Pasym - miasto i okolice w drugiej połowie XIX i pierwszej połowie XX wieku:
Gespeichert in:
| 1. Verfasser: | |
|---|---|
| Format: | Buch |
| Sprache: | Polish |
| Veröffentlicht: |
Olsztyn
Wydawnictwo Littera
2021
|
| Schlagworte: | |
| Online-Zugang: | Inhaltsverzeichnis Literaturverzeichnis |
| Beschreibung: | 512 Seiten Illustrationen, Diagramme 25 cm |
| ISBN: | 9788389775535 |
Internformat
MARC
| LEADER | 00000nam a2200000 c 4500 | ||
|---|---|---|---|
| 001 | BV048544896 | ||
| 003 | DE-604 | ||
| 005 | 20231117 | ||
| 007 | t | ||
| 008 | 221104s2021 a||| |||| 00||| pol d | ||
| 020 | |a 9788389775535 |9 978-83-89775-53-5 | ||
| 035 | |a (OCoLC)1409125653 | ||
| 035 | |a (DE-599)BVBBV048544896 | ||
| 040 | |a DE-604 |b ger |e rda | ||
| 041 | 0 | |a pol | |
| 049 | |a DE-12 | ||
| 084 | |a OST |q DE-12 |2 fid | ||
| 100 | 1 | |a Wykowski, Bogumił |d 1969- |e Verfasser |0 (DE-588)1306229731 |4 aut | |
| 245 | 1 | 0 | |a Pasym - miasto i okolice w drugiej połowie XIX i pierwszej połowie XX wieku |c Bogumił Wykowski |
| 264 | 1 | |a Olsztyn |b Wydawnictwo Littera |c 2021 | |
| 300 | |a 512 Seiten |b Illustrationen, Diagramme |c 25 cm | ||
| 336 | |b txt |2 rdacontent | ||
| 337 | |b n |2 rdamedia | ||
| 338 | |b nc |2 rdacarrier | ||
| 648 | 7 | |a Geschichte 1850-1950 |2 gnd |9 rswk-swf | |
| 651 | 7 | |a Passenheim |0 (DE-588)4208428-3 |2 gnd |9 rswk-swf | |
| 653 | 2 | |a Pasym (woj. warmińsko-mazurskie, pow. szczycieński, gm. Pasym) | |
| 653 | 2 | |a Pasym (woj. warmińsko-mazurskie, pow. szczycieński, gm. Pasym ; okolice) | |
| 653 | 2 | |a Pasym (Polska) / historia | |
| 653 | 2 | |a Pasym (Polska ; region) / historia | |
| 653 | 4 | |a 1801-1900 | |
| 653 | 4 | |a 1901-2000 | |
| 653 | 6 | |a Monografia | |
| 689 | 0 | 0 | |a Passenheim |0 (DE-588)4208428-3 |D g |
| 689 | 0 | 1 | |a Geschichte 1850-1950 |A z |
| 689 | 0 | |5 DE-604 | |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=033921379&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Inhaltsverzeichnis |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=033921379&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Literaturverzeichnis |
| 940 | 1 | |n oe | |
| 940 | 1 | |q BSB_NED_20231117 | |
| 999 | |a oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-033921379 | ||
| 942 | 1 | 1 | |c 910 |e 22/bsb |f 0904 |g 438 |
| 942 | 1 | 1 | |c 307.09 |e 22/bsb |f 0904 |g 438 |
| 942 | 1 | 1 | |c 910 |e 22/bsb |f 09034 |g 438 |
| 942 | 1 | 1 | |c 307.09 |e 22/bsb |f 09034 |g 438 |
Datensatz im Suchindex
| _version_ | 1804184549128667136 |
|---|---|
| adam_text | Spis treści Słowo wstępne.......................................................................................................... Przedmowa................................................................................................................ 7 9 Wstęp.......................................................................................................................... 11 Rozdział I Rozwój historyczny Pasymia do 1945 roku....................................................... 1. Pasym do połowy XIX wieku................................................................................ 23 25 2. Miasto w drugiej połowie XIX i pierwszej połowie XX wieku........................ 2.1. Burmistrzowie i pracownicy magistratu, sąd i służbazdrowia............... 68 70 2.2. Budownictwo, browarnictwo i usługi......................................................... 82 2.3. Rolnictwo........................................................................................................ 105 2.4. Turystyka......................................................................................................... 135 2.5. Udział mieszkańców Pasymia i okolicznych miejscowości w wojnach światowych. Wkroczenie Armii Czerwonej w 1945roku................. 137 Rozdział II Sytuacja polityczna i narodowościowa w Pasymiu w drugiej połowie XIX i pierwszej XX wieku 153 1. Zmiany demograficzne i narodowościowe oraz świadomość polityczna..... 155 2. Organizacje i partie polityczne w wyborach do Reichstagu, sejmu pruskiego, samorządu powiatu szczycieńskiego i Rady Miasta Pasymia 184 3. Ruch
polski.............................................................................................................. 204 4. Niemieckie partie i organizacje polityczno-społeczne..................................... 208 5. Żydzi......................................................................................................................... 220 Rozdział III Ewangelicy w Pasymiu i okolicy............................................................................ 227 1. Ewangelicy do 1817 roku..................................................................................... 229 1.1. Duchowieństwo.............................................................................................. 232 1.2. Duszpasterstwo parafialne............................................................................ 238 2. Ewangelicy od 1817 do 1945 roku..................................................................... 241 Spis treści I 5
2.1. Granice parafii i przynależność do superintendentury............................. 241 2.2. Duchowieństwo............................................................................................... 247 2.3. Pracownicy kościelni, rada parafialna i chór..............................................266 2.4. Życie religijne.................................................................................................. 268 2.5. Wizytacje........................................................................................................... 293 2.6. Ruch gromadkarski i innichrześcijanie w parafii.......................................301 3. Losy świątyni............................................................................................................ 311 Rozdział IV Parafia rzymskokatolicka ........................................................................................ 317 1. Dzieje świątyń......................................................................................................... 319 2. Społeczność katolicka............................................................................................. 326 3. Duchowieństwo....................................................................................................... 330 4. Granice parafii i przynależnośćdekanalna.......................................................... 345 5. Duszpasterstwo parafialne..................................................................................... 347 6. Wizytacje
parafii...................................................................................................... 359 7. Katecheza i stowarzyszenia religijne....................................................................360 Rozdział V Szkolnictwo w Pasymiu i okolicznych miejscowościach................................. 363 1. Szkoły elementarne (ewangelickie)..................................................................... 365 2. Katolicka szkoła parafialna.................................................................................... 403 3. Szkoła miejska w Pasymiu..................................................................................... 408 4. Szkoła zawodowa.................................................................................................... 436 5. Szkoła sportowa...................................................................................................... 457 Zakończenie.................................................................................................................463 Wykaz ważniejszych skrótów................................................................................. 469 Spis tabel...................................................................................................................... 471 Bibliografia.................................................................................................................. 477 Ilustracje...................................................................................................................... 505 6 I Spis treści
Bibliografia I. Źródła rękopiśmienne Archiwa państwowe 1. Archiwum Państwowe w Olsztynie (APO) A. Akta Magistratu Passenheim sygn. 263/133, Das Ortsstatut über die Hundesteuer 1891-1938. sygn. 263/135, Das Ortstatut über die Erhebung der Biersteuer und Getränkesteuer 1894-1938. sygn. 263/198, Erbauung des Altersheims 1925-1938. sygn. 263/208, Bau eines Jugendhofes in Passenheim 1933-1938. sygn. 263/210, Sportplatzanlage in Passenheim 1920-1933. sygn. 263/233, Wasserleitung und Kanalisation 1907-1909. sygn. 263/235, Den Erlass einer Regulation über die Abgabe von Wasser aus dem städtischen Wasserwerk 1911-1937. sygn. 263/236, Kanalisationsanlagen 1896-1938. sygn. 263/249, Gaswerk und Elektrizitätswerksanlagen 1886-1938. sygn. 263/280, Das Schulwesen im Allgemeinen auch Schulvermögen 1891-1938. sygn. 263/281, Das Schulwesen im Allgemeinen auch Schulvermögen 1907-1939. sygn. 263/282, Schulvorstände Schuldeputation Schulaufsicht 1898-1937. sygn. 263/304, Höheres Schulwesen Privatschulen, Fachschulen 1901-1938. sygn. 263/310, Besondere Angelegenheiten der Katholischen Schule 1908-1938. sygn. 263/318, Neubau eines kath. Volksschulgebäudes 1925-1938. sygn. 263/319, Errichtung einer hauswirtschaftl. Berufsschule fur die weibliche Jugend 1927-1937. sygn. 263/342, Rektor Alfred Kluge in Passenheim. sygn. 263/347, Akte der Lehrerstelle an der katholischen Schule 1888-1920. sygn. 263/348, Regierung Abteilung fur Kirchen und Schulwesen. sygn. 263/380, Das Religionswesen Allgemeine kirchliche Angelegenheiten 1907-1938. sygn. 263/381, Das Religionswesen Allgemeine kirchliche
Angelegenheiten 1916-1938. sygn. 263/382, Begräbnisplätze, Kirchhofsverwaltung, Leichenhallen, Kriegergräber. sygn. 263/384, Angelegenheiten der evangelischen Kirche 1911-1938. sygn. 263/3 85, Angelegenheiten der evangelischen Kirche 1912-193 8. sygn. 263/386, Die evangelische Prediger Stelle 1883-1929. sygn. 263/387-388, Angelegenheiten der katholischen Kirche 1898-1934. Bibliografia | 477
sygn. 263/389, Das Armenwesen 1904-1936. sygn. 263/466, Organisation der NS Jugend 1934-1938. sygn. 263/538, Baupolizei im Allgemeinen 1928-1938. sygn. 263/539, Baupolizei im Allgemeinen 1919-1938. sygn. 263/552, Sonder - Akten betreffen den Neubau eines Stallgebäudes für die Katholische Schule in Passenheim Bahnhofstrasse. sygn. 263/354, Die Lehrerin Augschun und Fahnenführer 1913-1921. sygn. 263/592, Sonder Akten. Einrichtung einer Jugendherberge in Passenheim, und Beitritt der Stadt zum San. Ostpr. Süd im Reichsverband f. deutsche Jugendherbergen e.o. 1922-1938. sygn. 263/65, Grundbuch der Stadt Passenheim. sygn. 263/723, Allgemeine Reichs und Staatsangelegenheiten Landesfarben NSDAP 1916-1938. sygn. 263/762, Justizwesen in allgemeinen Nottestamenten 1909-1939. sygn. 263/858, Privilegien und Urkunden der Stadt und das Archiv Stadtwappen. sygn. 263/5, Die Gemeinde und Reistagswahlen am 4 Mai 1924 (1923-1936). sygn. 263/466, Organisation der N. S. Jugend. sygn. 263/364, Personalakten betreffend der Rektor Bruno Gutzeit 1929-1941. sygn. 263/508, Ausländer in Polizeibezirk. B. Akta NSDAP z powiatu szczycieńskiego sygn. 1995/2, NSDAP Ortsgruppe Passenheim Kr. Orteisburg, Geschäftsakten der Ortsgruppe V-VII 1936. sygn. 1995/3, NSDAP Kreisleitung Orteisburg, Wohlfahrtpläne, Kindergärten, Jungschwerternheim USW 1940-1943. C. Akta Ewangelickiej Parafii w Pasymiu sygn. 99/6, Evangelische Kirche zu Passenheim Feier des 500jährigen Kirchenjubiläums Innerer Ausbau der Kirche 1891-1892. sygn. 99/9, Evangelische Kirche zum Passenheim. sygn. 99/259, Acta specialia scholastica des
Kirchspiel Passenheim die Schule in Lehlesken betreffend 1885-1904. sygn. 99/79, Konfirmandenlisten aus den Jahren 1825-1840 und 1847. sygn. 388/107, Korrespondenz mit Kreisstelle Orteisburg 1920-1925. D. Akta Rejencji Olsztyńskiej sygn. 4/1623, Die Anstellung der Lehrer bei der Schule in Passenheim 1833-1839. sygn. 4/1626, Lehrer in der Schule Passenheim 1871-1896. sygn. 4/1627, Die Jahres berichte über das Schulwesen in Passenheim 1813-1857. 478 I Bibliografia
sygn. 4/1628, Die Reparatur der Stadtschule in Passenheim 1806-1864. sygn. 4/1629, Schuleinrichtung in der Stadt Passenheim 1847-1907. sygn. 4/1630, Schuleinrichtung der Stadt Passenheim 1907-1921. sygn. 4/1631, Die Privatschule in Passenheim 1899. sygn. 4/1632, Die Revision der Schulen in Passenheim 1842-1907. sygn. 4/1634, Die Stadtschule und Deputation in der Stadt Passenheim 1805-1931. sygn. 4/1635, Bauten bei der Schule in Passenheim 1869-1916. E. Akta Komitetu Powiatowego w Szczytnie sygn. 1160/77, Komitet Powiatowy PZPR - Szczytno, Egzekutywa - protokoły. sygn. 495/13, Wykaz budynków szkolnych zniszczonych na skutek działań wojennych. Rok 1946. 2. Archiwum Państwowe w Olsztynie, Oddział w Nidzicy (APO, o/N) sygn. 3/19, Upaństwowienie zakładów przemysłowych 1945 r., Protokół zdawczo-odbiorczy nr 80 wraz z książką dokumentacji (Паспорт). Archiwa kościelne 1. Archiwum Archidiecezji Warmińskiej w Olsztynie (AAWO) sygn. AB IQ 9, Questiones synodales Dekanat Masuren 1891-1901. sygn. AB IQ 16, Questiones synodales Dekanat Masuren 1869-1875. sygn. AB I V 34, Acta specialia der Bischöfl. Ermländ. Curie. Kirchen und Schul Visitationen vom Dekanat Masuren 1886-1904. sygn. В 227, Akta wizytacji generalnej kościoła w Purdzie Leśnej (Gr. Purden, Dek. Wartenburg 1854-1857). sygn. В 226, Akta wizytacji parafii Purda, dek. Barczewo (Gr. Purden, Dek. Wartenburg 1839-1845). sygn. AB III W 3, Acta Ecclesiaestica - Die von Hocherläuchten Ostpreussischen Etats- -Ministerio demandirte Rechersche wegen eines fur die Protestantische 1791-1792. 2. Archiwum Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w
Pasymiu (APEP) Teczka nr 1, Ortschulinspektion Passenheim. Teczka nr 2, Acta specialia scholastica des Kirchspiel Passenheim, die Schule in Grammen 1891. Teczka nr 3, Die Schule Gemeinde Passenheim Jahre: von 1891 bis 1906. Teczka nr 4, Acta visitationis Kirche in Passenheim von 1892 bis 1908. Teczka nr 5, Acta visitationis Kirche in Passenheim. Teczka nr 6, Acta specialia scholastica betrffend die Abhaltung der Gebetsverhörung. Teczka nr 7, Acta specialia scholastica des Kirchspiels Passenheim die Schule in Freythen (1890). Bibliografia | 479
Teczka nr 8, Acta specialia scholastica des Kirchspiels Passenheim die Schule in Freythen (1891-1892). Teczka nr 9, Acta specialia scholastica. Teczka nr 10, Acta specialia scholastica des Kirchspiels Passenheim die Schule in Gilgenau. Teczka nr 10, Acta specialia scholastica des Kirchspiels Passenheim die Schule in Schützendorf. Teczka nr 12, Acta specialia scholastica des Kirchspiels Passenheim die Schule in Gr. Rauschken. Teczka nr 14, Acta specialia scholastica des Kirchspiels Passenheim die Schule in Scheufelsdorf. Teczka nr 15, Acta specialia scholastica des Kirchspiels Passenheim die Schule in Micheisdorf. Teczka nr 16, Acta specialia scholastica des Kirchspiels Passenheim die Schule in Ruttken. Teczka nr 18, Fundation der Schule in Krzywonoggen. Teczka nr 19, Acta specialia scholastica des Kirchspiels Passenheim die Schule in Kukukswalde. Teczka nr 20, Acta specialia eclesiastica des Kirchspiels Passenheim die Kreissinoden. Teczka nr 17, Acta specialia scholastica des Kirchspiels Passenheim der zweiten Klasse der Schule in Gr. Rauschen 1899-1903. 3. Archiwum Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Działdowie (APED) Teczka nr 1, Akten Pfarrbesoldungsnachweisse 1924-1938. Teczka nr 2, Rendant. Teczka nr 3, Pfarrstelle Wirtschaftsgebäude. 4. Archiwum Kościoła rzymskokatolickiego w Pasymiu (APP) Kronika kościoła i parafii Pasym z lat 1959-1970 (Kronika parafii Pasym, cz. I). Kronika Parafii Najświętszego Serca Pana Jezusa w Pasymiu sporządzona przez ks. kanonika Józefa Grażula (Kronika parafii Pasym, cz. II). Księga zmarłych 4.01.1952-2.11.1971. 5. Archiwum Kościoła
rzymskokatolickiego w Jedwabnie (APJ) Kronika Parafii Jedwabno. 6. Evangelisches Zentralarchiv in Berlin sygn. 506/190. Inne archiwa 1. Archiwum Miasta Pasymia (AMP) sygn. GT 5343-B-5, Zabytki Pasymia. sygn. Och. 179 MPI/1978, Akta dotyczące zabytków w Pasymiu. 480 I Bibliografia
Plan ochrony zabytków na wypadek konfliktu zbrojnego i sytuacji kryzysowych dla miasta i gminy Pasym, Pasym 205, mps. H. i A. Mackiewicz, Sprawozdanie z nadzorów archeologicznych przeprowadzonych podczas budowy kolektora ściekowego w Pasymiu na st. III w obrębie wykopów 2 a do 6 (stare miasto wraz z terenami bezpośrednio z nimi sąsiadującymi), Stawiguda 1998. 2. Archiwum prywatne prof. Janusza Małłka Korespondencja Edmunda Staniszewskiego - burmistrza Pasymia do Karola Małłka. 3. Archiwum Bogumiła Wykowskiego Korespondencja Andrzeja Rzadkowskiego do Bogumiła Wykowskiego. 4. Archiwum prywatne Marca Plessy Die Schultheissen und Bürgermeister der Stadt Passenheim, mps. 5. Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie (OBN) sygn. PTH - R - 258, Paweł Sowa, Polskość Warmiaków i Mazurów w dokumentach nie mieckich. sygn. PTH - R - 18, Wiktor Dulisz. sygn. PTH - R - 19, Otylia Dulisz. sygn. PTH - R - 108, G. Leyding, Ruch spoleczno-wyzwoleńczy i narodowy na Mazurach po plebiscycie. sygn. R - 688, Życiorys Bernarda z 11IV 1949 r. sygn. R - 748, Działacze Warmii i Mazur. Życiorysy. sygn. PTH - R - 12, Zestawienie miejscowości i nazwisk gospodarzy, u których odbywały się zebrania polsko-ewangelickie, Głos Ewangelijny z 22 VIII 1929 r. OMF-377, Gazeta Olsztyńska z 10 VII 1924 r. II. Źródła drukowane Calsow F., General-Adressbuch der Ritterguts- und Gutsbesitzer in Norddeutschland: mit Angabe ihrer Besitzungen dem Areal nach von 500 Morgen aufwärts: aus amtlichen Quellen. 3, Ostpreussen, Berlin 1871. Correspondance de Napoléon I, t. 14, Paris 1863. Deutsches Reichs-
Adressbuch für Industrie, Gewerbe und Handel, t. 4, Berlin 1929. Deutsches Städtebuch Handbuch Städtischer Geschichte, Berlin 1939. Die evangelischen General-Kirchen- und Schulvisitation in Ost- und Westpreussen 1853 bis 1944, bearb. I. Gundermann, W. Hubatsch, Göttingen 1970. Bibliografia | 481
Die evangelischen Kirchengemeiden in Ostpreussen und Westpreussen in den Pfarr-Almanachen von 1912 und 1913, Nachdruck: Hamburg 1987. Die Gemeinden und Gutbezirke der Provinz Preussen. Bevölkerung nach den Urmaterialien der allgemeinen Volkszählung vom 1XII1871, Verlag des Königlichen Statistischen Büros, Berlin 1874. Die Kartei Quassowski, Buchstabe B, cz. 1, oprać. B. Gramberg, Hamburg 1983; Buchstabe B, cz. 2, oprać. B. Gramberg, Hamburg 1986; Buchstabe C, oprac. E. Pranz, M. Braess, Hamburg 1979; Buchstabe Ko-Ky, oprac. G. Boretius, B. Gramberg, Hamburg 1992; Buchstabe L; oprac. G. Boretius, Hamburg 1992; Buchstabe M, oprac. H. Zipplies, Hamburg 1983; Buchstabe Sa-Sd , oprac. G. Boretius, Hamburg 1989; Buchstabe Se-Sz; oprac. G. Boretius, Hamburg 1991. Die Kreisblätter von Orteisburg 1843—1922. Auszüge aus einer Namen- undPersonenkundlichen Quelle zum Alltagsleben im südostpreussischen Grenzgebiet, oprac. B. Maxin, G. Jasiński, H. Rayzik, B. Blaudow, t. 2 (Ortsliste A-H, s. 1-668); t. 3 (Ortsliste I-M, s. 669-1367); t. 4 (Ortsliste N-R, s. 1368-1997); t. 5 (Ortsliste S-Z, s. 1998-2683), Seeheim-Malchen bei Darmstadt 1996. Ellerholz P., Lodemann H., Handbuch des Grundbesitzes im Deutschen Reiche, Berlin 1879, s. 118-123. Gemeindelexikon für das Königreich Preussen. Auf Grund der Materialien der Volkszählung vom 1XII1885 und anderer amtlicher Quellen, Berlin 1885, 1898. Gemeindelexikon für das Königreich Preussen. Auf Grund der Materialien der Volkszählung vom 1XII1905 und anderer amtlicher Quellen, Berlin 1907,1908, Nachdruck: Hamburg 2003. Gemeindelexikon für den
Freistaat Preussen, Provinz Ostpreussen, t. 1, Berlin 1931. Gesamtverzeichnis des deutschsprachigen Schrifttums (GV) 1911—1965, München-New York-London-Paris 1981, t. 147/Woh-Wz. Goldbeck J.F., Vollständige Topographie des Königsreichs Preussen (I: Topographie von Ost-Preussen), Königsberg-Leipzig 1785, Nachdruck: Hamburg 1990. Handbuch des Grundbesitzes im Deutschen Reich Provinz Ostpreussen, t. 3, Berlin 1907, s. 516-524. Handbuch des Ostpreussischen Erzierhers Lehrer-Adresbuch für den Gau Ostpreussen Zusammengestellt vom NS-Lehrerbund Gau Ostpreussen, bearb. H. Lezius, Königsberg 1935. Handbuch über den Preussischen Staat, herausgegeben vom Preussischen Staatsministerium für das Jahr 1934, Berlin 1934. Herders Konversations - Lexikon, Bd 3, Elea bis Gyulay, 3 Aufl. Freiburg im Breisgau 1904. Hintz M., Sojka J., Duchowości teologia ewangelicka XVHwieku ze szczegóilnym uwzględnieniem Prus Książęcych, w: W 500-lecie Reformacji (1517-2017). Z dziejów Kościołów ewan- 482 I Bibliografia
gelickich w dawnych Prusach Królewskich i Książęcych, red. J. Kłaczków, G. Jasiński, P. Birecki, Toruń 2017, s. 80-135. Historische Einwohner-Verzeichnisse (HEV) für das ehemalige Südostpreussen. Alphabetisches Register und Taufbuch Passenheim Stadt und Land 1741-1814, t. 2, Zum Kirchspiel Passenheim, red. M. Jenda, B. Maxim, W. Olka, Seeheim-Malchen bei Darmstadt 1997. Kenkel H., Studenten aus Ost- und Westpreußen an außerpreußischen Universitäten vor 1815, Namburg 1981. Leyding-Małecki G., Słownik nazw miejscowości Okręgu Mazurskiego, Olsztyn 1947. Niekammer P., Ostpreussisches Güter-Adressbuch, t. 3, Stettin 1909. Parey’s, Handbuch des Grundbesitzes im Deutschen Reich, Vollständiges Adressbuch, Berlin 1929. Pfarr-Almanach für die Provinz Ostpreussen, oprać. S. Hirsch, Königsberg 1897; 1901; 1907; 1912; 1926. Preussische Statistik, Die Wahlen zum Preussischen Landtag am 20. Mai 1928, t. 293, Berlin 1929. Preussische Statistik, Berlin 1861-1934. Rhesa L., Kurzgefasste Nachrichten von allen seit 1775 an den evangelischen Kirchen in Ostpreussen angestellten Predigern als Fortsetzung der Arnoldschen Presbyterologie, Königsberg 1834. Rocznik Diecezji Warmińskiej, Olsztyn 1985. Schlott A., Topographisch-statistische Uebersicht des Regierungs-Bezirks Königsberg, Tilsit 1848; Königsberg 1861. Statistik des Deutschen Reichs, Die Wahlen zum Reichstag am 20. Februar 1921, t. 291.III, Berlin 1922. Statistik des Deutschen Reichs, Die Wahlen zum Reichstag am 4 Mai 1924 und am 7. Dezember 1924, t. 315.1, Berlin 1925. Statistik des Deutschen Reichs, Die Wahlen zum Reichstag am 20 Mai
1928, t. 372.1., Berlin 1930. Statistik des Deutschen Reichs, Die Wahlen zum Reichstag am 14. September 1930, t. 382.1, Berlin 1932. Statistik des Deutschen Reichs, Die Wahlen zum Reichstag am 31. Juli und 6. November 1932 und am 5. März 1933, t. 434, Berlin 1935. Statistisch-topographisches Adress-Handbuch von Ostpreussen 1857, Königsberg 1857. Statistisches Handbuch für die Provinz Ostpreussen, 1938. Verzeichnis aller evangelischen Kirchengemeinden und Geistlichen der Provinz Ostpreussen nach dem Stande 111945 r, Königsberg 1945. Wald S.G., Topographische Uebersicht des Verwaltungs-Bezirks der Königlichen Preussischen Regierung zu Königsberg in Preussen, Königsberg 1820, Nachdruck: Hamburg 1979. Wosien L., Chronik der Stadt Passenheim, (b.m. i r.w.), (mps). Bibliografia | 483
III. Literatura Achremczyk S., Marchwiński R., Przeracki J., Poczet biskupów warmińskich, Olsztyn 1994. Achremczyk S., Pasymia dzieje niełatwe, Gazeta Olsztyńska 1984, nr 110, s. 4. Achremczyk S., Uczniowie Prus Książęcych w toruńskim gimnazjum akademickim 1600-1817, Komunikaty Mazursko-Warmińskie 2001, nr 3, s. 419-421. Ambroziak S., O najgłośniejszym procesie sądowym Mazur. Zajścia w Dębowcu i Jedwabnie na przełomie lat 1931/1932 ipostępowanie w tych sprawach przed niemieckim wymiarem sprawiedliwości, Rocznik Mazurski 2007, t. 11, s. 35-65. Augusiewicz S., Czy Tatarzy spustoszyli starostwo szczycieńskie w 1656 roku?, Rocznik Mazurski 1997, t. 2, s. 25-28. Augusiewicz S., Działania militarne w Prusach Książęcych w latach 1656-1657, Olsztyn 1999. Augusiewicz S., Najazdy tatarskie na Prusy Książęce, Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1995, nr 3, s. 233-247. Augusiewicz S., Prusy Książęcejako teren operacyjny w okresie II wojny północnej 1655-1660, w: Wielkie wojny w Prusach. Działania militarne między Wisłą a Niemnem na prze strzeni wieków, red. W. Gieszczyński, N. Kasparek, Dąbrówno 2010, s. 69-96. Augusiewicz S., Przebudowa wojska pruskiego w latach 1655-1660. U źródeł wczesnonowoźytnej armii, Oświęcim 2014. Baginski E., 1945. Als Orteisburg verloren ging, Bonn 2005. Barczewski W, Nowe kościoły katolickie na Mazurach, Olsztyn 1925. Barke H., Jaroszyk K., Walka o Mazowsze Pruskie, Poznań 1931. Belzyt L., Badania liczebności polskiej ludności rodzimej dawnych Prus Wschodnich po 1945 roku, Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1984, nr 3, s. 277-286. Belzyt L.C., Pruska statystyka
językowa (1825-1911) a Polacy zaboru pruskiego, Mazur i Śląska, Zielona Góra 2013. Białuński G., Dzieje miast w epoce nowożytnej, w: Powiat szczycieński. Przeszłość - współcze sność, red. G. Jasiński, Z. Kudrzycki, A. Misiuk, Szczytno 2006, s. 135-146. Białuński G., Mieszkańcy powiatu szczycieńskiego w okresie nowożytnym, w: Powiat szczy cieński. Przeszłość — współczesność, red. G. Jasiński, Z. Kudrzycki, A. Misiuk, Szczytno 2006, s. 109-134. Białuński G., Osadnictwo regionu Wielkich Jezior Mazurskich odXIVdo początku XVIII wieku — starostwo łeckie (giżyckie) i ryńskie, Olsztyn 1996. Białuński G., Osadnictwo w średniowieczu i okresie nowożytnym, w: Powiat szczycieński. Przeszłość - współczesność, red. G. Jasiński, Z. Kudrzycki, A. Misiuk, Szczytno 2006, s. 99-108. 484 I Bibliografia
Białuński G., rec. G. Michels, Zur Wirtschaftsentwicklung von Passenheim im Ordensland und Herzogtum Preussen bis 1619, Verlag Nordostdeutsches Kulturwerk, Lüneburg 1988, Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1992, nr 2, s. 187-190. Białuński G., Społeczeństwo starostwa szczycieńskiego w XVII wieku, Rocznik Mazurski 1997, t. 2, s. 17-24. Bielecki R., Tyszka A., Dał nam przykład Bonaparte. Wspomnienia i relacje żołnierzy polskich 1796-1815, Kraków 1984. Birecki R, Architektura i sztuka na terenie Prus Książęcych (1525-1657), Prusach Brandenburskich (1657-1701) i Prusach Wschodnich Królestwa Pruskiego (1701- -1817), w: W 500-lecie Reformacji (1517-2017). Z dziejów Kościołów ewangelickich w dawnych Prusach Królewskich i Książęcych, red. J. Kłaczków, G. Jasiński, P. Birecki, Toruń 2017, s. 119-132. Biskup M., Parafie w państwie krzyżackim, w: Zakon krzyżacki w Prusach i Inflantach. Podziały administracyjne i kościelne w XIII-XVI wieku, red. R. Czaja, A. Radzymiński, Toruń 2013, s. 129-149. Biskup M., Rozwój przestrzenny miasta Szczytna, Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1959, nr 4, s. 385-398. Biskup M., Trzynastoletnia wojna z zakonem krzyżackim 1454-1466, Oświęcim 2014. Biskup M., Uwagi o problemie osadnictwa i sieci parafialnej w Prusach Krzyżackich w wiekach XIV-XV, Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1983, nr 2-3, s. 199-217. Biskup M., Wojna pruska, czyli walka Polski z zakonem krzyżackim z lat 1519—1521, Olsztyn 1991. Biskup M., Wojny Polski z zakonem krzyżackim 1308-1521, Oświęcim 2014. Biskup M., Czaja R., Długokęcki W., Państwo zakonu krzyżackiego w Prusach. Władza i społe
czeństwo, Warszawa 2008. Biskup M., Labuda G., Dzieje zakonu krzyżackiego w Prusach, Gdańsk 1988. Borzyszkowski M., Ludzie nauki na średniowiecznej Warmii, Studia Warmińskie 1992, t. 29, s. 13-31. Brehm J., Entwicklung der evangelischen Volksschule in Masuren im Rahmen der Gesamtentwicklung der preussischen Volskschule, Bialla/Ostrpr. 1914. Budzinski R., Entdeckung Ostpreussens, Dresden 1929. Bullock A., Hitler i Stalin. Żywoty równoległe, przekł. M. Lipska, J. Mianowski, M. Rudowski, t. 2, Warszawa 1994. Calsow F., General-Adressbuch der Ritterguts- und Gutsbesitzer in Norddeutschland: mit Angabe ihrer Besitzungen dem Areal nach von 500 Morgen aufwärts: aus amtlichen Quellen, 3, Ostpreussen, Berlin 1871. Chłosta J., Czasopismo „Mazur” z lat 1928-1939. Podstawy finansowe, dodatki i prześlado wania pisma, Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1976, nr 4, s. 523-536. Bibliografia | 485
Chłosta J., Gustaw Leyding (1899-1974), Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1976, nr 2, s. 197-207. Chłosta J., Kazimierz Jaroszyk 1878-1941. O narodowy kształt Warmii i Mazur, Olsztyn 1986. Chłosta J., Kościół katolicki na Mazurach przed 1945 rokiem, Warmińskie Wiadomości Archidiecezjalne 1999, nr 44, s. 81-87. Chłostaj., Monografia Pasymia (G. Michels, Passenheim. Zeiten einer Stadt), Gazeta Olsztyńska 1994, z 26 I, s. 3. Chłosta J., rec. G. Michels, Passenheim. Zeiten einer Stadt, Gazeta Olsztyńska 1994, nr 18, s. 3. Chlosta J., Słownik Warmii, Olsztyn 2002. Chłosta J., Szczycieńskie biografie, w: Powiat szczycieński. Przeszłość - współczesność, red. G. Jasiński, Z. Kudrzycki, A. Misiuk, Szczytno 2006, s. 726-753. Chojnacki W, Mazury i Warmia 1800-1870. Wybór źródeł, Wrocław 1959. Chojnacki W, Pruskie rozporządzenia w języku polskim dla ludności dawnych Prus Książęcych wXVI-XIXwieku, Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1980, nr 2, s. 135-153. Chojnacki W, Szkice z dziejów polskiej kultury na Mazurach i Warmii, Olsztyn 1983. Chojnacki W., Wychodźcy mazurscy w Zachodnich Niemczech przed I wojną światową, Przegląd Zachodni 1956, nr 7/8, s. 308-325. Chojnacki W, Wydawnictwa w języku polskim dla Mazurów w Westfalii i Nadrenii w latach 1889-1914, Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1975, nr 2, s. 177-208. Chojnacki W., Zbory polsko-ewangelickie w byłych Prusach Wschodnich w XV1-XX w., Reformacja w Polsce 1953-1955, nr 12. Chojnowski Z., Pieśni religijne Mazurów pruskich w związku z rokiem kościelnym ułożone (na przykładzie „piosnek adwentowych ”), Napis 2010, nr 16. Chojnowski Z., Tematy,
wartości, przekonania w utworach mazurskich z powiatu szczycieńskiego, w: Powiat szczycieński. Przeszłość - współczesność, red. G. Jasiński, Z. Kudrzycki, A. Misiuk, Szczytno 2006, s. 596-625. Chojnowski Z., Wyobraźnia historyczna Mazurów pruskich. Studia i źródła, Olsztyn 2014. Czaja R., Miasta i przestrzeń miejska w państwie zakonu krzyżackiego w Prusach, w: Zakon krzyżacki w Prusach i inflantach. Podziały administracyjne i kościelne w XIII-XV1 wieku, red R. Czaja, A. Radzymiński, Toruń 2013, s. 81-106. Czeczuga B., Kossacka W, Nasiona zbóż i chwastów w Pasymiu-Ostrowiu w powiecie szczy- cieńskim z VI-VIII wieku naszej ery, Rocznik Olsztyński 1975, t. 11, s. 235-242. Czubiński A., Historia powszechna XX wieku, Poznań 2003. Die Kreisblätter von Orteisburg 1843-1922. Auszüge aus einer Namen- undpersonenkundlichen Quelle zum Alltagsleben im südostpreussischen Grenzgebiet, t. 2, oprać. G. Jasiński, B. Maxin, H. Rayzik, B. Blaudow, Seeheim-Malchen 1996. Dieckert К., Grossmann H., Bój o Prusy Wschodnie. Kronika dramatu 1944-1945, Gdańsk 2011. 486 I Bibliografia
Długokęcki W., Prusy w starożytności i we wczesnym średniowieczu, w: Biskup M., Czaja R., Długokęcki W., Państwo zakonu krzyżackiego w Prusach. Władza i społeczeństwo, Warszawa 2008, s. 22-50. Domagała B., Kształtowanie się tożsamości narodowej młodego pokolenia Mazurów w życio rysach wychowanków Mazurskiego Uniwersytetu Ludowego, Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1991, nr 3, s. 131-175. Dzieje Warmii i Mazur w zarysie. Od pradziejów do 1870 roku, t. 1, red. J. Sikorski, S. Szostakowski, Warszawa 1981. Ewangelicy na Warmii i Mazurach. Dzieje i współczesność, red. E. Kruk, Olsztyn 2001. Ewangelicy Polacy w świetle dokumentów urzędowych, zebrał i zestawił J. Glass, Łódź 1919. Fijałkowski P., Śladami mazurskiej duszy, Borussia 1996, nr 12, s. 85-93. Fischer A., Etnografia dawnych Prusów, Gdynia 1937. Flis S., Dawne napisy polskie na Mazurach, Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1962, nr 3, s. 623-632. Flis S., Dżuma na Mazurach i Warmii w latach 1708-1709, Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1960, nr 4, s. 473-523. Galos A., Hakata w Prusach Wschodnich, Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1976, nr 1, s. 31-44. Gancewski J., Szczytno - zamek i jego okolice w średniowieczu, w: Powiat szczycieński. Przeszłość - współczesność, red. G. Jasiński, Z. Kudrzycki, A. Misiuk, Szczytno 2006, s. 76-98. Gancewski J., Wsie i dobra rycerskie w okresie średniowiecza w rejonie szczycieńskim na tle gospodarki krzyżackiej, Rocznik Mazurski 2005, nr 9, s. 40-43. Gause F., Der Kreis Orteisburg im Bild, Leer 1996. Gause F., Neue Ortsnamen in Ostpreussen seit 1800, Königsberg 1935. Gąsiorowski A., Niemieckie
organizacje sportowo-paramilitarne w Prusach Wschodnich (1918- -1933), Komunikaty Mazursko-Warmińskie 2002, nr 4, s. 503-518. Gemeindelexicon für das Königreich Preussen, t. 1, Ostpreussen, Berlin 1903, 1908. Gemeindelexikon für das Königreich Preussen. Auf Grund der Materialien der Volkszählung vom 1 XII 1885 und anderer amtlicher Quellen, bearb. vom Königlich Preussischen Statistischen Landesamte, Berlin 1885. Gerss M., O Napoleonie, nieszczęśliwej wojnie, dziejach europejskich i pruskich, Olsztyn 1997. Giertych J-, Oblicze religijno-narodowe Warmii i Mazur, ziem etnicznie polskich na podłożu pruskim, Rzym 1957. Glosarium wyrazów i zwrotów ze średniowiecznych źródeł pruskich, oprać. K. Kopiński, J. Tandecki, Toruń 2011. Göbeler O., Ahnenforschung łeicht gemacht, Ortelsburger Heimatbote, 2001, s. 139-147. Göbeler O., Mensguth. Rückblick aufein Dorf, Kirchspiel und Amt, Ennepetal 2000. Bibliografia | 487
Göbeler О., Willenberg. Die Geschichte einer Ostpreussischen Grenzregion, Gevelsberg 2004. Gollub H., Geschichte der Stadt Orteisburg, Leer 1993. Górski К., Państwo krzyżackie w Prusach, Gdańsk-Bydgoszcz 1946. Górski K., Z dziejów żywiołu polskiego w Prusach od 1525 do 1772 r, Gdynia 1939. Grabski W.J., 200 miast wróciło do Polski. Informator historyczny, Poznań 1949. Groniowski K., Wychodźcy mazurscy i warmińscy w Królestwie Polskim w połowie XIX wieku, Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1960, nr 2, s. 247-257. Grygier T., Diecezja Warmińska w latach 1933-1944 w świetle raportów władz nazistowskich Prus Wschodnich, Studia Warmińskie 1975, t. 12, s. 139-193. Grygier T., Hitlerowska polityka narodowościowa w Prusach Wschodnich, Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1969, nr 2, s. 159-186. Grygier T., Organizacja szkolnictwa w powiecie szczycieńskim w XIX i na początku XX wieku, w: Szczytno. Z dziejów miasta i powiatu, red. J. Jałoszyński, Olsztyn 1962, s. 247-269. Grygier T., Organizacja władzy naczelnej Prus Książęcych, Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1964, nr 4, s. 460-530. Grygier T., Rozwój ruchu polskiego na Mazurach w latach 1902-1914, Komunikaty Mazursko- -Warmińskie 1960, nr 3, s. 313-350. Grygier T., Sumariusz akt naczelnej władzy Prus Książęcych „Etats ministerium ”, Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1966, nr 4, s. 625-640. Grygier T., Z dziejów szkolnictwa wiejskiego na Mazurach i Warmii w pierwszej połowie XIX w., Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1961, nr 2, s. 220-253. Grygier T., Zproblematyki szkolnictwa miejskiego na Mazurach w Ipołowie XIX wieku, Zapiski Historyczne
1958-1959, t. 24, z. 4, s. 7-52. Grygier T., Z zagadnień diaspory na Warmii i Mazurach, Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1959, nr 2, s. 150-179. Guidon Z., Wajda K., Źródła statystyczne do dziejów Pomorza Wschodniego i Kujaw od XVI do początku XIX wieku, Toruń 1970. Hampel Ch., Pfarrer Louis Wosien (1877-1959) aus Passenheim, Ortelsburger Heimatbote 2006, s.156-157. Handbuch des Grundbesitzes im Deutschen Reiche. Provinz Ostpreussen, t. 3, Berlin 1907. Harnoch A., Chronik und Statistik der evangelischen Kirche in den Provinzen Ost- und Westpreussen, Neidenburg 1890. Hertz-Eichenrode D., Die Wende zum Nationalsozialismus im südlichen Ostpreussen 1930- —1932. Zugleich ein Beitrag zur Geschichte des Masurentums, Olsztyńskie Studia Niemcoznawcze 1986, t. 3, s. 59-114. Herz W., Plebiscyt na Warmii i Mazurach w świetle faktów, Gazeta Gdańska 1920, z 18 VIII. Heynike H., Königsberger Statistik. Entwicklung der ostpreussischen Städte, Königsberg 1931. 488 I Bibliografia
Hoffmann M.J., Bałtowie i Prusowie na ziemi szczycieńskiej w starożytności i wczesnym średnio wieczu (VI w. p.n.e.-XIII w. n.e.), w: Powiat szczycieński. Przeszłość - współczesność, red. G. Jasiński, Z. Kudrzycki, A. Misiuk, Szczytno 2006, s. 58-75. Hofmann M.J., Badania archeologiczne na ziemi szczycieńskiej przed 1945 rokiem, Rocznik Mazurski 2002, t. 6, s. 49-54. Hofmann M. J., Ziemia szczycieńska w pradziejach i wczesnym średniowieczu, Rocznik Mazurski 1997, t. 2, s. 3-16. Hubatsch W., Geschichte der evangelischen Kirche Ostpreussen, t. 2, Göttingen 1968. Iwanowska G., Prusowie. Rozkwit i upadek, w: Prusowie. Dzieje i kultura ludu bałtyckiego. Wystawa Państwowego Muzeum Archeologicznego w Warszawie, Centralnego Muzeum Morskiego w Gdańsku, Gdańsk 1997, s. 31—42. Jackiewicz-Garniec M., Garniec M., Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich. Dobra utra cone czy ocalone, Olsztyn 1999. Jasiński G., „Evangelisches Gemeindeblatt” o ludności polskiej na Mazurach (1845-1914), Studia i Materiały WSP w Olsztynie [1988], nr 7, s. 43-58. Jasiński G., Biogramy ewangelickich duchownych na Mazurach w XIXwieku, mps. Jasiński G., Duchowieństwo mazurskie w II połowie XIX wieku, w: Zagadnienia narodowo ściowe w Prusach Wschodnich w XIX iXXwieku, red. J. Jasiński, Olsztyn 1993, s. 61-86. Jasiński G., Kościół ewangelicki na Mazurach 1918-1945, w: Kościoły luterańskie na ziemiach polskich (XVI—XX), t. 3, W ramach Rzeczpospolitej państw ościennych i na emigracji, red. J. Kłaczków, Toruń 2012, s. 72-139. Jasiński G., Kościół ewangelicki na Mazurach w XIXwieku (1817-1914), Olsztyn 2003. Jasiński
G., Kościół ewangelicki w powiecie szczycieńskim w XIX wieku, w: Powiat szczycieński. Przeszłość - współczesność, red. G. Jasiński, Z. Kudrzycki, A. Misiuk, Szczytno 2006, s. 240-276. Jasiński G., Mazurzy w drugiej połowie XIX wieku. Kształtowanie się świadomości narodowej, Olsztyn 1994. Jasiński G., Mazurzy w XIX wieku. Przegląd publikacji wydanych po 1945 roku, Olsztyńskie Studia Niemcoznawcze 1989, t. 2, s. 23-68. Jasiński G., rec. G. Michels, Passenheim. Zeiten einer Stadt, Leer 1992, Rocznik Mazurski 1996, t. 1, s. 72-74. Jasiński G., Ruch polski w powiecie szczycieńskim w latach 1896-1939, w: Powiat szczycieński. Przeszłość - współczesność, red. G. Jasiński, Z. Kudrzycki, A. Misiuk, Szczytno 2006, s. 369-381. Jasiński G., Samorząd w Prusach Wschodnich w XIXwieku, Masovia 2002, t. 5, s. 141-150. Jasiński G., Słownik duchownych ewangelickich na Mazurach w XIX wieku (1817-1914), Dąbrówno 2015. Bibliografia | 489
Jasiński G., Szkolnictwo w powiecie szczycieńskim w XIX wieku, w: Powiat szczycieński. Przeszłość - współczesność, red. G. Jasiński, Z. Kudrzycki, A. Misiuk, Szczytno 2006, s. 277-305. Jasiński G., Tatarski najazd na Mazury w opisie Marcina Gerssa, Rocznik Mazurski 1999, t. 4, s. 13-37. Jasiński G., Urząd wicegeneralnego superintendenta - próba sanacji Kościoła ewangelickiego (1868-1876), Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1996, nr 1, s. 45-65. Jasiński G., Zmiany w sieci parafialnej Kościoła ewangelickiego na Mazurach w XIX wieku, Komunikaty Mazursko-Warmińskie 2001, nr 3, s. 359-401. Jasiński J., Kontakty Mazurów z Kurpiami w czasie powstania styczniowego, Rocznik Mazurski 1998, t. 3, s. 41^48. Jasiński J., Kościół katolicki i ewangelicki oraz związki wyznaniowe, w: Historia Pomorza, t. 3, (1815-1850), cz. 2, Zagadnienia polityczne, narodowościowe i wyznaniowe, red. G. Labuda, Poznań 1996. Jasiński J., Małłek J., Kancjonał mazurski. Przedwczoraj, wczoraj, obecnie, Olsztyn 2017. Jasiński J., Odgłosy powstania listopadowego w Prusach Wschodnich, Komunikaty Mazursko- -Warmińskie 1957, nr 2, s. 99-104. Jasiński J., Problematyka wyznaniowa i narodowościowa „ Gazety Olsztyńskiej w latach 1886- -1914, Studia Warmińskie 1987, t. 24, s. 239-250. Jasiński J., Przeobrażenia społeczności mazurskiej na przełomie XIX i XX wieku, Warmińskie Wiadomości Archidiecezjalne 1994, nr 14, s. 134-142. Jasiński J., rec. Victor von Poser, Max Meyhöfer, Der Kreis Orteisburg. Ein ostpreussische Heimatbuch, Würzburg 1957, Holzner Verlag, ss. 384. Ostdeutsche Beiträge aus dem Göttinger Arbeitskreis, t.
4, Kwartalnik Historyczny 1958, nr 4, s. 1234-1235. Jasiński J., Skowronek S., Wschodniopruskie kampanie Napoleona. Wielka Armia i wojska polskie w 1807 roku. Historia, tradycja, legendy, Olsztyn 2007. Jasiński J., Świadomość narodowa na Warmii w XIXwieku. Narodziny i rozwój, Olsztyn 1983. Jasiński J., W czasie wojen napoleońskich, Wiosny Ludów i powstania styczniowego, w: Powiat szczycieński. Przeszłość - współczesność, red. G. Jasiński, Z. Kudrzycki, A. Misiuk, Szczytno 2006, s. 207-239. Jasiński J., Z problematyki narodowościowej ludności polskiej na Mazurach i Warmii w XIX i na początku XX wieku, w: Kultura ludowa Mazurów i Warmiaków, red. J. Burszta, Warszawa 1976, s. 25-59. Jasiński J., Zachodnioniemieckie monografie miast i powiatów byłych Prus Wschodnich, Zapiski Historyczne 1971, t. 36, z. 2, s. 105-125. Jasiński J., Żołnierze polscy na Mazurach (1807), Olsztyn 2004. Jodkowski M., Budownictwo sakralne diecezji warmińskiej w latach 1821-1945, Olsztyn 2011. 490 I Bibliografia
Jodkowski M., Historia budowy kościoła pw. św. Józefa i plebanii w Jedwabnie, w: Sw. Józef w wierze, kulcie, teologii i sztuce, red. J. Jezierski, K. Parzych-Blakiewicz, P. Rabczyński, Olsztyn 2012, s. 133-141. Joseph Anton Nikolaus Settegast 1813-1890. Retorospektive zum 100. Todestag eines Spätnazareners, Köln 1990. Józefczyk M., Elbląg i okolice 193 7-1956, Elbląg 1998. Józefczyk M., Średniowiecze Elbląga, Elbląg 1996. Jóźwiak S., Centralne i terytorialne organy władzy zakonu krzyżackiego w Prusach w latach 1228-1410. Rozwój -przekształcenia - kompetencje, Toruń 2012. Jóźwiak S., Powstanie i rozwój struktury administracyjno-terytorialnej zakonu krzyżac kiego na południowych obszarach Prus Górnych do 1410 r, Komunikaty Mazursko- -Warmińskie 2000, nr 1, s. 3-27. Kamieński A., Stany Prus Książęcych wobec rządów brandenburskich w drugiej połowie XVII wieku, Olsztyn 1995. Kammel R., Die Muttersprache in der kirchlichen Verkündigung. Die Kirchliche Versorgung der polnisch sprechenden evangelischen Gemeinden in Preussen in den letzten hundert Jahren, Witten 1959. Karp H.J., Statistische Erhebungen über die Seelsorge an polnischsprachigen Katholiken der Diözese Ermland aus dem Jahre 1935, Zeitschrift fur die Geschichte und Altertumskunde Ermlands 1991, t. 46, s. 175-206. Karski K., Nowak W., Konfirmacja, w: Encyklopedia katolicka, t. 9, Lublin 2002, kol. 580-582. Kasiske К., Die Siedlungstätigkeit des Deutschen Ordens im östlichen Preussen bis zum Jahre 1410, Königsberg 1934. Kasparek N., Prusy Wschodnie w polskiej myśli politycznej lat 1795-1847, Olsztyn 1995. Keller K., Die
Fremdsprachige Bevölkerung in den Grenzgebieten des Deutschen Reiches, Berlin 1929. Kenkel H., Schulen und Lehrer im Regierungsbezirk Königsberg 1810/13, Marburg-Lahn 1982. Kętrzyński W., O ludności polskiej w Prusiech niegdyś krzyżackich, Lwów 1882. Kętrzyński W., Szkice Prus Wschodnich. Przewodnik naukowy i literacki, Dodatek do „Gazety Lwowskiej” 1876. Klemer E. A., 550 Jahre Passenheim, Allenstein 1936. Klimkowski M., Służba Boża według rytuału warmińskiego Filipa Krementza z 1873 roku, w: Agendy i rytuały diecezji warmińskiej (1574—1939), red. W. Nowak, Olsztyn 1999, s. 289-349. Kluge A., Passenheim, Kr. Ortelsburg, w: E. Keyser, Deutsches Städtebuch, t. 1, Berlin 1939, s. 92-93. Kmak-Pamirska A., Religia w czasach Trzeciej Rzeszy, Toruń 2010. Bibliografia | 491
Knercer W., Cmentarze południowych Mazur, w: Powiat szczycieński. Przeszłość - współcze sność, red. G. Jasiński, Z. Kudrzycki, A. Misiuk, Szczytno 2006, s. 714-725. Knercer W., Cmentarze żydowskie na terenie województwa olsztyńskiego. Historia, stan obecny, w: Cmentarze żydowskie. Studia z dziejów kultury żydowskiej w Polsce, t. 2, red. J. Woronczak, Wrocław 1995, s. 131-139. Knercer W., Ocalić od zapomnienia. Piąta edycja konkursu o cmentarzach Warmii i Mazur, Rocznik Mazurski 2001, t. 5, s. 73-77. Kobyliński K., Życie liturgiczne Kościoła laterańskiego w świetle agendy unijnej z 1869 roku, w: Życie liturgiczne ewangelików Prus Wschodnich w świetle ustaw i agend kościelnych (1525-1945), red. W. Nowak, Olsztyn 2000, s. 215-256. Koch E, Die ältesten Visitationsberichte über masurische Kirchen- und Schulverhältnisse aus den Jahren 1529 und 1531, Ostdeutsche Monatshefte für Erziehung und Unterricht 1904, Bd. 2. s. 571-583. Koch E, Kirchen und Schulverhältnisse im Herzogtum Preussen in den Jahren 1568, 69, 70, Ostdeutsche Monatshefte für Erziehung und Unterricht 1903, Bd. 1. s. 525— -537. Koch E, Masurische Kirchen und Schulverhältnisse in den Jahren 1579 und 1581, Ostdeutsche Monatshefte für Erziehung und Unterricht 1904, Bd. 2. s. 350-397. Kopiczko A., Duchowieństwo katolickie diecezji warmińskiej w latach 1525-1821, cz. 2, Słownik, Olsztyn 2000. Kopiczko A., Duchowieństwo katolickie diecezji warmińskiej w latach 1821—1945, cz. 1, Studium prozopograficzne, Olsztyn 2004. Kopiczko A., Duchowieństwo katolickie diecezji warmińskiej w latach 1821-1945, cz. 2, Słownik, Olsztyn
2003. Kopiczko A., Dzieje kościoła i parafii w Purdzie Wielkiej, Olsztyn 2014. Kopiczko A., Katalog duchowieństwa katolickiego w diecezji warmińskiej (do 1945 roku), Olsztyn 2003. Kopiczko A., Panorama wyznaniowa województwa olsztyńskiego po II wojnie światowej, w: Tożsamość kulturowa społeczeństwa Warmii i Mazur, red. B. Domagała, A. Sakson, Olsztyn 1998, s. 34-68. Kopiczko A., Ustrój i organizacja diecezji warmińskiej w tatach 1525-1772, Olsztyn 1993. Kopiczko A., Z dziejów Kościoła katolickiego w powiecie szczycieńskim, w: Powiat szczy cieński. Przeszłość - współczesność, red. G. Jasiński, Z. Kudrzycki, A. Misiuk, Szczytno 2006, s. 548-578. Kopiczko A., Żołnierkiewicz J., Dzieje kościoła i parafii Najświętszego Serca Pana Jezusa w Olsztynie 1903-2003, Olsztyn 2003. Korowaj T., Tradycyjne budownictwo drewniane na terenie gminy Szczytno. Problemy jego ochrony jako znaczącego elementu dziedzictwa kulturowego. Przyczynek do historii 492 I Bibliografia
budownictwa drewnianego Mazur Południowych, Warmińsko-Mazurski Biuletyn Konserwatorski 2003, t. 5, s. 151-194. Kossert A., Mazury. Zapomniane południe Prus Wschodnich, Warszawa 2004. Kossert A., Nacjonałizm i zagłada Mazur, Masovia 2003, t. 6, s. 61-68. Kossert A., Powiat szczycieński w łatach 1914-1945, w: Powiat szczycieński. Przeszłość - - współczesność, red. G. Jasiński, Z. Kudrzycki, A. Misiuk, Szczytno 2006, s. 306-368. Kossert A., Preussen, Deutsche oder Polen? Die Masuren im Spannungsfeld des ethnischen Nationalismus 1870-1956, Wiesbaden 2001. Kossert A., Prusy Wschodnie. Historia i mit, Warszawa 2009. Kossert A., Przejawy życia religijnego i pobożność ludowa w powiecie szczycieńskim w okresie międzywojennym, tłum. M. Szymańska-Jasińska, Rocznik Mazurski 1997, t. 2, s. 51-58. Kossert A., Z dziejów gminy żydowskiej w Szczytnie, w: Powiat szczycieński. Przeszłość - współ czesność, red. G. Jasiński, Z. Kudrzycki, A. Misiuk, Szczytno 2006, s. 382-409. Kossert A., Denda A., Spuren jüdischen Lebens in Orteisburg, Heimatbote 1998, s. 163-167. Kowalczyk E., Dzieje granicy mazowiecko-krzyżackiej (między Drwęcą a Piszem), Warszawa 2003. Kowalczyk E., Kilka uwag w sprawie niemieckiego nazewnictwa miejscowego południowych obszarów Prus Wschodnich, Rocznik Mazurski 1997, t. 2, s. 96-98. Koziełło-Poklewski B., Badania nad sytuacją Kościoła rzymskokatolickiego w Prusach Wschodnich w okresie hitlerowskim, Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1977, nr 1, s. 95-118. Koziełło-Poklewski B., Kształtowanie się postaw politycznych ludności Mazur w okresie między wojennym, w: Zagadnienia
narodowościowe w Prusach Wschodnich w XIX i XX wieku, red. J. Jasiński, Olsztyn 1993, s. 121-131. Koziełło-Poklewski B., Od Wersalu do Poczdamu. Studia i materiały, Olsztyn 2010. Koziełło-Poklewski B., Przyczynki do początków partii hitlerowskiej w Prusach Wschodnich, Studia nad Faszyzmem i Zbrodniami Hitlerowskimi 1987, t. 11, s. 279-297. Koziełło-Poklewski B., Rozwój społeczno-gospodarczy Mazur i Warmii na tle Prus Wschodnich od połowy XIX wieku do 1939 roku, w: Kultura ludowa Mazurów i Warmiaków, red. J. Burszta, Warszawa 1976, s. 61-108. Koziełło-Poklewski B., Służba bezpieczeństwa SS i wschodniopruskie sądownictwo wobec kwestii pracy przymusowej, Komunikaty Mazursko-Warmińskie 2002, nr 2, s. 251-259. Koziełło-Poklewski B., Wieś powiatu szczycieńskiego w latach Republiki Weimarskiej, Rocznik Mazurski 2002, t. 6, s. 69-81. Koziełło-Poklewski B., Z badań nad strukturą terytorialną NSDAP w Prusach Wschodnich w latach 1921-1933, Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1985, nr 3^4, s. 286-293. Koziełło-Poklewski B., Wrzesiński W, Szkolnictwo polskie na Warmii, Mazurach i Powiślu w latach 1919-1939, Olsztyn 1980. Bibliografia | 493
Krasuski J., Problem Prus na tle ustroju terytorialnego Rzeszy Niemieckiej (1871-1945), Przegląd Zachodni 1967, t. 1 (23), s. 21-50. Krimpenfort W., Der Grundbesitz der Landstädte des Herzogtums Preußen. Geschichte, Wirtschaft, Recht, Sozialordnung, Marburg-Lahn 1979. Krüger H., Die Kirchen des Kreises Orteisburg, Leer 1989. Kruk E., Pasym w różnych odmianach, Gazeta Olsztyńska 2001, z 16-18 III. Krupinski E. (Prediger), Etwas über Passenheim, Preussische Provinzial Blätter, Königsberg 1832. Kubicki R., Mlynarstwo w państwie zakonu krzyżackiego w Prusach w XIII-XV wieku (do 1454 r), Gdańsk 2012. Kucharczyk G., Prusy. Pięć wieków, Warszawa 2020. Kuczyński S.M., Wielka wojna z zakonem krzyżackim w latach 1409-1411, Warszawa 1987. Kudrzycki Z., Dzieje Rozóg. Pogranicze mazursko-kurpiowskie w XVII-XXwieku, Toruń 2003. Kudrzycki Z., Procesy modernizacyjne w powiecie szczycieńskim w XIX wieku, w: Powiat szczycieński. Przeszłość — współczesność, red. G. Jasiński, Z. Kudrzycki, A. Misiuk, Szczytno 2006, s. 189-206. Kudrzycki Z., Reformy administracyjne i prawne uwarunkowania funkcjonowania powiatu w XIX wieku, w: Powiat szczycieński. Przeszłość - współczesność, red. G. Jasiński, Z. Kudrzycki, A. Misiuk, Szczytno 2006, s. 180-188. Kukieł M., Wojny napoleońskie, Poznań 2006 (reprint). Kumor B., Ustrój i organizacja Kościoła polskiego w okresie niewoli narodowej 1772-1918, Kraków 1980. Kunigk H., Der Bund Deutscher Osten im südlichen Ostpreussen, Zeitschrift für die Geschichte und Altertumskunde 1989, t. 45, s. 67-113. Kwiatkowska W., Kancelaria Ewangelickiego Kościoła Unijnego w
Prusach Zachodnich w latach 1817-1920 i pozostałe po niej akta, Toruń 2006. Laskowska U., Barczewo. Z dziejów parafii św. Anny, Olsztyn 1999. Leśniewski H., Trudne wychodzenie z zapomnienia, Gazeta Olsztyńska 1984, nr 103, s. 4. Letkiewicz A., Z dziejów miasta i gminy Pasym, Rocznik Mazurski 2006, t. 10, s. 16-20. Lewandowska, I., Trudne dziedzictwo ziemi. Warmia i Mazury 1945—1989, Olsztyn 2014. Lewandowski H., Szkolnictwo polskie w Niemczech i Prusach Wschodnich, Toruń 1931. Lewerenz T., Die Grössenentwicklung der Kleinstädte in Ost- und Westpreussen bis zum Ende 18. Jahrhunderts, Marburg-Lahn 1976. Leyding G., Przyczynki do problemów narodowościowych w powiecie szczycieńskim na początku XXwieku, Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1958, nr 2, s. 140-145. Leyding G., Zarys pradziejów i historia powiatu szczycieńskiego, w: Szczytno. Z dziejów miasta i powiatu, red. J. Jałoszyński, Olsztyn 1962, s. 55-226. 494 I Bibliografia
Leyk F., Wspomnienia działacza plebiscytowego na Mazurach, Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1958, nr 2, s. 146-154. Leyk F., Zrzeszenia gromadkarskie wśród Mazurów, zamieszkałych na Mazowszu Pruskim, Westfalii i Nadrenii, Przegląd Ewangelicki 1937, nr 8-11. Lietz Z., Plebiscyt na Powiślu, Warmii i Mazurach w roku 1920 roku, Warszawa 1958. Linck FL, Der Kirchenkampf in Ostpreussen 1933 bis 1945. Geschichte und Dokumentation, München 1968. Liżewska I., Architektura sakralna oraz rezydencjanalna powiatu szczycieńskiego, w: Powiat szczycieński. Przeszłość - współczesność, red. G. Jasiński, Z. Kudrzycki, A. Misiuk, Szczytno 2006, s. 690-713. Liżewska I., Knercer W., Przewodnik po historii i zabytkach ziemi szczycieńskiej, Olsztyn 1998. Vvż£w a ., Kościół ewangelicko-augsburski w Pasymiu, Rocznik Mazurski 1996, t. l,s. 56-61. Łapo M. J., Ludowa wizja przeszłości Mazur, Olsztyn 2008. Łukaszewicz B., Nakład „Mazura szczycieńskiego w latach 1906-1914, Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1976, nr 1, s. 51-59. Łukaszewicz B., Wrzesiński W., IV Dzielnica Związku Polaków w Niemczech 1922-1939 (w 60. rocznicę powstania), Olsztyn 1982. Łukaszewski A., Materiały archiwalne do problematyki migracyjnej na Warmii i Mazurach w XIX i na początku XX wieku, Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1958, nr 3, s. 237-244. Łyjak W.Z., Jedno oblicze a trzy odsłony organów w Pasymiu, Warmińsko-Mazurski Biuletyn Konserwatorski 2001, t. 3, s. 182-185. Łyko Z., Adwentyści, w: Encyklopedia katolicka, red. F. Gryglewicz, R. Łukaszyk, Z. Sułowski, Lublin 1985, t. l,kol. 114-117. Machholz E., Altpreussens lateinische
Stadtschulen im Jahre 1788, Masovia 1910, t. 15, s. 211-244. Machholz E., Die Kirchenbücher der masurischen Kreise Ostpreussen, Masovia 1904, t. 10, s. 192-199. Makarczyk L, Marcin Luter i teologowie protestanccy Prus Książęcych w przekazach Hieronima Małeckiego, w: Pro animarum salute. Księga pamiątkowa z okazji siedemdziesiątych urodzin księdza profesora Tadeusza Rogalewskiego, red. E. Wiszowaty, Olsztyn 2007, s. 318-338. Makarczyk I., Pastor ełcki Hieronim Małecki (fi583) - drukarz i tłumacz w Księstwie Pruskim ijego dorobek translatorski, Ełckie Studia Teologiczne 2001, t. 2, s. 147-172. Małłek J., Dwie części Prus. Studia z dziejów Prus Książęcych i Prus Królewskich w XVI i XVII wieku, Olsztyn 1987. Małłek J., Granice państwowe, kościelne i administracyjne Prus Książęcych w XVI wieku, Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1966, nr 1, s. 131-139. Bibliografia | 495
Małłek J., Michał Meurer reformator Mazur, Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1962, nr 3, s. 561-568. Małłek J., Migracje ludności niemieckiej, polskiej i litewskiej na ziemie pruskie w XIII-XV1II wieku, Komunikaty Mazursko-Warmińskie 2003, nr 4, s. 431-441. Małłek J., Powstanie i rozwój Kościołów ewangelickich w Prusach Książęcych (1525-1657), Prusach Brandenburskich (1657-1701) i Prusach Wschodnich Królestwa Pruskiego (1701-1817), w: W 500-lecie Reformacji (1517-2017). Z dziejów Kościołów ewange lickich w dawnych Prusach Królewskich i Książęcych, red. J. Kłaczków, G. Jasiński, P. Birecki, Toruń 2017, s. 35-79. Małłek J., Prusy Książęce a Prusy Królewskie w latach 1525-1548. Studium z dziejów polskiej polityki księcia Albrechta Hohenzollerna, Warszawa 1976. Małłek J., rec. Die evangelischen General-Kirchen und Schulvisitationen in Ost- und Westpreussen 1853 bis 1944, bearbeitet von Iselin Gundermann herausgegeben von Walter Hubatsch, Göttingen 1970, s. LX, 1026, Zapiski Historyczne 1973, t. 3, z. 4, s. 162-164. Małłek J., Reformacja - dzieje Kościoła luterańskiego. Kultura i szkolnictwo, w: Powiat szczycieński. Przeszłość - współczesność, red. G. Jasiński, Z. Kudrzycki, A. Misiuk, Szczytno 2006, s. 147-179. Małłek J., Reformacja i protestantyzm w Polsce i Prusach (XVI-XX w.), Toruń 2012. Małłek J., Społeczeństwo Prus zakonnych (1466-1525) i Prus Książęcych (1525-1701), w: tenże, Inne szkice pruskie. Szkice z dziejów Prus Polskich i Książęcych, Dąbrówno 2012, s. 222-231. Małłek J., U źródeł samorządności na Mazurach (sejm, samorząd miejski i wiejski w Prusach Książęcych iw
Królestwiepruskim do końca XVIII wieku), Masovia2002, t. 5, s. 131-139. Małłek J., Ustawa o rządzie (Regimentsnottel) Prus Książęcych z roku 1542. Studium z dziejów przemian społecznych i politycznych w lennie pruskim, Toruń 1967. Małłek J., Zróżnicowanie etniczne Mazur w czasach nowożytnych, Masovia 2000, t. 3, s. 5-14. Małłek J., Życie religijne na Mazurach w czasach nowożytnych, w: Ewangelicy na Warmii i Mazurach. Dzieje i współczesność, red. E. Kruk, Olsztyn 2001, s. 9-22. Małłek K., Mazury polskie. Pamiętniki, t. 4, Olsztyn 2011. Małłek K., Polskie są Mazury (Wspomnienia 1945-1966), Warszawa 1972. Maniewska R., Jurasz T., Katalog inwentaryzacyjny zabytków sztuki powiatu Szczytno, Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, (mps), 1954. Manteuffel T., Średniowiecze, wyd. 5, Warszawa 1990. Martuszewski E., „Die polnische Sprachfrage in Preussen Gustawa Gizewiusza jako źródło do badań nad dziejami germanizacji szkolnictwa na Mazurach, Olsztyn 2001. Martuszewski E., Liczebny stan szkolnictwa mazurskiego w 1800 roku, Komunikaty Mazursko- -Warmińskie 1980, nr 1, s. 17-39. 496 I Bibliografia
Martuszewski E., Pierwsze próby wprowadzania języka niemieckiego do szkół elementarnych na Mazurach i południowej Warmii na początku XIX wieku, Komunikaty Mazursko- -Warmińskie 1977, nr 3^1, s. 307-325. Martuszewski E., rec. Max Meyhöfer, Die Landgemeinden des Kreises Orteisburg, Ein Beitrag zur Besiedlung, Bevölkerungsentwicklung und Wirtschaftsgeschichte vom 14 Jahrhundert bis 1945, Würzburg 1967, s. 326, Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1968, nr 2, s. 406-408. Masurischer Volkskalender, Allenstein 1934, dodatek. Masurischer Volkskalender, Aïlenstein 1937, dodatek. Matern G., Katholizismus und Protestantismus in Ostpreussen einst undjetzt, Braunsberg 1898. Merks E., Geschichte der Stadt Willenberg, Willenberg 1936. Meyhöfer M., Das Handwerk in Passenheim, Heimatbote der Kreisgemeinschaft Orteisburg 1968, nr 6, s. 17-18. Meyhöfer M., Der Kreis Orteisburg. Ein ostpreussisches Heimatbuch, Würzburg 1957. Meyhöfer M., Die Landgemeinden des Kreises Orteisburg, Würzburg 1967, wyd. 2, Leer 1971. Michels G., Passenheim. Zeiten einer Stadt, Leer 1992. Michels G., Zur Wirtschaftsentwicklung von Passenheim im Ordensland und Herzogtum Preussen bis 1619, Lüneburg 1988. Moczulski L., Prusy Wschodnie w II wojnie światowej 1939-1945, Rocznik Olsztyński 1963, t. 5, s. 146-198. Moeller F., Altpreussisches evangelisches Pfarrerbuch von der Reformation bis zur Vertreibung im Jahre 1945, Bd. 1, Die Kirchspiele und ihre Stellenbesetzungen, Hamburg 1968. Muennich A., Osadnictwo niemieckie w Prusach Wschodnich, Toruń 1934. Murinius M., Kronika mistrzów pruskich, Olsztyn 1989. Nadzieja}., Gen.
JózefZajączek 1752-1826, Warszawa 1971. Naprzód czy wstecz „Pobudki wyborczej”, zest, i oprać. K. Rzepecki, Poznań 1912. Narzyński J., Z dziejów żywiołu polsko-ewangełickiego na Mazurach, Rocznik Teologiczny ChAT 1963, s. 139-190. Nieuważny A., Ostrowski K., Stępień T., 200 dni Napoleona 1806-1807. Od Pułtuska do Tylży, Warszawa-Pułtusk 2008. Nitsch K., Język polski w Prusiech Wschodnich, w: Prusy Wschodnie. Przeszłość i teraźniej szość, red. M. Zawadzki, Poznań 1932, s. 141-154. Nosowicz E., Karoł Małłekjako nauczyciel i działacz mazurski, Olsztyn 1993 (mps). Nowak W, Kult Eucharystii w diecezji warmińskiej 1243-1939, Olsztyn 2002. Nowak W., Matka Pana w religijności ewangelików Prus Wschodnich (1525-1945), Olsztyn 1996. Nowak W, Sw. Brunon z Kwerfurtu ijego kult w diecezji warmińskiej, Studia Warmińskie 1982, t. 19, s. 61-93. Obłąk J., Historia diecezji warmińskiej, Olsztyn 1959. Bibliografia | 497
Obłąk J., Korespondencja Kazimierza Jaroszyka z Eugeniuszem Buchholzem, Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1962, nr 3, s. 642-660. Obłąk I, Sprawa polska ludności katolickiej na terenie diecezji warmińskiej w latach 1870— -1911, Nasza Przeszłość 1963, t. 18, s. 35-139. Okulicz J., Pradzieje ziem pruskich od późnego paleolitu do VII n.e., Warszawa-Kraków- -Gdańsk 1973. Okulicz-Kozaryn Ł., Dzieje Prusów, Wrocław 1997. Oldenberg, F.S., Przyczynki do poznania Mazur, przeł. M. Szymańska-Jasińska, Warszawa 2000. Olkowski Z., Epidemia cholery azjatyckiej w Prusach Wschodnich w latach 1831-1832, Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1968, nr 4, s. 531-572. Oracki T., Rozmówiłbym kamień. Z dziejów literatury ludowej oraz piśmiennictwa regionalnego Warmii i Mazur w XIX i XX wieku, Warszawa 1976. Oracki T., Słownik biograficzny Warmii, Mazur i Powiśla od połowy XV w. do 1945 roku, Warszawa 1963. Oracki T., Słownik biograficzny Warmii, Prus Książęcych i Ziemi Malborskiej od połowy XV do końca XVIII wieku, t. 2, Olsztyn 1988. Ornatek A., Biskup Maksymilian Kaller - wierność pasterskiemu powołaniu, Warmińskie Wiadomości Archidiecezjalne 1993, nr 8, s. 87-96. Ornatek A.S., Die ermländischen Diözesansynoden 1922 und 1932, Münster 2001. Otello R., „Glos Ewangelijny” (1925-1939), Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1977, nr 1, s. 81-90. Otello R., Problemy narodowościowe w Kościele ewangelickim na Mazurach w latach 1918-1945, Olsztyn 2003. Otello R., Ruch gromadkarski w Prusach Wschodnich w latach 1848-1914, Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1976, nr 3, s. 307-328. Otello R., Sowa P., Wykaz prenumeratorów
„Głosu Ewangelijnego z łat 1937-1938, Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1979, nr 2, s. 227-230. Parey s Handbuch des Grundbesitzes im Deutschen Reiche: Vollständiges Adressbuch. Band Ostpreussen, Berlin 1929. Pawlicki R.W., Żydzi na pograniczu mazursko-kurpiowskim w pierwszej połowie XX wieku, Rocznik Mazurski 2005, nr 9, s. 51-64. Pawłowicz Z., Kościół i sekty w Polsce, Gdańsk 1992. Percy P.F., Journal des Compagnes du Baron Percy, Paris 1904. Pfarr-Almanach für die Evangelischen Kirchenprovinz Ostpreussen, Königsberg 1926. Pieńkowski A., Prusy Wschodnie. Szkic wojskowo-geograficzny i statystyczny, Warszawa 1930. Piotr z Dusburga, Kronika ziemipruskiej, przeł. S. Wyszomirski. Wstępem i komentarzem histo rycznym opatrzył J. Wenta, Toruń 2004. Piwarski K., Dzieje Prus Wschodnich w czasach nowożytnych, Gdańsk-Bydgoszcz 1946. 498 I Bibliografia
Plebiscyty na Warmii, Mazurach i Powiślu w 1920 roku. Wybór źródeł, wyd. P. Stawecki, W. Wrzesiński, Olsztyn 1974. Plessa M.P., Passenheimer Stadtbrände 1746 und 1751, Ortelsburger Heimatbote 2006, s. 242-244. Płoski A., Browarnictwo południowych Mazur, Rocznik Mazurski 2002, t. 6, s. 104-115. Podolska-Meducka A., Czy stać nas było na tę wojnę. Problemypolskiej gospodarki w przededniu bitwy warszawskiej, Mówią Wieki 2005, nr 2 (numer specjalny), s. 35-39. Pohorecki W, Mazurzy w Prusach Wschodnich, Sprawy Narodowościowe 1932, t. 6, nr 1, s. 28-54. Poser V., Das Meliorationswesen im Kreise Orteisburg (b.m. i r.w.). Probol W., Ein halbes Jahrtausend Ordenskirche in Passenheim, Allenstein 1933. Prusy Wschodnie, red. T. Garztecki, Warszawa 1934. Radzimiński A., Chrystianizacja i ewangelizacja Prusów. Historia i źródła, Toruń 2011. Rawa M., Pogranicze Mazowsza i Mazur podczas drugiej wojny światowej i po jej zakończeniu, Warszawa-Nadarzyn 1998. Reifferscheid G., Das Bistum Ermłand und das Dritte Reich, Zeitschrift fur die Geschichte und Altertumskunde Ermlands 1975, t. 1. Reifferscheid G., Die NSDAP in Ostpreussen. Besonderheiten ihrer Ausbreitung und Tätigkeit, Zeitschrift für die Geschichte und Altertumskunde Ermlands 1978, t. 39, s. 61-85. Rogalski A., Kościół katolicki na Warmii i Mazurach, Warszawa 1956. Rogalski T., Preussisch Eylau 7-8 luty 1807. Kampania zimowa Napoleona w Prusach Wschodnich (3 styczeń - 1 marzec 1807), Nakło 1998. Rogow W, Przyczyny wpływające na zaludnienie w byłych Prusach Wschodnich, Przegląd Zachodni 1950, nr 9/10, s. 217-258. Rok 1863. Polska prasa
o odgłosach powstania styczniowego na Warmii i Mazurach, wybór i oprać. G. Jasiński, J. Jasiński, D. Kasparek, Olsztyn 2013. Romahn P., Die Diaspora der Diözese Ermland, Braunsberg 1927. Rostworowski E., Historia powszechna. Wiek XVIII, Warszawa 1994. Rzadkowski A., Pasym. Od zarania dziejów do zakończenia drugiej wojny światowej (mps refe ratu wygłoszonego na zebraniu Towarzystwa Historycznego w Szczytnie 27 V 1965 r.). Rzempołuch A., Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 1992. Rzepecki K., Pobudka wyborcza, Poznań 1907. Rzepniewska D., Sezonowi najemnicy rolni w Królestwie Polskim w połowie XIXw., Warszawa 1957. Salm J., Odbudowa miast wschodniopruskich po I wojnie światowej. Zagadnienia architekto niczno-urbanistyczne, Olsztyn 2006. Salmonowicz S., Administracja i prawo w prowincjach pomorskich, w: Historia Pomorza, t. 4, (1850-1918), cz. 2, Polityka i kultura, red. S. Salmonowicz, Toruń 2000, s. 31-69. Bibliografia | 499
Salmonowicz S., Podziały terytorialne i ustrój polityczny ziem pomorskich w latach 181-1850, w: Historia Pomorza, t. 3, (1815-1850), cz. I, Gospodarka, społeczeństwo, ustrój, red. G. Labuda, Poznań 1993, s. 55-142. Saloni Z., W Pasymiu, Język Polski 2005, z. 5, s. 366-373. Sembrzycki L, Pasym, w: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiań skich, t. 7, red. B. Chlebowski, W. Walewski, Warszawa 1886. Sempołowska S., Mazury Pruskie, Warszawa 1920. Seweryn A., Kościół chrześcijan baptystów w RP, w: Ekumeniczny leksykon Kościołów i wspólnot religijnych województwa warmińsko-mazurskiego, red. W. Nowak, Olsztyn 1999, s. 101-108. Sieńkowski A., Prusy Wschodnie. Szkic wojskowo-geograficzny i statystyczny, Warszawa 1930. Sikorski J., Pasym. U genezy miasta i zamku, Rocznik Mazurski 2003, t. 7, s. 3-16. Skibiński J., Starostwa dziedziczne Prus Książęcych w XVII i XVIII wieku. Studium z dziejów przeobrażeń społeczno-ustrojowych, Olsztyn 1972. Skibiński J., Walki społeczne w miastach dziedzicznych Prus Książęcych w XVII i XVIII wieku, Rocznik Olsztyński 1972, t. 10, s. 229-256. Słownik biograficzny kapituły warmińskiej, Olsztyn 1996. Słownik Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 7, Warszawa 1880-1902. Sobieraj J., Hans Tiska - szczycieński nauczyciel, opiekun zabytków i muzealnik, Rocznik Mazurski 1999, t. 4, s. 53-60. Soborowski E., Besiedlung und Nationalitätenverhältnisse des Hauptamts Orteisburg, Mitteilungen der Literarischen Gesellschaft Masovia, H. 30, Lötzen 1925, s. 97- -176. Soloma A., Za każdą cenę. Niemiecki kler katolicki wobec
ludnościpolskiej na Warmii, Mazurach i Powiślu w latach 1919-1939, Warszawa 1976. Sowa P., Cena polskości, Warszawa 1976. Sowa P., Tropem spadkobiercy Hakaty. Antypolska działalność Bund Deutscher Osten na Warmii i Mazurach (1933-1939), Warszawa 1979. Sprawy Warmii i Mazur w korespondencji Wojciecha Kętrzyńskiego, oprać. W. Chojnacki, Wrocław 1959. Srokowski S., Jeziora i moczary Prus Wschodnich, Warszawa 1930. Srokowski S., Ludność Prus Wschodnich, Warszawa 1937. Statuty synodalne warmińskie, sambijskie, pomezańskie, chełmińskie oraz prowincjalne ryskie. Z Braniewskiego wydania księdza Franciszka Hiplera 1899 roku oraz pierwodruków 1922 i 1932 roku, przeł. biskup J. Wojtkowski, Olsztyn 2010. Stawecki P., Warmiacy i Mazurzy - kawalerowie Krzyża i Medalu Niepodległości, Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1994, nr 2-3, s. 307-315. 500 I Bibliografia
Stein R., Die Umwandlung der Agrarverfassung Ostpreußens, durch die Reform des neun zehnten Jahrhunderts. Die ländliche Verfassung Ostpreußen am Ende des achtzehnten Jahrhunderts, t. 1, Berlin 1918, Nachdruck: Hamburg 1997. Stopa Z. i M., Pasym i okolice, Olsztyn 1970. Strauchold G., Zagadnienia ludności rodzimej Prus Wschodnich na lamach prasy głównych partii politycznych w latach 1944-1948, Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1992, nr 2, s. 165-179. Strzeżek T. Wojny napoleońskie w Prusach Wschodnich, w: Wielkie wojny w Prusach. Działania militarne między Wisłą a Niemnem na przestrzeni wieków, red. W. Gieszczyński, N. Kasparek, Dąbrówno 2010, s. 169-216. Student-Mazur-Ewangelik [S. Kot], Polska a Mazowsze ewangelickie. Okazanie prawdy histo rycznej, Szczytno [właśc. Kraków] 1920. Sukertowa E., Mazurzy w Prusach Wschodnich, Dąbrówno 2015. Sukertowa-Biedrawina E., Karty z dziejów Mazur. Wybór pism, Olsztyn 1972, t. 2. Sukertowa-Biedrawina E., Materiały do dziejów walki hitlerowców z ruchem polskim na Warmii i Mazurach w latach 1933-1939, Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1967, nr 1-2, s. 157-188. Sukertowa-Biedrawina E., Mazurzy w Prusach Wschodnich, Kraków 1927. Sukertowa-Biedrawina E., Rewolucja w 1848 r. na Mazurach w świetle szczycieńskiego „Kreis-Blattu”, Przegląd Zachodni 1951, nr 1-4, s. 264-271. Sukertowa-Biedrawina E., Tradycje polskie Gustawa Gizewiusza (w 150-tą rocznicę urodzin), Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1960, nr 1, s. 46-64. Sukertowa-Biedrawina E., Zagadnienia gromadkarstwa na Mazurach (przyczynek do dziejów „gromadek”), Przegląd Zachodni 1950, nr 9, s.
272-283. Szczytno - ziemia i miasta, tekst G. Leyding, H. Panas, Olsztyn 1971. Szczytno. Z dziejów miasta i powiatu, red. J. Jałoszyński, Olsztyn 1962. Szorc A., Dzieje diecezji warmińskiej (1243-1991), Olsztyn 1991. Szostakowska M., Prasa codzienna Prus Wschodnich odXVII do połowy XX wieku. Przewodnik do dziejów wydawniczych, Toruń 2007. Szostakowski S., Prusy Wschodnie w polskim ruchu patriotycznym 1830-1865, Olsztyn 1987. Szturc J., Ewangelicy w Polsce. Słownik biograficzny XVI-XX wieku, Bielsko-Biała 1998. Szultka Z., Pod rządami pierwszych królów w Prusach (1701-1740), w: Prusy w okresie monar chii absolutnej (1701-1806), red. B. Wachowiak, Poznań 2010, s. 65-132. Szultka Z., Polityka gospodarcza państwa i jej wpływ na sytuację ekonomiczną wsi i miast oraz położenie ludności, w: Prusy w okresie monarchii absolutnej (1701-1806), red. B. Wachowiak, Poznań 2010, s. 133-189. Bibliografia | SOI
Śląski К., Stosunki demograficzne, narodowościowe i wyznaniowe, w: Historia Pomorza, t. 3, (1815-1850), cz. I, Gospodarka, społeczeństwo, ustrój, red. G. Labuda, Poznań 1993, s. 143-176. Tandecki J., Podziały administracyjne państwa zakonnego w Prusach, w: Zakon krzyżacki w Prusach i Inflantach. Podziały administracyjne i kościelne w XIII-XVI wieku, red. R. Czaja, A. Radzymiński, Toruń 2013, s. 29-53. Teske W., Aus der Vergangenheit Passenheims, Ostpreußenblatt 1961, H. 42, s. 13. Toeppen M., Historia Mazur. Przyczynek do dziejów krainy i kultury pruskiej, przeł. M. Szymańska-Jasińska, oprać, i wstęp G. Jasiński, Olsztyn 1995. Traba R., „Wschodniopruskość”. Tożsamość regionalna i narodowa w kulturze politycznej Niemiec, Poznań-Warszawa 2005. Traba R., Niemcy-Warmiacy-Polacy 1871-1914. Z dziejów niemieckiego ruchu katolickiego i stosunków polsko-niemieckich, Olsztyn 1994. Trunz H., Apotheker und Apotheken in Ost- und Westpreussen 1397-1945. Ein Namen-, Orts und Literaturverzeichnis, Hamburg 1992. Vetulani A., Władztwo Polski w Prusiech Zakonnych i Książęcych (1454-1657). Wybór źródeł, Wrocław 1953. W.T., Passenheims Aufbauklassen, Heimatbote 1991, s. 92-97. Wachowiak B., Reformy agrarne na Pomorzu w latach 1815-1850, w: Historia Pomorza, t. 3, (1815-1850), cz. I, Gospodarka, społeczeństwo, ustrój, red. G. Labuda, Poznań 1993, s. 191-255. Wachowiak B., Z dziejów uwłaszczenia i modernizacji gospodarki Prus w pierwszej połowie XIXwieku, Olsztyn 1998. Wajda K., Migracje ludności wiejskiej Pomorza Wschodniego w latach 1850-1914, Wrocław- -Warszawa-Kraków 1969. Wakar A., O
polskości Warmii i Mazur w dawnych wiekach, Olsztyn 1969. Wakar A., Olsztyn 1353-1945, Olsztyn 1971. Wakar A., Olsztyn. Dzieje miasta, Olsztyn 1997. Wakar A., Próba analizy rozwoju ruchu robotniczego na Warmii i Mazurach w okresie lat 1921- -1933, Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1958, nr 1, s. 33-49. Wakar W., Rozwój terytorialny narodowości polskiej, cz. I, Statystyka narodowościowa dziel nicy pruskiej i austriackiej, Kielce 1918. Wakar W, Struktura demograficzna Prus Wschodnich, w: Prusy Wschodnie. Przeszłość i teraź niejszość, red. M. Zawadzki, Poznań 1932, s. 155-202. Waleszczak R., Chorzele - zarys dziejów, Chorzele 1992. Wańkowicz M., Na tropach Smętka, wyd. 5, Warszawa 1937. Warmia i Mazury, red. S. Zajchowski, M. Kiełczewska-Zaleska, Poznań 1953. Warmia i Mazury. Zarys dziejów, red. B. Łukaszewicz, Olsztyn 1985. 502 I Bibliografia
Warmiacy i Mazurzy. Życie codzienne ludności wiejskiej w 1 połowie XIX wieku, red. B. Kuźniewski, Olsztynek 2002. Warmiński J., Andrzej Samuel i Jan Seklucjan, Poznań 1906. Wawrykiewicz L., Skarżyńska-Wawrykiewicz M., Storczykowe więźby dachowe kościołów powiatu szczycieńskiego. O znaczeniu badań historycznych konstrukcji dacho wych w datowaniu i rozwarstwieniu zabytków architektury na przykładzie kościołów ewangelickich w Pasymiu i Dźwierzutach, Rocznik Mazurski 2010, t. 14, s. 217-242. Weber R., Masuren — Geschichte — Land und Leute, Leer 1983. Wielhorski W., Procesy narodowościowe w Prusach Wschodnich, Sprawy Narodowościowe 1932, t. 6, s. 28-54. Wierzchoslawski S., Problemy polityczne Pomorza w latach 1871-1914, w: Historia Pomorza, t. 4, (1850-1918), cz. 2, Polityka i kultura, red. S. Salmonowicz, Toruń 2002, s. 76-146. Wijaczka J., Albrecht von Brandenburg-Ansbach (1490-1568). Ostatni mistrz zakonu krzyżac kiego i pierwszy książę „w Prusiech , Olsztyn 2010. Wijaczka J., Dzieje Nidzicy w latach 1466-1807, w: Historia Nidzicy i okolic, red. W. Rezmer, Nidzica 2012, s. 73-164. Wijaczka J., Procesy o czary w Prusach Książęcych (Brandenburskich) w XVI-XVH wieku, Toruń 2007. Wijaczka J., Sukces czy klęska? Traktat welawsko-bydgoski z 1657 roku, Zapiski Historyczne 2007, z. 4, s. 7-21. Władztwo Polski w Prusach Zakonnych i Książęcych (1454-1657). Wybór źródeł, oprać. A. Vetulani, Wrocław 1953. Wojtkowski A., Tezy i argumenty polskie w sporach terytorialnych z Krzyżakami, cz. 2: (1454— -1525), Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1967, nr 1-2, s. 3-84. Wolski R., Administracyjne
tradycje Szczycieńskiego do 1845 roku, Rocznik Mazurski 1996, t. l,s. 11-17. Wykowski B., Trudne początki administracji państwowej w Pasymiu w latach 1945-1949, Rocznik Mazurski 2016, t. 20, s. 68-108. Wykowski B., Administracja państwowa na przykładzie pracowników starostwa, a zwłaszcza Waltera Późnego i wybranych instytucji użyteczności publicznej w powiecie szczycieńskim w latach 1945-1949, Rocznik Mazurski 2013, t. 17, s. 21-68. Wykowski B., Zmiany demograficzne i narodowościowe w Pasymiu i gminie Pasym po drugiej wojnie światowej, Rocznik Mazurski 2003, t. 7, s. 91-101. Zalewska B., Miasta - urbanistyka, architektura, zabytki, w: Powiat szczycieński. Przeszłość - współczesność, red. G. Jasiński, Z. Kudrzycki, A. Misiuk, Szczytno 2006, s. 658-689. Zalewski M., Archeologia. Pasym, Szczytno i okolice w pradziejach, Warszawa-Pasym 2004. Bibliografia | 503
Zarząd Naczelny Kościoła Nowoapostolskiego w Polsce. Kościół Nowoapostolski w RP, w: Ekumeniczny teksykon Kościołów i współnot religijnych województwa warmińsko- -mazurskiego, red. W. Nowak, Olsztyn 1999, s. 125-130. Ze znakiem „P”. Relacje i wspomnienia robotników przymusowych i jeńców wojennych w Prusach Wschodnich w latach II wojny światowej, wstęp, wybór i oprać. B. Koziełło- -Poklewski, B. Łukaszewicz, Olsztyn 1985. Związek Pruski i poddanie się Prus Polsce, red. K. Górski, Poznań 1949. IV Wywiady Wywiad przeprowadzony 5 VI2006 r. przez B. Wykowskiego z Waltraut Primusiewicz, z domu Kukuk, zamieszkałą w Dźwierzutach. Wywiad przeprowadzony 13 I 2007 r. przez B. Wykowskiego z Erną Zientarą, zamieszkałą w Leleszkach. Wywiad przeprowadzony 13 II 2007 r. przez B. Wykowskiego z Marią Górską, z domu Czerwińską, zamieszkałą w Pasymiu. Wywiad przeprowadzony 15 VIII2010 r. przez B. Wykowskiego z ks. Józefem Grażulem. Wywiad przeprowadzony 13 V 2015 r. przez B. Wykowskiego z Markiem Gawdzińskim. Wywiad przeprowadzony 18 III 2021 r. przez B. Wykowskiego z obecnym proboszczem ewan gelickiej parafii w Pasymiu ks. Witoldem Twardzikiem. 504 I Bibliografia
|
| adam_txt |
Spis treści Słowo wstępne. Przedmowa. 7 9 Wstęp. 11 Rozdział I Rozwój historyczny Pasymia do 1945 roku. 1. Pasym do połowy XIX wieku. 23 25 2. Miasto w drugiej połowie XIX i pierwszej połowie XX wieku. 2.1. Burmistrzowie i pracownicy magistratu, sąd i służbazdrowia. 68 70 2.2. Budownictwo, browarnictwo i usługi. 82 2.3. Rolnictwo. 105 2.4. Turystyka. 135 2.5. Udział mieszkańców Pasymia i okolicznych miejscowości w wojnach światowych. Wkroczenie Armii Czerwonej w 1945roku. 137 Rozdział II Sytuacja polityczna i narodowościowa w Pasymiu w drugiej połowie XIX i pierwszej XX wieku 153 1. Zmiany demograficzne i narodowościowe oraz świadomość polityczna. 155 2. Organizacje i partie polityczne w wyborach do Reichstagu, sejmu pruskiego, samorządu powiatu szczycieńskiego i Rady Miasta Pasymia 184 3. Ruch
polski. 204 4. Niemieckie partie i organizacje polityczno-społeczne. 208 5. Żydzi. 220 Rozdział III Ewangelicy w Pasymiu i okolicy. 227 1. Ewangelicy do 1817 roku. 229 1.1. Duchowieństwo. 232 1.2. Duszpasterstwo parafialne. 238 2. Ewangelicy od 1817 do 1945 roku. 241 Spis treści I 5
2.1. Granice parafii i przynależność do superintendentury. 241 2.2. Duchowieństwo. 247 2.3. Pracownicy kościelni, rada parafialna i chór.266 2.4. Życie religijne. 268 2.5. Wizytacje. 293 2.6. Ruch gromadkarski i innichrześcijanie w parafii.301 3. Losy świątyni. 311 Rozdział IV Parafia rzymskokatolicka . 317 1. Dzieje świątyń. 319 2. Społeczność katolicka. 326 3. Duchowieństwo. 330 4. Granice parafii i przynależnośćdekanalna. 345 5. Duszpasterstwo parafialne. 347 6. Wizytacje
parafii. 359 7. Katecheza i stowarzyszenia religijne.360 Rozdział V Szkolnictwo w Pasymiu i okolicznych miejscowościach. 363 1. Szkoły elementarne (ewangelickie). 365 2. Katolicka szkoła parafialna. 403 3. Szkoła miejska w Pasymiu. 408 4. Szkoła zawodowa. 436 5. Szkoła sportowa. 457 Zakończenie.463 Wykaz ważniejszych skrótów. 469 Spis tabel. 471 Bibliografia. 477 Ilustracje. 505 6 I Spis treści
Bibliografia I. Źródła rękopiśmienne Archiwa państwowe 1. Archiwum Państwowe w Olsztynie (APO) A. Akta Magistratu Passenheim sygn. 263/133, Das Ortsstatut über die Hundesteuer 1891-1938. sygn. 263/135, Das Ortstatut über die Erhebung der Biersteuer und Getränkesteuer 1894-1938. sygn. 263/198, Erbauung des Altersheims 1925-1938. sygn. 263/208, Bau eines Jugendhofes in Passenheim 1933-1938. sygn. 263/210, Sportplatzanlage in Passenheim 1920-1933. sygn. 263/233, Wasserleitung und Kanalisation 1907-1909. sygn. 263/235, Den Erlass einer Regulation über die Abgabe von Wasser aus dem städtischen Wasserwerk 1911-1937. sygn. 263/236, Kanalisationsanlagen 1896-1938. sygn. 263/249, Gaswerk und Elektrizitätswerksanlagen 1886-1938. sygn. 263/280, Das Schulwesen im Allgemeinen auch Schulvermögen 1891-1938. sygn. 263/281, Das Schulwesen im Allgemeinen auch Schulvermögen 1907-1939. sygn. 263/282, Schulvorstände Schuldeputation Schulaufsicht 1898-1937. sygn. 263/304, Höheres Schulwesen Privatschulen, Fachschulen 1901-1938. sygn. 263/310, Besondere Angelegenheiten der Katholischen Schule 1908-1938. sygn. 263/318, Neubau eines kath. Volksschulgebäudes 1925-1938. sygn. 263/319, Errichtung einer hauswirtschaftl. Berufsschule fur die weibliche Jugend 1927-1937. sygn. 263/342, Rektor Alfred Kluge in Passenheim. sygn. 263/347, Akte der Lehrerstelle an der katholischen Schule 1888-1920. sygn. 263/348, Regierung Abteilung fur Kirchen und Schulwesen. sygn. 263/380, Das Religionswesen Allgemeine kirchliche Angelegenheiten 1907-1938. sygn. 263/381, Das Religionswesen Allgemeine kirchliche
Angelegenheiten 1916-1938. sygn. 263/382, Begräbnisplätze, Kirchhofsverwaltung, Leichenhallen, Kriegergräber. sygn. 263/384, Angelegenheiten der evangelischen Kirche 1911-1938. sygn. 263/3 85, Angelegenheiten der evangelischen Kirche 1912-193 8. sygn. 263/386, Die evangelische Prediger Stelle 1883-1929. sygn. 263/387-388, Angelegenheiten der katholischen Kirche 1898-1934. Bibliografia | 477
sygn. 263/389, Das Armenwesen 1904-1936. sygn. 263/466, Organisation der NS Jugend 1934-1938. sygn. 263/538, Baupolizei im Allgemeinen 1928-1938. sygn. 263/539, Baupolizei im Allgemeinen 1919-1938. sygn. 263/552, Sonder - Akten betreffen den Neubau eines Stallgebäudes für die Katholische Schule in Passenheim Bahnhofstrasse. sygn. 263/354, Die Lehrerin Augschun und Fahnenführer 1913-1921. sygn. 263/592, Sonder Akten. Einrichtung einer Jugendherberge in Passenheim, und Beitritt der Stadt zum San. Ostpr. Süd im Reichsverband f. deutsche Jugendherbergen e.o. 1922-1938. sygn. 263/65, Grundbuch der Stadt Passenheim. sygn. 263/723, Allgemeine Reichs und Staatsangelegenheiten Landesfarben NSDAP 1916-1938. sygn. 263/762, Justizwesen in allgemeinen Nottestamenten 1909-1939. sygn. 263/858, Privilegien und Urkunden der Stadt und das Archiv Stadtwappen. sygn. 263/5, Die Gemeinde und Reistagswahlen am 4 Mai 1924 (1923-1936). sygn. 263/466, Organisation der N. S. Jugend. sygn. 263/364, Personalakten betreffend der Rektor Bruno Gutzeit 1929-1941. sygn. 263/508, Ausländer in Polizeibezirk. B. Akta NSDAP z powiatu szczycieńskiego sygn. 1995/2, NSDAP Ortsgruppe Passenheim Kr. Orteisburg, Geschäftsakten der Ortsgruppe V-VII 1936. sygn. 1995/3, NSDAP Kreisleitung Orteisburg, Wohlfahrtpläne, Kindergärten, Jungschwerternheim USW 1940-1943. C. Akta Ewangelickiej Parafii w Pasymiu sygn. 99/6, Evangelische Kirche zu Passenheim Feier des 500jährigen Kirchenjubiläums Innerer Ausbau der Kirche 1891-1892. sygn. 99/9, Evangelische Kirche zum Passenheim. sygn. 99/259, Acta specialia scholastica des
Kirchspiel Passenheim die Schule in Lehlesken betreffend 1885-1904. sygn. 99/79, Konfirmandenlisten aus den Jahren 1825-1840 und 1847. sygn. 388/107, Korrespondenz mit Kreisstelle Orteisburg 1920-1925. D. Akta Rejencji Olsztyńskiej sygn. 4/1623, Die Anstellung der Lehrer bei der Schule in Passenheim 1833-1839. sygn. 4/1626, Lehrer in der Schule Passenheim 1871-1896. sygn. 4/1627, Die Jahres berichte über das Schulwesen in Passenheim 1813-1857. 478 I Bibliografia
sygn. 4/1628, Die Reparatur der Stadtschule in Passenheim 1806-1864. sygn. 4/1629, Schuleinrichtung in der Stadt Passenheim 1847-1907. sygn. 4/1630, Schuleinrichtung der Stadt Passenheim 1907-1921. sygn. 4/1631, Die Privatschule in Passenheim 1899. sygn. 4/1632, Die Revision der Schulen in Passenheim 1842-1907. sygn. 4/1634, Die Stadtschule und Deputation in der Stadt Passenheim 1805-1931. sygn. 4/1635, Bauten bei der Schule in Passenheim 1869-1916. E. Akta Komitetu Powiatowego w Szczytnie sygn. 1160/77, Komitet Powiatowy PZPR - Szczytno, Egzekutywa - protokoły. sygn. 495/13, Wykaz budynków szkolnych zniszczonych na skutek działań wojennych. Rok 1946. 2. Archiwum Państwowe w Olsztynie, Oddział w Nidzicy (APO, o/N) sygn. 3/19, Upaństwowienie zakładów przemysłowych 1945 r., Protokół zdawczo-odbiorczy nr 80 wraz z książką dokumentacji (Паспорт). Archiwa kościelne 1. Archiwum Archidiecezji Warmińskiej w Olsztynie (AAWO) sygn. AB IQ 9, Questiones synodales Dekanat Masuren 1891-1901. sygn. AB IQ 16, Questiones synodales Dekanat Masuren 1869-1875. sygn. AB I V 34, Acta specialia der Bischöfl. Ermländ. Curie. Kirchen und Schul Visitationen vom Dekanat Masuren 1886-1904. sygn. В 227, Akta wizytacji generalnej kościoła w Purdzie Leśnej (Gr. Purden, Dek. Wartenburg 1854-1857). sygn. В 226, Akta wizytacji parafii Purda, dek. Barczewo (Gr. Purden, Dek. Wartenburg 1839-1845). sygn. AB III W 3, Acta Ecclesiaestica - Die von Hocherläuchten Ostpreussischen Etats- -Ministerio demandirte Rechersche wegen eines fur die Protestantische 1791-1792. 2. Archiwum Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w
Pasymiu (APEP) Teczka nr 1, Ortschulinspektion Passenheim. Teczka nr 2, Acta specialia scholastica des Kirchspiel Passenheim, die Schule in Grammen 1891. Teczka nr 3, Die Schule Gemeinde Passenheim Jahre: von 1891 bis 1906. Teczka nr 4, Acta visitationis Kirche in Passenheim von 1892 bis 1908. Teczka nr 5, Acta visitationis Kirche in Passenheim. Teczka nr 6, Acta specialia scholastica betrffend die Abhaltung der Gebetsverhörung. Teczka nr 7, Acta specialia scholastica des Kirchspiels Passenheim die Schule in Freythen (1890). Bibliografia | 479
Teczka nr 8, Acta specialia scholastica des Kirchspiels Passenheim die Schule in Freythen (1891-1892). Teczka nr 9, Acta specialia scholastica. Teczka nr 10, Acta specialia scholastica des Kirchspiels Passenheim die Schule in Gilgenau. Teczka nr 10, Acta specialia scholastica des Kirchspiels Passenheim die Schule in Schützendorf. Teczka nr 12, Acta specialia scholastica des Kirchspiels Passenheim die Schule in Gr. Rauschken. Teczka nr 14, Acta specialia scholastica des Kirchspiels Passenheim die Schule in Scheufelsdorf. Teczka nr 15, Acta specialia scholastica des Kirchspiels Passenheim die Schule in Micheisdorf. Teczka nr 16, Acta specialia scholastica des Kirchspiels Passenheim die Schule in Ruttken. Teczka nr 18, Fundation der Schule in Krzywonoggen. Teczka nr 19, Acta specialia scholastica des Kirchspiels Passenheim die Schule in Kukukswalde. Teczka nr 20, Acta specialia eclesiastica des Kirchspiels Passenheim die Kreissinoden. Teczka nr 17, Acta specialia scholastica des Kirchspiels Passenheim der zweiten Klasse der Schule in Gr. Rauschen 1899-1903. 3. Archiwum Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Działdowie (APED) Teczka nr 1, Akten Pfarrbesoldungsnachweisse 1924-1938. Teczka nr 2, Rendant. Teczka nr 3, Pfarrstelle Wirtschaftsgebäude. 4. Archiwum Kościoła rzymskokatolickiego w Pasymiu (APP) Kronika kościoła i parafii Pasym z lat 1959-1970 (Kronika parafii Pasym, cz. I). Kronika Parafii Najświętszego Serca Pana Jezusa w Pasymiu sporządzona przez ks. kanonika Józefa Grażula (Kronika parafii Pasym, cz. II). Księga zmarłych 4.01.1952-2.11.1971. 5. Archiwum Kościoła
rzymskokatolickiego w Jedwabnie (APJ) Kronika Parafii Jedwabno. 6. Evangelisches Zentralarchiv in Berlin sygn. 506/190. Inne archiwa 1. Archiwum Miasta Pasymia (AMP) sygn. GT 5343-B-5, Zabytki Pasymia. sygn. Och. 179 MPI/1978, Akta dotyczące zabytków w Pasymiu. 480 I Bibliografia
Plan ochrony zabytków na wypadek konfliktu zbrojnego i sytuacji kryzysowych dla miasta i gminy Pasym, Pasym 205, mps. H. i A. Mackiewicz, Sprawozdanie z nadzorów archeologicznych przeprowadzonych podczas budowy kolektora ściekowego w Pasymiu na st. III w obrębie wykopów 2 a do 6 (stare miasto wraz z terenami bezpośrednio z nimi sąsiadującymi), Stawiguda 1998. 2. Archiwum prywatne prof. Janusza Małłka Korespondencja Edmunda Staniszewskiego - burmistrza Pasymia do Karola Małłka. 3. Archiwum Bogumiła Wykowskiego Korespondencja Andrzeja Rzadkowskiego do Bogumiła Wykowskiego. 4. Archiwum prywatne Marca Plessy Die Schultheissen und Bürgermeister der Stadt Passenheim, mps. 5. Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie (OBN) sygn. PTH - R - 258, Paweł Sowa, Polskość Warmiaków i Mazurów w dokumentach nie mieckich. sygn. PTH - R - 18, Wiktor Dulisz. sygn. PTH - R - 19, Otylia Dulisz. sygn. PTH - R - 108, G. Leyding, Ruch spoleczno-wyzwoleńczy i narodowy na Mazurach po plebiscycie. sygn. R - 688, Życiorys Bernarda z 11IV 1949 r. sygn. R - 748, Działacze Warmii i Mazur. Życiorysy. sygn. PTH - R - 12, Zestawienie miejscowości i nazwisk gospodarzy, u których odbywały się zebrania polsko-ewangelickie, Głos Ewangelijny z 22 VIII 1929 r. OMF-377, Gazeta Olsztyńska z 10 VII 1924 r. II. Źródła drukowane Calsow F., General-Adressbuch der Ritterguts- und Gutsbesitzer in Norddeutschland: mit Angabe ihrer Besitzungen dem Areal nach von 500 Morgen aufwärts: aus amtlichen Quellen. 3, Ostpreussen, Berlin 1871. Correspondance de Napoléon I, t. 14, Paris 1863. Deutsches Reichs-
Adressbuch für Industrie, Gewerbe und Handel, t. 4, Berlin 1929. Deutsches Städtebuch Handbuch Städtischer Geschichte, Berlin 1939. Die evangelischen General-Kirchen- und Schulvisitation in Ost- und Westpreussen 1853 bis 1944, bearb. I. Gundermann, W. Hubatsch, Göttingen 1970. Bibliografia | 481
Die evangelischen Kirchengemeiden in Ostpreussen und Westpreussen in den Pfarr-Almanachen von 1912 und 1913, Nachdruck: Hamburg 1987. Die Gemeinden und Gutbezirke der Provinz Preussen. Bevölkerung nach den Urmaterialien der allgemeinen Volkszählung vom 1XII1871, Verlag des Königlichen Statistischen Büros, Berlin 1874. Die Kartei Quassowski, Buchstabe B, cz. 1, oprać. B. Gramberg, Hamburg 1983; Buchstabe B, cz. 2, oprać. B. Gramberg, Hamburg 1986; Buchstabe C, oprac. E. Pranz, M. Braess, Hamburg 1979; Buchstabe Ko-Ky, oprac. G. Boretius, B. Gramberg, Hamburg 1992; Buchstabe L; oprac. G. Boretius, Hamburg 1992; Buchstabe M, oprac. H. Zipplies, Hamburg 1983; Buchstabe Sa-Sd', oprac. G. Boretius, Hamburg 1989; Buchstabe Se-Sz; oprac. G. Boretius, Hamburg 1991. Die Kreisblätter von Orteisburg 1843—1922. Auszüge aus einer Namen- undPersonenkundlichen Quelle zum Alltagsleben im südostpreussischen Grenzgebiet, oprac. B. Maxin, G. Jasiński, H. Rayzik, B. Blaudow, t. 2 (Ortsliste A-H, s. 1-668); t. 3 (Ortsliste I-M, s. 669-1367); t. 4 (Ortsliste N-R, s. 1368-1997); t. 5 (Ortsliste S-Z, s. 1998-2683), Seeheim-Malchen bei Darmstadt 1996. Ellerholz P., Lodemann H., Handbuch des Grundbesitzes im Deutschen Reiche, Berlin 1879, s. 118-123. Gemeindelexikon für das Königreich Preussen. Auf Grund der Materialien der Volkszählung vom 1XII1885 und anderer amtlicher Quellen, Berlin 1885, 1898. Gemeindelexikon für das Königreich Preussen. Auf Grund der Materialien der Volkszählung vom 1XII1905 und anderer amtlicher Quellen, Berlin 1907,1908, Nachdruck: Hamburg 2003. Gemeindelexikon für den
Freistaat Preussen, Provinz Ostpreussen, t. 1, Berlin 1931. Gesamtverzeichnis des deutschsprachigen Schrifttums (GV) 1911—1965, München-New York-London-Paris 1981, t. 147/Woh-Wz. Goldbeck J.F., Vollständige Topographie des Königsreichs Preussen (I: Topographie von Ost-Preussen), Königsberg-Leipzig 1785, Nachdruck: Hamburg 1990. Handbuch des Grundbesitzes im Deutschen Reich Provinz Ostpreussen, t. 3, Berlin 1907, s. 516-524. Handbuch des Ostpreussischen Erzierhers Lehrer-Adresbuch für den Gau Ostpreussen Zusammengestellt vom NS-Lehrerbund Gau Ostpreussen, bearb. H. Lezius, Königsberg 1935. Handbuch über den Preussischen Staat, herausgegeben vom Preussischen Staatsministerium für das Jahr 1934, Berlin 1934. Herders Konversations - Lexikon, Bd 3, Elea bis Gyulay, 3 Aufl. Freiburg im Breisgau 1904. Hintz M., Sojka J., Duchowości teologia ewangelicka XVHwieku ze szczegóilnym uwzględnieniem Prus Książęcych, w: W 500-lecie Reformacji (1517-2017). Z dziejów Kościołów ewan- 482 I Bibliografia
gelickich w dawnych Prusach Królewskich i Książęcych, red. J. Kłaczków, G. Jasiński, P. Birecki, Toruń 2017, s. 80-135. Historische Einwohner-Verzeichnisse (HEV) für das ehemalige Südostpreussen. Alphabetisches Register und Taufbuch Passenheim Stadt und Land 1741-1814, t. 2, Zum Kirchspiel Passenheim, red. M. Jenda, B. Maxim, W. Olka, Seeheim-Malchen bei Darmstadt 1997. Kenkel H., Studenten aus Ost- und Westpreußen an außerpreußischen Universitäten vor 1815, Namburg 1981. Leyding-Małecki G., Słownik nazw miejscowości Okręgu Mazurskiego, Olsztyn 1947. Niekammer P., Ostpreussisches Güter-Adressbuch, t. 3, Stettin 1909. Parey’s, Handbuch des Grundbesitzes im Deutschen Reich, Vollständiges Adressbuch, Berlin 1929. Pfarr-Almanach für die Provinz Ostpreussen, oprać. S. Hirsch, Königsberg 1897; 1901; 1907; 1912; 1926. Preussische Statistik, Die Wahlen zum Preussischen Landtag am 20. Mai 1928, t. 293, Berlin 1929. Preussische Statistik, Berlin 1861-1934. Rhesa L., Kurzgefasste Nachrichten von allen seit 1775 an den evangelischen Kirchen in Ostpreussen angestellten Predigern als Fortsetzung der Arnoldschen Presbyterologie, Königsberg 1834. Rocznik Diecezji Warmińskiej, Olsztyn 1985. Schlott A., Topographisch-statistische Uebersicht des Regierungs-Bezirks Königsberg, Tilsit 1848; Königsberg 1861. Statistik des Deutschen Reichs, Die Wahlen zum Reichstag am 20. Februar 1921, t. 291.III, Berlin 1922. Statistik des Deutschen Reichs, Die Wahlen zum Reichstag am 4 Mai 1924 und am 7. Dezember 1924, t. 315.1, Berlin 1925. Statistik des Deutschen Reichs, Die Wahlen zum Reichstag am 20 Mai
1928, t. 372.1., Berlin 1930. Statistik des Deutschen Reichs, Die Wahlen zum Reichstag am 14. September 1930, t. 382.1, Berlin 1932. Statistik des Deutschen Reichs, Die Wahlen zum Reichstag am 31. Juli und 6. November 1932 und am 5. März 1933, t. 434, Berlin 1935. Statistisch-topographisches Adress-Handbuch von Ostpreussen 1857, Königsberg 1857. Statistisches Handbuch für die Provinz Ostpreussen, 1938. Verzeichnis aller evangelischen Kirchengemeinden und Geistlichen der Provinz Ostpreussen nach dem Stande 111945 r, Königsberg 1945. Wald S.G., Topographische Uebersicht des Verwaltungs-Bezirks der Königlichen Preussischen Regierung zu Königsberg in Preussen, Königsberg 1820, Nachdruck: Hamburg 1979. Wosien L., Chronik der Stadt Passenheim, (b.m. i r.w.), (mps). Bibliografia | 483
III. Literatura Achremczyk S., Marchwiński R., Przeracki J., Poczet biskupów warmińskich, Olsztyn 1994. Achremczyk S., Pasymia dzieje niełatwe, Gazeta Olsztyńska 1984, nr 110, s. 4. Achremczyk S., Uczniowie Prus Książęcych w toruńskim gimnazjum akademickim 1600-1817, Komunikaty Mazursko-Warmińskie 2001, nr 3, s. 419-421. Ambroziak S., O najgłośniejszym procesie sądowym Mazur. Zajścia w Dębowcu i Jedwabnie na przełomie lat 1931/1932 ipostępowanie w tych sprawach przed niemieckim wymiarem sprawiedliwości, Rocznik Mazurski 2007, t. 11, s. 35-65. Augusiewicz S., Czy Tatarzy spustoszyli starostwo szczycieńskie w 1656 roku?, Rocznik Mazurski 1997, t. 2, s. 25-28. Augusiewicz S., Działania militarne w Prusach Książęcych w latach 1656-1657, Olsztyn 1999. Augusiewicz S., Najazdy tatarskie na Prusy Książęce, Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1995, nr 3, s. 233-247. Augusiewicz S., Prusy Książęcejako teren operacyjny w okresie II wojny północnej 1655-1660, w: Wielkie wojny w Prusach. Działania militarne między Wisłą a Niemnem na prze strzeni wieków, red. W. Gieszczyński, N. Kasparek, Dąbrówno 2010, s. 69-96. Augusiewicz S., Przebudowa wojska pruskiego w latach 1655-1660. U źródeł wczesnonowoźytnej armii, Oświęcim 2014. Baginski E., 1945. Als Orteisburg verloren ging, Bonn 2005. Barczewski W, Nowe kościoły katolickie na Mazurach, Olsztyn 1925. Barke H., Jaroszyk K., Walka o Mazowsze Pruskie, Poznań 1931. Belzyt L., Badania liczebności polskiej ludności rodzimej dawnych Prus Wschodnich po 1945 roku, Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1984, nr 3, s. 277-286. Belzyt L.C., Pruska statystyka
językowa (1825-1911) a Polacy zaboru pruskiego, Mazur i Śląska, Zielona Góra 2013. Białuński G., Dzieje miast w epoce nowożytnej, w: Powiat szczycieński. Przeszłość - współcze sność, red. G. Jasiński, Z. Kudrzycki, A. Misiuk, Szczytno 2006, s. 135-146. Białuński G., Mieszkańcy powiatu szczycieńskiego w okresie nowożytnym, w: Powiat szczy cieński. Przeszłość — współczesność, red. G. Jasiński, Z. Kudrzycki, A. Misiuk, Szczytno 2006, s. 109-134. Białuński G., Osadnictwo regionu Wielkich Jezior Mazurskich odXIVdo początku XVIII wieku — starostwo łeckie (giżyckie) i ryńskie, Olsztyn 1996. Białuński G., Osadnictwo w średniowieczu i okresie nowożytnym, w: Powiat szczycieński. Przeszłość - współczesność, red. G. Jasiński, Z. Kudrzycki, A. Misiuk, Szczytno 2006, s. 99-108. 484 I Bibliografia
Białuński G., rec. G. Michels, Zur Wirtschaftsentwicklung von Passenheim im Ordensland und Herzogtum Preussen bis 1619, Verlag Nordostdeutsches Kulturwerk, Lüneburg 1988, Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1992, nr 2, s. 187-190. Białuński G., Społeczeństwo starostwa szczycieńskiego w XVII wieku, Rocznik Mazurski 1997, t. 2, s. 17-24. Bielecki R., Tyszka A., Dał nam przykład Bonaparte. Wspomnienia i relacje żołnierzy polskich 1796-1815, Kraków 1984. Birecki R, Architektura i sztuka na terenie Prus Książęcych (1525-1657), Prusach Brandenburskich (1657-1701) i Prusach Wschodnich Królestwa Pruskiego (1701- -1817), w: W 500-lecie Reformacji (1517-2017). Z dziejów Kościołów ewangelickich w dawnych Prusach Królewskich i Książęcych, red. J. Kłaczków, G. Jasiński, P. Birecki, Toruń 2017, s. 119-132. Biskup M., Parafie w państwie krzyżackim, w: Zakon krzyżacki w Prusach i Inflantach. Podziały administracyjne i kościelne w XIII-XVI wieku, red. R. Czaja, A. Radzymiński, Toruń 2013, s. 129-149. Biskup M., Rozwój przestrzenny miasta Szczytna, Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1959, nr 4, s. 385-398. Biskup M., Trzynastoletnia wojna z zakonem krzyżackim 1454-1466, Oświęcim 2014. Biskup M., Uwagi o problemie osadnictwa i sieci parafialnej w Prusach Krzyżackich w wiekach XIV-XV, Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1983, nr 2-3, s. 199-217. Biskup M., Wojna pruska, czyli walka Polski z zakonem krzyżackim z lat 1519—1521, Olsztyn 1991. Biskup M., Wojny Polski z zakonem krzyżackim 1308-1521, Oświęcim 2014. Biskup M., Czaja R., Długokęcki W., Państwo zakonu krzyżackiego w Prusach. Władza i społe
czeństwo, Warszawa 2008. Biskup M., Labuda G., Dzieje zakonu krzyżackiego w Prusach, Gdańsk 1988. Borzyszkowski M., Ludzie nauki na średniowiecznej Warmii, Studia Warmińskie 1992, t. 29, s. 13-31. Brehm J., Entwicklung der evangelischen Volksschule in Masuren im Rahmen der Gesamtentwicklung der preussischen Volskschule, Bialla/Ostrpr. 1914. Budzinski R., Entdeckung Ostpreussens, Dresden 1929. Bullock A., Hitler i Stalin. Żywoty równoległe, przekł. M. Lipska, J. Mianowski, M. Rudowski, t. 2, Warszawa 1994. Calsow F., General-Adressbuch der Ritterguts- und Gutsbesitzer in Norddeutschland: mit Angabe ihrer Besitzungen dem Areal nach von 500 Morgen aufwärts: aus amtlichen Quellen, 3, Ostpreussen, Berlin 1871. Chłosta J., Czasopismo „Mazur” z lat 1928-1939. Podstawy finansowe, dodatki i prześlado wania pisma, Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1976, nr 4, s. 523-536. Bibliografia | 485
Chłosta J., Gustaw Leyding (1899-1974), Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1976, nr 2, s. 197-207. Chłosta J., Kazimierz Jaroszyk 1878-1941. O narodowy kształt Warmii i Mazur, Olsztyn 1986. Chłosta J., Kościół katolicki na Mazurach przed 1945 rokiem, Warmińskie Wiadomości Archidiecezjalne 1999, nr 44, s. 81-87. Chłostaj., Monografia Pasymia (G. Michels, Passenheim. Zeiten einer Stadt), Gazeta Olsztyńska 1994, z 26 I, s. 3. Chłosta J., rec. G. Michels, Passenheim. Zeiten einer Stadt, Gazeta Olsztyńska 1994, nr 18, s. 3. Chlosta J., Słownik Warmii, Olsztyn 2002. Chłosta J., Szczycieńskie biografie, w: Powiat szczycieński. Przeszłość - współczesność, red. G. Jasiński, Z. Kudrzycki, A. Misiuk, Szczytno 2006, s. 726-753. Chojnacki W, Mazury i Warmia 1800-1870. Wybór źródeł, Wrocław 1959. Chojnacki W, Pruskie rozporządzenia w języku polskim dla ludności dawnych Prus Książęcych wXVI-XIXwieku, Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1980, nr 2, s. 135-153. Chojnacki W, Szkice z dziejów polskiej kultury na Mazurach i Warmii, Olsztyn 1983. Chojnacki W., Wychodźcy mazurscy w Zachodnich Niemczech przed I wojną światową, Przegląd Zachodni 1956, nr 7/8, s. 308-325. Chojnacki W, Wydawnictwa w języku polskim dla Mazurów w Westfalii i Nadrenii w latach 1889-1914, Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1975, nr 2, s. 177-208. Chojnacki W., Zbory polsko-ewangelickie w byłych Prusach Wschodnich w XV1-XX w., Reformacja w Polsce 1953-1955, nr 12. Chojnowski Z., Pieśni religijne Mazurów pruskich w związku z rokiem kościelnym ułożone (na przykładzie „piosnek adwentowych ”), Napis 2010, nr 16. Chojnowski Z., Tematy,
wartości, przekonania w utworach mazurskich z powiatu szczycieńskiego, w: Powiat szczycieński. Przeszłość - współczesność, red. G. Jasiński, Z. Kudrzycki, A. Misiuk, Szczytno 2006, s. 596-625. Chojnowski Z., Wyobraźnia historyczna Mazurów pruskich. Studia i źródła, Olsztyn 2014. Czaja R., Miasta i przestrzeń miejska w państwie zakonu krzyżackiego w Prusach, w: Zakon krzyżacki w Prusach i inflantach. Podziały administracyjne i kościelne w XIII-XV1 wieku, red R. Czaja, A. Radzymiński, Toruń 2013, s. 81-106. Czeczuga B., Kossacka W, Nasiona zbóż i chwastów w Pasymiu-Ostrowiu w powiecie szczy- cieńskim z VI-VIII wieku naszej ery, Rocznik Olsztyński 1975, t. 11, s. 235-242. Czubiński A., Historia powszechna XX wieku, Poznań 2003. Die Kreisblätter von Orteisburg 1843-1922. Auszüge aus einer Namen- undpersonenkundlichen Quelle zum Alltagsleben im südostpreussischen Grenzgebiet, t. 2, oprać. G. Jasiński, B. Maxin, H. Rayzik, B. Blaudow, Seeheim-Malchen 1996. Dieckert К., Grossmann H., Bój o Prusy Wschodnie. Kronika dramatu 1944-1945, Gdańsk 2011. 486 I Bibliografia
Długokęcki W., Prusy w starożytności i we wczesnym średniowieczu, w: Biskup M., Czaja R., Długokęcki W., Państwo zakonu krzyżackiego w Prusach. Władza i społeczeństwo, Warszawa 2008, s. 22-50. Domagała B., Kształtowanie się tożsamości narodowej młodego pokolenia Mazurów w życio rysach wychowanków Mazurskiego Uniwersytetu Ludowego, Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1991, nr 3, s. 131-175. Dzieje Warmii i Mazur w zarysie. Od pradziejów do 1870 roku, t. 1, red. J. Sikorski, S. Szostakowski, Warszawa 1981. Ewangelicy na Warmii i Mazurach. Dzieje i współczesność, red. E. Kruk, Olsztyn 2001. Ewangelicy Polacy w świetle dokumentów urzędowych, zebrał i zestawił J. Glass, Łódź 1919. Fijałkowski P., Śladami mazurskiej duszy, Borussia 1996, nr 12, s. 85-93. Fischer A., Etnografia dawnych Prusów, Gdynia 1937. Flis S., Dawne napisy polskie na Mazurach, Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1962, nr 3, s. 623-632. Flis S., Dżuma na Mazurach i Warmii w latach 1708-1709, Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1960, nr 4, s. 473-523. Galos A., Hakata w Prusach Wschodnich, Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1976, nr 1, s. 31-44. Gancewski J., Szczytno - zamek i jego okolice w średniowieczu, w: Powiat szczycieński. Przeszłość - współczesność, red. G. Jasiński, Z. Kudrzycki, A. Misiuk, Szczytno 2006, s. 76-98. Gancewski J., Wsie i dobra rycerskie w okresie średniowiecza w rejonie szczycieńskim na tle gospodarki krzyżackiej, Rocznik Mazurski 2005, nr 9, s. 40-43. Gause F., Der Kreis Orteisburg im Bild, Leer 1996. Gause F., Neue Ortsnamen in Ostpreussen seit 1800, Königsberg 1935. Gąsiorowski A., Niemieckie
organizacje sportowo-paramilitarne w Prusach Wschodnich (1918- -1933), Komunikaty Mazursko-Warmińskie 2002, nr 4, s. 503-518. Gemeindelexicon für das Königreich Preussen, t. 1, Ostpreussen, Berlin 1903, 1908. Gemeindelexikon für das Königreich Preussen. Auf Grund der Materialien der Volkszählung vom 1 XII 1885 und anderer amtlicher Quellen, bearb. vom Königlich Preussischen Statistischen Landesamte, Berlin 1885. Gerss M., O Napoleonie, nieszczęśliwej wojnie, dziejach europejskich i pruskich, Olsztyn 1997. Giertych J-, Oblicze religijno-narodowe Warmii i Mazur, ziem etnicznie polskich na podłożu pruskim, Rzym 1957. Glosarium wyrazów i zwrotów ze średniowiecznych źródeł pruskich, oprać. K. Kopiński, J. Tandecki, Toruń 2011. Göbeler O., Ahnenforschung łeicht gemacht, Ortelsburger Heimatbote, 2001, s. 139-147. Göbeler O., Mensguth. Rückblick aufein Dorf, Kirchspiel und Amt, Ennepetal 2000. Bibliografia | 487
Göbeler О., Willenberg. Die Geschichte einer Ostpreussischen Grenzregion, Gevelsberg 2004. Gollub H., Geschichte der Stadt Orteisburg, Leer 1993. Górski К., Państwo krzyżackie w Prusach, Gdańsk-Bydgoszcz 1946. Górski K., Z dziejów żywiołu polskiego w Prusach od 1525 do 1772 r, Gdynia 1939. Grabski W.J., 200 miast wróciło do Polski. Informator historyczny, Poznań 1949. Groniowski K., Wychodźcy mazurscy i warmińscy w Królestwie Polskim w połowie XIX wieku, Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1960, nr 2, s. 247-257. Grygier T., Diecezja Warmińska w latach 1933-1944 w świetle raportów władz nazistowskich Prus Wschodnich, Studia Warmińskie 1975, t. 12, s. 139-193. Grygier T., Hitlerowska polityka narodowościowa w Prusach Wschodnich, Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1969, nr 2, s. 159-186. Grygier T., Organizacja szkolnictwa w powiecie szczycieńskim w XIX i na początku XX wieku, w: Szczytno. Z dziejów miasta i powiatu, red. J. Jałoszyński, Olsztyn 1962, s. 247-269. Grygier T., Organizacja władzy naczelnej Prus Książęcych, Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1964, nr 4, s. 460-530. Grygier T., Rozwój ruchu polskiego na Mazurach w latach 1902-1914, Komunikaty Mazursko- -Warmińskie 1960, nr 3, s. 313-350. Grygier T., Sumariusz akt naczelnej władzy Prus Książęcych „Etats ministerium ”, Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1966, nr 4, s. 625-640. Grygier T., Z dziejów szkolnictwa wiejskiego na Mazurach i Warmii w pierwszej połowie XIX w., Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1961, nr 2, s. 220-253. Grygier T., Zproblematyki szkolnictwa miejskiego na Mazurach w Ipołowie XIX wieku, Zapiski Historyczne
1958-1959, t. 24, z. 4, s. 7-52. Grygier T., Z zagadnień diaspory na Warmii i Mazurach, Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1959, nr 2, s. 150-179. Guidon Z., Wajda K., Źródła statystyczne do dziejów Pomorza Wschodniego i Kujaw od XVI do początku XIX wieku, Toruń 1970. Hampel Ch., Pfarrer Louis Wosien (1877-1959) aus Passenheim, Ortelsburger Heimatbote 2006, s.156-157. Handbuch des Grundbesitzes im Deutschen Reiche. Provinz Ostpreussen, t. 3, Berlin 1907. Harnoch A., Chronik und Statistik der evangelischen Kirche in den Provinzen Ost- und Westpreussen, Neidenburg 1890. Hertz-Eichenrode D., Die Wende zum Nationalsozialismus im südlichen Ostpreussen 1930- —1932. Zugleich ein Beitrag zur Geschichte des Masurentums, Olsztyńskie Studia Niemcoznawcze 1986, t. 3, s. 59-114. Herz W., Plebiscyt na Warmii i Mazurach w świetle faktów, Gazeta Gdańska 1920, z 18 VIII. Heynike H., Königsberger Statistik. Entwicklung der ostpreussischen Städte, Königsberg 1931. 488 I Bibliografia
Hoffmann M.J., Bałtowie i Prusowie na ziemi szczycieńskiej w starożytności i wczesnym średnio wieczu (VI w. p.n.e.-XIII w. n.e.), w: Powiat szczycieński. Przeszłość - współczesność, red. G. Jasiński, Z. Kudrzycki, A. Misiuk, Szczytno 2006, s. 58-75. Hofmann M.J., Badania archeologiczne na ziemi szczycieńskiej przed 1945 rokiem, Rocznik Mazurski 2002, t. 6, s. 49-54. Hofmann M. J., Ziemia szczycieńska w pradziejach i wczesnym średniowieczu, Rocznik Mazurski 1997, t. 2, s. 3-16. Hubatsch W., Geschichte der evangelischen Kirche Ostpreussen, t. 2, Göttingen 1968. Iwanowska G., Prusowie. Rozkwit i upadek, w: Prusowie. Dzieje i kultura ludu bałtyckiego. Wystawa Państwowego Muzeum Archeologicznego w Warszawie, Centralnego Muzeum Morskiego w Gdańsku, Gdańsk 1997, s. 31—42. Jackiewicz-Garniec M., Garniec M., Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich. Dobra utra cone czy ocalone, Olsztyn 1999. Jasiński G., „Evangelisches Gemeindeblatt” o ludności polskiej na Mazurach (1845-1914), Studia i Materiały WSP w Olsztynie [1988], nr 7, s. 43-58. Jasiński G., Biogramy ewangelickich duchownych na Mazurach w XIXwieku, mps. Jasiński G., Duchowieństwo mazurskie w II połowie XIX wieku, w: Zagadnienia narodowo ściowe w Prusach Wschodnich w XIX iXXwieku, red. J. Jasiński, Olsztyn 1993, s. 61-86. Jasiński G., Kościół ewangelicki na Mazurach 1918-1945, w: Kościoły luterańskie na ziemiach polskich (XVI—XX), t. 3, W ramach Rzeczpospolitej państw ościennych i na emigracji, red. J. Kłaczków, Toruń 2012, s. 72-139. Jasiński G., Kościół ewangelicki na Mazurach w XIXwieku (1817-1914), Olsztyn 2003. Jasiński
G., Kościół ewangelicki w powiecie szczycieńskim w XIX wieku, w: Powiat szczycieński. Przeszłość - współczesność, red. G. Jasiński, Z. Kudrzycki, A. Misiuk, Szczytno 2006, s. 240-276. Jasiński G., Mazurzy w drugiej połowie XIX wieku. Kształtowanie się świadomości narodowej, Olsztyn 1994. Jasiński G., Mazurzy w XIX wieku. Przegląd publikacji wydanych po 1945 roku, Olsztyńskie Studia Niemcoznawcze 1989, t. 2, s. 23-68. Jasiński G., rec. G. Michels, Passenheim. Zeiten einer Stadt, Leer 1992, Rocznik Mazurski 1996, t. 1, s. 72-74. Jasiński G., Ruch polski w powiecie szczycieńskim w latach 1896-1939, w: Powiat szczycieński. Przeszłość - współczesność, red. G. Jasiński, Z. Kudrzycki, A. Misiuk, Szczytno 2006, s. 369-381. Jasiński G., Samorząd w Prusach Wschodnich w XIXwieku, Masovia 2002, t. 5, s. 141-150. Jasiński G., Słownik duchownych ewangelickich na Mazurach w XIX wieku (1817-1914), Dąbrówno 2015. Bibliografia | 489
Jasiński G., Szkolnictwo w powiecie szczycieńskim w XIX wieku, w: Powiat szczycieński. Przeszłość - współczesność, red. G. Jasiński, Z. Kudrzycki, A. Misiuk, Szczytno 2006, s. 277-305. Jasiński G., Tatarski najazd na Mazury w opisie Marcina Gerssa, Rocznik Mazurski 1999, t. 4, s. 13-37. Jasiński G., Urząd wicegeneralnego superintendenta - próba sanacji Kościoła ewangelickiego (1868-1876), Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1996, nr 1, s. 45-65. Jasiński G., Zmiany w sieci parafialnej Kościoła ewangelickiego na Mazurach w XIX wieku, Komunikaty Mazursko-Warmińskie 2001, nr 3, s. 359-401. Jasiński J., Kontakty Mazurów z Kurpiami w czasie powstania styczniowego, Rocznik Mazurski 1998, t. 3, s. 41^48. Jasiński J., Kościół katolicki i ewangelicki oraz związki wyznaniowe, w: Historia Pomorza, t. 3, (1815-1850), cz. 2, Zagadnienia polityczne, narodowościowe i wyznaniowe, red. G. Labuda, Poznań 1996. Jasiński J., Małłek J., Kancjonał mazurski. Przedwczoraj, wczoraj, obecnie, Olsztyn 2017. Jasiński J., Odgłosy powstania listopadowego w Prusach Wschodnich, Komunikaty Mazursko- -Warmińskie 1957, nr 2, s. 99-104. Jasiński J., Problematyka wyznaniowa i narodowościowa „ Gazety Olsztyńskiej" w latach 1886- -1914, Studia Warmińskie 1987, t. 24, s. 239-250. Jasiński J., Przeobrażenia społeczności mazurskiej na przełomie XIX i XX wieku, Warmińskie Wiadomości Archidiecezjalne 1994, nr 14, s. 134-142. Jasiński J., rec. Victor von Poser, Max Meyhöfer, Der Kreis Orteisburg. Ein ostpreussische Heimatbuch, Würzburg 1957, Holzner Verlag, ss. 384. Ostdeutsche Beiträge aus dem Göttinger Arbeitskreis, t.
4, Kwartalnik Historyczny 1958, nr 4, s. 1234-1235. Jasiński J., Skowronek S., Wschodniopruskie kampanie Napoleona. Wielka Armia i wojska polskie w 1807 roku. Historia, tradycja, legendy, Olsztyn 2007. Jasiński J., Świadomość narodowa na Warmii w XIXwieku. Narodziny i rozwój, Olsztyn 1983. Jasiński J., W czasie wojen napoleońskich, Wiosny Ludów i powstania styczniowego, w: Powiat szczycieński. Przeszłość - współczesność, red. G. Jasiński, Z. Kudrzycki, A. Misiuk, Szczytno 2006, s. 207-239. Jasiński J., Z problematyki narodowościowej ludności polskiej na Mazurach i Warmii w XIX i na początku XX wieku, w: Kultura ludowa Mazurów i Warmiaków, red. J. Burszta, Warszawa 1976, s. 25-59. Jasiński J., Zachodnioniemieckie monografie miast i powiatów byłych Prus Wschodnich, Zapiski Historyczne 1971, t. 36, z. 2, s. 105-125. Jasiński J., Żołnierze polscy na Mazurach (1807), Olsztyn 2004. Jodkowski M., Budownictwo sakralne diecezji warmińskiej w latach 1821-1945, Olsztyn 2011. 490 I Bibliografia
Jodkowski M., Historia budowy kościoła pw. św. Józefa i plebanii w Jedwabnie, w: Sw. Józef w wierze, kulcie, teologii i sztuce, red. J. Jezierski, K. Parzych-Blakiewicz, P. Rabczyński, Olsztyn 2012, s. 133-141. Joseph Anton Nikolaus Settegast 1813-1890. Retorospektive zum 100. Todestag eines Spätnazareners, Köln 1990. Józefczyk M., Elbląg i okolice 193 7-1956, Elbląg 1998. Józefczyk M., Średniowiecze Elbląga, Elbląg 1996. Jóźwiak S., Centralne i terytorialne organy władzy zakonu krzyżackiego w Prusach w latach 1228-1410. Rozwój -przekształcenia - kompetencje, Toruń 2012. Jóźwiak S., Powstanie i rozwój struktury administracyjno-terytorialnej zakonu krzyżac kiego na południowych obszarach Prus Górnych do 1410 r, Komunikaty Mazursko- -Warmińskie 2000, nr 1, s. 3-27. Kamieński A., Stany Prus Książęcych wobec rządów brandenburskich w drugiej połowie XVII wieku, Olsztyn 1995. Kammel R., Die Muttersprache in der kirchlichen Verkündigung. Die Kirchliche Versorgung der polnisch sprechenden evangelischen Gemeinden in Preussen in den letzten hundert Jahren, Witten 1959. Karp H.J., Statistische Erhebungen über die Seelsorge an polnischsprachigen Katholiken der Diözese Ermland aus dem Jahre 1935, Zeitschrift fur die Geschichte und Altertumskunde Ermlands 1991, t. 46, s. 175-206. Karski K., Nowak W., Konfirmacja, w: Encyklopedia katolicka, t. 9, Lublin 2002, kol. 580-582. Kasiske К., Die Siedlungstätigkeit des Deutschen Ordens im östlichen Preussen bis zum Jahre 1410, Königsberg 1934. Kasparek N., Prusy Wschodnie w polskiej myśli politycznej lat 1795-1847, Olsztyn 1995. Keller K., Die
Fremdsprachige Bevölkerung in den Grenzgebieten des Deutschen Reiches, Berlin 1929. Kenkel H., Schulen und Lehrer im Regierungsbezirk Königsberg 1810/13, Marburg-Lahn 1982. Kętrzyński W., O ludności polskiej w Prusiech niegdyś krzyżackich, Lwów 1882. Kętrzyński W., Szkice Prus Wschodnich. Przewodnik naukowy i literacki, Dodatek do „Gazety Lwowskiej” 1876. Klemer E. A., 550 Jahre Passenheim, Allenstein 1936. Klimkowski M., Służba Boża według rytuału warmińskiego Filipa Krementza z 1873 roku, w: Agendy i rytuały diecezji warmińskiej (1574—1939), red. W. Nowak, Olsztyn 1999, s. 289-349. Kluge A., Passenheim, Kr. Ortelsburg, w: E. Keyser, Deutsches Städtebuch, t. 1, Berlin 1939, s. 92-93. Kmak-Pamirska A., Religia w czasach Trzeciej Rzeszy, Toruń 2010. Bibliografia | 491
Knercer W., Cmentarze południowych Mazur, w: Powiat szczycieński. Przeszłość - współcze sność, red. G. Jasiński, Z. Kudrzycki, A. Misiuk, Szczytno 2006, s. 714-725. Knercer W., Cmentarze żydowskie na terenie województwa olsztyńskiego. Historia, stan obecny, w: Cmentarze żydowskie. Studia z dziejów kultury żydowskiej w Polsce, t. 2, red. J. Woronczak, Wrocław 1995, s. 131-139. Knercer W., Ocalić od zapomnienia. Piąta edycja konkursu o cmentarzach Warmii i Mazur, Rocznik Mazurski 2001, t. 5, s. 73-77. Kobyliński K., Życie liturgiczne Kościoła laterańskiego w świetle agendy unijnej z 1869 roku, w: Życie liturgiczne ewangelików Prus Wschodnich w świetle ustaw i agend kościelnych (1525-1945), red. W. Nowak, Olsztyn 2000, s. 215-256. Koch E, Die ältesten Visitationsberichte über masurische Kirchen- und Schulverhältnisse aus den Jahren 1529 und 1531, Ostdeutsche Monatshefte für Erziehung und Unterricht 1904, Bd. 2. s. 571-583. Koch E, Kirchen und Schulverhältnisse im Herzogtum Preussen in den Jahren 1568, 69, 70, Ostdeutsche Monatshefte für Erziehung und Unterricht 1903, Bd. 1. s. 525— -537. Koch E, Masurische Kirchen und Schulverhältnisse in den Jahren 1579 und 1581, Ostdeutsche Monatshefte für Erziehung und Unterricht 1904, Bd. 2. s. 350-397. Kopiczko A., Duchowieństwo katolickie diecezji warmińskiej w latach 1525-1821, cz. 2, Słownik, Olsztyn 2000. Kopiczko A., Duchowieństwo katolickie diecezji warmińskiej w latach 1821—1945, cz. 1, Studium prozopograficzne, Olsztyn 2004. Kopiczko A., Duchowieństwo katolickie diecezji warmińskiej w latach 1821-1945, cz. 2, Słownik, Olsztyn
2003. Kopiczko A., Dzieje kościoła i parafii w Purdzie Wielkiej, Olsztyn 2014. Kopiczko A., Katalog duchowieństwa katolickiego w diecezji warmińskiej (do 1945 roku), Olsztyn 2003. Kopiczko A., Panorama wyznaniowa województwa olsztyńskiego po II wojnie światowej, w: Tożsamość kulturowa społeczeństwa Warmii i Mazur, red. B. Domagała, A. Sakson, Olsztyn 1998, s. 34-68. Kopiczko A., Ustrój i organizacja diecezji warmińskiej w tatach 1525-1772, Olsztyn 1993. Kopiczko A., Z dziejów Kościoła katolickiego w powiecie szczycieńskim, w: Powiat szczy cieński. Przeszłość - współczesność, red. G. Jasiński, Z. Kudrzycki, A. Misiuk, Szczytno 2006, s. 548-578. Kopiczko A., Żołnierkiewicz J., Dzieje kościoła i parafii Najświętszego Serca Pana Jezusa w Olsztynie 1903-2003, Olsztyn 2003. Korowaj T., Tradycyjne budownictwo drewniane na terenie gminy Szczytno. Problemy jego ochrony jako znaczącego elementu dziedzictwa kulturowego. Przyczynek do historii 492 I Bibliografia
budownictwa drewnianego Mazur Południowych, Warmińsko-Mazurski Biuletyn Konserwatorski 2003, t. 5, s. 151-194. Kossert A., Mazury. Zapomniane południe Prus Wschodnich, Warszawa 2004. Kossert A., Nacjonałizm i zagłada Mazur, Masovia 2003, t. 6, s. 61-68. Kossert A., Powiat szczycieński w łatach 1914-1945, w: Powiat szczycieński. Przeszłość - - współczesność, red. G. Jasiński, Z. Kudrzycki, A. Misiuk, Szczytno 2006, s. 306-368. Kossert A., Preussen, Deutsche oder Polen? Die Masuren im Spannungsfeld des ethnischen Nationalismus 1870-1956, Wiesbaden 2001. Kossert A., Prusy Wschodnie. Historia i mit, Warszawa 2009. Kossert A., Przejawy życia religijnego i pobożność ludowa w powiecie szczycieńskim w okresie międzywojennym, tłum. M. Szymańska-Jasińska, Rocznik Mazurski 1997, t. 2, s. 51-58. Kossert A., Z dziejów gminy żydowskiej w Szczytnie, w: Powiat szczycieński. Przeszłość - współ czesność, red. G. Jasiński, Z. Kudrzycki, A. Misiuk, Szczytno 2006, s. 382-409. Kossert A., Denda A., Spuren jüdischen Lebens in Orteisburg, Heimatbote 1998, s. 163-167. Kowalczyk E., Dzieje granicy mazowiecko-krzyżackiej (między Drwęcą a Piszem), Warszawa 2003. Kowalczyk E., Kilka uwag w sprawie niemieckiego nazewnictwa miejscowego południowych obszarów Prus Wschodnich, Rocznik Mazurski 1997, t. 2, s. 96-98. Koziełło-Poklewski B., Badania nad sytuacją Kościoła rzymskokatolickiego w Prusach Wschodnich w okresie hitlerowskim, Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1977, nr 1, s. 95-118. Koziełło-Poklewski B., Kształtowanie się postaw politycznych ludności Mazur w okresie między wojennym, w: Zagadnienia
narodowościowe w Prusach Wschodnich w XIX i XX wieku, red. J. Jasiński, Olsztyn 1993, s. 121-131. Koziełło-Poklewski B., Od Wersalu do Poczdamu. Studia i materiały, Olsztyn 2010. Koziełło-Poklewski B., Przyczynki do początków partii hitlerowskiej w Prusach Wschodnich, Studia nad Faszyzmem i Zbrodniami Hitlerowskimi 1987, t. 11, s. 279-297. Koziełło-Poklewski B., Rozwój społeczno-gospodarczy Mazur i Warmii na tle Prus Wschodnich od połowy XIX wieku do 1939 roku, w: Kultura ludowa Mazurów i Warmiaków, red. J. Burszta, Warszawa 1976, s. 61-108. Koziełło-Poklewski B., Służba bezpieczeństwa SS i wschodniopruskie sądownictwo wobec kwestii pracy przymusowej, Komunikaty Mazursko-Warmińskie 2002, nr 2, s. 251-259. Koziełło-Poklewski B., Wieś powiatu szczycieńskiego w latach Republiki Weimarskiej, Rocznik Mazurski 2002, t. 6, s. 69-81. Koziełło-Poklewski B., Z badań nad strukturą terytorialną NSDAP w Prusach Wschodnich w latach 1921-1933, Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1985, nr 3^4, s. 286-293. Koziełło-Poklewski B., Wrzesiński W, Szkolnictwo polskie na Warmii, Mazurach i Powiślu w latach 1919-1939, Olsztyn 1980. Bibliografia | 493
Krasuski J., Problem Prus na tle ustroju terytorialnego Rzeszy Niemieckiej (1871-1945), Przegląd Zachodni 1967, t. 1 (23), s. 21-50. Krimpenfort W., Der Grundbesitz der Landstädte des Herzogtums Preußen. Geschichte, Wirtschaft, Recht, Sozialordnung, Marburg-Lahn 1979. Krüger H., Die Kirchen des Kreises Orteisburg, Leer 1989. Kruk E., Pasym w różnych odmianach, Gazeta Olsztyńska 2001, z 16-18 III. Krupinski E. (Prediger), Etwas über Passenheim, Preussische Provinzial Blätter, Königsberg 1832. Kubicki R., Mlynarstwo w państwie zakonu krzyżackiego w Prusach w XIII-XV wieku (do 1454 r), Gdańsk 2012. Kucharczyk G., Prusy. Pięć wieków, Warszawa 2020. Kuczyński S.M., Wielka wojna z zakonem krzyżackim w latach 1409-1411, Warszawa 1987. Kudrzycki Z., Dzieje Rozóg. Pogranicze mazursko-kurpiowskie w XVII-XXwieku, Toruń 2003. Kudrzycki Z., Procesy modernizacyjne w powiecie szczycieńskim w XIX wieku, w: Powiat szczycieński. Przeszłość — współczesność, red. G. Jasiński, Z. Kudrzycki, A. Misiuk, Szczytno 2006, s. 189-206. Kudrzycki Z., Reformy administracyjne i prawne uwarunkowania funkcjonowania powiatu w XIX wieku, w: Powiat szczycieński. Przeszłość - współczesność, red. G. Jasiński, Z. Kudrzycki, A. Misiuk, Szczytno 2006, s. 180-188. Kukieł M., Wojny napoleońskie, Poznań 2006 (reprint). Kumor B., Ustrój i organizacja Kościoła polskiego w okresie niewoli narodowej 1772-1918, Kraków 1980. Kunigk H., Der Bund Deutscher Osten im südlichen Ostpreussen, Zeitschrift für die Geschichte und Altertumskunde 1989, t. 45, s. 67-113. Kwiatkowska W., Kancelaria Ewangelickiego Kościoła Unijnego w
Prusach Zachodnich w latach 1817-1920 i pozostałe po niej akta, Toruń 2006. Laskowska U., Barczewo. Z dziejów parafii św. Anny, Olsztyn 1999. Leśniewski H., Trudne wychodzenie z zapomnienia, Gazeta Olsztyńska 1984, nr 103, s. 4. Letkiewicz A., Z dziejów miasta i gminy Pasym, Rocznik Mazurski 2006, t. 10, s. 16-20. Lewandowska, I., Trudne dziedzictwo ziemi. Warmia i Mazury 1945—1989, Olsztyn 2014. Lewandowski H., Szkolnictwo polskie w Niemczech i Prusach Wschodnich, Toruń 1931. Lewerenz T., Die Grössenentwicklung der Kleinstädte in Ost- und Westpreussen bis zum Ende 18. Jahrhunderts, Marburg-Lahn 1976. Leyding G., Przyczynki do problemów narodowościowych w powiecie szczycieńskim na początku XXwieku, Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1958, nr 2, s. 140-145. Leyding G., Zarys pradziejów i historia powiatu szczycieńskiego, w: Szczytno. Z dziejów miasta i powiatu, red. J. Jałoszyński, Olsztyn 1962, s. 55-226. 494 I Bibliografia
Leyk F., Wspomnienia działacza plebiscytowego na Mazurach, Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1958, nr 2, s. 146-154. Leyk F., Zrzeszenia gromadkarskie wśród Mazurów, zamieszkałych na Mazowszu Pruskim, Westfalii i Nadrenii, Przegląd Ewangelicki 1937, nr 8-11. Lietz Z., Plebiscyt na Powiślu, Warmii i Mazurach w roku 1920 roku, Warszawa 1958. Linck FL, Der Kirchenkampf in Ostpreussen 1933 bis 1945. Geschichte und Dokumentation, München 1968. Liżewska I., Architektura sakralna oraz rezydencjanalna powiatu szczycieńskiego, w: Powiat szczycieński. Przeszłość - współczesność, red. G. Jasiński, Z. Kudrzycki, A. Misiuk, Szczytno 2006, s. 690-713. Liżewska I., Knercer W., Przewodnik po historii i zabytkach ziemi szczycieńskiej, Olsztyn 1998. Vvż£w a\., Kościół ewangelicko-augsburski w Pasymiu, Rocznik Mazurski 1996, t. l,s. 56-61. Łapo M. J., Ludowa wizja przeszłości Mazur, Olsztyn 2008. Łukaszewicz B., Nakład „Mazura" szczycieńskiego w latach 1906-1914, Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1976, nr 1, s. 51-59. Łukaszewicz B., Wrzesiński W., IV Dzielnica Związku Polaków w Niemczech 1922-1939 (w 60. rocznicę powstania), Olsztyn 1982. Łukaszewski A., Materiały archiwalne do problematyki migracyjnej na Warmii i Mazurach w XIX i na początku XX wieku, Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1958, nr 3, s. 237-244. Łyjak W.Z., Jedno oblicze a trzy odsłony organów w Pasymiu, Warmińsko-Mazurski Biuletyn Konserwatorski 2001, t. 3, s. 182-185. Łyko Z., Adwentyści, w: Encyklopedia katolicka, red. F. Gryglewicz, R. Łukaszyk, Z. Sułowski, Lublin 1985, t. l,kol. 114-117. Machholz E., Altpreussens lateinische
Stadtschulen im Jahre 1788, Masovia 1910, t. 15, s. 211-244. Machholz E., Die Kirchenbücher der masurischen Kreise Ostpreussen, Masovia 1904, t. 10, s. 192-199. Makarczyk L, Marcin Luter i teologowie protestanccy Prus Książęcych w przekazach Hieronima Małeckiego, w: Pro animarum salute. Księga pamiątkowa z okazji siedemdziesiątych urodzin księdza profesora Tadeusza Rogalewskiego, red. E. Wiszowaty, Olsztyn 2007, s. 318-338. Makarczyk I., Pastor ełcki Hieronim Małecki (fi583) - drukarz i tłumacz w Księstwie Pruskim ijego dorobek translatorski, Ełckie Studia Teologiczne 2001, t. 2, s. 147-172. Małłek J., Dwie części Prus. Studia z dziejów Prus Książęcych i Prus Królewskich w XVI i XVII wieku, Olsztyn 1987. Małłek J., Granice państwowe, kościelne i administracyjne Prus Książęcych w XVI wieku, Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1966, nr 1, s. 131-139. Bibliografia | 495
Małłek J., Michał Meurer reformator Mazur, Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1962, nr 3, s. 561-568. Małłek J., Migracje ludności niemieckiej, polskiej i litewskiej na ziemie pruskie w XIII-XV1II wieku, Komunikaty Mazursko-Warmińskie 2003, nr 4, s. 431-441. Małłek J., Powstanie i rozwój Kościołów ewangelickich w Prusach Książęcych (1525-1657), Prusach Brandenburskich (1657-1701) i Prusach Wschodnich Królestwa Pruskiego (1701-1817), w: W 500-lecie Reformacji (1517-2017). Z dziejów Kościołów ewange lickich w dawnych Prusach Królewskich i Książęcych, red. J. Kłaczków, G. Jasiński, P. Birecki, Toruń 2017, s. 35-79. Małłek J., Prusy Książęce a Prusy Królewskie w latach 1525-1548. Studium z dziejów polskiej polityki księcia Albrechta Hohenzollerna, Warszawa 1976. Małłek J., rec. Die evangelischen General-Kirchen und Schulvisitationen in Ost- und Westpreussen 1853 bis 1944, bearbeitet von Iselin Gundermann herausgegeben von Walter Hubatsch, Göttingen 1970, s. LX, 1026, Zapiski Historyczne 1973, t. 3, z. 4, s. 162-164. Małłek J., Reformacja - dzieje Kościoła luterańskiego. Kultura i szkolnictwo, w: Powiat szczycieński. Przeszłość - współczesność, red. G. Jasiński, Z. Kudrzycki, A. Misiuk, Szczytno 2006, s. 147-179. Małłek J., Reformacja i protestantyzm w Polsce i Prusach (XVI-XX w.), Toruń 2012. Małłek J., Społeczeństwo Prus zakonnych (1466-1525) i Prus Książęcych (1525-1701), w: tenże, Inne szkice pruskie. Szkice z dziejów Prus Polskich i Książęcych, Dąbrówno 2012, s. 222-231. Małłek J., U źródeł samorządności na Mazurach (sejm, samorząd miejski i wiejski w Prusach Książęcych iw
Królestwiepruskim do końca XVIII wieku), Masovia2002, t. 5, s. 131-139. Małłek J., Ustawa o rządzie (Regimentsnottel) Prus Książęcych z roku 1542. Studium z dziejów przemian społecznych i politycznych w lennie pruskim, Toruń 1967. Małłek J., Zróżnicowanie etniczne Mazur w czasach nowożytnych, Masovia 2000, t. 3, s. 5-14. Małłek J., Życie religijne na Mazurach w czasach nowożytnych, w: Ewangelicy na Warmii i Mazurach. Dzieje i współczesność, red. E. Kruk, Olsztyn 2001, s. 9-22. Małłek K., Mazury polskie. Pamiętniki, t. 4, Olsztyn 2011. Małłek K., Polskie są Mazury (Wspomnienia 1945-1966), Warszawa 1972. Maniewska R., Jurasz T., Katalog inwentaryzacyjny zabytków sztuki powiatu Szczytno, Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, (mps), 1954. Manteuffel T., Średniowiecze, wyd. 5, Warszawa 1990. Martuszewski E., „Die polnische Sprachfrage in Preussen " Gustawa Gizewiusza jako źródło do badań nad dziejami germanizacji szkolnictwa na Mazurach, Olsztyn 2001. Martuszewski E., Liczebny stan szkolnictwa mazurskiego w 1800 roku, Komunikaty Mazursko- -Warmińskie 1980, nr 1, s. 17-39. 496 I Bibliografia
Martuszewski E., Pierwsze próby wprowadzania języka niemieckiego do szkół elementarnych na Mazurach i południowej Warmii na początku XIX wieku, Komunikaty Mazursko- -Warmińskie 1977, nr 3^1, s. 307-325. Martuszewski E., rec. Max Meyhöfer, Die Landgemeinden des Kreises Orteisburg, Ein Beitrag zur Besiedlung, Bevölkerungsentwicklung und Wirtschaftsgeschichte vom 14 Jahrhundert bis 1945, Würzburg 1967, s. 326, Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1968, nr 2, s. 406-408. Masurischer Volkskalender, Allenstein 1934, dodatek. Masurischer Volkskalender, Aïlenstein 1937, dodatek. Matern G., Katholizismus und Protestantismus in Ostpreussen einst undjetzt, Braunsberg 1898. Merks E., Geschichte der Stadt Willenberg, Willenberg 1936. Meyhöfer M., Das Handwerk in Passenheim, Heimatbote der Kreisgemeinschaft Orteisburg 1968, nr 6, s. 17-18. Meyhöfer M., Der Kreis Orteisburg. Ein ostpreussisches Heimatbuch, Würzburg 1957. Meyhöfer M., Die Landgemeinden des Kreises Orteisburg, Würzburg 1967, wyd. 2, Leer 1971. Michels G., Passenheim. Zeiten einer Stadt, Leer 1992. Michels G., Zur Wirtschaftsentwicklung von Passenheim im Ordensland und Herzogtum Preussen bis 1619, Lüneburg 1988. Moczulski L., Prusy Wschodnie w II wojnie światowej 1939-1945, Rocznik Olsztyński 1963, t. 5, s. 146-198. Moeller F., Altpreussisches evangelisches Pfarrerbuch von der Reformation bis zur Vertreibung im Jahre 1945, Bd. 1, Die Kirchspiele und ihre Stellenbesetzungen, Hamburg 1968. Muennich A., Osadnictwo niemieckie w Prusach Wschodnich, Toruń 1934. Murinius M., Kronika mistrzów pruskich, Olsztyn 1989. Nadzieja}., Gen.
JózefZajączek 1752-1826, Warszawa 1971. Naprzód czy wstecz „Pobudki wyborczej”, zest, i oprać. K. Rzepecki, Poznań 1912. Narzyński J., Z dziejów żywiołu polsko-ewangełickiego na Mazurach, Rocznik Teologiczny ChAT 1963, s. 139-190. Nieuważny A., Ostrowski K., Stępień T., 200 dni Napoleona 1806-1807. Od Pułtuska do Tylży, Warszawa-Pułtusk 2008. Nitsch K., Język polski w Prusiech Wschodnich, w: Prusy Wschodnie. Przeszłość i teraźniej szość, red. M. Zawadzki, Poznań 1932, s. 141-154. Nosowicz E., Karoł Małłekjako nauczyciel i działacz mazurski, Olsztyn 1993 (mps). Nowak W, Kult Eucharystii w diecezji warmińskiej 1243-1939, Olsztyn 2002. Nowak W., Matka Pana w religijności ewangelików Prus Wschodnich (1525-1945), Olsztyn 1996. Nowak W, Sw. Brunon z Kwerfurtu ijego kult w diecezji warmińskiej, Studia Warmińskie 1982, t. 19, s. 61-93. Obłąk J., Historia diecezji warmińskiej, Olsztyn 1959. Bibliografia | 497
Obłąk J., Korespondencja Kazimierza Jaroszyka z Eugeniuszem Buchholzem, Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1962, nr 3, s. 642-660. Obłąk I, Sprawa polska ludności katolickiej na terenie diecezji warmińskiej w latach 1870— -1911, Nasza Przeszłość 1963, t. 18, s. 35-139. Okulicz J., Pradzieje ziem pruskich od późnego paleolitu do VII n.e., Warszawa-Kraków- -Gdańsk 1973. Okulicz-Kozaryn Ł., Dzieje Prusów, Wrocław 1997. Oldenberg, F.S., Przyczynki do poznania Mazur, przeł. M. Szymańska-Jasińska, Warszawa 2000. Olkowski Z., Epidemia cholery azjatyckiej w Prusach Wschodnich w latach 1831-1832, Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1968, nr 4, s. 531-572. Oracki T., Rozmówiłbym kamień. Z dziejów literatury ludowej oraz piśmiennictwa regionalnego Warmii i Mazur w XIX i XX wieku, Warszawa 1976. Oracki T., Słownik biograficzny Warmii, Mazur i Powiśla od połowy XV w. do 1945 roku, Warszawa 1963. Oracki T., Słownik biograficzny Warmii, Prus Książęcych i Ziemi Malborskiej od połowy XV do końca XVIII wieku, t. 2, Olsztyn 1988. Ornatek A., Biskup Maksymilian Kaller - wierność pasterskiemu powołaniu, Warmińskie Wiadomości Archidiecezjalne 1993, nr 8, s. 87-96. Ornatek A.S., Die ermländischen Diözesansynoden 1922 und 1932, Münster 2001. Otello R., „Glos Ewangelijny” (1925-1939), Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1977, nr 1, s. 81-90. Otello R., Problemy narodowościowe w Kościele ewangelickim na Mazurach w latach 1918-1945, Olsztyn 2003. Otello R., Ruch gromadkarski w Prusach Wschodnich w latach 1848-1914, Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1976, nr 3, s. 307-328. Otello R., Sowa P., Wykaz prenumeratorów
„Głosu Ewangelijnego" z łat 1937-1938, Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1979, nr 2, s. 227-230. Parey 's Handbuch des Grundbesitzes im Deutschen Reiche: Vollständiges Adressbuch. Band Ostpreussen, Berlin 1929. Pawlicki R.W., Żydzi na pograniczu mazursko-kurpiowskim w pierwszej połowie XX wieku, Rocznik Mazurski 2005, nr 9, s. 51-64. Pawłowicz Z., Kościół i sekty w Polsce, Gdańsk 1992. Percy P.F., Journal des Compagnes du Baron Percy, Paris 1904. Pfarr-Almanach für die Evangelischen Kirchenprovinz Ostpreussen, Königsberg 1926. Pieńkowski A., Prusy Wschodnie. Szkic wojskowo-geograficzny i statystyczny, Warszawa 1930. Piotr z Dusburga, Kronika ziemipruskiej, przeł. S. Wyszomirski. Wstępem i komentarzem histo rycznym opatrzył J. Wenta, Toruń 2004. Piwarski K., Dzieje Prus Wschodnich w czasach nowożytnych, Gdańsk-Bydgoszcz 1946. 498 I Bibliografia
Plebiscyty na Warmii, Mazurach i Powiślu w 1920 roku. Wybór źródeł, wyd. P. Stawecki, W. Wrzesiński, Olsztyn 1974. Plessa M.P., Passenheimer Stadtbrände 1746 und 1751, Ortelsburger Heimatbote 2006, s. 242-244. Płoski A., Browarnictwo południowych Mazur, Rocznik Mazurski 2002, t. 6, s. 104-115. Podolska-Meducka A., Czy stać nas było na tę wojnę. Problemypolskiej gospodarki w przededniu bitwy warszawskiej, Mówią Wieki 2005, nr 2 (numer specjalny), s. 35-39. Pohorecki W, Mazurzy w Prusach Wschodnich, Sprawy Narodowościowe 1932, t. 6, nr 1, s. 28-54. Poser V., Das Meliorationswesen im Kreise Orteisburg (b.m. i r.w.). Probol W., Ein halbes Jahrtausend Ordenskirche in Passenheim, Allenstein 1933. Prusy Wschodnie, red. T. Garztecki, Warszawa 1934. Radzimiński A., Chrystianizacja i ewangelizacja Prusów. Historia i źródła, Toruń 2011. Rawa M., Pogranicze Mazowsza i Mazur podczas drugiej wojny światowej i po jej zakończeniu, Warszawa-Nadarzyn 1998. Reifferscheid G., Das Bistum Ermłand und das Dritte Reich, Zeitschrift fur die Geschichte und Altertumskunde Ermlands 1975, t. 1. Reifferscheid G., Die NSDAP in Ostpreussen. Besonderheiten ihrer Ausbreitung und Tätigkeit, Zeitschrift für die Geschichte und Altertumskunde Ermlands 1978, t. 39, s. 61-85. Rogalski A., Kościół katolicki na Warmii i Mazurach, Warszawa 1956. Rogalski T., Preussisch Eylau 7-8 luty 1807. Kampania zimowa Napoleona w Prusach Wschodnich (3 styczeń - 1 marzec 1807), Nakło 1998. Rogow W, Przyczyny wpływające na zaludnienie w byłych Prusach Wschodnich, Przegląd Zachodni 1950, nr 9/10, s. 217-258. Rok 1863. Polska prasa
o odgłosach powstania styczniowego na Warmii i Mazurach, wybór i oprać. G. Jasiński, J. Jasiński, D. Kasparek, Olsztyn 2013. Romahn P., Die Diaspora der Diözese Ermland, Braunsberg 1927. Rostworowski E., Historia powszechna. Wiek XVIII, Warszawa 1994. Rzadkowski A., Pasym. Od zarania dziejów do zakończenia drugiej wojny światowej (mps refe ratu wygłoszonego na zebraniu Towarzystwa Historycznego w Szczytnie 27 V 1965 r.). Rzempołuch A., Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 1992. Rzepecki K., Pobudka wyborcza, Poznań 1907. Rzepniewska D., Sezonowi najemnicy rolni w Królestwie Polskim w połowie XIXw., Warszawa 1957. Salm J., Odbudowa miast wschodniopruskich po I wojnie światowej. Zagadnienia architekto niczno-urbanistyczne, Olsztyn 2006. Salmonowicz S., Administracja i prawo w prowincjach pomorskich, w: Historia Pomorza, t. 4, (1850-1918), cz. 2, Polityka i kultura, red. S. Salmonowicz, Toruń 2000, s. 31-69. Bibliografia | 499
Salmonowicz S., Podziały terytorialne i ustrój polityczny ziem pomorskich w latach 181-1850, w: Historia Pomorza, t. 3, (1815-1850), cz. I, Gospodarka, społeczeństwo, ustrój, red. G. Labuda, Poznań 1993, s. 55-142. Saloni Z., W Pasymiu, Język Polski 2005, z. 5, s. 366-373. Sembrzycki L, Pasym, w: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiań skich, t. 7, red. B. Chlebowski, W. Walewski, Warszawa 1886. Sempołowska S., Mazury Pruskie, Warszawa 1920. Seweryn A., Kościół chrześcijan baptystów w RP, w: Ekumeniczny leksykon Kościołów i wspólnot religijnych województwa warmińsko-mazurskiego, red. W. Nowak, Olsztyn 1999, s. 101-108. Sieńkowski A., Prusy Wschodnie. Szkic wojskowo-geograficzny i statystyczny, Warszawa 1930. Sikorski J., Pasym. U genezy miasta i zamku, Rocznik Mazurski 2003, t. 7, s. 3-16. Skibiński J., Starostwa dziedziczne Prus Książęcych w XVII i XVIII wieku. Studium z dziejów przeobrażeń społeczno-ustrojowych, Olsztyn 1972. Skibiński J., Walki społeczne w miastach dziedzicznych Prus Książęcych w XVII i XVIII wieku, Rocznik Olsztyński 1972, t. 10, s. 229-256. Słownik biograficzny kapituły warmińskiej, Olsztyn 1996. Słownik Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 7, Warszawa 1880-1902. Sobieraj J., Hans Tiska - szczycieński nauczyciel, opiekun zabytków i muzealnik, Rocznik Mazurski 1999, t. 4, s. 53-60. Soborowski E., Besiedlung und Nationalitätenverhältnisse des Hauptamts Orteisburg, Mitteilungen der Literarischen Gesellschaft Masovia, H. 30, Lötzen 1925, s. 97- -176. Soloma A., Za każdą cenę. Niemiecki kler katolicki wobec
ludnościpolskiej na Warmii, Mazurach i Powiślu w latach 1919-1939, Warszawa 1976. Sowa P., Cena polskości, Warszawa 1976. Sowa P., Tropem spadkobiercy Hakaty. Antypolska działalność Bund Deutscher Osten na Warmii i Mazurach (1933-1939), Warszawa 1979. Sprawy Warmii i Mazur w korespondencji Wojciecha Kętrzyńskiego, oprać. W. Chojnacki, Wrocław 1959. Srokowski S., Jeziora i moczary Prus Wschodnich, Warszawa 1930. Srokowski S., Ludność Prus Wschodnich, Warszawa 1937. Statuty synodalne warmińskie, sambijskie, pomezańskie, chełmińskie oraz prowincjalne ryskie. Z Braniewskiego wydania księdza Franciszka Hiplera 1899 roku oraz pierwodruków 1922 i 1932 roku, przeł. biskup J. Wojtkowski, Olsztyn 2010. Stawecki P., Warmiacy i Mazurzy - kawalerowie Krzyża i Medalu Niepodległości, Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1994, nr 2-3, s. 307-315. 500 I Bibliografia
Stein R., Die Umwandlung der Agrarverfassung Ostpreußens, durch die Reform des neun zehnten Jahrhunderts. Die ländliche Verfassung Ostpreußen am Ende des achtzehnten Jahrhunderts, t. 1, Berlin 1918, Nachdruck: Hamburg 1997. Stopa Z. i M., Pasym i okolice, Olsztyn 1970. Strauchold G., Zagadnienia ludności rodzimej Prus Wschodnich na lamach prasy głównych partii politycznych w latach 1944-1948, Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1992, nr 2, s. 165-179. Strzeżek T. Wojny napoleońskie w Prusach Wschodnich, w: Wielkie wojny w Prusach. Działania militarne między Wisłą a Niemnem na przestrzeni wieków, red. W. Gieszczyński, N. Kasparek, Dąbrówno 2010, s. 169-216. Student-Mazur-Ewangelik [S. Kot], Polska a Mazowsze ewangelickie. Okazanie prawdy histo rycznej, Szczytno [właśc. Kraków] 1920. Sukertowa E., Mazurzy w Prusach Wschodnich, Dąbrówno 2015. Sukertowa-Biedrawina E., Karty z dziejów Mazur. Wybór pism, Olsztyn 1972, t. 2. Sukertowa-Biedrawina E., Materiały do dziejów walki hitlerowców z ruchem polskim na Warmii i Mazurach w latach 1933-1939, Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1967, nr 1-2, s. 157-188. Sukertowa-Biedrawina E., Mazurzy w Prusach Wschodnich, Kraków 1927. Sukertowa-Biedrawina E., Rewolucja w 1848 r. na Mazurach w świetle szczycieńskiego „Kreis-Blattu”, Przegląd Zachodni 1951, nr 1-4, s. 264-271. Sukertowa-Biedrawina E., Tradycje polskie Gustawa Gizewiusza (w 150-tą rocznicę urodzin), Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1960, nr 1, s. 46-64. Sukertowa-Biedrawina E., Zagadnienia gromadkarstwa na Mazurach (przyczynek do dziejów „gromadek”), Przegląd Zachodni 1950, nr 9, s.
272-283. Szczytno - ziemia i miasta, tekst G. Leyding, H. Panas, Olsztyn 1971. Szczytno. Z dziejów miasta i powiatu, red. J. Jałoszyński, Olsztyn 1962. Szorc A., Dzieje diecezji warmińskiej (1243-1991), Olsztyn 1991. Szostakowska M., Prasa codzienna Prus Wschodnich odXVII do połowy XX wieku. Przewodnik do dziejów wydawniczych, Toruń 2007. Szostakowski S., Prusy Wschodnie w polskim ruchu patriotycznym 1830-1865, Olsztyn 1987. Szturc J., Ewangelicy w Polsce. Słownik biograficzny XVI-XX wieku, Bielsko-Biała 1998. Szultka Z., Pod rządami pierwszych królów w Prusach (1701-1740), w: Prusy w okresie monar chii absolutnej (1701-1806), red. B. Wachowiak, Poznań 2010, s. 65-132. Szultka Z., Polityka gospodarcza państwa i jej wpływ na sytuację ekonomiczną wsi i miast oraz położenie ludności, w: Prusy w okresie monarchii absolutnej (1701-1806), red. B. Wachowiak, Poznań 2010, s. 133-189. Bibliografia | SOI
Śląski К., Stosunki demograficzne, narodowościowe i wyznaniowe, w: Historia Pomorza, t. 3, (1815-1850), cz. I, Gospodarka, społeczeństwo, ustrój, red. G. Labuda, Poznań 1993, s. 143-176. Tandecki J., Podziały administracyjne państwa zakonnego w Prusach, w: Zakon krzyżacki w Prusach i Inflantach. Podziały administracyjne i kościelne w XIII-XVI wieku, red. R. Czaja, A. Radzymiński, Toruń 2013, s. 29-53. Teske W., Aus der Vergangenheit Passenheims, Ostpreußenblatt 1961, H. 42, s. 13. Toeppen M., Historia Mazur. Przyczynek do dziejów krainy i kultury pruskiej, przeł. M. Szymańska-Jasińska, oprać, i wstęp G. Jasiński, Olsztyn 1995. Traba R., „Wschodniopruskość”. Tożsamość regionalna i narodowa w kulturze politycznej Niemiec, Poznań-Warszawa 2005. Traba R., Niemcy-Warmiacy-Polacy 1871-1914. Z dziejów niemieckiego ruchu katolickiego i stosunków polsko-niemieckich, Olsztyn 1994. Trunz H., Apotheker und Apotheken in Ost- und Westpreussen 1397-1945. Ein Namen-, Orts und Literaturverzeichnis, Hamburg 1992. Vetulani A., Władztwo Polski w Prusiech Zakonnych i Książęcych (1454-1657). Wybór źródeł, Wrocław 1953. W.T., Passenheims Aufbauklassen, Heimatbote 1991, s. 92-97. Wachowiak B., Reformy agrarne na Pomorzu w latach 1815-1850, w: Historia Pomorza, t. 3, (1815-1850), cz. I, Gospodarka, społeczeństwo, ustrój, red. G. Labuda, Poznań 1993, s. 191-255. Wachowiak B., Z dziejów uwłaszczenia i modernizacji gospodarki Prus w pierwszej połowie XIXwieku, Olsztyn 1998. Wajda K., Migracje ludności wiejskiej Pomorza Wschodniego w latach 1850-1914, Wrocław- -Warszawa-Kraków 1969. Wakar A., O
polskości Warmii i Mazur w dawnych wiekach, Olsztyn 1969. Wakar A., Olsztyn 1353-1945, Olsztyn 1971. Wakar A., Olsztyn. Dzieje miasta, Olsztyn 1997. Wakar A., Próba analizy rozwoju ruchu robotniczego na Warmii i Mazurach w okresie lat 1921- -1933, Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1958, nr 1, s. 33-49. Wakar W., Rozwój terytorialny narodowości polskiej, cz. I, Statystyka narodowościowa dziel nicy pruskiej i austriackiej, Kielce 1918. Wakar W, Struktura demograficzna Prus Wschodnich, w: Prusy Wschodnie. Przeszłość i teraź niejszość, red. M. Zawadzki, Poznań 1932, s. 155-202. Waleszczak R., Chorzele - zarys dziejów, Chorzele 1992. Wańkowicz M., Na tropach Smętka, wyd. 5, Warszawa 1937. Warmia i Mazury, red. S. Zajchowski, M. Kiełczewska-Zaleska, Poznań 1953. Warmia i Mazury. Zarys dziejów, red. B. Łukaszewicz, Olsztyn 1985. 502 I Bibliografia
Warmiacy i Mazurzy. Życie codzienne ludności wiejskiej w 1 połowie XIX wieku, red. B. Kuźniewski, Olsztynek 2002. Warmiński J., Andrzej Samuel i Jan Seklucjan, Poznań 1906. Wawrykiewicz L., Skarżyńska-Wawrykiewicz M., Storczykowe więźby dachowe kościołów powiatu szczycieńskiego. O znaczeniu badań historycznych konstrukcji dacho wych w datowaniu i rozwarstwieniu zabytków architektury na przykładzie kościołów ewangelickich w Pasymiu i Dźwierzutach, Rocznik Mazurski 2010, t. 14, s. 217-242. Weber R., Masuren — Geschichte — Land und Leute, Leer 1983. Wielhorski W., Procesy narodowościowe w Prusach Wschodnich, Sprawy Narodowościowe 1932, t. 6, s. 28-54. Wierzchoslawski S., Problemy polityczne Pomorza w latach 1871-1914, w: Historia Pomorza, t. 4, (1850-1918), cz. 2, Polityka i kultura, red. S. Salmonowicz, Toruń 2002, s. 76-146. Wijaczka J., Albrecht von Brandenburg-Ansbach (1490-1568). Ostatni mistrz zakonu krzyżac kiego i pierwszy książę „w Prusiech ", Olsztyn 2010. Wijaczka J., Dzieje Nidzicy w latach 1466-1807, w: Historia Nidzicy i okolic, red. W. Rezmer, Nidzica 2012, s. 73-164. Wijaczka J., Procesy o czary w Prusach Książęcych (Brandenburskich) w XVI-XVH wieku, Toruń 2007. Wijaczka J., Sukces czy klęska? Traktat welawsko-bydgoski z 1657 roku, Zapiski Historyczne 2007, z. 4, s. 7-21. Władztwo Polski w Prusach Zakonnych i Książęcych (1454-1657). Wybór źródeł, oprać. A. Vetulani, Wrocław 1953. Wojtkowski A., Tezy i argumenty polskie w sporach terytorialnych z Krzyżakami, cz. 2: (1454— -1525), Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1967, nr 1-2, s. 3-84. Wolski R., Administracyjne
tradycje Szczycieńskiego do 1845 roku, Rocznik Mazurski 1996, t. l,s. 11-17. Wykowski B., Trudne początki administracji państwowej w Pasymiu w latach 1945-1949, Rocznik Mazurski 2016, t. 20, s. 68-108. Wykowski B., Administracja państwowa na przykładzie pracowników starostwa, a zwłaszcza Waltera Późnego i wybranych instytucji użyteczności publicznej w powiecie szczycieńskim w latach 1945-1949, Rocznik Mazurski 2013, t. 17, s. 21-68. Wykowski B., Zmiany demograficzne i narodowościowe w Pasymiu i gminie Pasym po drugiej wojnie światowej, Rocznik Mazurski 2003, t. 7, s. 91-101. Zalewska B., Miasta - urbanistyka, architektura, zabytki, w: Powiat szczycieński. Przeszłość - współczesność, red. G. Jasiński, Z. Kudrzycki, A. Misiuk, Szczytno 2006, s. 658-689. Zalewski M., Archeologia. Pasym, Szczytno i okolice w pradziejach, Warszawa-Pasym 2004. Bibliografia | 503
Zarząd Naczelny Kościoła Nowoapostolskiego w Polsce. Kościół Nowoapostolski w RP, w: Ekumeniczny teksykon Kościołów i współnot religijnych województwa warmińsko- -mazurskiego, red. W. Nowak, Olsztyn 1999, s. 125-130. Ze znakiem „P”. Relacje i wspomnienia robotników przymusowych i jeńców wojennych w Prusach Wschodnich w latach II wojny światowej, wstęp, wybór i oprać. B. Koziełło- -Poklewski, B. Łukaszewicz, Olsztyn 1985. Związek Pruski i poddanie się Prus Polsce, red. K. Górski, Poznań 1949. IV Wywiady Wywiad przeprowadzony 5 VI2006 r. przez B. Wykowskiego z Waltraut Primusiewicz, z domu Kukuk, zamieszkałą w Dźwierzutach. Wywiad przeprowadzony 13 I 2007 r. przez B. Wykowskiego z Erną Zientarą, zamieszkałą w Leleszkach. Wywiad przeprowadzony 13 II 2007 r. przez B. Wykowskiego z Marią Górską, z domu Czerwińską, zamieszkałą w Pasymiu. Wywiad przeprowadzony 15 VIII2010 r. przez B. Wykowskiego z ks. Józefem Grażulem. Wywiad przeprowadzony 13 V 2015 r. przez B. Wykowskiego z Markiem Gawdzińskim. Wywiad przeprowadzony 18 III 2021 r. przez B. Wykowskiego z obecnym proboszczem ewan gelickiej parafii w Pasymiu ks. Witoldem Twardzikiem. 504 I Bibliografia |
| any_adam_object | 1 |
| any_adam_object_boolean | 1 |
| author | Wykowski, Bogumił 1969- |
| author_GND | (DE-588)1306229731 |
| author_facet | Wykowski, Bogumił 1969- |
| author_role | aut |
| author_sort | Wykowski, Bogumił 1969- |
| author_variant | b w bw |
| building | Verbundindex |
| bvnumber | BV048544896 |
| ctrlnum | (OCoLC)1409125653 (DE-599)BVBBV048544896 |
| era | Geschichte 1850-1950 gnd |
| era_facet | Geschichte 1850-1950 |
| format | Book |
| fullrecord | <?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?><collection xmlns="http://www.loc.gov/MARC21/slim"><record><leader>02200nam a2200505 c 4500</leader><controlfield tag="001">BV048544896</controlfield><controlfield tag="003">DE-604</controlfield><controlfield tag="005">20231117 </controlfield><controlfield tag="007">t</controlfield><controlfield tag="008">221104s2021 a||| |||| 00||| pol d</controlfield><datafield tag="020" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">9788389775535</subfield><subfield code="9">978-83-89775-53-5</subfield></datafield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(OCoLC)1409125653</subfield></datafield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(DE-599)BVBBV048544896</subfield></datafield><datafield tag="040" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-604</subfield><subfield code="b">ger</subfield><subfield code="e">rda</subfield></datafield><datafield tag="041" ind1="0" ind2=" "><subfield code="a">pol</subfield></datafield><datafield tag="049" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-12</subfield></datafield><datafield tag="084" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">OST</subfield><subfield code="q">DE-12</subfield><subfield code="2">fid</subfield></datafield><datafield tag="100" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">Wykowski, Bogumił</subfield><subfield code="d">1969-</subfield><subfield code="e">Verfasser</subfield><subfield code="0">(DE-588)1306229731</subfield><subfield code="4">aut</subfield></datafield><datafield tag="245" ind1="1" ind2="0"><subfield code="a">Pasym - miasto i okolice w drugiej połowie XIX i pierwszej połowie XX wieku</subfield><subfield code="c">Bogumił Wykowski</subfield></datafield><datafield tag="264" ind1=" " ind2="1"><subfield code="a">Olsztyn</subfield><subfield code="b">Wydawnictwo Littera</subfield><subfield code="c">2021</subfield></datafield><datafield tag="300" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">512 Seiten</subfield><subfield code="b">Illustrationen, Diagramme</subfield><subfield code="c">25 cm</subfield></datafield><datafield tag="336" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">txt</subfield><subfield code="2">rdacontent</subfield></datafield><datafield tag="337" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">n</subfield><subfield code="2">rdamedia</subfield></datafield><datafield tag="338" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">nc</subfield><subfield code="2">rdacarrier</subfield></datafield><datafield tag="648" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Geschichte 1850-1950</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="651" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Passenheim</subfield><subfield code="0">(DE-588)4208428-3</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2="2"><subfield code="a">Pasym (woj. warmińsko-mazurskie, pow. szczycieński, gm. Pasym)</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2="2"><subfield code="a">Pasym (woj. warmińsko-mazurskie, pow. szczycieński, gm. Pasym ; okolice)</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2="2"><subfield code="a">Pasym (Polska) / historia</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2="2"><subfield code="a">Pasym (Polska ; region) / historia</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2="4"><subfield code="a">1801-1900</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2="4"><subfield code="a">1901-2000</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2="6"><subfield code="a">Monografia</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="0"><subfield code="a">Passenheim</subfield><subfield code="0">(DE-588)4208428-3</subfield><subfield code="D">g</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="1"><subfield code="a">Geschichte 1850-1950</subfield><subfield code="A">z</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2=" "><subfield code="5">DE-604</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=033921379&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Inhaltsverzeichnis</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=033921379&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Literaturverzeichnis</subfield></datafield><datafield tag="940" ind1="1" ind2=" "><subfield code="n">oe</subfield></datafield><datafield tag="940" ind1="1" ind2=" "><subfield code="q">BSB_NED_20231117</subfield></datafield><datafield tag="999" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-033921379</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">910</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">0904</subfield><subfield code="g">438</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">307.09</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">0904</subfield><subfield code="g">438</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">910</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">09034</subfield><subfield code="g">438</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">307.09</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">09034</subfield><subfield code="g">438</subfield></datafield></record></collection> |
| geographic | Passenheim (DE-588)4208428-3 gnd |
| geographic_facet | Passenheim |
| id | DE-604.BV048544896 |
| illustrated | Illustrated |
| index_date | 2024-07-03T20:56:03Z |
| indexdate | 2024-07-10T09:41:06Z |
| institution | BVB |
| isbn | 9788389775535 |
| language | Polish |
| oai_aleph_id | oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-033921379 |
| oclc_num | 1409125653 |
| open_access_boolean | |
| owner | DE-12 |
| owner_facet | DE-12 |
| physical | 512 Seiten Illustrationen, Diagramme 25 cm |
| psigel | BSB_NED_20231117 |
| publishDate | 2021 |
| publishDateSearch | 2021 |
| publishDateSort | 2021 |
| publisher | Wydawnictwo Littera |
| record_format | marc |
| spelling | Wykowski, Bogumił 1969- Verfasser (DE-588)1306229731 aut Pasym - miasto i okolice w drugiej połowie XIX i pierwszej połowie XX wieku Bogumił Wykowski Olsztyn Wydawnictwo Littera 2021 512 Seiten Illustrationen, Diagramme 25 cm txt rdacontent n rdamedia nc rdacarrier Geschichte 1850-1950 gnd rswk-swf Passenheim (DE-588)4208428-3 gnd rswk-swf Pasym (woj. warmińsko-mazurskie, pow. szczycieński, gm. Pasym) Pasym (woj. warmińsko-mazurskie, pow. szczycieński, gm. Pasym ; okolice) Pasym (Polska) / historia Pasym (Polska ; region) / historia 1801-1900 1901-2000 Monografia Passenheim (DE-588)4208428-3 g Geschichte 1850-1950 z DE-604 Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=033921379&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Inhaltsverzeichnis Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=033921379&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Literaturverzeichnis |
| spellingShingle | Wykowski, Bogumił 1969- Pasym - miasto i okolice w drugiej połowie XIX i pierwszej połowie XX wieku |
| subject_GND | (DE-588)4208428-3 |
| title | Pasym - miasto i okolice w drugiej połowie XIX i pierwszej połowie XX wieku |
| title_auth | Pasym - miasto i okolice w drugiej połowie XIX i pierwszej połowie XX wieku |
| title_exact_search | Pasym - miasto i okolice w drugiej połowie XIX i pierwszej połowie XX wieku |
| title_exact_search_txtP | Pasym - miasto i okolice w drugiej połowie XIX i pierwszej połowie XX wieku |
| title_full | Pasym - miasto i okolice w drugiej połowie XIX i pierwszej połowie XX wieku Bogumił Wykowski |
| title_fullStr | Pasym - miasto i okolice w drugiej połowie XIX i pierwszej połowie XX wieku Bogumił Wykowski |
| title_full_unstemmed | Pasym - miasto i okolice w drugiej połowie XIX i pierwszej połowie XX wieku Bogumił Wykowski |
| title_short | Pasym - miasto i okolice w drugiej połowie XIX i pierwszej połowie XX wieku |
| title_sort | pasym miasto i okolice w drugiej polowie xix i pierwszej polowie xx wieku |
| topic_facet | Passenheim |
| url | http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=033921379&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=033921379&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |
| work_keys_str_mv | AT wykowskibogumił pasymmiastoiokolicewdrugiejpołowiexixipierwszejpołowiexxwieku |