systematyczna, tłum. M. Kozera, ŹM 9, Kraków — Tyniec
1995.
Augustinus, De civitate Dei, wyd. B. Dombart ֊ A. Kalb, CCL 47-48,
Tumhout 1955; O Państwie Bożym przeciw poganom ksiąg XXII,
tłum. W. Kornatowski, t. 1-2, Warszawa 1977.
Augustinus, Enarrationes in Psalmos, wyd. E. Dekkers - J. Fraipont,
CCL 38-40, Tumhout 1956; Objaśnienia Psalmów, tłum. J. Sulow-
ski, PSP 37-42, Warszawa 1986.
Bibliografia
219
Augustinus, Sermones, PL 38, k. 332-1484; PL 39, k. 1493-1736; PLS
2, k. 417-840; Wybór mów, tłum. J. Jaworski, PSP 12, Warszawa
1973.
Clemens Alexandrinus, Paedagogus, I, wyd. H.L Marrou — M, Harl,
SCh 70, Paris 1960; II, wyd. C. Mondésert — H.L Marrou, SCh
108, Paris 1991; III, wyd. C. Mondésert - Ch. Matray - H.I. Ma-
rrou, SCh 158, Paris 1970; Wychowawca, tłum. M. Szarmach, To-
ruń 2012.
Clemens Alexandrinus, Protrepticus, wyd. C. Mondésert, SCh 2, Paris
1976; Zachęta Greków, tłum. J. Sołowianujk, w: Apologie, PSP 44,
Warszawa 1988, s. 99-201.
Clemens Alexandrinus, Stromata, I, wyd. C. Mondésert — M. Caster,
SCh 30, Paris 1951; II, wyd. C. Mondésert — P.Th. Camelot, SCh
38, Paris 1954; V, wyd. A. Le Boulluec — P. Voulet, SCh 278-279,
Paris 1981; VI, wyd. P. Descourtieux, SCh 446, Paris 1999; VII,
wyd. A. Le Boulluec, SCh 428, Paris 1997; wyd. L. Fruchtel, I-VT,
GCS 52 (15), Klemens Werke 2, Berlin 1960; VII-VIII, GCS 17,
Klemens Werke 3, Berlin 1970; Kobierce zapisków filozoficznych
dotyczących prawdziwej wiedzy, tłum. J. Niemirska-Pliszczyńska,
t. 1-2, Warszawa 1994.
Clemens Romanus, 1 Epistula ad Corinthios, wyd. A. Jaubert, SCh
167, Paris 1971; List do Kościoła w Koryncie, tłum. A. Świderków-
na, w: Ojcowie Apostolscy, PSP 45, Warszawa 1990, s. 23-55.
Didache, wyd. W. Rordorf — A. Tuilier, SCh 248, Paris 1978; Nauka
Dwunastu Apostołów, tłum. A. Świderkówna, w: Ojcowie Apostol-
scy, PSP 45, Warszawa 1990, s. 56-65.
Dorotheus Gazaenus, Doctrinae diversae, wyd. L. Regnault — J. de
Préville, SCh 92, Paris 1963, s. 146-486; Różne nauki świętego
ojca naszego Doroteusza, tłum. M. Borkowska, w: Doroteusz
z Gazy, Pisma ascetyczne, ŹM 51, Kraków — Tyniec 2010, s. 73-
250.
Dorotheus Gazaenus, Litterae, wyd. L. Regnault — J. de Préville,
SCh 92, Paris 1963, s. 488-524; Różne listy ojca Doroteusza, tłum.
M. Borkowska, w: Doroteusz z Gazy, Pisma ascetyczne, ŹM 51,
Kraków — Tyniec 2010, s. 251-270.
Epistula Barnabae, wyd. R.A. Kraft — P. Prigent, SCh 172, Paris 1971;
List Barnaby, tłum. A. Świderkówna, w: Ojcowie Apostolscy, PSP
45, s. 112-134.
220
Bibliografia
Evagrius Ponticus, De octo spiritibus malitiae, PG 79, k. 1145-1164;
O ośmiu duchach zła, tłum. L. Neeścior, w: Ewagriusz z Pontu,
Pisma ascetyczne, t. 1, ŹM 18, Kraków -Tyniec 1998, s. 373-403.
Evagrius Ponticus, De vitiis quae opposita sunt virtutibus, PG 79,
k. 1140-1144; O wadach, które przeciwne są cnotom, tłum.
M. Grzelak, w: Ewagriusz z Pontu, Pisma ascetyczne, t. 1, ŹM 18,
Kraków-Tyniec 1998, s. 405-413.
Evagrius Ponticus, Practicus, wyd. A. Guillaumont — C. Guillau-
mont, SCh 170-171, Paris 1971; O praktyce ascetycznej, tłum.
E. Kędziorek, w: Ewagriusz z Pontu, Pisma ascetyczne, t. 1, ŹM
18, Kraków -Tyniec 1998, s. 201-230.
Gregorius Magnus, Moralia in lob, wyd. M. Adriaen, t. 1, CCL 143,
Tumhout 1979; t. 2, CCL 143 A, Tumhout 1979; t. 3, CCL 143
B, Tumhout 1985; Moralia. Komentarz do Księgi Hioba, t. 1.
List, przedmowa, księgi I-V, tłum. T. Fabiszak - A. Strzelecka —
R. Wójcik, ŹM 39, Kraków - Tyniec 2006; t. 2. Księgi VI-X, tłum.
K. Nastał - L. Gładyszewski - A. Wójcik - E. Buszewicz, ŹM
41, Kraków - Tyniec 2006; t. 3. Księgi XI-XVI, tłum. S. Naskręt -
E. Buszewicz - K. Nastał - L. Gładyszewski, ŹM 44, Kraków -
Tyniec 2007; t. 4. Księgi XVII-XXU, tłum. E. Buszewicz - A. Wil-
czyński, ŹM 63, Kraków - Tyniec 2013.
Hermas, Pastor, wyd. R. Joly, SCh 53 bis, Paris 1968; Pasterz, tłum.
A. Świderkówna, w: Ojcowie Apostolscy, PSP 45, Warszawa 1990,
s. 135-211.
Hieronymus, Commentarius in Matthaeum, wyd. E. Bonnard, t. 1 (1-
2), SCh 242, Paris 1977; t. 2 (3-4), SCh 259, Paris 1979.
Hieronymus, De oboedientia, wyd. G. Morin, CCL 78, s. 552-555.
Hilarius Pictaviensis, Commentarius in Matthaeum, wyd. J. Doignon,
t. 1, SCh 254, Paris 1978; t. 2, SCh 258, Paris 1979.
Hilarius Pictavtensis, De Trinitate, wyd. P. Smulders, t. 1, CCL 62,
Tumhout 1979; t. 2, CCL 62 A, Tumhout 1980.
Ignatius Antiochenus, Epistulae, wyd. P.-Th. Camelot, SCh 10, Paris
1969; Listy, tłum. A. Świderkówna, w: Ojcowie Apostolscy, PSP
45, Warszawa 1990, s. 66-95.
Ioannes Cassianus, Collationes Patrum, wyd. E. Pichery, SCh 42, Pa-
ris 1955, SCh 54, Paris 1958, SCh 64, 1959; Rozmowy z Ojcami,
t. 1. Rozmowy I-X, tłum. A. Nocoń, ŹM 28, Kraków - Tyniec 2002;
Bibliografia
221
Rozmów dwadzieścia cztery, tłum. L. Wrzoł, POK 6, Poznań 1928,
POK 7, Poznań 1929.
Ioannes Cassianus, De institutis coenobiorum, wyd. J.-C. Guy, SCh
109, Paris 1965.
Iohannes Climacus, Scala paradişi, PG 88, k. 632-1164; Drabina raju,
tłum. W. Polanowski, opr. E. Osek, Kęty 2011.
Iustinus MartyR, Apológiáé pro Christianis, wyd. J.C.Th. Otto, Cor-
pas Apologetarum christianorum saeculi secundi, t. 1/1, s. 1-243,
Wiesbaden 1969 (przedruk wyd. 3. z 1876 r.); 2. i 2. Apologia,
tłum. L. Misiarczyk, w: Pierwsi apologeci greccy, BOK 24, Kra-
ków 2004, s. 207-284.
Nílus Ancyranus, De monachorum praestantia, PG 79, k. 1061-1093;
0 godności mnichów żyjących w odosobnieniu, tłum. L. Nieścior,
w: Nil z Ancyry, Pisma ascetyczne, ŹM 46, Kraków ֊ Tyniec
2008, s. 237-266.
Nílus Ancyranus, De voluntaria paupertate ad Magnam, PG 79, k. 968-
1060; O dobrowolnym ubóstwie, tłum. L. Nieścior, w: Nil z Ancy-
ry, Pisma ascetyczne, ŹM 46, Kraków ֊֊ Tyniec 2008, s. 151-235.
Nílus Ancyranus, Epistulae, PG 79, k. 81-581; (wybór), tłum.
L. Małunowiczówna, w: Antologia listu starochrześcijańskiego,
t. 1. Lzsfy z dziedziny kierownictwa duchowego, Lublin 1978,
s. 291-323.
Nílus Ancyranus, Narrationes, wyd. F. Conca, Leipzig 1983; Opowia-
danie żyjącego samotnie Nila o zabiciu mnichów na górze Synaj
1 o niewoli jego syna Teodula, tłum. L. Nieścior, w: Nil z Ancyry,
Pisma ascetyczne, ŹM 46, Kraków — Tyniec 2008, s. 295-359.
Nílus Ancyranus, Per isteria ad Agathium monachum, PG 79, k. 812-
968; Peristeria. Traktat dla mnicha Agatiusza, tłum. L. Nieścior,
POK 30, Poznań 2003.
Nílus Ancyranus, Sermo in Ułud: Nunc, qui habét sacculum, tollat (Luc.
22, 36), PG 79, k. 1264-1280; Mowa na temat słów: „Kto ma trzos,
niech go weźmie ” (Łk 22, 36), tłum. L. Nieścior, w: Nil z Ancyry,
Pisma ascetyczne, ŹM 46, Kraków — Tyniec 2008, s. 267-282.
Orígenes, Commentarii in Iohannem, wyd. C. Blanc, I-V, SCh 120,
Paris 1966; VI, X, SCh 157, Paris 1970; XIII, SCh 222, Paris 1975;
XIX-XX, SCh 290, Paris 1982; XXVIII-XXXII, SCh 385, Paris
1992; Komentarz do Ewangelii według św. Jana, tłum. S. Kalin-
kowski, ŹMT 27, Kraków 2003.
222
Bibliografia
Origenes, Commentarii in Matthaeum, PG 13, k. 836-1600; Komentarz
do Ewangelii według św: Mateusza, tłum. K. Augustyniak, ŹMT
10, Kraków 1998.
Origenes, Contra Celsum, wyd. M. Borret, I-II, SCh 132, Paris 1967;
III-IV, SCh 136, Paris 1968; V-VI, SCh 147, Paris 1969; VII-VIII,
SCh 150, Paris 1969; Introduction et index, SCh 227, Paris 1976;
Przeciw Celsusowi, tłum. S. Kajlinkowski, Warszawa 1986.
Origenes, Fragmenta in Matthaeum, wyd. E. Klostermann — E. Benz,
GCS 41/1, OW 12/1, Leipzig 1941; Fragmenty greckie, tłum.
K. Augustyniak, w: Orygenes, Komentarz do Ewangelii według
św. Mateusza (Część druga: Commentariorum series), ŹMT 25,
Kraków 2002, s. 223-242.
Origenes, Homiliae in Ezechiełem, wyd. M. Borret, SCh 352, Paris
1989; Homilie o księdze Ezechiela, tłum. S. Kalinkowski, ŹMT 16,
Kraków 2000, s. 69-214.
Origenes, Homiliae in lesu Navě, wyd. A. Jaubert, SCh 71, Paris 1960;
Homilie o Księdze Jozuego, tłum. S. Kalinkowski, PSP 34/2, War-
szawa 1986, s. 3-137.
Origenes, Homiliae in Leviticum, wyd. M. Borret, SCh 286-287, Paris
1981; Homilie o Księdze Kapłańskiej, tłum. S. Kalinkowski, PSP
31/2, Warszawa 1985.
Origenes, Homiliae in Librum ludicum, wyd. P. Messie - L. Neyrand —
M. Borret, SCh 389, Paris 1993; Homilie o Księdze Sędziów, tłum.
S. Kalinkowski, PSP 34/2, Warszawa 1986, s. 139-185.
Origenes, Homiliae in Lucam, wyd. H. Crouzel ֊ F. Fornier — P. Peri-
chon, SCh 87, Paris 1962; Homilie o Ewangelii św. Łukasza, tłum.
S. Kalinkowski, PSP 36, Warszawa 1986.
Origenes, Selecta in Psałmos, PG 12, k. 1053-1686.
Ruphinus Aquilensis, Praefatio in homilias Basilii, PG 31, k. 1723.
Tertullianus, De cultu feminarum, wyd. A. Kroymann, CCL 1, Tum-
hout 1954, s. 341-370; O strojeniu się kobiety tłum. D. Sutryk,
w: Tertulian, Wybór pism III, PSP 65, Warszawa 2007, s. 33-56.
Tertullianus, De paenitentia, wyd. J.G.P. Borleffs, CCL 1, Tumhout
1954, s. 319-340; O pokucie, tłum. E. Stanula, w: Tertulian, Wy-
bór pism, PSP 5, Warszawa 1970, s. 175-192.
Tertullianus, De patientia, wyd. J.G.P. Borleffs, CCL 1, Tumhout
1954, s. 297-317; O cierpliwości, tłum. E. Stanula, w: Tertulian,
Wybór pism, PSP 5, Warszawa 1970, s. 155-174.
Bibliografia
223
Theophilus Antiochenus, Ad Autolycum, wyd. R.M. Grant, Oxford
1970; Do Autolika, tłum. L. Misiarczyk, w: Pierwsi apologeci
greccy, BOK 24, Kraków 2004, s. 385-477.
Verba seniorům, PL 73, k. 855-1062; Druga Księga Starców. Verba Se-
niorům, tłum. M. Kozera, BOK, Kraków 1996.
4. Literatura starożytna
Aristoteles, Ethica nicomachea, wyd. F. Susemihl ֊ O. Apelt, Bi-
bliotheca Scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana, Lip-
siae 1912; Etyka nikomachejska, tłum. D. Gromska, w: Arystote-
les, Dzieła wszystkie, t. 5, Warszawa 1996, s, 77-300.
Aristoteles, Rhetorica, wyd. M. Dufour, Ł 1-2, Paris 1938; Retoryka,
tłum. H. PODBiELSKi, w: Arystoteles, Dzieła wszystkie, t. 6, Warsza-
wa 2001, s. 302-478.
Cicero, De partitione oratoria, wyd. H. Bornecque, w: Cicerón, Z3/W-
íw de Vart oratoire. Topiques, Paris 1924, s. 2-54.
Diogenes Laertius, Fí'tae philosophorum, wyd. H.G. Huebnerus, t. 1,
Lipsiae 1828; t. 2, Lipsiae 1831; Żywoty i poglądy słynnych filo-
zofów, tłum. W. Olszewski — I. Krońska — K. Leśniak — B. Kupis,
Warszawa 1984.
Epictetus, Dissertationes, wyd. H. Schenkl, Bibliotheca Scriptorum
Graecorum et Romanorum Teubneriana, Lipsiae 1898; Diatryby,
tłum. L. Joachimowicz, Warszawa 1961.
Euripides, Bacchantes, wyd. E.Ch. Kopff, Bibliotheca Scriptorum
Graecorum et Romanorum Teubneriana, Leipzig 1982; Bachantki,
w: Eurypides, Tragedie, tłum. J. Łanowski, Warszawa 1980,
s. 415-481.
Herodotus, Históriáé, wyd. A.D. Godley, t. 1-4, Loeb Classical Li-
brary, London ֊ Cambridge ֊ Massachusetts 1957-1960; Dzieje,
tłum. S. Hammer, Warszawa 2002.
Hesiodus, Labores et dies, wyd. P. Mázon, w: Hésiode, Théogonie - Les
Travaux et les jours - Le Boucher, Paris 1977, s. 86-116; Prace
i dni, tłum J. Łanowski, w: Hezjod, Narodziny bogów (Theogonia),
Prace i dni, Tarcza, Warszawa 1999, s. 61-82.
Homerus, Oć/yssen, wyd. V. Bérard, t. 1-3, Paris 1967-1974; Odyseja,
tłum. L. Siemieński, Warszawa 1990.
224
Bibliografia
Marcus Aurelius, Ad se ispum, wyd. J. Dalfen, Bibliotheca Scriptorum
Graecorum et Romanorum Teubneriana, Leipzig 1979; Rozmyśla-
nia, tłum. M. Reiter, Warszawa 1958.
Philodemus, De superbia liber decimus, wyd. Ch. Jensen, Bibliotheca
Scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana, Leipzig 1911.
Plato, Cratylus, wyd. L. Meridier, w: Platon, Oeuvres completes,
t. 5/2, Paris 1931; Kratylos, tłum. Z. Brzostowska, Lublin 1990.
Plato, Leges, wyd. R.G. Bury, t. 1-2, Loeb Classical Library, London
— Cambridge — Massachusetts 1961; Prawa, tłum. M. Maykowska,
Warszawa 1997.
Plato, Phaedrus, wyd. L. Robin, w: Platon, Oeuvres complètes, t. 4/3,
Paris 1933; Fajdros, tłum. L. Regner, Warszawa 1993.
Plato, Respublica, wyd. É. Chambry, w: Platon, Oeuvres completes,
t. 6-7, Paris 1932-1933; Państwo, tłum. W. Witwicki, t. 1-2, War-
szawa 1991.
Plato, Theaetetus, wyd. A. Dies, w: Platon, Oeuvres completes, t. 8/2,
Paris 1924; Teajtet, tłum, W. Witwicki, Warszawa 1936.
Plotinus, Enneades, wyd. E. Bréhier, t 1-6, Paris 1924-1936; Enne-
ady, tłum. A. Krokiewicz, t. 1-3, Warszawa 2000-2003.
Plutarchus Cheronensis, De superstitione, wyd. G.N. Bernardakis,
w: Plutarchus Cheronensis, Moral ia, t. 1, Bibliotheca Scriptorum
Graecorum et Romanorum Teubneriana, Lipsiae 1888, s. 403-421;
O zabobonności, tłum. Z. Abramowiczówna, w: Plutarch z Chero-
nei, Mor alia, Warszawa 1977, s. 107-128.
Plutarchus Cheronensis, De tranquillitate animi, wyd. G.N. Ber-
nardakis, w: Plutarchus Cheronensis, Moralia, t. 3, Bibliotheca
Scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana, Lipsiae 1891,
s. 208-241; O pogodzie ducha, tłum. Z. Abramowiczówna, w: Plu-
tarch z Cheronei, Moralia, Warszawa 1977, s. 213-248.
Plutarchus Cheronensis, Fztae, wyd. R. Flacelière - É. Chambry —
M. Juneaux, t. 1-15, Paris 1964-1979; Żywoty stawnych mężów,
tłum. M. Brożek, Wrocław 1996.
Seneca, De constantia sapientis, wyd. R. Waltz, w: Sénèque, Dia-
logues, t. 4, Paris 1927, s. 36-60; O niezłomności mędrca, tłum.
L. Joachimowicz, w: Seneka, Dialogi, Warszawa 1989, s. 544-581.
Seneca, De ira, wyd. A. Bourgery, w: Sénèque, Dialogues, t. 1, Paris
1922; O gniewie՝, tłum. L. Joachimowicz, w: Seneka, Dialogi, War-
szawa 1989, s. 229-397.
Bibliografia
225
Seneca, Epistulae morales ad Luc ilium, wyd. O. Hense, Bibliotheca
Scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana, Lipsiae 1898;
Listy moraine do Lucyliusza, tłum. W. Kornatowski, Warszawa
1998.
Solon, Fragmenta, wyd. Th. Gaisford, w: Poetae minores Graeci,
t. 3, Lipsiae 1823, s. 134-146; tłum. W. Appel, w: Liryka starożytnej
Grecji, opr. J. Danielewicz, Warszawa-Poznań 1996, s. 443-445.
Strabo, Geographica, wyd. H.L. Jones — J.R. Sitlington Sterrett,
t. 1-8, Loeb Classical Library, Cambridge Mass. 1959-1961.
Theognis Megareus, Elegiae, wyd. E. Diehl ֊ D. Young, Bibliotheca
Scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana, Leipzig 1961,
s. 1-85; Elegie, tłum. W. Appel, w: Liryka starożytnej Grecji, opr.
J. Danielewicz, Warszawa-Poznań 1996, s. 457-472.
Theophrastus, Characteres, wyd. J.M. Edmonds, Loeb Classical
Library, London — Cambridge Mass. 1961; Charaktery, tłum.
M. Brożek, Warszawa 1950.
Xenophon, Anabasis, wyd. P. Masqueray, t. 1-2, Paris 1930-1931;
Wyprawa Cyrus a, tłum. W. Madyda, Warszawa 1955.
II. Opracowania
Adnès P., Humilité, w: Dictionnaire de spiritualité ascétique et mys-
tique, red. M. Viller i in., t. 7, Paris 1969, k. 1136-1187.
Adnès P., L 'humilité à l'école de Saint Augustin, RAM 31 (1955) 28-46.
Adnès P., L'humilité vertu spécifiquement chrétienne d'après saint Au֊
gustin, „Revue d’ascétique et de mystique” 28 (1952) 208-223.
Amand D., L'ascèse monastique de Saint Basile: essai historique,
Maredsous 1948.
Arnou R., Le désir de Dieu dans la philosophie de Plotin, Paris 1921.
Azcona J.L., La doctrina augustiniána de la humilidad en los Tractatus
in Ioannem, Madrid 1972.
Bakhuizen van den Brink J.N., Humility in Pascal and Augustine, „The
Journal of Ecclesiastical History” 19 (1968) 41-56.
Balthasar H.U. von, Présence et pensée. Essai sur la philosophie reli-
gieuse de Grégoire de Nysse, Paris 1942.
226
Bibliografia
Barbotin M., Le connaissance de Dieu chez saint Basile de Cesarée.
Sources chrétiennes et profanes de la doctrine, Thèse pour le Doc-
torat en Théologie, Institut Catholique de Paris, Faculté de Théolo-
gie, brw.
Bard y G., Les idées morales d’Origèney „Mélanges de science reli-
gieuse” 13 (1956)23-38.
Bardy G., La vie spirituelle d’après les Pères des trois premiers siècles,
Tournai 1969.
Baudoin P., MaKpoOupia dans Saint Jean Chrysostome, StPatr 22,
Leuven 1989, s. 89-97.
Baumann N., De fundamento prius cogita humilitatis: Die Demut als
Grundlage aller Tugenden bei August inus, Romae 2008.
Beaudry J., L’humilité selon Jean Cassien, Montréal 1967.
Bernardi J., La prédication des Pères Cappadociens. Le prédicateur et
son auditoire, Marseille 1968.
Berther K., Der Mensch und seine Verwirklichung in den Homilien
des Basïlius von Caesarea. Ein anthropologisch-ethischer Ver su ch,
Freiburg Schweiz 1974.
Bouyer L., Histoire de la spiritualité chrétienne, t. 1, Paris 19662.
Bremond A., Der Mönch als Stoiker, w: Askese und Mônchtum in der
alten Kirche, red. K.S. Frank, Darmstadt 1975.
Bunge G., Ewagriusz z Pontu — mistrz życia duchowego, tłum. J. Bed-
narek - A. Jastrzębski - A. Ziernicki, ŹM 19, Kraków — Tyniec
1998.
BüttnerG., Beitrdge zur Ethik Basileios’ des Grossen, Landshut 1913.
Canning R., Christs self-identification with ,, the least of mine ” (Matthew
25:40,45) according to Augustine ofHippo: Is this the humility of
God?, „Australian Journal of Theology” 15 (2010) 1-15.
Capasso M., Per una ricostruzione del „ De vitiis ” di Filodemo, w: XXV
International Congress of Papyrology, red. T. Gagos, Ann Arbor
2010, s. 97-104
Cathrein V., Haben die heidnischen Philosophen die Demut gekannt?,
„Zeitschrift fur Ascese und Mystik” 1 (1926) 283-288.
Cattenoz J.-P., Le Baptême mystère nuptial Théologie de saint Jean
Chrysostome, Venasque 1993.
Cavalcanti E., DalVetica classica alTetica cristiana: il commento al
Prologo dei Proverbi di Basilio di Ces area, „Studi e materiali di
storia delle religioni” 14 (1990) 353-358.
Bibliografia
227
Cavalcanti E., Etica cristiana nel secoli III e IV: principali elementi di
strutturazione, w: L ’etica cristiana nei secoli III e IV: eredità e con-
fronti. XXIVIncontro di studiosi dell’antichità cristiana, Roma 4-6
maggio 1995, Studia Ephemeridis „Augustiniánům” 53, Roma
1996, s. 11-38.
Ceran W., Przykłady z życia wzięte w nauczaniu św. Jana Chryzostoma,
w: Czasy Jana Chryzostoma i jego pasterska pedagogia, red. N. Wi-
dok, Opolska Biblioteka Teologiczna 105, Opole 2008, s. 155-166.
Ceresa Gastaldo A., L'umanità di Cristo in Gregorio Nazianzeno,
w: Gregorio Nazianzeno teologo e scrittore, red. C. Moreschini -
G. Menestrina, Pubblicazioni dellTstituto di Scienze Religiose in
Trento 17, Bologna 1992, s. 43-48.
Chadwick H., Myśl wczesnochrześcijańska a tradycja klasyczna, tłum.
P. Siejkowski, Poznań 2000.
Charvay L.J., Saint Jean Chrysostome moraliste, Lyon 1969.
Cioffi A., Aretè e prove della vita in Giovanni Crisostomo, w: L’etica
cristiana nei secoli III e IV: principali elementi di strutturazione,
w: L ’etica cristiana nei secoli III e IV: eredità e confronti. XXIVIn-
contro di studiosi dell’antichità cristiana, Roma 4-6 maggio 1995,
Studia Ephemeridis „Augustiniánům” 53, Roma 1996, s. 503-511.
Cioffi A., Giovanni Crisostomo e il „vero”filosofo, w: Giovanni Cri-
sostomo: Oriente e Occidente tra IV e V secolo. XXXIII Incontro di
Studiosi dell ’Antichità Cristiana, Augustiniánům 6-8 maggio 2004,
Studia Ephemeridis „Augustiniánům” 93, Roma 2005, s. 513-520.
Ciulei M., La doctrine sur l’homme de Saint Jean Chrysostome, „Bi-
serica Ortodoxa Romana” 117 (1999) nr 7-12, 400-430.
Cochran E.A., The „Imago Dei” and Human Perfection: The Signifi-
cance of Christology for Gregory of Nyssa ’s Understanding of the
Human Person, „Heythrop Journal” 50 (2009) 402-415.
Coilleau G., Accusation de soi dans le monachisme antique, „La vie
spirimene” 116 (1967) 309-324.
Coleman-Norton P.R., St. Chrysostom and the Greek Philosophers,
„Classical Philology” 25 (1930) nr 4, 305-317.
Courtonne Y., Saint Basile et I ’hellénisme, Paris 1934.
Criscuolo U., Itinerarium mentis: sulla teoria e la prassi dell’anacore-
si e dell’ascesi nei Padri di Cappadocia, „Studi Tardoantichi” 8
(1989)355-376.
228
Bibliografia
Crouzel EL, Theologie de I ’image de Dieu chez Origène, Theologie 34,
Paris 1956.
Crouzel H., Origène et Plotin. Comparaisons doctrinales, Paris 1991.
Danielou J., Platonisme et theologie mystique. Doctrine spirituelle de
saint Grégoire de Nys se, Theologie 2, Paris 1954.
De Wet Ch.L., John Chrysostom on Envy, StPatr 47 (2010) 255-260.
Degórski B., Valori etici del monachesimo di San Gir olamo. L’obbe-
dienza / umilta, w: Uetica cristiana nei secoli III e IV: Eredi-
tà e confronti. XXIV Incontro di studiosi delTantichita cristiana,
Roma 4-6 maggio 1995, Studia Ephemeridis „Augustiniánům” 53,
Roma 1996, s. 317-337.
Demmeler J., Selbstwertbewusstsein und Demut. Das Verhältnis der
beiden Tugenden in den Paulusbriefen, Diss., Universita Gregor-
iana, Roma 1956.
Drączkowski F., Kościół — Agape według Klemensa Aleksandryjskiego,
Lublin 1983.
Drączkowski F„ Miłość syntezą chrześcijaństwa, Lublin 1990.
Dumortier J., Les homélies sur Ozias „In Ułud Vidi Dominum PGLVI
97-142, StPatr 12 (1975) 283-293.
Dumortier J., Les idees morales de saint Jean Chrysostome, „Mélanges
de science religieuse” 12 (1955) 27-36.
Duperray J., Le Christ dans la vie chrétienne ďaprès saint Paul, Paris
1946.
Dybała J., Ideal kobiety w pismach kapadockich Ojców Kościoła i Jana
Chryzostoma, Byzantina Lodziensia XIV, Łódź 2012.
Eckmann A., Nauka świętego Augustyna o pokorze jako podstawie
ascezy chrześcijańskiej, w: Wczesnochrześcijańska asceza. Zagad-
nienia wybrane, red. F. Drączkowski — J. Pałucki, Lublin 1993,
s. 83-97.
Eckmann A., Przebóstwienie człowieka w pismach wczesnochrześci-
jańskich,, Lublin 2003.
Ellverson A.-S., The Dual Nature of Man. A Study in the Theological
Anthropology of Gregory of Nazianzus, Acta Universitatis Uppsa-
liensis, Uppsala 1981.
Ettlinger G.H., Theos de ouk outós (Gregory of Nazianzenus, Oratio
XXXVII): The Dignity of the Human Person according to the Greek
Fathers,, StPatr 16/2 (1985) 368-372.
Bibliografia
229
Ferguson B., Progress in Perfection: Gregory ofNyssa’s Vita Moysis,
StPatr 14(1976)307-314.
Festugière A.-J„ L'idéal religieux des Grecs et VÉvangile, Paris 1932.
Fleury E., Hellénisme et christianisme: Saint Grégoire de Nazianze et
son temps, Paris 1930.
Gaïth J., La conception de la liberté chez Grégoire de Nysse, Paris
1953.
Gauthier R. A., Magnanimité. L'idéal de la grandeur dans la philoso-
phie païenne et dans la théologie chrétienne, Bibliothèque Tho-
miste 28, Paris 1951, s. 405-417.
George A., Pauvre, w: Dictionnaire de la Bible. Supplément, t. 7, Paris
1962, k. 387-406.
Giet S., Le rigorisme de Saint Basile, „Revue des Sciences Religieuses”
23 (1949)333-342.
Gilen L., Demut des Christen nach dem Neuen Testament, „Zeitschrift
fiir Askese und Mystik” 13 (1938) 266-284.
Girardi M., L’uomo immagine somigliante di Dio (Gen l, 26-27)
nelVesegesi dei Cappadoci, „Vetera Christianorum” 38 (2001) 293-
314.
Gould G., Basil of Caesarea and Gregory ofNyssa on the Beatitudes,
StPatr 22 (1989) 15.
Gratseas G., L'humilité chez Tapôtre saint Paul, Diss., Institut
catholique, Lille 1959.
Gribomont J., Obéissance et Evangile selon saint Basile le Grand, „La
vie spirituelle. Supplement” 6 (1952) 192-215.
Gribomont J., Les régies morales de s. Basile et le Nouveau Testament,
StPatr 2 (1957) 416-426.
Gribomont J., Le renoncement au monde dans Tidéal ascétique de saint
Basile, „Irénikon” 31 (1958) 282-307. 460-475.
Gwiazda P., Życie kontemplacyjne według św. Grzegorza Wielkiego,
Warszawa 2001.
Harakas S.S., Ethical Teaching in Saint Gregory the Theologian's
Writings, „The Greek Orthodox Theological Review” 39 (1994)
z. 1-2, 141-150.
Harl M., Origène et la fonction révélatrice du Verbe incarné, Paris
1958.
Hilt F., Des hi. Gregor von Nyssa Lehre vom Menschen systematisch
dargestellt, Köln 1890.
230
Bibliografia
Humberclaude R, La doctrine ascétique de Saint Basile de Césarée,
Paris 1932.
Jacks L.V., St. Basil and Greek Literaturę, The Catholic Univeristy of
America Patristic Studies 1, Washington 1922.
Jaeger W., Wczesne chrześcijaństwo i greckapaideia, tłum. Κ. Bielaw-
ski, Bydgoszcz 1997.
Kotkowska E., Pomyśleć świat jako całość według św. Grzegorza z Ny-
ssy, Poznań 2003.
Kozera M., Ideały Ojców pustyni. Pathos i apatheia, Lublin 2000.
Krampf A., Der Urzustand der Menschen nach der Lehre des hi. Gre-
gor von Nyssa, Würzburg 1889.
Kranich A., Die Asketik in ihrer dogmatischen Grundlage bei Basilius
dem Grosses Paderborn 1896.
Królikowski J. Eucharystia sakramentem pokory Chrystusa: św. Au-
gustyn o Eucharystii w „ Objaśnieniu Psalmu 33 ”, VoxP 17 (1997)
t. 32-33, 223-232.
Lacan M.-R, Pokora, w: Słownik teologii biblijnej, red. X. Léon-Du-
four, tłum. z franc. K. Romaniuk, Poznań - Warszawa 1985, s. 698-
700.
Laird R., Mindset, Moral Choice and Sin in the Anthropology of John
Chrysostom, Early Christian Studies 15, Strathfiełd 2012.
Lamarche R, L \hymne de l ’épître aux Philippiens et la kénose du Christ,
w: L'homme devant Dieu. Mélanges H. de Lubac, Paris 1963, t. 1,
s. 147-158.
Langkammer H., Hymny chrystologiczne Nowego Testamentu. Najstar-
szy obraz Chrystusa, Katowice 1976.
Leduc R, La thème de la vaine gloire chez S. Jean Chrysostome,
„Proche-orient chrétien” 19 (1969) 3-32.
Leggio E., L'ascetica di S. Basilio il Grande, Torino 1934.
Leivestad R., Ταπεινός-Ταπεινόφρων, „Novum Testamentum” 8
(1966) 36-47.
Lengauer W., Religijność starożytnych Greków, Warszawa 1994.
Leuenberg-Wenger S., Ethics and Christian Identity in Gregory of
Nyssa, StPatr 47 (2010) 45-50.
Leys R., La théologie spirituelle de Grégoire de Nysse, StPatr 2 (1957)
495-511.
Leys R., L ’image de Dieu chez Grégoire de Nysse. Esquisse d'une doc-
trine?, Paris 1951.
Bibliografia
231
LiESKE A., Die Theologie der Christusmystik Gregors von Nyssa, ZKTh
70 (1948) 49-93, 129-168, 315-340.
Mada T., Spécifique de la morale chrétienne d'après saint Jean
Chrysostome, „Revista teologica” 15/2 (2005) 159-189.
Matz B., „Philippians” 2:7 as Pastoral Example in Gregory Na-
zianzen’s „Oration'' 72, „The Greek Orthodox Theological Re-
view” 49 (2004) 279-290.
Mayer W., John Chrysostom 's Use of Luke 16: 19-31, „Scrinium” 4
(2008) 45-59.
Merzagora A., S. Paolo nella prospettiva di S. Giovanni Crisostomo,
Rome 1963.
Meyer T., Saint Jean Chrysostome. Maître de perfection chrétienne,
Paris 1933.
MiLiTELLO C., La categoria di immagine nel Περί κατασκευής ανθρώ-
που di Gregorio di Nissa per una antropologia cristiana, Palermo
1974.
Misiarczyk L., Osiem „ logismoi" w pismach Ewagriusza z Pontu, Kra-
ków 2007.
MoLAC Ph., L'homme réconcilié: le salut chez Gregor ie de Nazianze,
„Théophilyon. Revue des Facultés de Théologie et de Philosophie
de TUniversité Catholique de Lyon” 1 (1996) nr 2, 373-387.
Molle van M.M., Vie commune et obéissance d'après les institutions
premières de Pachôme et Basile, „La vie spirituelle. Supplement”
23 (1970) 196-225.
Moreschini C., Influenze di Origene su Gregorio di Nazianzo, w: tenże,
Filosofia e letteratura in Gregorio di Nazianzo, Collana Platonismo
e filosofia patristica. Studi e testi 12, Milano 1997, s. 97-116.
Moreschini C., Nuove considerazioni sull'origenismo di Gregorio Na-
zianzeno, red. M. Girardi ֊ M. Marin, Origene e l'alessandrini-
smo cappadoce (1II-1V secolo). Atti del V convegno del Gruppo
italiano di ricerca su Origene e la tradizione alessandrina (Bari,
20-22 settembre 2000), Quaderni di „Vetera Christianorum” 28,
Bari 2002, s. 207-217.
Moreschini C., IPadri Cappadoci. Storia, letteratura, teologia, Roma
2008.
Moreschini C., Struttura e funzioni delle Orazioni di Gregorio Nazian-
zeno, w: tenże, Filosofia e letteratura in Gregorio di Nazianzo, Col-
232
Bibliografia
lana Platonismo e filosofia patristica. Studi e testi 12, Milano 1997,
s. 231-249.
Moutsoulas E., La personne du Christ dans l \histoire selon saint Jean
Chrysostome, StPatr 47 (2010) 229-236.
Murphy F.X., Moral and Ascetical Doctrine in St. Basile StPatr 14
(1976) 320-326.
Murphy F.X., The Moral Doctrine of St. John Chrysostom, StPatr 11
(1972) 52-57.
Nardi C., La figura del „verme ” nella narratio del Crisostomo (Adv.
oppugn. vit. mon. I, 1-2% w: La narrativa cristiana antica. Codici
narrativi, struttre formait, schemi retorici. XXIIIIncontro di studio-
si dell yantichità cristiana, Roma 5-7 maggio 1994, Studia Epheme-
ridis „Augustinianum” 50, Roma 1995, s. 301-322.
Naumowicz J., Wstęp, w: Św. Bazyli Wielki, Pisma ascetyczne, t. 1,
ŹM 5, Kraków 1994, s. 9-45; t. 2, ŹM 6, Kraków - Tyniec 1995,
s. 11-38.
Nemeshegyi P., La morale d’Origène, „Revue d’ascétique et de mys-
tique” 37 (1961) 409-428.
Nieścior L., Anachoreza w pismach Ewagriusza z Pontu, Kraków —
Tyniec 1997.
Nieścior L., Asceza chrześcijańska i filozofia w pismach Nila z Ancyry,
Poznań 2001.
Nothomb D.M., Charité et unité. Doctrine de saint Basile le Grand sur
la charité envers le prochain, „Proche-Orient chrétien” 4 (1954)
309-321; 5 (1955)3-13.
Nowak E., Le chrétien devant la souffrance. Etude sur la pensée de
Jean Chrysostome, Théologie historique 19, Paris 1972.
Osborn E., Ethical Patterns in Early Christian Thought, Cambridge
1976.
Osborn E., The Philosophy of Clement of Alexandrin^ Cambridge 1957.
Osek E., „ Poznaj samego siebie” w interpretacji Bazylego Wielkiego,
VoxP 28 (2008) t. 52/2, 761-783.
Pałucki J., Nabywanie cnót w ambrozjańskim programie doskonale-
nia chrześcijańskiego, w: Droga doskonalenia chrześcijańskiego
w epoce patrystycznej. Zagadnienia wybrane, red. F. Drączkowski
- J. Pałucki — M. Szram, Lublin 1997, s. 77-88.
Pałucki J., Święty Ambroży jako duszpasterz w świetle ekshortacji pa-
storalnych, Lublin 1996.
Bibliografia
233
Pardue S„ On Faithfully Knowing an Infinite God: Humility as an In-
tellectual Virtue in Gregory ofNyssa ;s „ Contra Eunomium ” 77, „In-
ternational Journal of Systematic Theology” 13 (2011) 62-76.
Pasquato O., La priorità delVeducazione morale in Giovanni Crisosto-
mo , w: Crescita dell}uomo nelle catechesi dei Padri (età postnice-
na). Convegno di studio e aggiornamento\ Facoltà di Lettere cris-
tiane e classiche (Pontificium Istitutum Altioris Latinitatis), Roma
20-21 marzo 1987, red. S. Felici, Biblioteca di scienze religiose 80,
Roma 1988, s. 191-199.
Pegon J., Componction, w: Dictionnaire de Spirituality, t. 2, Paris 1953,
k. 1312-1321.
Pin ardi G., Giovanni Crisostomo commentatore di S. Paolo. Le omelìe
alle lettere ai tessalonicesi. Note esegetiche, retoriche e stilistiche,
„Studi sull’Oriente Cristiano” 14 (2010) 49-60.
Porso A., La spiritualità essenziale di Gregorio di Nissa, „Rassegna di
teologia” 48 (2007) z. 5, 725-756.
Preger F., Die Grundlagen der Ethik bei Gregor von Ny ssa, Würzburg
1897.
Procopé J.F., Initium omnispeccati superbia, StPatr 22 (1989) 315-320.
Razvan S.N., The Ascetical Dimension of Spiritual Life in the Thought
of Sì Basil the Great, „Revista Teologica” 21 (2011) nr 3, 63-79.
Regamey R, La „ componction du coeury\ „La Vie Spirituelle. Supple-
ment” 44(1935) 65-83.
Rehrl S., Das Problem der Demut in der profan-griechischen Litera-
tur, Münster 1961.
Rippinger J., The Concept of the Obedience in the Monastic Writings of
Basil and Cassian, „Studia monastica” 19 (1977) 7-18.
Rizzerio L., L’éthique de Clement et lesphilosophes grecques, StPatr
41 (2006) 236-238.
Roggisch W.M., Platons Spuren bei Basilius dem Grossen, Bonn 1949.
Rogich D.M., The Development of a Theologian according to Saint
Gregory the Theologian, „The Greek Orthodox Theological Re-
view” 39 (1994) z. 1-2, 63-81.
Rousseau Ph., Human nature and its material setting in Basil of Cae-
sarea’s sermons on the Creation, „Heythrop Journal” 49 (2008)
222-239.
Rudasso F., Spiritualità cristologica in S. Gregorio Nazianzeno, Roma
1968.
234
Bibliografia
Runią D.T., Festugière revisited: Aristotle in thè Greek Patres, „Vigi-
liae Christianae” 43 (1990) 1-34.
Rylaarsdam D., On Earth as if in Heaven: John Chrysostom on Christ,
Priests, and thè Makìng of Angels, StPatr 47 (2010) 237-241.
Sajdak J., Pedagogiczne poglądy św. Grzegorza z Nazjanzu. Wykład
inauguracyjny na otwarcie roku 1931/1932 dnia 25 października
1931 r. w Aldi Uniwersytetu Poznańskiego, Poznań 1933.
Salmona B., Il progetto di Dio sulVuomo: analisi del „ De opificio ho՜
minis” di Gregorio di Nissa, w: Temi di antropologia teologica,
red. E. Ancelli, Roma 1981, s. 343-376.
Schaffner O., Christliche Demut. Des hl. Augustinus Lehre von der
Humilitas, Würtzburg 1959.
Scognamiglio R., Il „De opificio hominis”: eredita filoniana e origenia-
na neirantropologia del Nisseno, w: Origene e l'alessandrinismo
capadoce (III e IVsecolo). Atti del V Convegno del Gruppo Italiano
di ricerca su ,, Origene e la tradizione alessandrina ” (Bari, 20-22
settembre 2000% red. M. Girardi - M. Marin, Bari 2002, s. 115-137.
Serra M., La virtù della carità verso il prossimo in S. Gregorio Na-
zianzeno, Roma 1956.
Shear E.L., The Influence of Plato on saint Basii, Baltimore 1906.
Signifredi M., L'esegesi di Giovanni Crisostomo sulla parabola del
ricco e del povero Lazzaro (Le 16, 19-31), w: Giovanni Crisosto-
mo: Oriente e Occidente tra IVe Vsecolo, Roma 2005, s. 429-442.
Smets A., Esbroeck van M., Introduction, w: Basile de Cesaree, Sur
Vorigine de Vhomme, SCh 160, Paris 1970, s. 11-157.
Spanneut M., Le stoïcisme des Pères de I Egìise. De Clément de Rome
a Clément ďAlexandrie, Paris 1957.
Spicq B., Bénignité, mansuétude, douceur, clémence, „Revue biblique”
54(1947)321-339.
Starowieyski M., Apoftegmaty Ojców Pustyni - zagadnienia literackie,
w: Apoftegmaty Ojców Pustyni, t. 1. Gerontikon, ZM 4, Kraków —
Tyniec 1994, s. 60-116.
Straw C., Chrysostom’s martyrs: zealous athletes and the dangers
of sloth, w: Giovanni Crisostomo. Oriente e occidente tra IV e V
secolo. XXXIII Incontro dì studiosi dell 'antichità cristiana, Roma,
6-8 maggio 2004, Studia Ephemeridis „Augustiniánům” 93, Roma
2005, s. 521-554.
Bibliografia
235
Strękowski S., Makryna Młodsza — mistrzyni życia duchowego według
św. Grzegorza z Nyssy, w: Kobieta w starożytności chrześcijań-
skiej. Materiały z sympozjum patrystycznego 22.10.1998 ATK, Stu-
dia Antiquitatis Christianae 14, Warszawa 1999, s. 43-52.
Sykes D.A., Gregory Nazianzen, Poet of the Moral Life, StPatr 22
(1989) 69-73.
Szczur R, Ideał doskonałości chrześcijańskiej według Jana Chryzosto-
ma., „Studia Sandomierskie” 17 (2010) nr 1-2, 197-221.
Szczur P., Oblicza miłości. „Miłość daje się poznać w sposób wielo-
raki”. Cnoty pokrewne i towarzyszące αγάπη według Klemensa
Aleksandryjskiego, Lublin 2002.
Szczur P., Problematyka społeczna w późnoantycznej Antiochii na pod-
stawie nauczania homiletycznego Jana Chryzostoma, Lublin 2008.
Szczur P., „ Vetera et nova” w koncepcji aretologii Klemensa Aleksan-
dryjskiego, „Roczniki Teologiczne” 53 (2006) z. 4, 87-105.
Szczur R, Zasady pedagogii św. Jana Chryzostoma w homiliach antio-
cheńskich, w; Czasy Jana Chryzostoma i jego pasterska pedagogia,
red. N. Widok, Opolska Biblioteka Teologiczna 105, Opole 2008,
s. 167-189.
Szram M., Chrystus jako uosobienie cnot według Orygenesa, w: Droga
doskonalenia chrześcijańskiego w epoce patrystycznej. Zagadnie-
nia wybrane, red. F. Drączkowski — J. Pałucki - M. Szram, Lublin
1997, s. 57-75.
Szram M., Chrystus — Mądrość Boża według Orygenesa, Lublin 1997.
Szram M., Pokora — „ matka cnót” (μήτηρ αρετών) w ujęciu Bazylego
Wielkiego i Jana Chryzostoma, „Roczniki Teologiczne” 51 (2004)
z. 4, 43-64.
Szram M., Pokora w walce z pychą —fundamentalny spor moralno-
-duchowy w rozumieniu Ojców Kapadockich i Jana Chryzostoma,
VoxP 33 (2013) t. 59, 531-545.
Szram M., Terminologia dotycząca pokory i pychy w pismach greckich
Ojców Kościoła IV wieku, VoxP 32 (2012) t. 58, s. 327-342.
Szymusiak J.M., Eléments de théologie de l9homme selon saint Grégoire
de Nazianze, Roma 1963.
Szymusiak J.M., Grzegorz Teolog. U źródeł chrześcijańskiej myśli IV
wieku, Starożytna Myśl Chrześcijańska 1, Poznań 1965.
Spidlik T., La sophiologie de S. Basile, Roma 1961.
236
Bibliografia
Špidlik T, La theoria et la praxis chez Grégoire de Nazianze, StPatr 14
(1976)358-364.
Thieme K., Die christliche Demut. Eine historische Untersuchung zur
theologischen Ethik, t. 1. Wortgeschichte und die Demut bei Jesus,
Giessen 1906.
Thieme K., Die ταπεινωφροσύνη Philipper 2 und Römer 12, „Zeitschrift
für die neutestamentliche Wissenschaft” 8 (1907) 9-33.
Tremblay J., St. John Chrysostom and the beatitudes, „Nicolaus. Ri-
vista di Teologia ecumenieo-patristica. Nuova Serie” 25 (1998)
199-217.
Trossen B„ Das Kind als Beispiel der Demut im Evangelium (Luk. 9,
48), „Theologie und Glaube” 6 (1914) 742-752.
Ts amis D.G., The Teaching of Gregory Nazianzen on Moderation
(mesotes), „Kleronomia” 1 (1969) 275-284.
Tsitsinkos S.K., To chrysostomiko ethos: hoi aretes kata ton Hagio Io-
anne to Chrysostomo, Thessalonike 2001.
Uciecha A., Grzechy glówne i metody walki z nimi w homiliach šw.
Jana Chryzostoma na 1 Hst sw. Pawla do Koryntian, VoxP 21
(2001) t. 40-41, 247-262.
Uleyn A., La doctrine morale de saint Jean Chrysostome dans le
„ Commentaire sur saint Matthieu ” et ses ajfinités avec la diatribe,
„Revue de PUniversité d’Ottawa” 27 (1957) 5-25. 99-140.
Unnick van W.C., Zur Bedeutung von ταπεινούν την ψυχήν bei den
Apostolischen Vätern, „Zeitschrift für die neutestamentliche Wissen-
schaft” 44 (1952/53) 250-255.
Vacchina M.G., San Giovanni Crisostomo: L'etica del filosofo cris-
tiano come pratica dell'agape, w: L'etica cristiana nei secoli III
e IV: eredità e confronti. XXIV Incontro di studiosi dell 'antichità
cristiana, 4֊6 maggio 1995, Studia Ephemeridis „Augustiniánům”
53, Roma 1996, s. 513-522.
Völker W., Das Vollkommenheitsideal des Origenes, Tübingen 1931.
Völker W., Gregor von Nyssa als Mystiker, Wiesbaden 1955.
Wendel C., Die ταπεινότης des griechischen Schreibermonches^
„Byzantinische Zeitschrift” 43 (1950) 259-266.
Widok N., Akomodacja misyjna w teorii ipraktyce Klemensa Aleksan-
dryjskiego, Opole 1992.
Widok N., L'aspetto antropologico della legge di natura in Gregorio di
Nazianzo, StPatr 41 (2006) 415-423.
Bibliografia
237
Widok N., Troska Jana Chryzostoma o grzeszników, w: Czasy Jana
Chryzostoma i jego pasterska pedagogia, red. N. Widok, Opolska
Biblioteka Teologiczna 105, Opole 2008, s. 233-244.
Wipszycka E., Egipt — ojczyzna mnichów, w: Apoftegmaty Ojców Pu-
styni, t. 1. Gerontikon, ŹM 4, Kraków — Tyniec 1994, s. 18-34.
Witek S., Interpretacja pokory w patrystyce zachodniej, „Roczniki
Teologiczno-Kanoniczne” 17 (1970) z.3, 5-24.
Witek S., Koncepcje pokory w patrystyce Wschodu, „Analecta Craco-
viensia” 2 (1970) 257-278.
Zachhuber J., Human nature in Gregory ofNyssa. Philosophical back-
ground and Theological Significance, „Vigiliae Christianae” Supple-
mentum 46, Leiden - Boston - Köln 2000.
Zagórski O., Ai σωτηρίας οδοί. Model doskonalenia chrześcijańskie-
go w świetle ekshortacjipastoralnych Grzegorza z Nazjanzu, Toruń
2007.
Zagórski D., Ideał μεσότης w pismach Klemensa Aleksandryjskiego,
Lublin 2001 (mps KUL).
Zagórski D., Jak posiadać, by nie przekroczyć miary? Realizacja idea-
łu μεσότης w posługiwaniu się dobrami materialnymi według Kle-
mensa Aleksandryjskiego, w: Historia świadectwem czasów, red.
W. Bielak - S. Tylus, Lublin 2006, s. 599-612.
Zagórski D., The Model of the Perfect Christian in the Writings of
Gregory ofNazianzuSy StPatr 51 (2011) 63-75.
Zagórski D. Realizacja ideału μεσότης w życiu małżeńskim i rodzin-
nym według Klemensa Aleksandryjskiego, „Roczniki Teologiczne”
52 (2005) z. 4, 5-24.
Zagórski D., Recepcja Arystotelesowskiego ideału μεσότης w doktry-
nie Klemensa Aleksandryjskiego. Problem definicji, „Roczniki Teo-
logiczne” 51 (2004) z. 4, 5-42.
Zagórski D., Współpraca człowieka z łaską Bożą w ujęciu Jana Chry-
zostomay „Teologia Patrystyczna 5 (2008) 27-47.
Zgraja B., Ideał żony w homiliach Jana Chryzostoma, „Studia Elblą-
skie” 13 (2012) 153-164.
238
Bibliografia
III. Pomoce
The Anchor Bible Dictionary, red. D.N.Freedman, t. 1-6, New York
1992.
L ’année philologique. Bibliographie critique et analytique gréco-latine,
red. J. Marouzeau i in., Paris 1924/26-
Bibel Theologisches Wörterbuch, red. J. Bauer ֊֊ J. Marböck ֊ K.M.
WoscHiTz, Graz — Wien - Köln 1994.
Biblia Patristica. Index des citations et allusions bibliques dans la
littérature patristique, red. J. Allenbach i in., t.1-7, Paris 1975-
2000.
Bibliographia Patristica, red. W. Schneelmecher i in., Berlin 1959-
1997.
The Brill Dictionnary of Gregory of Nyssa, red. L.-F. Mateo-Seco —
G. Maspero, Supplements to Vigiliae christianae 99, Leiden 2010.
Cassin M., Chronique bibliographique Grégoire deNysse (2000-2007),
„Adamantius” 14 (2008) 410-419.
Clovis Patrum Graecorum, red. M. Geerard, t. 1-5, Tumhout 1974-
1987.
Dictionnaire de spiritualité ascétique et mystique, red. M. Viller -
F. Cavallera — J. de Guibert, t. 1-17, Paris 1932-1995.
Dizionario patristico e di antichità cristiane, red. A. di Berardino,
t. 1-3, Genova 1983-1988.
Encyklopedia Katolicka. Wykaz skrótów, opr. J. Warmiński - E. Gigile-
wicz - R. Sawa, Lublin 1993.
Ephemerides Theologicae Lovanienses „Elenchus Bibliographicus’\
Louvain 1924-
Figiel L, Patrystyka w czasopismach, VoxP 19 (1999) t. 36-37, 633-
659; 20 (2000) t. 38-39, 703-732; 21 (2001) t. 40-41, 597-644; 22
(2002) t. 42-43, 705-740; 23 (2003) t. 44-45, 657-690; 24 (2004)
t. 46-47, 765-806; 25 (2005) t. 48, 495-540; 27 (2007) t. 50-51,
769-834; 29 (2009) t. 53-54, 887-983; 32 (2012) t. 58, 419-486.
Lampe G.W.H. , A Patristic Greek Lexicon, Oxford 1978.
Léon-Dufour X., Słownik Nowego Testamentu, tłum. z franc. K. Roma-
niuk, Poznań 1986.
Liddell H.G. — Scott R., Greek-English Lexicon, Oxford 1940.
Bibliografia
239
LoNGOSZ S., Patrystyka w czasopismach 1987, VoxP 8 (1988) t. 14,
507-532.
Longosz S., Polska bibliografia antyku chrześcijańskiego, VoxP 11-12
(1991-1992) t. 20-23, 557-560.
Longosz S., Polskojęzyczna bibliografia antyku chrześcijańskiego
1900-1993, w: Sz. Pieszczoch, Patrologia, t. 1, Gniezno 19942,
s. 201-280.
Narecki K., Słownik terminów arys tot el es owy ch, w: Arystoteles,
Dzieła wszystkie, t. 7, Warszawa 1994, s. 11-127.
Naumowicz J. — Longosz S., Polska bibliografia antyku chrześcijańskie-
go, VoxP 13-15 (1993-1995) t. 24-29, 591-638; 16 (1996) t. 30-31,
605-628; 17 (1997) t. 32-33, 515-542; 18 (1998) t. 34-35, 633-660;
19 (1999) t. 36-37, 603-632; 20 (2000) t. 38-39, 653-686; 21 (2001)
t. 40-41, 569-596; 22 (2002) t. 42-43, 639-664; 23 (2003) t. 44-45,
625-648; 24 (2004) t. 46-47, 733-764; 25 (2005) t. 48, 459-468; 27
(2007) t. 50-51, 737-758; 29 (2009) t. 53-54, 813-868; 32 (2012)
t. 58, 373-418.
The New International Dictionary of New Testament Theology, red.
C. Brown, , t. 1-3, Exeter — De von 1975-1978.
Nuovo dizionario patristico e di antichità cristiane, t. 1-3, red. A. di
Berardino, Genova ֊ Milano 2006-2008.
Popowski R., Wielki słownik grecko-polski Nowego Test amen tu, War-
szawa 1995.
Reale G., Historia filozofii starożytnej, tłum. E.L Zieliński, t. 1-5, Lub-
lin 1993-2002.
Słownik grecko-polski red. Z. Àbramowiczówna, t. 1-4, Warszawa
1958-1965.
Słownik teologii biblijnej, red. X. Léon-Dufour, tłum. z franc. K. Ro-
maniuk, Poznań — Warszawa 1985.
Spicq C., Theological Lexicon of the New Testament, t. 1-3, Peabody
Mass. 1994.
Stawiszyński W., Bibliografia patrystyczna 1901-2004. Polskie tłuma-
czenia tekstów starochrześcijańskich pierwszego tysiąclecia, Kra-
ków 2005.
Szymusiak J.M. — Starowieyski M., Słownik wczesnochrześcijańskiego
piśmiennictwa, Poznań 1971.
Theologische Realenzyklopädie, red. G. Krause — G. Müller i in.,
t. 1-36, Berlin — New York 1977-2004.
240
Bibliografia
Theologisches Handwörterbuch zum Alten Testament, red. E. Jenni ֊
C. Westermann, t. 1-2, München 1971.
Theologisches Wörterbuch zum Neuen Testament, red. G. Kittel —
G. Friedrich, t. 1-10, Stuttgart 1933-1979 (= Theological Dictio-
nary of the New Testament, t. 1-10, Michigan 1964-1976).
Trisoglio F., S. Gregorio di Nazianzo scrittore e teologo in quaranta
anni di ricerche (1925-1965), „Rivista di storia e letteratura religio-
sa” 8 (1972) 341-374.
The Virtue of Humility
in the Teaching of the Fourth-Century
Greek Fathers
(Summary)
The object of this study is to present a comparative synthesis
of the teachings on the virtue of humility preserved in the writings
of the prominent fourth-century Greek Fathers: the Cappadocians
and John Chrysostom. Through their work they have managed to
compile a comprehensive summary of the early Christian doctrine
of humility, deriving from the biblical message and the theory and
practice of early Christian monasticism. One finds the reminis-
cences of these ideas, developed within the Eastern Church, in the
person of St. Augustine ֊ the main Latin theologian of humility
of that time.
The afore-mentioned Greek theologians of the fourth century
- alike their third and fourth century predecessors, Clement and
Origen, who represented the backdrop of Hellenistic Alexandria
- besides emphasizing the peculiar Christian attitude of humility
and its religious and spiritual dimension, attempted to define it
on philosophical terms as an ethical virtue. To achieve this goal
they had to make profound use of ancient philosophy and its in-
242
Summary
dispensable conceptual resources (despite the fact that it did not
differentiate ethically such a positive attitude of humility as a vir-
tue) and the vocabulary fixed during the classical Greek period
(especially terms such as: μεσάτης, άτυφία, μεγαλοψυχία or
απάθεια), which was conditioned by the policy of missionary
accommodation.
The fourth-century Greek Church Fathers’ thought concer-
ning the virtue of humility was dominated by the idea expressed
by Basil in his 20th homily About humility, humility is belittling
self-importance and taking pride in God - the Creator of all the
world and the Donor of salvation. Such was the idiosyncratic
manner of thinking among the Eastern theologians who were
convinced that one cannot recount on the division between nature
and grace, because everything that man has, he received from
God — including ability itself along with the time and strength to
make use of it. Corollary, what is commonly called „nature”, has
also its source in God’s grace. The recognition of this regulari-
ty, and the consistent with it behaviour, effectively protects man
from falling prey to pride, consolidates him in his humble attitude
before God and the people, and enables to appreciate in a new
enhanced manner the ancient attitude of the ,just pride” (μεγα-
λοψυχία), adding to the Aristotelian concept a new meaning and
the necessary religious context.
The offered analysis of such views regarding the nature of
humility, understood as virtue, allows to specify the common and
prevalent elements in the attempts made by various Greek Fa-
thers to define this virtue, and to emphasize the petite differences,
or rather a slightly different emphasis put on presenting its pecu-
liarity. The humility is seen in the works of all these authors as
one of the essential virtues in Christian life, which comprises of
establishing the correct relationship with God and then with other
people. Since man is a creature himself, the relationship — in the
name of truth and justice ֊ must be only that of humility before
Summary
243
and obedience to God, from whom finally all things come. This
comes alongside with the unpresumptuous attitude towards other
people, who also created in the same way, occupy an appropriate
place to God and to each other, as brothers and sisters. So under-
stood humility excludes the attitude of pride and arrogance, but
doesn’t interfere with praising their own achievements, as long as
they are related to God and the driving force of these accomplish-
ments is attributed to Him.
All of the analyzed authors attempted to combine in their
definitions of humility two elements difficult to reconcile: mo-
deration deriving from the ideal of μεσάτης, and the typical to
Christians evangelical radicalism. According to the first assump-
tion, humility is an attitude of moderation in life, exclusion of
extreme reactions, retaining peace both in the face of success and
misfortune, just as it was in the propagated by the stoicism ideal
of απάθεια. The Scriptural premises dictated at the same time
recognition of a certain radical and peculiar lack of moderation
in the virtue of humility, which consisted of humbling oneself
not only before God but also in front of equals, or even lower
standing than oneself. While the extant texts of Gregory of Na-
zianzus and Gregory of Nyssa seem to be dominated by the first
of these, the writings of Basil the Great and John Chrysostom
contain a number of statements indicating the prevailing role of
the radicalism in determining the essence of humility. However,
one should remember about the exact understanding of measure
by Christian authors. Its indicator was not man, but God — „the
highest measure”, which could demand radical behaviour from
man, in this case — extreme humility. Hence, the ancient concept
of measure became synonymous with radical behaviour proposed
by the teaching of the Gospel as a sort of „God’s measure”.
The preserved writings of discussed authors demonstrate
elsewhere a lack of such firmness in emphasizing humility as an
exceptional virtue. However, it seems implausible to draw any
244
Summary
finite conclusions on this basis, because the way of dealing with
aretology by these theologians was not that of a systematic nature
of a lecture, but depended in large part on the chosen pastoral
goals and remained in the service of exegesis of the specific bib-
lical passages. The least about humility, without discriminating
it from the background of other virtues, spoke Gregory of Na-
zianzus; in a different manner, but always with a special defe-
rence, rated it in relation to other virtues Gregory of Nyssa; yet
more strongly exposed it Basil the Great. Most space and praises
of humility was devoted to it by John Chrysostom who was —
alike the Desert Fathers — convinced that it is both the foundation
and the beginning, as well as the culmination of the road to im-
provement, just as the protection of the already attained virtues.
Accordingly to the discussed in this book authors, one thing was
certain: man’s main downside, which is pride, can be defeated
solely by the power of humility ֊ the one virtue opposed to it. For
a man, the one perfect model of this virtue is Christ - the Incar-
nated God — in his far-reaching kenosis, extending to the limits of
taking the last place on the earth.
Translated by Michał Matusiak
Bayerische
StaatsbibUotV
München |
| any_adam_object | 1 |
| author | Szram, Mariusz 1965- |
| author_GND | (DE-588)1125892102 |
| author_facet | Szram, Mariusz 1965- |
| author_role | aut |
| author_sort | Szram, Mariusz 1965- |
| author_variant | m s ms |
| building | Verbundindex |
| bvnumber | BV043433894 |
| contents | Bibliogr. s. 209-240 |
| ctrlnum | (OCoLC)975164902 (DE-599)BVBBV043433894 |
| era | Geschichte 300-400 gnd |
| era_facet | Geschichte 300-400 |
| format | Book |
| fullrecord | <?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?><collection xmlns="http://www.loc.gov/MARC21/slim"><record><leader>00000nam a2200000 c 4500</leader><controlfield tag="001">BV043433894</controlfield><controlfield tag="003">DE-604</controlfield><controlfield tag="005">20170530</controlfield><controlfield tag="007">t|</controlfield><controlfield tag="008">160307s2014 xx |||| 00||| pol d</controlfield><datafield tag="020" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">9788377028087</subfield><subfield code="9">978-83-7702-808-7</subfield></datafield><datafield tag="020" ind1=" " ind2=" "><subfield code="z">8377028085</subfield><subfield code="9">8377028085</subfield></datafield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(OCoLC)975164902</subfield></datafield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(DE-599)BVBBV043433894</subfield></datafield><datafield tag="040" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-604</subfield><subfield code="b">ger</subfield><subfield code="e">rda</subfield></datafield><datafield tag="041" ind1="0" ind2=" "><subfield code="a">pol</subfield></datafield><datafield tag="049" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-12</subfield></datafield><datafield tag="084" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">OST</subfield><subfield code="q">DE-12</subfield><subfield code="2">fid</subfield></datafield><datafield tag="100" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">Szram, Mariusz</subfield><subfield code="d">1965-</subfield><subfield code="e">Verfasser</subfield><subfield code="0">(DE-588)1125892102</subfield><subfield code="4">aut</subfield></datafield><datafield tag="245" ind1="1" ind2="0"><subfield code="a">Cnota pokory w nauczaniu greckich Ojców Kościoła IV wieku</subfield><subfield code="c">Mariusz Szram ; Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Instytut Historii Kościoła i Patrologii</subfield></datafield><datafield tag="246" ind1="1" ind2="3"><subfield code="a">The virtue of humility in the teaching of the fourth-century Greek Fathers</subfield></datafield><datafield tag="264" ind1=" " ind2="1"><subfield code="a">Lublin</subfield><subfield code="b">Wydawnictwo KUL</subfield><subfield code="c">2014</subfield></datafield><datafield tag="300" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">252 s.</subfield><subfield code="c">22 cm</subfield></datafield><datafield tag="336" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">txt</subfield><subfield code="2">rdacontent</subfield></datafield><datafield tag="337" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">n</subfield><subfield code="2">rdamedia</subfield></datafield><datafield tag="338" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">nc</subfield><subfield code="2">rdacarrier</subfield></datafield><datafield tag="505" ind1="8" ind2=" "><subfield code="a">Bibliogr. s. 209-240</subfield></datafield><datafield tag="546" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">Zusammenfassung auf Englisch unter dem Titel: The virtue of humility in the teaching of the fourth-century Greek Fathers</subfield></datafield><datafield tag="648" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Geschichte 300-400</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Pokora / chrześcijaństwo</subfield><subfield code="2">jhpk</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Ojcowie Kościoła greccy</subfield><subfield code="2">jhpk</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1=" " ind2="4"><subfield code="a">Patrologia / historia / 4 w</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1=" " ind2="4"><subfield code="a">Pokora / teologia / chrześcijaństwo / historia / 4 w</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1=" " ind2="4"><subfield code="a">Pokora / chrześcijaństwo</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1=" " ind2="4"><subfield code="a">Ojcowie Kościoła greccy</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Kirchenväter</subfield><subfield code="0">(DE-588)4030763-3</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Demut</subfield><subfield code="0">(DE-588)4125582-3</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="651" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Griechenland</subfield><subfield code="g">Altertum</subfield><subfield code="0">(DE-588)4093976-5</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="0"><subfield code="a">Griechenland</subfield><subfield code="g">Altertum</subfield><subfield code="0">(DE-588)4093976-5</subfield><subfield code="D">g</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="1"><subfield code="a">Kirchenväter</subfield><subfield code="0">(DE-588)4030763-3</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="2"><subfield code="a">Demut</subfield><subfield code="0">(DE-588)4125582-3</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="3"><subfield code="a">Geschichte 300-400</subfield><subfield code="A">z</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2=" "><subfield code="5">DE-604</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">SWB Datenaustausch</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=028851573&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Inhaltsverzeichnis</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB Muenchen 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=028851573&sequence=000005&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Literaturverzeichnis</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB Muenchen 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=028851573&sequence=000006&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Abstract</subfield></datafield><datafield tag="940" ind1="1" ind2=" "><subfield code="n">oe</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">200.9</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">09015</subfield><subfield code="g">438</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">200.9</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">09015</subfield><subfield code="g">38</subfield></datafield><datafield tag="943" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-028851573</subfield></datafield></record></collection> |
| geographic | Griechenland Altertum (DE-588)4093976-5 gnd |
| geographic_facet | Griechenland Altertum |
| id | DE-604.BV043433894 |
| illustrated | Not Illustrated |
| indexdate | 2025-01-31T19:04:38Z |
| institution | BVB |
| isbn | 9788377028087 |
| language | Polish |
| oai_aleph_id | oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-028851573 |
| oclc_num | 975164902 |
| open_access_boolean | |
| owner | DE-12 |
| owner_facet | DE-12 |
| physical | 252 s. 22 cm |
| publishDate | 2014 |
| publishDateSearch | 2014 |
| publishDateSort | 2014 |
| publisher | Wydawnictwo KUL |
| record_format | marc |
| spelling | Szram, Mariusz 1965- Verfasser (DE-588)1125892102 aut Cnota pokory w nauczaniu greckich Ojców Kościoła IV wieku Mariusz Szram ; Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Instytut Historii Kościoła i Patrologii The virtue of humility in the teaching of the fourth-century Greek Fathers Lublin Wydawnictwo KUL 2014 252 s. 22 cm txt rdacontent n rdamedia nc rdacarrier Bibliogr. s. 209-240 Zusammenfassung auf Englisch unter dem Titel: The virtue of humility in the teaching of the fourth-century Greek Fathers Geschichte 300-400 gnd rswk-swf Pokora / chrześcijaństwo jhpk Ojcowie Kościoła greccy jhpk Patrologia / historia / 4 w Pokora / teologia / chrześcijaństwo / historia / 4 w Pokora / chrześcijaństwo Ojcowie Kościoła greccy Kirchenväter (DE-588)4030763-3 gnd rswk-swf Demut (DE-588)4125582-3 gnd rswk-swf Griechenland Altertum (DE-588)4093976-5 gnd rswk-swf Griechenland Altertum (DE-588)4093976-5 g Kirchenväter (DE-588)4030763-3 s Demut (DE-588)4125582-3 s Geschichte 300-400 z DE-604 SWB Datenaustausch application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=028851573&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Inhaltsverzeichnis Digitalisierung BSB Muenchen 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=028851573&sequence=000005&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Literaturverzeichnis Digitalisierung BSB Muenchen 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=028851573&sequence=000006&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Abstract |
| spellingShingle | Szram, Mariusz 1965- Cnota pokory w nauczaniu greckich Ojców Kościoła IV wieku Bibliogr. s. 209-240 Pokora / chrześcijaństwo jhpk Ojcowie Kościoła greccy jhpk Patrologia / historia / 4 w Pokora / teologia / chrześcijaństwo / historia / 4 w Pokora / chrześcijaństwo Ojcowie Kościoła greccy Kirchenväter (DE-588)4030763-3 gnd Demut (DE-588)4125582-3 gnd |
| subject_GND | (DE-588)4030763-3 (DE-588)4125582-3 (DE-588)4093976-5 |
| title | Cnota pokory w nauczaniu greckich Ojców Kościoła IV wieku |
| title_alt | The virtue of humility in the teaching of the fourth-century Greek Fathers |
| title_auth | Cnota pokory w nauczaniu greckich Ojców Kościoła IV wieku |
| title_exact_search | Cnota pokory w nauczaniu greckich Ojców Kościoła IV wieku |
| title_full | Cnota pokory w nauczaniu greckich Ojców Kościoła IV wieku Mariusz Szram ; Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Instytut Historii Kościoła i Patrologii |
| title_fullStr | Cnota pokory w nauczaniu greckich Ojców Kościoła IV wieku Mariusz Szram ; Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Instytut Historii Kościoła i Patrologii |
| title_full_unstemmed | Cnota pokory w nauczaniu greckich Ojców Kościoła IV wieku Mariusz Szram ; Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Instytut Historii Kościoła i Patrologii |
| title_short | Cnota pokory w nauczaniu greckich Ojców Kościoła IV wieku |
| title_sort | cnota pokory w nauczaniu greckich ojcow kosciola iv wieku |
| topic | Pokora / chrześcijaństwo jhpk Ojcowie Kościoła greccy jhpk Patrologia / historia / 4 w Pokora / teologia / chrześcijaństwo / historia / 4 w Pokora / chrześcijaństwo Ojcowie Kościoła greccy Kirchenväter (DE-588)4030763-3 gnd Demut (DE-588)4125582-3 gnd |
| topic_facet | Pokora / chrześcijaństwo Ojcowie Kościoła greccy Patrologia / historia / 4 w Pokora / teologia / chrześcijaństwo / historia / 4 w Kirchenväter Demut Griechenland Altertum |
| url | http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=028851573&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=028851573&sequence=000005&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=028851573&sequence=000006&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |
| work_keys_str_mv | AT szrammariusz cnotapokorywnauczaniugreckichojcowkosciołaivwieku AT szrammariusz thevirtueofhumilityintheteachingofthefourthcenturygreekfathers |