Verfügbarkeit: Polacy w Portugalii w latach II wojny światowej w polskiej literaturze dokumentu osobistego

Polacy w Portugalii w latach II wojny światowej w polskiej literaturze dokumentu osobistego: doświadczenia kulturowej inności

Gespeichert in:

Bibliographische Detailangaben
1. Verfasser:	Pajek, Aleksandra ca. 20./21. Jh (VerfasserIn)
Format:	Abschlussarbeit Buch
Sprache:	Polish
Veröffentlicht:	Warszawa Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego 2023 Warszawa Instytut Studiów Iberyjskich i Iberoamerykańskich UW
Schlagworte:	Geschichte 1939-1945 II wojna światowa (1939-1945) Adaptacja kulturowa Emigracja Formy autobiograficzne Literatura polska Odmienność kulturowa Polacy za granicą Polityka migracyjna Polityka wewnętrzna Portugalczycy Stosunki etniczne Tematy i motywy Życie codzienne Akkulturation Autobiografische Literatur Zweiter Weltkrieg Alltag Polen > Volk Portugalia Portugal Hochschulschrift
Online-Zugang:	Abstract Abstract Inhaltsverzeichnis Abstract Literaturverzeichnis Register // Personenregister
Beschreibung:	390 Seiten Illustrationen 25 cm
ISBN:	9788379014170 9788366901605

Internformat

MARC


LEADER	00000nam a2200000 c 4500
001	BV049055512
003	DE-604
005	20230922
007	t
008	230718s2023 a\|\|\| m\|\|\| 00\|\|\| pol d
015			\|a UWD 2023/11166 \|2 dnb
020			\|a 9788379014170 \|9 978-83-7901-417-0
020			\|a 9788366901605 \|9 978-83-66901-60-5
035			\|a (OCoLC)1390803486
035			\|a (DE-599)BVBBV049055512
040			\|a DE-604 \|b ger \|e rda
041	0		\|a pol
049			\|a DE-12
084			\|a OST \|q DE-12 \|2 fid
100	1		\|a Pajek, Aleksandra \|d ca. 20./21. Jh. \|e Verfasser \|0 (DE-588)1296486281 \|4 aut
245	1	0	\|a Polacy w Portugalii w latach II wojny światowej w polskiej literaturze dokumentu osobistego \|b doświadczenia kulturowej inności \|c Aleksandra Pajek
264		1	\|a Warszawa \|b Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego \|c 2023
264		1	\|a Warszawa \|b Instytut Studiów Iberyjskich i Iberoamerykańskich UW
300			\|a 390 Seiten \|b Illustrationen \|c 25 cm
336			\|b txt \|2 rdacontent
337			\|b n \|2 rdamedia
338			\|b nc \|2 rdacarrier
502			\|b Dissertation \|c Uniwersytet Warszawski \|d 2022
546			\|a Zusammenfassung in englischer und spanischer Sprache
648		7	\|a Geschichte 1939-1945 \|2 gnd \|9 rswk-swf
650		7	\|a II wojna światowa (1939-1945) \|2 dbn
650		7	\|a Adaptacja kulturowa \|2 dbn
650		7	\|a Emigracja \|2 dbn
650		7	\|a Formy autobiograficzne \|2 dbn
650		7	\|a Literatura polska \|2 dbn
650		7	\|a Odmienność kulturowa \|2 dbn
650		7	\|a Polacy za granicą \|2 dbn
650		7	\|a Polityka migracyjna \|2 dbn
650		7	\|a Polityka wewnętrzna \|2 dbn
650		7	\|a Portugalczycy \|2 dbn
650		7	\|a Stosunki etniczne \|2 dbn
650		7	\|a Tematy i motywy \|2 dbn
650		7	\|a Życie codzienne \|2 dbn
650	0	7	\|a Akkulturation \|0 (DE-588)4000911-7 \|2 gnd \|9 rswk-swf
650	0	7	\|a Autobiografische Literatur \|0 (DE-588)4143683-0 \|2 gnd \|9 rswk-swf
650	0	7	\|a Zweiter Weltkrieg \|0 (DE-588)4079167-1 \|2 gnd \|9 rswk-swf
650	0	7	\|a Alltag \|0 (DE-588)4001307-8 \|2 gnd \|9 rswk-swf
650	0	7	\|a Polen \|g Volk \|0 (DE-588)4046497-0 \|2 gnd \|9 rswk-swf
651		7	\|a Portugalia \|2 dbn
651		7	\|a Portugal \|0 (DE-588)4046843-4 \|2 gnd \|9 rswk-swf
655		7	\|0 (DE-588)4113937-9 \|a Hochschulschrift \|2 gnd-content
689	0	0	\|a Portugal \|0 (DE-588)4046843-4 \|D g
689	0	1	\|a Zweiter Weltkrieg \|0 (DE-588)4079167-1 \|D s
689	0	2	\|a Polen \|g Volk \|0 (DE-588)4046497-0 \|D s
689	0	3	\|a Akkulturation \|0 (DE-588)4000911-7 \|D s
689	0	4	\|a Alltag \|0 (DE-588)4001307-8 \|D s
689	0	5	\|a Autobiografische Literatur \|0 (DE-588)4143683-0 \|D s
689	0	6	\|a Geschichte 1939-1945 \|A z
689	0		\|5 DE-604
856	4	2	\|m Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment \|q application/pdf \|u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034317758&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA \|3 Abstract
856	4	2	\|m Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment \|q application/pdf \|u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034317758&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA \|3 Abstract
856	4	2	\|m Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment \|q application/pdf \|u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034317758&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA \|3 Inhaltsverzeichnis
856	4	2	\|m Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment \|q application/pdf \|u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034317758&sequence=000007&line_number=0004&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA \|3 Abstract
856	4	2	\|m Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment \|q application/pdf \|u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034317758&sequence=000009&line_number=0005&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA \|3 Literaturverzeichnis
856	4	2	\|m Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment \|q application/pdf \|u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034317758&sequence=000011&line_number=0006&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA \|3 Register // Personenregister
940	1		\|n oe
940	1		\|q BSB_NED_20230922
999			\|a oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-034317758
942	1	1	\|c 305.8009 \|e 22/bsb \|f 09044 \|g 469
942	1	1	\|c 306.09 \|e 22/bsb \|f 09044 \|g 438

Datensatz im Suchindex

_version_	1804185358912454656
adam_text	CUPRINS Un text al excursiei........................................................... 5 Propoziții de autor...........................................................28 O selecție de Gheorghe Crăciun........... ....................... 42 Exemplific literaturi.................................................... 51 Text superior textului care asuprește............................ 76 Un florilegiu de Cristina Felea, 1980.......................... 87 Fenomen cu pauza eu.................................................. 96 Mutarea în noul apartament......................................... 127 Organizez audiții ale celui de al doilea război mondial.......................................................................... 138 Să tot înlătur mă doare mâna................................. 197 Să spun ce este.......................................................... 203 Revolta cărnurilor mici................................................ 225 O selecție Vasile Andru............................................... 251 Câinele vieții mele....................................................... 262 Câinele vieții mele....................................................... 265 Câinele vieții mele / mêlée*........................................ 268 Practică tăietura............................................................. 276 De comandă.................................................................. 280 Bună e pielea pe noi................................................. 315 Sexul ca suprafață........................................................ 357 Să nu inventezi tinerețea..............................................376 Sâmbăta prozei.............................................................. 379 Să tot înțelegi în jur...................................................... 384 Pe alocuri..................................................................... 390 t.......................................................................................404 FIȘĂ BIO - BIBLIOGRAFICĂ............................ 417 423 Í Bayerische I Staatsbibliothek Mönchen Jacek Urban Uniwersytet Papieski Jana Pawła II, Kraków ©https://orcid.org/0000-0003-1790-2601 M archiwariusz(©gmail.com © Copyright by Jacek Urban and Archiwum i Biblioteka Krakowskiej Kapituły Katedralnej, 2023 Recenzent dr hab. Tomasz Graff, prof. UPJP II Opracowanie redakcyjne Dorota Unicka Opis ilustracji Elżbieta Macioł Projekt okładki Lesław Sławiński ISBN 978-83-8138-858-0 (druk) ISBN 978-83-8138-859-7 (PDF) https://doi.org/10.12797/9788381388597 Na okładce wykorzystano fotografię ściany północnej katedry wawelskiej, z widocznym wejściem do grobów królewskich i płytą upamiętniającą Jana Długosza (fot. Łukasz Michalak, ze zbiorów Archiwum i Biblioteki Krakowskiej Kapituły Katedralnej) oraz rysunek Kaplica św. Stanisława w katedrze wawel skiej („Kłosy” 1875, t. 21, nr 537, s. 249) dostępny w domenie publicznej na serwisie Polona Publikacja sfinansowana przez Archiwum i Bibliotekę Krakowskiej Kapituły Katedralnej WYDAWNICTWO KSIĘGARNIA AKADEMICKA ul. św. Anny 6,31-008 Kraków tel.: 12 421-13-87; 12 431-27-43 Bayorteche e-mail: publishing(®akademicka.pl Staatsbibliothek https:/ / akademicka.pl München SPIS TREŚCI WSTĘP • 7 WYKAZ SKRÓTÓW ROZDZIAŁ 1: • 28 POLSCY UCHODŹCY W PORTUGALII W LATACH II WOJNY ŚWIATOWEJ - UPAMIĘTNIENIE 1 STAN BADAŃ • 33 ROZDZIAŁ 2: LITERATURA DOKUMENTU OSOBISTEGO JAKO POLE REPREZENTACJI 1 AUTOKREACJI AUTORA • 57 ROZDZIAŁ 3: PORTUGALSKIE ESTADO NOVO WOBEC KWESTII UCHODŹCÓW WOJENNYCH • 125 ROZDZIAŁ 4: INNOŚĆ A NAWET OBCOŚĆ - PORTUGALIA W PIERWSZYCH WRAŻENIACH • 153 4.1 Droga do Portugalii po klęsce FRANCJI LATEM 1940 R. • 153 4.2 Wiedza polskich uchodźców o Portugalii przed 1940 r. • 163 4.3 Inni ludzie i ziemia • 174 ROZDZIAŁ 5: ŻYCIE CODZIENNE POLSKICH UCHODŹCÓW W PORTUGALII PODCZAS II WOJNY ŚWIATOWEJ • 197 5.1 Organizacja miejsc • 197 5.2 Proces poznawczy i próby adaptacji do inności 5.3 • 246 Oddziaływanie uchodźców wojennych NA SPOŁECZEŃSTWO PORTUGALSKIE • 282 ROZDZIAŁ 6: PORTUGALIA Z PERSPEKTYWY CZASU 1 MIEJSCA • 305 ZAKOŃCZENIE • 315 ANEKSY Aneks nr 1: List Stanisława Schimitzka do Antonia Vitora Guerry, dyr. Muzeum im. dr. Santosa Rochy w Figueira da Foz • 325 Aneks nr 2: Wybrane zdarzenia z życia Stanisława Schimitzka do roku 1940 r. • 327 Aneks nr 3: Fragment przemówienia pt. A Europa em guerra, wygłoszonego 9 października 1939 r. przez Salazara podczas posiedzenia Zgromadzenia Narodowego • 331 Aneks nr 4: Anonimowy list do Salazara z sierpnia 1940 r., potępiający m.in. merkantylny stosunek Portugalczyków do uchodźców • 338 Aneks nr 5: Mapa miejscowości Anadia, wykonana w 1940 r. przez Jana Kosidowskiego • 340 Aneks nr 6: Instytut Studiów Iberyjskich i Iberoamerykańskich UW, Warszawa, ul. Oboźna 8 • 341 SUMMARY • 342 RESUMO • 344 BIBLIOGRAFIA PODMIOTOWA • 346 BIBLIOGRAFIA ZAŁĄCZNIKOWA • 363 INDEKS NAZWISK • 377 SPIS ILUSTRACJI I TABEL • 387 Summary The book you are holding in your hand, dear Reader, is the publication of my doctoral thesis, defended at the Faculty of Modern Languages of the Univer sity of Warsaw in June 2022. The beginnings of my research on the human mass movement as a result of armed conflicts date back to 2015, when the migration crisis - the largest since World War II - began in Europe. I was not properly prepared to deal with the issue of war refugees and their relations with other cultures within the Arab world. On the other hand, my education of a Luso-Brazilian cultural expert and Polish nationality gave me a cultural background suitable for undertaking research on refugees from Poland who found shelter in Portugal during World War II. I hoped, as probably many before me, for a better understanding of the present by analogy with past events. The final stage of my work fell on a period of disturbing events in eastern Europe, what is today called the migration crisis on the border between Belarus and the European Union. I submitted the work for evalu ation in February 2022, a few days before the Russian invasion of Ukraine, when the images presented in the memoirs of Polish war refugees staying in Portugal in the 1940s unexpectedly began to appear on my TV screen... The basis for writing this book was the so-called personal document literature written by Poles who found themselves at the edge of Europe during World War II. Their memories and opinions were compiled and arranged chronologically, which allowed not only to clarify some dubious issues regarding the events that took place, but also to gain a new perspec tive, prompting reflection on the way how human memory works, as well as on how the process of cognition and assimilation of facts proceeds in real time. In this regard, the achievements of recent years of cognitive psychology researchers have proved to be helpful. In addition, the analyzes carried out in the work prove that the statements of the authors of memoirs about Por tugal and its inhabitants (but after all not only about Portugal) are opinions expressed in specific places and times by people located in given social and cultural structures. Their judgments or beliefs come from common themes given by the society, they repeat, circulate and undergo modifications, and their transmitters often manipulate them in a more or less conscious way all to achieve particular goals. The views expressed and written down also constitute an expression of the otherness of each of the authors - the owners of the only, unique, particular Truth, for which all autobiographical forms 342 are like a temple, where an individual life - torn from the plasma of history - is offered on the altar. One of the reviewers of my doctorate stated that my work is an example of rescue humanities , where I try to extract and save past lives-stories and once-developed values. These words take on an even deeper meaning in the context of the events on the world political scene of the last few months, showing that initiatives like mine make sense, that they can teach or at least remind of something that has already been forgotten. The postmodernist reflection, and in particular the new historicism, makes us look at human fate as if it were a stretched net. Experiences and people that we meet are like knots in a web of paths. If one of them is subjected to some external force, the whole structure trembles. In this multi-threaded story, the Reader must find the most important motif for her-/himself, and then close the book and go beyond the described world in order to be able to read it also in the context of other forms of representation that appear in her/ his reality. Currently, Poland is a place of refuge for millions of Ukrainians and it can be expected that in some time their memories of the war and contacts with Poles will begin to appear in print. The huge social mobilization of Poles to help Ukraine, which we have witnessed in recent months, will also be assessed from the perspective of future events and mutual relations, as well as from the perspective of further events in the lives of refugees, which will add layers to the present events. It is worth bearing this in mind - the past is a very wise teacher. 343 Resumo O livro que voce tem em mäos, caro Leiter, e a publicaęao da minha tese de doutorado, defendida na Faculdade de Linguas Modernas da Universidade de Varsovia em junho de 2022. O inicio da minha pesquisa sobre o movimento de massas humano como resultado de conflitos armados remonta a 2015, quando a crise migratöria - a maior desde a Segunda Guerra Mundial - comeęou na Europa. Eu näo estava devidamente preparada para lidar com a questäo dos refugiados de guerra e as suas relaęóes com outras culturas dentro do mundo ärabe. Por outro lado, a minha formaęao de especialista em cultura luso-brasileira e a minha nacionalidade polaca deram-me uma formaęao cultural adequada para a realizaęao de pesquisas sobre refugiados da Polonia que encontraram refügio em Portugal durante a Segunda Guerra Mundial. Eu esperava, como provavelmente muitos antes de mim, uma melhor compreensäo do presente por analogia com eventos passados. A fase final do meu trabalho recaiu sobre um periodo de acontecimentos perturbadores na Europa de Leste, aquilo a que hoje se chama a crise migratöria na fronteira entre a Bielorrüssia e a Uniäo Europeia. Submeti a tese para avaliagäo em fevereiro de 2022, poucos dias antes da invasäo russa da Ucränia, quando as imagens apresentadas nas memörias dos refugiados polacos que encontra ram abrigo em Portugal na decada de 1940 inesperadamente comeęaram a aparecer no ecrä do meu televisor... A base para escrever este livro foi a chamada literatura de documento pessoal escrita por polacos que se encontraram a beira da Europa durante a Segunda Guerra Mundial. As suas memörias e opiniöes foram compiladas e organizadas cronologicamente, o que permitiu näo sö esclarecer algumas questöes duvidosas sobre os acontecimentos ocorridos, mas tambem ganhar uma nova perspetiva, levando a uma reflexäo sobre o modo como funciona a memoria humana, bem como sobre o modo como se realiza o processo de cognięao e assimilaęao dos factos em tempo real. A esse respeito, as conquistas dos Ultimos anos dos pesquisadores da psicologia cognitiva provaram ser üteis. Alem disso, as anälises realizadas no trabalho comprovam que as afirmaęoes dos autores de memörias sobre Portugal e os seus habitantes (mas afinal näo sö sobre Portugal) säo opiniöes expressas em lugares e tem pos especificos por pessoas situadas em determinadas estruturas sociais e culturais. Os seus julgamentos ou crenęas partem de temas comuns dados pela sociedade, eles repetem, circulam e sofrem modificaęóes, e os seus por- 344 tadores frequentemente os manipulam de forma mais ou menos consciente - tudo isso para atingir objetivos particulares. As opiniöes expressas e escritas constituem tambem uma expressäo da alteridade de cada um dos autores - os donos da unica, irrepetivel e individual Verdade, para a qual todas as formas autobiogräficas säo como um templo, onde uma vida singular - arrancada do plasma da historia - e oferecida no altar. Um dos revisores do meu doutorado afirmou que o meu trabalho e urn exemplo de resgate humanitärio , onde tento extrair e salvar vidas-histórias ja passadas, bem como valores outrora desenvolvidos. Estas palavras ganham urn significado ainda mais profundo no contexto dos acontecimentos da cena politica mundial dos ültimos meses, mostrando que tais iniciativas como a minha fazem sentido, que podem ensinar ou pelo menos relembrar algo que ja foi esquecido. A reflexäo pós-moderna, e em particular o novo historicismo, faz-nos olhar para o destino humano como se fosse uma rede esticada. As experiencias e as pessoas que encontramos säo como nós em uma teia de caminhos. Se urn deles for submetido a alguma foręa externa, toda a estrutura estremece. Nesta historia multifacetada, o Leitor deve encontrar o motive mais importante para si, e depois fechar o livro e ir alem do mundo descrito para poder le-lo tambem no contexto de outras formas de representaęao que aparecem na sua realidade. Atualmente, a Polonia e urn local de refugio para milhöes de ucranianos e pode-se esperar que em algum momento as suas memórias da guerra e os contactos com os polacos comecem a aparecer na impressäo. A enorme mobilizaęao social dos polacos para ajudar a Ucränia, a que assistimos nos Ulti mos meses, sera tambem avaliada na perspetiva dos acontecimentos futures e das relaęoes mütuas, bem como na perspetiva de outros acontecimentos na vida dos refugiados, que se iräo sobrepor aos eventos atuais. Vale a pena ter isso em mente - o passado e urn professor muito säbio. 345 BIBLIOGRAFIA PODMIOTOWA 1. Źródła archiwalne Archiwum Akt Nowych w Warszawie (AAN) Ambasada RP w Berlinie [1919] 1920-1939, sygn. 2987. Ministerstwo Spraw Zagranicznych w Warszawie [1915-1917] 1918-1939, sygn. 1457b. Archiwum Państwowe w Warszawie (APW) - Wieloosobowe Stanowisko ds. Działalności Archiwalnej w Milanówku (WSDA) PWN, St. Schimitzek, Na krawędzi Europy. Wspomnienia portugalskie 1939-1946 [1967-1972], sygn. 11566. Arquivo Distrital do Porto Alpercatas em madeira, PT/ADPRT/ASS/LPPS/DIR/013-006/000271. Arquivo Nacional da Torre do Tombo w Lizbonie (ANTT) AOS, A situaęao politica interna, a Causa Monärquica, os Alemäes, o Dr. Jose de Oliveira Neves, o judeu alemäo Georg Kłos, os monärquicos Dr. Alfredo Pimenta e Hipolito Raposo, a espionagem alemä e a actividade de Hanz Steinmetz, os emigrados politicos, os judeus refugiados do vapor “Dora”, o Engenheiro de Minas Charles Sidney Versey Brown, Oscar R. Stabler e a situaęao em Espanha, 1940, sygn. D-G/8/3/1. AOS, Informaęao da PVDE sobre o Corpo Consular acreditado em Portugal e seus familiäres, 1943?, sygn. D-G/8/4/18. AOS, Informaęao da PVDE sobre o Corpo Diplomatico acreditado em Portugal e seus familiäres, 1943?, sygn. D-G/8/4/17. Empresa Publica Jornal O Seculo, sygn. SF/001-001/0070/4717N. PIDE, Servięos Centrais, Registo Geral de Presos, liv. 44, registo n.° 8680, Emidio Santana, 1937 X19-1939 III 10, sygn. E/010/44/8680. PIDE, Seiwięos Centrais, Registo Geral de Presos, liv. 60, registo n.° 11991, Pinkus Israelski, 1939 XII7-1948 V19, sygn. E/010/60/11991. PIDE, Sewięos Centrais, Registo Geral de Presos, liv. 68, registo n.° 13541, Zofia Halina S[z]ybowska, 1940 XI15-1941XI1, sygn. E/010/68/13541. Secretaria-Geral da Presidencia do Conselho de Ministros, Gabinete do Presidente, Documentos relatives a Wacław Litwinowicz, engenheiro aeronäutico civil, cx. 97, proc. 744/56, no 12,1944 I 20-1946 III 29, sygn. 0744/00012. 346 Secretariado Nacional de Informaęao, Direcęao Geral dos Servięos de Espectäcu- los proc. 2336, Joao Bastos, Gente de fora (Refugiados), 1940, sygn. 1/2336. Secretariado Nacional de Informaęao [1929-1974], ex. 564, Grupo Amizade LusoPolaca [1937—1939], sygn. 20/12_c0001 do_c0004. Biblioteca de Arte da Fundaęao Calouste Gulbenkian Estudio Horacio Novais [1930-1988], Reportagem fotogräfica sobre a exposięao do Mundo Portugues 1940, CFT164.1151. Biblioteca Municipal das Caldas da Rainha Arquivo Histórico, ex. Estrangeiros [1939-1955], pasta Queixas ä policia e correspondencia da Embaixada Inglesa, Carta datada de 27 de maio de 1943 e assinada por Joaquim Vieira Cordeiro (doc. avulso). Biblioteca Nacional Digital de Chile Archivo del Escritor/ Gabriela Mistral: 1943, AE0010834; 1943.11.01, AE0010833; 1946IX12, AE0010823. Biblioteka Narodowa (BN) SCHIMITZEK, Stanisław - Zbiory mikrofilmowe, Repozytorium z Biblioteki Zakładu Narodowego im. Ossolińskich: Dziennik z lat 1939-1943, VII1939-13 VI1940, sygn. Rps Ossol. 14122/ II, mf. 61770; 16 VI1940-30 X1940, sygn. Rps Ossol. 14122/ II/6, mf. 61771; 31X1940-28 VI1941, sygn. Rps Ossol. 14122/ II/7, mf. 61772; 29 VI1941-22II1942, sygn. Rps Ossol. 14122/ II/8, mf. 61773; 23II1942-08 XI1942, sygn. Rps Ossol. 14122/ II/9, mf. 61774; 9 XI1942-13 I 1943, sygn. Rps Ossol. 14122/ 11/10, mf. 61775. Papiery Stanisława Schimitzka z lat 1939-1944, sygn. Rps Ossol. 14124/IIL, mf. 61782. Casa de Oswaldo Cruz, Rio de Janeiro Alina Perlowagora-Szumlewicz [1943-2002], sygn. BR RJCOC PW. Czterdzieste Czwarte Cyfrowe Archiwum Tradycji Lokalnej, Miejska Bi blioteka Publiczna im. Adama Asnyka w Trzebini Kolekcja osobista Krystyny Kowalik/ Okres po II wojnie światowej, b.d., bez sygn., nr ID: CATL 44 A/7.2.1. 34’7 Divisäo de Gestäo Cemiterial, Lizbona Cemiterio dos Prazeres/ Fotografia płyty nagrobnej hr. Amalii Anieli Janiny Moldenhawer z Ostrowskich, b.d., bez sygn. Hoover Institution Library Archives (HILA) Poland Ambasada in Great Britain records [1930-1939]: Polish Legation in Lisbon [1936-1939], sygn. 99. Ministerstwo Spraw Zagranicznych [1919-1947]: 1940, sygn. 517. Ministerstwo Spraw Zagranicznych [1919-1947]: 1941, sygn. 229. Ministerstwo Spraw Zagranicznych [1919-1947]: 1943, sygn. 49. Ministerstwo Spraw Zagranicznych [1919-1947]: 1943, sygn. 154. Ministerstwo Spraw Zagranicznych [1919-1947]: 1944, sygn. 58. Instytut Józefa Piłsudskiego w Londynie (IJPL) Kolekcja akt Stefana Mayera (nr 100), sygn. 709/100/95,709/100/99. Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie Prezydium Rady Ministrów [1939-1991]: Archiwum osobiste Prezesa Rady Mini strów [1939-1945]: Korespondencja z Ministerstwem Pracy i Opieki Społecz nej oraz Ministerstwem Informacji i Dokumentacji [1945], sygn. PRM. 173/1. Museu Municipal Santos Rocha em Figueira da Foz Arquivo de Jose dos Santos Alves 1931-1943, bez sygn. Fotografia akwareli Wandy Ostrowskiej, Fragmento do Paęo Real em Sintra. List Stanislawa Schimitzka do Antonio Vitora Guerry, dyr. Muzeum im. dr. Santos Rocha w Figueira da Foz, bez sygn. Museu Nacional de Arte Contemporänea do Chiado Fotografia akwareli Wandy Ostrowskiej, Fortinho. Fotografia obrazu Mojżesza Kislinga, Rapaz da Nazare. Muzeum Narodowe w Warszawie Zbiory Ikonograficzne i Fotograficzne: KOSIDOWSKI, Jan, Notatki z emigracji (rps), bez sygn. Narodowe Archiwum Cyfrowe (NAC) Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji: 348 D - Polityka Zagraniczna [1918-2007]: sygn. 3/1/0/4/498/1; 1924/12, sygn. 3/l/0/4/566a/l; 1933/8, sygn. 3/1/0/4/1243/1; 1938/3, sygn. 3/1/0/4971/1. G - Gospodarka Narodowa [1877-2006]: sygn. 3/1/0/8/420. M - Sprawy Międzynarodowe [1900-2011]: 1930, sygn. 3/1/0/5/1165. Prywatne zbiory fotografii autorki pracy Budynek przy ul. Das Amoreiras 105 w Lizbonie, III 2016. Budynek przy ul. Oboźnej 8 w Warszawie, VIII 2017. Budynki przy ul. Braamcamp 82 oraz ul. Rodrigo da Fonseca 49 w Lizbonie, III 2016. Capela de Nossa Senhora de Montserrat przy ul. i pl. das Amoreiras w Lizbonie, III 2016. Grób Stanislawa Schimitzka na warszawskich Powązkach (kwatera nr 176), VII2017. Portrety portugalskich dzieci namalowane przez Wandę Ostrowską pomiędzy 1940 a 1942 r., pałac w Korczewie, XI2019. Sousa Mendes Foundation, www.sousamendesfoundation.org Dokument poświadczający tożsamość Juliana Tuwima, Rio de Janeiro, 6 XII1940 r. Fotografia Alicji Barcinskiej, nee Elsner. Fotografia rodziny Krakowiaków w Portugalii (Isac/ Ignaś Krakowiak, Hinda Rosa/ Hala nee Kapłan oraz ich córeczka Yvonne). Fotografie Rivy i Nathana Buchstab oraz ich córki Anny Buchstab. Fotografie Witolda Malcużyńskiego oraz Colette Małcużyńskiej nee Gaveau. Plakat reklamujący koncert Witolda Malcużyńskiego i jego żony Colette Gaveau w Teatrze Solis w Urugwaju, 3 XI1941 r. Testimonial of Mary Seeman, nee Maria Violetta Szwarc, 2012. Testimonials of Rabbi Chaim Kruger, 1941,1966. Testimonial of Rabbi Jacob Kruger, 2013. Museu Virtual de Aristides de Sousa Mendes, http://mvasm.sapo.pt Base de Conhecimento, Exposicäo Virtual. 2. Źródła drukowane VIII Recenseamento gerat da populaęao no Continente e Ilhas Adjacentes em 12 de Dezembro de 1940, Institute Nacional de Estatistica, Imprensa Nacional de Lisboa, Lisboa 1945. 349 A.N., A Polonia na Guerra, „Vida”, livro V, V1941, ano IV, n° 30, s. 12-13. A.N., Artes Plästicas na Polonia, „Vida”, livro V, V1941, ano IV, n° 30, s. 17-18. A.N.,As Conquistas Económicas da Polonia, „Vida”, livro V, V1941, ano IV, n° 30, s. 19. A.N., As homenagens a Indcio Paderewski, na America, „Vida”, livro V, V1941, ano IV, n° 30, s. 27-28. A. N., Comeęou a guerra. A Alemanha anexou Danzig e invadiu a Polonia, „Diärio de Noticias”, 2 IX1939, s. 1. A.N., Dossier P.I.D.E. Os horrores e crimes de uma “Policia , Agencia Portuguesa de Revistas, Lisboa 1974. A.N., Figuras e Factos, „Mundo Grafico”, 15 XII1941, no 29, s. 22. A.N., Fotografia statku „Portugal” z Wystawy Świata Portugalskiego, „Ilustraęao Portugueza”, 6 IX1940, n° 979, s. 6. A.N., Gente sem lar, „Mundo Grafico”, 301 1941, no 8, s. 19-22. A. N., Nowy speaker rozgłośni lwowskiej, „Gazeta Lwowska”, 3 III 1936, nr 51, s. 2. A. N., Odznaczenie za pomoc polskim uchodźcom w czasie II wojny światowej (przedruk informacji z Polskiej Agencji Prasowej), „Dziennik Bałtycki”, 1976, nr 43, s. 1. A.N., Teresa Zamower, „Foco. Revista mensal literäria e artistica”, VI1941, n° 1, s. 8-9. Armindo Monteiro e Oliveira Salazar. Correspondencia Politica, red. Fernando Rosas, Julia Leitao de Barros, Pedro de Oliveira, Editorial Estampa, Lisboa 1996. Arquivo do Conselho de Fiscalizaędo das Expediföes Artisticas e Cientificas do Brasil. Inventdrio, Museu de Astronomia e Ciencias Afins, Rio de Janeiro 2012. Congresso do Mundo Portugues, t. XVII: Aetas, Memórias e Comunicaęoes Apresentadas ao Congresso National de Ciencias da Populaędo, red. Comissäo Executiva dos Centenärios, Lisboa 1940. Dez anas depolitica externa (1936-1947). A naędo portuguesa e a Segunda Guerra Mun dial, t. II, Imprensa Nacional, Lisboa 1962. Dez anos de politica externa (1936-1947). A naędo portuguesa e a Segunda Guerra Mun dial, t. VI, Imprensa Nacional, Lisboa 1970. Dez anos depolitica externa (1936-1947). A naędo portuguesa e a Segunda Guerra Mun dial, t. VII, Imprensa Nacional, Lisboa 1971. Wiktor Tomir, Z listu W T. Drymmera do redaktora Zeszytów Histoiycz- DRYMMER, nych, „Zeszyty Historyczne”, z. 21 (217), 1972. Fajans, Roman, Salazar - dyktator Portugalji, „Tęcza”, 1937, nr 5, s. 21-28. Folkierski, Władysław, Dyktatura Salazara, „Polityka Narodowa”, 1938, nr 1, s. 8-27. Fragoso, Fernando, Hollywood em Lisboa: encontros e desencontros com as vedetas de cinema, que a guerra trouxe a Portugal, Vida Mundial Editora, Lisboa 1942. Frycz, Karol Stefan, Nowe Państwo, „Myśl Narodowa”, 1937, R. 17, nr 28, s. 1-2. 350 Stanisław, Półwysep Iberyjski (Hiszpanja i Portugalja), oprać. Tadeusz Dybczyński, z. 29, z. 37, z. 38, Trzaska, Evert i Michalski, Warszawa 1934. GUMPLOWICZ, Władysław, Geografia gospodarcza, Księgarnia F. Hoesicka, Warszawa 1938 (1. wyd. 1927 r.). Imagem da Polonia, red. Maria Danilewicz Zielińska, Lucia Liba Mucznik, Institute da Biblioteca Nacional e do Livro, Lisboa 1992. Karski, Juliusz, Moje gniazdo rodzinne, „Spotkania z Zabytkami”, 1988, nr 5. Katelbach, Tadeusz, Szosa się skończyła, „Zeszyty Historyczne”, z. 21 (217), 1972. Księga adresowa ziem zachodniej Polski Gdynia - Wybrzeże, województwo pomorskie wraz z informatorami: Warszawa, Gdańsk, Poznań, Śląsk, Kraków, rocznik 1937-1938, Gdynia 1937. Konwencja dotycząca praw i obowiązków mocarstw i osób neutralnych w razie wojny lądowej, Dz.U. 1927, nr 21, poz. 163. Lechoń, Jan,A Polonia atraves dos Seculos, „Vida”, livro V, V1941, ano IV, n° 30, s. 7-11. Lechoń, Jan, Przywitanie z Wandą, „Tygodniowy Przegląd Literacki Koła Pisarzy z Polski”, R. 2, 8 1 1942, nr 2. Litwiński, Leon, Schwarz, Samuel, Anti-semitismo. Conferencias realizadas em 27 de Junho de 1944, sob os auspicios da Associaęao dos Cidadäos Polacos em Lisboa, na presenęa de sua Excelencia Gustaw Potu orowski Ministra Plenipotencidrio da Polonia em Portugal, Sociedade Industrial de Tipografia Ltda., Lisboa 1944. LUBOJAŃSKI, Józef, Brak rozsądku i wrażliwości moralnej, „Dziennik Bałtycki”, 1974, nr 186, s. 3. Łubieński, Henryk, Sprawozdanie z działalności Ekspozytury „M” Oddziału II Szt. NW., oprać. Tadeusz Dubicki, [w:] Wywiad i kontrwywiad wojskowy IIRP. Z działalności Oddziału IISG WP, t. IX, red. Tadeusz Dubicki, Wydawnictwo LTW, Łomianki 2019. Łukasik, W, Geografia na co dzień, „Świat: pismo tygodniowe ilustrowane poświę cone życiu społecznemu, literaturze i sztuce”, 8 V 1937, nr 19. MĘCLEWSKI, Alojzy, Przygwożdżone fałszerstwo, „Dziennik Bałtycki”, 1966, nr 143, s. 3. Nekrolog Stanisława Schimitzka, „Biuletyn Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce”, t. XXVII, 1977, s. 152-153. Nekrolog Stefana Włoszczewskiego, „Życie Warszawy”, 7 VI1984, nr 135. Halina Wierzyńska - o podróżach wojennych i emigracyjnych, oprać. Beata Dorosz, „Sztuka edycji”, 1/2017, s. 193-221. Pawiński, Adolf, Portugalia: listy z podróży, Gebethner i Wolff, Warszawa 1881. Pereira, Pedro Teotónio, Nacionalismo portugues, Comunidade Distrital, Coimbra 1967. Polska służba zagraniczna po 1 września 1939 r., red. Włodzimierz Adamkiewicz, Ju liusz Friedrich, Mieczysław Grabiński, Mieczysław Sędzielowski, Władysław GORZUCHOWSKI, 351 Józef Zaleski, Wydawnictwo Stowarzyszenia Pracowników Polskiej Służby Zagranicznej, London 1954. Polsko-brytyjska współpraca wywiadowcza podczas II wojny światowej, t. II: Wybór do kumentów, wybór i oprać. J.S. Ciechanowski, Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, Warszawa 2005. „Przegląd mody”, numery z lat 1927-1939. REYNOLD, Gonzague de, Ruch korporatywny w Portugalji, tłum. Władysław Sobański, „Przegląd Powszechny”, t. 210,1936, s. 163-184. Rocznik Służby Zagranicznej Rzeczypospolitej Polskiej według stanu na 1 kwietnia 1935 r„ Koło Rodziny Urzędniczej przy Ministerstwie Spraw Zagranicznych, Warszawa 1935. Rocznik Służby Zagranicznej Rzeczypospolitej Polskiej według stanu na 1 kwietnia 1936 r., Koło Rodziny Urzędniczej przy Ministerstwie Spraw Zagranicznych, Warszawa 1936. Rocznik Służby Zagranicznej Rzeczypospolitej Polskiej według stanu na 1 kwietnia 1937 r., Koło Rodziny Urzędniczej przy Ministerstwie Spraw Zagranicznych, Warszawa 1937. Rocznik Służby Zagranicznej Rzeczypospolitej Polskiej według stanu na 1 kwietnia 1938 r., Stowarzyszenie „Samopomoc Urzędników Polskiej Służby Zagranicznej”, Warszawa 1938. Rocznik Służby Zagranicznej Rzeczypospolitej Polskiej według stanu na 1 czerwca 1939 r., Stowarzyszenie „Samopomoc Urzędników Polskiej Służby Zagranicznej”, Warszawa 1939. ROYCEWICZ de, Wanda, Como os tres herois... (Fragmento autentico da guerra polacosovietica), „Foco. Revista mensal literäria e artistica”, VI1941, n° 1, s. 14-16. „S. B.” (pseud.), Pokłosie Pen-kongresu. Prawda o delegacji polskiej, „Kurier Polski”, 1937, R. 40, nr 220. Schimitzek, Stanislaw, Dom Kupca w Warszawie - kronika odbudowy domu przy ul. Oboźnej 8, lata 1947-1953, Warszawa 1954. (Wydano 55 egzemplarzy nume rowanych od 6 do 60). „SCYPION. (pseud.), Zielony karnawał w Lizbonie, „Świat: pismo tygodniowe ilustro wane poświęcone życiu społecznemu, literaturze i sztuce”, 20 VII1935, nr 29. Silva da, Fernando Emygdio, Odrodzeniefinansowe Portugalii, tłum. Wiktor Jaku bowski, Wydawnictwa Towarzystwa Ekonomicznego w Krakowie, t. 97., Kraków 1938. Skowroński, Tadeusz (publikacja pod pseud. „Tadeu Prus”), A Polonia Católica, „Vida”, livro V, V1941, ano IV, no 30, s. 14-16. 352 Stanisław, Kartka z pamiętnika. Lizbona 15 października 1940 r., „Ty godniowy przegląd literacki Koła Pisarzy z Polski”, R. 2,5 III 1942, nr 10. Tillinger, Eugen, The bridge ofHendaye: eyewitness account off the mass flight to Spain, „Aufbau”, 30 VIII1940. Tepa, Jerzy, Miasto umarłych, „Tygodniowy przegląd literacki Koła Pisarzy z Pol ski”, R. 2,111942, nrl. Tuwim, Julian, Listy do przyjaciół-pisarzy, oprać. Tadeusz Januszewski, Czytelnik, Warszawa 1979. WASSERMANÓWNA, M., Z fali cieplej na zimnq (z Adriatyku na Bałtyk), „Świat: pismo STRZETELSKI, tygodniowe ilustrowane poświęcone życiu społecznemu, literaturze i sztu ce”, 24 VII1937, nr 30. Wierzyński, Kazimierz, Wiersz z Rio de Janeiro, „Tygodniowy Przegląd Literacki Koła Pisarzy z Polski”, R. 2, 8 1 1942, nr 2. Wittlin, Józef, Listy, wstęp i oprać. Tadeusz Januszewski, Niezależna Oficyna Wydawnicza, Warszawa 1996. Włoszczewski, Stefan, A conferencia do Dr. Stefan Wloszczewski na Unido dos Gremios dos Lojistas de Coimbra, „Diärio de Coimbra”, domingo, 11 V1941, ano XI, no 3646. Włoszczewski, Stefan, A conferencia do Dr. Włoszczewski nos «Estudos Portugueses» do Porto (conciusäo), „Diärio de Coimbra”, domingo, 23II1941, ano XI, n° 3571. Włoszczewski, Stefan, Calamidade inqualificävel, „Diärio de Coimbra”, quarta-feira, 9 IV1941, ano XI, no 3615. Włoszczewski, Stefan, Centro de Formaęao Social, „Diärio de Coimbra”, quartafeira, 21V1941, ano XI, no 3656. Włoszczewski, Stefan, Impressöes dum estrangeiro acerca de Portugal de 1940. As qualidades afectivas da raęa, „Diärio de Coimbra”, quarta-feira, 8 11941, ano XI, no 3527. Włoszczewski, Stefan, Mogofores: essai historique, Gräfica de Coimbra, Coimbra 1940. Włoszczewski, Stefan, O diagnóstico da Ciencia Social sobre Portugal, „Diärio de Coimbra”, domingo, 23 III 1941, ano XI, no 3598. Włoszczewski, Stefan, Satanizm, bolszewizm, syjonizm, cywilizacja, W. Piekarniak, Warszawa 1920. „Z” (pseud.), Madame Curie, „Vida”, livro V, V1941, ano IV, no 30, s. 28. 353 3. Literatura dokumentu osobistego (dzienniki, wspomnienia, pamiętniki...) Babo, Alexandre, Recordaęoes de um caminheiro, Escritor, Lisboa 1993. Choromański, Michał, Memuary, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1976. Drymmer, Wiktor Tomir, W służbie Polsce. Wspomnienia żołnierza i państwowca z lat 1914-1947, WOW „Gryf” i IH PAN, Warszawa 1998; wyd. 2., poprawio ne i uzupełnione, opublikowane przez Wydawnictwo Arkadiusz Wingert, Warszawa 2014. Fiedler, Arkady, Wiek męski - zwycięski, Wydawnictwo Iskry, Warszawa 1976. Garcia Marquez, Gabriel, Vivir para contarla, Mondadori, Barcelona 2002. (Edycja pol.: Garcia Märquez, Gabriel, Życie jest opowieścią, tłum. Joanna Karasek, Agnieszka Rurarz, MUZA SA, Warszawa 2004). Gawroński, Jan, Moja misja w Wiedniu 1932-1938, PWN, Warszawa 1965. Gide, Andre, journal, 1889-1939, Gallimard, Paris 1939, Collection Bibliotheque de la Pleiade, n° 54 . (Wyd. pol.: Andre Gide, Dziennik, wybór, tłum, i objas nienia Joanna Guze, Wydawnictwo Krąg, Warszawa 1992). Gombrowicz, Witold, Dziennik 1953-1956, Instytut Literacki, Paris 1957. Gombrowicz, Witold, Dziennik 1957-1961, Instytut Literacki, Paris 1962. Gombrowicz, Witold, Dziennik 1961-1966. Operetka, Instytut Literacki, Paris 1966. Gombrowicz, Witold, Dziennik 1967-1969, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1992. GrabiaJałbrzykowski, Andrzej, Gawędy o krajach i ludziach, red. Janusz Gmitruk, Jerzy Mazurek, wydawcy: Instytut Studiów Iberyjskich i Iberoamerykańskich Uniwersytetu Warszawskiego oraz Muzeum Historii Polskiego Ru chu Ludowego, wyd. 3., uzupełnione i poprawione (wyd. 1. O tym i o owym. Opowiadania, nakł. autora, Buenos Aires 1989, wyd. 2. A la vera del camino, nakl. autora, Buenos Aires 1992), Warszawa 2006, «seria Biblioteka Iberyjska . Günther, Władysław, Pióropusz i szpada: lespomnienia ze służby zagranicznej, Księ garnia Polska, Paris 1963. Halski, Czesław, 6 lat. Perypetie wojenne, Caldra House Ltd., Sussex 1991. Halski, Czesław, Polskie Radio Lwów, Wydawnictwo LTW, Łomianki 2012 (wyd. 1: Oficyna Poetów i Malarzy, London 1985). Jackowski, Tadeusz Gustaw, W walce o polskość, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1972. Jędrzejowicz, Wacław, Wspomnienia, Ossolineum, Wrocław 1993. Jordan, Andre, Uma viagem pela vida, Almedina, Coimbra 2019. 354 Karski, Michal Szymon, Pamiętniki, oprać. Jakub Greloff, Wydawnictwo DiG, Warszawa 2017. Kateibach, Tadeusz, Spowiedź pokolenia, wydawnictwo „Jutro Pracy”, Lippstadt 1948; wyd. 2 z posłowiem Sławomira Cenckiewicza, Towarzystwo Przyjaciół Wilna i Grodna „Osobita”, Gdańsk 2001. Kosidowski, Jan, Zawód: fotoreporterzy, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1984. Lepecki, Mieczysław, Pamiętnik adiutanta Marszalka Piłsudskiego, Państwowe Wy dawnictwo Naukowe, Warszawa 1987. Lepecki, Mieczysław, Po bezdrożach Brazylii, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1962. Lepecki, Mieczysław, Warszawa - Lizbona - Rio de Janeiro, [w:] Wspomnienia o Julianie Tuwimie, red. Wanda Jedlicka, Marian Toporowski, Czytelnik, Warszawa 1963. Lepecki, Mieczysław, Z gwiazdy na gwiazdę - podróż z Brazylii do Polski, Iskry, Warszawa 1960. Lepecki, Mieczysław Bohdan, Z Marszalkiem Piłsudskim na Maderze, Główna Księ garnia Wojskowa, Warszawa 1931. Lipski, Józef, Diplomat in Berlin, 1933-1939; papers and memoirs ofJózef Lipski, Am bassador of Poland, red. Wacław Jędrzejewicz, Columbia University Press, London 1968. Lorentowicz, Irena, Oczarowania, Instytut Wydawniczy „PAX”, Warszawa 1972. Lorentowicz, Irena, Wspomnienie o Teresie, [w:] Mieczysław Szczuka, oprać. A. Stern, M. Berman, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1965. Lukasiewicz, Juliusz, Dyplomata w Paryżu, 1936-1939: wspomnienia i dokumenty Juliu sza Lukasiewicza, ambasadora Rzeczypospolitej Polskiej, Wyd. Polska Fundacja Kulturalna, London 1989. Meysztowicz, Jan, Czas przeszły dokonany. Wspomnienia ze służby w Ministerstwie Spraw Zagranicznych w latach 1932-1939, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1984. Morawski, Stanisław, W Peteburku 1827-1838. Wspomnienia pustelnika i koszałki kobiałki z 18 miedziodrukami, wydali A. Czartkowski i H. Mościcki, Wydaw nictwo Polskie, Poznań 1927. Nowak Cieplak, Tadeusz, W cieniu historii. Wspomnienia, Agencja Wydawnicza „Remix”, Olsztyn 2003. Ostrowska-Grabska, Halina, Brie ä brać 1848-1939, Państwowy Instytut Wydawni czy, Warszawa 1978. 355 Pobóg-Malinowski, Władysław, Na rumuńskim rozdrożu, „Kultura”, 1948, nr 7; nr 8; nr 9/10. Pobóg-Malinowski, Wladyslaw, Skoro nie szablq to piórem, „Kultura”, 1960, nr 5 (151). Pobóg-Malinowski, Wladyslaw, Z mojego okienka: fakty i wrażenia z lat 1939-1945. T. 1,1939-1940, oprać. Przemysław Marcin Żukowski, tłum. Justyna Jarmułowicz, Wydawnictwo LTW, Łomianki 2013. Raczyński, Edward, W sojuszniczym Londynie, Polish Research Centre, London 1960. Reis, Elżbieta, ...obyś żył w ciekawych czasach, [b.n.w.]. Warszawa 2002. Rousseau, Jean-Jacques, Wyznania, 1.1, tł. T. Boy-Żeleński, Warszawa 1930, Bibłioteka Boya . Samozwaniec, Magdalena, Maria i Magdalena, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1956. Schimitzek, Stanisław, Drogi i bezdroża minionej epoki. Wspomnienia z lat pracy w MSZ 1920-1939, Wydawnictwo Interpress, Warszawa 1976. Schimitzek, Stanisław, Na krawędzi Europy. Wspomnienia portugalskie 1939-1946, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1970. Skowroński, Tadeusz, Wojna polsko-niemiecka widziana z Brazylii 1939-1940, Polska Fundacja Kulturalna, London 1980. Słonimski, Antoni, Alfabet wspomnień, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warsza wa 1975. Sokolnicki, Henryk, In the service of Poland, wspomnienia przetłumaczone na jęz. ang. i powielone w mps w Helsinkach w 1973 r. Sokolnicki, Michał, Dziennik ankarski 1939-1943, Wyd. Gryf Publications, London 1965. Sokolnicki, Michał, Dziennik ankarski 1943-1946, z przedmową E. Raczyńskiego, Wyd. Veritas Found. Publ. Centre, London 1974. Szembek, Jan, Diariusz i teki Jana Szembeka: (1935-1945). T. 1, Wprowadzenie i doku mentacja do lat 1933-1934, diariusz Jana Szembeka za rok 1935, oprać. Tytus Komarnicki, Polish Research Centre, London 1964. Szembek, Jan, Diariusz i teki Jana Szembeka (1935-1945). T. 2, Uzupełnienia do doku mentacji tomu pierwszego, diariusz Jana Szembeka za rok 1936, dokumentacja za rok 1936, oprać. Tytus Komarnicki, Polish Research Centre, London 1965. Szembek, Jan, Diariusz i teki Jana Szembeka (1935-1945). T. 3, Dokumentacja za I-III 1937 r., diariusz Jana Szembeka za rok 1937, dokumentacja do diariusza za rok 1937, oprać. Tytus Komarnicki, The Polish Institute and Sikorski Museum, London 1969. 356 Szembek, Jan, Diariusz i teki Jana Szembeka (1935-1945). T. 4, Diariusz i dokumentacja za rok 1938, diariusz i dokumentacja za rok 1939, oprać. Józef Zarański, The Polish Institute and Sikorski Museum, London 1972. Szembek, Jan, Diariusz. Wrzesień -grodzień 1939, red. naukowa Bogdan Grzeloński, Instytut Wydawniczy Pax, Warszawa 1989. Wittlin Lipton, Elżbieta, Z dnia na dzień. Reportaż z modq w tle z czasów zawieruchy, Towarzystwo Przyjaciół Archiwum Emigracji, Toruń 2012. Wloszczewski, Stefan, Na przełomie dwóch epok, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1974. Wodzicki, Roman, Wspomnienia: Gdańsk - Warszawa - Berlin, 1928-1939, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1972. Wysocki, Alfred, Tajemnice dyplomatycznego sejjv, Książka i Wiedza, Warszawa 1974. Zabiełło, Stanisław, Na posterunku we Francji, Instytut Wydawniczy PAX, Warsza wa 1967. Zieleniewski, Tadeusz, Gawędy legionowe. 3 Dywizja Piechoty we Francji, wstęp i oprać, naukowe: Janusz Gmitruk, Jerzy Mazurek, Oficyna Wydawnicza ASPRA-JRi Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego, Warszawa 2006. 4. Beletrystyka i poezja Barrett-Browning, Elisabeth, Sonette aus dem Portugiesischen, tłum. Rainer Maria Rilke, [w:] Rilke, Rainer Maria, Gesammelte Werke, t. VI., Leipzig Insel, Le ipzig 1930, s. 13. Barrett-Browning, Elisabeth, Sonety, tłum. Zofia Reutt-Witkowska, Instytut Wy dawniczy „Bibljoteka Polska”, Warszawa 1924. Barrett-Browning, Elisabeth, Sonnets from the Portuguese, GP PVTNAM’S SONS, New York 1902. Łobodowski, Józef, Uczta zadżumionych, nakładem subskrybentów i autora, Paris 1954. Pawlikowska, Maria, Lizbona, „Wiadomości Literackie”, 1931, nr 27, s. 4. Remarque, Erich Maria, Noc w Lizbonie, tłum. Grzegorz Dziamski, Rebis, Poznań 2010. Szymborska, Wisława, Wiersze wybrane, red. Ryszard Krynicki, Wydawnictwo a5, Kraków 2012 (wydanie nowe, uzupełnione; wydanie pierwsze ukazało się w V 2000 r.), Biblioteka poetycka Wydawnictwa a5, t. 36 . Wierzyński, Kaźmierz, Róża wiatrów, Wydawnictwo „W drodze”,Jerozolima 1944. 357 5. Eseje, felietony, recenzje, reportaże, wywiady, wzmianki prasowe Barberia, Jose Luis, Los ninos que Hitler robó, „El Pais”, 11V 2008. Barczewska, Zofia, Wybory pamięci (wywiad z dr. hab. prof. UW Andrzejem Julia nem Hankalą), „Charaktery”, nr 8/2013. Correia, Alexandra, Para um pequeno empreendimento, ninguem te dava um tostäo. Mas sefalarmos em milhöes, ai aparece o dinheiro, „Visäo”, 18 IV 2019. Danilewicz Zielińska, Maria, Polonica portugalskie, Biblioteka „Więzi”, Warszawa 2005. Ferro, Antonio, Dyktator współczesnej Portugalji. Salazar, tłum, i przypisami opatrzy! dr Edward Boye, Instytut Wydawniczy Biblioteka Polska, Warszawa 1936. Fiedler, Arkady, Jutro na Madagaskar!, Towarzystwo Wydawnicze „Rój”, Warszawa 1939. Giertych, Jędrzej, Hiszpania bohaterska, Ossolineum, Warszawa 1937. Gorczyńska, Renata, Jestem z Wilna i inne adresy, Wydawnictwo Krakowskie, Kra ków 2003. Gralak, Anna, Wzgórze xespomnien, „Charaktery”, nr 2/2016. Grydzewski, Mieczysław, Obiit poeta, „Wiadomości , R. 8, nr 22 (374). Jażdżewski, Wojciech, Rada Polonii Amerykańskiej w świetle akt z 1.1938-1973 (Ar chiwalne zbiory chicagowskiego Muzeum Polskiego w Ameryce), „Dziennik Związkowy”, 4 XI2008. Kapus ciński, Ryszard, Ten Inny, Wydawnictwo Znak, Kraków 2007, Wykłady In stytutu Nauk o Człowieku w Wiedniu . Kennedy, Charles Stuart, Rey, Nicholas Andrew, Interview with Nicholas A. Rey, 5IX 2002, Library of Congress, Association for Diplomatie Studies and Training Foreign Affairs Oral History Project, www.loc.gov/item/mfdipbib000969/. Klementowska, Izabela, Dni, w któłych osiwiał konsul Mendes, „Gazeta Wyborcza” / Duży Format, 5 I 2012. Klementowska, Izabela, Samotność Portugalczyka, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2014. Kowalski, Waldemar, Na krańcu Europy. Zapomniany wojenny exodus Polaków, „Kombatant. Biuletyn Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjono wanych”, 2015, nr 6 (294). Lepecki, Mieczysław, Madagaskar: kraj, ludzie, kolonizacja, Towarzystwo Wydaw nicze „Rój”, Warszawa 1938. Lipczak, Aleksandra, Adres Wandy za 400franków, „Wysokie Obcasy”, 26 VI 2010. 358 Łączkowski, Bohdan, Zachodnia brama świata, Nasza Księgarnia sp. akc. Związku Nauczycielstwa Polskiego, Warszawa 1939. md. (pseud.), Czerniewice. Za bicie Polaków, „Gazeta Kujawska”, R. 1, nr 183,14/ 15 VIII 1946. Nowak Arczewski, Andrzej, My z pałacu, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 2014. Nowakowski, Zygmunt, Lajkonik na wygnaniu. Felietonów sto i jeden, 1950-1962, Nakładem Komitetu Obchodujubileuszowego Zygmunta Nowakowskiego, London 1963. Nowakowski, Zygmunt, Przypadkowy historyk, „Wiadomości”, 9 VI1957, R. 12, nr 23 (584). Pavao dos Santos, Vitor, Amalia Rodrigues. Najsłynniejsza śpiewaczka fado, tłum. Grażyna Jadwiszczak, Prószyński Media Sp. z o.o., Warszawa 2009. Pankiewicz, Michał, Wojna o Madagaskar, „Gazeta Polska”, 4 IV 1938, nr 93. Paźniewski, Włodzimierz, Fado o moim życiu. Rozmowy z Włodzimierzem Paźniewskim [Marii Danilewicz Zielińskiej - przyp. AP], Biblioteka Uniwersytecka (Uniwersytet Mikołaja Kopernika), Toruń 2000. Rodak, Paweł, Pismo, książka, lektura. Rozmowy: Le Goff, Chartier, Hebrard, Fabre, Lejeune, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2009, communicare: historia i kultura , seria pod red. naukową Andrzeja Mencwela. Stopa, Zofia, Wywiad z Juliuszem Karskim (nagranie), Archiwum Historii Mówionej Domu Spotkań z Historią, projekt „Zapomniani świadkowie XX wieku”, sygn. nagrania: AHM_2505, czas nagrania: 02h 50min, Warszawa 19 X/25 X 2011, nagranie do odsłuchania w Domu Spotkań z Historią przy ul. Ka rowej 20 w Warszawie. Trzebińskie historie, zebrali i oprać. Andrzej Kostka i Jolanta Piskorz, MiejskoGminny Ośrodek Kultury Sportu i Rekreacji, Trzebinia 2008. Vitorino, Marta, Entrevista a Pedro Nuno de Sousa Mendes, „Magazine Domingo”, 23 I 2005, (www.aristidesdesousamendes.com/zpedronuno.htm). Ważyńska, Agnieszka, Wystawa Polacy w Portugalii w latach 1940-1945, „Kombatant. Biuletyn Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych ”, 2011, nr 12 (252). Wielgosz, Ewa, Podróże (sentymentalne)/ wywiad z E. Wittlin Lipton, Madryt 6 III 2013 i Rzeszów 24 V 2014, „Fraza. Poezja, proza, esej”, 2014, nr 4 (86). Wielowieyska, Grażyna, Moja Brazylia (reportaż - rozmowa z Elżbietą Reis), Pol skie Radio Bis, 19 VII2001. Wittlin, Józef, Orfeusz w piekle XX wieku, posł. Jan Zieliński, Wydawnictwo Lite rackie, Kraków 2000. 359 Woclaw, Wojciech S., Mój ojciec żył pisaniem, ono go pochłaniało/ wywiad z E. Wittlin Lipton, [w:] Etapy Józefa Wittlina, red. Wojciech Ligęza, Wojciech S. Woclaw, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2014. Zawistowski, Andrzej, Jak to z książką w PRL było. Cenzura, kontrola, monopol pań stwa, „Rzeczpospolita”, 24 II 2017. 6. Wystawy, foldery, katalogi i albumy A Biblioteca de Samuel Schwarz, espelho de urna vida. Católogo da Exposięao, Lizbo na, Assembleia da Republica, 18 IV-22 V 2018, kuratorzy: Amelia Aguiar Andrade, Francisco Caramelo, Faculdade de Ciencias Sociais e Humanas, Universidade Nova de Lisboa, Lisboa 2018. Ciechanowski,Jan Stanislaw, Exilados, politicos e diplomatas em tempos dificeis, tlum. Teresa Fernandes Swiatkiewicz, koncepcja i oprac.: Jan Stanislaw Ciecha nowski, Espaęo Memória dos Exilios, Ambasada Republiki Francuskiej w Portugalii i Ambasada Wielkiego Księstwa Luksemburga w Portugalii, Camara Municipal de Cascais i Ambasada RP w Portugalii, Cascais 2012. Ciechanowski,Jan Stanislaw, Portugalia, dziękujemy! Polscy uchodźcy cywilni i icojskowi na zachodnim krańcu Europy w latach 1940-1945 (port. Portugal, obrigado! Os refugiados polacos, civis e militares, nos confins da Europa Ocidental nos anos de 1940-1945, ang. Thank You, Portugal! Polish civilian and military refugees at the western extremity of Europe in the years 1940-1945), Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych, Oficyna Wydawnicza RYTM, Warszawa 2015. Klub Okrągłego Stołu. Kraków 1922-1932, Kraków ok. 1932, album bez paginacji. Lissabon 1933-1945. Fluchtstation am Rande Europas, eine Dokumentationsausstel lung des Goethe-Instituts, Lissabon, 9. Oktober-30. November 1997 im Museumjudengasse, Frankfurt am Main (Lisboa 1933-1945. Ponto de refügio na orla da Europa, uma exposięao documental do Goethe-Institut, Lisboa, 9 de outubro-30 de novembro 1997 no Museumjudengasse, Frankfurt am Main), oprac. (wystawa): Christa Heinrich, Merete Vargas, Hans Winterberg; oprac. (katalog do wystawy): Christa Heinrich, Hans Winterberg, Barb Kirkämm, Goethe-Institut München, Jüdisches Museum Frankfurt am Main, Gesellschaft Portugal-Frankfurt 97. Legado do Exilio (1933-1945) - Como refugiados da Segunda Guerra Mundial contribuiram para o Brasil - wystawa zorganizowana przez Konsulat Generalny 360 Brazylii w Genewie we współpracy z Domem Stefana Zweiga w Petropolis, prezentowana w Genewie w okresie 17 VII-30 IX 2020. Magalhaes Ramalho, Margarida, Vilar Formoso - Fronteira da Paz, Camara Muni cipal de Almeida, Almeida 2014. Malarstwo i rysunek Wandy Ostrowskiej (1895-1951) ze zbiorów Beaty OstrowskiejHarris, wystawa prezentowana w okresie 22 VI-23 IX 2012 w Muzeum Regionalnym w Siedlcach, kurator: Halina Budziszewska. Polacy w Portugalii w latach 1940-1945, wystawa przygotowana przez Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych Rzeczypospolitej Polskiej, partnerzy: Ambasada RP w Lizbonie, Ambasada Portugalii w Warszawie, NAC, BN, koncepcja merytoryczna i scenariusz wystawy: Jan Stanisław Cie chanowski, koncepcja plastyczna, projekt graficzny i skład: FELIS FIDELIS Katarzyna Dinwebel, Jacek Kotela, Warszawa 2011. Polonia 1939-1947. O preęo da honra, Os polacos em Portugal nos anos de 1940-1945 oraz Setembro 1939. A defesa de Varsövia - wystawy dot. Polski i Polaków w okresie II wojny światowej zaprezentowane w Vilar Formoso, 18 V 2019 r., przy współudziale Ambasady RP. Ślizińska, Milada, Turowski, Andrzej, Teresa Żarnowerówna 1897-1949: artystka końca utopii, Muzeum Sztuki, Łódź 2014. Vieira, Joaquim, Fotobiografias Seculo XX - Antonio de Oliveira Salazar, Temas e Debates - Actividades Editorials, Lda., Lisboa 2004. 7. Filmy Fabularne: Aristides de Sousa Mendes, o Consul de Bordeus, reż. Joäo Correa, Francisco Manso, Portugalia 2011. Querido Embaixador, reż. Luiz Fernando Goulart, Brazylia 2017. Twarz, reż. Małgorzata Szumowska, Polska 2018. Dokumentalne: Alina Perlowagora-Szumlewicz: da Polonia äsgrandes endemias brasileiras, reż. Marina Saraiva, Brazylia 2018. 361 Antes da PIDE, reż. Jacinto Godinho, RTP, Portugalia 2007. Karski i władcy ludzkości (Karski and the Lords of Humanity), reż. Sławomir Grünberg, Polska, USA 2015. Meet the Humans, reż. Michael Mosley, BBC Earth, Wielka Brytania 2017, Being Human . W Polsce program emitowany pod tytułem Laboratorium ludzkich zachowań, BBC Earth, 1. ode. serii wyemitowany 13 VI2017. Mocidade vitoriosa, Secęao de Cinema do SPN, zdjęcia Octavio Bobone, 28 V 1939 r. Sqdy przesądy - w powiększeniu, ode. poświęcony Z. Nowakowskiemu, TVP, reż. Jarosław Rybicki, Polska 2019. Refugiados estrangeiros em Portugal, reż. George Rony, 1940. Sem coragem näo sefaz a historia: Emidio Santana, RTP1, Cinequipa, Portugalia, 21 II1975, «er e Pensar . Teresa Żarnower. Przewodnik po sztuce, reż.: Aleksandra Panisko, Zbigniew Libera, Polska 2014. Visita Guiada a Vilar Formoso - Fronteira da Paz (II Guerra Mundial) - Portugal, prezentacja: Paula Moura Pinheiro, zaproszona: Margarida de Magalhaes Ramalho, emisja: RTP2,14 V 2018. Wyjście w Polskę, reż. Honorata Martin, Polska 2013. 362 BIBLIOGRAFIA ZAŁĄCZNIKOWA 1. Monografie, rozprawy, opracowania Adamczyk, Arkadiusz, Bogusław Miedziński (1891-1972). Biografia polityczna, Wy dawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2001. Afonso, Rui, Injustięa. O caso Sousa Mendes, Editorial Caminho, Alfragide 1990. Afonso, Rui, Um homem bom. Aristides de Sousa Mendes o “Wallenberg Portugues”, Editorial Caminho, Alfragide 1995. Autorytaryzmy iberyjskie - Hiszpania Franco i Portugalia Salazara, red. naukowa Bohdan Szklarski, Maciej Słęcki, Collegium Civitas Press, Warszawa 2010, Studia i Analizy Collegium Civitas; t. 10». Bartyzel, Jacek, „ Umierać, ale powoli!” O monarchistycznej i katolickiej kontrrewolucji 1815-2000, wyd. 2., poprawione i uzupełnione, Arcana, Kraków 2006, Arcana Historii . Batowski, Henryk, Polska dyplomacja na obczyźnie 1939-1941, Wydawnictwo Lite rackie, Kraków 1991. Bogdan, Franciszek, Ksiądz Wojciech Turowski, pallotyn, Editions Notre Familie, Paris 1963. Braga da Cruz, Manuel, As origens da Democracia Crista e o Salazarismo, Editorial Presenęa, Lisboa 1988. Burszta, Wojciech Józef, Antropologia kultury. Tematy, teorie, interpretacje, Wydaw nictwo Zysk i S-ka, Poznań 1998. Calvet, Josep, Las montahas de la liberdad. El paso de refugiados por los Pirineos du rante la Segunda Guerra Mundial 1939-1944, Alianza Editorial, Madrid 2008. Cenckiewicz, Sławomir, Tadeusz Katelbach (1897-1977): biografia polityczna, Wy dawnictwo LTW: Towarzystwo Przyjaciół Instytutów Józefa Piłsudskiego Zagranicą, Warszawa 2005, «Biblioteka „Niepodległości”, 1.1. . Chojnacki, Paweł, Reemigrejtan: kiedy Zygmunt Nowakowski wróci wreszcie do Kra kowa?!, Wydawnictwo Libron, Kraków 2019. Ciechanowski, Jan Stanisław, Czarna legenda Mirandy. Polacy w hiszpańskim obozie internowania w Miranda de Ebro 1940-1945,1.1, Oficyna Wydawnicza RYTM, Warszawa 2019. Ciechanowski, Jan Stanisław, Podwójna gra. Rzeczpospolita Polska wobec hiszpańskiej wojny domowej 1936-1939, Fundacja „Historia i Kultura”, Warszawa 2014. 363 Conceięao Ribeiro, Maria da, A Policia Politica no Estado Novo (1926-1945), Estampa, Lisboa 1995, Histórias de Portugal, 1.17 . Czermińska, Małgorzata, Autobiografia i powieść czyli pisarz i jego postacie, Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1987. Czermińska, Małgorzata, Autobiograficzny trójkąt - świadectwo, wyznanie i wyzwanie, Universitas, Kraków 2000. Danilewicz Zielińska, Maria, Szkice o literaturze emigracyjnej, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1992. Dąbrowski, Mieczysław, Swój/ obcy/ inny. Z problemów interferencji i komunikacji interkulturowej, Świat Literacki, Izabelin 2001. Eco, Umberto, Dzieło otwarte. Forma i nieokreśloność w poetykach współczesnych, wyd. 3., poprawione i uzupełnione, Wydawnictwo W.A.B., Warszawa 2008. Flunser Pimentel, Irene, A Historia da Pide, Circulo de Leitores, Lisboa 2007. Flunser Pimentel, Irene, Espiöes em Portugal durante a II Guerra Mundial, A Esfera dos Livros, Lisboa 2013. Flunser Pimentel, Irene, Judeus em Portugal durante a II Guerra Mundial. Em fuga de Hitler e do Holocausto, A Esfera dos Livros, Lisboa 2006. Flunser Pimentel, Irene, Mocidade Portuguesa Feminina, A Esfera dos Livros, Lisboa 2007. Flunser Pimentel, Irene, Magalhaes Ramalho, Margarida, O comboio do Luxemburgo. Os refugiados judeus que Portugal ndo salvou em 1940, A Esfera dos Livros, Lisboa 2016. Futscher Pereira, Bernardo, A diplomacia de Salazar (1932-1949), Publicaęóes Dom Quixote, Alfragide-Portugal 2012. Geertz, Clifford, Zastane światło. Antropologiczne refleksje na tematy filozoficzne, Wydawnictwo Universitas, Kraków 2003. Głowiński, Michał, Gry powieściowe. Szkice z teorii i historii form narracyjnych, Pań stwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1973. Greenblatt, Stephen, Poetyka kulturowa. Pisma wybrane, red. i wstęp Krystyna Kujawińska-Courtney, „Universitas”, Kraków 2006, «Horyzonty Nowo czesności; t. 53 . Grzybowski, Adam, Tebinka, Jacek, Na wolność przez Lizbonę. Ostatnie okręty polskich nadziei, IPN, Warszawa 2018. Halbrook, Stephen P., Szwajcaria i naziści. Jak alpejska republika przetrwała w cieniu III Rzeszy, tł. Tomasz Fiedorek, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 2015. Historia dyplomacji polskiej, t. IV: 1918-1939, red. Piotr Kossowski, Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1995; t. V: 1939-1945, red. Waldemar Michowicz, Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999. 364 Iggers, Georg G., Historiografia XX wieku. Przegląd kierunków badawczych, tłum. Agnieszka Gadzała, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2010. Jauss, Hans Robert, Historia literatury jako prowokacja, tłum. Małgorzata Lukasie wicz, Wydawnictwo IBL, Warszawa 1999. Kahneman, Daniel, Thinking, Fast and Slow, Farrar, Straus and Giroux, Nowyjork 2011. Wydanie polskie: Pułapki myślenia. O myśleniu szybkim i wolnym, tłum. Piotr Szymczak, Media Rodzina, Poznań 2012. Kildea, Paul, Chopin’s Piano. A Journey Through Romanticism, wyd. 2, Penguin Books, London 2019. Kołakowski, Leszek, Kultura i fetysze. Eseje, wyd. 2., Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000. Koper, Sławomir, Polskie piekiełko. Obrazy z życia elit emigracyjnych 1939-1945, Bel lona, Warszawa 2012. Lejeune, Philippe, Wariacje na temat pewnego paktu. O autobiografii, red. Regina Lubas -Bartoszyńska, tłum. Wincenty Grajewski, Stanisław Jaworski, Aleksander Labuda, Regina Lubas-Bartoszyńska, TAiWPN Universitas, Kraków 2001, Horyzonty nowoczesności: teoria - literatura - kultura, 1.16 . Liedtke, Antoni, Wojenne losy biskupa chełmińskiego Stanislawa Wojciecha Okoniew skiego 1939-1944, Kuria Biskupia Pelplin, Pelplin 1983. Lochery, Neill, Lisbon: War in the Shadows of the City of Light, 1939-1945, Public Affairs, Nowyjork 2011. Lochery, Neill, Lizbona. Miasto Światła w cieniu wojny 1939-1945, tłum. Arkadiusz Bugaj, Czytelnik, Warszawa 2015. Lubas-Bartoszyńska, Regina, Style wypowiedzi pamiętnikarskiej, Wydawnictwo Naukowe, Kraków 1983. Kossowski, Piotr, Dyplomacja Drugiej Rzeczypospolitej, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 1992. Magalhaes Ramalho, Margarida, Lisboa urna Cidade em Tempo de Guerra, Imprensa Nacional-Casa da Moeda, Lisboa 2005. Mazurek, Jerzy, Piórem i czynem. Kazimierz Warchałowski (1872-1943) - pionier osadnictwa polskiego w Brazylii i Peru, Biblioteka Iberyjska, Warszawa 2013. Nicieja, Stanisław Sławomir, Z Kijowa na Piccadilly. Wokół biografii Tadeusza Zabłockiego-Gwasza, Wydawnictwo Helionia, Opole 1993. Ninhos, Claudia, Portugal e os Nazis. Histórias e Segredos de uma Alianęa, A Estera dos Livros, Lisboa 2017. Ninhos, Claudia, Fłunser Pimentel, Irene, Salazar, Portugal e o Holocausto, Temas e Debates, Lisboa 2013. 365 Nunes Aveläs, Joäo Paulo, 0 Estado Novo e o Volfrämio (1933-1947). Actividade mineira, «Grande Depressäo» e Segunda Guerra Mundial, Imprensa da Universidade de Coimbra, Coimbra 2010. Oliveira Marques de, Antonio Henrique, Historia Portugalii, t. II (XVII-XX w.), th Wojciech Chabasiński, PWN, Warszawa 1987. Oliveira Salazar, Antonio, Rewolucja pokojowa, wstęp i tłum. Zdzisław Grabski, Ver bum, Warszawa 1939 (a także: wydawnictwo PROHIBITA, Warszawa 2013). Panecki, Tadeusz, Polonia zachodnioeuropejska w planach Rządu RP na emigracji (1940-1944) - Akcja Kontynentalna, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1986. Piasecki, Waldemar, Jan Karski. Jedno życie. Kompletna historia, 1.1,1914-1939: Ma dagaskar, Wydawnictwo Insignis, Kraków 2015. Piskorski, Jan M., Wygnańcy. Przesiedlenia i uchodźcy w dwudziestowiecznej Europie, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2010. Piszczkowski, Tadeusz, Między Lizboną a Londynem. Z sekretów dyplomacji polskiej w czasie drugiej wojny światowej, Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikor skiego, London 1979 r. Pluta, Aleksandra, Ten piekielny polski akcent. Ziembiński na brazylijskiej scenie, Mu zeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego oraz Instytut Studiów Iberyjskich i Iberoamerykańskich UW, Warszawa 2015. Poinsard, Leon, Portugal Ignorado, Magalhäes Moniz Lda„ Porto 1912. Pragier, Adam, Cele wojenne Polski, Wyd. Książnica Polska, Glasgow 1944; Oddział Kultury i Prasy 2 Korpusu, Biblioteka Orla Białego, Włochy 1945. Wydanie port.: Objectivos de paz da Polonia, wstęp i tłum. Guilherme de Ayala Mon teiro, Livraria Civilizacao-Editora, Porto 1945. Ricoeur, Paul, Pamięć, historia, zapomnienie, tłum. Janusz Margański, Universitas, Kraków 2006. Saraivajose Hermano, Historia concisa de Portugal, Publicaęoes Europa-America, Lisboa 1978. Saraiva, Jose Hermano, Krótka historia Portugalii, tłum. Ewa Łukaszyk, Universitas, Kraków 2000. Schimitzek, Stanisław, Przeciwko fałszerstwom, Zachodnia Agencja Prasowa, War szawa 1966. Sieradzka, Anna, Moda w przedwojennej Polsce: codzienna, sportowa, wieczorowa, ślubna, dziecięca, bielizna, Dom Wydawniczy PWN, Warszawa 2013. Skarga, Barbara, Ślad i obecność, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002. Skóra, Wojciech, Działalność gdańskiej ekspozytuiy polskiego wywiadu wojskowe go w latach 1920-1930 (Pomorze Zachodnie, Prusy Wschodnie i Wolne Miasto Gdańsk), Wydawnictwo Rys, Poznań 2011. 366 Telo, Antonio Jose, Portugal na Segunda Guerra (1941-1945), 1.1,2, Vega, Lisboa 1991, «Documenta Historical Telo, Antonio Jose, Propaganda e Guerra Secreta em Portugal (1939-45), perspectivas realidades, Lisboa 1990. Tischner, Józef, Filozofia dramatu, Wydawnictwo Znak, Kraków 2012. Tischner, Józef, Inny. Eseje o spotkaniu, Wydawnictwo Znak, Kraków 2017. Urbanek, Mariusz, Tuwim, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 2004. Urbanek, Mariusz, Tuwim: wylękniony bluźnierca, Wydawnictwo Iskry, Warszawa 2013. Wituch, Tomasz, Historia Portugalii w XX wieku, Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku, Pułtusk 2000. Włoszczewski, Stefan, Polonia amerykańska, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1971. Wojtowicz, Jerzy, Historia Szwajcarii, wyd. 2, uzup. i popr., Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1989. Zacharski, Marian, Krwawiąca granica. Kulisy wywiadu IIRP Mariana Zacharskiego, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 2014. 2. Artykuły naukowe Ajnenkiel, Andrzej, Prawne aspekty zjawiska jeniectwa i internowania (do II wojny światowej), [w:] Internowanie żołnierzy polskich w latach II wojny światowej, red. nauk. Tadeusz Dubicki, Tadeusz Panecki, Wydawnictwo Instytutu Tarnogórskiego i Muzeum, Tarnowskie Góry 2004. Alves, Vera, Faria, Selma, Refugiados da Segunda Guerra Mundial em Portugal, „Sa piens: Historia, Património e Arqueologia , XII2010, n° 3/4. Bagieński, Witold, Aleksandra Eadosia kręta droga do PRL, „Pamięć i Sprawiedli wość”, 2019, nr 1(33). Bankowicz, Marek, Autorytaryzm Antonio Salazara, [w:] Myśl i polityka: księga pa miątkowa dedykowana profesorowi Jackowi Marii Majchrowskiemu, t. 2, red. naukowa Bogdan Szlachta, Krakowskie Towarzystwo Edukacyjne - Oficyna Wydawnicza AFM, Kraków 2011. Bogdan, Franciszek, Rola ks. Wojciecha Turowskiego w kościelnej akcji niesienia pomocy uchodźcom w czasie II wojny światowej. Lizbona 1940-1945, „Studia Polonijne, t. 4,1981. Candeias, Antonio, Simóes, Eduarda, Alfabetizaędo e escola em Portugal no seculo XX: Censos Nacionais e estudos de caso, „Anälise Psicológica”, 1999,1 (XVII). 367 Ciechanowski, Jan Stanislaw, Bohaterowie polskiego uywiadu w II wojnie światowej. Ppłk. dypl. Jan Kowalewski (1892-1965), [w:] Wywiad i kontrwywiad wojskowy IIRP. Z działalności Oddziału II SG WP, t. V, red. Tadeusz Dubicki, Wydaw nictwo LTW, Łomianki 2015. Ciechanowski, Jan Stanislaw, Działalność terenowych placówek polskich służb wywia dowczych. Ameryka Północna i Południowa, [w:] Polsko-brytyjska współpraca wy wiadowcza podczas II wojny światowej, 1.1: Ustałenia Polsko-Brytyjskiej Komisji Historycznej, red. Tadeusz Dubicki, Daria Nałęcz, Tessa Stirling, Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, Warszawa 2004. Ciechanowski, Jan Stanislaw, Działalność terenowych placówek polskich służb wywia dowczych. Półwysep Iberyjski, [w:] Polsko-brytyjska współpraca urywiadowcza podczas II wojny światowej, 1.1: Ustalenia Polsko-Br) tyjskiej Komisji Historycz nej, red. Tadeusz Dubicki, Daria Nałęcz, Tessa Stirling, Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, Warszawa 2004. Ciechanowski, Jan Stanisław, El reconocimiento por Espana del Gobierno de la Repńblica de Polonia en el exilio durante los anos 1945-1968. Historia de un mito, [w:] Spain - India - Russia. Centres, Borderlands, and Peripheries of Civilisations. Anniversary Book Dedicated to Professor Jan Kieniewicz on His 80th Birthday, red. Jan Stanislaw Ciechanowski, Cristina Gonzalez Caizän, Wydział „Artes Liberales” UW, Wydawnistwo Naukowe Sub Lupa, Warszawa 2018. Ciechanowski, Jan Stanislaw, Os servicos secretos polacos em Portugal durante a Segunda Guerra Mundial, tłum. Teresa Fernandes Swiatkiewicz, „Revista Letras Com Vida - Literatura, Cultura e Arte”, 2012, nr 5, (Revista do Centro de Literaturas e Culturas Lusófonas e Europeias da Faculdade de Letras da Universidade de Lisboa). Ciechanowski, Jan Stanislaw, Polski wywiad wojskowy w Portugalii podczas drugiej woj ny światowej, [w:] Wywiad i kontrwywiad wojskowy IIRP.Z działalności Oddziału II SG WP, t. II, red. Tadeusz Dubicki, Wydawnictwo LTW, Łomianki 2012. Ciechanowski, Jan Stanisław, Wyiviad polski w Ameryce Północnej i Południowej w czasie II wojny światowej, „Zeszyty historyczne: Si vis pacem, para bellum. Bezpieczeństwo i polityka Polski”, 1.12,2013. Czarnecki, Krzysztof, Źródła, geneza i istota doktryny salazaryzmu w Portugalii w XX wieku, „Civitas Hominibus: rocznik filozoficzno-społeczny , 2015, nr 10. Czermińska, Małgorzata, O autobiografii i autobiograficzności, [w:] Autobiografia, red. Małgorzata Czermińska, Wydawnictwo Słowo/Obraz Terytoria, Gdańsk 2009, Tematy Teoretycznoliterackie: archiwum przekładów „Pamiętnika Literackiego”, t. 9 . 368 Degler, Janusz, 151 dni z życia Stanislawa Ignacego Witkiewicza w świetle jego listów, „Odra”, 2001, nr 2. Dubicki, Tadeusz, Zagadnienie internowania żołnierzy polskich w latach II wojny światowej w ujęciu komparatystycznym, [w:] Internowanie żołnierzy polskich w latach II wojny światowej, red. nauk. Tadeusz Dubicki, Tadeusz Panecki, Wydawnictwo Instytutu Tarnogórskiego i Muzeum, Tarnowskie Góry 2004. Flunser Pimentel, Irene, Turismo foręado na Costa do Sol durante a Segunda Guerra Mundial, [w:] Cascais 650 anos: território, historia, memória, 1364-2014, red. Joao Miguel Henriques, Camara Municipal de Cascais, Cascais 2014. Gusdorf, Georges, Conditions et limites de I’autobiographie, [w:] Formen der Selbstdar stellung. Analekten zu einer Geschichte des literarischen Selbstportraits. Festgabe für Fritz Neubert zum 70. Geburtstag mit Boucher und einem Briefe von Jean Cocteau, wydawcy: Günter Reichenkron, Erich Haase, Berlin 1956. Wyd. pol.: GUSDORF, Georges, Warunki i ograniczenia autobiografii, tlum. Janusz Bar czynski, [w:] „Pamiętnik Literacki”, t. LXX, 1979, z. 1, oraz [w:] Autobiografia, red. Małgorzata Czermińska, Wydawnictwo Slowo/Obraz Terytoria, Gdańsk 2009, Tematy Teoretycznoliterackie: archiwum przekładów „Pamiętnika Literackiego”, t. 9 . Heck, Dorota, Wokół nowego historycyzmu, „Pamiętnik Literacki: czasopismo kwar talne poświęcone historii i krytyce literatury polskiej”, 1997, nr 88/2. Hryniewicz, Janusz T, Imigracja i wielokulturowość w warunkach dużego dystansu kulturowego, „Studia Regionalne i Lokalne”, 2011, nr 3(45). Kaczorowski, Bartosz, Viriatos. Portugalscy żołnierze generała Franco, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica , 2016, nr 97. Kawęcki, Krzysztof, Czy dyktatura prof. Salazara była Rządami Prawa?, „Pro Fide Rege et Lege”, 1993, nr 1 (15). Kolodziejczyk, Arkadiusz, Aleksander Ladoś (1S91-1963) - działacz niepodległościowy, dyplomata, ludowiec, „Roczniki Dziejów Ruchu Ludowego”, 2000, nr 31. Krzych, Bartłomiej K., Epifania twarzy u Emmanuela Levinasa. Lektura „Całości i nie skończoności’’, [w:] Homo Culturalis - szkice z filozofii kultury, red. Filip Polakow ski, Kamil Maciąg, Wydawnictwo Naukowe TYGIEL sp. z o.o., Lublin 2017. Laney, Cara, Wade, Kimberley A., Time to rewrite your autobiography?, „The Psy chologist”, t. 21,2008, nr 7. Levinas Emmanuel, Nemo Philippe, Twarz, tłum. Tadeusz Gadacz, [w:] Teksty filo zoficzne. Twarz innego, red. Bogdan Baran, Tadeusz Gadacz, Józef Tischner, Papieska Akademia Teologiczna, Wydział Filozoficzny, Kraków 1985. Librach, Jan, Nota o „Akcji Kontynentalnej”, „Zeszyty Historyczne”, 1973, z. 23. 369 Meller, Arkadiusz, Antonio de Oliveira Salazar w ocenie polskich narodowców w IIpo łowie lat 30 XX wieku, [w:] Franco i Salazar. Europejscy dyktatorzy, red. Maciej Słęcki i Bohdan Szklarski, Wydawnictwo von Borowiecky, Radzymin 2012. Neto, Vitor, O nacionalismo católico em Jacinto Candido, „Revista de Historia das Ideias (Coimbra), 2001, vol. 22. Niedziałkowska, Dorota, Twarze dandysa? Autoportrety Stanisława Ignacego Witkie wicza, „Roczniki Humanistyczne”, t. LV, 2007, z. 4. Nowak-Vilela, Monika, Antonio Salazar i jego „Nowe Państwo - geneza, zręby ideo we, specyfika, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica”, 2013, nr 90. Olchówka, Anna, O cinema e a legislaęao do Estado Novo: contexto e andlise, „Itine- rarios”, 2016, nr 24. Pajek, Aleksandra, Brazylia w wyobraźni - nadzieje i obawy polskich uchodźców na chwilę przed opuszczeniem Europy podczas II wojny światowej, [w:] Polacy i ich potomkowie w Ameryce Eacińskiej, red. Rafał Raczyński, Muzeum Emigracji w Gdyni, Gdynia 2017. Pajek, Aleksandra, Este dificil seculo XX: Julian Tuwim e Aristides de Sousa Mendes nos meandros de um labirinto politico, [w:] Lingua Portuguesa: Unidade na diversidade. Cultura, Literatura, Historia, Linguistica, Traduęao e Ensino, t. II, red. Barbara Hlibowicka-Węglarz et al., Wydawnictwo UMCS, Lublin 2016. Pajek, Aleksandra, W pożyczonych okularach: lektura według założeń nowego history- cyzmu, [w:] Niewłasne lektury. Od pisarstwa w języku wyuczonym do wielości kultur czytania. Część II: Kultury czytania, red. Ewa Łukaszyk, Krystyna Wierzbicka-Trwoga, Wydział „Artes Liberales” UW, Wydawnictwo DiG, Warszawa 2018. Pallares Morańo, Concepcion, Mujeresy redes de evasion en la segundaguerra mundial (1940-1944), [w:] Mujeres en la guerra e en los ejercitos, red. Manuel Santirso Rodriguez, Alberto Guerrero Martin, Colección Investigacion y Debate, Los Libros de la Catarata, Madrid 2019. Pereira, Maria Paula, A “Escola Portuguesa ao servięo do Estado Novo: as Lięóes de Historia de Portugal do Boletim do Ensino Primdrio Oficial e o projeto ideológico do salazarismo, „Da Investigaęao äs Präticas”, 2013,4 (1). Puchalski, Piotr, Polityka kolonialna międzywojennej Polski w świetle źródeł krajo wych i zagranicznych: nowe spojrzenie (1918-1945), „Res Gestae. Czasopismo Historyczne”, 2018 (7). Rodak, Paweł, Wojna i zapis. O dziennikach wojennych, [w:] Wojna. Doświadczenie i zapis. Nowe źródła, problemy, metody badawcze, red. Sławomir Buryła, Paweł 370 Rodak, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych UNIVERS ITAS, Kraków 2006. Rodrigues, Luis Nuno, A gravidade da hora quepassa”: a cńaęao da Legiäo Portuguesa em 1936, Anälise Social, 1995, R. XXX (130), n. ° 1, s. 93-94. Rosmaninho, Nuno, Stefan Wloszczewski: refugiado, sociólogo, estudioso de Mogofores, „Aqua Nativa , agosto de 2002, no 22. Starobinski, Jean, Styl autobiografii, tłum. Władysław Kwiatkowski, [w:] Autobiografia, red. Małgorzata Czermińska, Wydawnictwo Słowo/Obraz Terytoria, Gdańsk 2009, Tematy Teoretycznoliterackie: archiwum przekładów „Pamiętnika Literackiego”, t. 9 . Stobiecki, Rafał, Historiografia na przełomie XX i XXI wieku. Krajobraz po bitwie, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Historycznego”, XI 2005. Szymaniak, Włodzimierz J., Jan Stanisław Ciechanowski, Portugalia, Dziękujemy! Portugal, Obrigado! Thank you, Portugal! Os refugiados polacos, civis e militares, nos confins da Europa Ocidental nos anos 1940-1945, „Estudios Hispänicos” (Zakład Iberystyki Instytutu Filologii Romańskiej Uniwersytetu Wrocław skiego), t. 24,2016. Trzynadlowski, Jan, Struktura relacji pamiętnikarskiej, [w:] Księga pamiątkowa ku czci Stanisława Pigonia, red. Zygmunt Czerny, Henryk Markiewicz, Jan No wakowski, Mieczysława Romankówna, Kazimierz Wyka, Polska Akademia Nauk, Kraków 1961, Prace Komisji Historycznoliterackiej Krakowskiego Oddziału Polskiej Akademii Nauk, 1.1 . Verner Gunn, Janet, Sytuacja autobiograficzna, tłum. Jadwiga Węgrodzka, [w:] Auto biografia, red. Małgorzata Czermińska, Wydawnictwo Słowo/Obraz Tery toria, Gdańsk 2009, Tematy Teoretycznoliterackie: archiwum przekładów „Pamiętnika Literackiego”, t. 9 . Wróbel, Janusz, Ratując rodaków od katastrofy, „Dziennik Związkowy”, 2 IV 2008, https://dziennikzwiazkowy.com/uncategorized/ratujac-rodakow-od- ka tastrofy/. Zajączkowski, Ryszard, Józef Wittlin - na szlakach ucieczki i ocalenia, „Pamiętnik Literacki”, 2018, R. CIX, z. 1. Zieliński, Adam, Henrique de Campos Ferreira Lima, historyk i bibliograf powiązań polsko-portugalskich (1882-1949), [w:] Rocznik Biblioteki Narodowej (1984), t. 20, Warszawa 1988, red. Krystyna Stankiewicz. Zimand, Roman, O literaturze dokumentu osobistego w ogóle a o diarystyce w szcze gólności, [w:] Zimand, Roman, Diarysta Stefan Ż., Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1990. 371 Żukowski, Przemysław Marcin, Władysław Pobóg-Małinowski i jego wspomnienia, „Archiwum Emigracji: studia, szkice, dokumenty”, 2009, z. 2 (11). 3. Encyklopedie, słowniki, poradniki i przewodniki Dicionario de Historia de Portugal, red. Antonio Barreto, Maria Filomena Mónica, t. 7, Figueirinhas, Porto 2002. Diciondrio dos Refugiados do Nazifascismo no Brasil, red. Israel Beloch, Casa Stefan Zweig, Petropolis 2021. Eco, Umberto, Jak napisać pracę dyplomową. Poradnik dla humanistów, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2007. Encyclopedia of clothing and fashion, red. Valerie Steele, t. 3, Thomson Gale, Detroit 2005. Głowiński, Michal, Kostkiewiczowa, Teresa, Okopień-Sławińska, Aleksandra, Sła wiński, Janusz, Słownik terminów literackich, red. Janusz Sławiński, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 2002. Leksykon Historii Polski, red. Michał Czajka, Marcin Kamler, Witold Sienkiewicz, Wydawnictwo Wiedza Powszechna, Warszawa 1995. Polski Słownik Biograficzny, t. XVIII, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawni ctwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław 1973; t. XX/2, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław 1975; t. XXI/1, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław 1976; t. XXXV/1, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Warsza wa 1994; t. XXXVI/3, Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, Fundacja na rzecz Nauki Polskiej, Kraków 1996; t. XL/2, Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego Societas Vistulana, Kraków 2000; t. XLIV/3, Instytut Historii Polskiej Akademi Nauk im. Tadeusza Manteuffla, Warszawa 2007; t. XLV/1, Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego Societas Vistulana, Warszawa 2008. Reis, Elżbieta, Banany w lytmie samby. Kuchnia brazylijska, Watra, Warszawa 1991. Słownik biograficzny polskiej służby zagranicznej 1918-1945, oprać. Krzysztof Smola na, Archiwum Ministerstwa Spraw Zagranicznych, 1.1, Warszawa 2007, t. 2, Warszawa 2012, Biblioteka polskiej dyplomacji». Urzędnicy służby zagranicznej Rzeczypospolitej Polskiej 1918-1945. Przeieodnik biogra ficzny, oprać. Krzysztof Smolana, 1.1, Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, Warszawa 2020, PoIska służba zagraniczna 1918-1945 - materiały źródłowo. 372 4. Prace magisterskie i doktorskie Chalante, Susana, Estado, estrangeiros efroiiteiras no inicio do Estado Novo (1927-1939), tese de mestrado em Historia Moderna e Contemporänea, Universidade de Lisboa, Institute Superior de Ciencias do Trabalho e da Empresa, Departa- mento de Historia, Lisboa 2008. Costa Ribeiro, Daniela Cristina da, Politicas de sańde no periodo do Estado Novo (1933-1974), tese de mestrado em Historia Contemporänea, Universidade do Porto, Faculdade de Letras, Porto 2018. Henriques Pereira, Carolina,„Isto e o meu pais [...] as Caldas a minha terra”. Refugiados da Segunda Guerra Mundial nas Caldas da Rainha (1940-1946), tese de mestrado em Historia Contemporänea, Universidade de Coimbra, Faculdade de Letras, Departamento de Historia, Estudos Europeus, Arqueologia e Artes, Coimbra 2017. Henriques Pereira Peres, Maria Feliza, Adriano de Sousa Lopes, director do Museu Nacional de Arte Contemporänea: entre a continuidade e a mudanęa, tese de me strado em Museologia, Universidade Nova de Lisboa, Faculdade de Ciencias Sociais e Humanas, Departamento de Historia, Lisboa 2012. Ramos, Mariana, Museu da TAP - 30 anos, mestrado em museologia e museografia, Universidade de Lisboa, Faculdade de Belas-Artes, Lisboa 2013. Rostworowska, Danuta, Relaędes diplomäticas entre Portugal e a Polonia na primeira metade do seculo XX, praca magisterska, Uniwersytet Warszawski, Wyższa Szkoła Języków Obcych, Warszawa 1966. Wielgosz, Ewa, Twórczość literacka i faktograficzna Józefa Wittlina, rozprawa dok torska, Uniwersytet Rzeszowski, Wydział Filologiczny, Instytut Filologii Polskiej, Rzeszów 2014. INTERNET 1. Dzieje.pl/Portalhistoryczny Kowalski, Waldemar, W ojczyźnie Vasco da Gamy - 75. rocznica przyjęcia polskich uchodźców przez Portugalię, data dostępu: 3 VII 2015. Zatyka, Marcin, Ambasador Portugalii pomagał Polakom w okupowanej Warszawie, data dostępu: 7 V 2017. 373 Zatyka, Marcin, Sousa Mendes: współczesna Warszawa ma wciąż coś z przedwojnia, data dostępu: 20 XI2015. 2. Inne A. N., 1937, Congresses in times of war: Paris (1937), Prague (1938) and London (1938), https://www.pencatala.cat/en/historia/congressos-en-temps-de-guerraparis-1937-praga-1938-i-londres-1938/. A. N., Aristides de Sousa Mendes, o Consul de Bordeus, https://cinecartaz.publico.pt/ Filme/303548_aristides-de-sousa-mendes-o-consul-de-bordeus. A. N., Arquivo Oliveira Salazar: biography/ history’, https://digitarq.arquivos.pt/ details?id=3886687. A. N., Bacalhau ä Fronteira da Paz. Restaurantes de Vilar Formoso criam prato para captar turistas e espanhóis, https://viagens.sapo.pt/saborear/noticias-saborear/ artigos/bacalhau-a-fronteira-da-paz-restaurantes-de-vilar-formoso-criam -prato-para-captar-turistas-e-espanhois. A. N., Exilados, politicos e diplomatas em tempos dificeis - Publicaęao e filme evocam 68 anos sobre a libertaęao de Varsovia. Apresentaęao, https://www.cascais.pt/ noticia/exilados-politicos-e-diplomatas-em-tempos-dificeis-publicacao-efilme-evocam-68-anos-sobre. A. N., Faszystowskie pozdrowienie czy salut rzymski? Ruszył proces, https://www. polskieradio24.pl/5/3/Artykul/1222159,Faszystowskie-pozdrowienie-czysalut-rzymski-Ruszyl-proces. A. N., Histoires de Hendaye, http://hendayebidassoa.canalblog.com/archives/2013/09/16/28027404.html. A. N., Historia miasta Ostrawy, www.ostrava.cz/pl/o-meste/historie-mesta-pl. A. N., Nota biograficzna Antoniego Schimitzka, „Historia AGH , historia.agh.edu.pl/ wiki/Antoni_Schimitzek. A. N., Polonika w Portugalii, https://lizbona.msz.gov.pl/pl/wspolpraca_dwustronna/ polonika_w_portugalii/. A. N., Polska i Katalonia w latach 1939-1945, https://barcelona.msz.gov.pl/pl/c/MOBILE/wspolpraca_dwustronna/stosunki_polsko_katalonskie/1939-1945/ . A N., Rodzina Sokolnickich przekazała Ambasadzie RP unikatowe egzemplarze wspomnień Hen ryka Sokolnickiego (21II2017), finlandia.msz.gov.pl/pl/aktualnosci/archiwum/2017_l. A. N„ Setembro de 1939 - A defesa de Varsövia, LocalvisäoTV, https://www.youtube . com/watch?v=12vHdBp8U6U. 374 A.N. Toponimia de Lisboa, 23.02.2018, https://toponimialisboa.wordpress. com/2018/02/23/a-rua-francisco-cortes-pinto-do-laboratorio-sanitas-e- da-aip/. Axentowicz, Teodor, Młoda panna z ksiqikq (Elżbieta Reis w wieku 16 lat), pastel, karton, sygn. 1937 r., http://www.antykibukowski.pl/antyk/2100.xhtml. Barcinski, Andre, Sousa Mendes, o nosso Schindler, 16II2012, https://andrebarcinski. blogfolha.uol.com.br/2012/02/16/sousa-mendes-o-nosso-schindler/. Cardoso, Rui, Era uma vez tres castelos em Riba Cóa, https://vidaextra.expresso.pt/ cronicas/2018-10-25-Era-uma-vez-tres-castelos-em-Riba-Coa. Dzwonkowski, Roman SAC, Ks. Wojciech Turowski SAC i początki posługi polskich pallotynów w Portugalii, http://waw.pallotyni.pl/index/?id=3a066bda8c96 b9478bbO512fOa43O28c. Flunser Pimentel, Irene, Portugal e os refugiados do Holocausto: o gęsto exceptional de Aristides, 71 2022, https://setentaequatro.pt/ensaio/portugal-e-os-refugiados -do-holocausto-o-gesto-excepcional-de-aristides. Fotografia grobu Wacława Litwinowicza, Our Lady of Czestochowa Cemetary, Doylestown, Bucks County, Pennsylvania, USA, https://www.findagrave. com/memorial/116473641/waclaw-litwinowicz. Fotografia obrazu Rafała Malczewskiego pt. „Widok z Lizbony”, 1940 r., https://desa. pl/pl/auctions/489/object/47885/rafal-malczewski-widok-z-lizbony-1940-r. Fundacja Warszawal939.pl, www.warszawal939.pl. Galeria de fotografias „Os tres emissärios polacos”, http://www.andrejordangroup. pt/tres-emissarios-polacos.html. Halperin, Joan Arnay, My sister s eyes by Joan Arn ay Halperin. A Family Chronicle of Rescue and Loss During World War II, mysisterseyes.com. Hoff, Jadwiga, Wzorce i poradniki dobrego gospodarowania adresowane do elit społecznych oraz mieszczan i chłopów wXIX wieku, referat wygłoszony na 17. Powszechnym Zjeździe Historyków Polskich w Krakowie, 1X2004 r„ jazon.hist.uj.edu.pl/ zjazd/materialy/hoff.pdf. Kahneman, Daniel, The riddle of experience vs. memory, https://www.youtube.com/ watch?v=XgRlrBl-7Yg. Kowalski, Waldemar, Zapomniany wojenny exodus Polaków. Tak tysiące naszych rodaków schroniło się na krańcu Europy, natemat.pl, 13 VI 2015, natemat. pl/145475, zapomniany-wojenny-exodus-polakow-tak-tysiace-naszych- rodakow-schronilo-sie-na-krancu-europy. Kwiatkowski, Bogusław, [Fotografia płyty nagrobnej biskupa Stanisława III Wojciecha Okoniewskiego], 1 Sierpnia 2018, fotopolska.eu. 375 Leal, Bruno, Conversa sobre um homem bom. Entrevista com Rui Afonso, 2012, https:// www.cafehistoria.com.br/conversa-sobre-um-homem-bom/. List Stanisława Dygata do ministra Szumlakowskiego w Madrycie, przedruk oryginału z Instytutu Hoovera na język angielski, http://familyhistorymachine.com/ tags/stanisław-dygat/ . Makowska, Marta, Paszport Nansena - zapomniana polityka uchodźcza?, 29 XI 2017, http.7/blog.centruminicjatyw.org/2017/11/paszport-nansena-zapomniana -polityka-uchodzcza/. Minakowski, Marek Jerzy, Genealogia Potomków Sejmu Wielkiego - Juliusz Karski, www.sejm-wielki.p1/b/cz.1031696. Mruk, Joanna, Moda dziecięca w przedwojennej Polsce, www.niepodlegla.gov.pl. Museu da Presidencia da Repüblica, https://www.museu.presidencia.pt. Nekrolog o. Ignacego Sionka, Nekrolog salezjanóu polskich, Inspektoria Św. Sta nisława Kostki, 2016, https://absta.pl/nekrolog-salezjanw-polskich.html. Politipedia - Repertório Portugues de Ciencia Politica, red. Jose Adelino Maltes, http:// www.politipedia.pt. Prof. Doutor Antonio de Oliveira Salazar, https://www.uc.pt/fduc/corpo_docente/ galeria_retratos/oliveira_salazar. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie w gospodarce narodowej w latach 1950-2016, dane Głównego Urzędu Statystycznego, http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/rynek-pracy/pracujacy-zatrudnieni-wynagrodzenia-koszty-pracy/ przecietne-miesieczne-wynagrodzenie-w-gospodarce-narodowej-w-latach-1950-2016,2,l.html. Silva, Jose, Inaugurado o Museu “Vilar Formoso Fronteira da Paz - Memorial aosRefugiados e ao Consul Aristides de Sousa Mendes”, 28 VIII2017, https.7/www. centronoticias.pt/2017/08/28/inaugurado-o-museu-vilar-formoso-fronteira -da-paz-memorial-aos-refugiados-e-ao-consul-aristides-de-sousa-mendes/. https://www.publico.pt/2021/02/14/politica/noticia/portugueses-vitimas-cumplices-pide-1949847. Tango portugalskie, 1938, muzyka: Jerzy Gert, Ryszard Frank, słowa: Zenon Friedwald, wykonawcy: Janusz Poplawski, Wiera Gran, Mieczysław Fogg, Chór Dana, źródło: staremelodie.pl. 376 INDEKS NAZWISK Numery stron, na których nazwisko danej osoby pojawia się wyłącznie w przypisach, ozna czono literą p. Indeks nie uwzględnia nazwisk autorów zawartych w bibliografii. A AdamowskiJan 136p, 172 Adamowska Elżbieta zob. Reis Elżbieta Ste fania Karolina Afonso Rui 36 Alegre Carlos 217 Allinger (z d. Perlowagora bądź Perlowagóra) Alina zob. Perlowagora-Szumlewicz Alina Allinger Stanisław (Kowalczyk Henryk An toni) 215p Almeida Antonio Jose 169p Almeida de Melo Cabral Berta Maria Correia de zob. Cabral Berta Anders Władysław 8 Arciszewski Miroslaw 109 Arciszewski Tomasz 242p Arruda Diogo de 79p Asnyk Adam 232 Assunęao Martens Ferräo Gomes da Mata de Sousa Coutinho Maria da 170 Ayala Monteiro Guilherme de 207-208 B Babo Alexandre 296 Badyna Karol 55 Bagniewskajanina 207p Bandrowska-Turska Ewa 222p Barański Jan 85-86 Barberia Jose Luis 239p Barcinska Alicja 37, 38p Barcinska Irena 37, 38p Barcinska Maria 37, 38p Barcinski Andre 37, 38p Barcinski Jacek 37, 38p Barga Andres Garcia de la (Barga Corpus) 158p Barrett Browning Elisabeth 200 BastosJoäo 295 Batory Stefan 286 Beck Józef 76,79-80,83p, 85p, 104-105,107, 120p, 329 Beethoven Ludwig van 293 Beigbeder Juan Luis 257p Benarus Adolf 14 Berenbaum Adam 273,309p Berenbaum Jolanta/ Eugenia 169p, 253, 273 Bergmanów rodzina 307p Bernacki Lucjan 229p, 237 Bielecki Leon 84p, 89 Bielicki Jan 271 Bierut Boleslaw 315p Bilek Jan 170 Bitner Wacław 220 Blonder Aleksander 287p Bogdan Franciszek 237 Boziewicz Wladyslaw 249 Brito Mendes Jose 34p Brüningjens 33 Buchstab Any (Anna) 47-48 Buchstab Nathan 47-48 Buchstab Riva 47-48 C Cabral Berta (Almeida de Melo Cabral Berta Maria Correia de) 164p Cajäo Luis 181p Calvet Josep 239p Campos Ferreira Lima Henrique de 318 Cardoso Pereira Francisco 218p 377 Carmen Polo Maria del 257p Czermińska Małgorzata 57-60 Carmona Oscar zob. Fragoso Carmona An- Czosnowska Teresa 104 tónio Oscar de Carreira Joaquim 36p D Carvalho Monteiro Pedro de 169p Castro e Almeida Virginia de 292 Castro Fernanda de 293 Castro Ines de 182p Catelajose 150 Cerejeira Manuel Goncalves 125p, 126p Chabasiński Wojciech 301 Chalupec Apolonia zob. Negri Pola Chamberlain Arthur Neville 141 Charwat Andrzej (Andrew) Franciszek 154p, 159 Charwat Franciszek 154p, 159 Charwat (z d. Niec) Wanda 154p, 159 Chibante Maria Custodia 138p Chodowiecki Daniel 104 Chojnacki Pawel 161p Chopin Fryderyk 287 Choromańska (z d. Abramovitch) Ruth Elly zob. Sorel Ruth Choromański Michal 229-230, 307p Churchill Winston 208p, 292 Ciborowska Maria 224 Ciechanowski Jan Stanislaw 23p, 27, 50, 53, 164p, 223p, 257p Cieplak Tadeusz zob. Nowak Cieplak Ta deusz Coelho Bartolo Antonio 301p Conrad Joseph (Korzeniowski Józef Teodor Konrad) 267 Constantino Adelaide 66p, 209-212 Coreio 272 Cornelius Hans 25 Correa Joäo 36 Cortes Pinto Francisco 319p Cosme da Silva rodzina 218p Costa Gomes Francisco da 301p Costajosino da 224 Crameric Dragutin 293 Curie-Sklodowska Maria 287 Cybulskijulian 213 Czechow Anton (Tchekhov Antone) 247,290 Danilewicz Ludomir 156p, 319 Danilewicz Zielińska Maria 156p, 164p, 293,319 Dauman Piotr 112 Daumanów rodzina 112 Dąbrowski Mieczysław 153p, 255p, 256p Dec Ignacy 223p Derray (z d. Schimitzek) Janina 244p Diego de Silva Tangueira Albertina 270 Dietrich Marlene (Dietrich Marie Magda lene) 257p Diez Canedo Enrique 158p Dolata Cecylia 169p, 170p Dopierała Bogdan 95p Drymmer Wiktor Tomir 83, 84p, 89, 96, 98, 117,120 Duarte Silva Antonio Baptista 48 Dubicz-Penther (z d. Feldt) Halina (Olga) 98 Dubicz-Penther Karol 9p, 11, 26, 70p, 91p, 98, 132p, 135p, 141,147-148, 219, 242p, 243-244, 248-249,278p, 309p, 318p, 319p Dunajecki Aleksander 327 Dygasiński Adolf 232 Dygat Stanislaw 197,199 Dzierżanowski Adam 317p E Ebbinghaus Hermann 70 Eco Umberto 115p Eichlerówna (primo voto Stypińska) Irena 9,18p, 40 Elsner Henryk 37, 38p Esaguy Augusto Isaac de 14, 285 Essen Andrzej 95 F Fabre Jean Henri 206 Fajans Roman 167 378 Falck Jeremias/Jeremiasz 104 Faria da Silva (z d. Toscano de Miranda Co elho) Rosa Amelia 297-298,300 Faria e Silva Antonio de 298p Farigoule Louis-Henri Jean zob. Jules Ro mains Feldt Alexander 98p Feldt Artur 98 Ferrand de Almeida Luis 319 Ferro Antonio 166,188p, 229p Filip Gabriela 260-261 Firek Joanna 27, 62p, 66p, 93p, 95p, 113p, 222p, 327p, 329p Firek Waldemar 27, 66p, 93p, 95p, 113p, 222p, 327p, 329p Floyar-Rajchman Henryk 207p Floyar-Rajchmanowa (z d. Małecka, primo voto Bagniewska, tertio voto Kowalska) Zofia 207p Flunser Pimentei Irene 42, 45,131, 299 Folkierski Wladyslaw 166p, 186 Fragoso Carmona Antonio Óscar de 126, 129p, 142,187p Franco Francisco 72,139,143p, 148,155,157158,257p, 275p, 331,334 Freitas Jose Vicente de 126 Frycz Karol 166 Fularski Mieczysław 154,156,159,161,170 Futscher Pereira Bernardo 139 G Gallatin Stebelski Orlowski Alberto (Woj ciech) 199p Gama Ochoa Armando Humberto da 145 Garcia Märquez Gabriel 65p Georg Manfred 180p George VI zob. Jerzy VI Gerkowicz Rafal 274 Gide Andre 60 Giertych Jędrzej 167 Giertych Roman 167p Gilczewskajanina 271 Gissot Emile 47p Godyń Zygmunt 14,253p Gombrowicz Witold 59 Goncalves Älvaro 181-182,276 Gonsalves de Noronha Clara 221,224,267 Gorzuchowski Stanislaw 165 Gouveia 224 Górecki Piotr 271 Grabia Jalbrzykowski Andrzej 19,181, 246, 281 Grabska-Wallis Elżbieta 168p Grabski Wladyslaw 168p Grabski Zdzisław 167,168p Graczykowski Stanisław 317p Grandi Dino 80p Greenblatt Stephen 20p, 21p Grydzewski Mieczysław 161p, 315p Grzybowski Adam 53 Guimaraes Rosa Carvalho de Aracy 39p Guimaraes Rosajoäo 39p Gumplowicz Wladyslaw 165 Gusdorf Georges 65-66, 99,102p, 112 Gutman 221 H Habielski Rafal 161p Habsburgów rodzina 327 Halbrook Stephen P. 46p Halecki Oskar 220 Haller Józef 9, 63p, 199,330 Halperin (z d. Krakowiak) Joan 45 Haiski Czesław 18p, 135p, 219p, 270-271, 281, 298 Hankala Andrzej Julian 114 Heidegger Martin 173p Heinrich Christa 33-34,42, 297, 298p Henriques Pereira Carolina 48-50, 274p Himmler Heinrich 157 Hitler Adolf 15,143p, 235p, 291-292,328-329 Hofman Vlastimil 97 Hondius Willem/ Wilhelm 104 Hubicki Stefan 170 Husserl Edmund 173p 379 I Idzikowski Ludwik 164 Ilcewicz Wladyslaw 270-271 Israelski Pinkus 134p Iwaszkiewicz Jaroslaw 232 J Jablonski Henryk 301p Jackowski Tadeusz Gustaw 103,328 Jagiełło Władysław II 220p Jalbrzykowski Romuald 19p Janowska (z d. Korwin-Piotrowska, primo voto Śnieżko) Gabriela zob. Zapolska Gabriela Jarząbkowskich rodzina 17p Jastrzębska Irena 271, 298p Jastrzębski Janusz 298p Jerzy VI (George VI) 287 Jeziorański Zdzisław Antoni zob. NowakJeziorański Jan Jezus Chrystus 335p, 336p Jordan Andre (Spitzman Jordan Andrzej Franciszek) 22, 23p, 54-55, 283 Jordan Gilberto 54 Jules Romains (Farigoule Louis-Henri Jean) 158p K Kaczorowski Bartosz 139 Kahneman Daniel 68, 71 Kapuściński Ryszard 173, 265 Kara Stanislaw 16-17 Karski (Kozielewski) Jan 15, 55 Karska (z d. Schimitzek) Ewa Maria 51, 74, 87p, 94,117p, 153,154p, 159,180p, 198,203, 232, 244, 266, 315 Karskijuliusz 23p, 27, 51,70p, 71p, 73p, 74p, 89p, 92p, 93p, 113p, 232p, 244p, 308p, 309p, 316p, 330p, 341 Karski Michal Szymon 74p, 100 Kateibach Janina (Polan Nina) 154p, 159, 180p, 232 Kateibach Tadeusz 12p, 26,80,92p, 109,120121,154p, 159,180p, 232,312,316 Kateibach (z d. Sempliriska) Zenaida 154p, 159 Kawalkowski Aleksander 79 Kerner Jakub 109,212, 274,325 Kesten Hermann 159p Kiepura Jan 291 Kisling Mojżesz 188-189, 229 Kisling (z d. Gros) Renee 188p Kister Elżbieta 263p Kister Marian 263p Kister Ryszarda 263p Klemensiewicz Zygmunt 238p Klimecki Tadeusz 91p Kolumb Krzysztof 193 Kołakowski Leszek 122-123 Konopacka-Matuszewska Halinal88p, 256257 Korabiewicz Wacław 307p Korsak Wladyslaw 109, 309p Korzeniowski Józef Teodor Konrad zob. Conrad Joseph Kosidowskijan 67, 68p, 133p, 175, 201, 226, 255, 261, 263, 298p, 299p, 302, 303p, 322, 324, 340 Kosidowski Zenon 67p, 68p, 132p, 133p, 205, 324 Kosidowska Zofia 68p, 133p Kostrzewa-Misztal Anna 54 Kot Stanislaw 80p Kowalczyk Henryk Antoni zob. Allinger Stanislaw Kowalewska Maria 15p, 77-78,224, 244-255, 268p, 318p Kowalewska Teresa 15p, 52, 232, 244p Kowalewski Jan 15-16, 52, 78-79, 80p, 197, 199,232, 244p, 255 Kozielewski Jan zob. Karski Jan Krakowiak Hinda Rosa/ Hala (z d. Kaplan) 43-45 Krakowiak Isac/ Ignacy/ Ignas 43-45,197— 198 380 Krakowiak Yvonne 43-45 Kruger Chaim Tzvi 63-64 Krasnowiecki Wladyslaw 19p Kronenberg Leopold Stanislaw 106 Krzych Bartłomiej K. 177p Kubala Kazimierz 164p Kukieł Marian 90 Kulski Władysław 84p Kwiatkowska Maria 55 Lopo Simeäo Armando 145 Lorca Federico Garcia 157,158p Lorentowicz Irena 121,168p, 172,178p, 188p, 191,193-195, 204-205,227,247, 257,259, 264, 306,316 Lorentowicz Jan 172p, 227 Lourenęo Agostinho 16,146,150, 285 L Lados Aleksander 92-93,107,329-330 Łazarska Emma zob. Olgierd Stella Łączkowski Bohdan 168 Łubieński Michal 120p Lubińska (Lubińska) Maria 271 Lukasiewicz Juliusz 170 Łukasik Włodzimierz 170 L Lacerda Armando de 219 Lalewicz Marian 170 Lamers Zofia 223p Landau Lauterbach Janina 48 Landau Róża 48p Landowska Wanda 292p Landsberg (z d. Silberman) Eugenia 207p Landsberg Hanna 207p Landsberg Henryk 207p Landsberg (z d. Landau) Jadwiga 207p Leal Bruno 36p Lechoń Jan (Serafinowicz Leszek Józef) 36p, 162, 247, 286, 306, 307p Lejeune Philippe 60,102p, 118,119p, 123 Leliwa-Roycewicz Henryk 289p Lenartowicz Teofil 232 Lepecki Bohdan Teofil 156 Lepecki Mieczysław Bohdan 19,153-156,159, 161,170,171p, 184,186-187,193, 292, 305, 316, 317p Lerski (Sołtysik) Jerzy 55 Leszczyński Aleksander 170 Lewis Jack 69 Levinas Emmanuel 173,176,177p, 265 Liedtke Antoni 240p Liparski Adam 317p Lipczak Aleksandra 239p Litwinowicz Wacław 213-214 Litwiński Roland 317p Lobo da Costa Artur 268 Lochery Neill 192p Lopez Georgina 188,190, 201 M Machin Anna 69 Mack Jan 170 Magalhaes Ramalho Margarida 42-43, 45, 47-48 Malafaia Alberto 45 Malczewski Rafał 229-230 Małcużyński (z d. Gaveau) Colette 43-44, 181p Małcużyński Witold 43-44,181p, 291 Małecka (z d. Jaczewska) Zofia 207p Mann Thomas 159p Manso Francisco 36 Manuel I Szczęśliwy (Dom Manuel I o Venturoso) 78p Mariano Carneiro da Cunha Olegärio 292 Marquez Pereira Elfrida 227 Marshall George 312 Martin Honorata 173-174 Matuszewski Ignacy 188p, 219, 257p, 258p Maxamin Karol 12, 24p, 73p, 109, 210, 212, 267, 273 Mayer Stefan 14p, 253p Maykowski Stanislaw 232, 233 Mazurek Jerzy 27 381 Meller Arkadiusz 165p Melo Argei de 180p Melo de rodzina 219p, 298p Melo Rafael de 219p Mendes Cabeęadasjose 126 Michalowska Maria 271 Mickiewicz Adam 232,271 Miedziński Bogusław 182-183,219 Mierzyński Wladyslaw 158-159,176 Mikołajczyk Stanislaw 93p, 266p Miller Paweł 98 Miładowska Eugenia 318p Mistral Gabriela 289p Misztal Bronisław 54,164p Mix Thomas (Tom) 291p Mniszek Aleksander 39 Modelski Izydor 90, 330 Moldenhawer (z d. Ostrowska) Amalia Anie la Janina 244-245 Moltke Hans Adolf von 84p Monteiro Armindo (Rodrigues de Sttau Monteiro Armindo) 134,140-141,143p, 146,148, 208p Morbitzer (Morbicer) Antoni 238p Morbitzer-Tozer Wanda Halina 238, 239p, 240, 324 Mosley Michael 69 Mos cicki Ignacy 18p Możdżeński Leonard 170 Mucznik Esther 41 Mussolini Benito 80p, 235p Mühlen Patrik von zur 33 N Nakoniecznikow-Klukowski Bronisław 170 Nałkowska Zofia 158p Nansen Fridtjof 150,152p Navidade da Silva Belo Maria de 241 Negri Pola (Chalupec Apolonia) 291 Nemo Philippe 176 Neuman Egon 293 Niedzielski Stanislaw 36 Niewidowska (z d. Kossak, primo voto Sta szewska) Magdalena zob. Samozwaniec Magdalena Ninhos Claudia 42 Nobel Alfred 68,152p, 289p Nogueira Pessoa Fernando Antonio zob. Pessoa Fernando Norweb (z d. Holden) Emery May 225 Nowak Bronislawa 87p Nowak Cieplak Tadeusz 18-19, 72,111,253254, 276, 281, 302-303 Nowak-Jeziorański Jan (Jeziorański Zdzi sław Antoni) 55 Nowakowski (Tempka) Zygmunt 161-162 Nowik Włodzimierz 271 O Odrowąż-Łaniewski Wladyslaw 317p Oficjalskijan 201p Okoniewski Stanislaw 9, 229p, 236p, 240242, 248, 264 Okoniewski Włodzimierz 243 Olgierd Stella (Łazarska Emma) 170 Oliveira Marques Antonio Henrique de 187p Olszewska Ewa 205 Opieńska Rita 271 Opieński Józef 271 Ornellas-Tomaszewska (z d. Radziwill) El żbieta Maria de 317 Ornellas-Tomaszewski Jan Leoncjusz Au gust de 317 Ossendowska Zofia 170 Ossendowski Antoni 170 Ostrowska (z d. Mierz-Brzezicka) Broni slawa 168p Ostrowska-Grabska Halina 168p, 271 Ostrowska-Harris Joanna Helena Beata 27, 188p, 232,265p Ostrowska Renata Maria Krystyna 188p Ostrowska (z d. Krafft) Wanda Stefania Pau lina 188-189, 205, 227-229, 232, 265p, 268-269, 273 382 Ostrowski Krystyn Maria Antoni 188p, 232, 234, 265p, 272p, 273 Ostrowski Stanislaw 168p, 220 Pragier Adam 208 Pruszkowski Tadeusz 172p Q P Quevedo Vasco de 170 Paderewski Ignacyjan 8,18p, 36, 53-54, 257p, 286,291,293 Paiva Juvenal de 273 Palma 318p Panecki Tadeusz 53 Pangal Ioan 16p Parandowski Jan 158p Pavao dos Santos Vitor 291p, 299 Pawiński Adolf 164 Pawlikowska (z d. Kossak, primo voto Bzow ska, secundo voto Pawlikowska, tertio voto Jasnorzewska) Maria 163 Perlowagora-Szumlewicz Alina (Allinger Alina) 215p Pessoa Fernando (Nogueira Pessoa Fernando Antonio) 42p Petain Philippe 155 Piedade Rebordäo Rodrigues Amalia da zob. Rodrigues Amalia Pietrzakówna 249p Pilsudski Józef 19p, 90p, 166,171p, 186,187p, 220p Piotr I Sprawiedliwy/ Okrutny (Dom Pedro I o Justiceiro/ o Cruel) 182p Piramowicz Zofia 227 Piskorski Florian 13, 223p, 225, 239p, 240241, 302,308 Piszczkowski Tadeusz 53 Ploski 108 Pniewski Bohdan 106 Pobóg-Malinowski Wladyslaw 84p, 85-89, 90p, 96-97,211p Poinsard Leon 280-281 Polan Nina zob. Kateibach Janina Popiel Pia 317p, 318p Potocki Józef 223p, 242p Potworowski Gustaw 242,244,274p, 278p, 317 Potworowski Tom/ Tomasz 242p R Rabczewska Zofia zob. Rudowska Zofia Rabczewski Jan zob. Rudowskijan Raczyński Edward 8,146,148 Radulski Wacław 19p Raposo rodzina 218p Rauscher Ulrich 103 Rebelo de Sousa Marcelo 43 Rebordäo Rodrigues Filipe 291p Reis (z d. Jastrzębiec, primo voto Adamowska) Elżbieta Stefania Karolina 136-138, 155,162,172,182-184,220-221, 255,258, 276, 307 Reis Jan 136p Remarque Erich Maria (Remark Erich Paul) 293 Rey Mikołaj 9 Rey Nicholas Andrew 9 Reynold Gonzague de 166 Ribeiro Alberto 293 Ribeiro de Mello Thomas 170 Rilke Rainer Maria 200 Rodak Pawel 119p Rodón y Blasa (z d. Klemensiewicz) Anna Maria 238p Rodón y Blasa Eduardo 238p, 239p Rodrigues Alves 291 Rodrigues Amalia (Piedade Rebordäo Rodri gues Amalia da) 291p, 299-300 Rodrigues de Sttau Monteiro Armindo zob. Monteiro Armindo Rogoziński Stefan 253 Romer Tadeusz 318p, 319p Roosevelt Franklin Delano 287 Roovers da Costa Neves Maria Madalena 188p Rosmaninho Nuno 217p, 218p, 280 383 Rousseau Jean-Jacques (Jan Jakub) 101-102 Roycewicz (z d. Wołłowicz) Wanda de 289p, 290-291 Rubinstein Helena (Chaja) 136p Rudowska (Rabczewska) Zofia 253,317 Rudowski (Rabczewski) Jan 253 Sajdak Henryk 229p Salazar Antonio de Oliveira 9-11,18, 34,43p, 125-130,133p, 134,138-143,145-150, 165p, 166-168,169p, 181, 185-186, 187p, 193, 194p, 208p, 213, 242p, 248, 280p, 292p, 301-303,311, 321-322,337-338 Samozwaniec (Niewidowska, z d. Kossak, primo voto Staszewska) Magdalena 163p Sampaio Garrida Carlos 36p Santana Emidio 130 Santos Alves Jose dos 198 Santos Malos Älvaro (Alves) 268p Saraivajose Hermano 126 Sarmento de Bei res Jose Manuel 163 Schimitzek Anna (z d. Neyman) 341 Schimitzek Antoni 97p, 207p, 316, 327 Schimitzek (z d. Prószyńska) Elżbieta (Elizka) 51, 87p, 94, 96,117,153,154p, 159,188, 198, 201-203, 213p, 231,232p, 244,266,316 Schimitzek (z d. Spoth) Irena 97p, 207p Schimitzek Stanislaw 9p, 11p, 12,16p, 18,19, 23-26, 40, 50-51, 53, 62, 63p, 64p, 6667, 71p, 73-89, 91-111,112p, 113-116,117p, 119-123, 131, 132p, 133, 134p, 135, 144p, 153,154p, 158-159,162,176,180p, 181,185, 187p, 188, 190, 192, 198-199, 201-203, 205-207, 209-214, 219p, 220p, 222p, 223-227, 229p, 231-232, 234-235, 236p, 238, 242p, 243-245, 248-249, 251-252, 254, 256, 259-260, 262, 264p, 265-268, 272p, 274-275, 278p, 280p, 281-282,293, 296, 301, 305-308, 309p, 311p, 312-316, 318p, 322, 325-330,341 Schwarz Samuel 213, 248p Sena de Oliveira Ernesto 241 Serafinowicz Leszek Józef zob. Lechoń Jan Serrano Suner Ramon 257p Seyda (z d. Prószyńska) Maria Emilia 154p, 159, 266p Seyda Marian 9p, 93,154p, 159,266p Seyda Marian Światoslaw Jan 154p, 159 Shakespeare (Szekspir) William 20p Sienkiewicz Henryk 232 Sieroszewski Wacław 170, 222p Siewierski Henryk 27 Sikorski Wladyslaw 9p, 78p, 80p, 90p, 93p, 183p, 220p, 287,318, 330 Silberman Rita 317p Silva Fernando Emygdio da 167 Sinel de Cordes Joäo Jose 126p Sionek Ignacy 217, 234-235 Skalski Klemens 169-170 Skladkowski Sławoj Felicjan 86 Skowroński Tadeusz 286, 307 Skórzyriska Katarzyna 51p Skrzyński Aleksander 243p Slonimiski Antoni 36,76p, 158p, 205,207,270p Słonimska Janina 36 Sobczak Jan 249p Sobieski Jan III 286 Sokolowski Seweryn 85-86 Solski (Sosnowski) Ludwik Napoleon 220p Soltysikjerzy zob. Lerski Jerzy Sorel Ruth (Choromariska, z d. Abramovitch, Ruth Elly) 307p Sosnkowski Kazimierz 199 Sosnowski Ludwik Napoleon zob. Solski Ludwik Napoleon Sousa Lopes Adriano de 188p Sousa Lopes (z d. Goux Perroux) Margueritte (Guitte) 188p Sousa Mendes Aristides de 34p, 36-38,41,43, 47p, 56p, 63p, 64,144-145,149,158-159, 169,176,180p, 185,287p, 330 Sousa Mendes Cesar de 149,169-170 Sousa Mendes Cesar de: córki i syn 170-171 Souza Dantas Luis Martins de 38-39 Spitzman Jordan Andrzej Franciszek zob. Jordan Andre 384 Stalin Józef (Wissarionowicz Dżugaszwili Iosif) 16 Stadninkiewicz Tadeusz 213 Staff Leopold 222p Stańczyk Jan 12p, 73,109 Starobinskijean 69,101,110 Stebelska (z d. Orlowski) Elisabeth 198p Stebelski Henryk 197-198 Stresemann Gustav 103 Stroński Stanislaw 108 Strumph Wojtkiewicz Stanislaw Alojzy 78, 79p, 280p Strzetelska Tamara 271 Strzetelski Stanislaw 11-12,276p, 298p Stypińska Irena zob. Eichlerówna Irena Subotnik Emma 43p Subotnik Lejzer 43p Sukiennik Buna 273 Sworakowska (z d. Krzywicka) Helena 154p, 159 Sworakowski Witold 154p, 159 Syski Aleksander 109 Szekspir William zob. Shakespeare William Szembek (z d. Skrzyńska) Izabela Maria Izy dora 243 Szembek Jan 9,15,16p, 78, 85,166, 243, 245 Szepietowski Leonard 84p Szmejko Bohdan 275-276 Szmejkowa 264p, 276 Szumlakowski Marian 79,148,199p Szybowska Zofia Halina 259-260 Szydłowscy profesorstwo 87 Szymanowski Karol 191 Szymon Cyrenejczyk 335p Tebinka Jacek 53 Teixeira de Sampaio Luis 141,169p Teles da Gama Sebastiäo Xavier 188p Telo Antonio Jose 283-284 Tempka Zygmunt zob. Nowakowski Zyg munt Teotónio Pereira Pedro 145,148,159p Tepa Janina 298p Tepa Jerzy 18-19,36p, 298p, 309, 311 Terechowicz Włodzimierz 95p Tillinger Eugen (Eugene) 180, 294 Tischner Józef 175,182,187, 200, 209, 265 Tomaszewska (z d. d’Ornellas e Vasconcelos) Maria 317p Topolski Feliks 291,292p Tozer Krystyna 239p Truman Harry S. 311-312 Trzynadlowski Jan 76p Turowski Wojciech 20, 229p, 234-239, 241, 273 Turyn Aleksander 170 Tuwim Julian 36,177p, 207, 219-220, 261, 291-292, 305, 307p, 315 Tuwim (z d. Marchew) Stefania 36, 315 U Uniłowski Karol 36 Uniłowska Maria (z d. Lilpop) 36 Uniłowski Zbigniew 36 V Świtalski Pawel 229p, 240-242, 248 Vargas Getdlio 38 Vargas Merete 34 Veiga Simöes Alberto da 169p Verner Gunn Janet 99 Vitor Guerra Antonio 11p, 325-326 T W Taranger Janina 224, 231-232 Taranger Louis 232, 232p Tchekhov Antone zob. Czechow Anton Wałęsa Lech 319p Warchalowski Jerzy 111 Warchalowski Kazimierz 111p Ś 385 Warchałowskich rodzina 111-112 Warnecki Janusz 18p Wasylewski Stanisław 232 Waza Jan II Kazimierz 232 Weissmann Isaac 111-112 Wieniawa-Dlugoszowski Bolesław 162 Wierzyńska Halina 36p, 307p Wierzyński Kazimierz 36p, 156p, 192, 307p Wilkońska (z d. Paderewska) Antonina 293 Winterberg Hans 34 Wissarionowicz Dżugaszwili Iosif zob. Stalinjózef Wis niewski Marian 320 Witkacy (Witkiewicz Stanisław Ignacy) 25 Witkiewicz Aleksandra 224, 268p Witos Wincenty 93p Wittig Edward 287p Wittlin Halina (z d. Hendelsman) 22p, 36p, 156-157, 159p, 177p, 178-179, 184, 272, 288p, 292 Wittlin Józef 22p, 36p, 156-157,158p, 159p, 177p, 178-179,184, 272p, 288p, 291-292 Wittlin Lipton Elżbieta 22,36p, 72,77p, 155157,158p, 159p, 177-179,184,190,204, 247, 249,257,262p, 272,291-292 Włoszczewski Stefan 17-18,70p, 72p, 77p, 100102,214-219,220p, 235,247,259p, 263,264p, 270p, 277-281,300,316,317p, 323 Wocław Wojciech S. 157 Wodzicki Roman 95p Wojciechowski Marian 76p, 81, 95,113,115, 116p Wojtowicz Jerzy 46 Wolisz W. 271 Wolkowski Edmund 62p, 108-109,205, 236, 252, 268 Wysocka (z d. Lange) Maria 104, 220 Wysocki Alfred 104,220,328-329 Z Zabiełlo Stanisław 38,79, 84p, 120-121 Zabłocka-Gwasz (z d. Karczewska) Ada 63p Zabłocki-Gwasz Tadeusz 63,107-108 Zagurry Anna 224 Zajączek Janina 317p Zaleska (z d. Komorowska) Ewelina 147p Zaleski August 147p, 170 Zalewska Zofia 238 Zamoyska (z d. Czartoryska) Elżbieta Maria Blanka Konstancja 37 Zamoyska Maria Helena 37 Zamoyski Stefan Adam 37 Zapolska Gabriela 247 Zaruski Mariusz 170 Zawistowski Andrzej 315 Zdziarska Zofia 249p, 318p Zdziarski Kazimierz 188p, 249p Zieleniewski Tadeusz 90, 91p Zieliński Adam Kazimierz 156p, 318-319 Zieliński Tadeusz 170 Ziembiński Zbigniew 39-40 Zimand Roman 58-61,123 Ż Żarnower Dawid 287p Żarnower Teresa 205, 247, 287, 288p, 289p, 290-291 Żukowska Wiktoria 224, 268p 386
adam_txt	CUPRINS Un text al excursiei. 5 Propoziții de autor.28 O selecție de Gheorghe Crăciun. . 42 Exemplific literaturi. 51 Text superior textului care asuprește. 76 Un florilegiu de Cristina Felea, 1980. 87 Fenomen cu pauza eu. 96 Mutarea în noul apartament. 127 Organizez audiții ale celui de al doilea război mondial. 138 Să tot înlătur mă doare mâna. 197 Să spun ce este. 203 Revolta cărnurilor mici. 225 O selecție Vasile Andru. 251 Câinele vieții mele. 262 Câinele vieții mele. 265 Câinele vieții mele / mêlée*. 268 Practică tăietura. 276 De comandă. 280 Bună e pielea pe noi. 315 Sexul ca suprafață. 357 Să nu inventezi tinerețea.376 Sâmbăta prozei. 379 Să tot înțelegi în jur. 384 Pe alocuri. 390 t.404 FIȘĂ BIO - BIBLIOGRAFICĂ. 417 423 Í Bayerische I Staatsbibliothek Mönchen Jacek Urban Uniwersytet Papieski Jana Pawła II, Kraków ©https://orcid.org/0000-0003-1790-2601 M archiwariusz(©gmail.com © Copyright by Jacek Urban and Archiwum i Biblioteka Krakowskiej Kapituły Katedralnej, 2023 Recenzent dr hab. Tomasz Graff, prof. UPJP II Opracowanie redakcyjne Dorota Unicka Opis ilustracji Elżbieta Macioł Projekt okładki Lesław Sławiński ISBN 978-83-8138-858-0 (druk) ISBN 978-83-8138-859-7 (PDF) https://doi.org/10.12797/9788381388597 Na okładce wykorzystano fotografię ściany północnej katedry wawelskiej, z widocznym wejściem do grobów królewskich i płytą upamiętniającą Jana Długosza (fot. Łukasz Michalak, ze zbiorów Archiwum i Biblioteki Krakowskiej Kapituły Katedralnej) oraz rysunek Kaplica św. Stanisława w katedrze wawel skiej („Kłosy” 1875, t. 21, nr 537, s. 249) dostępny w domenie publicznej na serwisie Polona Publikacja sfinansowana przez Archiwum i Bibliotekę Krakowskiej Kapituły Katedralnej WYDAWNICTWO KSIĘGARNIA AKADEMICKA ul. św. Anny 6,31-008 Kraków tel.: 12 421-13-87; 12 431-27-43 Bayorteche e-mail: publishing(®akademicka.pl Staatsbibliothek https:/ / akademicka.pl München SPIS TREŚCI WSTĘP • 7 WYKAZ SKRÓTÓW ROZDZIAŁ 1: • 28 POLSCY UCHODŹCY W PORTUGALII W LATACH II WOJNY ŚWIATOWEJ - UPAMIĘTNIENIE 1 STAN BADAŃ • 33 ROZDZIAŁ 2: LITERATURA DOKUMENTU OSOBISTEGO JAKO POLE REPREZENTACJI 1 AUTOKREACJI AUTORA • 57 ROZDZIAŁ 3: PORTUGALSKIE ESTADO NOVO WOBEC KWESTII UCHODŹCÓW WOJENNYCH • 125 ROZDZIAŁ 4: INNOŚĆ A NAWET OBCOŚĆ - PORTUGALIA W PIERWSZYCH WRAŻENIACH • 153 4.1 Droga do Portugalii po klęsce FRANCJI LATEM 1940 R. • 153 4.2 Wiedza polskich uchodźców o Portugalii przed 1940 r. • 163 4.3 Inni ludzie i ziemia • 174 ROZDZIAŁ 5: ŻYCIE CODZIENNE POLSKICH UCHODŹCÓW W PORTUGALII PODCZAS II WOJNY ŚWIATOWEJ • 197 5.1 Organizacja miejsc • 197 5.2 Proces poznawczy i próby adaptacji do inności 5.3 • 246 Oddziaływanie uchodźców wojennych NA SPOŁECZEŃSTWO PORTUGALSKIE • 282 ROZDZIAŁ 6: PORTUGALIA Z PERSPEKTYWY CZASU 1 MIEJSCA • 305 ZAKOŃCZENIE • 315 ANEKSY Aneks nr 1: List Stanisława Schimitzka do Antonia Vitora Guerry, dyr. Muzeum im. dr. Santosa Rochy w Figueira da Foz • 325 Aneks nr 2: Wybrane zdarzenia z życia Stanisława Schimitzka do roku 1940 r. • 327 Aneks nr 3: Fragment przemówienia pt. A Europa em guerra, wygłoszonego 9 października 1939 r. przez Salazara podczas posiedzenia Zgromadzenia Narodowego • 331 Aneks nr 4: Anonimowy list do Salazara z sierpnia 1940 r., potępiający m.in. merkantylny stosunek Portugalczyków do uchodźców • 338 Aneks nr 5: Mapa miejscowości Anadia, wykonana w 1940 r. przez Jana Kosidowskiego • 340 Aneks nr 6: Instytut Studiów Iberyjskich i Iberoamerykańskich UW, Warszawa, ul. Oboźna 8 • 341 SUMMARY • 342 RESUMO • 344 BIBLIOGRAFIA PODMIOTOWA • 346 BIBLIOGRAFIA ZAŁĄCZNIKOWA • 363 INDEKS NAZWISK • 377 SPIS ILUSTRACJI I TABEL • 387 Summary The book you are holding in your hand, dear Reader, is the publication of my doctoral thesis, defended at the Faculty of Modern Languages of the Univer sity of Warsaw in June 2022. The beginnings of my research on the human mass movement as a result of armed conflicts date back to 2015, when the migration crisis - the largest since World War II - began in Europe. I was not properly prepared to deal with the issue of war refugees and their relations with other cultures within the Arab world. On the other hand, my education of a Luso-Brazilian cultural expert and Polish nationality gave me a cultural background suitable for undertaking research on refugees from Poland who found shelter in Portugal during World War II. I hoped, as probably many before me, for a better understanding of the present by analogy with past events. The final stage of my work fell on a period of disturbing events in eastern Europe, what is today called the migration crisis on the border between Belarus and the European Union. I submitted the work for evalu ation in February 2022, a few days before the Russian invasion of Ukraine, when the images presented in the memoirs of Polish war refugees staying in Portugal in the 1940s unexpectedly began to appear on my TV screen. The basis for writing this book was the so-called personal document literature written by Poles who found themselves "at the edge of Europe" during World War II. Their memories and opinions were compiled and arranged chronologically, which allowed not only to clarify some dubious issues regarding the events that took place, but also to gain a new perspec tive, prompting reflection on the way how human memory works, as well as on how the process of cognition and assimilation of facts proceeds in real time. In this regard, the achievements of recent years of cognitive psychology researchers have proved to be helpful. In addition, the analyzes carried out in the work prove that the statements of the authors of memoirs about Por tugal and its inhabitants (but after all not only about Portugal) are opinions expressed in specific places and times by people located in given social and cultural structures. Their judgments or beliefs come from common themes given by the society, they repeat, circulate and undergo modifications, and their transmitters often manipulate them in a more or less conscious way all to achieve particular goals. The views expressed and written down also constitute an expression of the otherness of each of the authors - the owners of the only, unique, particular Truth, for which all autobiographical forms 342 are like a temple, where an individual life - torn from the plasma of history - is offered on the altar. One of the reviewers of my doctorate stated that my work is an example of "rescue humanities", where I try to extract and save past lives-stories and once-developed values. These words take on an even deeper meaning in the context of the events on the world political scene of the last few months, showing that initiatives like mine make sense, that they can teach or at least remind of something that has already been forgotten. The postmodernist reflection, and in particular the new historicism, makes us look at human fate as if it were a stretched net. Experiences and people that we meet are like knots in a web of paths. If one of them is subjected to some external force, the whole structure trembles. In this multi-threaded story, the Reader must find the most important motif for her-/himself, and then close the book and go beyond the described world in order to be able to read it also in the context of other forms of representation that appear in her/ his reality. Currently, Poland is a place of refuge for millions of Ukrainians and it can be expected that in some time their memories of the war and contacts with Poles will begin to appear in print. The huge social mobilization of Poles to help Ukraine, which we have witnessed in recent months, will also be assessed from the perspective of future events and mutual relations, as well as from the perspective of further events in the lives of refugees, which will add layers to the present events. It is worth bearing this in mind - the past is a very wise teacher. 343 Resumo O livro que voce tem em mäos, caro Leiter, e a publicaęao da minha tese de doutorado, defendida na Faculdade de Linguas Modernas da Universidade de Varsovia em junho de 2022. O inicio da minha pesquisa sobre o movimento de massas humano como resultado de conflitos armados remonta a 2015, quando a crise migratöria - a maior desde a Segunda Guerra Mundial - comeęou na Europa. Eu näo estava devidamente preparada para lidar com a questäo dos refugiados de guerra e as suas relaęóes com outras culturas dentro do mundo ärabe. Por outro lado, a minha formaęao de especialista em cultura luso-brasileira e a minha nacionalidade polaca deram-me uma formaęao cultural adequada para a realizaęao de pesquisas sobre refugiados da Polonia que encontraram refügio em Portugal durante a Segunda Guerra Mundial. Eu esperava, como provavelmente muitos antes de mim, uma melhor compreensäo do presente por analogia com eventos passados. A fase final do meu trabalho recaiu sobre um periodo de acontecimentos perturbadores na Europa de Leste, aquilo a que hoje se chama a crise migratöria na fronteira entre a Bielorrüssia e a Uniäo Europeia. Submeti a tese para avaliagäo em fevereiro de 2022, poucos dias antes da invasäo russa da Ucränia, quando as imagens apresentadas nas memörias dos refugiados polacos que encontra ram abrigo em Portugal na decada de 1940 inesperadamente comeęaram a aparecer no ecrä do meu televisor. A base para escrever este livro foi a chamada literatura de documento pessoal escrita por polacos que se encontraram' a beira da Europa" durante a Segunda Guerra Mundial. As suas memörias e opiniöes foram compiladas e organizadas cronologicamente, o que permitiu näo sö esclarecer algumas questöes duvidosas sobre os acontecimentos ocorridos, mas tambem ganhar uma nova perspetiva, levando a uma reflexäo sobre o modo como funciona a memoria humana, bem como sobre o modo como se realiza o processo de cognięao e assimilaęao dos factos em tempo real. A esse respeito, as conquistas dos Ultimos anos dos pesquisadores da psicologia cognitiva provaram ser üteis. Alem disso, as anälises realizadas no trabalho comprovam que as afirmaęoes dos autores de memörias sobre Portugal e os seus habitantes (mas afinal näo sö sobre Portugal) säo opiniöes expressas em lugares e tem pos especificos por pessoas situadas em determinadas estruturas sociais e culturais. Os seus julgamentos ou crenęas partem de temas comuns dados pela sociedade, eles repetem, circulam e sofrem modificaęóes, e os seus por- 344 tadores frequentemente os manipulam de forma mais ou menos consciente - tudo isso para atingir objetivos particulares. As opiniöes expressas e escritas constituem tambem uma expressäo da alteridade de cada um dos autores - os donos da unica, irrepetivel e individual Verdade, para a qual todas as formas autobiogräficas säo como um templo, onde uma vida singular - arrancada do plasma da historia - e oferecida no altar. Um dos revisores do meu doutorado afirmou que o meu trabalho e urn exemplo de "resgate humanitärio", onde tento extrair e salvar vidas-histórias ja passadas, bem como valores outrora desenvolvidos. Estas palavras ganham urn significado ainda mais profundo no contexto dos acontecimentos da cena politica mundial dos ültimos meses, mostrando que tais iniciativas como a minha fazem sentido, que podem ensinar ou pelo menos relembrar algo que ja foi esquecido. A reflexäo pós-moderna, e em particular o novo historicismo, faz-nos olhar para o destino humano como se fosse uma rede esticada. As experiencias e as pessoas que encontramos säo como nós em uma teia de caminhos. Se urn deles for submetido a alguma foręa externa, toda a estrutura estremece. Nesta historia multifacetada, o Leitor deve encontrar o motive mais importante para si, e depois fechar o livro e ir alem do mundo descrito para poder le-lo tambem no contexto de outras formas de representaęao que aparecem na sua realidade. Atualmente, a Polonia e urn local de refugio para milhöes de ucranianos e pode-se esperar que em algum momento as suas memórias da guerra e os contactos com os polacos comecem a aparecer na impressäo. A enorme mobilizaęao social dos polacos para ajudar a Ucränia, a que assistimos nos Ulti mos meses, sera tambem avaliada na perspetiva dos acontecimentos futures e das relaęoes mütuas, bem como na perspetiva de outros acontecimentos na vida dos refugiados, que se iräo sobrepor aos eventos atuais. Vale a pena ter isso em mente - o passado e urn professor muito säbio. 345 BIBLIOGRAFIA PODMIOTOWA 1. Źródła archiwalne Archiwum Akt Nowych w Warszawie (AAN) Ambasada RP w Berlinie [1919] 1920-1939, sygn. 2987. Ministerstwo Spraw Zagranicznych w Warszawie [1915-1917] 1918-1939, sygn. 1457b. Archiwum Państwowe w Warszawie (APW) - Wieloosobowe Stanowisko ds. Działalności Archiwalnej w Milanówku (WSDA) PWN, St. Schimitzek, Na krawędzi Europy. Wspomnienia portugalskie 1939-1946 [1967-1972], sygn. 11566. Arquivo Distrital do Porto Alpercatas em madeira, PT/ADPRT/ASS/LPPS/DIR/013-006/000271. Arquivo Nacional da Torre do Tombo w Lizbonie (ANTT) AOS, A situaęao politica interna, a Causa Monärquica, os Alemäes, o Dr. Jose de Oliveira Neves, o judeu alemäo Georg Kłos, os monärquicos Dr. Alfredo Pimenta e Hipolito Raposo, a espionagem alemä e a actividade de Hanz Steinmetz, os emigrados politicos, os judeus refugiados do vapor “Dora”, o Engenheiro de Minas Charles Sidney Versey Brown, Oscar R. Stabler e a situaęao em Espanha, 1940, sygn. D-G/8/3/1. AOS, Informaęao da PVDE sobre o Corpo Consular acreditado em Portugal e seus familiäres, 1943?, sygn. D-G/8/4/18. AOS, Informaęao da PVDE sobre o Corpo Diplomatico acreditado em Portugal e seus familiäres, 1943?, sygn. D-G/8/4/17. Empresa Publica Jornal O Seculo, sygn. SF/001-001/0070/4717N. PIDE, Servięos Centrais, Registo Geral de Presos, liv. 44, registo n.° 8680, Emidio Santana, 1937 X19-1939 III 10, sygn. E/010/44/8680. PIDE, Seiwięos Centrais, Registo Geral de Presos, liv. 60, registo n.° 11991, Pinkus Israelski, 1939 XII7-1948 V19, sygn. E/010/60/11991. PIDE, Sewięos Centrais, Registo Geral de Presos, liv. 68, registo n.° 13541, Zofia Halina S[z]ybowska, 1940 XI15-1941XI1, sygn. E/010/68/13541. Secretaria-Geral da Presidencia do Conselho de Ministros, Gabinete do Presidente, Documentos relatives a Wacław Litwinowicz, engenheiro aeronäutico civil, cx. 97, proc. 744/56, no 12,1944 I 20-1946 III 29, sygn. 0744/00012. 346 Secretariado Nacional de Informaęao, Direcęao Geral dos Servięos de Espectäcu- los proc. 2336, Joao Bastos, Gente de fora (Refugiados), 1940, sygn. 1/2336. Secretariado Nacional de Informaęao [1929-1974], ex. 564, Grupo Amizade LusoPolaca [1937—1939], sygn. 20/12_c0001 do_c0004. Biblioteca de Arte da Fundaęao Calouste Gulbenkian Estudio Horacio Novais [1930-1988], Reportagem fotogräfica sobre a exposięao do Mundo Portugues 1940, CFT164.1151. Biblioteca Municipal das Caldas da Rainha Arquivo Histórico, ex. Estrangeiros [1939-1955], pasta Queixas ä policia e correspondencia da Embaixada Inglesa, Carta datada de 27 de maio de 1943 e assinada por Joaquim Vieira Cordeiro (doc. avulso). Biblioteca Nacional Digital de Chile Archivo del Escritor/ Gabriela Mistral: 1943, AE0010834; 1943.11.01, AE0010833; 1946IX12, AE0010823. Biblioteka Narodowa (BN) SCHIMITZEK, Stanisław - Zbiory mikrofilmowe, Repozytorium z Biblioteki Zakładu Narodowego im. Ossolińskich: Dziennik z lat 1939-1943, VII1939-13 VI1940, sygn. Rps Ossol. 14122/ II, mf. 61770; 16 VI1940-30 X1940, sygn. Rps Ossol. 14122/ II/6, mf. 61771; 31X1940-28 VI1941, sygn. Rps Ossol. 14122/ II/7, mf. 61772; 29 VI1941-22II1942, sygn. Rps Ossol. 14122/ II/8, mf. 61773; 23II1942-08 XI1942, sygn. Rps Ossol. 14122/ II/9, mf. 61774; 9 XI1942-13 I 1943, sygn. Rps Ossol. 14122/ 11/10, mf. 61775. Papiery Stanisława Schimitzka z lat 1939-1944, sygn. Rps Ossol. 14124/IIL, mf. 61782. Casa de Oswaldo Cruz, Rio de Janeiro Alina Perlowagora-Szumlewicz [1943-2002], sygn. BR RJCOC PW. Czterdzieste Czwarte Cyfrowe Archiwum Tradycji Lokalnej, Miejska Bi blioteka Publiczna im. Adama Asnyka w Trzebini Kolekcja osobista Krystyny Kowalik/ Okres po II wojnie światowej, b.d., bez sygn., nr ID: CATL 44 A/7.2.1. 34’7 Divisäo de Gestäo Cemiterial, Lizbona Cemiterio dos Prazeres/ Fotografia płyty nagrobnej hr. Amalii Anieli Janiny Moldenhawer z Ostrowskich, b.d., bez sygn. Hoover Institution Library Archives (HILA) Poland Ambasada in Great Britain records [1930-1939]: Polish Legation in Lisbon [1936-1939], sygn. 99. Ministerstwo Spraw Zagranicznych [1919-1947]: 1940, sygn. 517. Ministerstwo Spraw Zagranicznych [1919-1947]: 1941, sygn. 229. Ministerstwo Spraw Zagranicznych [1919-1947]: 1943, sygn. 49. Ministerstwo Spraw Zagranicznych [1919-1947]: 1943, sygn. 154. Ministerstwo Spraw Zagranicznych [1919-1947]: 1944, sygn. 58. Instytut Józefa Piłsudskiego w Londynie (IJPL) Kolekcja akt Stefana Mayera (nr 100), sygn. 709/100/95,709/100/99. Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie Prezydium Rady Ministrów [1939-1991]: Archiwum osobiste Prezesa Rady Mini strów [1939-1945]: Korespondencja z Ministerstwem Pracy i Opieki Społecz nej oraz Ministerstwem Informacji i Dokumentacji [1945], sygn. PRM. 173/1. Museu Municipal Santos Rocha em Figueira da Foz Arquivo de Jose dos Santos Alves 1931-1943, bez sygn. Fotografia akwareli Wandy Ostrowskiej, Fragmento do Paęo Real em Sintra. List Stanislawa Schimitzka do Antonio Vitora Guerry, dyr. Muzeum im. dr. Santos Rocha w Figueira da Foz, bez sygn. Museu Nacional de Arte Contemporänea do Chiado Fotografia akwareli Wandy Ostrowskiej, Fortinho. Fotografia obrazu Mojżesza Kislinga, Rapaz da Nazare. Muzeum Narodowe w Warszawie Zbiory Ikonograficzne i Fotograficzne: KOSIDOWSKI, Jan, Notatki z emigracji (rps), bez sygn. Narodowe Archiwum Cyfrowe (NAC) Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji: 348 D - Polityka Zagraniczna [1918-2007]: sygn. 3/1/0/4/498/1; 1924/12, sygn. 3/l/0/4/566a/l; 1933/8, sygn. 3/1/0/4/1243/1; 1938/3, sygn. 3/1/0/4971/1. G - Gospodarka Narodowa [1877-2006]: sygn. 3/1/0/8/420. M - Sprawy Międzynarodowe [1900-2011]: 1930, sygn. 3/1/0/5/1165. Prywatne zbiory fotografii autorki pracy Budynek przy ul. Das Amoreiras 105 w Lizbonie, III 2016. Budynek przy ul. Oboźnej 8 w Warszawie, VIII 2017. Budynki przy ul. Braamcamp 82 oraz ul. Rodrigo da Fonseca 49 w Lizbonie, III 2016. Capela de Nossa Senhora de Montserrat przy ul. i pl. das Amoreiras w Lizbonie, III 2016. Grób Stanislawa Schimitzka na warszawskich Powązkach (kwatera nr 176), VII2017. Portrety portugalskich dzieci namalowane przez Wandę Ostrowską pomiędzy 1940 a 1942 r., pałac w Korczewie, XI2019. Sousa Mendes Foundation, www.sousamendesfoundation.org Dokument poświadczający tożsamość Juliana Tuwima, Rio de Janeiro, 6 XII1940 r. Fotografia Alicji Barcinskiej, nee Elsner. Fotografia rodziny Krakowiaków w Portugalii (Isac/ Ignaś Krakowiak, Hinda Rosa/ Hala nee Kapłan oraz ich córeczka Yvonne). Fotografie Rivy i Nathana Buchstab oraz ich córki Anny Buchstab. Fotografie Witolda Malcużyńskiego oraz Colette Małcużyńskiej nee Gaveau. Plakat reklamujący koncert Witolda Malcużyńskiego i jego żony Colette Gaveau w Teatrze Solis w Urugwaju, 3 XI1941 r. Testimonial of Mary Seeman, nee Maria Violetta Szwarc, 2012. Testimonials of Rabbi Chaim Kruger, 1941,1966. Testimonial of Rabbi Jacob Kruger, 2013. Museu Virtual de Aristides de Sousa Mendes, http://mvasm.sapo.pt Base de Conhecimento, Exposicäo Virtual. 2. Źródła drukowane VIII Recenseamento gerat da populaęao no Continente e Ilhas Adjacentes em 12 de Dezembro de 1940, Institute Nacional de Estatistica, Imprensa Nacional de Lisboa, Lisboa 1945. 349 A.N., A Polonia na Guerra, „Vida”, livro V, V1941, ano IV, n° 30, s. 12-13. A.N., Artes Plästicas na Polonia, „Vida”, livro V, V1941, ano IV, n° 30, s. 17-18. A.N.,As Conquistas Económicas da Polonia, „Vida”, livro V, V1941, ano IV, n° 30, s. 19. A.N., As homenagens a Indcio Paderewski, na America, „Vida”, livro V, V1941, ano IV, n° 30, s. 27-28. A. N., Comeęou a guerra. A Alemanha anexou Danzig e invadiu a Polonia, „Diärio de Noticias”, 2 IX1939, s. 1. A.N., Dossier P.I.D.E. Os horrores e crimes de uma “Policia", Agencia Portuguesa de Revistas, Lisboa 1974. A.N., Figuras e Factos, „Mundo Grafico”, 15 XII1941, no 29, s. 22. A.N., Fotografia statku „Portugal” z Wystawy Świata Portugalskiego, „Ilustraęao Portugueza”, 6 IX1940, n° 979, s. 6. A.N., Gente sem lar, „Mundo Grafico”, 301 1941, no 8, s. 19-22. A. N., Nowy speaker rozgłośni lwowskiej, „Gazeta Lwowska”, 3 III 1936, nr 51, s. 2. A. N., Odznaczenie za pomoc polskim uchodźcom w czasie II wojny światowej (przedruk informacji z Polskiej Agencji Prasowej), „Dziennik Bałtycki”, 1976, nr 43, s. 1. A.N., Teresa Zamower, „Foco. Revista mensal literäria e artistica”, VI1941, n° 1, s. 8-9. Armindo Monteiro e Oliveira Salazar. Correspondencia Politica, red. Fernando Rosas, Julia Leitao de Barros, Pedro de Oliveira, Editorial Estampa, Lisboa 1996. Arquivo do Conselho de Fiscalizaędo das Expediföes Artisticas e Cientificas do Brasil. Inventdrio, Museu de Astronomia e Ciencias Afins, Rio de Janeiro 2012. Congresso do Mundo Portugues, t. XVII: Aetas, Memórias e Comunicaęoes Apresentadas ao Congresso National de Ciencias da Populaędo, red. Comissäo Executiva dos Centenärios, Lisboa 1940. Dez anas depolitica externa (1936-1947). A naędo portuguesa e a Segunda Guerra Mun dial, t. II, Imprensa Nacional, Lisboa 1962. Dez anos de politica externa (1936-1947). A naędo portuguesa e a Segunda Guerra Mun dial, t. VI, Imprensa Nacional, Lisboa 1970. Dez anos depolitica externa (1936-1947). A naędo portuguesa e a Segunda Guerra Mun dial, t. VII, Imprensa Nacional, Lisboa 1971. Wiktor Tomir, Z listu W T. Drymmera do redaktora Zeszytów Histoiycz- DRYMMER, nych, „Zeszyty Historyczne”, z. 21 (217), 1972. Fajans, Roman, Salazar - dyktator Portugalji, „Tęcza”, 1937, nr 5, s. 21-28. Folkierski, Władysław, Dyktatura Salazara, „Polityka Narodowa”, 1938, nr 1, s. 8-27. Fragoso, Fernando, Hollywood em Lisboa: encontros e desencontros com as vedetas de cinema, que a guerra trouxe a Portugal, Vida Mundial Editora, Lisboa 1942. Frycz, Karol Stefan, Nowe Państwo, „Myśl Narodowa”, 1937, R. 17, nr 28, s. 1-2. 350 Stanisław, Półwysep Iberyjski (Hiszpanja i Portugalja), oprać. Tadeusz Dybczyński, z. 29, z. 37, z. 38, Trzaska, Evert i Michalski, Warszawa 1934. GUMPLOWICZ, Władysław, Geografia gospodarcza, Księgarnia F. Hoesicka, Warszawa 1938 (1. wyd. 1927 r.). Imagem da Polonia, red. Maria Danilewicz Zielińska, Lucia Liba Mucznik, Institute da Biblioteca Nacional e do Livro, Lisboa 1992. Karski, Juliusz, Moje gniazdo rodzinne, „Spotkania z Zabytkami”, 1988, nr 5. Katelbach, Tadeusz, Szosa się skończyła, „Zeszyty Historyczne”, z. 21 (217), 1972. Księga adresowa ziem zachodniej Polski Gdynia - Wybrzeże, województwo pomorskie wraz z informatorami: Warszawa, Gdańsk, Poznań, Śląsk, Kraków, rocznik 1937-1938, Gdynia 1937. Konwencja dotycząca praw i obowiązków mocarstw i osób neutralnych w razie wojny lądowej, Dz.U. 1927, nr 21, poz. 163. Lechoń, Jan,A Polonia atraves dos Seculos, „Vida”, livro V, V1941, ano IV, n° 30, s. 7-11. Lechoń, Jan, Przywitanie z Wandą, „Tygodniowy Przegląd Literacki Koła Pisarzy z Polski”, R. 2, 8 1 1942, nr 2. Litwiński, Leon, Schwarz, Samuel, Anti-semitismo. Conferencias realizadas em 27 de Junho de 1944, sob os auspicios da Associaęao dos Cidadäos Polacos em Lisboa, na presenęa de sua Excelencia Gustaw Potu orowski Ministra Plenipotencidrio da Polonia em Portugal, Sociedade Industrial de Tipografia Ltda., Lisboa 1944. LUBOJAŃSKI, Józef, Brak rozsądku i wrażliwości moralnej, „Dziennik Bałtycki”, 1974, nr 186, s. 3. Łubieński, Henryk, Sprawozdanie z działalności Ekspozytury „M” Oddziału II Szt. NW., oprać. Tadeusz Dubicki, [w:] Wywiad i kontrwywiad wojskowy IIRP. Z działalności Oddziału IISG WP, t. IX, red. Tadeusz Dubicki, Wydawnictwo LTW, Łomianki 2019. Łukasik, W, Geografia na co dzień, „Świat: pismo tygodniowe ilustrowane poświę cone życiu społecznemu, literaturze i sztuce”, 8 V 1937, nr 19. MĘCLEWSKI, Alojzy, Przygwożdżone fałszerstwo, „Dziennik Bałtycki”, 1966, nr 143, s. 3. Nekrolog Stanisława Schimitzka, „Biuletyn Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce”, t. XXVII, 1977, s. 152-153. Nekrolog Stefana Włoszczewskiego, „Życie Warszawy”, 7 VI1984, nr 135. Halina Wierzyńska - o podróżach wojennych i emigracyjnych, oprać. Beata Dorosz, „Sztuka edycji”, 1/2017, s. 193-221. Pawiński, Adolf, Portugalia: listy z podróży, Gebethner i Wolff, Warszawa 1881. Pereira, Pedro Teotónio, Nacionalismo portugues, Comunidade Distrital, Coimbra 1967. Polska służba zagraniczna po 1 września 1939 r., red. Włodzimierz Adamkiewicz, Ju liusz Friedrich, Mieczysław Grabiński, Mieczysław Sędzielowski, Władysław GORZUCHOWSKI, 351 Józef Zaleski, Wydawnictwo Stowarzyszenia Pracowników Polskiej Służby Zagranicznej, London 1954. Polsko-brytyjska współpraca wywiadowcza podczas II wojny światowej, t. II: Wybór do kumentów, wybór i oprać. J.S. Ciechanowski, Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, Warszawa 2005. „Przegląd mody”, numery z lat 1927-1939. REYNOLD, Gonzague de, Ruch korporatywny w Portugalji, tłum. Władysław Sobański, „Przegląd Powszechny”, t. 210,1936, s. 163-184. Rocznik Służby Zagranicznej Rzeczypospolitej Polskiej według stanu na 1 kwietnia 1935 r„ Koło Rodziny Urzędniczej przy Ministerstwie Spraw Zagranicznych, Warszawa 1935. Rocznik Służby Zagranicznej Rzeczypospolitej Polskiej według stanu na 1 kwietnia 1936 r., Koło Rodziny Urzędniczej przy Ministerstwie Spraw Zagranicznych, Warszawa 1936. Rocznik Służby Zagranicznej Rzeczypospolitej Polskiej według stanu na 1 kwietnia 1937 r., Koło Rodziny Urzędniczej przy Ministerstwie Spraw Zagranicznych, Warszawa 1937. Rocznik Służby Zagranicznej Rzeczypospolitej Polskiej według stanu na 1 kwietnia 1938 r., Stowarzyszenie „Samopomoc Urzędników Polskiej Służby Zagranicznej”, Warszawa 1938. Rocznik Służby Zagranicznej Rzeczypospolitej Polskiej według stanu na 1 czerwca 1939 r., Stowarzyszenie „Samopomoc Urzędników Polskiej Służby Zagranicznej”, Warszawa 1939. ROYCEWICZ de, Wanda, Como os tres herois. (Fragmento autentico da guerra polacosovietica), „Foco. Revista mensal literäria e artistica”, VI1941, n° 1, s. 14-16. „S. B.” (pseud.), Pokłosie Pen-kongresu. Prawda o delegacji polskiej, „Kurier Polski”, 1937, R. 40, nr 220. Schimitzek, Stanislaw, Dom Kupca w Warszawie - kronika odbudowy domu przy ul. Oboźnej 8, lata 1947-1953, Warszawa 1954. (Wydano 55 egzemplarzy nume rowanych od 6 do 60). „SCYPION." (pseud.), Zielony karnawał w Lizbonie, „Świat: pismo tygodniowe ilustro wane poświęcone życiu społecznemu, literaturze i sztuce”, 20 VII1935, nr 29. Silva da, Fernando Emygdio, Odrodzeniefinansowe Portugalii, tłum. Wiktor Jaku bowski, Wydawnictwa Towarzystwa Ekonomicznego w Krakowie, t. 97., Kraków 1938. Skowroński, Tadeusz (publikacja pod pseud. „Tadeu Prus”), A Polonia Católica, „Vida”, livro V, V1941, ano IV, no 30, s. 14-16. 352 Stanisław, Kartka z pamiętnika. Lizbona 15 października 1940 r., „Ty godniowy przegląd literacki Koła Pisarzy z Polski”, R. 2,5 III 1942, nr 10. Tillinger, Eugen, The bridge ofHendaye: eyewitness account off the mass flight to Spain, „Aufbau”, 30 VIII1940. Tepa, Jerzy, Miasto umarłych, „Tygodniowy przegląd literacki Koła Pisarzy z Pol ski”, R. 2,111942, nrl. Tuwim, Julian, Listy do przyjaciół-pisarzy, oprać. Tadeusz Januszewski, Czytelnik, Warszawa 1979. WASSERMANÓWNA, M., Z fali cieplej na zimnq (z Adriatyku na Bałtyk), „Świat: pismo STRZETELSKI, tygodniowe ilustrowane poświęcone życiu społecznemu, literaturze i sztu ce”, 24 VII1937, nr 30. Wierzyński, Kazimierz, Wiersz z Rio de Janeiro, „Tygodniowy Przegląd Literacki Koła Pisarzy z Polski”, R. 2, 8 1 1942, nr 2. Wittlin, Józef, Listy, wstęp i oprać. Tadeusz Januszewski, Niezależna Oficyna Wydawnicza, Warszawa 1996. Włoszczewski, Stefan, A conferencia do Dr. Stefan Wloszczewski na Unido dos Gremios dos Lojistas de Coimbra, „Diärio de Coimbra”, domingo, 11 V1941, ano XI, no 3646. Włoszczewski, Stefan, A conferencia do Dr. Włoszczewski nos «Estudos Portugueses» do Porto (conciusäo), „Diärio de Coimbra”, domingo, 23II1941, ano XI, n° 3571. Włoszczewski, Stefan, Calamidade inqualificävel, „Diärio de Coimbra”, quarta-feira, 9 IV1941, ano XI, no 3615. Włoszczewski, Stefan, Centro de Formaęao Social, „Diärio de Coimbra”, quartafeira, 21V1941, ano XI, no 3656. Włoszczewski, Stefan, Impressöes dum estrangeiro acerca de Portugal de 1940. As qualidades afectivas da raęa, „Diärio de Coimbra”, quarta-feira, 8 11941, ano XI, no 3527. Włoszczewski, Stefan, Mogofores: essai historique, Gräfica de Coimbra, Coimbra 1940. Włoszczewski, Stefan, O diagnóstico da Ciencia Social sobre Portugal, „Diärio de Coimbra”, domingo, 23 III 1941, ano XI, no 3598. Włoszczewski, Stefan, Satanizm, bolszewizm, syjonizm, cywilizacja, W. Piekarniak, Warszawa 1920. „Z” (pseud.), Madame Curie, „Vida”, livro V, V1941, ano IV, no 30, s. 28. 353 3. Literatura dokumentu osobistego (dzienniki, wspomnienia, pamiętniki.) Babo, Alexandre, Recordaęoes de um caminheiro, Escritor, Lisboa 1993. Choromański, Michał, Memuary, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1976. Drymmer, Wiktor Tomir, W służbie Polsce. Wspomnienia żołnierza i państwowca z lat 1914-1947, WOW „Gryf” i IH PAN, Warszawa 1998; wyd. 2., poprawio ne i uzupełnione, opublikowane przez Wydawnictwo Arkadiusz Wingert, Warszawa 2014. Fiedler, Arkady, Wiek męski - zwycięski, Wydawnictwo Iskry, Warszawa 1976. Garcia Marquez, Gabriel, Vivir para contarla, Mondadori, Barcelona 2002. (Edycja pol.: Garcia Märquez, Gabriel, Życie jest opowieścią, tłum. Joanna Karasek, Agnieszka Rurarz, MUZA SA, Warszawa 2004). Gawroński, Jan, Moja misja w Wiedniu 1932-1938, PWN, Warszawa 1965. Gide, Andre, journal, 1889-1939, Gallimard, Paris 1939, Collection Bibliotheque de la Pleiade, n° 54 . (Wyd. pol.: Andre Gide, Dziennik, wybór, tłum, i objas'nienia Joanna Guze, Wydawnictwo Krąg, Warszawa 1992). Gombrowicz, Witold, Dziennik 1953-1956, Instytut Literacki, Paris 1957. Gombrowicz, Witold, Dziennik 1957-1961, Instytut Literacki, Paris 1962. Gombrowicz, Witold, Dziennik 1961-1966. Operetka, Instytut Literacki, Paris 1966. Gombrowicz, Witold, Dziennik 1967-1969, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1992. GrabiaJałbrzykowski, Andrzej, Gawędy o krajach i ludziach, red. Janusz Gmitruk, Jerzy Mazurek, wydawcy: Instytut Studiów Iberyjskich i Iberoamerykańskich Uniwersytetu Warszawskiego oraz Muzeum Historii Polskiego Ru chu Ludowego, wyd. 3., uzupełnione i poprawione (wyd. 1. O tym i o owym. Opowiadania, nakł. autora, Buenos Aires 1989, wyd. 2. A la vera del camino, nakl. autora, Buenos Aires 1992), Warszawa 2006, «seria Biblioteka Iberyjska . Günther, Władysław, Pióropusz i szpada: lespomnienia ze służby zagranicznej, Księ garnia Polska, Paris 1963. Halski, Czesław, 6 lat. Perypetie wojenne, Caldra House Ltd., Sussex 1991. Halski, Czesław, Polskie Radio Lwów, Wydawnictwo LTW, Łomianki 2012 (wyd. 1: Oficyna Poetów i Malarzy, London 1985). Jackowski, Tadeusz Gustaw, W walce o polskość, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1972. Jędrzejowicz, Wacław, Wspomnienia, Ossolineum, Wrocław 1993. Jordan, Andre, Uma viagem pela vida, Almedina, Coimbra 2019. 354 Karski, Michal Szymon, Pamiętniki, oprać. Jakub Greloff, Wydawnictwo DiG, Warszawa 2017. Kateibach, Tadeusz, Spowiedź pokolenia, wydawnictwo „Jutro Pracy”, Lippstadt 1948; wyd. 2 z posłowiem Sławomira Cenckiewicza, Towarzystwo Przyjaciół Wilna i Grodna „Osobita”, Gdańsk 2001. Kosidowski, Jan, Zawód: fotoreporterzy, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1984. Lepecki, Mieczysław, Pamiętnik adiutanta Marszalka Piłsudskiego, Państwowe Wy dawnictwo Naukowe, Warszawa 1987. Lepecki, Mieczysław, Po bezdrożach Brazylii, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1962. Lepecki, Mieczysław, Warszawa - Lizbona - Rio de Janeiro, [w:] Wspomnienia o Julianie Tuwimie, red. Wanda Jedlicka, Marian Toporowski, Czytelnik, Warszawa 1963. Lepecki, Mieczysław, Z gwiazdy na gwiazdę - podróż z Brazylii do Polski, Iskry, Warszawa 1960. Lepecki, Mieczysław Bohdan, Z Marszalkiem Piłsudskim na Maderze, Główna Księ garnia Wojskowa, Warszawa 1931. Lipski, Józef, Diplomat in Berlin, 1933-1939; papers and memoirs ofJózef Lipski, Am bassador of Poland, red. Wacław Jędrzejewicz, Columbia University Press, London 1968. Lorentowicz, Irena, Oczarowania, Instytut Wydawniczy „PAX”, Warszawa 1972. Lorentowicz, Irena, Wspomnienie o Teresie, [w:] Mieczysław Szczuka, oprać. A. Stern, M. Berman, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1965. Lukasiewicz, Juliusz, Dyplomata w Paryżu, 1936-1939: wspomnienia i dokumenty Juliu sza Lukasiewicza, ambasadora Rzeczypospolitej Polskiej, Wyd. Polska Fundacja Kulturalna, London 1989. Meysztowicz, Jan, Czas przeszły dokonany. Wspomnienia ze służby w Ministerstwie Spraw Zagranicznych w latach 1932-1939, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1984. Morawski, Stanisław, W Peteburku 1827-1838. Wspomnienia pustelnika i koszałki kobiałki z 18 miedziodrukami, wydali A. Czartkowski i H. Mościcki, Wydaw nictwo Polskie, Poznań 1927. Nowak Cieplak, Tadeusz, W cieniu historii. Wspomnienia, Agencja Wydawnicza „Remix”, Olsztyn 2003. Ostrowska-Grabska, Halina, Brie ä brać 1848-1939, Państwowy Instytut Wydawni czy, Warszawa 1978. 355 Pobóg-Malinowski, Władysław, Na rumuńskim rozdrożu, „Kultura”, 1948, nr 7; nr 8; nr 9/10. Pobóg-Malinowski, Wladyslaw, Skoro nie szablq to piórem, „Kultura”, 1960, nr 5 (151). Pobóg-Malinowski, Wladyslaw, Z mojego okienka: fakty i wrażenia z lat 1939-1945. T. 1,1939-1940, oprać. Przemysław Marcin Żukowski, tłum. Justyna Jarmułowicz, Wydawnictwo LTW, Łomianki 2013. Raczyński, Edward, W sojuszniczym Londynie, Polish Research Centre, London 1960. Reis, Elżbieta, .obyś żył w ciekawych czasach, [b.n.w.]. Warszawa 2002. Rousseau, Jean-Jacques, Wyznania, 1.1, tł. T. Boy-Żeleński, Warszawa 1930, Bibłioteka Boya . Samozwaniec, Magdalena, Maria i Magdalena, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1956. Schimitzek, Stanisław, Drogi i bezdroża minionej epoki. Wspomnienia z lat pracy w MSZ 1920-1939, Wydawnictwo Interpress, Warszawa 1976. Schimitzek, Stanisław, Na krawędzi Europy. Wspomnienia portugalskie 1939-1946, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1970. Skowroński, Tadeusz, Wojna polsko-niemiecka widziana z Brazylii 1939-1940, Polska Fundacja Kulturalna, London 1980. Słonimski, Antoni, Alfabet wspomnień, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warsza wa 1975. Sokolnicki, Henryk, In the service of Poland, wspomnienia przetłumaczone na jęz. ang. i powielone w mps w Helsinkach w 1973 r. Sokolnicki, Michał, Dziennik ankarski 1939-1943, Wyd. Gryf Publications, London 1965. Sokolnicki, Michał, Dziennik ankarski 1943-1946, z przedmową E. Raczyńskiego, Wyd. Veritas Found. Publ. Centre, London 1974. Szembek, Jan, Diariusz i teki Jana Szembeka: (1935-1945). T. 1, Wprowadzenie i doku mentacja do lat 1933-1934, diariusz Jana Szembeka za rok 1935, oprać. Tytus Komarnicki, Polish Research Centre, London 1964. Szembek, Jan, Diariusz i teki Jana Szembeka (1935-1945). T. 2, Uzupełnienia do doku mentacji tomu pierwszego, diariusz Jana Szembeka za rok 1936, dokumentacja za rok 1936, oprać. Tytus Komarnicki, Polish Research Centre, London 1965. Szembek, Jan, Diariusz i teki Jana Szembeka (1935-1945). T. 3, Dokumentacja za I-III 1937 r., diariusz Jana Szembeka za rok 1937, dokumentacja do diariusza za rok 1937, oprać. Tytus Komarnicki, The Polish Institute and Sikorski Museum, London 1969. 356 Szembek, Jan, Diariusz i teki Jana Szembeka (1935-1945). T. 4, Diariusz i dokumentacja za rok 1938, diariusz i dokumentacja za rok 1939, oprać. Józef Zarański, The Polish Institute and Sikorski Museum, London 1972. Szembek, Jan, Diariusz. Wrzesień -grodzień 1939, red. naukowa Bogdan Grzeloński, Instytut Wydawniczy Pax, Warszawa 1989. Wittlin Lipton, Elżbieta, Z dnia na dzień. Reportaż z modq w tle z czasów zawieruchy, Towarzystwo Przyjaciół Archiwum Emigracji, Toruń 2012. Wloszczewski, Stefan, Na przełomie dwóch epok, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1974. Wodzicki, Roman, Wspomnienia: Gdańsk - Warszawa - Berlin, 1928-1939, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1972. Wysocki, Alfred, Tajemnice dyplomatycznego sejjv, Książka i Wiedza, Warszawa 1974. Zabiełło, Stanisław, Na posterunku we Francji, Instytut Wydawniczy PAX, Warsza wa 1967. Zieleniewski, Tadeusz, Gawędy legionowe. 3 Dywizja Piechoty we Francji, wstęp i oprać, naukowe: Janusz Gmitruk, Jerzy Mazurek, Oficyna Wydawnicza ASPRA-JRi Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego, Warszawa 2006. 4. Beletrystyka i poezja Barrett-Browning, Elisabeth, Sonette aus dem Portugiesischen, tłum. Rainer Maria Rilke, [w:] Rilke, Rainer Maria, Gesammelte Werke, t. VI., Leipzig Insel, Le ipzig 1930, s. 13. Barrett-Browning, Elisabeth, Sonety, tłum. Zofia Reutt-Witkowska, Instytut Wy dawniczy „Bibljoteka Polska”, Warszawa 1924. Barrett-Browning, Elisabeth, Sonnets from the Portuguese, GP PVTNAM’S SONS, New York 1902. Łobodowski, Józef, Uczta zadżumionych, nakładem subskrybentów i autora, Paris 1954. Pawlikowska, Maria, Lizbona, „Wiadomości Literackie”, 1931, nr 27, s. 4. Remarque, Erich Maria, Noc w Lizbonie, tłum. Grzegorz Dziamski, Rebis, Poznań 2010. Szymborska, Wisława, Wiersze wybrane, red. Ryszard Krynicki, Wydawnictwo a5, Kraków 2012 (wydanie nowe, uzupełnione; wydanie pierwsze ukazało się w V 2000 r.), Biblioteka poetycka Wydawnictwa a5, t. 36 . Wierzyński, Kaźmierz, Róża wiatrów, Wydawnictwo „W drodze”,Jerozolima 1944. 357 5. Eseje, felietony, recenzje, reportaże, wywiady, wzmianki prasowe Barberia, Jose Luis, Los ninos que Hitler robó, „El Pais”, 11V 2008. Barczewska, Zofia, Wybory pamięci (wywiad z dr. hab. prof. UW Andrzejem Julia nem Hankalą), „Charaktery”, nr 8/2013. Correia, Alexandra, Para um pequeno empreendimento, ninguem te dava um tostäo. Mas sefalarmos em milhöes, ai aparece o dinheiro, „Visäo”, 18 IV 2019. Danilewicz Zielińska, Maria, Polonica portugalskie, Biblioteka „Więzi”, Warszawa 2005. Ferro, Antonio, Dyktator współczesnej Portugalji. Salazar, tłum, i przypisami opatrzy! dr Edward Boye, Instytut Wydawniczy Biblioteka Polska, Warszawa 1936. Fiedler, Arkady, Jutro na Madagaskar!, Towarzystwo Wydawnicze „Rój”, Warszawa 1939. Giertych, Jędrzej, Hiszpania bohaterska, Ossolineum, Warszawa 1937. Gorczyńska, Renata, Jestem z Wilna i inne adresy, Wydawnictwo Krakowskie, Kra ków 2003. Gralak, Anna, Wzgórze xespomnien, „Charaktery”, nr 2/2016. Grydzewski, Mieczysław, Obiit poeta, „Wiadomości", R. 8, nr 22 (374). Jażdżewski, Wojciech, Rada Polonii Amerykańskiej w świetle akt z 1.1938-1973 (Ar chiwalne zbiory chicagowskiego Muzeum Polskiego w Ameryce), „Dziennik Związkowy”, 4 XI2008. Kapus'ciński, Ryszard, Ten Inny, Wydawnictwo Znak, Kraków 2007, Wykłady In stytutu Nauk o Człowieku w Wiedniu . Kennedy, Charles Stuart, Rey, Nicholas Andrew, Interview with Nicholas A. Rey, 5IX 2002, Library of Congress, Association for Diplomatie Studies and Training Foreign Affairs Oral History Project, www.loc.gov/item/mfdipbib000969/. Klementowska, Izabela, Dni, w któłych osiwiał konsul Mendes, „Gazeta Wyborcza” / Duży Format, 5 I 2012. Klementowska, Izabela, Samotność Portugalczyka, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2014. Kowalski, Waldemar, Na krańcu Europy. Zapomniany wojenny exodus Polaków, „Kombatant. Biuletyn Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjono wanych”, 2015, nr 6 (294). Lepecki, Mieczysław, Madagaskar: kraj, ludzie, kolonizacja, Towarzystwo Wydaw nicze „Rój”, Warszawa 1938. Lipczak, Aleksandra, Adres Wandy za 400franków, „Wysokie Obcasy”, 26 VI 2010. 358 Łączkowski, Bohdan, Zachodnia brama świata, Nasza Księgarnia sp. akc. Związku Nauczycielstwa Polskiego, Warszawa 1939. md. (pseud.), Czerniewice. Za bicie Polaków, „Gazeta Kujawska”, R. 1, nr 183,14/ 15 VIII 1946. Nowak Arczewski, Andrzej, My z pałacu, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 2014. Nowakowski, Zygmunt, Lajkonik na wygnaniu. Felietonów sto i jeden, 1950-1962, Nakładem Komitetu Obchodujubileuszowego Zygmunta Nowakowskiego, London 1963. Nowakowski, Zygmunt, Przypadkowy historyk, „Wiadomości”, 9 VI1957, R. 12, nr 23 (584). Pavao dos Santos, Vitor, Amalia Rodrigues. Najsłynniejsza śpiewaczka fado, tłum. Grażyna Jadwiszczak, Prószyński Media Sp. z o.o., Warszawa 2009. Pankiewicz, Michał, Wojna o Madagaskar, „Gazeta Polska”, 4 IV 1938, nr 93. Paźniewski, Włodzimierz, Fado o moim życiu. Rozmowy z Włodzimierzem Paźniewskim [Marii Danilewicz Zielińskiej - przyp. AP], Biblioteka Uniwersytecka (Uniwersytet Mikołaja Kopernika), Toruń 2000. Rodak, Paweł, Pismo, książka, lektura. Rozmowy: Le Goff, Chartier, Hebrard, Fabre, Lejeune, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2009, communicare: historia i kultura , seria pod red. naukową Andrzeja Mencwela. Stopa, Zofia, Wywiad z Juliuszem Karskim (nagranie), Archiwum Historii Mówionej Domu Spotkań z Historią, projekt „Zapomniani świadkowie XX wieku”, sygn. nagrania: AHM_2505, czas nagrania: 02h 50min, Warszawa 19 X/25 X 2011, nagranie do odsłuchania w Domu Spotkań z Historią przy ul. Ka rowej 20 w Warszawie. Trzebińskie historie, zebrali i oprać. Andrzej Kostka i Jolanta Piskorz, MiejskoGminny Ośrodek Kultury Sportu i Rekreacji, Trzebinia 2008. Vitorino, Marta, Entrevista a Pedro Nuno de Sousa Mendes, „Magazine Domingo”, 23 I 2005, (www.aristidesdesousamendes.com/zpedronuno.htm). Ważyńska, Agnieszka, Wystawa Polacy w Portugalii w latach 1940-1945, „Kombatant. Biuletyn Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych ”, 2011, nr 12 (252). Wielgosz, Ewa, Podróże (sentymentalne)/ wywiad z E. Wittlin Lipton, Madryt 6 III 2013 i Rzeszów 24 V 2014, „Fraza. Poezja, proza, esej”, 2014, nr 4 (86). Wielowieyska, Grażyna, Moja Brazylia (reportaż - rozmowa z Elżbietą Reis), Pol skie Radio Bis, 19 VII2001. Wittlin, Józef, Orfeusz w piekle XX wieku, posł. Jan Zieliński, Wydawnictwo Lite rackie, Kraków 2000. 359 Woclaw, Wojciech S., Mój ojciec żył pisaniem, ono go pochłaniało/ wywiad z E. Wittlin Lipton, [w:] Etapy Józefa Wittlina, red. Wojciech Ligęza, Wojciech S. Woclaw, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2014. Zawistowski, Andrzej, Jak to z książką w PRL było. Cenzura, kontrola, monopol pań stwa, „Rzeczpospolita”, 24 II 2017. 6. Wystawy, foldery, katalogi i albumy A Biblioteca de Samuel Schwarz, espelho de urna vida. Católogo da Exposięao, Lizbo na, Assembleia da Republica, 18 IV-22 V 2018, kuratorzy: Amelia Aguiar Andrade, Francisco Caramelo, Faculdade de Ciencias Sociais e Humanas, Universidade Nova de Lisboa, Lisboa 2018. Ciechanowski,Jan Stanislaw, Exilados, politicos e diplomatas em tempos dificeis, tlum. Teresa Fernandes Swiatkiewicz, koncepcja i oprac.: Jan Stanislaw Ciecha nowski, Espaęo Memória dos Exilios, Ambasada Republiki Francuskiej w Portugalii i Ambasada Wielkiego Księstwa Luksemburga w Portugalii, Camara Municipal de Cascais i Ambasada RP w Portugalii, Cascais 2012. Ciechanowski,Jan Stanislaw, Portugalia, dziękujemy! Polscy uchodźcy cywilni i icojskowi na zachodnim krańcu Europy w latach 1940-1945 (port. Portugal, obrigado! Os refugiados polacos, civis e militares, nos confins da Europa Ocidental nos anos de 1940-1945, ang. Thank You, Portugal! Polish civilian and military refugees at the western extremity of Europe in the years 1940-1945), Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych, Oficyna Wydawnicza RYTM, Warszawa 2015. Klub Okrągłego Stołu. Kraków 1922-1932, Kraków ok. 1932, album bez paginacji. Lissabon 1933-1945. Fluchtstation am Rande Europas, eine Dokumentationsausstel lung des Goethe-Instituts, Lissabon, 9. Oktober-30. November 1997 im Museumjudengasse, Frankfurt am Main (Lisboa 1933-1945. Ponto de refügio na orla da Europa, uma exposięao documental do Goethe-Institut, Lisboa, 9 de outubro-30 de novembro 1997 no Museumjudengasse, Frankfurt am Main), oprac. (wystawa): Christa Heinrich, Merete Vargas, Hans Winterberg; oprac. (katalog do wystawy): Christa Heinrich, Hans Winterberg, Barb Kirkämm, Goethe-Institut München, Jüdisches Museum Frankfurt am Main, Gesellschaft Portugal-Frankfurt 97. Legado do Exilio (1933-1945) - Como refugiados da Segunda Guerra Mundial contribuiram para o Brasil - wystawa zorganizowana przez Konsulat Generalny 360 Brazylii w Genewie we współpracy z Domem Stefana Zweiga w Petropolis, prezentowana w Genewie w okresie 17 VII-30 IX 2020. Magalhaes Ramalho, Margarida, Vilar Formoso - Fronteira da Paz, Camara Muni cipal de Almeida, Almeida 2014. Malarstwo i rysunek Wandy Ostrowskiej (1895-1951) ze zbiorów Beaty OstrowskiejHarris, wystawa prezentowana w okresie 22 VI-23 IX 2012 w Muzeum Regionalnym w Siedlcach, kurator: Halina Budziszewska. Polacy w Portugalii w latach 1940-1945, wystawa przygotowana przez Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych Rzeczypospolitej Polskiej, partnerzy: Ambasada RP w Lizbonie, Ambasada Portugalii w Warszawie, NAC, BN, koncepcja merytoryczna i scenariusz wystawy: Jan Stanisław Cie chanowski, koncepcja plastyczna, projekt graficzny i skład: FELIS FIDELIS Katarzyna Dinwebel, Jacek Kotela, Warszawa 2011. Polonia 1939-1947. O preęo da honra, Os polacos em Portugal nos anos de 1940-1945 oraz Setembro 1939. A defesa de Varsövia - wystawy dot. Polski i Polaków w okresie II wojny światowej zaprezentowane w Vilar Formoso, 18 V 2019 r., przy współudziale Ambasady RP. Ślizińska, Milada, Turowski, Andrzej, Teresa Żarnowerówna 1897-1949: artystka końca utopii, Muzeum Sztuki, Łódź 2014. Vieira, Joaquim, Fotobiografias Seculo XX - Antonio de Oliveira Salazar, Temas e Debates - Actividades Editorials, Lda., Lisboa 2004. 7. Filmy Fabularne: Aristides de Sousa Mendes, o Consul de Bordeus, reż. Joäo Correa, Francisco Manso, Portugalia 2011. Querido Embaixador, reż. Luiz Fernando Goulart, Brazylia 2017. Twarz, reż. Małgorzata Szumowska, Polska 2018. Dokumentalne: Alina Perlowagora-Szumlewicz: da Polonia äsgrandes endemias brasileiras, reż. Marina Saraiva, Brazylia 2018. 361 Antes da PIDE, reż. Jacinto Godinho, RTP, Portugalia 2007. Karski i władcy ludzkości (Karski and the Lords of Humanity), reż. Sławomir Grünberg, Polska, USA 2015. Meet the Humans, reż. Michael Mosley, BBC Earth, Wielka Brytania 2017, Being Human . W Polsce program emitowany pod tytułem Laboratorium ludzkich zachowań, BBC Earth, 1. ode. serii wyemitowany 13 VI2017. Mocidade vitoriosa, Secęao de Cinema do SPN, zdjęcia Octavio Bobone, 28 V 1939 r. Sqdy przesądy - w powiększeniu, ode. poświęcony Z. Nowakowskiemu, TVP, reż. Jarosław Rybicki, Polska 2019. Refugiados estrangeiros em Portugal, reż. George Rony, 1940. Sem coragem näo sefaz a historia: Emidio Santana, RTP1, Cinequipa, Portugalia, 21 II1975, «er e Pensar . Teresa Żarnower. Przewodnik po sztuce, reż.: Aleksandra Panisko, Zbigniew Libera, Polska 2014. Visita Guiada a Vilar Formoso - Fronteira da Paz (II Guerra Mundial) - Portugal, prezentacja: Paula Moura Pinheiro, zaproszona: Margarida de Magalhaes Ramalho, emisja: RTP2,14 V 2018. Wyjście w Polskę, reż. Honorata Martin, Polska 2013. 362 BIBLIOGRAFIA ZAŁĄCZNIKOWA 1. Monografie, rozprawy, opracowania Adamczyk, Arkadiusz, Bogusław Miedziński (1891-1972). Biografia polityczna, Wy dawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2001. Afonso, Rui, Injustięa. O caso Sousa Mendes, Editorial Caminho, Alfragide 1990. Afonso, Rui, Um homem bom. Aristides de Sousa Mendes o “Wallenberg Portugues”, Editorial Caminho, Alfragide 1995. Autorytaryzmy iberyjskie - Hiszpania Franco i Portugalia Salazara, red. naukowa Bohdan Szklarski, Maciej Słęcki, Collegium Civitas Press, Warszawa 2010, Studia i Analizy Collegium Civitas; t. 10». Bartyzel, Jacek, „ Umierać, ale powoli!” O monarchistycznej i katolickiej kontrrewolucji 1815-2000, wyd. 2., poprawione i uzupełnione, Arcana, Kraków 2006, Arcana Historii . Batowski, Henryk, Polska dyplomacja na obczyźnie 1939-1941, Wydawnictwo Lite rackie, Kraków 1991. Bogdan, Franciszek, Ksiądz Wojciech Turowski, pallotyn, Editions Notre Familie, Paris 1963. Braga da Cruz, Manuel, As origens da Democracia Crista e o Salazarismo, Editorial Presenęa, Lisboa 1988. Burszta, Wojciech Józef, Antropologia kultury. Tematy, teorie, interpretacje, Wydaw nictwo Zysk i S-ka, Poznań 1998. Calvet, Josep, Las montahas de la liberdad. El paso de refugiados por los Pirineos du rante la Segunda Guerra Mundial 1939-1944, Alianza Editorial, Madrid 2008. Cenckiewicz, Sławomir, Tadeusz Katelbach (1897-1977): biografia polityczna, Wy dawnictwo LTW: Towarzystwo Przyjaciół Instytutów Józefa Piłsudskiego Zagranicą, Warszawa 2005, «Biblioteka „Niepodległości”, 1.1. . Chojnacki, Paweł, Reemigrejtan: kiedy Zygmunt Nowakowski wróci wreszcie do Kra kowa?!, Wydawnictwo Libron, Kraków 2019. Ciechanowski, Jan Stanisław, Czarna legenda Mirandy. Polacy w hiszpańskim obozie internowania w Miranda de Ebro 1940-1945,1.1, Oficyna Wydawnicza RYTM, Warszawa 2019. Ciechanowski, Jan Stanisław, Podwójna gra. Rzeczpospolita Polska wobec hiszpańskiej wojny domowej 1936-1939, Fundacja „Historia i Kultura”, Warszawa 2014. 363 Conceięao Ribeiro, Maria da, A Policia Politica no Estado Novo (1926-1945), Estampa, Lisboa 1995, Histórias de Portugal, 1.17 . Czermińska, Małgorzata, Autobiografia i powieść czyli pisarz i jego postacie, Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1987. Czermińska, Małgorzata, Autobiograficzny trójkąt - świadectwo, wyznanie i wyzwanie, Universitas, Kraków 2000. Danilewicz Zielińska, Maria, Szkice o literaturze emigracyjnej, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1992. Dąbrowski, Mieczysław, Swój/ obcy/ inny. Z problemów interferencji i komunikacji interkulturowej, Świat Literacki, Izabelin 2001. Eco, Umberto, Dzieło otwarte. Forma i nieokreśloność w poetykach współczesnych, wyd. 3., poprawione i uzupełnione, Wydawnictwo W.A.B., Warszawa 2008. Flunser Pimentel, Irene, A Historia da Pide, Circulo de Leitores, Lisboa 2007. Flunser Pimentel, Irene, Espiöes em Portugal durante a II Guerra Mundial, A Esfera dos Livros, Lisboa 2013. Flunser Pimentel, Irene, Judeus em Portugal durante a II Guerra Mundial. Em fuga de Hitler e do Holocausto, A Esfera dos Livros, Lisboa 2006. Flunser Pimentel, Irene, Mocidade Portuguesa Feminina, A Esfera dos Livros, Lisboa 2007. Flunser Pimentel, Irene, Magalhaes Ramalho, Margarida, O comboio do Luxemburgo. Os refugiados judeus que Portugal ndo salvou em 1940, A Esfera dos Livros, Lisboa 2016. Futscher Pereira, Bernardo, A diplomacia de Salazar (1932-1949), Publicaęóes Dom Quixote, Alfragide-Portugal 2012. Geertz, Clifford, Zastane światło. Antropologiczne refleksje na tematy filozoficzne, Wydawnictwo Universitas, Kraków 2003. Głowiński, Michał, Gry powieściowe. Szkice z teorii i historii form narracyjnych, Pań stwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1973. Greenblatt, Stephen, Poetyka kulturowa. Pisma wybrane, red. i wstęp Krystyna Kujawińska-Courtney, „Universitas”, Kraków 2006, «Horyzonty Nowo czesności; t. 53 . Grzybowski, Adam, Tebinka, Jacek, Na wolność przez Lizbonę. Ostatnie okręty polskich nadziei, IPN, Warszawa 2018. Halbrook, Stephen P., Szwajcaria i naziści. Jak alpejska republika przetrwała w cieniu III Rzeszy, tł. Tomasz Fiedorek, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 2015. Historia dyplomacji polskiej, t. IV: 1918-1939, red. Piotr Kossowski, Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1995; t. V: 1939-1945, red. Waldemar Michowicz, Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999. 364 Iggers, Georg G., Historiografia XX wieku. Przegląd kierunków badawczych, tłum. Agnieszka Gadzała, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2010. Jauss, Hans Robert, Historia literatury jako prowokacja, tłum. Małgorzata Lukasie wicz, Wydawnictwo IBL, Warszawa 1999. Kahneman, Daniel, Thinking, Fast and Slow, Farrar, Straus and Giroux, Nowyjork 2011. Wydanie polskie: Pułapki myślenia. O myśleniu szybkim i wolnym, tłum. Piotr Szymczak, Media Rodzina, Poznań 2012. Kildea, Paul, Chopin’s Piano. A Journey Through Romanticism, wyd. 2, Penguin Books, London 2019. Kołakowski, Leszek, Kultura i fetysze. Eseje, wyd. 2., Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000. Koper, Sławomir, Polskie piekiełko. Obrazy z życia elit emigracyjnych 1939-1945, Bel lona, Warszawa 2012. Lejeune, Philippe, Wariacje na temat pewnego paktu. O autobiografii, red. Regina Lubas -Bartoszyńska, tłum. Wincenty Grajewski, Stanisław Jaworski, Aleksander Labuda, Regina Lubas-Bartoszyńska, TAiWPN Universitas, Kraków 2001, Horyzonty nowoczesności: teoria - literatura - kultura, 1.16 . Liedtke, Antoni, Wojenne losy biskupa chełmińskiego Stanislawa Wojciecha Okoniew skiego 1939-1944, Kuria Biskupia Pelplin, Pelplin 1983. Lochery, Neill, Lisbon: War in the Shadows of the City of Light, 1939-1945, Public Affairs, Nowyjork 2011. Lochery, Neill, Lizbona. Miasto Światła w cieniu wojny 1939-1945, tłum. Arkadiusz Bugaj, Czytelnik, Warszawa 2015. Lubas-Bartoszyńska, Regina, Style wypowiedzi pamiętnikarskiej, Wydawnictwo Naukowe, Kraków 1983. Kossowski, Piotr, Dyplomacja Drugiej Rzeczypospolitej, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 1992. Magalhaes Ramalho, Margarida, Lisboa urna Cidade em Tempo de Guerra, Imprensa Nacional-Casa da Moeda, Lisboa 2005. Mazurek, Jerzy, Piórem i czynem. Kazimierz Warchałowski (1872-1943) - pionier osadnictwa polskiego w Brazylii i Peru, Biblioteka Iberyjska, Warszawa 2013. Nicieja, Stanisław Sławomir, Z Kijowa na Piccadilly. Wokół biografii Tadeusza Zabłockiego-Gwasza, Wydawnictwo Helionia, Opole 1993. Ninhos, Claudia, Portugal e os Nazis. Histórias e Segredos de uma Alianęa, A Estera dos Livros, Lisboa 2017. Ninhos, Claudia, Fłunser Pimentel, Irene, Salazar, Portugal e o Holocausto, Temas e Debates, Lisboa 2013. 365 Nunes Aveläs, Joäo Paulo, 0 Estado Novo e o Volfrämio (1933-1947). Actividade mineira, «Grande Depressäo» e Segunda Guerra Mundial, Imprensa da Universidade de Coimbra, Coimbra 2010. Oliveira Marques de, Antonio Henrique, Historia Portugalii, t. II (XVII-XX w.), th Wojciech Chabasiński, PWN, Warszawa 1987. Oliveira Salazar, Antonio, Rewolucja pokojowa, wstęp i tłum. Zdzisław Grabski, Ver bum, Warszawa 1939 (a także: wydawnictwo PROHIBITA, Warszawa 2013). Panecki, Tadeusz, Polonia zachodnioeuropejska w planach Rządu RP na emigracji (1940-1944) - Akcja Kontynentalna, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1986. Piasecki, Waldemar, Jan Karski. Jedno życie. Kompletna historia, 1.1,1914-1939: Ma dagaskar, Wydawnictwo Insignis, Kraków 2015. Piskorski, Jan M., Wygnańcy. Przesiedlenia i uchodźcy w dwudziestowiecznej Europie, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2010. Piszczkowski, Tadeusz, Między Lizboną a Londynem. Z sekretów dyplomacji polskiej w czasie drugiej wojny światowej, Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikor skiego, London 1979 r. Pluta, Aleksandra, Ten piekielny polski akcent. Ziembiński na brazylijskiej scenie, Mu zeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego oraz Instytut Studiów Iberyjskich i Iberoamerykańskich UW, Warszawa 2015. Poinsard, Leon, Portugal Ignorado, Magalhäes Moniz Lda„ Porto 1912. Pragier, Adam, Cele wojenne Polski, Wyd. Książnica Polska, Glasgow 1944; Oddział Kultury i Prasy 2 Korpusu, Biblioteka Orla Białego, Włochy 1945. Wydanie port.: Objectivos de paz da Polonia, wstęp i tłum. Guilherme de Ayala Mon teiro, Livraria Civilizacao-Editora, Porto 1945. Ricoeur, Paul, Pamięć, historia, zapomnienie, tłum. Janusz Margański, Universitas, Kraków 2006. Saraivajose Hermano, Historia concisa de Portugal, Publicaęoes Europa-America, Lisboa 1978. Saraiva, Jose Hermano, Krótka historia Portugalii, tłum. Ewa Łukaszyk, Universitas, Kraków 2000. Schimitzek, Stanisław, Przeciwko fałszerstwom, Zachodnia Agencja Prasowa, War szawa 1966. Sieradzka, Anna, Moda w przedwojennej Polsce: codzienna, sportowa, wieczorowa, ślubna, dziecięca, bielizna, Dom Wydawniczy PWN, Warszawa 2013. Skarga, Barbara, Ślad i obecność, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002. Skóra, Wojciech, Działalność gdańskiej ekspozytuiy polskiego wywiadu wojskowe go w latach 1920-1930 (Pomorze Zachodnie, Prusy Wschodnie i Wolne Miasto Gdańsk), Wydawnictwo Rys, Poznań 2011. 366 Telo, Antonio Jose, Portugal na Segunda Guerra (1941-1945), 1.1,2, Vega, Lisboa 1991, «Documenta Historical Telo, Antonio Jose, Propaganda e Guerra Secreta em Portugal (1939-45), perspectivas realidades, Lisboa 1990. Tischner, Józef, Filozofia dramatu, Wydawnictwo Znak, Kraków 2012. Tischner, Józef, Inny. Eseje o spotkaniu, Wydawnictwo Znak, Kraków 2017. Urbanek, Mariusz, Tuwim, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 2004. Urbanek, Mariusz, Tuwim: wylękniony bluźnierca, Wydawnictwo Iskry, Warszawa 2013. Wituch, Tomasz, Historia Portugalii w XX wieku, Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku, Pułtusk 2000. Włoszczewski, Stefan, Polonia amerykańska, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1971. Wojtowicz, Jerzy, Historia Szwajcarii, wyd. 2, uzup. i popr., Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1989. Zacharski, Marian, Krwawiąca granica. Kulisy wywiadu IIRP Mariana Zacharskiego, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 2014. 2. Artykuły naukowe Ajnenkiel, Andrzej, Prawne aspekty zjawiska jeniectwa i internowania (do II wojny światowej), [w:] Internowanie żołnierzy polskich w latach II wojny światowej, red. nauk. Tadeusz Dubicki, Tadeusz Panecki, Wydawnictwo Instytutu Tarnogórskiego i Muzeum, Tarnowskie Góry 2004. Alves, Vera, Faria, Selma, Refugiados da Segunda Guerra Mundial em Portugal, „Sa piens: Historia, Património e Arqueologia", XII2010, n° 3/4. Bagieński, Witold, Aleksandra Eadosia kręta droga do PRL, „Pamięć i Sprawiedli wość”, 2019, nr 1(33). Bankowicz, Marek, Autorytaryzm Antonio Salazara, [w:] Myśl i polityka: księga pa miątkowa dedykowana profesorowi Jackowi Marii Majchrowskiemu, t. 2, red. naukowa Bogdan Szlachta, Krakowskie Towarzystwo Edukacyjne - Oficyna Wydawnicza AFM, Kraków 2011. Bogdan, Franciszek, Rola ks. Wojciecha Turowskiego w kościelnej akcji niesienia pomocy uchodźcom w czasie II wojny światowej. Lizbona 1940-1945, „Studia Polonijne, t. 4,1981. Candeias, Antonio, Simóes, Eduarda, Alfabetizaędo e escola em Portugal no seculo XX: Censos Nacionais e estudos de caso, „Anälise Psicológica”, 1999,1 (XVII). 367 Ciechanowski, Jan Stanislaw, Bohaterowie polskiego uywiadu w II wojnie światowej. Ppłk. dypl. Jan Kowalewski (1892-1965), [w:] Wywiad i kontrwywiad wojskowy IIRP. Z działalności Oddziału II SG WP, t. V, red. Tadeusz Dubicki, Wydaw nictwo LTW, Łomianki 2015. Ciechanowski, Jan Stanislaw, Działalność terenowych placówek polskich służb wywia dowczych. Ameryka Północna i Południowa, [w:] Polsko-brytyjska współpraca wy wiadowcza podczas II wojny światowej, 1.1: Ustałenia Polsko-Brytyjskiej Komisji Historycznej, red. Tadeusz Dubicki, Daria Nałęcz, Tessa Stirling, Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, Warszawa 2004. Ciechanowski, Jan Stanislaw, Działalność terenowych placówek polskich służb wywia dowczych. Półwysep Iberyjski, [w:] Polsko-brytyjska współpraca urywiadowcza podczas II wojny światowej, 1.1: Ustalenia Polsko-Br) tyjskiej Komisji Historycz nej, red. Tadeusz Dubicki, Daria Nałęcz, Tessa Stirling, Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, Warszawa 2004. Ciechanowski, Jan Stanisław, El reconocimiento por Espana del Gobierno de la Repńblica de Polonia en el exilio durante los anos 1945-1968. Historia de un mito, [w:] Spain - India - Russia. Centres, Borderlands, and Peripheries of Civilisations. Anniversary Book Dedicated to Professor Jan Kieniewicz on His 80th Birthday, red. Jan Stanislaw Ciechanowski, Cristina Gonzalez Caizän, Wydział „Artes Liberales” UW, Wydawnistwo Naukowe Sub Lupa, Warszawa 2018. Ciechanowski, Jan Stanislaw, Os servicos secretos polacos em Portugal durante a Segunda Guerra Mundial, tłum. Teresa Fernandes Swiatkiewicz, „Revista Letras Com Vida - Literatura, Cultura e Arte”, 2012, nr 5, (Revista do Centro de Literaturas e Culturas Lusófonas e Europeias da Faculdade de Letras da Universidade de Lisboa). Ciechanowski, Jan Stanislaw, Polski wywiad wojskowy w Portugalii podczas drugiej woj ny światowej, [w:] Wywiad i kontrwywiad wojskowy IIRP.Z działalności Oddziału II SG WP, t. II, red. Tadeusz Dubicki, Wydawnictwo LTW, Łomianki 2012. Ciechanowski, Jan Stanisław, Wyiviad polski w Ameryce Północnej i Południowej w czasie II wojny światowej, „Zeszyty historyczne: Si vis pacem, para bellum. Bezpieczeństwo i polityka Polski”, 1.12,2013. Czarnecki, Krzysztof, Źródła, geneza i istota doktryny salazaryzmu w Portugalii w XX wieku, „Civitas Hominibus: rocznik filozoficzno-społeczny", 2015, nr 10. Czermińska, Małgorzata, O autobiografii i autobiograficzności, [w:] Autobiografia, red. Małgorzata Czermińska, Wydawnictwo Słowo/Obraz Terytoria, Gdańsk 2009, Tematy Teoretycznoliterackie: archiwum przekładów „Pamiętnika Literackiego”, t. 9 . 368 Degler, Janusz, 151 dni z życia Stanislawa Ignacego Witkiewicza w świetle jego listów, „Odra”, 2001, nr 2. Dubicki, Tadeusz, Zagadnienie internowania żołnierzy polskich w latach II wojny światowej w ujęciu komparatystycznym, [w:] Internowanie żołnierzy polskich w latach II wojny światowej, red. nauk. Tadeusz Dubicki, Tadeusz Panecki, Wydawnictwo Instytutu Tarnogórskiego i Muzeum, Tarnowskie Góry 2004. Flunser Pimentel, Irene, Turismo foręado na Costa do Sol durante a Segunda Guerra Mundial, [w:] Cascais 650 anos: território, historia, memória, 1364-2014, red. Joao Miguel Henriques, Camara Municipal de Cascais, Cascais 2014. Gusdorf, Georges, Conditions et limites de I’autobiographie, [w:] Formen der Selbstdar stellung. Analekten zu einer Geschichte des literarischen Selbstportraits. Festgabe für Fritz Neubert zum 70. Geburtstag mit Boucher und einem Briefe von Jean Cocteau, wydawcy: Günter Reichenkron, Erich Haase, Berlin 1956. Wyd. pol.: GUSDORF, Georges, Warunki i ograniczenia autobiografii, tlum. Janusz Bar czynski, [w:] „Pamiętnik Literacki”, t. LXX, 1979, z. 1, oraz [w:] Autobiografia, red. Małgorzata Czermińska, Wydawnictwo Slowo/Obraz Terytoria, Gdańsk 2009, Tematy Teoretycznoliterackie: archiwum przekładów „Pamiętnika Literackiego”, t. 9 . Heck, Dorota, Wokół nowego historycyzmu, „Pamiętnik Literacki: czasopismo kwar talne poświęcone historii i krytyce literatury polskiej”, 1997, nr 88/2. Hryniewicz, Janusz T, Imigracja i wielokulturowość w warunkach dużego dystansu kulturowego, „Studia Regionalne i Lokalne”, 2011, nr 3(45). Kaczorowski, Bartosz, Viriatos. Portugalscy żołnierze generała Franco, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica", 2016, nr 97. Kawęcki, Krzysztof, Czy dyktatura prof. Salazara była Rządami Prawa?, „Pro Fide Rege et Lege”, 1993, nr 1 (15). Kolodziejczyk, Arkadiusz, Aleksander Ladoś (1S91-1963) - działacz niepodległościowy, dyplomata, ludowiec, „Roczniki Dziejów Ruchu Ludowego”, 2000, nr 31. Krzych, Bartłomiej K., Epifania twarzy u Emmanuela Levinasa. Lektura „Całości i nie skończoności’’, [w:] Homo Culturalis - szkice z filozofii kultury, red. Filip Polakow ski, Kamil Maciąg, Wydawnictwo Naukowe TYGIEL sp. z o.o., Lublin 2017. Laney, Cara, Wade, Kimberley A., Time to rewrite your autobiography?, „The Psy chologist”, t. 21,2008, nr 7. Levinas Emmanuel, Nemo Philippe, Twarz, tłum. Tadeusz Gadacz, [w:] Teksty filo zoficzne. Twarz innego, red. Bogdan Baran, Tadeusz Gadacz, Józef Tischner, Papieska Akademia Teologiczna, Wydział Filozoficzny, Kraków 1985. Librach, Jan, Nota o „Akcji Kontynentalnej”, „Zeszyty Historyczne”, 1973, z. 23. 369 Meller, Arkadiusz, Antonio de Oliveira Salazar w ocenie polskich narodowców w IIpo łowie lat 30 XX wieku, [w:] Franco i Salazar. Europejscy dyktatorzy, red. Maciej Słęcki i Bohdan Szklarski, Wydawnictwo von Borowiecky, Radzymin 2012. Neto, Vitor, O nacionalismo católico em Jacinto Candido, „Revista de Historia das Ideias" (Coimbra), 2001, vol. 22. Niedziałkowska, Dorota, Twarze dandysa? Autoportrety Stanisława Ignacego Witkie wicza, „Roczniki Humanistyczne”, t. LV, 2007, z. 4. Nowak-Vilela, Monika, Antonio Salazar i jego „Nowe Państwo" - geneza, zręby ideo we, specyfika, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica”, 2013, nr 90. Olchówka, Anna, O cinema e a legislaęao do Estado Novo: contexto e andlise, „Itine- rarios”, 2016, nr 24. Pajek, Aleksandra, Brazylia w wyobraźni - nadzieje i obawy polskich uchodźców na chwilę przed opuszczeniem Europy podczas II wojny światowej, [w:] Polacy i ich potomkowie w Ameryce Eacińskiej, red. Rafał Raczyński, Muzeum Emigracji w Gdyni, Gdynia 2017. Pajek, Aleksandra, Este dificil seculo XX: Julian Tuwim e Aristides de Sousa Mendes nos meandros de um labirinto politico, [w:] Lingua Portuguesa: Unidade na diversidade. Cultura, Literatura, Historia, Linguistica, Traduęao e Ensino, t. II, red. Barbara Hlibowicka-Węglarz et al., Wydawnictwo UMCS, Lublin 2016. Pajek, Aleksandra, W pożyczonych okularach: lektura według założeń nowego history- cyzmu, [w:] Niewłasne lektury. Od pisarstwa w języku wyuczonym do wielości kultur czytania. Część II: Kultury czytania, red. Ewa Łukaszyk, Krystyna Wierzbicka-Trwoga, Wydział „Artes Liberales” UW, Wydawnictwo DiG, Warszawa 2018. Pallares Morańo, Concepcion, Mujeresy redes de evasion en la segundaguerra mundial (1940-1944), [w:] Mujeres en la guerra e en los ejercitos, red. Manuel Santirso Rodriguez, Alberto Guerrero Martin, Colección Investigacion y Debate, Los Libros de la Catarata, Madrid 2019. Pereira, Maria Paula, A “Escola Portuguesa" ao servięo do Estado Novo: as Lięóes de Historia de Portugal do Boletim do Ensino Primdrio Oficial e o projeto ideológico do salazarismo, „Da Investigaęao äs Präticas”, 2013,4 (1). Puchalski, Piotr, Polityka kolonialna międzywojennej Polski w świetle źródeł krajo wych i zagranicznych: nowe spojrzenie (1918-1945), „Res Gestae. Czasopismo Historyczne”, 2018 (7). Rodak, Paweł, Wojna i zapis. O dziennikach wojennych, [w:] Wojna. Doświadczenie i zapis. Nowe źródła, problemy, metody badawcze, red. Sławomir Buryła, Paweł 370 Rodak, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych UNIVERS ITAS, Kraków 2006. Rodrigues, Luis Nuno, A gravidade da hora quepassa”: a cńaęao da Legiäo Portuguesa em 1936, Anälise Social, 1995, R. XXX (130), n. ° 1, s. 93-94. Rosmaninho, Nuno, Stefan Wloszczewski: refugiado, sociólogo, estudioso de Mogofores, „Aqua Nativa", agosto de 2002, no 22. Starobinski, Jean, Styl autobiografii, tłum. Władysław Kwiatkowski, [w:] Autobiografia, red. Małgorzata Czermińska, Wydawnictwo Słowo/Obraz Terytoria, Gdańsk 2009, Tematy Teoretycznoliterackie: archiwum przekładów „Pamiętnika Literackiego”, t. 9 . Stobiecki, Rafał, Historiografia na przełomie XX i XXI wieku. Krajobraz po bitwie, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Historycznego”, XI 2005. Szymaniak, Włodzimierz J., Jan Stanisław Ciechanowski, Portugalia, Dziękujemy! Portugal, Obrigado! Thank you, Portugal! Os refugiados polacos, civis e militares, nos confins da Europa Ocidental nos anos 1940-1945, „Estudios Hispänicos” (Zakład Iberystyki Instytutu Filologii Romańskiej Uniwersytetu Wrocław skiego), t. 24,2016. Trzynadlowski, Jan, Struktura relacji pamiętnikarskiej, [w:] Księga pamiątkowa ku czci Stanisława Pigonia, red. Zygmunt Czerny, Henryk Markiewicz, Jan No wakowski, Mieczysława Romankówna, Kazimierz Wyka, Polska Akademia Nauk, Kraków 1961, Prace Komisji Historycznoliterackiej Krakowskiego Oddziału Polskiej Akademii Nauk, 1.1 . Verner Gunn, Janet, Sytuacja autobiograficzna, tłum. Jadwiga Węgrodzka, [w:] Auto biografia, red. Małgorzata Czermińska, Wydawnictwo Słowo/Obraz Tery toria, Gdańsk 2009, Tematy Teoretycznoliterackie: archiwum przekładów „Pamiętnika Literackiego”, t. 9 . Wróbel, Janusz, Ratując rodaków od katastrofy, „Dziennik Związkowy”, 2 IV 2008, https://dziennikzwiazkowy.com/uncategorized/ratujac-rodakow-od- ka tastrofy/. Zajączkowski, Ryszard, Józef Wittlin - na szlakach ucieczki i ocalenia, „Pamiętnik Literacki”, 2018, R. CIX, z. 1. Zieliński, Adam, Henrique de Campos Ferreira Lima, historyk i bibliograf powiązań polsko-portugalskich (1882-1949), [w:] Rocznik Biblioteki Narodowej (1984), t. 20, Warszawa 1988, red. Krystyna Stankiewicz. Zimand, Roman, O literaturze dokumentu osobistego w ogóle a o diarystyce w szcze gólności, [w:] Zimand, Roman, Diarysta Stefan Ż., Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1990. 371 Żukowski, Przemysław Marcin, Władysław Pobóg-Małinowski i jego wspomnienia, „Archiwum Emigracji: studia, szkice, dokumenty”, 2009, z. 2 (11). 3. Encyklopedie, słowniki, poradniki i przewodniki Dicionario de Historia de Portugal, red. Antonio Barreto, Maria Filomena Mónica, t. 7, Figueirinhas, Porto 2002. Diciondrio dos Refugiados do Nazifascismo no Brasil, red. Israel Beloch, Casa Stefan Zweig, Petropolis 2021. Eco, Umberto, Jak napisać pracę dyplomową. Poradnik dla humanistów, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2007. Encyclopedia of clothing and fashion, red. Valerie Steele, t. 3, Thomson Gale, Detroit 2005. Głowiński, Michal, Kostkiewiczowa, Teresa, Okopień-Sławińska, Aleksandra, Sła wiński, Janusz, Słownik terminów literackich, red. Janusz Sławiński, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 2002. Leksykon Historii Polski, red. Michał Czajka, Marcin Kamler, Witold Sienkiewicz, Wydawnictwo Wiedza Powszechna, Warszawa 1995. Polski Słownik Biograficzny, t. XVIII, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawni ctwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław 1973; t. XX/2, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław 1975; t. XXI/1, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław 1976; t. XXXV/1, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Warsza wa 1994; t. XXXVI/3, Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, Fundacja na rzecz Nauki Polskiej, Kraków 1996; t. XL/2, Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego Societas Vistulana, Kraków 2000; t. XLIV/3, Instytut Historii Polskiej Akademi Nauk im. Tadeusza Manteuffla, Warszawa 2007; t. XLV/1, Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego Societas Vistulana, Warszawa 2008. Reis, Elżbieta, Banany w lytmie samby. Kuchnia brazylijska, Watra, Warszawa 1991. Słownik biograficzny polskiej służby zagranicznej 1918-1945, oprać. Krzysztof Smola na, Archiwum Ministerstwa Spraw Zagranicznych, 1.1, Warszawa 2007, t. 2, Warszawa 2012, Biblioteka polskiej dyplomacji». Urzędnicy służby zagranicznej Rzeczypospolitej Polskiej 1918-1945. Przeieodnik biogra ficzny, oprać. Krzysztof Smolana, 1.1, Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, Warszawa 2020, PoIska służba zagraniczna 1918-1945 - materiały źródłowo. 372 4. Prace magisterskie i doktorskie Chalante, Susana, Estado, estrangeiros efroiiteiras no inicio do Estado Novo (1927-1939), tese de mestrado em Historia Moderna e Contemporänea, Universidade de Lisboa, Institute Superior de Ciencias do Trabalho e da Empresa, Departa- mento de Historia, Lisboa 2008. Costa Ribeiro, Daniela Cristina da, Politicas de sańde no periodo do Estado Novo (1933-1974), tese de mestrado em Historia Contemporänea, Universidade do Porto, Faculdade de Letras, Porto 2018. Henriques Pereira, Carolina,„Isto e o meu pais [.] as Caldas a minha terra”. Refugiados da Segunda Guerra Mundial nas Caldas da Rainha (1940-1946), tese de mestrado em Historia Contemporänea, Universidade de Coimbra, Faculdade de Letras, Departamento de Historia, Estudos Europeus, Arqueologia e Artes, Coimbra 2017. Henriques Pereira Peres, Maria Feliza, Adriano de Sousa Lopes, director do Museu Nacional de Arte Contemporänea: entre a continuidade e a mudanęa, tese de me strado em Museologia, Universidade Nova de Lisboa, Faculdade de Ciencias Sociais e Humanas, Departamento de Historia, Lisboa 2012. Ramos, Mariana, Museu da TAP - 30 anos, mestrado em museologia e museografia, Universidade de Lisboa, Faculdade de Belas-Artes, Lisboa 2013. Rostworowska, Danuta, Relaędes diplomäticas entre Portugal e a Polonia na primeira metade do seculo XX, praca magisterska, Uniwersytet Warszawski, Wyższa Szkoła Języków Obcych, Warszawa 1966. Wielgosz, Ewa, Twórczość literacka i faktograficzna Józefa Wittlina, rozprawa dok torska, Uniwersytet Rzeszowski, Wydział Filologiczny, Instytut Filologii Polskiej, Rzeszów 2014. INTERNET 1. Dzieje.pl/Portalhistoryczny Kowalski, Waldemar, W ojczyźnie Vasco da Gamy - 75. rocznica przyjęcia polskich uchodźców przez Portugalię, data dostępu: 3 VII 2015. Zatyka, Marcin, Ambasador Portugalii pomagał Polakom w okupowanej Warszawie, data dostępu: 7 V 2017. 373 Zatyka, Marcin, Sousa Mendes: współczesna Warszawa ma wciąż coś z przedwojnia, data dostępu: 20 XI2015. 2. Inne A. N., 1937, Congresses in times of war: Paris (1937), Prague (1938) and London (1938), https://www.pencatala.cat/en/historia/congressos-en-temps-de-guerraparis-1937-praga-1938-i-londres-1938/. A. N., Aristides de Sousa Mendes, o Consul de Bordeus, https://cinecartaz.publico.pt/ Filme/303548_aristides-de-sousa-mendes-o-consul-de-bordeus. A. N., Arquivo Oliveira Salazar: biography/ history’, https://digitarq.arquivos.pt/ details?id=3886687. A. N., Bacalhau ä Fronteira da Paz. Restaurantes de Vilar Formoso criam prato para captar turistas e espanhóis, https://viagens.sapo.pt/saborear/noticias-saborear/ artigos/bacalhau-a-fronteira-da-paz-restaurantes-de-vilar-formoso-criam -prato-para-captar-turistas-e-espanhois. A. N., Exilados, politicos e diplomatas em tempos dificeis - Publicaęao e filme evocam 68 anos sobre a libertaęao de Varsovia. Apresentaęao, https://www.cascais.pt/ noticia/exilados-politicos-e-diplomatas-em-tempos-dificeis-publicacao-efilme-evocam-68-anos-sobre. A. N., Faszystowskie pozdrowienie czy salut rzymski? Ruszył proces, https://www. polskieradio24.pl/5/3/Artykul/1222159,Faszystowskie-pozdrowienie-czysalut-rzymski-Ruszyl-proces. A. N., Histoires de Hendaye, http://hendayebidassoa.canalblog.com/archives/2013/09/16/28027404.html. A. N., Historia miasta Ostrawy, www.ostrava.cz/pl/o-meste/historie-mesta-pl. A. N., Nota biograficzna Antoniego Schimitzka, „Historia AGH", historia.agh.edu.pl/ wiki/Antoni_Schimitzek. A. N., Polonika w Portugalii, https://lizbona.msz.gov.pl/pl/wspolpraca_dwustronna/ polonika_w_portugalii/. A. N., Polska i Katalonia w latach 1939-1945, https://barcelona.msz.gov.pl/pl/c/MOBILE/wspolpraca_dwustronna/stosunki_polsko_katalonskie/1939-1945/ . A N., Rodzina Sokolnickich przekazała Ambasadzie RP unikatowe egzemplarze wspomnień Hen ryka Sokolnickiego (21II2017), finlandia.msz.gov.pl/pl/aktualnosci/archiwum/2017_l. A. N„ Setembro de 1939 - A defesa de Varsövia, LocalvisäoTV, https://www.youtube . com/watch?v=12vHdBp8U6U. 374 A.N. Toponimia de Lisboa, 23.02.2018, https://toponimialisboa.wordpress. com/2018/02/23/a-rua-francisco-cortes-pinto-do-laboratorio-sanitas-e- da-aip/. Axentowicz, Teodor, Młoda panna z ksiqikq (Elżbieta Reis w wieku 16 lat), pastel, karton, sygn. 1937 r., http://www.antykibukowski.pl/antyk/2100.xhtml. Barcinski, Andre, Sousa Mendes, o nosso Schindler, 16II2012, https://andrebarcinski. blogfolha.uol.com.br/2012/02/16/sousa-mendes-o-nosso-schindler/. Cardoso, Rui, Era uma vez tres castelos em Riba Cóa, https://vidaextra.expresso.pt/ cronicas/2018-10-25-Era-uma-vez-tres-castelos-em-Riba-Coa. Dzwonkowski, Roman SAC, Ks. Wojciech Turowski SAC i początki posługi polskich pallotynów w Portugalii, http://waw.pallotyni.pl/index/?id=3a066bda8c96 b9478bbO512fOa43O28c. Flunser Pimentel, Irene, Portugal e os refugiados do Holocausto: o gęsto exceptional de Aristides, 71 2022, https://setentaequatro.pt/ensaio/portugal-e-os-refugiados -do-holocausto-o-gesto-excepcional-de-aristides. Fotografia grobu Wacława Litwinowicza, Our Lady of Czestochowa Cemetary, Doylestown, Bucks County, Pennsylvania, USA, https://www.findagrave. com/memorial/116473641/waclaw-litwinowicz. Fotografia obrazu Rafała Malczewskiego pt. „Widok z Lizbony”, 1940 r., https://desa. pl/pl/auctions/489/object/47885/rafal-malczewski-widok-z-lizbony-1940-r. Fundacja Warszawal939.pl, www.warszawal939.pl. Galeria de fotografias „Os tres emissärios polacos”, http://www.andrejordangroup. pt/tres-emissarios-polacos.html. Halperin, Joan Arnay, My sister's eyes by Joan Arn ay Halperin. A Family Chronicle of Rescue and Loss During World War II, mysisterseyes.com. Hoff, Jadwiga, Wzorce i poradniki dobrego gospodarowania adresowane do elit społecznych oraz mieszczan i chłopów wXIX wieku, referat wygłoszony na 17. Powszechnym Zjeździe Historyków Polskich w Krakowie, 1X2004 r„ jazon.hist.uj.edu.pl/ zjazd/materialy/hoff.pdf. Kahneman, Daniel, The riddle of experience vs. memory, https://www.youtube.com/ watch?v=XgRlrBl-7Yg. Kowalski, Waldemar, Zapomniany wojenny exodus Polaków. Tak tysiące naszych rodaków schroniło się na krańcu Europy, natemat.pl, 13 VI 2015, natemat. pl/145475, zapomniany-wojenny-exodus-polakow-tak-tysiace-naszych- rodakow-schronilo-sie-na-krancu-europy. Kwiatkowski, Bogusław, [Fotografia płyty nagrobnej biskupa Stanisława III Wojciecha Okoniewskiego], 1 Sierpnia 2018, fotopolska.eu. 375 Leal, Bruno, Conversa sobre um homem bom. Entrevista com Rui Afonso, 2012, https:// www.cafehistoria.com.br/conversa-sobre-um-homem-bom/. List Stanisława Dygata do ministra Szumlakowskiego w Madrycie, przedruk oryginału z Instytutu Hoovera na język angielski, http://familyhistorymachine.com/ tags/stanisław-dygat/ . Makowska, Marta, Paszport Nansena - zapomniana polityka uchodźcza?, 29 XI 2017, http.7/blog.centruminicjatyw.org/2017/11/paszport-nansena-zapomniana -polityka-uchodzcza/. Minakowski, Marek Jerzy, Genealogia Potomków Sejmu Wielkiego - Juliusz Karski, www.sejm-wielki.p1/b/cz.1031696. Mruk, Joanna, Moda dziecięca w przedwojennej Polsce, www.niepodlegla.gov.pl. Museu da Presidencia da Repüblica, https://www.museu.presidencia.pt. Nekrolog o. Ignacego Sionka, Nekrolog salezjanóu polskich, Inspektoria Św. Sta nisława Kostki, 2016, https://absta.pl/nekrolog-salezjanw-polskich.html. Politipedia - Repertório Portugues de Ciencia Politica, red. Jose Adelino Maltes, http:// www.politipedia.pt. Prof. Doutor Antonio de Oliveira Salazar, https://www.uc.pt/fduc/corpo_docente/ galeria_retratos/oliveira_salazar. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie w gospodarce narodowej w latach 1950-2016, dane Głównego Urzędu Statystycznego, http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/rynek-pracy/pracujacy-zatrudnieni-wynagrodzenia-koszty-pracy/ przecietne-miesieczne-wynagrodzenie-w-gospodarce-narodowej-w-latach-1950-2016,2,l.html. Silva, Jose, Inaugurado o Museu “Vilar Formoso Fronteira da Paz - Memorial aosRefugiados e ao Consul Aristides de Sousa Mendes”, 28 VIII2017, https.7/www. centronoticias.pt/2017/08/28/inaugurado-o-museu-vilar-formoso-fronteira -da-paz-memorial-aos-refugiados-e-ao-consul-aristides-de-sousa-mendes/. https://www.publico.pt/2021/02/14/politica/noticia/portugueses-vitimas-cumplices-pide-1949847. Tango portugalskie, 1938, muzyka: Jerzy Gert, Ryszard Frank, słowa: Zenon Friedwald, wykonawcy: Janusz Poplawski, Wiera Gran, Mieczysław Fogg, Chór Dana, źródło: staremelodie.pl. 376 INDEKS NAZWISK Numery stron, na których nazwisko danej osoby pojawia się wyłącznie w przypisach, ozna czono literą p. Indeks nie uwzględnia nazwisk autorów zawartych w bibliografii. A AdamowskiJan 136p, 172 Adamowska Elżbieta zob. Reis Elżbieta Ste fania Karolina Afonso Rui 36 Alegre Carlos 217 Allinger (z d. Perlowagora bądź Perlowagóra) Alina zob. Perlowagora-Szumlewicz Alina Allinger Stanisław (Kowalczyk Henryk An toni) 215p Almeida Antonio Jose 169p Almeida de Melo Cabral Berta Maria Correia de zob. Cabral Berta Anders Władysław 8 Arciszewski Miroslaw 109 Arciszewski Tomasz 242p Arruda Diogo de 79p Asnyk Adam 232 Assunęao Martens Ferräo Gomes da Mata de Sousa Coutinho Maria da 170 Ayala Monteiro Guilherme de 207-208 B Babo Alexandre 296 Badyna Karol 55 Bagniewskajanina 207p Bandrowska-Turska Ewa 222p Barański Jan 85-86 Barberia Jose Luis 239p Barcinska Alicja 37, 38p Barcinska Irena 37, 38p Barcinska Maria 37, 38p Barcinski Andre 37, 38p Barcinski Jacek 37, 38p Barga Andres Garcia de la (Barga Corpus) 158p Barrett Browning Elisabeth 200 BastosJoäo 295 Batory Stefan 286 Beck Józef 76,79-80,83p, 85p, 104-105,107, 120p, 329 Beethoven Ludwig van 293 Beigbeder Juan Luis 257p Benarus Adolf 14 Berenbaum Adam 273,309p Berenbaum Jolanta/ Eugenia 169p, 253, 273 Bergmanów rodzina 307p Bernacki Lucjan 229p, 237 Bielecki Leon 84p, 89 Bielicki Jan 271 Bierut Boleslaw 315p Bilek Jan 170 Bitner Wacław 220 Blonder Aleksander 287p Bogdan Franciszek 237 Boziewicz Wladyslaw 249 Brito Mendes Jose 34p Brüningjens 33 Buchstab Any (Anna) 47-48 Buchstab Nathan 47-48 Buchstab Riva 47-48 C Cabral Berta (Almeida de Melo Cabral Berta Maria Correia de) 164p Cajäo Luis 181p Calvet Josep 239p Campos Ferreira Lima Henrique de 318 Cardoso Pereira Francisco 218p 377 Carmen Polo Maria del 257p Czermińska Małgorzata 57-60 Carmona Oscar zob. Fragoso Carmona An- Czosnowska Teresa 104 tónio Oscar de Carreira Joaquim 36p D Carvalho Monteiro Pedro de 169p Castro e Almeida Virginia de 292 Castro Fernanda de 293 Castro Ines de 182p Catelajose 150 Cerejeira Manuel Goncalves 125p, 126p Chabasiński Wojciech 301 Chalupec Apolonia zob. Negri Pola Chamberlain Arthur Neville 141 Charwat Andrzej (Andrew) Franciszek 154p, 159 Charwat Franciszek 154p, 159 Charwat (z d. Niec) Wanda 154p, 159 Chibante Maria Custodia 138p Chodowiecki Daniel 104 Chojnacki Pawel 161p Chopin Fryderyk 287 Choromańska (z d. Abramovitch) Ruth Elly zob. Sorel Ruth Choromański Michal 229-230, 307p Churchill Winston 208p, 292 Ciborowska Maria 224 Ciechanowski Jan Stanislaw 23p, 27, 50, 53, 164p, 223p, 257p Cieplak Tadeusz zob. Nowak Cieplak Ta deusz Coelho Bartolo Antonio 301p Conrad Joseph (Korzeniowski Józef Teodor Konrad) 267 Constantino Adelaide 66p, 209-212 Coreio 272 Cornelius Hans 25 Correa Joäo 36 Cortes Pinto Francisco 319p Cosme da Silva rodzina 218p Costa Gomes Francisco da 301p Costajosino da 224 Crameric Dragutin 293 Curie-Sklodowska Maria 287 Cybulskijulian 213 Czechow Anton (Tchekhov Antone) 247,290 Danilewicz Ludomir 156p, 319 Danilewicz Zielińska Maria 156p, 164p, 293,319 Dauman Piotr 112 Daumanów rodzina 112 Dąbrowski Mieczysław 153p, 255p, 256p Dec Ignacy 223p Derray (z d. Schimitzek) Janina 244p Diego de Silva Tangueira Albertina 270 Dietrich Marlene (Dietrich Marie Magda lene) 257p Diez Canedo Enrique 158p Dolata Cecylia 169p, 170p Dopierała Bogdan 95p Drymmer Wiktor Tomir 83, 84p, 89, 96, 98, 117,120 Duarte Silva Antonio Baptista 48 Dubicz-Penther (z d. Feldt) Halina (Olga) 98 Dubicz-Penther Karol 9p, 11, 26, 70p, 91p, 98, 132p, 135p, 141,147-148, 219, 242p, 243-244, 248-249,278p, 309p, 318p, 319p Dunajecki Aleksander 327 Dygasiński Adolf 232 Dygat Stanislaw 197,199 Dzierżanowski Adam 317p E Ebbinghaus Hermann 70 Eco Umberto 115p Eichlerówna (primo voto Stypińska) Irena 9,18p, 40 Elsner Henryk 37, 38p Esaguy Augusto Isaac de 14, 285 Essen Andrzej 95 F Fabre Jean Henri 206 Fajans Roman 167 378 Falck Jeremias/Jeremiasz 104 Faria da Silva (z d. Toscano de Miranda Co elho) Rosa Amelia 297-298,300 Faria e Silva Antonio de 298p Farigoule Louis-Henri Jean zob. Jules Ro mains Feldt Alexander 98p Feldt Artur 98 Ferrand de Almeida Luis 319 Ferro Antonio 166,188p, 229p Filip Gabriela 260-261 Firek Joanna 27, 62p, 66p, 93p, 95p, 113p, 222p, 327p, 329p Firek Waldemar 27, 66p, 93p, 95p, 113p, 222p, 327p, 329p Floyar-Rajchman Henryk 207p Floyar-Rajchmanowa (z d. Małecka, primo voto Bagniewska, tertio voto Kowalska) Zofia 207p Flunser Pimentei Irene 42, 45,131, 299 Folkierski Wladyslaw 166p, 186 Fragoso Carmona Antonio Óscar de 126, 129p, 142,187p Franco Francisco 72,139,143p, 148,155,157158,257p, 275p, 331,334 Freitas Jose Vicente de 126 Frycz Karol 166 Fularski Mieczysław 154,156,159,161,170 Futscher Pereira Bernardo 139 G Gallatin Stebelski Orlowski Alberto (Woj ciech) 199p Gama Ochoa Armando Humberto da 145 Garcia Märquez Gabriel 65p Georg Manfred 180p George VI zob. Jerzy VI Gerkowicz Rafal 274 Gide Andre 60 Giertych Jędrzej 167 Giertych Roman 167p Gilczewskajanina 271 Gissot Emile 47p Godyń Zygmunt 14,253p Gombrowicz Witold 59 Goncalves Älvaro 181-182,276 Gonsalves de Noronha Clara 221,224,267 Gorzuchowski Stanislaw 165 Gouveia 224 Górecki Piotr 271 Grabia Jalbrzykowski Andrzej 19,181, 246, 281 Grabska-Wallis Elżbieta 168p Grabski Wladyslaw 168p Grabski Zdzisław 167,168p Graczykowski Stanisław 317p Grandi Dino 80p Greenblatt Stephen 20p, 21p Grydzewski Mieczysław 161p, 315p Grzybowski Adam 53 Guimaraes Rosa Carvalho de Aracy 39p Guimaraes Rosajoäo 39p Gumplowicz Wladyslaw 165 Gusdorf Georges 65-66, 99,102p, 112 Gutman 221 H Habielski Rafal 161p Habsburgów rodzina 327 Halbrook Stephen P. 46p Halecki Oskar 220 Haller Józef 9, 63p, 199,330 Halperin (z d. Krakowiak) Joan 45 Haiski Czesław 18p, 135p, 219p, 270-271, 281, 298 Hankala Andrzej Julian 114 Heidegger Martin 173p Heinrich Christa 33-34,42, 297, 298p Henriques Pereira Carolina 48-50, 274p Himmler Heinrich 157 Hitler Adolf 15,143p, 235p, 291-292,328-329 Hofman Vlastimil 97 Hondius Willem/ Wilhelm 104 Hubicki Stefan 170 Husserl Edmund 173p 379 I Idzikowski Ludwik 164 Ilcewicz Wladyslaw 270-271 Israelski Pinkus 134p Iwaszkiewicz Jaroslaw 232 J Jablonski Henryk 301p Jackowski Tadeusz Gustaw 103,328 Jagiełło Władysław II 220p Jalbrzykowski Romuald 19p Janowska (z d. Korwin-Piotrowska, primo voto Śnieżko) Gabriela zob. Zapolska Gabriela Jarząbkowskich rodzina 17p Jastrzębska Irena 271, 298p Jastrzębski Janusz 298p Jerzy VI (George VI) 287 Jeziorański Zdzisław Antoni zob. NowakJeziorański Jan Jezus Chrystus 335p, 336p Jordan Andre (Spitzman Jordan Andrzej Franciszek) 22, 23p, 54-55, 283 Jordan Gilberto 54 Jules Romains (Farigoule Louis-Henri Jean) 158p K Kaczorowski Bartosz 139 Kahneman Daniel 68, 71 Kapuściński Ryszard 173, 265 Kara Stanislaw 16-17 Karski (Kozielewski) Jan 15, 55 Karska (z d. Schimitzek) Ewa Maria 51, 74, 87p, 94,117p, 153,154p, 159,180p, 198,203, 232, 244, 266, 315 Karskijuliusz 23p, 27, 51,70p, 71p, 73p, 74p, 89p, 92p, 93p, 113p, 232p, 244p, 308p, 309p, 316p, 330p, 341 Karski Michal Szymon 74p, 100 Kateibach Janina (Polan Nina) 154p, 159, 180p, 232 Kateibach Tadeusz 12p, 26,80,92p, 109,120121,154p, 159,180p, 232,312,316 Kateibach (z d. Sempliriska) Zenaida 154p, 159 Kawalkowski Aleksander 79 Kerner Jakub 109,212, 274,325 Kesten Hermann 159p Kiepura Jan 291 Kisling Mojżesz 188-189, 229 Kisling (z d. Gros) Renee 188p Kister Elżbieta 263p Kister Marian 263p Kister Ryszarda 263p Klemensiewicz Zygmunt 238p Klimecki Tadeusz 91p Kolumb Krzysztof 193 Kołakowski Leszek 122-123 Konopacka-Matuszewska Halinal88p, 256257 Korabiewicz Wacław 307p Korsak Wladyslaw 109, 309p Korzeniowski Józef Teodor Konrad zob. Conrad Joseph Kosidowskijan 67, 68p, 133p, 175, 201, 226, 255, 261, 263, 298p, 299p, 302, 303p, 322, 324, 340 Kosidowski Zenon 67p, 68p, 132p, 133p, 205, 324 Kosidowska Zofia 68p, 133p Kostrzewa-Misztal Anna 54 Kot Stanislaw 80p Kowalczyk Henryk Antoni zob. Allinger Stanislaw Kowalewska Maria 15p, 77-78,224, 244-255, 268p, 318p Kowalewska Teresa 15p, 52, 232, 244p Kowalewski Jan 15-16, 52, 78-79, 80p, 197, 199,232, 244p, 255 Kozielewski Jan zob. Karski Jan Krakowiak Hinda Rosa/ Hala (z d. Kaplan) 43-45 Krakowiak Isac/ Ignacy/ Ignas' 43-45,197— 198 380 Krakowiak Yvonne 43-45 Kruger Chaim Tzvi 63-64 Krasnowiecki Wladyslaw 19p Kronenberg Leopold Stanislaw 106 Krzych Bartłomiej K. 177p Kubala Kazimierz 164p Kukieł Marian 90 Kulski Władysław 84p Kwiatkowska Maria 55 Lopo Simeäo Armando 145 Lorca Federico Garcia 157,158p Lorentowicz Irena 121,168p, 172,178p, 188p, 191,193-195, 204-205,227,247, 257,259, 264, 306,316 Lorentowicz Jan 172p, 227 Lourenęo Agostinho 16,146,150, 285 L Lados Aleksander 92-93,107,329-330 Łazarska Emma zob. Olgierd Stella Łączkowski Bohdan 168 Łubieński Michal 120p Lubińska (Lubińska) Maria 271 Lukasiewicz Juliusz 170 Łukasik Włodzimierz 170 L Lacerda Armando de 219 Lalewicz Marian 170 Lamers Zofia 223p Landau Lauterbach Janina 48 Landau Róża 48p Landowska Wanda 292p Landsberg (z d. Silberman) Eugenia 207p Landsberg Hanna 207p Landsberg Henryk 207p Landsberg (z d. Landau) Jadwiga 207p Leal Bruno 36p Lechoń Jan (Serafinowicz Leszek Józef) 36p, 162, 247, 286, 306, 307p Lejeune Philippe 60,102p, 118,119p, 123 Leliwa-Roycewicz Henryk 289p Lenartowicz Teofil 232 Lepecki Bohdan Teofil 156 Lepecki Mieczysław Bohdan 19,153-156,159, 161,170,171p, 184,186-187,193, 292, 305, 316, 317p Lerski (Sołtysik) Jerzy 55 Leszczyński Aleksander 170 Lewis Jack 69 Levinas Emmanuel 173,176,177p, 265 Liedtke Antoni 240p Liparski Adam 317p Lipczak Aleksandra 239p Litwinowicz Wacław 213-214 Litwiński Roland 317p Lobo da Costa Artur 268 Lochery Neill 192p Lopez Georgina 188,190, 201 M Machin Anna 69 Mack Jan 170 Magalhaes Ramalho Margarida 42-43, 45, 47-48 Malafaia Alberto 45 Malczewski Rafał 229-230 Małcużyński (z d. Gaveau) Colette 43-44, 181p Małcużyński Witold 43-44,181p, 291 Małecka (z d. Jaczewska) Zofia 207p Mann Thomas 159p Manso Francisco 36 Manuel I Szczęśliwy (Dom Manuel I o Venturoso) 78p Mariano Carneiro da Cunha Olegärio 292 Marquez Pereira Elfrida 227 Marshall George 312 Martin Honorata 173-174 Matuszewski Ignacy 188p, 219, 257p, 258p Maxamin Karol 12, 24p, 73p, 109, 210, 212, 267, 273 Mayer Stefan 14p, 253p Maykowski Stanislaw 232, 233 Mazurek Jerzy 27 381 Meller Arkadiusz 165p Melo Argei de 180p Melo de rodzina 219p, 298p Melo Rafael de 219p Mendes Cabeęadasjose 126 Michalowska Maria 271 Mickiewicz Adam 232,271 Miedziński Bogusław 182-183,219 Mierzyński Wladyslaw 158-159,176 Mikołajczyk Stanislaw 93p, 266p Miller Paweł 98 Miładowska Eugenia 318p Mistral Gabriela 289p Misztal Bronisław 54,164p Mix Thomas (Tom) 291p Mniszek Aleksander 39 Modelski Izydor 90, 330 Moldenhawer (z d. Ostrowska) Amalia Anie la Janina 244-245 Moltke Hans Adolf von 84p Monteiro Armindo (Rodrigues de Sttau Monteiro Armindo) 134,140-141,143p, 146,148, 208p Morbitzer (Morbicer) Antoni 238p Morbitzer-Tozer Wanda Halina 238, 239p, 240, 324 Mosley Michael 69 Mos'cicki Ignacy 18p Możdżeński Leonard 170 Mucznik Esther 41 Mussolini Benito 80p, 235p Mühlen Patrik von zur 33 N Nakoniecznikow-Klukowski Bronisław 170 Nałkowska Zofia 158p Nansen Fridtjof 150,152p Navidade da Silva Belo Maria de 241 Negri Pola (Chalupec Apolonia) 291 Nemo Philippe 176 Neuman Egon 293 Niedzielski Stanislaw 36 Niewidowska (z d. Kossak, primo voto Sta szewska) Magdalena zob. Samozwaniec Magdalena Ninhos Claudia 42 Nobel Alfred 68,152p, 289p Nogueira Pessoa Fernando Antonio zob. Pessoa Fernando Norweb (z d. Holden) Emery May 225 Nowak Bronislawa 87p Nowak Cieplak Tadeusz 18-19, 72,111,253254, 276, 281, 302-303 Nowak-Jeziorański Jan (Jeziorański Zdzi sław Antoni) 55 Nowakowski (Tempka) Zygmunt 161-162 Nowik Włodzimierz 271 O Odrowąż-Łaniewski Wladyslaw 317p Oficjalskijan 201p Okoniewski Stanislaw 9, 229p, 236p, 240242, 248, 264 Okoniewski Włodzimierz 243 Olgierd Stella (Łazarska Emma) 170 Oliveira Marques Antonio Henrique de 187p Olszewska Ewa 205 Opieńska Rita 271 Opieński Józef 271 Ornellas-Tomaszewska (z d. Radziwill) El żbieta Maria de 317 Ornellas-Tomaszewski Jan Leoncjusz Au gust de 317 Ossendowska Zofia 170 Ossendowski Antoni 170 Ostrowska (z d. Mierz-Brzezicka) Broni slawa 168p Ostrowska-Grabska Halina 168p, 271 Ostrowska-Harris Joanna Helena Beata 27, 188p, 232,265p Ostrowska Renata Maria Krystyna 188p Ostrowska (z d. Krafft) Wanda Stefania Pau lina 188-189, 205, 227-229, 232, 265p, 268-269, 273 382 Ostrowski Krystyn Maria Antoni 188p, 232, 234, 265p, 272p, 273 Ostrowski Stanislaw 168p, 220 Pragier Adam 208 Pruszkowski Tadeusz 172p Q P Quevedo Vasco de 170 Paderewski Ignacyjan 8,18p, 36, 53-54, 257p, 286,291,293 Paiva Juvenal de 273 Palma 318p Panecki Tadeusz 53 Pangal Ioan 16p Parandowski Jan 158p Pavao dos Santos Vitor 291p, 299 Pawiński Adolf 164 Pawlikowska (z d. Kossak, primo voto Bzow ska, secundo voto Pawlikowska, tertio voto Jasnorzewska) Maria 163 Perlowagora-Szumlewicz Alina (Allinger Alina) 215p Pessoa Fernando (Nogueira Pessoa Fernando Antonio) 42p Petain Philippe 155 Piedade Rebordäo Rodrigues Amalia da zob. Rodrigues Amalia Pietrzakówna 249p Pilsudski Józef 19p, 90p, 166,171p, 186,187p, 220p Piotr I Sprawiedliwy/ Okrutny (Dom Pedro I o Justiceiro/ o Cruel) 182p Piramowicz Zofia 227 Piskorski Florian 13, 223p, 225, 239p, 240241, 302,308 Piszczkowski Tadeusz 53 Ploski 108 Pniewski Bohdan 106 Pobóg-Malinowski Wladyslaw 84p, 85-89, 90p, 96-97,211p Poinsard Leon 280-281 Polan Nina zob. Kateibach Janina Popiel Pia 317p, 318p Potocki Józef 223p, 242p Potworowski Gustaw 242,244,274p, 278p, 317 Potworowski Tom/ Tomasz 242p R Rabczewska Zofia zob. Rudowska Zofia Rabczewski Jan zob. Rudowskijan Raczyński Edward 8,146,148 Radulski Wacław 19p Raposo rodzina 218p Rauscher Ulrich 103 Rebelo de Sousa Marcelo 43 Rebordäo Rodrigues Filipe 291p Reis (z d. Jastrzębiec, primo voto Adamowska) Elżbieta Stefania Karolina 136-138, 155,162,172,182-184,220-221, 255,258, 276, 307 Reis Jan 136p Remarque Erich Maria (Remark Erich Paul) 293 Rey Mikołaj 9 Rey Nicholas Andrew 9 Reynold Gonzague de 166 Ribeiro Alberto 293 Ribeiro de Mello Thomas 170 Rilke Rainer Maria 200 Rodak Pawel 119p Rodón y Blasa (z d. Klemensiewicz) Anna Maria 238p Rodón y Blasa Eduardo 238p, 239p Rodrigues Alves 291 Rodrigues Amalia (Piedade Rebordäo Rodri gues Amalia da) 291p, 299-300 Rodrigues de Sttau Monteiro Armindo zob. Monteiro Armindo Rogoziński Stefan 253 Romer Tadeusz 318p, 319p Roosevelt Franklin Delano 287 Roovers da Costa Neves Maria Madalena 188p Rosmaninho Nuno 217p, 218p, 280 383 Rousseau Jean-Jacques (Jan Jakub) 101-102 Roycewicz (z d. Wołłowicz) Wanda de 289p, 290-291 Rubinstein Helena (Chaja) 136p Rudowska (Rabczewska) Zofia 253,317 Rudowski (Rabczewski) Jan 253 Sajdak Henryk 229p Salazar Antonio de Oliveira 9-11,18, 34,43p, 125-130,133p, 134,138-143,145-150, 165p, 166-168,169p, 181, 185-186, 187p, 193, 194p, 208p, 213, 242p, 248, 280p, 292p, 301-303,311, 321-322,337-338 Samozwaniec (Niewidowska, z d. Kossak, primo voto Staszewska) Magdalena 163p Sampaio Garrida Carlos 36p Santana Emidio 130 Santos Alves Jose dos 198 Santos Malos Älvaro (Alves) 268p Saraivajose Hermano 126 Sarmento de Bei res Jose Manuel 163 Schimitzek Anna (z d. Neyman) 341 Schimitzek Antoni 97p, 207p, 316, 327 Schimitzek (z d. Prószyńska) Elżbieta (Elizka) 51, 87p, 94, 96,117,153,154p, 159,188, 198, 201-203, 213p, 231,232p, 244,266,316 Schimitzek (z d. Spoth) Irena 97p, 207p Schimitzek Stanislaw 9p, 11p, 12,16p, 18,19, 23-26, 40, 50-51, 53, 62, 63p, 64p, 6667, 71p, 73-89, 91-111,112p, 113-116,117p, 119-123, 131, 132p, 133, 134p, 135, 144p, 153,154p, 158-159,162,176,180p, 181,185, 187p, 188, 190, 192, 198-199, 201-203, 205-207, 209-214, 219p, 220p, 222p, 223-227, 229p, 231-232, 234-235, 236p, 238, 242p, 243-245, 248-249, 251-252, 254, 256, 259-260, 262, 264p, 265-268, 272p, 274-275, 278p, 280p, 281-282,293, 296, 301, 305-308, 309p, 311p, 312-316, 318p, 322, 325-330,341 Schwarz Samuel 213, 248p Sena de Oliveira Ernesto 241 Serafinowicz Leszek Józef zob. Lechoń Jan Serrano Suner Ramon 257p Seyda (z d. Prószyńska) Maria Emilia 154p, 159, 266p Seyda Marian 9p, 93,154p, 159,266p Seyda Marian Światoslaw Jan 154p, 159 Shakespeare (Szekspir) William 20p Sienkiewicz Henryk 232 Sieroszewski Wacław 170, 222p Siewierski Henryk 27 Sikorski Wladyslaw 9p, 78p, 80p, 90p, 93p, 183p, 220p, 287,318, 330 Silberman Rita 317p Silva Fernando Emygdio da 167 Sinel de Cordes Joäo Jose 126p Sionek Ignacy 217, 234-235 Skalski Klemens 169-170 Skladkowski Sławoj Felicjan 86 Skowroński Tadeusz 286, 307 Skórzyriska Katarzyna 51p Skrzyński Aleksander 243p Slonimiski Antoni 36,76p, 158p, 205,207,270p Słonimska Janina 36 Sobczak Jan 249p Sobieski Jan III 286 Sokolowski Seweryn 85-86 Solski (Sosnowski) Ludwik Napoleon 220p Soltysikjerzy zob. Lerski Jerzy Sorel Ruth (Choromariska, z d. Abramovitch, Ruth Elly) 307p Sosnkowski Kazimierz 199 Sosnowski Ludwik Napoleon zob. Solski Ludwik Napoleon Sousa Lopes Adriano de 188p Sousa Lopes (z d. Goux Perroux) Margueritte (Guitte) 188p Sousa Mendes Aristides de 34p, 36-38,41,43, 47p, 56p, 63p, 64,144-145,149,158-159, 169,176,180p, 185,287p, 330 Sousa Mendes Cesar de 149,169-170 Sousa Mendes Cesar de: córki i syn 170-171 Souza Dantas Luis Martins de 38-39 Spitzman Jordan Andrzej Franciszek zob. Jordan Andre 384 Stalin Józef (Wissarionowicz Dżugaszwili Iosif) 16 Stadninkiewicz Tadeusz 213 Staff Leopold 222p Stańczyk Jan 12p, 73,109 Starobinskijean 69,101,110 Stebelska (z d. Orlowski) Elisabeth 198p Stebelski Henryk 197-198 Stresemann Gustav 103 Stroński Stanislaw 108 Strumph Wojtkiewicz Stanislaw Alojzy 78, 79p, 280p Strzetelska Tamara 271 Strzetelski Stanislaw 11-12,276p, 298p Stypińska Irena zob. Eichlerówna Irena Subotnik Emma 43p Subotnik Lejzer 43p Sukiennik Buna 273 Sworakowska (z d. Krzywicka) Helena 154p, 159 Sworakowski Witold 154p, 159 Syski Aleksander 109 Szekspir William zob. Shakespeare William Szembek (z d. Skrzyńska) Izabela Maria Izy dora 243 Szembek Jan 9,15,16p, 78, 85,166, 243, 245 Szepietowski Leonard 84p Szmejko Bohdan 275-276 Szmejkowa 264p, 276 Szumlakowski Marian 79,148,199p Szybowska Zofia Halina 259-260 Szydłowscy profesorstwo 87 Szymanowski Karol 191 Szymon Cyrenejczyk 335p Tebinka Jacek 53 Teixeira de Sampaio Luis 141,169p Teles da Gama Sebastiäo Xavier 188p Telo Antonio Jose 283-284 Tempka Zygmunt zob. Nowakowski Zyg munt Teotónio Pereira Pedro 145,148,159p Tepa Janina 298p Tepa Jerzy 18-19,36p, 298p, 309, 311 Terechowicz Włodzimierz 95p Tillinger Eugen (Eugene) 180, 294 Tischner Józef 175,182,187, 200, 209, 265 Tomaszewska (z d. d’Ornellas e Vasconcelos) Maria 317p Topolski Feliks 291,292p Tozer Krystyna 239p Truman Harry S. 311-312 Trzynadlowski Jan 76p Turowski Wojciech 20, 229p, 234-239, 241, 273 Turyn Aleksander 170 Tuwim Julian 36,177p, 207, 219-220, 261, 291-292, 305, 307p, 315 Tuwim (z d. Marchew) Stefania 36, 315 U Uniłowski Karol 36 Uniłowska Maria (z d. Lilpop) 36 Uniłowski Zbigniew 36 V Świtalski Pawel 229p, 240-242, 248 Vargas Getdlio 38 Vargas Merete 34 Veiga Simöes Alberto da 169p Verner Gunn Janet 99 Vitor Guerra Antonio 11p, 325-326 T W Taranger Janina 224, 231-232 Taranger Louis 232, 232p Tchekhov Antone zob. Czechow Anton Wałęsa Lech 319p Warchalowski Jerzy 111 Warchalowski Kazimierz 111p Ś 385 Warchałowskich rodzina 111-112 Warnecki Janusz 18p Wasylewski Stanisław 232 Waza Jan II Kazimierz 232 Weissmann Isaac 111-112 Wieniawa-Dlugoszowski Bolesław 162 Wierzyńska Halina 36p, 307p Wierzyński Kazimierz 36p, 156p, 192, 307p Wilkońska (z d. Paderewska) Antonina 293 Winterberg Hans 34 Wissarionowicz Dżugaszwili Iosif zob. Stalinjózef Wis'niewski Marian 320 Witkacy (Witkiewicz Stanisław Ignacy) 25 Witkiewicz Aleksandra 224, 268p Witos Wincenty 93p Wittig Edward 287p Wittlin Halina (z d. Hendelsman) 22p, 36p, 156-157, 159p, 177p, 178-179, 184, 272, 288p, 292 Wittlin Józef 22p, 36p, 156-157,158p, 159p, 177p, 178-179,184, 272p, 288p, 291-292 Wittlin Lipton Elżbieta 22,36p, 72,77p, 155157,158p, 159p, 177-179,184,190,204, 247, 249,257,262p, 272,291-292 Włoszczewski Stefan 17-18,70p, 72p, 77p, 100102,214-219,220p, 235,247,259p, 263,264p, 270p, 277-281,300,316,317p, 323 Wocław Wojciech S. 157 Wodzicki Roman 95p Wojciechowski Marian 76p, 81, 95,113,115, 116p Wojtowicz Jerzy 46 Wolisz W. 271 Wolkowski Edmund 62p, 108-109,205, 236, 252, 268 Wysocka (z d. Lange) Maria 104, 220 Wysocki Alfred 104,220,328-329 Z Zabiełlo Stanisław 38,79, 84p, 120-121 Zabłocka-Gwasz (z d. Karczewska) Ada 63p Zabłocki-Gwasz Tadeusz 63,107-108 Zagurry Anna 224 Zajączek Janina 317p Zaleska (z d. Komorowska) Ewelina 147p Zaleski August 147p, 170 Zalewska Zofia 238 Zamoyska (z d. Czartoryska) Elżbieta Maria Blanka Konstancja 37 Zamoyska Maria Helena 37 Zamoyski Stefan Adam 37 Zapolska Gabriela 247 Zaruski Mariusz 170 Zawistowski Andrzej 315 Zdziarska Zofia 249p, 318p Zdziarski Kazimierz 188p, 249p Zieleniewski Tadeusz 90, 91p Zieliński Adam Kazimierz 156p, 318-319 Zieliński Tadeusz 170 Ziembiński Zbigniew 39-40 Zimand Roman 58-61,123 Ż Żarnower Dawid 287p Żarnower Teresa 205, 247, 287, 288p, 289p, 290-291 Żukowska Wiktoria 224, 268p 386
any_adam_object	1
any_adam_object_boolean	1
author	Pajek, Aleksandra ca. 20./21. Jh
author_GND	(DE-588)1296486281
author_facet	Pajek, Aleksandra ca. 20./21. Jh
author_role	aut
author_sort	Pajek, Aleksandra ca. 20./21. Jh
author_variant	a p ap
building	Verbundindex
bvnumber	BV049055512
ctrlnum	(OCoLC)1390803486 (DE-599)BVBBV049055512
era	Geschichte 1939-1945 gnd
era_facet	Geschichte 1939-1945
format	Thesis Book
fullrecord	<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?><collection xmlns="http://www.loc.gov/MARC21/slim"><record><leader>04480nam a2200805 c 4500</leader><controlfield tag="001">BV049055512</controlfield><controlfield tag="003">DE-604</controlfield><controlfield tag="005">20230922 </controlfield><controlfield tag="007">t</controlfield><controlfield tag="008">230718s2023 a\|\|\| m\|\|\| 00\|\|\| pol d</controlfield><datafield tag="015" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">UWD 2023/11166</subfield><subfield code="2">dnb</subfield></datafield><datafield tag="020" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">9788379014170</subfield><subfield code="9">978-83-7901-417-0</subfield></datafield><datafield tag="020" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">9788366901605</subfield><subfield code="9">978-83-66901-60-5</subfield></datafield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(OCoLC)1390803486</subfield></datafield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(DE-599)BVBBV049055512</subfield></datafield><datafield tag="040" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-604</subfield><subfield code="b">ger</subfield><subfield code="e">rda</subfield></datafield><datafield tag="041" ind1="0" ind2=" "><subfield code="a">pol</subfield></datafield><datafield tag="049" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-12</subfield></datafield><datafield tag="084" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">OST</subfield><subfield code="q">DE-12</subfield><subfield code="2">fid</subfield></datafield><datafield tag="100" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">Pajek, Aleksandra</subfield><subfield code="d">ca. 20./21. Jh.</subfield><subfield code="e">Verfasser</subfield><subfield code="0">(DE-588)1296486281</subfield><subfield code="4">aut</subfield></datafield><datafield tag="245" ind1="1" ind2="0"><subfield code="a">Polacy w Portugalii w latach II wojny światowej w polskiej literaturze dokumentu osobistego</subfield><subfield code="b">doświadczenia kulturowej inności</subfield><subfield code="c">Aleksandra Pajek</subfield></datafield><datafield tag="264" ind1=" " ind2="1"><subfield code="a">Warszawa</subfield><subfield code="b">Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego</subfield><subfield code="c">2023</subfield></datafield><datafield tag="264" ind1=" " ind2="1"><subfield code="a">Warszawa</subfield><subfield code="b">Instytut Studiów Iberyjskich i Iberoamerykańskich UW</subfield></datafield><datafield tag="300" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">390 Seiten</subfield><subfield code="b">Illustrationen</subfield><subfield code="c">25 cm</subfield></datafield><datafield tag="336" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">txt</subfield><subfield code="2">rdacontent</subfield></datafield><datafield tag="337" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">n</subfield><subfield code="2">rdamedia</subfield></datafield><datafield tag="338" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">nc</subfield><subfield code="2">rdacarrier</subfield></datafield><datafield tag="502" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">Dissertation</subfield><subfield code="c">Uniwersytet Warszawski</subfield><subfield code="d">2022</subfield></datafield><datafield tag="546" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">Zusammenfassung in englischer und spanischer Sprache</subfield></datafield><datafield tag="648" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Geschichte 1939-1945</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">II wojna światowa (1939-1945)</subfield><subfield code="2">dbn</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Adaptacja kulturowa</subfield><subfield code="2">dbn</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Emigracja</subfield><subfield code="2">dbn</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Formy autobiograficzne</subfield><subfield code="2">dbn</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Literatura polska</subfield><subfield code="2">dbn</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Odmienność kulturowa</subfield><subfield code="2">dbn</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Polacy za granicą</subfield><subfield code="2">dbn</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Polityka migracyjna</subfield><subfield code="2">dbn</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Polityka wewnętrzna</subfield><subfield code="2">dbn</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Portugalczycy</subfield><subfield code="2">dbn</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Stosunki etniczne</subfield><subfield code="2">dbn</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Tematy i motywy</subfield><subfield code="2">dbn</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Życie codzienne</subfield><subfield code="2">dbn</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Akkulturation</subfield><subfield code="0">(DE-588)4000911-7</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Autobiografische Literatur</subfield><subfield code="0">(DE-588)4143683-0</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Zweiter Weltkrieg</subfield><subfield code="0">(DE-588)4079167-1</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Alltag</subfield><subfield code="0">(DE-588)4001307-8</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Polen</subfield><subfield code="g">Volk</subfield><subfield code="0">(DE-588)4046497-0</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="651" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Portugalia</subfield><subfield code="2">dbn</subfield></datafield><datafield tag="651" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Portugal</subfield><subfield code="0">(DE-588)4046843-4</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="655" ind1=" " ind2="7"><subfield code="0">(DE-588)4113937-9</subfield><subfield code="a">Hochschulschrift</subfield><subfield code="2">gnd-content</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="0"><subfield code="a">Portugal</subfield><subfield code="0">(DE-588)4046843-4</subfield><subfield code="D">g</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="1"><subfield code="a">Zweiter Weltkrieg</subfield><subfield code="0">(DE-588)4079167-1</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="2"><subfield code="a">Polen</subfield><subfield code="g">Volk</subfield><subfield code="0">(DE-588)4046497-0</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="3"><subfield code="a">Akkulturation</subfield><subfield code="0">(DE-588)4000911-7</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="4"><subfield code="a">Alltag</subfield><subfield code="0">(DE-588)4001307-8</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="5"><subfield code="a">Autobiografische Literatur</subfield><subfield code="0">(DE-588)4143683-0</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="6"><subfield code="a">Geschichte 1939-1945</subfield><subfield code="A">z</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2=" "><subfield code="5">DE-604</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034317758&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Abstract</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034317758&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Abstract</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034317758&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Inhaltsverzeichnis</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034317758&sequence=000007&line_number=0004&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Abstract</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034317758&sequence=000009&line_number=0005&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Literaturverzeichnis</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034317758&sequence=000011&line_number=0006&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Register // Personenregister</subfield></datafield><datafield tag="940" ind1="1" ind2=" "><subfield code="n">oe</subfield></datafield><datafield tag="940" ind1="1" ind2=" "><subfield code="q">BSB_NED_20230922</subfield></datafield><datafield tag="999" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-034317758</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">305.8009</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">09044</subfield><subfield code="g">469</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">306.09</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">09044</subfield><subfield code="g">438</subfield></datafield></record></collection>
genre	(DE-588)4113937-9 Hochschulschrift gnd-content
genre_facet	Hochschulschrift
geographic	Portugalia dbn Portugal (DE-588)4046843-4 gnd
geographic_facet	Portugalia Portugal
id	DE-604.BV049055512
illustrated	Illustrated
index_date	2024-07-03T22:22:44Z
indexdate	2024-07-10T09:53:58Z
institution	BVB
isbn	9788379014170 9788366901605
language	Polish
oai_aleph_id	oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-034317758
oclc_num	1390803486
open_access_boolean
owner	DE-12
owner_facet	DE-12
physical	390 Seiten Illustrationen 25 cm
psigel	BSB_NED_20230922
publishDate	2023
publishDateSearch	2023
publishDateSort	2023
publisher	Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego Instytut Studiów Iberyjskich i Iberoamerykańskich UW
record_format	marc
spelling	Pajek, Aleksandra ca. 20./21. Jh. Verfasser (DE-588)1296486281 aut Polacy w Portugalii w latach II wojny światowej w polskiej literaturze dokumentu osobistego doświadczenia kulturowej inności Aleksandra Pajek Warszawa Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego 2023 Warszawa Instytut Studiów Iberyjskich i Iberoamerykańskich UW 390 Seiten Illustrationen 25 cm txt rdacontent n rdamedia nc rdacarrier Dissertation Uniwersytet Warszawski 2022 Zusammenfassung in englischer und spanischer Sprache Geschichte 1939-1945 gnd rswk-swf II wojna światowa (1939-1945) dbn Adaptacja kulturowa dbn Emigracja dbn Formy autobiograficzne dbn Literatura polska dbn Odmienność kulturowa dbn Polacy za granicą dbn Polityka migracyjna dbn Polityka wewnętrzna dbn Portugalczycy dbn Stosunki etniczne dbn Tematy i motywy dbn Życie codzienne dbn Akkulturation (DE-588)4000911-7 gnd rswk-swf Autobiografische Literatur (DE-588)4143683-0 gnd rswk-swf Zweiter Weltkrieg (DE-588)4079167-1 gnd rswk-swf Alltag (DE-588)4001307-8 gnd rswk-swf Polen Volk (DE-588)4046497-0 gnd rswk-swf Portugalia dbn Portugal (DE-588)4046843-4 gnd rswk-swf (DE-588)4113937-9 Hochschulschrift gnd-content Portugal (DE-588)4046843-4 g Zweiter Weltkrieg (DE-588)4079167-1 s Polen Volk (DE-588)4046497-0 s Akkulturation (DE-588)4000911-7 s Alltag (DE-588)4001307-8 s Autobiografische Literatur (DE-588)4143683-0 s Geschichte 1939-1945 z DE-604 Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034317758&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Abstract Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034317758&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Abstract Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034317758&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Inhaltsverzeichnis Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034317758&sequence=000007&line_number=0004&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Abstract Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034317758&sequence=000009&line_number=0005&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Literaturverzeichnis Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034317758&sequence=000011&line_number=0006&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Register // Personenregister
spellingShingle	Pajek, Aleksandra ca. 20./21. Jh Polacy w Portugalii w latach II wojny światowej w polskiej literaturze dokumentu osobistego doświadczenia kulturowej inności II wojna światowa (1939-1945) dbn Adaptacja kulturowa dbn Emigracja dbn Formy autobiograficzne dbn Literatura polska dbn Odmienność kulturowa dbn Polacy za granicą dbn Polityka migracyjna dbn Polityka wewnętrzna dbn Portugalczycy dbn Stosunki etniczne dbn Tematy i motywy dbn Życie codzienne dbn Akkulturation (DE-588)4000911-7 gnd Autobiografische Literatur (DE-588)4143683-0 gnd Zweiter Weltkrieg (DE-588)4079167-1 gnd Alltag (DE-588)4001307-8 gnd Polen Volk (DE-588)4046497-0 gnd
subject_GND	(DE-588)4000911-7 (DE-588)4143683-0 (DE-588)4079167-1 (DE-588)4001307-8 (DE-588)4046497-0 (DE-588)4046843-4 (DE-588)4113937-9
title	Polacy w Portugalii w latach II wojny światowej w polskiej literaturze dokumentu osobistego doświadczenia kulturowej inności
title_auth	Polacy w Portugalii w latach II wojny światowej w polskiej literaturze dokumentu osobistego doświadczenia kulturowej inności
title_exact_search	Polacy w Portugalii w latach II wojny światowej w polskiej literaturze dokumentu osobistego doświadczenia kulturowej inności
title_exact_search_txtP	Polacy w Portugalii w latach II wojny światowej w polskiej literaturze dokumentu osobistego doświadczenia kulturowej inności
title_full	Polacy w Portugalii w latach II wojny światowej w polskiej literaturze dokumentu osobistego doświadczenia kulturowej inności Aleksandra Pajek
title_fullStr	Polacy w Portugalii w latach II wojny światowej w polskiej literaturze dokumentu osobistego doświadczenia kulturowej inności Aleksandra Pajek
title_full_unstemmed	Polacy w Portugalii w latach II wojny światowej w polskiej literaturze dokumentu osobistego doświadczenia kulturowej inności Aleksandra Pajek
title_short	Polacy w Portugalii w latach II wojny światowej w polskiej literaturze dokumentu osobistego
title_sort	polacy w portugalii w latach ii wojny swiatowej w polskiej literaturze dokumentu osobistego doswiadczenia kulturowej innosci
title_sub	doświadczenia kulturowej inności
topic	II wojna światowa (1939-1945) dbn Adaptacja kulturowa dbn Emigracja dbn Formy autobiograficzne dbn Literatura polska dbn Odmienność kulturowa dbn Polacy za granicą dbn Polityka migracyjna dbn Polityka wewnętrzna dbn Portugalczycy dbn Stosunki etniczne dbn Tematy i motywy dbn Życie codzienne dbn Akkulturation (DE-588)4000911-7 gnd Autobiografische Literatur (DE-588)4143683-0 gnd Zweiter Weltkrieg (DE-588)4079167-1 gnd Alltag (DE-588)4001307-8 gnd Polen Volk (DE-588)4046497-0 gnd
topic_facet	II wojna światowa (1939-1945) Adaptacja kulturowa Emigracja Formy autobiograficzne Literatura polska Odmienność kulturowa Polacy za granicą Polityka migracyjna Polityka wewnętrzna Portugalczycy Stosunki etniczne Tematy i motywy Życie codzienne Akkulturation Autobiografische Literatur Zweiter Weltkrieg Alltag Polen Volk Portugalia Portugal Hochschulschrift
url	http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034317758&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034317758&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034317758&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034317758&sequence=000007&line_number=0004&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034317758&sequence=000009&line_number=0005&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=034317758&sequence=000011&line_number=0006&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA
work_keys_str_mv	AT pajekaleksandra polacywportugaliiwlatachiiwojnyswiatowejwpolskiejliteraturzedokumentuosobistegodoswiadczeniakulturowejinnosci

Verfügbarkeit

Es ist kein Print-Exemplar vorhanden.

Fernleihe Bestellen Achtung: Nicht im THWS-Bestand! Inhaltsverzeichnis

MARC

Datensatz im Suchindex

Es ist kein Print-Exemplar vorhanden.

Ähnliche Einträge