Verfügbarkeit: Nauki historyczne w Polsce 1944

Nauki historyczne w Polsce 1944 - 1970: zagadnienia polityczne i organizacyjne

Gespeichert in:

Bibliographische Detailangaben
1. Verfasser:	Rutkowski, Tadeusz Paweł 1965- (VerfasserIn)
Format:	Buch
Sprache:	Polish
Veröffentlicht:	Warszawa Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego 2007
Ausgabe:	Wyd. 1.
Schlagworte:	Geschichte 1900-2000 Geschichte 1944-1970 Historiografia - aspekt polityczny - Polska - 1900-1945 Historiografia - aspekt polityczny - Polska - 1945-1970 Nauka - Polska - 1900-1945 Nauka - Polska - 1945-1970 Geschichte Historiography > Poland > History > 20th century Geschichtswissenschaft Polen Poland > Historiography
Online-Zugang:	Inhaltsverzeichnis Abstract
Beschreibung:	630 s. il. 24 cm.
ISBN:	9788323503187

Internformat

MARC


LEADER	00000nam a2200000 c 4500
001	BV035223246
003	DE-604
005	20090513
007	t
008	081219s2007 \|\|\|\| \|\|\|\| 00\|\|\| pol d
020			\|a 9788323503187 \|9 978-83-235-0318-7
035			\|a (OCoLC)297712293
035			\|a (DE-599)BVBBV035223246
040			\|a DE-604 \|b ger \|e rakwb
041	0		\|a pol
049			\|a DE-12
084			\|a 7,41 \|2 ssgn
100	1		\|a Rutkowski, Tadeusz Paweł \|d 1965- \|e Verfasser \|0 (DE-588)124074421 \|4 aut
245	1	0	\|a Nauki historyczne w Polsce 1944 - 1970 \|b zagadnienia polityczne i organizacyjne \|c Tadeusz Paweł Rutkowski
250			\|a Wyd. 1.
264		1	\|a Warszawa \|b Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego \|c 2007
300			\|a 630 s. \|b il. \|c 24 cm.
336			\|b txt \|2 rdacontent
337			\|b n \|2 rdamedia
338			\|b nc \|2 rdacarrier
648		4	\|a Geschichte 1900-2000
648		7	\|a Geschichte 1944-1970 \|2 gnd \|9 rswk-swf
650		7	\|a Historiografia - aspekt polityczny - Polska - 1900-1945 \|2 jhpk
650		7	\|a Historiografia - aspekt polityczny - Polska - 1945-1970 \|2 jhpk
650		7	\|a Nauka - Polska - 1900-1945 \|2 jhpk
650		7	\|a Nauka - Polska - 1945-1970 \|2 jhpk
650		4	\|a Geschichte
650		4	\|a Historiography \|z Poland \|x History \|y 20th century
650	0	7	\|a Geschichtswissenschaft \|0 (DE-588)4020535-6 \|2 gnd \|9 rswk-swf
651		4	\|a Polen
651		4	\|a Poland \|x Historiography
651		7	\|a Polen \|0 (DE-588)4046496-9 \|2 gnd \|9 rswk-swf
689	0	0	\|a Polen \|0 (DE-588)4046496-9 \|D g
689	0	1	\|a Geschichtswissenschaft \|0 (DE-588)4020535-6 \|D s
689	0	2	\|a Geschichte 1944-1970 \|A z
689	0		\|5 DE-604
856	4	2	\|m Digitalisierung BSBMuenchen \|q application/pdf \|u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=017029300&sequence=000002&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA \|3 Inhaltsverzeichnis
856	4	2	\|m Digitalisierung BSB Muenchen \|q application/pdf \|u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=017029300&sequence=000004&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA \|3 Abstract
940	1		\|n oe
999			\|a oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-017029300
942	1	1	\|c 900 \|e 22/bsb \|f 0904 \|g 438
942	1	1	\|c 900 \|e 22/bsb \|f 09044 \|g 438

Datensatz im Suchindex

_version_	1804138488678842368
adam_text	Spis tresei Wykaz skrótów ............................................... 7 Wstęp ...................................................... із Część I: Lata 1944-1956 Rozdział I. Odbudowa i reorganizacja (1944-1948)......... 23 1. Odbudowa warsztatów pracy naukowej ...................... 23 Ośrodki uniwersyteckie .................................... 24 Ogólnopolskie instytucje naukowe ............................ 60 Regionalne instytucje naukowe .............................. 83 Polskie Towarzystwo Historyczne ............................ 86 2. Polityka władz wobec nauki historycznej ..................... 94 3. Polskie środowisko historyczne w latach 1945-1948 wobec nowej sytuacji politycznej ...................................... 129 Rozdział II. Nauka historyczna w latach 1949-1956......... 137 1. Polityka władz .......................................... 137 Kształtowanie się koncepcji politycznej i organizacyjnej nauki historycz¬ nej (1949-1952)......................................... 137 W nowych strukturach (1953-1955)........................... 231 Kontakty naukowe z zagranicą .............................. 262 2. Przełom październikowy (1955-1956)........................ 272 3. Zmiany organizacyjne w latach 1949-1956.................... 317 Ośrodki uniwersyteckie ................................... 317 Ogólnopolskie instytucje naukowe ........................... 327 Część II: Lata 1957-1970 1. Polityka władz wobec nauk historycznych 1957-1967............ 347 2. Instytucje i środowiska historyczne przed, w czasie i po wydarzeniach marcowych 1968 r ....................................... 468 3. Okres pomarcowy (1969-1970).............................. 506 4. Zmiany organizacyjne w latach 1957-1970..................... 544 Ośrodki uniwersyteckie .................................... 544 Ogólnopolskie instytucje naukowe ........................... 559 Polskie Towarzystwo Historyczne ............................ 577 6 Spis tresei Podsumowanie ............................................... 581 Środowiska historyczne wobec polityki władz ................... 581 Cele i efekty polityki władz wobec nauki historycznej ............. 585 Bibliografia .................................................. 591 Spis ilustracji ................................................ 609 Indeks osób .................................................. 611 Podsumowanie Środowiska historyczne wobec polityki władz Oceniając postawy polskich historyków w latach 1945-1970, nie można pominąć panującej wówczas atmosfery politycznej oraz indywidualnych sytuacji uczonych, przede wszystkim starszego i średniego pokolenia. Bez wątpienia postawy te byty różne w poszczególnych stadiach tej polityki (1945-1948, 1949-1956 i 1956-1970) i zależały od wielu czynników, w tym zwłaszcza biografii poszczególnych uczonych, otoczenia, w którym funkcjonowali i - last but not least ~ siły charakteru. W pierwszym okresie Polski Ludowej istotny wpływ na postawy uczonych miała świadomość klęski politycznej poniesionej przez Polskę w okresie II wojny światowej oraz konieczność odbudowy zniszczonych warsztatów pracy i wyrównania ogromnych strat polskiej nauki. Odbudowa polskiej nauki odbywała się w atmo¬ sferze ostrej walki politycznej, której efektem było ugruntowanie się władzy komunistów oraz widoczny brak nadziei na szybką zmianę panującego systemu. Począwszy od 1948 r. środowiska naukowe znalazły się pod narastającą presją władz domagających się nie tylko politycznej lojalności uczonych, ale również przebudowy ideowej i metodologicznej warsztatów naukowych. Presja polityczna aparatu władzy połączona była także z terrorem ze strony organizacji młodzieżowych (przede wszystkim Związku Młodzieży Polskiej) i służb bezpieczeństwa1. Wszystko to powodowało łamanie charakteru wielu uczonych. Należy przy tym wziąć pod uwagę, że istotną cechą systemu komunistycznego w Polsce była eskalacja wprowadzanych zmian, co służyło kolejnym ustępstwom. Początkowo od środo¬ wiska wymagano tylko formalnie deklarowanej lojalności wobec istniejącego systemu politycznego. Elementem takiej deklaracji było m.in. potępienie kolegów aresztowanych za otwartą walkę z systemem komunistycznym2. Istniejąca sytuacja polityczna i brak nadziei na szybką jej zmianę wraz z możliwością szybkiego awansu zawodowego osób uległych wobec władzy powodowały łamanie się uczonych o słabszych charakterach, a także stopniowe, coraz większe angażowanie H. Świda-Ziemba, Człowiek wewnętrznie zniewolony. Problemy psychologiczne minionej formacji, Warszawa 1998, s. 15; S. Salmonowicz, Profesorowie i studenci w dobie stalinizmu w Polsce (1944-1956), w: Polacy wobec PRL. Strategie przystosowawcze, Kielce 2003, s. 81. Czego przykładem może być choćby potępienie przez Radş Wydziału Humanistycznego UJ 26 IX 1947 r, к. Buczka i odebranie mu venìam legendi. Pismo dziekana Wydziału Filozoficzno-Historycznego UJ, prof. H. Barycza do dyrektora IH PAN z dn. 14.12.1956 г., AIH PAN, Akta osobowe K. Buczka. 582 Podsumowanie się po stronie władzy uczonych o poglądach lewicowych, ale nie komunistycznych - przykładem Witold Kula czy Bogusław Leśnodorski. Wzrastający począwszy od 1948 r. nacisk polityczny, wywierany zarówno przez nasiloną propagandę, jak i oddziaływanie środowiskowe organizacji partyjnych i młodzieżowych rodziły wśród uczonych poczucie, że ich polityczna lojalność podlega stałej kontroli i że zmuszani są zadeklarować się po stronie ideologii i metodologii marksistowskiej. Takie deklaracje następowały publicznie na konferencjach naukowych, najczęściej połączone były z samokrytyką. Odmowa takiej samokrytyki, nawet częściowa (jak to miało miejsce w przypadku Henryka Wereszyckiego), skutkowała nagonką, której efektem było ograniczenie możliwości wykonywania pracy naukowej. Pełne konsekwencji takiej postawy były wówczas trudne do przewidzenia. Stanisław Salmonowicz, analizując stanowisko profesury wobec polityki władz w latach stalinowskich, wyróżnił następujące postawy: - wyraźnej, oficjalnie manifestowanej akceptacji nowej rzeczywistości, obecnej nie tylko wśród członków PZPR. Wśród tej grupy wyróżnił osoby, których motywem działania były względy ideologiczne oraz tych, u których element czy karierowiczostwa, czy obaw przed represjami, raczej jednak to pierwsze, prowadził do polityki gorliwego nieraz popierania władz3; - stosowanie różnego rodzaju technik przystosowawczych, przy różnych motywacjach takiego postępowania. Wymagało to składania pewnych mini¬ malnych „trybutów , czy hołdów wobec władzy, przystosowania przynajmniej formalnego do jej wymagań, brania też w granicach minimum udziału w liturgii systemu4. Wśród niej wyróżnił Salmonowicz także grupę uczonych, którzy zachowując niezależność wobec władzy stosowali minimum niezbędnej mimikry czy dyplomacji oraz tych, którzy przyjmowali postawę umiarkowa¬ nego oportunizmu; -postawa niezależna, niepokorna. Grupa, która taką postawę zachowała została w ogromnym stopniu (w naukach humanistycznych) wyeliminowana z życia naukowego5. Podział postaw uczonych dokonany przez S. Salmonowicza, oparty przede wszystkim na analizie środowiska humanistycznego krakowskiego i toruńskiego, można z powodzeniem zastosować do tej części środowiska historycznego, której aktywność zawodowa zaczęła się przed 1945 r. Można wyróżnić wśród nich jedną jeszcze grupę - osób o lewicowym światopoglądzie, które zdając sobie sprawę z niedoskonałości i negatywnych politycznych uwarunkowań powstającego od 1944 r. systemu władzy, odnajdywały w nim spełnienie, choćby niektórych bliskich im idei, uznając negatywne cechy systemu za zło konieczne. Trudno, co zauważył także S. Salmonowicz, precyzyjnie ocenić postawy i motywacje poszczególnych uczonych, zwłaszcza że działało tu wiele czynników słabo odzwierciedlonych w materiale źródłowym bądź jeszcze nie w pełni zbadanych (dotyczy to zwłaszcza działalności aparatu bezpieczeństwa). Stąd wiele postaw wyczerpuje cechy kilku 3 S. Salmonowicz, Profesorowie..., s. 81. 4 Ibidem, s. 82. 5 Ibidem, s. 82-83. Podsumowanie 533 tych grup jednocześnie, albo zmienia je w miarę upływu czasu. Ten ostatni czynnik dotyczy w znacznym stopniu także lat po roku 1956. Podział dokonany przez Salmonowicza nie obejmuje także postaw historyków najmłodszego pokolenia, którzy zdobywali tytuły naukowe w powojennej Polsce, bądź tych, którzy studia i karierę naukową zaczęli dopiero w Polsce Ludowej. Na pewno można wśród nich wyróżnić przyjmujących postawę zaangażowania politycznego, wynikającą z ich własnego światopoglądu lub bezkrytycznego zaakceptowania obowiązującej ideologii. Na pewno znaczna była również wśród nich liczba osób, których zaangażowanie polityczne miało charakter całkowicie bądź częściowo oportunistyczny. Znacznie mniejsza była w tej grupie liczba osób zachowujących postawę niezależną - wynikało to z wyraźnie słabszej ich pozycji, co ułatwiało wyeliminowanie z pracy naukowej6. Efektem konglomeratu takich postaw oraz świadomej polityki personalnej władz był stosunkowo wysoki stopień upartyjnienia wśród młodych pracowników nauki oraz przeważające wśród nich zainteresowanie najbardziej istotnymi ideologicznie dziedzinami historii: historią najnowszą i dziejami ruchu robotniczego. Wymuszona w znacznym stopniu bądź opierająca się na ideologicznym kłamstwie postawa środowisk historycznych zaczęła się przekształcać wraz z po¬ wolną początkowo zmianą polityki władz, jaka zaczęła następować od stycznia 1955 r. Szczególnie gwałtowny przebieg owa „konwersja miała wśród partyjnych historyków, przede wszystkim absolwentów i pracowników partyjnych instytucji naukowych. Nie ulega wątpliwości, że ten swoisty „bunt janczarów mógł mieć miejsce również dlatego, że istniało „lustro : środowisko historyczne o rzetelnym warsztacie badawczym oraz opinia publiczna, której ujawnienie się w chwili odwilży postawiło pod pręgierzem historyków tworzących fałszywy obraz historii Polski, a zwłaszcza jej dziejów najnowszych. Przełom październikowy wpłynął w sposób bardzo mocny także na postawy starszego pokolenia uczonych. Ustanie terroru ze strony UB i znaczne osłabienie nacisku politycznego i całego wachlarza możliwych represji pozwoliły okrzepnąć tej grupie pracowników naukowych i odzyskać w znacznym stopniu pozycję zawodową. Z drugiej jednak strony przeżycia okresu stalinowskiego, przekonanie o trwałości istniejącego w Polsce systemu politycznego i konieczność nieustannych mniejszych i większych kompromisów wobec władz, prowadziły do postępującej dewaluacji postaw. Istotnym czynnikiem była możliwość wyjazdu na Zachód, co w dużym stopniu warunkowało możliwość wykonywania zawodu. Obawa przed utratą paszportu była przyczyną wielu zachowań konformistycznych, czego przykładem może być choćby odmowa prof. A. Vetulaniego podpisania „Listu 34 . Wśród grupy uczonych posiadających już autorytet naukowy, a demonstrujących wcześniej postawy „przystosowawcze , przełom październikowy spowodował usztywnienie wobec władzy postawy opozycyjnej, która nie była manifestowana w sposób otwarty, ale z pewnością wyraźniej. Takim działaniem, odbieranym jednoznacznie przez władze jako przejaw postawy wrogiej ideologicznie, była 6 Trzeba jednak pamiętać, że często w takich wypadkach osoby kwalifikowane jako Posiadające niewłaściwą postawę ideologiczną przesuwano do pracy mezwiązanej z dydaKtyicą. do archiwów bądź pracy ściśle badawczej. 584 Podsumowanie przynależność do Klubów Inteligencji Katolickiej (m.in. prof. W. Czapliński, prof. К. Górski) czy przywiązanie do Kościoła katolickiego (m.in. A. Vetulani), jak również otwarte prezentowanie poglądów niezgodnych z polityką PZPR zarówno na szczeblu lokalnym, jak i ogólnopolskim. Istniejąca w latach 1956-1970 sytuacja polityczna umożliwiała w większym stopniu zachowanie postawy „mimikry i wykorzystywania technik przystosowaw¬ czych , przez co liczebność tej grupy znacznie się powiększyła. Dotyczyło to jednak głównie uczonych zajmujących się epokami dawniejszymi. W tym okresie bez wątpienia wzrosła także liczba osób, których motywy postępowania były powodowane chęcią zrobienia kariery. W latach 1956-1970 poważne zmiany zachodziły również w środowiskach zaangażowanych w politykę władz w minionym okresie. Oprócz „twardego jądra osób bezwarunkowo popie¬ rających politykę PZPR (m.in. T. Daniszewski, J. Kowalski, Ż. Kormanowa, K. Lepszy, K. Piwarski) w miarę upływu czasu zaczęły się pojawiać oznaki kon¬ testacji, a w każdym razie dystansu wobec polityki naukowej i kulturalnej PZPR. Narastanie podziałów wewnątrz partii, związanych z działalnością frakcji party¬ zanckiej, eliminacja dawnej frakcji puławskiej z kierownictwa PZPR, pojawienie się elementów nacjonalistycznych i antysemickich w polityce PZPR - wszystko to spowodowało wykruszanie się z niej (a w każdym razie unikanie czynnego jej popierania) znacznej grupy uczonych, zwłaszcza młodszego pokolenia, którzy karierę zawodową zrobili po roku 1945 г., a których lewicowe poglądy, „szok popaździernikowy , a także często żydowskie pochodzenie w sposób prawie automatyczny stawiały „w poprzek polityki PZPR. Dramatycznym momentem wymuszającym deklarację postaw, w przypadku tej grupy (ale nie tylko), był oczywiście Marzec 1968 r. Jego efektem było wyodrębnienie się grupy uczonych z różnych pokoleń kontestujących politykę PZPR z pozycji lewicowych. Proces ten przebiegał w sposób zróżnicowany i niejednorodny. Istotnym czynnikiem wpływającym na postawy uczonych wobec sytuacji politycznej PRL był kontakt z nauką zachodnią. Kwestia ta, najczęściej rozpatry¬ wana z metodologicznego czy historiograficznego punktu widzenia, miała również swój wymiar polityczny i światopoglądowy. Możliwość wyjazdu na Zachód oznaczała nie tylko konfrontację rzeczywistości polskiej i propagandy władz z faktycznym obrazem świata zachodniego, ale także oznaczała kontakt z uczonymi o odmiennym światopoglądzie i metodologii naukowej. Wpływało to z jednej strony na światopogląd wyjeżdżających, z drugiej zaś na ich postawy - zajmowanie dogmatycznego stanowiska wpływało na odbiór danej osoby przez zachodnich partnerów7. „Lustro nauki zachodniej wymuszało także na uczonych zajmujących najbardziej „polityczną dziedziną nauki historycznej, jaką była historia najnow¬ sza, stosowanie rudymentów warsztatu naukowego. Nie był to oczywiście jedyny czynnik oddziaływujący na postawy uczonych, ale na pewno istotny. Trzeba pamiętać, że kontakt naukowy z Zachodem oznaczał również dostęp do publikacji, 7 Por. G. Duby, B. Geremek, Wspólne pasje, Warszawa 1995, s. 50-51. Podsumowanie 535 których rozpowszechnianie było w PRL zakazane, jak np. paryska „Kultura czy książki dotyczące ZSRR i w ogóle literatury naukowej8. Nacisk kładziony przez władze na rozwój historii najnowszej wymuszał stałe zwiększanie się liczby badaczy tej dziedziny i generował automatycznie konflikt większości z nich z cenzurą. Dotyczyło to także, a może nawet przede wszystkim, historyków partyjnych. Liczne w porównaniu z innym krajami „demokracji ludowej „niecenzuralne wydarzenia w historii Polski powodowały, że niemal każdy historyk wykraczający poza czysto propagandowy opis dziejów napotykał na problemy z cenzurą. „Lustro zagraniczne wraz z presją środowiska i opinii społecznej nie pozwalało natomiast na zbyt łatwe fałszowanie rzeczywistości. Stąd problemy z cenzurą spotykające tak zaangażowanych politycznie i pełniących odpowiedzialne funkcje polityczne badaczy, jak A. Czubiński, T. Jędruszczak, Cz. Madajczyk, M. Orzechowski. Istotnym elementem zachowań środowiska było utrzymanie ciągłości z nauką przedwojenną przez część kadry naukowej. Odbyło się to także przez wejście do nauki w latach czterdziestych (zanim jeszcze została zamknięta droga dla wszystkich z „niewłaściwym pochodzeniem społecznym) osób wywodzących się z przedwojennej inteligencji polskiej, często o tradycjach niepodległościowych. Ich sposób patrzenia na polską rzeczywistość, mimo znacznego często zaangażowania politycznego i członkostwa w PZPR, utrudniał traktowanie przez nich nauki w kategoriach czystej polityki, w czym odbiegał często od postawy uczonych- członków PZPR, pozbawionych zaplecza ciągłości tradycji naukowych. Do takich osób można zaliczyć choćby J. Maciszewskiego, A. Mączaka, H. Samsonowicza, M. Wojciechowskiego. Cele i efekty polityki wiadz wobec nauki historycznej Przystępując do przebudowy polskiej nauki, władze PZPR przyjęły zasadę tworzenia nowej organizacji nauki na starych podstawach. Nie wdając się tutaj w szczegółową analizę przyczyn takiej decyzji (czy ciągu decyzji), należy stwierdzić, że nie było to jedyne rozwiązanie - w innych krajach bloku sowieckiego, jak np. w Czechosłowacji czy NRD, polityka wobec nauki (zwłaszcza nauk humanistycz¬ nych) przybrała znacznie ostrzejsze formy9. Można sądzić, że przyczyną takiego stanu rzeczy był o wiele większy ilościowo, a co za tym idzie i jakościowo, potencjał nauki polskiej. Jego zniszczenie wymagałoby dużego zaangażowania sił 1 środków, otworzyłoby kolejny wewnętrzny front walki, co w okresie intensywnej industria¬ lizacji i kolektywizacji oraz walki z Kościołem katolickim było dla władz rzeczą ^toľ^Tp^etac, że literatura ta była dla uczonych przynajmniej częściowo dostępna w bibliotekach naukowych. , 9 W Czechosłowacji po komunistycznym przewrocie w lutym 1948 r. ™ zmian w nauce. Między innymi zwolniono г pracy ok. 50 Р^??тЈ ^rzucono ze studiów 25% do 30% studentów. Podobnie wyg ąda a ^^Ј^ѕкапо f ktem patyki wladz і przeniesienia się części uczonych do «c : Z «toto Щж bardzo duży stopień upartyjnienia kadr naukowych. Por. M..Gony, W « Palackým. Historiografia w komunistycznej Czechosłowacji, W№jaOT¿¿ ; J· Connelly, Captive university. The sovietization of East German, Czech and Шип n g Education 1945-1956, Chapel Hill-London 2000, s. 19-70. 586 Podsumowanie niepożądaną. Przyczyną takiej polityki mogły być także, co podkreślają niektórzy, intelektualne sentymenty przywódców PZPR, zwłaszcza odpowiedzialnych za „front ideologiczny - Bolesława Bieruta i Jakuba Bermana. Efektem powyższego było przyjęcie w polityce naukowej od 1948 r. taktyki polegającej na eliminacji z życia naukowego uczonych uznanych za całkowicie obcych ideologicznie, zachowanie częściowo starszej i większości średniej kadry naukowej, przymuszanej do formalnego przynajmniej uznania doktryny marksi¬ stowskiej i forsowne szkolenie nowych kadr naukowych, mających przejąć wiedzę i umiejętności od swoich starszych kolegów, a jednocześnie wychowywanych według radzieckich wzorów i poddanych intensywnemu szkoleniu ideologicznemu. Temu służyło pozbawienie uniwersytetów (obsadzonych w większości przez starszą profesurę) roli ośrodków naukowych oraz stworzenie, przez system aspirantury i powołanie IKKN, instytucji szkolenia kadry naukowej, które w znacznym stopniu zrywały z systemem „mistrz - uczeń i przesycone były treściami ideologicznymi. Tak zarysowany model nie został jednak zrealizowany w pełni. Na przeszkodzie stanęła z jednej strony postawa części profesury, która angażując się po stronie władz, pozbawiała je pretekstu do stosowania radykalniejszych środków, z drugiej zaś - zbyt wysoko postawiona poprzeczka. Przez przyjęcie bowiem zasady wyso¬ kiego poziomu merytorycznego nowo kształconych uczonych (i ich prac nauko¬ wych) oraz wymaganie od nich stosowania autentycznego warsztatu naukowego, uniemożliwiono (lub ograniczono) szybki awans znacznej części zaangażowanych politycznie, a nieposiadających odpowiednich kwalifikacji intelektualnych i mery¬ torycznych młodych adeptów nauki. Takie założenie uniemożliwiło też w praktyce rozwój historii najnowszej, niezwykle ważnej z ideologicznego punktu widzenia. Trzecim czynnikiem, który spowodował, że nie doszło do zniszczenia nauk historycznych, był stosunkowo krótki okres, w którym próbowano dokonać w tym zakresie radykalnych zmian - w sumie 7 lat. Choć nie ulega wątpliwości, że podstawowa substancja i ciągłość funkcjonowania nauk historycznych została zachowana, bilans okresu 1949-1955 rysuje się jednak w ciemnych barwach. Trudno jest oczywiście określić, jak wyglądałaby sytuacja nauki historycznej, gdyby, tak jak w Czechosłowacji, destalinizacja nie nastąpiła w roku 1956. Trzeba jednak pamiętać, że w latach 1954-1956 na uczelnie i do IH PAN przychodzili pierwsi absolwenci IKKWINS oraz aspiranci kształceni od początku w systemie sowieckim. Naukowy, w znacznym stopniu, charakter prac Instytutu Historii PAN opierał się przecież przede wszystkim na osobie jego dyrektora - Tadeusza Manteuffla (choć jego rola była w latach 1954-1955 znacznie ograniczona). Można więc wy¬ obrazić sobie scenariusz postępującej szybko wymiany kadr naukowych, zwłaszcza w zakresie historii nowożytnej i najnowszej, oraz zmiany na stanowiskach kierowniczych w polskiej nauce historycznej, jakie mogłyby nastąpić, gdyby nie przełom październikowy. Październik 1956 r. w sposób zdecydowany zmienił sytuację w polskiej nauce historycznej. Przywrócenie do pełnych praw i normalnego nauczania uczonych, uznanych wcześniej za wrogów (w każdym razie izolowanych od wpływu na politykę naukową), a których możliwości działania były poprzednio bardzo nieznaczne, poważnie ograniczyło wpływy funkcjonariuszy partyjnych na naukę, zwłaszcza dotyczącą okresów dawniejszych (napływ politycznej kadry był tu mniejszy). Podsumowanie 587 Paradoksalnie, pozycję starych uczonych umocnił także system organizacji nauki stworzony w latach pięćdziesiątych. Powołanie PAN i przyjęcie do jej grona wielu wybitnych uczonych spowodowało, że po ustaniu strachu lat stalinowskich ich pozycja formalna i społeczna utrudniała podjęcie wobec nich radykalniejszych kroków10. Jednocześnie jednak nacisk polityczny w okresie stalinowskim spowo¬ dował znaczne zwiększenie liczby członków PZPR wśród pracowników naukowych i zajęcie przez nich kierowniczych funkcji w wielu ośrodkach i instytucjach. Powstały także i były tworzone partyjne i wojskowe instytucje naukowe, szkolące kadrę naukową przede wszystkim w dziedzinie historii najnowszej. Po październiku 1956 r. odeszły z uczelni osoby, których jedyną kwalifikacją było polityczne nadanie. W instytucjach „prawdziwej nauki pozostali (bądź utrzymali się) tylko ci uczeni „nowego chowu , którzy mieli chociaż minimalne predyspozycje do uprawiania zawodu. Stwierdzenia te w bardzo ograniczonym stopniu odnoszą się do partyjnych instytucji naukowych, ale warto podkreślić, że ich ranga i pozycja naukowa nie była duża - a najzdolniejsi ich pracownicy przenosili się w miarę możliwości do państwowych instytucji naukowych11. W sposób oczywisty, w stosun¬ kowo najmniejszym stopniu dotyczyło to historii najnowszej, najbardziej istotnej ideologicznie, a także zdecydowanie preferowanej przez władze od lat czter¬ dziestych. Niezwykle duże jej upolitycznienie, a zarazem brak możliwości rzetelnego badania tej części dziejów powodowało, że specjalność tę wybierały głównie osoby zdeklarowane politycznie po stronie władzy (często również z powodów koniunkturalnych). Polityczny charakter historii najnowszej był wszakże ograniczany, głównie jednak w Warszawie, przez personalną obsadę instytucji naukowych, przede wszystkim przez T. Manteuffla - dyrektora IH PAN i S. Płoskiego - kierownika Zakładu Dziejów II Wojny Światowej w IH PAN czy S. Herbsta, kierownika Katedry Historii Wojskowej WAP12. Wprywało to, co prawda w ograniczonym zakresie, na piśmiennictwo historyczne w tej dziedzinie, w większym jednak stopniu na kryteria awansów naukowych i wybór tematyki badań. Taktyka przyjęta - mniej lub bardziej świadomie - zwłaszcza przez środowisko uczonych skupionych wokół T. Manteuffla polegała, nie na kontestacji zasadni- 10 Stąd negatywna ocena organizacji PAN przez władze i podjęte po marcu 1968 r. działania na rzecz zmiany tego stanu rzeczy i wzmocnienia administracji PAN ^osztem »korporacji uczonych . Szerzej zob. T.P. Rutkowski, Niestabilna stabilizacja. PZPR wobec nauki (1956-1970), „Przegląd Humanistyczny 50, 2006, nr 4, s. 55-70 „rcif,nwnikf.mi 11 Z powodu braków kadrowych najczęściej jednak pozostawali nadal pracownikami Partyjnych bądź wojskowych uczelni czy instytucji. 12 Niewątpliwie także uprawianie tej specjalności przez wybitnych uczonycf J· Pajewski w Poznaniu czy H. Batowski w Krakowie, wpływało na poziom upr najnowszej w tych ośrodkach. Brak takich osobowości w innych ośrodkach powoc dorobek był znacznie słabszy. Najbardziej dobitnym tego przykładem jest ■—»- ~ W. Łukaszewicza na UMK. Stworzony przez niego ośrodek badawczy XX w. zajmował ę niemal wyłącznie działalnością o charakterze P***^^ w dużym stopniu po śmierci jego kierownika i mentora. Por. R. Sudzinski i orun badań historii najnowszej na naukowej mapie Polski - tradycje ι teraźniejszość, „Dzieje Najnowsze 38, 2006, nr 4, s. 6-8. 588 Podsumowanie czych kierunków polityki władz, ale na aktywnym uczestnictwie w ich realizacji. W perspektywie „długiego trwania taktyka ta przyniosła niewątpliwie pozytywne skutki, niosła ze sobą jednak konieczność pójścia na kompromis - niekiedy bardzo daleko - z zasadami uczciwości naukowej. Po październiku 1956 r. celem polityki władz wobec nauki historycznej wydaje się być przede wszystkim uzyskanie możliwie jak najdalej idącej kontroli politycznej oraz zwiększenia ilościowego i jakościowego szeroko pojętej dziedziny historii najnowszej. Stąd można bez obaw stwierdzić, że oficjahie deklarowanie marksizmu jako podstawowej metody badań naukowych zaczęło w praktyce oznaczać raczej aprobatę wobec polityki władz, angażowanie się w akcje propagandowe przez nie podejmowane, niedemonstrowanie obcych PZPR postaw ideowych (np. związków z Kościołem katolickim), nie zaś praktyczne stosowanie marksizmu w badaniach naukowych. Stąd podstawowym celem władz w latach 1957-1970 było zachowanie kontroli politycznej nad środowiskiem i popieranie historyków gwarantujących lojalność i aktywne zaangażowanie w wykonywanie polityki PZPR. Kontrolę polityczną sprawowano przez stopniowe zwiększanie różnego rodzaju środków, przede wszystkim nacisków wywieranych za pośrednictwem instancji partyjnych w stosunku do członków PZPR, za pośrednictwem zaś organów administracji (PAN, MSzW) w stosunku do bezpartyjnych. Efektem takiej polityki było wzajemne przenikanie się politycznych instytucji nadzorujących naukę i partyjnej (a w każdym razie zaangażowanej politycznie) grupy uczonych. Z jednej strony pozwalało to na wywieranie stałej presji ideologicznej na środowiska historyczne, z drugiej jednak powodowało możliwość ograniczonego, co prawda, wpływania przez środowiska naukowe na politykę PZPR. Środki te przestały wystarczać w drugiej połowie lat sześćdziesiątych, wraz z narastaniem niezadowolenia z polityki PZPR wśród partyjnych uczonych, czego efektem było zmniejszenie się ich dyspozycyjności z jednej strony, a zaufania władz do nich z drugiej. Brak zaufania władz do środowiska „rewizjonistycznego , złożonego przeważnie z uczonych, którzy szybki awans zawdzięczali aktywnemu zaangażowaniu się w popieranie polityki władz w latach pięćdziesiątych, spowodo¬ wał, że główną rolę w kształtowaniu i realizowaniu polityki PZPR wobec nauki historycznej zaczęli w połowie lat sześćdziesiątych przejmować młodsi uczeni, którzy pozycję i stopnie naukowe uzyskali w połowie minionej dekady, jak m.in. W. Stankiewicz, Cz. Madajczyk, T. Jędruszczak, H. Zieliński, Cz. Łuczak, F. Ryszka. Obok nich coraz większą rolę w swoich środowiskach odegrali uczeni, którzy habi¬ litacje uzyskali w drugiej połowie łat sześćdziesiątych: A. Czubiński, M.M. Droz- dowski, J. Maciszewski, H. Samsonowicz, J. Topolski. Trzeba jednocześnie pamiętać, że sytuacja w mniejszych ośrodkach akademic¬ kich kształtowała się odmiennie od dużych ośrodków, takich jak Warszawa czy w mniejszym stopniu Kraków, Poznań, Wrocław. W mniejszych, także pod względem liczebności kadry naukowej, ośrodkach silniejszy był wpływ instancji partyjnych, bardziej ograniczone możliwości odwołania się do znajomości na wyższym szczeblu, większa także inwigilacja przez SB. Mniejsza liczba instytucji naukowych sprawiała, że duże znaczenie miała także osobowość i poziom naukowy poszczególnych uczonych zaangażowanych politycznie i piastujących funkcje kierownicze na uczelniach. Ich wpływ na losy innych uczonych, jak i na poziom Podsumowanie 5Sg naukowy kierowanych przez nich jednostek organizacyjnych i instytucji był bowiem nieproporcjonalnie duży. Wydarzenia marcowe 1968 r. doprowadziły do buntu wielu uczonych wobec polityki władz PZPR. Protest objął zarówno środowisko nauki związane z nurtem rewizjonistycznym, jak i część „starej profesury. Jednocześnie byli też uczeni, zwłaszcza w mniejszych ośrodkach, którzy zachowali wstrzemięźliwość wobec zaistniałej sytuacji. Było to spowodowane z jednej strony obawą przed konsekwen¬ cjami sprzeciwu - groźnymi dla nich personalnie bądź dla ich instytucji, a z drugiej strony - brakiem zaufania do czołowych przedstawicieli świata nauki zaangażowa¬ nych w poparcie dla ruchu studenckiego, dobrze pamiętanych w środowiskach historycznych z aktywności w okresie stalinowskim. Z wydarzeń marcowych środowiska historyczne wyszły stosunkowo obronną ręką; w największym stopniu represje władz dotknęły partyjne instytucje naukowe (Zakład Historii Partii i WSNS), a także IH UŁ i ŻIH. Zmiany, jakie zostały wprowadzone zarówno na uniwersytetach, jak i w Polskiej Akademii Nauk, spowodowały ujednolicenie i uproszczenie struktury organizacyjnej nauki. W wielu jednak przypadkach miały również charakter motywowany politycznie, nie uwzględniający często specyfiki poszczególnych ośrodków ani możliwości ich kadry naukowej. Efektem wydarzeń marcowych było przejęcie głównej roli w nauce historycznej przez historyków młodszego pokolenia, urodzonych na przełomie lat dwudziestych i trzydziestych XX w. Część uczonych, których aktywność naukowa przypadła na lata czterdzieste i pięćdziesiąte, posiadających wyrobioną pozycję naukową, została odsunięta na bok głównego nurtu polityki państwa. Tolerowani byli ze względu na ich dorobek i pozycję za granicą, piastowane funkcje na uczelniach i w zagranicz¬ nych instytucjach, ale otaczała ich podejrzliwość, toteż byli odsuwani od wpływu na decyzje w kwestiach nauki. Dotyczyło to choćby J. Bardacha, W. Kuli, B. Leśno- dorskiego, T. Manteuffla (do 1970 г.), w jakimś stopniu także A. Gieysztora. Kierownicze role w polityce wobec środowiska powierzono partyjnym historykom, wykształconym już w PRL, którzy, zdaniem rządzących, gwarantowali utrzymanie nad nim kontroli. Oni również obejmowali w znacznie większym niż wcześniej stopniu stanowiska kierownicze w nauce. Efekt tej zmiany, mającej także wyraźnie charakter pokoleniowy, został osłabiony przez kryzys grudnia 1970 r. - ekipa Edwarda Gierka, ciesząca się początkowo dużym zaufaniem społecznym, prowa¬ dziła stosunkowo liberalną politykę wobec nauki, a od drugiej połowy lat siedem¬ dziesiątych nie miała możliwości stosowania bardziej radykalnych środków, ograniczając się do odsuwania niepokornych uczonych od dydaktyki i me Pozwalając na wyjazdy zagraniczne. Pełna ocena efektów polityki władz PRL wobec polskiej nauta historycznej w obecnym stanie badań nie jest chyba jeszcze możliwa. Na pewno można stwierdzić, że mimo załamania się planu radykalnej przebudowy mentalności i narzucenia marksistowskiej metodologii badań naukowych polskim historykom, realizowanego w latach 1949-1956, konsekwencje tej polityki były widoczne w całym okresie istnienia PRL. Zaliczyć do nich należy: . . - Politykę kadrową, której efektem było uniemożliwienie uprawiania nauki wielu osobom, a znacznej części uniemożliwienie właściwego rozwoju naukowego, 590 Podsumowanie - motywowany politycznie rozwój kadr naukowych zajmujących się historią najnowszą, gospodarczą oraz historią ruchu robotniczego, sztucznie przy¬ spieszony zwłaszcza przez rozbudowę partyjnych i wojskowych instytucji historycznych, - łamanie charakterów uczonych przez zmuszanie do naruszania zasad etyki zawodowej, - promowanie na stanowiska kierownicze osób nie zawsze posiadających kwalifikacje naukowe i umożliwianie im wprywu na awanse i w ogóle politykę kadrową w nauce historycznej, - odcięcie w latach 1949-1956 kontaktów naukowych z zagranicą i znaczne ich ograniczenie w latach następnych. Konstatacje te oczywiście odnoszą się również do innych dziedzin nauki, choć zwłaszcza do nauk humanistycznych. Negatywne efekty wymienionych działań ograniczone zostały z jednej strony przez wyznaczenie dość wyśrubowanych celów przez władze PZPR w końcu lat czterdziestych, niekonsekwentną politykę wobec nauki spowodowaną cyklicznymi kryzysami politycznymi, a także przez specyficzne cechy nauki, będącej strukturą hierarchiczną i nie pozwalającą na szybką repro¬ dukcję. Efektem tego stanu rzeczy było utrzymanie przez polską naukę historyczną poziomu naukowego w zakresie historii starożytnej, średniowiecznej i nowożytnej oraz utrzymanie rudymentów warsztatu historycznego w odniesieniu do historii najnowszej. W bardzo ograniczonym stopniu to ostatnie odnosiło się historii ruchu robotniczego, zmonopolizowanej przez czysto polityczne instytucje naukowe.
any_adam_object	1
author	Rutkowski, Tadeusz Paweł 1965-
author_GND	(DE-588)124074421
author_facet	Rutkowski, Tadeusz Paweł 1965-
author_role	aut
author_sort	Rutkowski, Tadeusz Paweł 1965-
author_variant	t p r tp tpr
building	Verbundindex
bvnumber	BV035223246
ctrlnum	(OCoLC)297712293 (DE-599)BVBBV035223246
edition	Wyd. 1.
era	Geschichte 1900-2000 Geschichte 1944-1970 gnd
era_facet	Geschichte 1900-2000 Geschichte 1944-1970
format	Book
fullrecord	<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?><collection xmlns="http://www.loc.gov/MARC21/slim"><record><leader>02257nam a2200529 c 4500</leader><controlfield tag="001">BV035223246</controlfield><controlfield tag="003">DE-604</controlfield><controlfield tag="005">20090513 </controlfield><controlfield tag="007">t</controlfield><controlfield tag="008">081219s2007 \|\|\|\| \|\|\|\| 00\|\|\| pol d</controlfield><datafield tag="020" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">9788323503187</subfield><subfield code="9">978-83-235-0318-7</subfield></datafield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(OCoLC)297712293</subfield></datafield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(DE-599)BVBBV035223246</subfield></datafield><datafield tag="040" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-604</subfield><subfield code="b">ger</subfield><subfield code="e">rakwb</subfield></datafield><datafield tag="041" ind1="0" ind2=" "><subfield code="a">pol</subfield></datafield><datafield tag="049" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-12</subfield></datafield><datafield tag="084" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">7,41</subfield><subfield code="2">ssgn</subfield></datafield><datafield tag="100" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">Rutkowski, Tadeusz Paweł</subfield><subfield code="d">1965-</subfield><subfield code="e">Verfasser</subfield><subfield code="0">(DE-588)124074421</subfield><subfield code="4">aut</subfield></datafield><datafield tag="245" ind1="1" ind2="0"><subfield code="a">Nauki historyczne w Polsce 1944 - 1970</subfield><subfield code="b">zagadnienia polityczne i organizacyjne</subfield><subfield code="c">Tadeusz Paweł Rutkowski</subfield></datafield><datafield tag="250" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">Wyd. 1.</subfield></datafield><datafield tag="264" ind1=" " ind2="1"><subfield code="a">Warszawa</subfield><subfield code="b">Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego</subfield><subfield code="c">2007</subfield></datafield><datafield tag="300" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">630 s.</subfield><subfield code="b">il.</subfield><subfield code="c">24 cm.</subfield></datafield><datafield tag="336" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">txt</subfield><subfield code="2">rdacontent</subfield></datafield><datafield tag="337" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">n</subfield><subfield code="2">rdamedia</subfield></datafield><datafield tag="338" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">nc</subfield><subfield code="2">rdacarrier</subfield></datafield><datafield tag="648" ind1=" " ind2="4"><subfield code="a">Geschichte 1900-2000</subfield></datafield><datafield tag="648" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Geschichte 1944-1970</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Historiografia - aspekt polityczny - Polska - 1900-1945</subfield><subfield code="2">jhpk</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Historiografia - aspekt polityczny - Polska - 1945-1970</subfield><subfield code="2">jhpk</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Nauka - Polska - 1900-1945</subfield><subfield code="2">jhpk</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Nauka - Polska - 1945-1970</subfield><subfield code="2">jhpk</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1=" " ind2="4"><subfield code="a">Geschichte</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1=" " ind2="4"><subfield code="a">Historiography</subfield><subfield code="z">Poland</subfield><subfield code="x">History</subfield><subfield code="y">20th century</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Geschichtswissenschaft</subfield><subfield code="0">(DE-588)4020535-6</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="651" ind1=" " ind2="4"><subfield code="a">Polen</subfield></datafield><datafield tag="651" ind1=" " ind2="4"><subfield code="a">Poland</subfield><subfield code="x">Historiography</subfield></datafield><datafield tag="651" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Polen</subfield><subfield code="0">(DE-588)4046496-9</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="0"><subfield code="a">Polen</subfield><subfield code="0">(DE-588)4046496-9</subfield><subfield code="D">g</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="1"><subfield code="a">Geschichtswissenschaft</subfield><subfield code="0">(DE-588)4020535-6</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="2"><subfield code="a">Geschichte 1944-1970</subfield><subfield code="A">z</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2=" "><subfield code="5">DE-604</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSBMuenchen</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=017029300&sequence=000002&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Inhaltsverzeichnis</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB Muenchen</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=017029300&sequence=000004&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Abstract</subfield></datafield><datafield tag="940" ind1="1" ind2=" "><subfield code="n">oe</subfield></datafield><datafield tag="999" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-017029300</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">900</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">0904</subfield><subfield code="g">438</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">900</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">09044</subfield><subfield code="g">438</subfield></datafield></record></collection>
geographic	Polen Poland Historiography Polen (DE-588)4046496-9 gnd
geographic_facet	Polen Poland Historiography
id	DE-604.BV035223246
illustrated	Not Illustrated
indexdate	2024-07-09T21:28:58Z
institution	BVB
isbn	9788323503187
language	Polish
oai_aleph_id	oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-017029300
oclc_num	297712293
open_access_boolean
owner	DE-12
owner_facet	DE-12
physical	630 s. il. 24 cm.
publishDate	2007
publishDateSearch	2007
publishDateSort	2007
publisher	Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego
record_format	marc
spelling	Rutkowski, Tadeusz Paweł 1965- Verfasser (DE-588)124074421 aut Nauki historyczne w Polsce 1944 - 1970 zagadnienia polityczne i organizacyjne Tadeusz Paweł Rutkowski Wyd. 1. Warszawa Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego 2007 630 s. il. 24 cm. txt rdacontent n rdamedia nc rdacarrier Geschichte 1900-2000 Geschichte 1944-1970 gnd rswk-swf Historiografia - aspekt polityczny - Polska - 1900-1945 jhpk Historiografia - aspekt polityczny - Polska - 1945-1970 jhpk Nauka - Polska - 1900-1945 jhpk Nauka - Polska - 1945-1970 jhpk Geschichte Historiography Poland History 20th century Geschichtswissenschaft (DE-588)4020535-6 gnd rswk-swf Polen Poland Historiography Polen (DE-588)4046496-9 gnd rswk-swf Polen (DE-588)4046496-9 g Geschichtswissenschaft (DE-588)4020535-6 s Geschichte 1944-1970 z DE-604 Digitalisierung BSBMuenchen application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=017029300&sequence=000002&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Inhaltsverzeichnis Digitalisierung BSB Muenchen application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=017029300&sequence=000004&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Abstract
spellingShingle	Rutkowski, Tadeusz Paweł 1965- Nauki historyczne w Polsce 1944 - 1970 zagadnienia polityczne i organizacyjne Historiografia - aspekt polityczny - Polska - 1900-1945 jhpk Historiografia - aspekt polityczny - Polska - 1945-1970 jhpk Nauka - Polska - 1900-1945 jhpk Nauka - Polska - 1945-1970 jhpk Geschichte Historiography Poland History 20th century Geschichtswissenschaft (DE-588)4020535-6 gnd
subject_GND	(DE-588)4020535-6 (DE-588)4046496-9
title	Nauki historyczne w Polsce 1944 - 1970 zagadnienia polityczne i organizacyjne
title_auth	Nauki historyczne w Polsce 1944 - 1970 zagadnienia polityczne i organizacyjne
title_exact_search	Nauki historyczne w Polsce 1944 - 1970 zagadnienia polityczne i organizacyjne
title_full	Nauki historyczne w Polsce 1944 - 1970 zagadnienia polityczne i organizacyjne Tadeusz Paweł Rutkowski
title_fullStr	Nauki historyczne w Polsce 1944 - 1970 zagadnienia polityczne i organizacyjne Tadeusz Paweł Rutkowski
title_full_unstemmed	Nauki historyczne w Polsce 1944 - 1970 zagadnienia polityczne i organizacyjne Tadeusz Paweł Rutkowski
title_short	Nauki historyczne w Polsce 1944 - 1970
title_sort	nauki historyczne w polsce 1944 1970 zagadnienia polityczne i organizacyjne
title_sub	zagadnienia polityczne i organizacyjne
topic	Historiografia - aspekt polityczny - Polska - 1900-1945 jhpk Historiografia - aspekt polityczny - Polska - 1945-1970 jhpk Nauka - Polska - 1900-1945 jhpk Nauka - Polska - 1945-1970 jhpk Geschichte Historiography Poland History 20th century Geschichtswissenschaft (DE-588)4020535-6 gnd
topic_facet	Historiografia - aspekt polityczny - Polska - 1900-1945 Historiografia - aspekt polityczny - Polska - 1945-1970 Nauka - Polska - 1900-1945 Nauka - Polska - 1945-1970 Geschichte Historiography Poland History 20th century Geschichtswissenschaft Polen Poland Historiography
url	http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=017029300&sequence=000002&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=017029300&sequence=000004&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA
work_keys_str_mv	AT rutkowskitadeuszpaweł naukihistorycznewpolsce19441970zagadnieniapolityczneiorganizacyjne

Verfügbarkeit

Es ist kein Print-Exemplar vorhanden.

Fernleihe Bestellen Achtung: Nicht im THWS-Bestand! Inhaltsverzeichnis

MARC

Datensatz im Suchindex

Es ist kein Print-Exemplar vorhanden.

Ähnliche Einträge