Węgry: zespół osadniczy na ograniczu pomorsko-pruskim w XI-XII w.
Saved in:
| Main Authors: | , |
|---|---|
| Format: | Book |
| Language: | Polish |
| Published: |
Malbork
Muzeum Zamkowe
2015
|
| Subjects: | |
| Online Access: | Inhaltsverzeichnis Literaturverzeichnis Abstract |
| Item Description: | Bibliografie Seite [191]-203. - Zusammenfassung in Englisch |
| Physical Description: | 268 Seiten Illustrationen, Karten, Diagramme 30 cm 6 Postkarten beigelegt in einem Umschlag : Wybór najcenniejszych zabytków |
| ISBN: | 9788360518786 |
Staff View
MARC
| LEADER | 00000nam a2200000 c 4500 | ||
|---|---|---|---|
| 001 | BV043338608 | ||
| 003 | DE-604 | ||
| 005 | 20241119 | ||
| 007 | t| | ||
| 008 | 160203s2015 xx a||| |||| 00||| pol d | ||
| 020 | |a 9788360518786 |9 978-83-60518-78-6 | ||
| 035 | |a (OCoLC)967941712 | ||
| 035 | |a (DE-599)BVBBV043338608 | ||
| 040 | |a DE-604 |b ger |e rda | ||
| 041 | 0 | |a pol | |
| 049 | |a DE-12 | ||
| 084 | |a 7,41 |2 ssgn | ||
| 100 | 1 | |a Haftka, Mieczysław |e Verfasser |4 aut | |
| 245 | 1 | 0 | |a Węgry |b zespół osadniczy na ograniczu pomorsko-pruskim w XI-XII w. |c Mieczysław Haftka, Sławomir Wadyl we współpracy z Danielem Makowieckim i Katarzyną Pińską |
| 246 | 1 | 3 | |a Węgry. The settlement complex in the Pomeranian-Prussian borderland in the 11th-12th c. |
| 264 | 1 | |a Malbork |b Muzeum Zamkowe |c 2015 | |
| 300 | |a 268 Seiten |b Illustrationen, Karten, Diagramme |c 30 cm |e 6 Postkarten beigelegt in einem Umschlag : Wybór najcenniejszych zabytków | ||
| 336 | |b txt |2 rdacontent | ||
| 337 | |b n |2 rdamedia | ||
| 338 | |b nc |2 rdacarrier | ||
| 500 | |a Bibliografie Seite [191]-203. - Zusammenfassung in Englisch | ||
| 648 | 7 | |a Geschichte 1000-1200 |2 gnd |9 rswk-swf | |
| 650 | 7 | |a Osadnictwo człowieka / Polska / Węgry (województwo pomorskie) / średniowiecze |2 jhpk | |
| 650 | 7 | |a Wykopaliska archeologiczne / Polska / Węgry (województwo pomorskie) |2 jhpk | |
| 650 | 0 | 7 | |a Siedlung |0 (DE-588)4054858-2 |2 gnd |9 rswk-swf |
| 651 | 7 | |a Węgry (Polska, województwo pomorskie) / średniowiecze |2 jhpk | |
| 651 | 7 | |a Węgry (Polska, województwo pomorskie) / zabytki |2 jhpk | |
| 651 | 7 | |a Woiwodschaft Pommern |0 (DE-588)4596759-3 |2 gnd |9 rswk-swf | |
| 655 | 7 | |0 (DE-588)4143413-4 |a Aufsatzsammlung |2 gnd-content | |
| 689 | 0 | 0 | |a Woiwodschaft Pommern |0 (DE-588)4596759-3 |D g |
| 689 | 0 | 1 | |a Siedlung |0 (DE-588)4054858-2 |D s |
| 689 | 0 | 2 | |a Geschichte 1000-1200 |A z |
| 689 | 0 | |5 DE-604 | |
| 700 | 1 | |a Wadyl, Sławomir |d ca. 20./21. Jh. |e Verfasser |0 (DE-588)1162859458 |4 aut | |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB Muenchen 19 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=028758573&sequence=000004&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Inhaltsverzeichnis |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB Muenchen 19 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=028758573&sequence=000005&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Literaturverzeichnis |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB Muenchen 19 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=028758573&sequence=000006&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Abstract |
| 940 | 1 | |n oe | |
| 942 | 1 | 1 | |c 930.1 |e 22/bsb |f 09021 |g 438 |
| 943 | 1 | |a oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-028758573 | |
Record in the Search Index
| _version_ | 1816163525245009920 |
|---|---|
| adam_text |
Spis tresci
Przedmowa / 9
WPROWADZENIE / 11
1. Zarys dziejów badan archeologicznych zespoiu osadniczego / 12
2. Uklad i zaiozenia merytoryczne pracy /17
3. Charakterystyka i krytyka zródel / l8
ROZDZIAL I. ReZULTATY BADAN I STRATYGRAFIA KULTUROWA / 21
ROZDZIAL II. PrZYRODNICZE I KULTUROWE UWARUNKOWANIA LOKALIZACJI
ZESPOLU OSADNICZEGO / 51
ROZDZIAL III. STRUKTURA I ORGANIZACJA PRZESTRZENNA / 6l
1. Zagospodarowanie przestrzenne (proba rekonstrukcji topografii) / 62
1.1. Gród / 62
1.2. Podgrodzie / 63
1.3. Osady otwarte / 64
2. Naturalne warunki obronne kompleksu osadniczego / 65
3. Umocnienia obronne / 66
3.1. Umocnienia grodu / 67
3.2. Umocnienia podgrodzia / 70
4. Zabudowa i zagospodarowanie grodu / 72
5. Osadnictwo na podgrodziu / 75
6. Trakty komunikacyjne i bramy wjazdowe / 77
7. Problem przystani / 78
8. Problem (braku) cmentarzyska / 79
ROZDZIAL IV. ZyCIE CODZIENNE MIESZKANCÓW ZESPOLU OSADNICZEGO W SWIE-
TLE ZRÓDEL ARCHEOLOGICZNYCH / 8l
1. Ceramika / 82
1.1. Zaiozenia metodyczne analizy / 82
1.2. Podstawazródlowa. Charakterystyka zródel i kontekst osadniczy / 88
1.3. Technologia i technika produkcji naczyn / 93
1.4. Morfología naczyn / lOO
1.5. Ornamentyka / ll6
1.6. Zwiqzki chronologiczno-przestrzenne ceramiki / 123
2. Charakterystyka gospodarcza oraz poziom zycia codziennego. Grupy funkcjonalne A-E / 130
2.1. Wyposazenie gospodarstw domowych (grupa funkcjonalna A) / 132
2.2. Przedmioty zwiqzane z wytwórczosciq i zajgciami niewytwórczymi (grupa funkcjonalna B) / 139
2.3. Narzqdzia wielofunkcyjne (grupa funkcjonalna C) / 147
2.4. Przedmioty zwiqzane ze zdobywaniem pozywienia, rolnictwem, hodowlq i rybolówstwem (grupa
funkcjonalna D) / 151
2.5. Wyposazenie osobiste (grupa funkcjonalna E) / 153
2.6. Zabawki (grupa funkcjonalna F) / 163
ROZDZIAL V. CHRONOLOGIA FUNKCJONOWANIA ZESPOLU OSADNICZEGO / 165
1. Datowanie grodu / 166
1.1. Fazaprzedgrodowa. Przeslanki datowania / 166
1.2. Faza grodowa. Podstawy datowania / 167
1.2.1. Ceramika / 167
1.2.2. Pozaceramiczne wyznaczniki chronologii / 168
1.2.3. Wyniki datowania bezwzglgdnego / 170
1.3. Faza postgrodowa. Przeslanki wymznienia / 173
2. Datowanie podgrodzia / 173
3. Podsumowanie / 174
ROZDZIAL VI. WCZESNOSREDNIOWIECZNY ZESPÓL OSADNICZY W W^GRACH
I JEGO ROLA W KONTEKSCIE KSZTALTOWANIA SI^ POGRANICZA POMORSKO-PRU-
SKIEGO / 175
1. Kontekst kulturowy i polityczny powstania i funkcjonowania zespolu osadniczego / 176
1.1. Poczqtki wczesnosredniowiecznego osadnictwa na Zulawach Wislanych i Pojezierzu llawskim. Pro-
blem ksztaltowania sif Struktur osadniczych orazprzynaleznosc etnokulturowa / 176
1.2. Poczqtki pañstwowej organizacji na Pomorzu Wschodnim i ich nastfpstwa na wschodnim brzegu dol-
nej Wisly / 178
1.3. Powstanie, rozwój i upadekgrodu w Wggrach / 180
2. Funkcja zespolu osadniczego w W^grach i jego rola w kontekscie funkcjonowania pomorskiego osad-
nictwa na obszarze prawobrzeznego dorzecza dolnej Wisly / l8l
2.1. Funkcja zespolu osadniczego / 181
2.2. Zwiqzki kulturowe i kontakty handlowe / 183
2.3. Rola i znaczenie Nogatu dla rozwoju zespolu osadniczego w Wggrach / 184
Zakoñczenie / 187
Bibliografía / 191
WijGRY. The settlement complex in the Pomeranian-Prussian border-
land IN THE 11th—12th C. / 205
Tablice / 211
Daniel Makowiecki
Fauna wczesnosredniowieczna i jej znaczenie u ludnosci zespolu
OSADNICZEGO W W^GRACH / 235
Katarzyna Pinska
ROSLINY W GOSPODARCE MIESZKANCÓW ZESPOLU OSADNICZEGO W W^GRACH / 257
Bibliografía
Skróty
AP --- Archeologia Polski
HKM - Historia kultury materialnej Polski w zarysie, t. 1: Od VII do XII wieku, red.
M. Dembihska, Z. Podwinska, Wrodaw-Warszawa-Krakow-Gdansk
HP - Historia Pomorza. Tom I do roku 1466, red. G. Labuda, Poznan
MAMZM - Maszynopis w Archiwum Muzeum Zamkowego w Malborku
PomA - Pomorania Antiqua
SlAnt - Slavia Antiqua
Szczecin - Szczecin we wczesnym sredniowieczu. Wzgörze zamkowe, red. E. Cnotliwy,
L. Leciejewicz, W. Losinski, Wrodaw-Warszawa-Krakow-Gdansk-Lodz
ZH - Zapiski Historyczne
Antoniewicz J., Okulicz J.
1958 Sprawozdanie zprac wykopaliskowych przepro-
wadzonych w latach 1951-1954 w Jeziorku, pow.
Gizycko, Materialy Starozytne, t. 3, s. 7-69.
Arbman H.
1943 Birka I. Die Gräber, Uppsala.
Belz R.
1893 Wendische Alterhümer; Jahrbücher der Ve-
reins für Mecklenburgische Geschichte und
Altertumskunde, Bd. 58, s. 173-231.
Bertram H.
1907 Die Entwickelung des Deich- und Entwässe-
rungswesens im Gebiet des heutigen Danziger
Deichverbandes seit dem Mten Jahrhundert,
Danzig.
Biermann F.
2006 Sypniewo: ein frühmittelalterlicher Burg-sie-
dlungkomplex in Nordmasowien, Teil 1, Be-
funde, Funde und Kulturhistorische Bewer-
tung, Archeologia Mazowsza i Podlasia.
Studia i Materialy, t. 4, Warszawa.
Bindemann H.
1903 Die Abzweigung der Nogat von der Weichsel,
Danzig.
Bogucki M.
2010 Miydzy wagq a mieczem. Kupcy wikinscy
w swietle zródel pisanych i archeologicznych,
Pruthenia, t. 5, s. 17-66.
Boguwolski R,. Kola A.
1982 Wczesnosredniowieczny gród w Melnie
w swietle badan wykopaliskowych, Toruñ.
Brzostowicz M.
2002 Bruszczewski zespól osadniczy we wczesnym
sredniowieczu, Poznan.
2014 Stan i potrzeby badan nad konstrukcja-
mi drewnianymi pochodzqcymi z grodzisk
wczesnosredniowiecznych w Polsce, [w:]
D^b wczesnosredniowieczny - zapis pozna-
nia. Badania nad zabezpieczeniem i ochro-
n^ konstrukcji walów grodowych ekspo-
nowanych w Rezerwacie Archeologicznym
Genius loci na Ostrowie Tumskim w Po-
znaniu, red. A. Stempin, W. Olek, Poznan,
s. 49-84.
Buczek K.
1962 Problem organizacji terytorialnej Pomorza
Gdañskiego w XII i XIII wieku, ZH, t. 35,
z. 3-4, s. 137-157.
192
W^GRY. ZeSPÖI OSADNICZY NA POGRANICZU POMORSKO-PRUSKIM W XI-XII W.
Buko A.
1990 Ceramika wczesnopolska. Wprowadzenie do
badah, Wroclaw.
Cammann A.
1939 Die Ordensburg Zantir, Altpreussen, Jg. 4,
H. 1, s. 15-19.
1967 Die Ordensburg Zantir auf dem Schlossberg
von Wengern, Beiträge zur Geschichte West-
preussens, Bd. 1, s. 31-45.
Cehak-Holubowiczowa H.
1954 Trzewiki opolskie, Dawna Kultura, t. 1, z. 1,
s. 7-18.
Chudziak W.
1991a Periodyzacja rozwoju wczesnosredniowiecz-
nej ceramiki z dorzecza dolnej Drwgcy (VII-
XI/XII w.). Podstawy chronologii procesöw
zasiedlenia, Toruh.
1991b Niektöre zwiqzki chronologiczno-przestrzen-
ne wczesnosredniowiecznej ceramiki naczy-
niowej z fedwabna, gmina Lubicz, Acta Uni-
versitatis Nicolai Copernici, Archaeologia
XVII, s. 3-20.
1999 Ze studiöw nad pograniczem slowiahsko-
-baltyjskim we wczesnym sredniowieczu.
Problem przynaleznosci etnokulturowej Po-
mezanii w IX-XI wieku, [w:] Pogranicze pol-
sko-pruskie w czasach sw. Wojciecha. Mate-
rialy z konferencji, 18-19 wrzesieh 1997 r.,
red. M.F. Jagodzihski, Elbing, s. 81-98.
2003 Wczesnosredniowieczna przestrzeh sakral-
na in Culmine na Pomorzu Nadwislahskim,
Mons Sancti Laurentii, 1.1, Toruh.
Chudziak W., Polinski D., Moszczynski W.
1997 Schemat analizy opisowej wczesnosrednio-
wiecznej ceramiki naczyniowej, [w:] Wcze-
snosredniowieczny szlak l^dowy z Kujaw
do Prus (XI wiek). Studia i materialy, red.
W. Chudziak, Toruh, s. 231-243.
Cnotliwy E.
1973 Rzemioslo rogownicze na Pomorzu wczesno-
sredniowiecznym, Wroclaw-Warszawa-Kra-
köw- Gdansk.
1983 Obröbka poroza i kosci, [w:] Szczecin, s. 271-
275.
2001 Wolihskie oprawki stozkowate i cylindryczne.
Zagadnienie funkcji, produkcji, ornamentacji
i dystrybucji, [w:] Instantia est mater doctri-
nae, red. E. Wilgocki, M. Dworaczyk, K. Ko-
walski, A. Porzezihski, S. Slowihski, Szcze-
cin, s. 139-154.
2006 Ornamentyka wczesnosredniowiecznej cera-
miki zgrodziska w Biahgardzie na Pomorzu
Zachodnim, [w:] Swiat Slowian wczesnego
sredniowiecza, red. M. Dworaczyk, A.B. Ko-
walska, S. Mozdzioch, M. R^bkowski, Szcze-
cin-Wroclaw, s. 181-196.
2013 Przedmioty z poroza i kosci z Janowa Pomor-
skiego, Studia nad Truso, t. 2, Elbing.
Cnotliwy E., Leciejewicz L., Tosinski W. (red.)
1983 Szczecin we wczesnym sredniowieczu. Wzgö-
rze zamkowe, Wroclaw-Warszawa-Kraköw-
-Gdahsk-Tödz.
Coles J.
1977 Archeologia doswiadczalna, Warszawa.
CZERSKA B.
1972 Zelazne klucze, klödki i cz$sci zamköw z gro-
du wczesnosredniowiecznego na Oströwku
w Opolu, Wiadomosci Archeologiczne, t. 37,
s. 55-71.
D^browska M.
1978 Obröbka i zastosowanie surowcöw. Obröbka
wlökna, [w:] HKM, s. 177-184.
Dannenberg H.
1876 Die deutschen Münzen der sächsischen und
fränkischen Kaiserzeit, Bd. 1, Berlin.
Dembinska M.
1978a Obröbka wlökna, [w:] HKM, s. 177-184.
1978b Zelazo i metale niezelazne, [w:] HKM,
s. 147-156.
D^bowska B.
2001 Wczesnosredniowieczne cmentarzysko w cer-
kiewniku, Warmihsko-Mazurski Biuletyn
Konserwatorski, R. 3, s. 7-28.
Dlugok^cki W.
1993 Zmiany koryta Wisly i Nogatu pod Bia-
lq Görq od polowy XIII do pierwszej polowy
XVI w. Przyczynek do historii zeglugi wisla-
nej, Rocznik Gdahski, t. 53, z. 2, s, 27-39.
Bibliografía
193
Dlugok^cki W., Haftka M.
2000 Mipdzy Santyrem a Malborkiem. Z dziejöw
osadnictwa wzdluzpölnocno-zachodniej kra-
wpdzi pojezierza Uawskiego w XIII w., [w:]
Gdahskie Studia z Dziejöw Sredniowiecza,
nr 7: Mazowsze, Pomorze, Prusy, red. B. Sli-
wiriski, Gdansk, s. 73-87.
Drozd E.
2013 Zabytki bursztynowe z grodu i osady pozy-
skane podczas badan przy ulicy Czopowej,
Grodzkiej i Tartacznej w Gdahsku, w la-
tach 2006-2010, [w:] XVIII Sesja Pomorzo-
znawcza, vol. 2, red. E. Fudzihska, Malbork,
s. 105-113.
2014 Nowy zbiör zabytköw bursztynowych z tere-
nu grodu gdanskiego pozyskanych podczas
badan przy ul. Grodzkiej i Czopowej w Gdan-
sku w latach 2006-2009, [w:] Bursztyn i zu-
lawskie konteksty kulturowe, red. J. Hochle-
itner, Malbork, s. 47-57.
Drwal J.
2000 The Significance of man’s activity in chan-
ges of water conditions in the eastern part
of Vistula River Delta, [w:] Z problematyki
przyrodniczej tvsiacletniego Gdariska, red.
R. Gol^biewski, Peribalticum, t. 8, Gdansk.
2001 Srodowisko deity Wisly w czasach historycz-
nych, [w:] Zulawy i Mierzeja moje miejsce na
ziemi, Kolokwia Zulawskie, t. 1, red. D. De-
kanski, Gdansk, s. 59-75.
Drwal J., Gol^biewski R.
2002 Uwagi 0 paleografii obszaru, [w:] Wody deity
Wisly. Cz^sc wschodnia, red. J. Drwal, s. 11-
24.
Duda F.
1909 Rozwoj terytorialny Pomorza Gdanskiego,
Krakow.
Dulinicz M.
2001 Ksztaltowanie sip Slowiahszczyzny Polnocno-
-Zachodniej. Studium archeologiczne, War-
szawa.
PlOTR Z DUSBURGA
2011 Kronika ziemi pruskiej, tlum. S. Wyszomir-
ski, wst^p J. Wenta, Torun.
Dworaczyk M., Kowalska A.B.
2011 Szczecin wczesnosredniowieczny. Nadodrzah-
skie centrum, Warszawa.
Dworaczyk M., Kowalska A.B., Rulewicz M.
2003 Szczecin we wczesnym sredniowieczu,
Wschodnia czpsc suburbium, Szczecin.
Dzieduszycki W.
1982 Wczesnomiejska ceramika kruszwicka
w okresie od polowy X w. po polowp XIV w.,
Wroclaw-Lodz.
Dzieduszycki W., Fogiel J.
1979 Grod wczesnosredniowieczny w Sremie,
SlAnt, t. 26, s. 33-91.
Encyklopedia Lesna
1980 Drzewostan nasienny, [w:] Mala Encyklope-
dia Lesna, Warszawa, s. 133.
Engel C., La Baume W.
1937 Kulturen und Völker Frühzeit im Preußen-
lande, Königsberg.
Engel M.
2009 Typ „przewodni” ceramiki drohiczyhskiej
w Szurpilach. Import czy nasladownictwo?,
[w:] Ceramika baltyjska. Tradycje i wply-
wy. Materialy z konferencji, Bialystok 21-
23 wrzesnia 2005 roku, red. M. Karczewski,
M. Karczewska, s. 167-177.
Filuk J.
1969 Charakterystyka wczesnosredniowiecznej ich-
tiofauny Nogatu na podstawie badan wyko-
paliskowych lusek i kosci ryb z grodziska Wp-
gry, pow. Sztum, MAMZM.
Fingerlin I.
1971 Gürtel des hohen und späten Mittelalters,
München.
Foltyn E.
1998 Podstawy gospodarcze wczesnosredniowiecz-
nej spolecznosci plemiennej na Görnym Slq-
sku, Katowice.
Foltyn E., Jochemczyk L.
1994 Wykorzystanie surowcöw skalnych do produkcji
oselek w starszej fazie wczesnego sredniowiecza
na Görnym Slqsku, [w:] Uzytkowanie surow-
cöw skalnych w pocz^tkach pahstwa polskie-
go, red. J. Skoczylas, Katowice, s. 52-62.
194
W^GRY. Zespól osadniczy na pograniczu pomorsko-pruskim w XI-XII w.
Forsäker A.-L.
1986 Zaumzeug, Reitausrüstung und Beschirrung,
[w:] Birka 11:2. Systematische Analysen der
Gräberfunde, Hrsg. G. Arwidsson, Stock-
holm, s. 113-136.
Franklin S.
2004 Writing, Society and Culture in Early Rus,
c. 950-1300, Cambridge.
Fudzinski P.
2014 Zestawienie materialöw z okresu neolitu, epo-
ki brqzu i wczesnej epoki zelaza pochodzq-
cych z badah wykopaliskowych w Wggrach,
gm. Sztum, stanowisko 1, MAMZM.
Gabriel I.
1988 Hof- und Sakralkultur sowie Gebrauchs- und
Handelsgut im Spiegel der Kleinfunde von
Starigard/Oldenburg, [w:] Oldenburg - Wo-
hn - Staraja Ladoga - Novgorod - Kiev:
Handel und Handelsverbindungen im südli-
chen und östlichen Ostseeraum während
des frühen Mittelalters. Internationale Fach-
konferenz der Deutschen Forschungsge-
meinschaft vom 5.-9. Oktober 1987 in Kiel,
Bericht der Römisch-Germanischen Kom-
mission, Bd. 69, s. 103-291.
Gajewski L.
1957 Sprawozdanie z badah terenowych w rejo-
nie Iglomia-Wschöd w 1955 r., Sprawozdania
Archeologiczne, t. 3, s. 57-74.
Gediga B.
1983 Archäologische Forschungen auf Oströwek in
Opole und die Frage der Ausstellung der Gra-
bungsbefunde im Gelände, Bodendenkmalp-
flege in Mecklenburg, Bd. 31, s. 175-192.
Ginalski J., Kotowicz P.N.
2004 Elementy uzbrojenia i oporzqdzenia jez-
dzieckiego zgrodziska wczesnosredniowiecz-
nego „Horodyszcze” w Trepczy, pow. Sanok,
stan. 2, Materialy i Sprawozdania Rzeszow-
skiego Osrodka Archeologicznego, t. 24,
s. 167-258.
Gol^biewski A.
2005 Zamczysko w Gdahsku - nowefakty i ustale-
nia w swietle badah archeologicznych 2002-
2003, [w:] XIV Sesja Pomorzoznawcza, vol. 2,
red. H. Paner, M. Fudzinski, s. 49-65.
Goslar T.
2014 Raport z wykonania datowah C-14
w Poznahskim Faboratorium Radiowgglo-
wym, MAMZM.
Goslar T., Michczynska D.J., Pazdur M.F.
1990 Datowanie radiow^glowe wysokiej precyzji
i probabilistyczna kalibracja dat radiow§glo-
wych, AP, t. 35, z. 2, s. 191-222.
GÓRECKI J.
2001 Gród na Ostrowie Fednickim na tle wybra-
nych osrodków grodowych pierwszej monar-
chii piastowskiej, Poznan.
GÓRNOWICZ H.
1980 Toponimia Powisla Gdahskiego, Gdarisk.
1985 Gewässernamen im Flussgebiet der unte-
rer Weichsel (Nazwy wodne dorzecza dolnej
Wisly), Hydronymia Europaea, Lieferung 1,
Stuttgart.
1987 Staroeuropejskie nazwy wodne na wschód
od dolnej Wisly, [w:] Badania archeologicz-
ne w woj. elbl^skim w latach 1980-1983, red.
A. Pawlowski, Malbork, s. 63-70.
Gurba J.
1983 Uwarunkowania srodowiskowe osadnic-
twa spoleczehstw wczesnosredniowiecznych
na przykladzie Fubelszczyzny, [w:] Czlowiek
i srodowisko w pradziejach, red. J.K. Kozlow-
ski, S.K. Kozlowski, Warszawa, s. 322-326.
Haftka M.
1971 Uwagi w sprawie wczesnosredniowiecz-
nego osadnictwa pólnocnej Pomezanii
i kwestia lokalizacji Santyra, PomA, t. 4,
s. 455-477.
1975 Slowianskie groby w Puszczy Sztumskiej,
Jantarowe Szlaki, R. 18, nr 4, s. 41-42.
1977 Wpgry, [w:] Slownik Starozytnosci Slowiari-
skich. Encyklopedyczny zarys kultury Slo-
wian od czasów najdawniejszych do schyl-
ku wieku XII, red. G. Labuda, Z. Stieber, t. 6,
cz. 2, Wroclaw etc. 1977, s. 394-395.
1984 Sprawozdanie z przeprowadzonych badah
sondazowych i powierzchniowych w obr§bie
Bibliografía
195
tzw. „Dçbiej Gôry” w Wçgrach, gm. Sztum
w dniach od 16 do 30 wrzesnia 1984 r.,
MAMZM.
1985 Sprawozdanie z badan na grodzisku w Wç-
grach, gm. Sztum, st. 1 przeprowadzonych
w miesiqcu lipcu 1985 r., MAMZM.
1987a Mikroregion osadniczy Wçgry - Gosciszewo
- Malbork w swietle kilkunastoletnich ob-
serwacji terenowych, [w:] Badania archeolo-
giczne w woj. elbl^skim w latach 1980-83,
red. A. Pawlowski, Malbork, s. 27-42.
1987b Sprawozdanie z badan archeologicznych
przeprowadzonych na wczesnosrednio-
wiecznym grodzisku w miejscowosci Wçgry,
gm. Sztum, st. 1 w 1987 r., MAMZM.
1988a Grodzisko w Wacmierku, gm. Tczew, PomA,
1.13, s. 171-198.
1988b Sprawozdanie z badan archeologicznych prze-
prowadzonych na wczesnosredniowiecznym
grodzisku w miejscowosci Wçgry, gm. Sztum,
st. 1 w lipcu i sierpniu 1988 r., MAMZM.
1991 Srodowisko naturalne wczesnosredniowiecz-
nego zespolu osadniczego Wçgry - Gosciszewo
- Malbork, [w:] Archeologia Baltyjska. Mate-
rialy z konferencji Olsztyn, 24-25 kwietnia
1988 roku, Rozprawy i Materialy Osrodka
Badan Naukowych im. Wojciecha Kçtrzyn-
skiego w Olsztynie, nr 120, s. 120-135.
Hävernick W.
1975 Die Münzen von Köln: von Beginn der
Prägung bis 1304, Hildesheim.
Heindel I.
1990 Riemen- und Gürtelteile im westslawischen
Siedlungsgebiet, Berlin.
1993 Mittelalterliche Gewandschnallen und anth-
ropomorphe Haken aus Polen, SlAnt, t. 34,
s. 215-240.
Heym W.
1930 Castrum parvum Quidin. Die älteste Burg
des Deutschen Ritterordens in Pomesanien.
Ein Beitrag zum Burgenbau der Frühzeit des
Deutschen Ritterordens und zur Urgeschichte
der Stadt Marienwerder, Zeitschrift des West-
preußischen Geschichtsvereins, H. 70, s. 7-67.
Hensel W.
1948 Wstfp do studiöw nad osadnictwem Wielko-
polski historycznej, Poznan.
1987 Slowiahszczyzna wczesnosredniowieczna: za-
rys kultury materialnej, Warszawa.
Hermann J.
1985 Die Slaven in Deutschland, Berlin.
Hilczeröwna Z.
1956 Ostrogi polskie z X-XIII wieku, Poznan.
1961 Rogownictwogdahskie wX-XIV wieku, Gdansk
wczesnosredniowieczny, t. 4, s. 41-134.
1967 Dorzecze görnej i srodkowej Obry od VI do
poczqtku XI wieku, Wroclaw.
Holowinska Z.
1959 Wczesnosredniowieczne rzemioslo zlotnicze
w Gdahsku, Gdansk wczesnosredniowiecz-
ny, t. 1, red. J. Kamihska, Gdansk, s. 55-105.
Holubowicz W.
1956 Opole w wiekach X-XII, Katowice.
Jagodzinski M.F.
1997 Archeologiczne slady osadnictwa migdzy Wi-
slq a Paslfkq we wczesnym sredniowieczu.
Katalog stanowisk, Warszawa.
1998 Archeologiczne slady osadnictwa mi$dzy Wi-
slq a Pastykq we wczesnym sredniowieczu. Ko-
mentarz do katalogu stanowisk, [w:] Adalbertus.
Wyniki programu badah interdyscyplinarnych,
1.1, red. P. Urbahczyk, Warszawa, s. 159-196.
Jakobson R.
1971 Vestiges of the Earliest Russian Vernacular,
[w:] Selected Writings: Word and Language,
vol. 2, s. 611-919.
Janowski A.
2004 Grody nadwislahskie na Pomorzu Wschod-
nim we wczesnym sredniowieczu, Maszyno-
pis rozprawy doktorskiej w Instytucie Ar-
cheologii UMK w Toruniu.
Jaskanis D.
2008 Swigck. Wczesnosredniowieczny zespol osadniczy
napolnocno-wschodnim Mazowszu, Warszawa.
Jaworski K.
1990 Wyroby z kosci i poroza w kulturze wcze-
snosredniowiecznego Ostrowa Tumskiego we
Wroclawiu, Wroctaw-Warszawa.
W^GRY. ZeSPÖI OSADNICZY NA POGRANICZÜ POMORSKO-PRUSKIM W XI-XII W.
196
Jazdzewski K., Kaminska J., Gupiencowa R.
1966 Le Gdansk des Xe-Xllle Siccles, Archeologia
Urbium, Warszawa.
Kalinowski S.
2010 Wczesnosredniowieczne narz^dzia kamienne
z Zoltego, gm. Drawsko Pomorskie (stanowi-
sko 33), [w:] Zycie codzienne przez pryzmat
rzeczy, red. P. Kucypera, S. Wadyl, Toruri,
s. 177-196.
Kaminska J.
1959 Wst$p, [w:] Gdansk wczesnosredniowieczny,
1.1, red.}. Kaminska, Gdansk, s. 9-17.
Kaminska J., Nahlik A.
1958 Wiokiennictwo gdahskie w X-XIII wieku,
Acta Archaeologica Universitatis Lodziensis,
nr 6, Lodz.
Kara M.
2006 W kwestii pochodzenia wczesnosredniowiecz-
nych oselek z fyllitu odkrytych na ziemiach
Polski polnocno-zachodniej - glos w dyskusji,
[w:] Swiat Sfowian wczesnego sredniowiecza,
red. M. Dworaczyk, A.B. Kowalska, S. Moz-
dzioch, M. R^bkowski, Szczecin-Wrodaw,
s. 395-404.
2009 Najstarszepahstwo Piastow - rezultat przelo-
mu czy kontynuacji? Studium archeologiczne,
Poznan.
Karasiewicz K.
2001 Sredniowieczne wyroby zlotnicze z podgro-
dzia gdahskiego. Stanowisko 2, PomA, t. 18,
s. 307-387.
KarczewskiM.,KarczewskaM.,PluskowskiA.
w druku Grodzisko Swi$ta Gora w Staswinach
w Krainie Wielkich Jezior Mazurskich. Dzie-
je zasiedlenia przed i po podboju krzyzac-
kim, [w:] Materialy do Archeologii Warmii
i Mazur, red. M. Hoffmann, M. Karczewski,
S. Wadyl, s. 167-186.
Kaube A.
1967 Wiokiennictwo wczesnosredniowieczngo
Wolina (stanowisko wykopaliskowe nr 4),
Materialy Zachodniopomorskie, 1.13, s. 91-
142.
Kazmierczyk J.
1990 Kamien w kulturze Ostrowa Tumskiego we
Wrodawiu w wiekach X-XIII, Wroclaw.
Kempke T,
2001 Slawische Keramik, [w:] Handbuch zur
mittelalterlichen Keramik in Nordeuropa,
Hrsg. H. Lüdtke, K. Schietzel, Neumünster,
s. 209-256.
Khoroshev A.S., Sorrokin A.N.
1992 Buildings and Properties from Lyudin End
ofNovogrod, [w:] The Archaeology of Novo-
grod, Russia. Recent results from the Town
and its Hinterland, ed. M.A. Brisbane,
s. 107-159.
Kiersnowska T., Kiersnowski R.
1959 Wczesnosredniowieczne skarby srebrne z Po-
morza. Materialy, Polskie Badania Archeolo-
giczne, t. 4, Warszawa-Wroclaw.
Kirpicnikov A.N.
1973 Snarjazenie vsadnika i verchovogo konja na
Rusi IX-XIII vv„ Moskva.
Kittel P.
2014 Wyniki analizy geomorfologicznej kompleksu
osadniczego w W^grach, gm. Sztum - analiza
poröwnawcza z wynikami analiz zrealizowa-
nych w latach 1984-1985, MAMZM.
Klichowska M.
1969a Wyniki badah probek spalonego zboza ze sta-
nowiska archeologicznego w Wpgrach, pow.
Sztum, MAMZM.
1969b Wczesnosredniowieczne rosliny upraw-
ne i dziko rosnqce z wykopalisk w Wggrach,
woj. Gdansk, MAMZM
1969c Wyniki badah w$gli drzewnych ze stanowi-
ska archeologicznego w Wfgrach, pow. Sztum,
MAMZM.
Knorr H.
1970 Westslawische Gürtelhaken und Keten-
schliessgarnituren. Ein Beitrag zur Deutung
Alt-Lübecker Funde, Offa, Bd. 27, s. 92-104.
Köcka-Krenz H.
1993 Bizuteria pölnocno-zachodnio-slowiahska we
wczesnym sredniowieczu, Poznan.
Bibliografía
197
Kolchin B.A.
1953 Chernaya metallurgia i metalloobrabotka
v Drevney Rusi (domongolskiy period), Mate-
rialy i issledovaniá po archeologii SSSR, t. 32,
Moskva.
1959 Zelezoobrabatyvausc.ee remeslo Novogroda
Velikogo (produkcia, tehlologia), Materia-
ly i issledovaniá po archeologii SSSR, t. 65,
s. 7-120.
Kondracki J.
1994 Geografiafizyczna Polski, Warszawa.
2002 Geografía regionalna Polski, Warszawa.
Kostrzewski J.
1962 Kultura prapolska, Warszawa.
Kosciñski B., Paner H.
2005 Nowe wyniki datowania grodu gdanskiego -
stanowisko 1 (wyk. I-V), [w:] XIV Sesja Po-
morzoznawcza, vol. 2, red. H. Paner, M. Fu-
dziñski, s. 11-47.
Kowalewska B.
2010 Przgdzalnictwo i tkactwo na wyspie Jezio-
ra Zaranskiego (Zólte, stan. 33, gm. Draw-
sko Pomorskie), [w:] Zycie codzienne przez
pryzmat rzeczy, red. P. Kucypera, S. Wadyl,
Toruñ, s. 197-214.
Kowalska A.B.
2003 Wyroby z poroza i kosci, [w:] M. Dworaczyk,
A.B. Kowalska, M. Rulewicz, Szczecin we
wczesnym sredniowieczu. Wschodnia cz^sc
suburbium, Szczecin, s. 314-317.
2011 Zycie codzienne mieszkañców wczesnosre-
dniowiecznego Szczecina w swietle zródet ar-
cheologicznych, [w:] M. Dworaczyk, A.B. Ko-
walska, Szczecin wczesnosredniowieczny.
Nadodrzanskie centrum, Warszawa, s. 217—
342.
Kr^piec M.
1998 Oak dendrochronology of the neoholocene in
Poland, Folia Quaternalia, t. 69, s. 5-133.
Kr^piec M, Wazny T.
1994 Dendrochronologia: podstawy metodyczne
i stan zaawansowania badan w Polsce, Swia-
towit, t. 39, s. 193-214.
Kr^piec M., Zielski A.
2009 Dendrochronologia, Warszawa.
Kucypera P.
2014a Wyniki analizy spektralnej skladu chemicz-
nego przedmiotów metalowych z grodziska
w Wggrach, gm. Sztum, stan. 1, MAMZM.
2014b Wyniki analizy makro- i mikroskopowej
przedmiotów metalowych z grodziska w Wg-
grach, gm. Sztum, stan. 1, MAMZM.
Kucypera P., Wadyl S.
2012 Kultura materialna, [w:] Przeszlosc spolecz-
na. Proba konceptualizacji, red. S. Tabaczyb-
ski, A. Marciniak, D. Cyngot, A. Zalewska,
Poznan, s. 614-626.
Kulakov V.I.
1990 Drevnosti Prussov (VI-XIII), Moskva.
Kurnatowska Z.
1994 Rola wielkopolskich grodów wczesnopiastow-
skich w organizacji osadnictwa ipaústwapol-
skiego, [w:] Historia prawa. Historia kultury.
Liber Memorialis Vitoldo Maisel dedicatus,
red. E. Borkowska-Bagiñska, H. Olszewski,
Poznan, s. 64-74.
Labuda G.
1972a Dzieje polityczne (VI-XII wiek); ekspansja
paústwa polskiego na Pomorze (X-XII), [w:]
HP, s. 303-323.
1972b Stosunkipolityczne, [w:] HP, s. 401-408.
1972c Ustrój spoleczno-polityczny Pomorza Gdan-
skiego w XIII wieku, [w:] HP, s. 545-564.
Lepówna B.
1968 Garncarstwo gdanskie w X-XII wieku, Gdansk
wczesnosredniowieczny, t. 7, Gdansk.
1998 Urbs Gyddanyzc w swietle badan arche-
ologicznych dawnej placówki IHKM PAN
w Gdansku, [w:] Gdansk sredniowieczny
w swietle najnowszych badan archeologicz-
nych i historycznych, red. H. Paner, Gdansk,
s. 147-166.
Lisowska E.
2014 Wydobycie i dystrybucja surowców kamien-
nych we wczesnym sredniowieczu na Dolnym
Slqsku, Wroclaw.
198
WÇGRY. ZeSPÔÎ OSADNICZY NA POGRANICZU POMORSKO-PRUSKIM W XI-XII W.
Lissauer A.
1887 Die prähistorischen Denkmäler der Angren-
zenden Provinz Westpreussen und der an-
grenzenden Gebiete, Leipzig.
Lüdtke H., Schietzel K. (red.)
2001 Handbuch zur mittelalterlichen Keramik in
Nordeuropa, Neumünster.
Lçga W.
1930 Kultura Pomorza we wczesnem sredniowie-
czu napodstawie wykopalisk, Torun.
1956 Spoleczenstwo i pahstwo gdansko-pomorskie
wXH-XIII wieku, Poznan.
Losinski W.
1997 Rola kontaktôw ze Skandynawiq w dziejach
gospodarczych Slowian nadbaltyckich, Prze-
gl^d Archeologiczny, t. 45, s. 73-86.
2001 Poczqtki wczesnosredniowiecznego Gdanska
- problem widziany z oddalenia, SlAnt, t. 42,
s. 51-62.
Losinski W., Rogosz R.
1983 Zasady klasyfikacji i schemat taksonomicz-
ny ceramiki, [w:] Szczecin, s. 202-225.
1986a Metody synchronizacji warstw kulturowych
wczesnosredniowiecznych obiektow wielo-
warstwowych na podstawie analizy ceramiki
ze Szczecina, [w:] Problemy chronologii ce-
ramiki wczesnosredniowiecznej na Pomorzu
Zachodnim, Warszawa, s. 9-50.
1986b Pmbaperiodyzacji ceramiki wczesnosrednio-
wiecznej ze Szczecina, [w:] Problemy chro-
nologii ceramiki wczesnosredniowiecznej
na Pomorzu Zachodnim, Warszawa, s. 51-
61.
Maik J.
1988 Wyroby wlokiennicze na Pomorzu z okre-
su rzymskiego i ze sredniowiecza, Wroclaw-
-Warszawa-Kraköw-Gdansk.
1991 Tekstylia wczesnosredniowieczne z wykopa-
lisk w Opolu, Warszawa-Lödz.
Malinowski T.
1959 Wczesnosredniowieczne praznice w Wielko-
polsce, Przegl^d Archeologiczny, 1.11, R. 32-
33 (1957-1958), s. 68-80.
Malkowski W.
2015 Sprawozdanie z archeologicznej prospekcji
geofizycznej zespolu osadniczego w Wfgrach,
MAMZM.
Mapa Gleb
1961 Mapa Gleb Polski 1:300000, red. A. Musiero-
wicz, Pulawy.
Marshall P.
1882 Heidnische Funde im Weischel-Nogat Delta,
Schriften der Naturforschungen Gesellschaft
in Danzig, Neue Folge, Bd. 5, H. 3, s. 1-7.
Medyntseva A.A.
2000 Gramotnost’ v Drevnei Rusi. Po pamiatnikam
epigrafikiX-pervoipolovinyXlH veka, Moskva.
Michalik M., Pavlenko S.V., Paszkowski M.,
Tomasevskij A.P., Woloszyn M.
2003 Wyroby uznawane za wykonane z tupku
owruckiego w Europie Srodkowej i Polnoc-
nej - import czy wyröb lokalny?, [w:] FNP
dla Archeologii. Podsumowanie progra-
möw TRAKT i ARCHEO, red. M. Lanczont,
J. Nogaj-Chachaj, Lublin, s. 55-59.
Mozdzioch S.
1990 Organizacja gospodarcza pahstwa wczesno-
piastowskiego na Slqsku. Studium archeolo-
giczne, Wroclaw.
1999 Miejsca centralne polski wczesnopiastow-
skiej. Organizacja przestrzeni we wczesnym
sredniowieczu jako zrödlo poznania systemu
spoleczno-gospodarczego, [w:] Centrum i za-
plecze we wczesnosredniowiecznej Europie
Srodkowej, red. S. Mozdzioch, Spotkania By-
tomskie, t. 3, Wroclaw, s. 21-51.
Musianowicz K.
1969 Drohiczyn we wczesnym sredniowieczu, Ma-
terialy Wczesnosredniowieczne, t. 6, s. 7-228.
Nadolski A.
1954 Studia nad uzbrojeniem polskim w X, XI i XII
wieku, Lodz.
Nahlik A.
1959 Tkaniny wykopaliskowe z wczesnosrednio-
wiecznego Wolina, Materialy Zachodniopo-
morskie, t. 5, s. 257-276.
Bibliografía
199
Nasz A.
1950 Zarna wczesnodziejowe, Warszawa.
Nikolskaya T.N.
1987 Gorodishche Slobodka XII-XIII vv. K istorii
drevnerusskogo gradostroitelstva v zemle vy-
atichey, Moskva.
Norska-Gulkowa M.
1985 Wyroby z rogu i kosci z wczesnosrednio-
wiecznego grodu-miasta na Ostrowku
w Opolu, Opolski Rocznik Muzealny, t. 8,
s. 221-308.
Ossowski S.
1966 Wifzspoleczna i dziedzictwo krwi, [w:] Dziela,
t. 2, Warszawa.
Ossowski G.
1879 Zabytki przedhistoryczne ziem polskich wy-
dawane staraniem Komisyi Archeologcznej
Akademii Umiejptnosci w Krakowie, Seryja
I Prusy Krolewskie, Krakow.
Pacifica
2004 Pacifica terra. Prusowie-Slowianie-Wikin-
gowie u ujscia Wisly. Katalog wystawy, red.
J. Trupinda, Malbork.
Parczewski M.
1988 Poczqtki kultury wczesnoslowianskiej w Pol-
sce. Krytyka i datowanie zrodel archeologicz-
nych, Wroclaw Warszawa-Krakow-Gdansk-
-todz.
Paternoga M., Rzeznik P.
2007 Problem funkcji i sposobu uzytkowania wcze-
snosredniowiecznych tzw. praznic w swietle
wybranych znalezisk z Dolnego Slqska, Dol-
nosl^skie Wiadomosci Prahistoryczne, t. 6,
s. 81-106.
Pawlak E., Pawlak P.
2008 Osiedla wczesnosredniowieczne w Markowi-
cach pod Poznaniem wraz z pozostalosciami
osadnictxva pradziejowego, Poznan.
Pelczar M.
1966 Dzieje zmian koryta Wisly i Nogatu pod Bia-
Iq Görq w okresie od XV do XIX wieku, Ze-
szyty Geograficzne WSP w Gdansku, R. 8,
s. 225-235.
Petelski K.
1980 Opis do przekrojów geologicznych wykona-
nych na grodzisku Wpgry oraz na kurhanach
we wsi Usnice i Grzgpa, MAMZM.
PlASKOWSKI J.
1960 Technika gdanskiego hutnictwa i kowalstwa
zelaznego X-XIV w. napodstawie badañ me-
taloznawczych, Gdañsk wczesnosrednio-
wieczny, t. 2, Gdañsk.
PlEKALSKI J.
1991 Wroclaw sredniowieczny: Studium komplek-
su osadniczego na Olbinie w VII-XIII w.,
Wroclaw.
PlÑSKA K.
2014 Analiza archeobotaniczna prób spalonego
zboza ze stanowiska W$gry 1, MAMZM.
POLIÑSKI D.
1996 Przemiany wytwórczosci garncarskiej na zie-
mi chelmiñskiej u schylku wczesnego srednio-
wiecza i na poczqtku póznego sredniowiecza,
Toruñ.
PORZEZIÑSKI A.
2003 Typologia sredniowiecznych sprzqczek z Ce-
dyni, stanowisko 2, woj. zachodniopo-mor-
skie, [w:] Res et fontes. Ksi^ga jubileuszowa
dr. Eugeniusza Cnotliwego, red. E. Wilgocki,
T. Galiñski, Szczecin, s. 291-302.
POWIERSKI J.
1965 Ksztaltowanie si$ granicy pomorsko-pru-
skiej w okresie od XII do poczqtku XIV wieku
(cz§sc 1), ZH, t. 30, z. 2, s. 7-33.
1968a Na marginesie najnowszych badañ nad pro-
blemem misji cysterskiej w Prusach i kwestiq
Santyra, Komunikaty Mazursko-Warmiñ-
skie, nr 2, s. 239-261.
1968b Stosunki polsko-pruskie do 1230 r. ze szcze-
gólnym uwzgl^dnieniem roli Pomorza Gdan-
skiego, Toruñ.
1990 Uwagi o wynikach badañ nad dziejami Po-
morza Gdañskiego w sredniowieczu ze szcze-
gólnym uwzglgdnieniem osiqgnigc ostatniego
cwiercwiecza i potrzeb badawczych, Rocznik
Gdañski, t. 50, z. 1, s. 63-84.
200
WljGRY. ZeSPÖI OSADNICZY NA POGRANICZU POMORSKO-PRUSKIM W XI-XII W.
1996 Prusowie, Mazowsze i sprowadzenie Krzyza-
köw do Polski, 1.1, Malbork.
Rajewski Z.A.
1939 Zabytki z rogu i kosci w grodzie gnieznieh-
skim, [w:] Gniezno w zaraniu dziejöw (od
VIII do XIII wieku) w swietle wykopalisk,
red. J. Kostrzewski, Poznan, s. 66-102.
Rappaport P.A.
1956 Oczerki po istorii ruskogo wojennogo zodcze-
stwa X-XI1I w., Materialy i Issledowanja po
Archeologii SSSR, t. 52.
Rauhutowa J.
1976 Czersk we wczesnym sredniowieczu: od VII
do XII wieku, Wroclaw-Warszawa-Kraköw-
- Gdansk.
R^bkowski M.
2007a Grodzisko w Budzistowie. Badania w 1997
roku, [w:] Kolobrzeg. Wczesne miasto nad
Baltykiem, red. L. Leciejewicz, M. Rfbkow-
ski, Warszawa, s. 115-156.
2007b Chronologia ceramiki. Uwagi na podsta-
wie zbioru uzyskanego w wykopie bada-
nym w 1997 roku, [w:] Kolobrzeg. Wczesne
miasto nad Baltykiem, red. L. Leciejewicz,
M. R^bkowski, Warszawa, s. 199-213.
Rogosz R.
1983 Obrobka i zastosowanie zelaza, [w:] Szczecin,
s. 262-267.
Roszko L.
1955 Moreny czolowe zachodniego Pojezierza Ma-
zurskiego, Torun.
Rozenkranz E.
1962 Poczqtki i uströj miast Pomorza Gdanskiego
do schylku XIV stulecia, Gdansk.
Rulewicz M.
1983 Przgdzalnictwo i tkactwo, [w:] Szczecin,
s. 278-279.
1994 Rybolöwstwo gdanska na tie osrodköw miej-
skich Pomorza od IX do XIII wieku, Gdansk
wczesnosredniowieczny, t. 10, Wroclaw-
-Warszawa-Kraköw, s. 31-374.
Rybakov B.A.
1948 Remeslo drevnej Rusi, Moskva.
Rzeznik P.
1995 Ceramika naczyniowa z Ostrowa Tumskiego
we Wroclawiu w X-XI wieku, Poznan.
SCHMIT B.
1909 Die Bau- und Kunstdenkmäler des Kreises
Stuhm, Danzig.
SCHULDT E.
1956 Die slawische Keramik in Mecklenburg, Ber-
lin.
1981 Gross Raden. Die Keramik einer slawischen
Siedlung des 9.HO. Jahrhunderts, Berlin.
Shiroukhov R.
w druku Contacts between Prussians and Curo-
nians in the 11th - early 13th centuries, accor-
ding to the archaeological data, [w:] Mate-
rialy do Archeologii Warmii i Mazur, red.
M. Hoffmann, M. Karczewski, S. Wadyl,
s. 247-266.
Sedov V.
1987 Finougry i baity v epochu srednevekovija,
Moskva.
Semrau A.
1928 Die Orte und Fluren in ehemaligen Gebiet
Stuhm und Waldamt Bönhof, Komturei Ma-
rienberg, Mitteilungen des Coppernicus-Vere-
ins für Wissenschaft und Kunst, H. 36, s. 1-222.
SlEMIANOWSKA E.
2008 Wczesnosredniowieczne grzechotki i pisan-
ki w strefie przebiegu szlaku Iqdowego z Rusi
na Pomorze, [w:] Kultura materialna sre-
dniowiecza w Polsce, red. P. Kucypera,
S. Wadyl, Torun, s. 67-84.
SlKORSKI A.
1989/1990 Tkaniny z wczesnosredniowieczne-
go cmentarzyska szkieletowego w Dfbczynie,
gm. Bialogard, woj. koszalihskie, Materialy
Zachodniopomorskie, t. 35-36, s. 159-172.
Simonova E.
1997 Materialnaja kultura slavjanskogo naseleni-
ja Severo-Vistocnoj Vengrii VII-XI vv., [w:]
Central Europe in 8-10 Centuries, Interna-
tional Scientific Conference, Bratislava 2.-4.
October 1995, Bratislava, s. 81-91.
Bibliografía
201
Skobelkin O.W.
2005 Russkaja paleografía, Woronez.
Skoczylas J.
1990 Uzytkowanie surowców skalnych we wcze-
snym sredniowieczu w pólnocno-zachodniej
Polsce, Poznan.
SOBOCINSKI M.
1971 Zestawienie materialu kostnego zwierzg-
cego z wykopalisk w Wggrach, pow. Sztum,
MAMZM.
1978 Szczqtki zwierzgce z osady i grodziska wcze-
snosredniowiecznego w miejscowosci Wggry,
Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu,
1.103, Archeozoologia, t. 4, s. 61-72.
Stanislawski B.
2012 Garncarstwo wczesnosredniowiecznego Woli-
na, Wrodaw.
Stanislawski B., Filipowiak W.
2013 Wolin wczesnosredniowieczny, cz^sc 1, War-
szawa.
Steuer H.
1997 Waagen und Gewichte aus dem mittelalter-
lichen Schleswig. Funde des 11. bis 13. Jahr-
hunderts als Quellen zur Handels- und Wäh-
rungsgeschichte, Köln.
2004 Die Ostsee als Kernraum des 10. Jahrhunderts
und ihre Peripheren, Siedlungsforschung. Ar-
chäologie - Geschichte - Geographie, t. 22,
s. 59-88.
Szafranska Z.
1952 Ornamenty na przplikach wczesnosrednio-
wiecznych z ziem polskich, SlAnt, t. 3, s. 179—
194.
Szafranski W.
1961 Wyniki hadan archeologicznych w Bisku-
pinie, pow. Znin, na stanowisku 6, [w:]
W. i Z. Szafrañscy, Z badan nad wczesno-
sredniowiecznym osadnictwem wiejskim
w Biskupinie, Wrodaw-Warszawa-Kraköw,
s. 7-140.
Szczepanik P.
2010 Przedmiot jako zapis porzqdku kosmologicz-
nego Slowian Zachodnich. Analiza wybra-
nych okucpochewek nozy, [w:] Zycie codzien-
ne przez pryzmat rzeczy, red. P. Kucypera,
S. Wadyl, Toruh, s. 27-41.
Szczur S.
2002 Historia Polski. Sredniowiecze, Krakow.
SZYDLOWSKI M.
2011 Wstppna analiza kamiennych oselek z wcze-
snosredniowiecznego Wolina, [w:] Wolihskie
Spotkania Mediewistyczne I, Ekskluzywne
zycie - dostojny pochöwek. W kr^gu kultury
elitarnej wieköw srednich, red. M. R$bkow-
ski, Wolin, s. 45-51.
Sliwinski B.
2009 Poczqtki Gdahska. Dzieje ziem nad zachod-
nim brzegiem Zatoki Gdahskiej w I polowie
X wieku, Gdansk.
Slusarski K.W.
2004 Wczesnosredniowieczne pisanki i grzechotki
gliniane z ziem polskich. Pröba typologii, [w:]
Hereditatem cognoscere. Studia i szkice ofia-
rowane Profesor Marii Miskiewiczowej, red.
Z. Kobylihski, Warszawa, s. 79-110.
Swi^-TKiEWicz P.
2002 Uzbrojenie wczesnosredniowieczne z Pomo-
rza Zachodniego, Acta Archaelogica Lo-
dziensia, nr 48, Lodz.
Tabaczynski S.
1993 Kultura ijej rzeczowe korelaty, Kwartalnik Hi-
storii Kultury Materialnej, t. 41, nr 1, s. 5-21.
Toeppen M.
1873 Die Niederung bei Marienwerder. Eine hi-
storisch-chorographische Untersuchung mit
besonderer Rücksicht auf Weichselburg und
Zantir, Altpreussische Monatschrift, Bd. 10,
s. 219-253, 307-337.
1894 Beiträge zur Geschichte des Weichseldeltas,
Danzig.
Tokarski W.
2000 Militaria - broh miotajqca, obuchowa
i drzewcowa, oraz elementy rzgdu kohskiego
i oporzqdzenia jezdzieckiego, [w:] Wczesno-
sredniowieczne mosty przy Ostrowie Led-
nickim, t. 1: Mosty traktu gnieznienskiego,
202
W^GRY. ZESPÖL OSADNICZY NA POGRANICZU POMORSKO-PRUSKIM W XI-XII W.
red. Z. Kurnatowska, Lednica-Toruri, s. 77-
103.
Udopph J.
1981 Zur Toponymie Pomesaniens, Beitrage zur
Namenforschungen, Neue Folge, Bd. 16, H. 4,
s. 422-443.
Wachowski K.
1984 Militaria z grodu na Oströwku w Opolu, [w:]
Studia nad kultur^ wczesnopolskiego Opola.
Militaria, wyroby bursztynowe, red. B. Ge-
diga, Wrodaw-Warszawa-Kraköw- Gdahsk-
-Lödz, s. 11-112.
2006 Systemy odwazniköw w Polsce sredniowiecz-
nej, [w:] Swiat Stowian wczesnego srednio-
wiecza, red. M. Dworaczyk, A.B. Kowalska,
S. Mozdzioch, M. Rybkowski, Szczecin-Wro-
claw, s. 359-364.
Wadyl S.
2008 Znaki garncarskie na sredniowiecznych na-
czyniach z ziem polskich, Maszynopis pracy
magisterskiej w Instytucie Archeologii UMK
w Toruniu.
2011 Nietypowe naczynko wczesnosredniowieczne
zpoziomymi uszkami z grodziska w Wggrach,
gm. Sztum, stanowisko 1, Nasze Pomorze,
nr 13, s. 113-119.
2013 Wczesnosredniowieczna ceramika naczynio-
wa a ksztaltowanie sig pogranicza slowiah-
sko-baltyjskiego, Maszynopis rozprawy dok-
torskiej w Instytucie Archeologii UMK w
Toruniu.
w druku Pomorze Wschodnie w X w. Uwagi
na marginesie pracy Blazeja Sliwihskiego, Po-
czqtki Gdahska. Dzieje ziem nad zachodnim
brzegiem Zatoki Gdanskiej w I polowie X wie-
ku, Gdansk 2009, ss. 298, PomA, t. 24.
Walanus A.
1983 Zagadnienia podstawowe interpretacji wyni-
köw pomiaröw fizycznych na przykladzie da-
towan metodq MC, AP, t. 28, s. 7-17.
Waluszewska-Bubien A.
1976 Szczqtki kostne ptakow z wykopalisk w miej-
scowosci Wggry, Roczniki Akademii Rolni-
czej w Poznaniu, t. 84, Archeozoologia, nr 2,
s. 69-78.
Wapinska A.
1967 Materialy do wczesnosredniowiecznego
bursztyniarstwa gdanskiego, [w:] Gdansk
wczesnosredniowieczny, t. 6, red. J. Kamih-
ska, Gdansk, s. 83-100.
1993 Ze studiow nad wczesnosredniowiecznym
bursztyniarstwem gdanskim (X-XII1 w.),
PomA, t. 15, s. 57-73
Wazny T.
2001 Dendrochronologia obiektöw zabytkowych
w Polsce, Gdansk.
2014 Analiza dendrochronologiczne pröbek
wfgli drzewnych z Wpgröw, gm. Sztum,
MAMZM.
Weinkauf M.
2006 Narzqdzia, [w:] Wczesnosredniowieczne
cmentarzysko szkieletowe w Kaldusie (sta-
nowisko 1), red. W. Chudziak, Mons Sancti-
Laurenti, t. 3, Toruh, s. 84-104.
2011 Ceramika naczyniowa jako zrödlo poznania
procesöw osadniczych w strefie chelminsko-
-dobrzynskiej w poczqtku wczesnego srednio-
wiecza (VII-IX wiek), Maszynopis rozprawy
doktorskiej w Instytucie Archeologii UMK
w Toruniu.
Wl^CEK B.
1962 Sprawozdanie z badan sondazowych prowa-
dzonych na „Dgbiej Görze” w Wegrach, pow.
Sztum na osadzie z okresu rzymskiego i wcze-
snosredniowiecznego, MAMZM.
1963 Sprawozdanie z badah sondazowych pro-
wadzonych na „Dqbiej Görze” w Wggrach,
pow. Sztum na osadzie z okresu rzymskie-
go i wczesnosredniowiecznego w roku 1963,
MAMZM.
1964 Sprawozdanie z prac wykopaliskowych pro-
wadzonych na D$biej Görze w Wfgrach, pow.
Sztum na osadzie z pöznego okresu rzymskie-
go i wczesnosredniowiecznego, MAMZM.
1965 Sprawozdanie z badah wykopaliskowych pro-
wadzonych na stanowisku z okresöw: rzym-
Bibliografía
203
skiego i wczesnosredniowiecznego w Wpgrach,
pow. Sztum w roku 1965, MAMZM.
1966 Sprawozdanie z badaú wykopaliskowych na
osadzie z okresów: rzymskiego i wczesnosre-
dniowiecznego w Wqgrach, pow. Sztum, Spra-
wozdania Archeologiczne, 1.18, s. 286-292.
1968 Sprawozdanie z badaú wykopaliskowych na
osadzie z okresów: rzymskiego i wczesno-
sredniowiecznego w W^grach, pow. Sztum
w 1965, Sprawozdania Archeologiczne, t. 19,
s. 350-351.
1969 Sprawozdanie z badaú osady zpóznego okre-
su rzymskiego i grodziska wczesnosrednio-
wiecznego na „Dgbiej Górze” w Wggrach,
pow. Sztum, w 1966 roku, Sprawozdania Ar-
cheologiczne, t. 20, s. 313-318.
Wi^cek B., Haftka M.
1968 Wfgry, pow. Sztum, Informator Archeolo-
giczny. Badania 1967, s. 292-293.
1969 Wfgry, pow. Sztum, Informator Archeolo-
giczny. Badania 1968, s. 313-314.
Wiloch-Kozlowska R.
2013 Wyniki badaú archeologicznych prowadzo-
nych na wale grodziska gdaúskiego przy
Grodzkiej 9 i 19, [w:] XVIII Sesja Pomorzo-
znawcza, vol. 2, red. E. FudziAska, Malbork,
s. 395-423.
WOiOSZYN M.
2004 Obecnosc ruska i skandynawska w Polsce
w X-XII w. - wybrane problemy, [w:] W§-
drówka i etnogeneza w starozytnosci i sre-
dniowieczu, red. M. Salamon, J. Strzelczyk,
Krakow, s. 245-275.
Wrotek K.
1985 Szczególowa mapa geologiczna Polski w skali
1:50 000, Arkusz Gniew, Warszawa.
1986 Objasnienia do szczególowej mapy geologicz-
nej Polski w skali 1:50 000, Arkusz Gniew,
Warszawa.
Wrzesiñska A., Wrzesiñski J.
2003 Przedmioty z kosci i poroza w grobach wcze-
snosredniowiecznego cmentarzyska w Dzie-
kanowicach, [w:] Res et fontes. Ksi^ga jubi-
leuszowa dr. Eugeniusza Cnotliwego, red.
E. Wilgocki, T. Galinski, Szczecin, s. 241-
256.
Wrzesiñski J.
2000 Noze zelazne w grobach na wczesnosrednio-
wiecznym cmentarzysku w Dziekanowicach,
Studia Lednickie, t. 6, s. 91-124.
Zachowicz }.
1984 Sprawozdanie z wykonania analiz palino-
logicznych z próbek osadów dennych pobra-
nych zjeziorkapolodowcowego polozonego po
wschodniej stronie rezerwatu przyrody ,,W$-
gry”, MAMZM.
Zoll-Adamikowa H.
1998 Dwuzgbny haczyk z tulejkq. ze Stradowa -
narzgdzie rybackie czy kuchenne?, [w:] Kraje
slowiañskie w wiekach srednich. Profanum
i sacrum, red. H. Kócka-Krenz, W. Losiñski,
Poznañ, s. 312-321.
Zbierski A.
1975 Poczqtki Glównego (Prawego) Miasta
w Gdaúsku, Kwartalnik Historii Kultury
Materialnej, t. 23, nr 1, s. 55-65.
1978 Rozwój przestrzenny Gdaúska w IX-XIII w.,
[w:] Historia Gdañska, t. 1, red. E. Cieslak,
Gdañsk, s. 71-125.
WijGRY. The settlement complex
IN THE POMERANIAN-PRUSSIAN BOR-
DERLAND IN THE 1 1th — 1 2th C.
T
X he settlement complex in W^gry is an
exceptional feature. It developed approximately
in the mid-llth century in the area between
Zulawy Wislane and Ilawa Lake District, on the
east bank of the Nogat river. For at least seven
decades, with military, economic, trade, political
and administrative functions, it was the most
important culture-generating centre situated to
the east of the lower Vistula river and related to
East Pomerania. It is the location of the centre in
this area in the borderland between Pomerania
and Prussia that is worth special attention. The
complex is also exceptional due to its size as it
covered approx. 5.25 ha and was protected with
an elaborate system of fortifications.
Excavations in W^gry, situated 7 km to the
south-west of Malbork, were initiated in 1962 as
part of cooperation between the Archaeological
Museum in Gdansk and the Castle Museum in
Malbork. The personages that set the tone of the
research at the site were Barbara Wi^cekfrom the
Archaeological Museum and Mieczyslaw Haftka
from the Castle Museum. The work within the
stronghold, suburbium and surrounding area
lasted almost 30 years with some breaks. The
archaeologists studied the site for 12 excavation
seasons in total trying to get to know the
history of the settlement of this place. The site
should be considered a multicultural settlement
complex with the phase related to the Early
Iron Age and the Early Middle Ages being the
most marked. The present work focuses on the
Early Medieval phase of the functioning of the
settlement complex. Thirteen trenches explored
during the research covered the area of884.2 m2,
including 322.7 m2 within the stronghold,
525.5 m2 within the suburbium, 29 m2
on the outer southern slope and 7 m2 in the
‘Parow Wfgry’ ravine. The estimated size of the
stronghold complex is 525 ares, the stronghold
itself covering 37 ares and the suburbium
covering the remaining area of 488 ares. These
figures show how little part of the area has been
excavated during 12 excavation seasons.
***
The settlement complex in W^gry was located in
the area between the north-western part of Ilawa
Lake District and Zulawy Wislane. The choice of
where to build the stronghold was not random.
It may be assumed that it was based on anumber of
factors. The topographic analysis of the riverside
zone from the bifurcation of the Vistula and
Nogat rivers to the area near Malbork suggests
that the area where the settlement complex was
located had everything necessary for convenient
settlement development. However, the decisive
factor for choosing this location was probably
the possibility of controlling the Nogat river
route. The area of the settlement complex in
W^gry covers a small part of western Ilawa Lake
District and a fragment of Zulawy Wislane
and fits into a circle with a radius of 1.5 km.
Its estimated surface area was approx. 706 ha.
A relatively high concentration of settlement
has been observed around the stronghold
complex. The complex consisted of a stronghold,
a vast suburbium and a dozen of so settlement
locations contemporary with the stronghold,
interpreted as open settlements, arable lands
and pastures. The central point of the complex
was the stronghold located on the highest,
east part of a hill called ‘D^bia Gora’. It had
a developed system of sentry posts situated along
the elements of the road network and harbours
on the Nogat river.
In the south, the settlement complex
bordered a vast outwash plain, covered by
a forest (the Sztum Forest) both now and in the
past. In the west, the complex stretched along
a strip of upland next to the edge of the Nogat,
bordering the southern, highest part of Zulawy
Wislane (up to 10 m above sea level). To the
east, the area was bounded by a range of clayey
moraines reaching up to 60 m above sea level.
W^GRY. The SETTLEMENT COMPLEX IN THE POMERANIAN-PRUSSIAN BORDERLAND IN THE 11TH-12TH c.
207
The significant geodiversity of the discussed
oecumene was certainly a factor making the
area even more favourable for settlement,
especially as far as paleoeconomy is concerned.
The location of the settlement complex in W^gry
was exceptionally convenient. The complex
functioning on the Nogat river, the main artery
in the region, had a very abundant natural
resources supply base. The two completely
different physiographic units were notable for
intensive farming, which possibly produced
a surplus that could be used in trade exchange.
The dynamically developing settlement
network within the oecumene in the 11th—12th
centuries certainly contributed to changes in
the landscape. A good illustration of these
changes is a palynological profile of sediments
taken from the bottom of a postglacial lake
situated in the east of ‘Parow W^gry’, approx.
600 m to the east of the stronghold. The latest
phase of the Subatlantic Period reflected in
the diagram, corresponding to the second
millennium AD, indicates clear changes in the
percentage composition of herbaceous plants,
particularly a considerable decrease of mixed
broadleaf forest elements to less than 10% and
an increase of indicators of human economic
activity (cultivated plants, weeds typical of
arable lands, ruderal communities, dry pastures
and fresh meadows). Changes in vegetation,
especially forest clearance, were possibly related
to the construction of the fortifications of the
stronghold and suburbium as well as of dwelling
houses and farm buildings.
***
The estimated size of the stronghold complex is
525 ares, the stronghold itself covering 37 ares
and the suburbium covering the remaining area
of 488 ares. The stronghold was situated on the
eastern, highest part of the hill with a prominent
oval shape. The diameter of the complex with
the ramparts was approx. 60 m and the inside
was an oval area of 40x38 m (16 ares). The
stronghold was surrounded with a rampart on
an oval plan.
Due to the topography of the area as well
as the intensity and nature of settlement traces,
the area of the suburbium has been divided into
two zones: the upper suburbium and the lower
suburbium. The knowledge of the area of the
suburbium is very limited compared with the
stronghold, which is mainly due to the small
scale of the excavations carried out there (only
1% of the area has been excavated).
It is worth stressing the defensive
advantages of the stronghold’s location,
particularly the high and steep valley slope to
the north-west and the slope of ‘Parow W^gry
to the north-east. The valley slope certainly
gave enough protection so there was no need to
build additional fortifications to the north-west.
The size of the ramparts and the way they were
built depended on diverse local topographic
conditions. Relics of a defensive rampart
were recorded in all the trenches within the
stronghold and some trenches within the
suburbium. The total length of the fortifications
of the stronghold measured along the central
part of the rampart was approx. 175 m. The most
information on the structure of the rampart has
been obtained from the results of the study of
Trenches 6 and 7. The western section of the
rampart was the largest, its width reaching 16 m
at the base. It was built on a stone and clay base,
mainly using grid structure, although at some
places remains of box structure were recorded.
Apart from the stronghold, the system
of fortifications protected also the suburbium.
The length of the rampart built along the brink
of a ravine was 225 m. The longest defensive
embankment was built along the southern edge of
a hill from the stronghold to the brink of a glacial
valley. It measured approx. 350 m. It is only along the
brink of the glacial valley that no fortifications were
recorded, which is probably due to the considerable
defensive advantages of the steep slope.
208
W^gry. Zesp6i osadniczy na pograniczu pomorsko-pruskim w XI-XII w.
The inside of the stronghold, i.e. its
functional part, covered an oval area of40x38 m.
In its centre, there were no buildings. Dwelling
houses were situated along the inner line of the
rampart. Relics of two buildings were unearthed,
one recorded in Trench 7, the other in Trench
6. The analysis of the size of the discovered
features and the available space suggests that
within the stronghold, there may have been
six or seven houses. The buildings were not
adjacent to the side of the rampart but separated
from it by a stone bank running along the
inner line of the rampart, at the foot of it. They
were built in a distinct hollow at the foot of the
rampart.
The analysis of the areas of the suburbium
where the most intensive traces of settlement
were recorded indicates that building zones
within it were planned. Three settlement
zones have been identified, located in the most
convenient places, mainly in terms of defence.
The first settlement zone has been identified in
the central part of the upper suburbium, where
Trenches 3 and 13 had been dug. The second
zone of compact building has been localised
within the so-called lower suburbium, at the
foot of the rampart surrounding the hill from
the south-west, in the area stretching from the
brink of the glacial valley to the slope separating
this zone from the upper suburbium. The other
zone of dense settlement has been identified
within the central and eastern part of the lower
suburbium, in a vast basin elongated in the N-S
direction. This area is characterized by a very
high thickness of cultural layers and a relatively
large area of 65 ares.
A particularly important matter was
an attempt to localise the entrance gate into
the stronghold as well as a reconstruction of
thoroughfares running within the settlement
complex. The main entrance road leading into
the stronghold complex probably ran along the
bottom of the ‘Parow W^gry’ valley towards the
lower suburbium.
Even the location of the settlement complex
in W^gry on the Nogat river, which was certainly
a convenient waterway, suggests that at the time
the complex functioned, there must have been
a harbour in the vicinity. A large collection
of artefacts from the excavations indicates
relations with East Pomerania, especially with
Gdansk. Consequently, it has been assumed that
there must have been a convenient connection
between these centres. In 1985, geological
penetration tests were carried out at the bottom
of the ‘Parow W^gry valley near the outlet of
a nameless stream flowing along the bottom
of the valley to the oxbow lake in the old river
bed of the Nogat. The results confirmed the
assumption that this was the most convenient
place for locating a harbour.
***
A particularly important part of this study was
to analyse, assess and interpret the material
evidence of the activity of the past inhabitants of
the settlement complex in W^gry. The cultural
deposits of the settlement complex in W^gry
revealed an abundant collection of products
related to various aspects of functioning of
the Early Medieval community. These sources
provided important information about the
material standard of living, farming activities
undertaken by the inhabitants to support
themselves, household equipment, aesthetic
preferences, trade and cultural relations. The
analysis of an abundant collection of finds
made it possible to consider fundamental issues
related to the functioning of the settlement
complex in W^gry such as the question of
farming and craft activities. There was also an
attempt to assess and determine the nature and
scale of these activities. What is also important
is the possibility of picturing the standard of
everyday life.
A particularly valuable part of the work
was the analysis of a large collection of vessel
WfGRY. The SETTLEMENT COMPLEX IN THE PoMERANIAN-PRUSSIAN BORDERLAND IN THE 11th-12th c.
pottery, one of few analyses of this most
common category of sources from the area of
Pomerania. The results of the analysis of this
category of sources became very important for
determining the chronology of functioning
of the settlement complex. In this respect, the
results of the analysis of so-called special finds
was also very helpful. The key to their analysis
was dividing them into six function groups:
A - household equipment, B - items related to
manufacture and non-manufacturing activities,
C - multifunctional tools, D - items related
to obtaining food, agriculture, breeding and
fishery, E - personal equipment, F - toys.
***
A particular achievement was a revision of
views on the chronology of functioning of
the complex. The first attempts to determine
the chronology of the stronghold in W^gry,
made on the ‘basis of metals’, indicated the
11th-12th century. In later works, researchers
narrowed down the chronology, determining
that the stronghold had functioned from the
first quarter of the 11th century to the 1170s
and 1180s. The dating was essentially based
on analogies to Early Medieval Gdansk, the
chronology of which (especially of its earliest
levels) has been recently shifted at least 75 years
forwards. On the basis of a detailed analysis of
the stratigraphy revealed in the trenches and
the results of source material analyses, the
authors decided to distinguish three stronghold
settlement phases: the first ‘pre-stronghold’
one, the main ‘stronghold’ one, related to the
functioning of the vast settlement complex,
and the mysterious, little known ‘post-
stronghold’ one. The results of the analysis of
the pottery and of the detailed analyses of other
chronology indicators identified among the
items found during the excavations, combined
with the results of radiocarbon analyses, made
it possible to determine the rough chronology
of the functioning of the settlement complex.
It seems to have provided a reliable basis
for dating the beginning and the end of the
functioning of the settlement complex. The
first phase, preceding the construction of the
stronghold, may be dated to the first half of
the 11th century and may have lasted until the
beginning of building work that resulted in the
construction of the vast stronghold complex.
It was determined that this work had been
done in the 1060s and 1070s. The complex
probably functioned until the 1160s, although
this date is only hypothetical. After the fall of
the stronghold, its area was once more settled,
as indicated by relics of furnaces and hearths
found in Trenches 4 and 5. This phase, probably
only transitory, may be roughly dated to the
second half of the 12th century.
The chronology of the llth-century
history of East Pomerania and the knowledge
of when the stronghold in W^gry was built
seem to indicate that the attempt to extend
Pomeranian administrative structures to the
east bank of the Vistula river took place c.
the mid-llth century. With a large measure of
cautiousness, these events may be associated
with Kazimierz I the Restorer of Poland’s
regaining control of Pomerania in c. the mid-
IP11 century and the attempt to strengthen and
rebuild territorial and settlement structures
as well as to take control of the important
waterway of the Nogat river. However, it was
certainly settlers from Pomerania that carried
out the work, which can be seen in the strong
connections with Gdansk visible in the source
material. What also supports this view is the
fact that at the end of the rule of Boleslaw II the
Bold of Poland, the Piast dynasty lost control
of Pomerania. The most thriving period for
the settlement complex in W^gry was the last
decades of the 11th and the beginning of the 12th
century, i.e. the time when the whole of East
Pomerania was controlled by local Dukes of
Gdansk.
210
W^grv. Zespól osadniczy na pograniczu pomorsko-pruskim w XI-XII w.
***
The analysis of the available sources indicates
that the stronghold functioned until the mid-12th
century or perhaps the 1160s, although it is not
improbable that the fall took place a bit earlier.
Traces of fire, charred defensive structures
and dwelling houses recorded both during the
excavations and in the results of geophysical
analyses, as well as abandoned property indicate
a sudden fall of the stronghold in Wfgry.
The settlement complex in W^gry was
a strategic centre for the development of
settlement and cultural relations in the area of
the right-bank basin of the lower Vistula river
from the 1060s-1070s to circa the 1160s. In its
proximity, the Nogat river route intersected with
a land route leading from Prussia to the west
through Zulawy in the direction of Gorz^dziej,
and then along the so-called Via regia through
Pruszcz Gdanski and Swifty Wojciech to
Gdansk. Therefore, one should agree with the
view of Jan Powierski that this centre owed
its importance mainly to the location of the
Nogat river crossing, connected by a road to the
Gorzfdziej-Sloñca crossing and then through
Lubiszewo and the area near Swifty Wojciech to
Gdansk.
The proximity of trade and travel routes
made it easier to have relations with other areas
on different levels. Source materials obtained
during research are strongly related to the
area of Pomerania, especially to Gdansk. The
relation between the discovered pottery and
the products from Gdansk is so strong that it
looks as though it had been made there. Such
a large scale of pottery occurrence suggests the
presence of potters from Gdansk in this centre
rather than a mass character of vessel trading.
However, some items seem to indicate well-
developed trade relations extending beyond the
local area (a comb sheath from Wolin, phyllite
and mudstone whetstones of Scandinavian
provenance, a ceramic rattle and a spindle whorl
with a Cyrillic quasi-inscription indicating
some connections with the East Slav lands).
Determining the function of the discussed
centre is a question of fundamental importance.
On the basis of the presented data, it should be
considered the main centre of the settlement
complex on the Nogat river; as demonstrated,
it had military and economic functions; it
was probably a place where crafts and trade
exchange were practised. Considering the above
mentioned factors, the settlement complex in
Wfgry may be considered the main culture-
generating centre of the area to the east of the
lower Vistula river from the mid-llth century
to the 2nd half of the 12th century. Thus, it
should probably be attributed administrative
and political functions. It was certainly
a multifunctional centre of great significance,
a centre of social and political life, which could
be used to control the Nogat river route and the
Zulawy crossing to the west bank of the Vistula
river. Moreover, it is worth mentioning that
a potential distinctive feature of multifunctional
centres of this significance is their multi-part
structure, which has been observed in the
discussed settlement complex.
However, the question remains open
whether the probable administrative and
political functions are enough to consider the
centre a castellany. The two-part structure,
the scale of fortifications in the context of
the formation of a settlement zone related to
Pomerania on the east bank of the Vistula river,
the demonstrated multifunctionality, all this
indicates that it was a cultural and settlement
centre of a significance close to castellan centres. |
| any_adam_object | 1 |
| author | Haftka, Mieczysław Wadyl, Sławomir ca. 20./21. Jh |
| author_GND | (DE-588)1162859458 |
| author_facet | Haftka, Mieczysław Wadyl, Sławomir ca. 20./21. Jh |
| author_role | aut aut |
| author_sort | Haftka, Mieczysław |
| author_variant | m h mh s w sw |
| building | Verbundindex |
| bvnumber | BV043338608 |
| ctrlnum | (OCoLC)967941712 (DE-599)BVBBV043338608 |
| era | Geschichte 1000-1200 gnd |
| era_facet | Geschichte 1000-1200 |
| format | Book |
| fullrecord | <?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?><collection xmlns="http://www.loc.gov/MARC21/slim"><record><leader>00000nam a2200000 c 4500</leader><controlfield tag="001">BV043338608</controlfield><controlfield tag="003">DE-604</controlfield><controlfield tag="005">20241119</controlfield><controlfield tag="007">t|</controlfield><controlfield tag="008">160203s2015 xx a||| |||| 00||| pol d</controlfield><datafield tag="020" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">9788360518786</subfield><subfield code="9">978-83-60518-78-6</subfield></datafield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(OCoLC)967941712</subfield></datafield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(DE-599)BVBBV043338608</subfield></datafield><datafield tag="040" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-604</subfield><subfield code="b">ger</subfield><subfield code="e">rda</subfield></datafield><datafield tag="041" ind1="0" ind2=" "><subfield code="a">pol</subfield></datafield><datafield tag="049" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-12</subfield></datafield><datafield tag="084" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">7,41</subfield><subfield code="2">ssgn</subfield></datafield><datafield tag="100" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">Haftka, Mieczysław</subfield><subfield code="e">Verfasser</subfield><subfield code="4">aut</subfield></datafield><datafield tag="245" ind1="1" ind2="0"><subfield code="a">Węgry</subfield><subfield code="b">zespół osadniczy na ograniczu pomorsko-pruskim w XI-XII w.</subfield><subfield code="c">Mieczysław Haftka, Sławomir Wadyl we współpracy z Danielem Makowieckim i Katarzyną Pińską</subfield></datafield><datafield tag="246" ind1="1" ind2="3"><subfield code="a">Węgry. The settlement complex in the Pomeranian-Prussian borderland in the 11th-12th c.</subfield></datafield><datafield tag="264" ind1=" " ind2="1"><subfield code="a">Malbork</subfield><subfield code="b">Muzeum Zamkowe</subfield><subfield code="c">2015</subfield></datafield><datafield tag="300" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">268 Seiten</subfield><subfield code="b">Illustrationen, Karten, Diagramme</subfield><subfield code="c">30 cm</subfield><subfield code="e">6 Postkarten beigelegt in einem Umschlag : Wybór najcenniejszych zabytków</subfield></datafield><datafield tag="336" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">txt</subfield><subfield code="2">rdacontent</subfield></datafield><datafield tag="337" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">n</subfield><subfield code="2">rdamedia</subfield></datafield><datafield tag="338" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">nc</subfield><subfield code="2">rdacarrier</subfield></datafield><datafield tag="500" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">Bibliografie Seite [191]-203. - Zusammenfassung in Englisch</subfield></datafield><datafield tag="648" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Geschichte 1000-1200</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Osadnictwo człowieka / Polska / Węgry (województwo pomorskie) / średniowiecze</subfield><subfield code="2">jhpk</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Wykopaliska archeologiczne / Polska / Węgry (województwo pomorskie)</subfield><subfield code="2">jhpk</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Siedlung</subfield><subfield code="0">(DE-588)4054858-2</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="651" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Węgry (Polska, województwo pomorskie) / średniowiecze</subfield><subfield code="2">jhpk</subfield></datafield><datafield tag="651" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Węgry (Polska, województwo pomorskie) / zabytki</subfield><subfield code="2">jhpk</subfield></datafield><datafield tag="651" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Woiwodschaft Pommern</subfield><subfield code="0">(DE-588)4596759-3</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="655" ind1=" " ind2="7"><subfield code="0">(DE-588)4143413-4</subfield><subfield code="a">Aufsatzsammlung</subfield><subfield code="2">gnd-content</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="0"><subfield code="a">Woiwodschaft Pommern</subfield><subfield code="0">(DE-588)4596759-3</subfield><subfield code="D">g</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="1"><subfield code="a">Siedlung</subfield><subfield code="0">(DE-588)4054858-2</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="2"><subfield code="a">Geschichte 1000-1200</subfield><subfield code="A">z</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2=" "><subfield code="5">DE-604</subfield></datafield><datafield tag="700" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">Wadyl, Sławomir</subfield><subfield code="d">ca. 20./21. Jh.</subfield><subfield code="e">Verfasser</subfield><subfield code="0">(DE-588)1162859458</subfield><subfield code="4">aut</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB Muenchen 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=028758573&sequence=000004&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Inhaltsverzeichnis</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB Muenchen 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=028758573&sequence=000005&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Literaturverzeichnis</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB Muenchen 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=028758573&sequence=000006&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Abstract</subfield></datafield><datafield tag="940" ind1="1" ind2=" "><subfield code="n">oe</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">930.1</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">09021</subfield><subfield code="g">438</subfield></datafield><datafield tag="943" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-028758573</subfield></datafield></record></collection> |
| genre | (DE-588)4143413-4 Aufsatzsammlung gnd-content |
| genre_facet | Aufsatzsammlung |
| geographic | Węgry (Polska, województwo pomorskie) / średniowiecze jhpk Węgry (Polska, województwo pomorskie) / zabytki jhpk Woiwodschaft Pommern (DE-588)4596759-3 gnd |
| geographic_facet | Węgry (Polska, województwo pomorskie) / średniowiecze Węgry (Polska, województwo pomorskie) / zabytki Woiwodschaft Pommern |
| id | DE-604.BV043338608 |
| illustrated | Illustrated |
| indexdate | 2024-11-19T15:01:48Z |
| institution | BVB |
| isbn | 9788360518786 |
| language | Polish |
| oai_aleph_id | oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-028758573 |
| oclc_num | 967941712 |
| open_access_boolean | |
| owner | DE-12 |
| owner_facet | DE-12 |
| physical | 268 Seiten Illustrationen, Karten, Diagramme 30 cm 6 Postkarten beigelegt in einem Umschlag : Wybór najcenniejszych zabytków |
| publishDate | 2015 |
| publishDateSearch | 2015 |
| publishDateSort | 2015 |
| publisher | Muzeum Zamkowe |
| record_format | marc |
| spelling | Haftka, Mieczysław Verfasser aut Węgry zespół osadniczy na ograniczu pomorsko-pruskim w XI-XII w. Mieczysław Haftka, Sławomir Wadyl we współpracy z Danielem Makowieckim i Katarzyną Pińską Węgry. The settlement complex in the Pomeranian-Prussian borderland in the 11th-12th c. Malbork Muzeum Zamkowe 2015 268 Seiten Illustrationen, Karten, Diagramme 30 cm 6 Postkarten beigelegt in einem Umschlag : Wybór najcenniejszych zabytków txt rdacontent n rdamedia nc rdacarrier Bibliografie Seite [191]-203. - Zusammenfassung in Englisch Geschichte 1000-1200 gnd rswk-swf Osadnictwo człowieka / Polska / Węgry (województwo pomorskie) / średniowiecze jhpk Wykopaliska archeologiczne / Polska / Węgry (województwo pomorskie) jhpk Siedlung (DE-588)4054858-2 gnd rswk-swf Węgry (Polska, województwo pomorskie) / średniowiecze jhpk Węgry (Polska, województwo pomorskie) / zabytki jhpk Woiwodschaft Pommern (DE-588)4596759-3 gnd rswk-swf (DE-588)4143413-4 Aufsatzsammlung gnd-content Woiwodschaft Pommern (DE-588)4596759-3 g Siedlung (DE-588)4054858-2 s Geschichte 1000-1200 z DE-604 Wadyl, Sławomir ca. 20./21. Jh. Verfasser (DE-588)1162859458 aut Digitalisierung BSB Muenchen 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=028758573&sequence=000004&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Inhaltsverzeichnis Digitalisierung BSB Muenchen 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=028758573&sequence=000005&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Literaturverzeichnis Digitalisierung BSB Muenchen 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=028758573&sequence=000006&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Abstract |
| spellingShingle | Haftka, Mieczysław Wadyl, Sławomir ca. 20./21. Jh Węgry zespół osadniczy na ograniczu pomorsko-pruskim w XI-XII w. Osadnictwo człowieka / Polska / Węgry (województwo pomorskie) / średniowiecze jhpk Wykopaliska archeologiczne / Polska / Węgry (województwo pomorskie) jhpk Siedlung (DE-588)4054858-2 gnd |
| subject_GND | (DE-588)4054858-2 (DE-588)4596759-3 (DE-588)4143413-4 |
| title | Węgry zespół osadniczy na ograniczu pomorsko-pruskim w XI-XII w. |
| title_alt | Węgry. The settlement complex in the Pomeranian-Prussian borderland in the 11th-12th c. |
| title_auth | Węgry zespół osadniczy na ograniczu pomorsko-pruskim w XI-XII w. |
| title_exact_search | Węgry zespół osadniczy na ograniczu pomorsko-pruskim w XI-XII w. |
| title_full | Węgry zespół osadniczy na ograniczu pomorsko-pruskim w XI-XII w. Mieczysław Haftka, Sławomir Wadyl we współpracy z Danielem Makowieckim i Katarzyną Pińską |
| title_fullStr | Węgry zespół osadniczy na ograniczu pomorsko-pruskim w XI-XII w. Mieczysław Haftka, Sławomir Wadyl we współpracy z Danielem Makowieckim i Katarzyną Pińską |
| title_full_unstemmed | Węgry zespół osadniczy na ograniczu pomorsko-pruskim w XI-XII w. Mieczysław Haftka, Sławomir Wadyl we współpracy z Danielem Makowieckim i Katarzyną Pińską |
| title_short | Węgry |
| title_sort | wegry zespol osadniczy na ograniczu pomorsko pruskim w xi xii w |
| title_sub | zespół osadniczy na ograniczu pomorsko-pruskim w XI-XII w. |
| topic | Osadnictwo człowieka / Polska / Węgry (województwo pomorskie) / średniowiecze jhpk Wykopaliska archeologiczne / Polska / Węgry (województwo pomorskie) jhpk Siedlung (DE-588)4054858-2 gnd |
| topic_facet | Osadnictwo człowieka / Polska / Węgry (województwo pomorskie) / średniowiecze Wykopaliska archeologiczne / Polska / Węgry (województwo pomorskie) Siedlung Węgry (Polska, województwo pomorskie) / średniowiecze Węgry (Polska, województwo pomorskie) / zabytki Woiwodschaft Pommern Aufsatzsammlung |
| url | http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=028758573&sequence=000004&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=028758573&sequence=000005&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=028758573&sequence=000006&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |
| work_keys_str_mv | AT haftkamieczysław wegryzespołosadniczynaograniczupomorskopruskimwxixiiw AT wadylsławomir wegryzespołosadniczynaograniczupomorskopruskimwxixiiw AT haftkamieczysław wegrythesettlementcomplexinthepomeranianprussianborderlandinthe11th12thc AT wadylsławomir wegrythesettlementcomplexinthepomeranianprussianborderlandinthe11th12thc |